www.somuncubaba.net 2007 011 0085 asri saadet cografyasi

8/14/2019 Www.somuncubaba.net 2007 011 0085 Asri Saadet Cografyasi

1/5

56 Somuncu Baba

Bilim ve HikmetDo. Dr. Bayram Ali ETNKAYA

Asr- Saadet CorafyasndaBirlikte Yaama Kltr

M utluluun en derin ve iten yaand asr-saadet, Hz. Peygamber (s.a.v.)in varlylabunu gerekletirmitir. nk model, rnek, reh-ber, bilgin ve hakm peygamberdi. nsanlarn ve

toplumlarn hayalleri, hedefleri, ufuklar, amalarve ufuklar onun kimliinde ve ahsnda nev-nema buluyordu.

Mutluluk corafyasnda yaayan toplum tek bircemiyet ve cemaatten teekkl etmiyordu. Zirabu toplumda, Yahudi, Hristiyan, Budist, Zer-dt, mrik, mnafk, kafir, putperest ve tabii kiMslman bulunmaktayd. yle bir toplum inedilmiti ki, bu cemiyette gnmzn tartlanmeselelerinden biri olan mahalle basks yerine

mahalle kardelii(skini) hkimdi. Birlikte ya-ama kltrnn zn, ekirdeini ve kkeninioluturan bu atmosfer, sonraki yzyllarda Abbas,Endls, Seluklu ve Osmanl iin bir ynetim

modeli haline dnmtr.Birbirlerinin inan, kltr ve yaam biimleri-

ne mdahale etmeyen bu toplumsal dokuya, Hz.Muhammed (s.a.v.)in bizzat ahs uygulama veyntemleri kalc damgas vurmutur. Ortaya -kan hayat modelinde, aile, sokak, mahalle, ehirve nihayetinde yeryz corafyas iin mutluluunanahtar gizlidir. Yzyllar srecek toplumsal ya-amn ilkeleri ve snrlar, Peygamberin hayat veuygulamalaryla ekillenmitir. Evrensel ve yresel

Fotoraf: Hulusi GLSERENMedine-i Mnevvere


2/5

57Kasm / 2007

hayat ilkeleri ierisinde, Hz.Peygamber (s.a.v.), takipilerine

mahallenin tm aktrlerineynelik icraatlar ve eylemlerinmahiyetini gstermitir.

Mahalle ii toplumsal grup-lar, aile ii ve aile deklindeele almak mmkndr. Bura-daki aile, Mslman toplu-mu temsil ederken, aile d iseMslman olmayan dier inanve kltr topluluklarn ifadeetmektedir. imdi, Hz. Muham-med (s.a.v.)in aile ii ve ailed icraatlar, nasl ve ne ekil-

de gereklemitir? sorusununcevaplarna geilebilir.

Mescid-i Nebevnin naEdildii Arsann Sahibi

Yetimler

Hz. Peygamber, btn insan-lara merhametli davranm veyolundan gidenlerden de ayneyi istemitir. Ancak zellikle

yetimlere ok merhamet gs-termelerini srarla hatrlatmtr.Zira Onun buyurduu gibi Ka-deri yaln z dua deitirir, mr

yalnz efkat uzatr ve gnahileyenin rzk kesilir. Yetimlerekar anne efkati gsteren AllahSevgilisi, her frsatta onlarn hakve hukuklarnn gzetilmesininmkfatn mjdelemeyi ihmaletmemitir. O, Kim Allah rza-

s iin bir yetimin ban okarsaelinin dedii her sa iin sevapalacaktr dedikten sonra ikiparman birletirerek Ve kimvesayetindeki kz veya erkek ye-tim ocua iyi davranrsa, o veben bu iki parmak gibi Cennet-te beraber olacaz demitir.1

