Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego MINISTERSTWO EDUKACJI NARODOWEJ Sebastian Latanowicz Wykonywanie przyczy do budynkw 713[07].Z1.05 Poradnik dla ucznia Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy Radom2006 Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 1 Recenzenci: mgr in. Magorzata Skowroskain. Zygfryd Gajewski Opracowanie redakcyjne: mgr Sebastian Latanowicz Konsultacja: mgrin. Jarosaw Sitek Korekta:

Poradnikstanowiobudowdydaktycznprogramujednostkimoduowej713[07].Z1.05. Wykonywanieprzyczydobudynkwzawartejwmoduowymprogramienauczaniadla zawodu monter instalacji gazowych 713[07]. Wydawca Instytut Technologii Eksploatacji Pastwowy Instytut Badawczy, Radom 2006Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 2 SPIS TRECI 1.Wprowadzenie3 2.Wymagania wstpne5 3.Cele ksztacenia6 4.Materia nauczania7 4.1.Przepisybezpieczestwaihigienypracy,ochronyprzeciwpoarowejiochrony rodowiska podczas budowy przycza gazu 7 4.1.1. Materia nauczania7 4.1.2. Pytania sprawdzajce12 4.1.3. wiczenia12 4.1.4. Sprawdzian postpw13 4.2. Przycza gazowe14 4.2.1. Materia nauczania14 4.2.2. Pytania sprawdzajce20 4.2.3. wiczenia20 4.2.4. Sprawdzian postpw21 4.3. Budowa przycza gazu do budynku22 4.3.1. Materia nauczania22 4.3.2. Pytania sprawdzajce40 4.3.3. wiczenia41 4.3.4. Sprawdzian postpw43 4.4. Odbiory oraz wymagania dotyczce przyczy 44 4.4.1. Materia nauczania44 4.4.2. Pytania sprawdzajce45 4.4.3. wiczenia45 4.4.4. Sprawdzian postpw45 5. Sprawdzian osigni46 6. Literatura51 Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 3 1. WPROWADZENIE PoradniktenbdzieCipomocnywzdobywaniuwiedzywzakresiebudowyprzycza gazowego, jego wyposaeniu oraz roli jak spenia w doprowadzaniu gazu do budynku. Poradnik zawiera: wymaganiawstpnewykazumiejtnoci,jakiepowinienemiejuuksztatowane,aby bez problemw mg korzysta z poradnika,cele ksztacenia wykaz umiejtnoci, jakie uksztatujesz podczas pracy z poradnikiem, materianauczaniawiadomociteoretyczneniezbdnedoosigniciazaoonychcelw ksztacenia i opanowania umiejtnoci zawartych w jednostce moduowej, zestaw pyta, aby mg sprawdzi, czy ju opanowae okrelone treci, wiczenia,ktrepomogCizweryfikowawiadomociteoretyczneorazuksztatowa umiejtnoci praktyczne, sprawdzian postpw, sprawdzianosigni,przykadowyzestawzada.Zaliczenietestupotwierdziopanowanie materiau caej jednostki moduowej, literatur uzupeniajc. Jeelimasztrudnocizezrozumieniemtematulubwiczenia,topopronauczycielalub instruktora o wyjanienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz dan czynno. Po przerobieniu materiau sprbuj zaliczy sprawdzian z zakresu jednostki moduowej. Jednostkamoduowa:Wykonywanieprzyczydobudynkw,ktrejtreciterazpoznasz jestjednzpodstawowychjednostekprogramumoduowegodlazawodumonterinstalacji gazowych. Bezpieczestwo i higiena pracy Wczasiepobytuwpracownimusiszprzestrzegaregulaminw,przepiswbhpihigieny pracyorazinstrukcjiprzeciwpoarowych,wynikajcychzrodzajuwykonywanychprac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki. ycz owocnego korzystania z tego Poradnika Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 4 713[07].Z1 Technologia