HISTORIA CHIŃCZYKÓW

HIS

TO

RIA

CH

IŃC

ZY

KÓ

W Cztery tysiące lat największej cywilizacji Dalekiego Wschodu

Wydanie specjalne 9/2012 Cena 19,99 zł (w tym 8% VAT) Indeks 381-055 ISSN 1730-0525P O M O C N I K H I S T O R Y C Z N Y

4

H I S T O R I A C H I Ń C Z Y K Ó W

KTO JEST CHIŃCZYKIEM 6CHINY NA MAPIE 12DZIEJE CHIŃCZYKÓW: ANTYK 16DZIEJE: CESARSTWO 26DROGI DUCHOWE 34JĘZYK DALEKIEGO KRAJU JĘZYK DALEKIEGO KRAJU JĘZYK DALEKIEGO KRAJU 44KRONIKI I POEMATY 52NEFRYT I PĘDZEL NEFRYT I PĘDZEL 56OD RYŻU DO BAWEŁNY 68WYNALAZKI ZE WSCHODU 74CIAŁO JAK PAŃSTWO 84CYWILIZACJA OD KUCHNI 87

KUNG FU 91ZMIERZCH CESARSTWA 98REPUBLIKA CHIŃSKA 102WOJNY CHIŃSKIE 106CHRL: EPOKA MAO 110CHRL: DENG I REFORMY 115MADE IN CHINA 120POZYCJA SMOKA 123YIN, YANG, POP 127PRAWO PARTII 131BYĆ JAK CHIŃCZYCY 135

AUTORZYAlbert Borowiecki – wiceprezes fundacji Odkryj Chiny, absolwent Szkoły Języka Chińskiego SWPS.Ksawery Burski – dyplomata, znawca Chin współczesnych i kultury chińskiej. Były ambasador RP w Indonezji, Singapurze, Malezji i w ChRL. Obecnie prowadzi zajęcia m.in. w SWPS. Autor książki „Tradycje i sztuka kulinarna Chin”.Włodzimierz Cieciura – dr, wykładowca w Zakładzie Sinologii, Wydział Orientalistyczny UW.Krzysztof Gawlikowski – dr hab., prof., politolog i historyk. Kierownik Centrum Cywilizacji Azji Wschodniej SWPS. Założyciel Centrum Badań Azji Wschodniej w Instytucie Studiów Politycznych PAN i pisma „Azja-Pacyfi k”. Autor wielu publikacji dotyczących chińskiej myśli klasycznej (w tym strategicznej Sunzi), przemian społecznych i kulturowych Chin nowożytnych, a także porównań cywilizacji konfucjańsko-buddyjskiej i zachodniej.Bogdan Góralczyk – dr hab., prof., politolog, dyplomata, sinolog, publicysta. Były ambasador RP w Królestwie Tajlandii, Republice Filipin i Związku Myanmar. Obecnie wykładowca w Centrum Europejskim UW. Redaktor naczelny rocznika „Azja-Pacyfi k”. Autor książek, m.in. „Pekińska wiosna . Narodziny ruchu demokratycznego w Chinach”; „Chiński feniks. Paradoksy rosnącego mocarstwa”; „Zmierzch i brzask. Notes z Bangkoku”. Współautor pracy zbiorowej pt. „Polska-Chiny. Wczoraj, dziś, jutro”.Marcin Jacoby – dr, sinolog, wykładowca w Zakładzie Sinologii UW, pracownik Instytutu Adama Mickiewicza. Współautor podręcznika do nauki języka chińskiego. Tłumacz z jęz. klasycznego i współczesnego.Alfred F. Majewicz – prof. dr hab., fi lolog, językoznawca, także etnograf, antropolog kultury, poliglota. Kierownik Zakładu Japonistyki w Instytucie Orientalistycznym UAM oraz kurator Pracowni Języka i Kultury Japońskiej UMK. Zastępca Przewodniczącego Komitetu Nauk Orientalistycznych PAN. Redaktor naczelny czasopisma „Linguistic and Oriental Studies from Poznań” oraz serii „Prace Orientalistyczne Komitetu Nauk Orientalistycznych PAN”.