Peygamberimiz yetimlerinistismar edilip, mallarna el ko-

nulmasnn dnya ve ahirettekarlalabilecek iddetli ceza-

lardan olduunu haber vermi-tir. Toplum hizmetinde ve yara-rna kullanlacak olsa bile aslayetimlerin mallarna mdahaleetmemi ve bakalarnn el koy-

masna da msaade etmemitir.Hatta onlarn, mallarn bu iiin balamalarna bile gnlelvermemitir. Szgelii Mescid-i Nebevnin ina edildii arsa,Ensardan Esad b. Zrreninhimayesinde bulunan Sehl veSheyl adndaki iki yetime aitti.2Bu iki yetim, arsay mescid yapl-mas iin hibe etmek istemiler;ancak Hz. Peygamber bunu ka-

bul etmemi ve bedelini demi-

tir.3 Anlatlan olaylar da gster-mektedir ki, Hz. Peygamber iyibir erdemi yaymak iin de, ktbir eylemin yaylmasn engelle-mek iin de, ncelikle uygula-malara kendisinden, ailesinden,akrabalarndan ve yaknlarndanbalamtr. zledii bu yntem,Onun vazgeilmez peygamberve siyas tatbikatlarndandr. Do-aldr ki, byle bir anlayn top-

lum psikolojisi zerindeki etkisidaha gl olacaktr.

Yine Uhud Savandaki ehitden Enes b. Fedlenin yetimkalan yalarndaki olu Mu-hammed Hz. Peygamberinyanna getirilir. Peygamberimiz

ona satlmamak ve hibe edil-memek kouluyla bir hurmalkhibe eder.4

Klelerin Kardei, Arkada veDostu Olan Peygamber

Mutluluk anda klelerkendilerine kle denmesindenutanyor ve zlyorlard. Bu-nun farknda olan Hz. Muham-

med (s.a.v.), ashab

na klem

veya cariyem yerine, olum

veya kzm diye armalarnistemitir. Dier taraftan klele-re de efendilerine Rab deme-melerini, nk sadece Allahn

Rab olduunu hatrlatrd.

Eb Zer, bir defasnda bir Arap kleye kt davranmt.Kle de Rasulullaha ikayet etti:Rasullah, Eb Zeri azarlayarak:

Sen hl cahilsin. Kleler senin

kardelerindir. Allah sana onlar-dan fazla kuvvet vermi; onlar


3/5

senin merebine uymuyorlarsasat o zaman. Allahn yarattna

zarar verme. Yediinden yedir;giydiinden giydir. Yapabilecek-lerinden fazla i ykleme, ayet

fazla i verirsen, sen de onlarayardm et demitir.5

Klelerin ve dier mazluminsanlarn en byk dostu veyardmcs olan Hz. Peygamber,onlar olumsuz artlardan ka-rp toplumda daha iyi bir yeretamak iin ok aba sarfetti vemcadele etti. Zamannda oksayda kle ve cariye zgrlk-

lerini elde ettiler.6

Hz. Peygamber klelerini z-gr brakmasnn yannda, hr-riyetlerini kazananlara devletkademelerinde grevler vermi-

tir. rnein, azatl klesi Zeyd b.Hrise ve onun olu smeyi,iinde nde gelen sahabilerinde bulunduu ordularn banakomutan olarak atamtr.7

Kleler hususundaki uygula-malar, zgrlk Peygam-berin insanlar etnik ve genetikkkenlerine gre tasnif edipderecelendirmediini, bilakis

yetenek ve erdemlerine gre s-nflandrdn gstermektedir.

Yahudi Hasta ocuu ZiyaretEden Peygamber

Hastalara kar davranla-rnda mfik olan Allah Rasul,

onlar ziyaret eder, bir terapistgibi konuur, moral verir, dertle-rine ortak olur ve ifa bulsunlardiye Yce Yaratcya dua eder-di. Nezaket ve saygs sadecehasta olanlara ynelik olmayanSevgi Peygamberi, bir cenazegeerken, din ve inan fark g-

zetmeksizin asla oturmaz8 he-men ayaa kalkard. Onun iinHz. Peygamber: Sizden biriniz