montau instalacji gazowych 713[07].Z1.01 Wykonywanie prac przygotowawczo-zakoczeniowych podczas montau instalacji gazowych 713(07).Z1.02 Wykonanie pocze rur stalowych w instalacjach gazowych 713[07].Z1.03 Wykonywanie pocze rur miedzianych w instalacjach gazowych 713[07].Z1.04 Wykonywanie pocze rurocigw gazowych z tworzyw sztucznych 713[07].Z1.05 Wykonywanie przyczy do budynku 713[07].Z1.06 Instalowanie armatury i aparatury pomiarowej 713[07].Z1.07 Instalowanie szafek gazowych i ich wyposaenia 713[07].Z1.08 Wykonywanie instalacji na gaz ziemny 713[07].Z1.09 Wykonywanie instalacji na gaz pynny 713[07].Z1.10 Wykonywanie konserwacji i napraw instalacji gazowych Schemat ukadu jednostek moduowychProjekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 5 2. WYMAGANIA WSTPNE PrzystpujcdorealizacjiprogramujednostkimoduowejWykonywanieprzyczydo budynkw powiniene umie: stosowa oglne przepisy bhp, ochrony p.po. podczas wykonywania prac monterskich, organizowa i likwidowa stanowisko wykonywania dla prac monterskich, organizowa stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii, wykonywa prace przygotowawczo-zakoczeniowe, wykonywa poczenia rozczne i nierozczne na instalacjach gazowych, wykonywa poczenia rur stalowych, miedzianych i z tworzyw sztucznych,stosowabezpiecznezasadyposugiwaniasinarzdziamiielektronarzdziami stosowanymi przy wykonywaniu przyczy gazowych, dobiera odpowiednie materiay podstawowe i pomocnicze, wykonywa obmiar prac, rozlicza robocizn, materiay i sprzt, wsppracowa w zespole, uczestniczy w dyskusji i wymienia dowiadczenia wczeniej nabyte, korzysta z rnych rde informacji. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 6 3.CELE KSZTACENIA W wyniku realizacji programu jednostki moduowej powiniene umie: zastosowaprzepisybhp,ochronyp.po.iochronyrodowiskaobowizujcepodczas wykonywania przyczy gazowych, zorganizowa i zlikwidowa stanowisko wykonania przyczy gazowych, posuy si dokumentacj techniczn dotyczc przyczy gazowych, wykona szkice przyczy gazowych, wyznaczy przebieg przycza gazowego, zastosowa wymagania dotyczce przyczy gazowych, zaplanowa kolejno prac, dobra narzdzia i sprzt do wykonania przyczy gazowych, oceni stan techniczny materiaw stosowanych do wykonania przyczy gazowych, wykona przycza gazowe: z rur polietylenowych i stylowych, wykona poczenie przycza z sieci, wykona skrzyowania przyczy z istniejcym uzbrojeniem podziemnym, zamontowa rury ochronne na rurocigu, zainstalowa armatur regulacyjno-zabezpieczajc na przyczach gazowych, przeprowadzi prb szczelnoci wykonanego przycza gazowego, oznakowa wykonane przycze, przygotowa przycze gazowe do odbioru, wykona obmiar prac, rozliczy robocizn, materiay i sprzt, wykona prace zgodnie z warunkami technicznymi. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 7 4. MATERIA NAUCZANIA 4.1. Przepisybezpieczestwaihigienypracy,ochrony przeciwpoarowejiochronyrodowiskapodczasbudowy przycza gazu 4.1.1. Materia nauczania Jednymzpodstawowychobowizkwpracownikajestprzestrzeganieprzepiswbhporaz przepiswprzeciwpoarowych.ObowizektenokrelaKodeksPracy,ktrystanowi,ejest pracownik w szczeglnoci obowizany: -zna i stosowa przepisy, zasady bhp, -braudziawszkoleniachiinstruktaachorazpoddawasiwymaganymegzaminom sprawdzajcym, -wykonywa prac w sposb zgodny z przepisami i zasadami bhp, -stosowa si do polece i wskazwek wydanych przez przeoonych w zakresie bhp, -dba o naleyty stan maszyn, urzdze i narzdzi, -stosowarodkiochronnyzbiorowejiochronyindywidualnejorazodzieyiobuwia roboczego, zgodnie z ich przeznaczeniem, -dba o porzdek i ad w miejscu pracy, -poddawasiwstpnym,okresowymikontrolnym,innymzaleconymbadaniom lekarskim, -niezwoczniezawiadomiprzeoonegoozauwaonymwypadkulubzagroeniuycia lub zdrowia ludzkiego, -wspdziaa z pracodawc w wypenianiu obowizkw dotyczcych bhp, -zaalarmowagonymokrzykiempoarpalisiinneosoby,strapoarnoraz kierownictwo zakadu, -przystpi natychmiast do likwidacji poaru zgodnie z przepisami p.po. Pracownik ma prawo do powstrzymania si od wykonywania pracy, gdy: -warunki pracy nie odpowiadaj przepisom i zasad bhp, -warunki pracy stwarzaj bezporednie zagroenie dla zdrowia lub ycia pracownika lub innych osb. Pracownikmaprawozgosidopastwowychorganwnadzoruikontrolinadwarunkami pracy lub organizacji zwizkw zawodowych i spoecznego inspektora pracy fakt, i pracodawca niewywizujsizpodstawowegoobowizkuzapewnieniabezpiecznychihigienicznych warunkw pracy. Ponadto pracownik zobowizany jest wzgldem pracodawcy do: -przestrzegania ustalonego czasu pracy, -przestrzegania regulaminu pracy i ustalonego porzdku, -dbaniaodobropracodawcy,ochronnyjegomienia,takezachowanieinformacji, ktrych ujawnienie mogyby narazi pracodawc na szkod, -przestrzeganie w zakadzie pracy norm wspycia spoecznego. Pracownikanieprzestrzegajcegoregulaminupracy,przepiswbezpieczestwaihigieny pracyorazprzepiswprzeciwpoarowychpracodawcamoeukarakarupomnienialub nagany. Do podstawowych obowizkw pracodawcy w zakresie bhp naley zapewni pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy, a w szczeglnoci jest obowizany do: Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 8 -organizowaniapracywsposbzapewniajcypracownikombezpieczneihigieniczne warunki pracy, -zapewniajcyprzestrzeganiawczasiepracyprzepisworazzasadbezpieczestwai higieny pracy, -realizacji nakazw, wystpie, decyzji i zarzdze wydanych przez organy nadzoru nad warunkami pracy. Pracodawca jest zobowizany do nieodpatnego dostarczenia pracownikom: -rodkw ochronny indywidualnej zabezpieczajcych przed dziaaniami niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynnikw wystpujcych w rodowisku pracy, -odziey i obuwia roboczego, speniajcych okrelone wymagania. Pracodawca nie moe dopuci pracownika do pracy bez rodkw ochronny indywidualnej oraz odziey i obuwia roboczego wymaganych na danym stanowisku pracy. Przydzielane rodki ochronnyindywidualnejpowinnyzabezpieczypracownikaprzedwystpujcymizagroeniami na danym stanowisku pracy. Wyposaenie podstawowe montera: -odzie ochronna robocza trudnopalna, -odzie ochronna robocza trudnopalna dla spawaczy, -odzie ostrzegawcza, -odzie chronica przed czynnikami atmosferycznymi, -buty skrzane z noskami, -budy gumowe do kolana, -rkawice ochronne dla spawaczy, -rkawice ochronne robocze, -gogle do spawania