1

„Wybrane elementyusług asystenckich w polskim

systemie wsparcia osób niepełnosprawnych„

Przygotował Marek Stępniak Fundacja Fuga Mundi

Ul. Peowiaków 12, 20 - 007 Lublin

Tel. (0-81) 534-26-01, fax (0-81) 534-83-76 www.ffm.pl e-mail: mareks@ffm.pl

Pełnosprawny Student IIIKraków, 16-17 września 2009 r.

2

INSTYTUCJA OSOBISTEGO ASYSTENTA W AKTACH PRAWA MIĘDZYNARODOWEGO

Standardowe Zasady Wyrównywania Szans Osób Niepełnosprawnych /Rezolucja ONZ nr 48/96 z 20 grudnia 1993 r./

Zasada 4. Służby wspierające

Podniesienie poziomu niezależności życiowej

Gwarancje dostępności do sprzętu, urządzeń pomocniczych

Wspieranie opracowania programów zindywidualizowanej pomocy za pośrednictwem osobistych asystentów, zwłaszcza dla osób o

największym stopniu niepełnosprawności

3

USŁUGI ASYSTENCKIE

W SYSTEMIE PRAWA POLSKIEGO

1. Wprowadzenie zawodu asystenta osoby niepełnosprawnej do klasyfikacji zawodów. [Rozporządzenia Ministra Gospodarki i Pracy z dnia 8

grudnia 2004 r. w sprawie klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy oraz zakresu jej stosowania, Asystent ON (symbol zawodu 346 (02)]

2. Określenie przez MEN „Podstawy programowej kształcenia w zawodzie asystenta osoby niepełnosprawnej”.

[MEN wymaga ukończenia przez te osoby szkoły policealnej w trybie rocznego kursu wg podstawy kształcenia]

4

USŁUGI ASYSTENCKIE

W PRZEPISACH PRAWA POLSKIEGO

Usługi asystenckie (i/lub opiekuńcze) występują w:

1. Ustawie o pomocy społecznej (z dnia 12 marca 2004 r. Dz. U. 04.64.593, z dnia 15 kwietnia 2004 r.)

2. Ustawie o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (z dnia 27 sierpnia 1997 r. Dz. U. Nr 123, poz. 776

z dnia 9 października 1997 r.)

5

Ustawa o pomocy społecznejDział II Świadczenia z pomocy społecznej - Zasiłki i usługi

Art. 36 (w pkt 2 wymienia rodzaje i miejsce świadczenia usług)

Świadczeniami z pomocy społecznej są:1) świadczenia pieniężne:

a) zasiłek stały,b) zasiłek okresowy,

c) zasiłek celowy i specjalny zasiłek celowy,itd..

2) świadczenia niepieniężne:………………………………. w tym:

l) usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania, w ośrodkach wsparcia oraz w rodzinnych domach pomocy,

m) specjalistyczne usługi opiekuńcze w miejscu zamieszkania oraz w ośrodkach wsparcia,n) mieszkanie chronione,

o) pobyt i usługi w domu pomocy społecznej,itd.

6

Ustawa o pomocy społecznejArt. 17 (obowiązki gminy w zakresie usług asystenckich)

1. Do zadań własnych gminy o charakterze obowiązkowym należy:1) opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów

społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych,

których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka;

w tym w pkt:

11) organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem

specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi;

7

Ustawa o pomocy społecznejArt. 18 (zadnia zlecane gminie w zakresie usług asystenckich)

1. Do zadań zleconych z zakresu administracji rządowej realizowanych przez gminę należy:

1) przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych;2) opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o

powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia;

3) organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi;

4) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną;

5) prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi;

6) realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia;

7) przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych, a także udzielanie schronienia, posiłku oraz niezbędnego ubrania cudzoziemcom, o których mowa w art. 5a.

2. Środki na realizację i obsługę zadań, o których mowa w ust. 1, zapewnia budżet państwa.

8

Ustawa o pomocy społecznej art. 50 (określa warunki i zakres usług)

1. Osobie samotnej, która z powodu wieku, choroby lub innych przyczyn wymaga pomocy innych osób, a jest jej pozbawiona, przysługuje pomoc w formie usług opiekuńczych lub specjalistycznych usług opiekuńczych.

2. Usługi opiekuńcze lub specjalistyczne usługi opiekuńcze mogą być przyznane również osobie, która wymaga pomocy innych osób, a rodzina, a także wspólnie niezamieszkujący małżonek, wstępni, zstępni nie mogą takiej

pomocy zapewnić.3. Usługi opiekuńcze obejmują pomoc w zaspokajaniu codziennych potrzeb

życiowych, opiekę higieniczną, zaleconą przez lekarza pielęgnację oraz, w miarę możliwości, zapewnienie kontaktów z otoczeniem.