cenaze arkasndan gitmezse, ce-naze kendisinden uzaklaana

kadar ayakta dursun tavsiyesin-de bulunmutur.9

Adeta bir psikolog edasy-

la Hz. Peygamber hastalarzellikle de lme yakn olanhastalar ziyareti, bir hastannbeklentilerini fazlasyla karla-yacak derece bir model olu-turmaktadr. Onun ziyaretlerigenellikle u ekilde cereyanederdi: Bir kimsenin lmyaklanca ashab, Hz. Peygam-bere haber verir, Rasulullah dalmeden nce hastann yannagider, onun balanmas iin

dua eder, son nefesine kadaryannda otururdu. Son nefesi-ni vermesini beklerken o kadar

zaman geerdi ki, beklemektenyorgun dt olurdu. Sahabe,

Allah Rasulnn bu ekilde okeziyet ekip yorulduunu farkettiler. Bu yzden de herhangibiri ldkten sonra lmnhaber verir oldular. Allah Rasu-l cenaze evine gider, Allahtanlenin balamasn diler, cena-

ze namazn klar, eer topraavermesi gerekiyorsa bekler, aksihalde geri dnerdi.10

Duygu ykl Hz. Peygamber,kendisinin haberi olmadan def-nedilen bir cenazeden haber-dar olduunda, kendisine haberverilmemesinden dolay buruk-luk yaard. Byle durumlardacenaze evini ziyaret ederdi. Birdefasnda; Sahabeden biri hastaolmutu. Hz. Peygamber birkakez onu ziyarete gitti. Sahabi bir

gece vefat etti. Hz. Peygamberge vakitte gelirse kendisine zahmet olur dncesiyle ada-mn lmn Allah Rasulnehaber vermeyerek cenazeyidefnettiler. Hz. Peygamber sa-bahleyin haber alnca olanlarazld ve kabrine giderek ce-naze namazn kld.11

O, sk sk arkada, dost ve

komularn ziyaret etmeyi ih-mal etmez, onlarn skntlarnaortak olur ve yardmc olmayaalr, bu adetinden Mslmanolmayanlar dlamazd. nce-ki blmlerde belirtildii gibi,gerekten de onun, ar hasta

Yahudi bir komu ocuunu ziyaret ettii kaynaklarda bizebildirilmektedir. ayet herhangibir yerde otururken, Mslman

olmayan birisinin dahi cena- zesinin getiini grse hemen

58 Somuncu Baba


4/5

59Kasm / 2007

ayaa kalkar, bylece dier in-sanlarn aclarna kar duyarszkalmaz, ilgi gsterirdi.12

Hz. Peygamber (s.a.v.)in

Mrik MisafirleriMisafirlerine kar ok ya-

kn bir ilgi gsteren Kutlu Pey-gamber, nbvvetten nce demisafirperver ve cmert bir ki-ilie sahipti.13 Medinede zen-gin-fakir, dost-dman, gelenherkese kaps ak, son derecemisafirperver, cmert ve ikramsahibi olan Hz. Peygamberin

evini farklrk, din ve kabiledenok sayda insan ziyaret ederdi.Sevgi nsan, onlar karlar, biz-

zat kendisi hizmet eder ve ihti-yalarn karlard. Ayrca evinegelen misafirler, mutlaka AllahRasulnn kendilerine verdiibir hediyeyle geri dnerlerdi.14Bu uygulamalarn bir yansmasolarak, belki de Osmanldakiyemee davet edilen misafire

yediklerinden dolay dileri yp-rand iin verilen di kirasgeleneinin balamasna sebepolmutur.

Peygamberimizin misafir-perverlii, Mslmanlarla snr-l kalmamtr. Dini, rk, sosyalstats farkl olan tm insanlar,Onun tarafndan ayn ekildekarlanm ve scak bir mua-

mele grmtr. Mrikler ve Yahudiler Onun evine misafirolmular ve hibir ayrma ura-madan konuk edilmilerdir.15

Habeistandan gelen birHristiyan heyetini Rasulullah,evinde misafir etmi ve ayrcaonlara kendisi hizmet etmitir.

Yine bir defasnda mrikler-den birisi ona misafir olmutu.