gazowego, -przybica do spawania elektrycznego, -maska ochronna, -okulary ochronne, -szelki bezpieczestwa z lin asekuracyjn. Szkoleniepracownikwwzakresiebhpip.po.jestpodstawowymobowizkiemkadego pracodawcy. Ponadto pracodawca ponosi cakowite koszty szkolenia pracownikw, a wic bd tozarwnokosztywynikajcezorganizowaniaszkolenia,jakrwniewypatywynagrodzenia za czas nieprzepracowany w zwizku z udziaem w szkoleniu. Oprczoglnychprzepiswbhp,ktrychprzestrzeganiejestniezbdneprzybudowie przyczy gazu naley zwraca szczegln uwag na dodatkowe zagroenia zwizane z: -robotami ziemnymi, -transportem materiaw, -czeniem rur za pomoc spawania oraz zgrzewania. Podstawowe zasady bhp podczas wykonywania robt ziemnych Zasady zapewnienia bezpieczestwa i higieny pracy podczas wykonywania robt ziemnych okrelaRozporzdzenieMinistraInfrastrukturyzdnia6lutego2003r.wsprawie bezpieczestwaihigienypracypodczaswykonywaniarobtbudowlanych(Dz.U.Nr47,poz. 401 z 2003 r.). Wystpujce najczciej zagroenia podczas prowadzenia robt ziemnych to:-zasypanie pracownikw w wyniku zawalenia si cian wykopu, -wpadniciedowykopunaskutekobsuniciasiziemizkrawdziwykopu, polizgnicia si, -spadanie na pracujcych w wykopie kamieni, narzdzi, bry ziemi itp., Dlategojednymzpodstawowychwymagabezpieczestwaihigienypracypodczas prowadzenia prac ziemnych jest obowizkowe zabezpieczenie cian wykopu poczwszy od 1 m Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 9 gbokoci.Rodzajzastosowanegoumocnieniagwniezaleyodwielkociwykopu,rodzaju gruntu oraz czasu utrzymania wykopu. Ponadto naley przestrzega nastpujcych wymaga:-nieskadowamateriawiurobkuwodlegocimniejszejni1modkrawdzi wykopu, -zachowa bezpieczne odlegoci wykopw od istniejcej infrastruktury naziemnej, -ponowne rozpoczcie robt w wykopie wymaga sprawdzenia stanu jego obudowy, -wyznaczystrefniebezpiecznwprzypadkuwykonywaniawykopwsprztem mechanicznym, -przedprzystpieniemdorobtziemnychnaleyzapoznasizdokumentacj techniczntychrobtorazzmap,naktrejjestoznaczonacaasieuzbrojenia technicznego i z decyzj o pozwoleniu na budow. Wrazieprowadzeniarobtwbezporednimssiedztwieinstalacjinp.elektrycznej,naley okrelibezpiecznodlego,wjakiejmogbyprowadzoneroboty-wporozumieniuz zarzdcz tych urzdze (np. zakadem energetycznym). Prace transportowe i magazynowanie BezpieczestwopodczaswykonywaniapractransportowychokrelaRozporzdzenie MinistraPracyiPolitykiSocjalnejzdnia14.03.2000r.wsprawiebezpieczestwaihigieny pracy przy rcznych pracach transportowych. (Dz. U. Nr 26 poz. 313 z dnia 10 kwietnia 2000 r. wraz z pniejszymi zmianami). Pracodawcapowinienzapewnistosownerozwizanietechnicznewzakresiewyposaenia technicznego,wceluwyeliminowaniapotrzebyrcznegoprzemieszczaniaciarw.Naleywtymcelupodjodpowiednieprzedsiwzicia,wtymwyposaypracownikwwniezbdne rodkiwceluzmniejszeniauciliwociizagroezwizanychzwykonywaniemtych czynnoci.Masaadunkwprzemieszczanychprzyuyciurodkwtransportowychniemoe przekraczadopuszczalnejnonocilubudwigudanegorodkatransportowego.Wymagania dotyczcetransportuprzyuyciudwignic,przenonikw,wzkwjezdniowychznapdem silnikowym okrelaj odrbne przepisy. Szczegowewymaganiawsprawiercznegotransportuokrelajprzepisydotyczce