4. Specjalistyczne usługi opiekuńcze są to usługi dostosowane do szczególnych potrzeb wynikających z rodzaju schorzenia lub niepełnosprawności,

świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym.[Rozporządzenie określa m.in. zakres i wymagania dot. przyg. zawodowego]

5. Ośrodek pomocy społecznej, przyznając usługi opiekuńcze, ustala ich zakres, okres i miejsce świadczenia.

9

ROZPORZĄDZENIE MINISTRA POLITYKI SPOŁECZNEJz dnia 22 września 2005 r.

w sprawie specjalistycznych usług opiekuńczych

§ 1. Rozporządzenie określa:  1)  rodzaje specjalistycznych usług opiekuńczych, zwanych dalej

"specjalistycznymi usługami";  2)  kwalifikacje osób świadczących specjalistyczne usługi;

  3)  warunki i tryb ustalania oraz pobierania opłat za specjalistyczne usługi świadczone osobom z zaburzeniami psychicznymi;

  4)  warunki częściowego lub całkowitego zwolnienia z opłat, o których mowa w pkt 3.

10

§ 2. Ustala się następujące rodzaje specjalistycznych usług dostosowanych do szczególnych potrzeb osób wymagających pomocy w formie specjalistycznych usług, wynikających z rodzaju ich schorzenia lub niepełnosprawności, świadczone przez osoby ze specjalistycznym przygotowaniem zawodowym:  1)  uczenie i rozwijanie umiejętności niezbędnych do samodzielnego życia, w tym zwłaszcza:a)    kształtowanie umiejętności zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych i umiejętności społecznego funkcjonowania, motywowanie do aktywności, leczenia i rehabilitacji, prowadzenie treningów umiejętności samoobsługi i umiejętności społecznych oraz wspieranie, także w formie asystowania w codziennych czynnościach życiowych, w szczególności takich jak:–        samoobsługa, zwłaszcza wykonywanie czynności gospodarczych i porządkowych, w tym umiejętność utrzymania i prowadzenia domu,–        dbałość o higienę i wygląd,–        utrzymywanie kontaktów z domownikami, rówieśnikami, w miejscu nauki i pracy oraz ze społecznością lokalną,–        wspólne organizowanie i spędzanie czasu wolnego,–        korzystanie z usług różnych instytucji,b)    interwencje i pomoc w życiu w rodzinie, w tym:–        pomoc w radzeniu sobie w sytuacjach kryzysowych - poradnictwo specjalistyczne, interwencje kryzysowe, wsparcie psychologiczne, rozmowy terapeutyczne,–        ułatwienie dostępu do edukacji i kultury,–        doradztwo, koordynacja działań innych służb na rzecz rodziny, której członkiem jest osoba uzyskująca pomoc w formie specjalistycznych usług,–        kształtowanie pozytywnych relacji osoby wspieranej z osobami bliskimi,–        współpraca z rodziną - kształtowanie odpowiednich postaw wobec osoby chorującej, niepełnosprawnej,c)    pomoc w załatwianiu spraw urzędowych, w tym:–        w uzyskaniu świadczeń socjalnych, emerytalno-rentowych,–        w wypełnieniu dokumentów urzędowych,d)    wspieranie i pomoc w uzyskaniu zatrudnienia, w tym zwłaszcza:–        w szukaniu informacji o pracy, pomoc w znalezieniu zatrudnienia lub alternatywnego zajęcia, w szczególności uczestnictwo w zajęciach warsztatów terapii zajęciowej, zakładach aktywności zawodowej, środowiskowych domach samopomocy, centrach i klubach integracji społecznej, klubach pracy,–        w kompletowaniu dokumentów potrzebnych do zatrudnienia,–        w przygotowaniu do rozmowy z pracodawcą, wspieranie i asystowanie w kontaktach z pracodawcą,–        w rozwiązywaniu problemów psychicznych wynikających z pracy lub jej braku,  

11

e)    pomoc w gospodarowaniu pieniędzmi, w tym:–        nauka planowania budżetu, asystowanie przy ponoszeniu wydatków,–        pomoc w uzyskaniu ulg w opłatach,–        zwiększanie umiejętności gospodarowania własnym budżetem oraz usamodzielnianie finansowe;  2)  pielęgnacja - jako wspieranie procesu leczenia, w tym:a)    pomoc w dostępie do świadczeń zdrowotnych,b)    uzgadnianie i pilnowanie terminów wizyt lekarskich, badań diagnostycznych,c)    pomoc w wykupywaniu lub zamawianiu leków w aptece,d)    pilnowanie przyjmowania leków oraz obserwowanie ewentualnych skutków ubocznych ich stosowania,e)    w szczególnie uzasadnionych przypadkach zmiana opatrunków, pomoc w użyciu środków pomocniczych i materiałów medycznych, przedmiotów ortopedycznych, a także w utrzymaniu higieny,f)    pomoc w dotarciu do placówek służby zdrowia,g)    pomoc w dotarciu do placówek rehabilitacyjnych;  3)  rehabilitacja fizyczna i usprawnianie zaburzonych funkcji organizmu w zakresie nieobjętym przepisami ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. Nr 210, poz. 2135, z późn. zm.3)):a)    zgodnie z zaleceniami lekarskimi lub specjalisty z zakresu rehabilitacji ruchowej lub fizjoterapii,b)    współpraca ze specjalistami w zakresie wspierania psychologiczno-pedagogicznego i edukacyjno-terapeutycznego zmierzającego do wielostronnej aktywizacji osoby korzystającej ze specjalistycznych usług;  4)  pomoc mieszkaniowa, w tym:a)    w uzyskaniu mieszkania, negocjowaniu i wnoszeniu opłat,b)    w organizacji drobnych remontów, adaptacji, napraw, likwidacji barier architektonicznych,c)    kształtowanie właściwych relacji osoby uzyskującej pomoc z sąsiadami i gospodarzem domu;  5)  zapewnienie dzieciom i młodzieży z zaburzeniami psychicznymi dostępu do zajęć rehabilitacyjnych i rewalidacyjno-wychowawczych, w wyjątkowych przypadkach, jeżeli nie mają możliwości uzyskania dostępu do zajęć, o których mowa w art. 7 ustawy z dnia 19 sierpnia 1994 r. o ochronie zdrowia psychicznego (Dz. U. Nr 111, poz. 535, z późn. zm.4)).