Autor ponad publikacji naukowych dotyczących w znacznej mierze ludów i języków Dalekiego Wschodu.Bartosz Nowacki – archeolog, współpracownik „Wiedzy i Życia” i „Świata Nauki”.Ewa Oziewicz – prof. dr hab., kierowniczka Zakładu Międzynarodowych Stosunków Ekonomicznych UG. Współzałożycielka i pierwszy dyrektor Centrum Studiów Azji Wschodniej UG (obecnie przewodnicząca Rady Naukowej). Autorka i współautorka wielu książek i artykułów z zakresu międzynarodowych stosunków gospodarczych.Piotr Plebaniak – absolwent Instytutu Socjologii UW, język chiński i kulturę studiował także na Tajwanie. Autor książki „Starożytna mądrość chińska w sentencjach”.Jakub Polit – dr hab., adiunkt w Instytucie Historii UJ. Autor książek dotyczących historii Chin („Chiny”; „Lew i smok. Wielka Brytania a kryzys chiński –”; „Pod wiatr. Czang Kaj-szek –”) oraz historii powszechnej XX w.Małgorzata Religa – dr, kierownik Zakładu Sinologii UW. Tłumaczka tekstów klasycznych i literatury współczesnej (np. „Słownika Maqiao”), a także autorka wielu studiów, np. „Księga Pieśni” oraz „Obraz cudzoziemców w »Krótkiej historii oświecenia Li Baojia«”.Katarzyna Sarek – sinolog i archeolog, doktorantka na UW. Autorka wielu artykułów popularyzujących historię i kulturę chińską.Krzysztof Szumski – ekspert polityki międzynarodowej w Azji, były ambasador RP w Chinach, Indonezji i Tajlandii. Do r. dyrektor Departamentu Azji i Pacyfi ku MSZ.Janusz Szymankiewicz – dr, prezydent i główny mistrz Stowarzyszenia Atletycznego Ving Tsun w Polsce. Autor m.in. książek: „Kung Fu. Ilustrowana historia chińskich sztuk walki”; „Kung Fu – Wu Shu. Chińska sztuka walki”. Redaktor naczelny pisma poświęconego sztukom walk „Budojo”.

Dziennikarze POLITYKIJarosław Krysik, Agnieszka Krzemińska, Jędrzej Winieckioraz Anna Augustowska, studentka UW, Łukasz Czarnecki, student UJ

SPIS TREŚCI

Chińczyk po chińsku 10Transkrypcja wyrazów chińskich 13Chiński kalendarz 14Nazwa Chiny 19Konfucjański model państwa 28Mandaryni 29Eunuchowie 3036 forteli 32Marco Polo 33Wybrane postaci panteonu taoistycznego 38Buddyzm 40Szkoły buddyzmu 41Chrześcijaństwo 42

Islam 43Czytamy po chińsku 45Chengyu 47Na czym pisano 48Nazwiska i imiona 50Powrót do starożytności 55Trzy doskonałości 60Pejzaż chiński i perspektywa 62Terakotowa armia 63Dom i miasto 64Kobieta 66Lotosowe stópki 67Jedwabny Szlak 72

Murowana legenda 80Sztuka wojenna 82Shaolin si 92Siu lam 93Kung fu, guo shu, wu shu 94Bruce Lee 95Cesarstwo a Polska 96Zakazane Miasto 99Sun Yat-sen 101Tajwański bastion 108Feng shui 129Zachodnie pretensje 133Podstawowe odmienności 134

DETALE

L A T A P R Z E D N A S Z Ą E R Ą10001500 50020002500

Na okładce: Cesarz Yongle (panował –) z dynastii Ming. Rysunek na jedwabiu.