bezpieczestwa i higieny pracy przy rcznych pracach transportowych. Rczne przemieszczanie czyprzewoenieciarwomasieprzekraczajcejustalonenormyjeststanowczo niedopuszczalne. Materiayiprzedmiotywykorzystywanedobudowy,powinnybymagazynowanew miejscach i pomieszczeniach do tego przystosowanych. Bhp podczas spawania i zgrzewania rur Podstawowe zasady bhp podczas wykonywania prac w zakresie spawalnia oraz zgrzewania okrelaRozporzdzenieMinistraGospodarkizdnia27kwietnia2000r.wsprawie bezpieczestwaihigienypracyprzypracachspawalniczych.(Dz.U.Nr40,poz.470zdnia19maja2000r.).Wymienionerozporzdzenieokrelawymaganiabezpieczestwaihigieny pracyprzypracachspawalniczychobejmujcychspawanie,napawanie,lutowanie,zgrzewaniei cicie termiczne metali i tworzyw termoplastycznych.Pracespawalniczeizgrzewaniepowinnybywykonanezgodniezobowizujcymi oglnymiprzepisamitechniczno-budowlanymi,ochronyprzeciwpoarowej,bezpieczestwai higieny pracy oraz przepisami niniejszego rozporzdzenia. Stanowiskospawaczaczyzgrzewaczazlokalizowanenaotwartejprzestrzenipowinnoby zabezpieczone przed dziaaniem czynnikw atmosferycznych, a jego otoczenie chronione przed promieniowaniemukuelektrycznego,promieniowaniemwielkiejczstotliwocilubpomienia, wyposaone w pojemnik na resztki (ogarki) elektrod w przypadku spawania elektrodami.Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 10 Urzdzeniaiosprztdospawaniaorazzgrzewaniapowinnymieudokumentowane potwierdzeniespenianiaprzezniewymagabezpieczestwaokrelonychwprzepisachi w Polskich Normach.Naprawyurzdzeiosprztupowinnybywykonywaneprzezosobyoodpowiednich kwalifikacjach,natomiastuytkownicyurzdzespawalniczychiosprztumogwykonywa tylkobiececzynnocikonserwacyjne,ktreokrelonawinstrukcjaeksploatacyjnadanego urzdzenia. PracepowinnybywykonywaneprzezosobyposiadajceZawiadczenieoukoczeniu szkoleniaalbowiadectwoegzaminuspawacza,zgrzewaczalubKsikspawacza, zgrzewacza, wystawiane w trybie okrelonym w odrbnych przepisach i Polskich Normach Zagroeniawystpujcenastanowiskupracyzwizanezbudowprzyczygazowych wykonywanych rcznie oraz mechanicznie obejmuj: -uszkodzenie ciaa (skaleczenie, uderzenie), -podranieniedrgoddechowychiskryorazoczuprzypracyzrozpuszczalnikami organicznymi, -odmroenia w warunkach zimowych, -zaprszenie oczu odpryskami, pyem, -oparzenie gorc rur po wykonaniu spawu, -oparzenie pyt grzewcz, -wpadnicie do wykopu, -niebezpieczestwo wybuchu urzdze znajdujcych si pod cinieniem, Naley zwraca uwag na nastpujce zalecenia podczas czenia rur: -agregatprdotwrczyzasilajcyzgrzewark,spawarkmusibystarannieuziemiony, obsugiwany zgodnie z instrukcj obsugi producenta, -przypracyzespawarkami,zgrzewarkamidozgrzewaniarurPEnaleyprzestrzega zasad zawartych w instrukcjach obsugi urzdzenia dostarczonych przez producenta, -stanowiskomontauniemoebyzlokalizowanepodprzewodaminapowietrznejlinii elektroenergetycznej,jakrwnieprzysupieliniiwysokiegonapicia;minimalna odlegostanowiskazgrzewaniaodpowyszych,obiektwpowinnawynosiwlinii prostej 50 m. Ochrona rodowiska przy budowie przycza gazu Podczas budowy przycza gazu ujemny wpyw na rodowisko naturalne mog mie odpady zwizane z procesem budowy. Przewanie