12

§ 3. 1. Specjalistyczne usługi są świadczone przez osoby posiadające kwalifikacje do wykonywania zawodu: pracownika

socjalnego, psychologa, pedagoga, logopedy, terapeuty zajęciowego, pielęgniarki, asystenta osoby niepełnosprawnej, opiekunki środowiskowej, specjalisty w zakresie rehabilitacji medycznej,

fizjoterapeuty.2. Osoby świadczące specjalistyczne usługi dla osób z zaburzeniami

psychicznymi muszą posiadać co najmniej półroczny staż pracy w jednej z następujących jednostek:

  1)  szpitalu psychiatrycznym;  2)  jednostce organizacyjnej pomocy społecznej dla osób z zaburzeniami

psychicznymi;  3)  placówce terapii lub placówce oświatowej, do której uczęszczają dzieci

z zaburzeniami rozwoju lub upośledzeniem umysłowym;  4)  ośrodku terapeutyczno-edukacyjno-wychowawczym;

  5)  zakładzie rehabilitacji.3. W uzasadnionych przypadkach specjalistyczne usługi mogą być świadczone przez osoby, które

zdobywają lub podnoszą wymagane kwalifikacje zawodowe określone w ust. 1, posiadają co najmniej roczny staż pracy w jednostkach, o których mowa w ust. 2, i mają zapewnioną możliwość konsultacji z osobami

świadczącymi specjalistyczne usługi, posiadającymi wymagane kwalifikacje.4. Osoby świadczące specjalistyczne usługi dla osób z zaburzeniami psychicznymi muszą posiadać

udokumentowane przeszkolenie w zakresie prowadzenia treningów umiejętności społecznych przewidywanych w zakresie specjalistycznych usług.

13

W rozwiązaniach ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych

usługi asystenckie występują, w formie:

1. pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy - w zakresie czynności ułatwiających komunikowanie się z otoczeniem, a także czynności niemożliwych lub trudnych do samodzielnego wykonania przez pracownika niepełnosprawnego na stanowisku pracy (Art. 26d. ust. 1.cyt.

ustawy – przepis w praktyce martwy).

oraz osobom pracującym w charakterze:

2. tłumacza języka migowego 3. lektora dla niewidomych

4. osoby towarzyszącej osobie niepełnosprawnej ruchowo zaliczonej do znacznego stopnia niepełnosprawności - podczas szkoleń zawodowych (Art. 40, pkt 5, cyt. ustawy). Brak w ustawie formalnych

wymagań co do kwalifikacji usług asystenckich i ich zakresu, szczególnie przy ON ruchowo.

14

cd.W rozwiązaniach ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz

zatrudnianiu osób niepełnosprawnych usługi asystenckie występują, w formie:

5. opiekunów osób niepełnosprawnych podczas ich udziału w turnusie rehabilitacyjnym. Opiekun nie musi mieć formalnego przygotowania do pracy, a

zakres usług określa sama ON.

6. trenera pracy – w zakresie pomocy w wejściu i utrzymaniu się ON na rynku pracy, w kontaktach z pracodawcami i współpracownikami. Program wymaga aby usługi

realizowane były przez osobę, która posiada specjalistyczne przygotowanie do świadczenia usług wspierających osobę niepełnosprawną w procesie zdobywania i utrzymywania zatrudnienia oraz do udzielania porad pracodawcy w rozwiązywaniu

problemów związanych z zatrudnieniem osoby niepełnosprawnej. (Program pilotażowy PFRON – „Trener pracy”)

Dziękuję za uwagęMarek StępniakFundacja Fuga Mundi

• Ul. Peowiaków 12, 20 - 007 Lublin

• Tel. (0-81) 534-26-01, fax (0-81) 534-83-76 www.ffm.pl, e-mail: mareks@ffm.pl

Konferencja jest współfinansowana ze środków

Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych

Konferencja pod patronatem:

Minister Nauki i Szkolnictwa Wyższego, prof. dr hab. Barbary Kudryckiej