Ona bir keinin stn verdi vemrik tamamn iti. kinci ke-

ininki verildiinde onu da iti.Rasulullah adam doyana kadarst verdi. Bu ekilde, mrikyedi keinin stn iti.16

Bazen, misafirlerine evdekiher eyi ikram etmeleri sonu-cunda Allah Rasul ve ailesineyiyecek hibir ey kalmam veonlar da a olarak yatmlar-dr.17 Bu tr haller, Peygamberi-mizin hayatnda sk sk meyda-na gelen sradan olaylar olarakdevam etmitir. Evinde misafirbulunduunda, Hz. Peygamber,aralkl olarak kalkarak misafirle-

rinin ihtiyalar olup olmadnkontrol ederdi.18

Bunun yan sra, Hz. Pey-gamber bir yere ziyarete gitti-inde, sonsuz tevazu ve sayg-dan dolay sohbet esnasnda

kendisine zel ayr bir yer tahsisedilmesini ho karlamaz veherkesin oturduu yerin dn-da baka bir yeri tercih etmez-di. Kendisi ashabn bulunduubir yere geldiinde, ayaa kal-klmasndan holanmaz, neresibo ise hemen oraya otururdu.

Yani O, yaad an kabile re-isi, devlet bakan ve krallarnnhibirisiyle mukayese edileme-yecek kadar tevazu sahibi idi.

Onlar gibi insanlardan farkl birekilde; lks ve saltanat ierisin-de hayat srmekten uzak du-rurdu. Hz. Peygamber, beraberoturduu dost, arkada ve mi-

safirlere kar saygszlk olmasndiye ayaklarn dahi uzatmaktanhay ederdi. Yanna gelen, onu

ziyaret eden herkes Ondanbyk ikram ve sayg grrd.yle ki, ou zaman ziyaretisi-ni zerine oturtacak bir ey bu-lamad zaman hrkasn karr,yere serer ve zerine oturma-sn isterdi.19 aran okuyucuiin sylenmesi gerekir ki, anla-tlanlar, sadece szlerden ibaretkalm nesilden nesile aktarlan

gereklik tamayan olaylar ol-mad gibi, zellikle de insan-larn kendilerinin rettii efsaneve hayal mahsul hadiselerden

de meydana gelmemitir; bizzatHz. Peygamber ve evresindekikimselerle birlikte yaanm ger-ek olaylardan teekkl etmitir.

Hizmetilere Hizmet Eden

Peygamber

Hz. Peygamberin hizmet-ilerine kar olan davranla-r onun kemltnn bir bakavechesidir ve gelecek nesilleriin daima sekin bir numune


5/5

olarak kalacaktr. O daima ken-disine hizmet edenlere bykbir efkat ve nezaketle muame-le etmi; ilerini aksattklarndabir kere bile onlara barmam,eziyet etmemitir.20 Yanndauzun sre bulunan Enesin an-lattklar bunu ispatlamaktadr:Hz. Peygamberin sabah nama-

zn kldnda Medinedeki hiz-metilerin su dolu kaplar getir-diklerini ve Peygamberin elinibu kaplara daldrdn anlatr.Hizmetiler genellikle kaplarsabahn souunda getirirler veRasulullah da elini bunlara ba-trrd.21

Yine bir gn bir kadn EyAllahn Rasul, sana danacak

bir skntm (hcet) var dedi.Rasulullah da Filann annesi,yollardan hangisini dilersen bakda senin ihtiyacn greyim bu-yurmular ve onunla yollardanbirine ekilerek kadn hacetiniarzetmi.22

Evlatl Enes, Rasulullahnasla uygunsuz sz sarfetmedi-ini, konumalarnda lanet ve

zem olmadn, birini azarlar-ken btn syledii eyin der-

din nedir? Alnn yerde srtlsndemekten ibaret olduunu23 bil-dirmitir. Enes bir baka anlat-mnda bandan geen bir olayyle nakletmitir: Rasulullahasekiz yamdan itibaren on ylhizmet ettim ve o beni elimin

zarar verdii eylerden trhi azarlamad. Ailesinden biriazarladnda ise onu brakn,nk bir ey takdir edilmise oey olur demitir.

Rahmet Peygamberi, zayfla-ra, fakirlere, kle ve hizmetile-re daima efkat ve merhametlemuamelede bulunmutur. By-lelikle onlar iinde yaadklartoplumun gerek bir parasolduklarna inanmlardr. Hz.

Peygamber onlarla toplumun zengin fertlerine nazaran dahafazla beraber olmutur.24

Nihayetinde Son PeygamberHz. Muhammedin uygulama-lar, kendisinde sonraki takipi-leri iin en nemli ve balaycbirer ilkeler manzumesidir. Hi-bir Mslman, Yce Allahn veOnun Peygamberinin (s.a.v)

hak, hukuk ve devler ereve-sinde ruhsat vermedii, ilke ve

prensipleri toplumuna ve diertoplumlara dayatma ve zorlamaimtiyaz ve gcne sahip deil-dir. slm, dili, dini, rk, ren-gi, inanc, kltr ve ideolojisi

birbirinden farkl, hatta baz za-manlarda birbirine zt toplumsalgruplar bir arada, birlikte yz-yllardr yaatma ortam ve frsa-tn insanla hediye etmitir.

Dipnot

60 Somuncu Baba

1- Ahmed b. Hanbel, V, 250; Afzalurrah-man, Sret Ansiklopedisi, ev: Komis-

yon, II. bask

, stanbul 1996, I, 50.2- Bkz. bn Him, es-Siyretn-Nebeviyye,tah: Mustafa es-Sakka, brahim Ebyn,

Abdlhafz elb, Msr trz, I, 496; kr.Eb Abbas Ahmed b. Yahya b. Cbir el-Belzur, Futhul-Buldn, tah: Abdul-lah Ens et-Tabb, mer Ens et-TabbBeyrut 1987, 12.

3- Buhr, IV, 258; brahim Saram, Hz.Muhammed ve Evrensel Mesaj, Ankara2003, 351.

4- bn Sad, et-Tabaktul-Kbr, tak: hsnAbbas, Beyrut trz, II, 37; Saram, age,355.

5- Eb Davud, Edep, 124; Afzalurrahman,Sret Ansiklopedisi, I, 45.

6- Afzalurrahman, age, III, 263.7- Saram, Hz. Muhammed ve Evrensel

Mesaj, 362.8- bn Sad, et-Tabaktul-Kbr, I, 385.9- Buhr, I, 175; Afzalurrahman, Sret An-

siklopedisi, III, 277.10- Numn, Hz. Muhammed (Sretn-

Nebi), II, 525-526.11- Buhr, II, 658; Nes, Ceniz, 71;

Mevln ibl Numn, Son PeygamberHz. Muhammed (Sretn-Neb), ev:

Yusuf Karaca, stanbul 2005, II, 655.12- Muhammed Hamidullah, slm Pey-

gamberi, ev: Salih Tu, Ankara 2003,II, 1078-1079.

13- Afzalurrahman, Sret Ansiklopedisi, I,58.

14- Afzalurrahman, age, I, 58.15- Afzalurrahman, age, I, 5816- Mslim, Eribe, 186; Ahmed b. Hanbel,

II, 375; Afzalurrahman, age, I, 58.17- Bkz. Ahmed b. Hanbel, VI, 397.18- Buhar, Edep, 85; Afzalurrahman, age,

I, 58.19- Sadk Eraslan, Ekrem Kele, Gzel r-

nek Hz. Peygamber, Ankara 2003, 50(Naklen; A. Klan, Mevridus-Saf femilil-Mustafa, 2-7).

20- Afzalurrahman, Sret Ansiklopedisi, III,268.

21- Afzalurrahman, age, III, 268.22- Davudolu, Sahh-i Mslim Tercme ve

erhi, X, 108; Eb Davud, Edep, 12.

23- Bkz. Buhar, Edebul-Mfred.24- Davudolu, age, X, 88-90; Afzalurrah-

man, age, III, 268.

www.somuncubaba.net 2007 011 0085 asri saadet cografyasi

Documents