s to odpady powstae podczas montau przewodw gazowychwykonanychztworzywasztucznego.Wwczas,gdymamydoczynieniazespawaniem,zgrzewaniem,nawiercaniem,ciciemrurgazowychwykonanychztworzywa sztucznegoistalipowstajodpadywpostacinp.wirw,krtkichodcinkwrur,kocwek elektrod,ktreniepodlegajsirozkadowiwziemi.Dlategokadywykonawcajest zobowizanydozbieraniaiprzekazywaniapowstaychodpadwdorecyklingu,wceluich powtrnego przetworzenia. Ochrona przeciwpoarowa Donajczstszychprzyczynpowstaniapoaruzaliczamyprzedewszystkim:nierozwaneilekkomylneobchodzeniesizogniem,zystantechnicznyeksploatowanychurzdze elektrycznychimechanicznych,brakwymaganychzabezpieczeobiektw,jakrwnie dopuszczeniedosamozaponumateriawpalnychiwybuchowych.Dlategowprzypadku powstaniairozpowszechnianiasipoarupodejmujesidziaaniaratownicze.Dlaratowania ycia i zdrowia ludzkiego oraz mienia wykorzystuje si sprzt ganiczy taki, jak beczki z wod, skrzynie z piaskiem, hydranty ganicze, koce ganicze, hydronetki, ganice. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 11 Tabela1przedstawiapodrcznysprztganiczypodzielonynatypyzewzglduna przeznaczenie. Tab. 1. Rodzaj i typ ganic [11] TypPrzeznaczenieRodzaj Grupa A do np. drewna, papieru, tkanin... (wystpuje zjawisko spalania arowego); stosuje si zamiennie ganice pynowe, pianowe, proszkowe (wypenione proszkiem fosforowanym); Grupa B do gaszenia cieczy palnychi substancji staych topicych si; stosuje si zamiennie ganice pynowe, niegowe, proszkowe; Grupa C do gaszenia gazw palnych; stosuje si zamiennie ganice pynowe, pianowe, niegowe, proszkowe; Grupa E do gaszenia urzdze elektrycznych pod napiciem lub materiaw znajdujcych si w pobliu tych urzdze; stosuje si zamiennie ganice proszkowe lub niegowe; Wzwizkuzzagroeniempoarowympodczaswykonywaniapraczwizanychzbudow przyczygazupracownicywinniprzestrzegaprzeciwpoarowychprzepiswiwymaga budowlanychorazbraczynnyudziawakcjachganiczych,ewakuacyjnychiratowniczychw przypadku powstania poaru. Postpowanie w razie zauwaenia poaru Osoba, ktra zauwaya poar powinna: -zaalarmowa gonym okrzykiem poar - pali si pozostae osoby, -zaalarmowa stra poarn i kierownictwo zakadu, -przystpi niezwocznie do likwidacji poaru podrcznym sprztem ganiczym. Waciwoci gazu ziemnego Gaz ziemny, ktrego gwnym skadnikiem jest metan w iloci okoo 97 %, nie jest gazem trujcym,alejegozawartowpowietrzupowyej25%moeoddziaywaduszcoiodurzajconaczowieka.Przyduszymprzebywaniuwtakimpowietrzumoedoprowadzi do mierci przez uduszenie. Przysteniugazuwpowietrzuwgranicachod5do15%tworzysimieszanina wybuchowa. Jest to mieszanina gazu palnego z powietrzem o takim udziale gazu w stosunku do powietrza,iprzyzadziaaniuczynnikazewntrznegonp.iskrynastpigwatownespalenie mieszaniny tj. nastpi wybuch z wydzieleniem duej iloci energii. Gazziemnyjestbezbarwny,bezwonnyidlatego,wcelujegowykrycia,jestnawanianyza pomoctetrahydrotiofenu.THTjestcieczpalnocharakterystycznymostrym,trwaym zapachu,dzikiktremujestuywanydonawanianiagazuziemnego.Granicajego wybuchowoci zawiera si w przedziale od 1,1 % do 12 %. Waciwoci gazu pynnego Gazpynny,jestgazembezbarwnymocharakterystycznymzapachuponawonieniu. Wprzeciwiestwiedogazuziemnego,jestciszyodpowietrza.Ponadtojestgazem nietrujcym, lecz posiada wasnoci narkotyczne. Granica wybuchowoci gazu pynnego wynosi dla: -propan od 2,1 % do 9,5 % propanu w powietrzu, -butan od 1,5 % do 8,4 % butanu w powietrzu. Oblanie si gazem pynnym moe spowodowa odmroenie oblanej czci ciaa. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 12 4.1.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze. 1.Jakie s podstawowe obowizki pracownika w zakresie bhp? 2.Jakie s podstawowe obowizki pracodawcy w zakresie bhp? 3.Jakie obowizki ma pracownik wzgldem pracodawcy? 4.Jakie s podstawowe zasady bhp podczas prowadzenia prac ziemnych? 5.Jakie zasady bhp obowizuj podczas transportu materiaw? 6.Jakie wymagania bhp obowizuj podczas wykonywania pocze rur za pomoc spawania elektrycznego i zgrzewania? 7.Jakie zagroenia wystpuj podczas budowy przycza gazu? 8.W jaki sposb mona zapewni przestrzeganie przepisw ochrony rodowiska podczas prac zwizanych z budow przycza gazu? 9.Jakie s granice wybuchowoci gazu ziemnego i pynnego? 10.Jak naley postpowa w przypadku powstania poaru? 11.Jakie wyrniamy ganice ze wzgldu na ich przeznaczenie? 4.1.3. wiczenia wiczenie 1 Scharakteryzujzagroeniawystpujcenastanowiskumonterapodczaswykonywaniaprac zwizanych z budow przycza gazu. Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1)zapozna si z instrukcj wykonania zadania, 2)zapoznasizmateriaemnauczaniadotyczcymzagroewystpujcychnastanowisku montera przyczy gazu, 3)wymieni zagroenia wystpujce podczas prac z budow przycza z podziaem na prace transportowe, ziemne, monterskie (czenie rur poprzez spawanie, zgrzewanie), 4)wskaza sposoby uniknicia tych zagroe, 5)zaprezentowa wykonane wiczenie, 6)dokona oceny wiczenia. Wyposaenie stanowiska pracy: zeszyt, owek, gumka, instrukcja wykonania zadania, typowe instrukcje bhp i p.po. podczas wykonywania prac przy wykopach, typowe instrukcje bhp przy wykonywaniu pocze rur stalowych i z tworzyw sztucznych, literatura z rozdziau 6. wiczenie 2 Opracuj instrukcj wykonywania pracy podczas montau przycza gazowego tak aby byy zachowane zasady bhp i p.po., oraz dobierz rodki ochrony osobistej wymagane przy tego typu pracach. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 13 Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1)zapozna si z instrukcj wykonania zadania, 2)zapozna si z materiaem nauczania w zakresie warunkw bhp i p.po. obowizujce przy montau przycza gazowego, 3)dobra rodki ochrony osobistej wymagane przy wykonywaniu przycza gazowego, 4)na arkuszu papieru wypisa czynnoci, ktre wykonuje monter podczas montau przycza gazowego oraz zagroenia jakie wystpuj podczas wykonywania tych czynnoci, 5)na arkuszu papieru wypisa rodki ochrony osobistej wymagane podczas wykonywania przycza gazowego, 6)zaprezentowa wykonane wiczenie, 7)dokona oceny poprawnoci wykonanego wiczenia. Wyposaenie stanowiska pracy: instrukcja do wykonania wiczenia, stolik, krzeso, zeszyt, owek, gumka, typoweinstrukcjebhpip.po.przywykonywaniuprzyczygazowychdobudynkw mieszkalnych, plansze z rodzajami przyczy gazowych, literatura z rozdziau 6. 4.1.4. Sprawdzian postpw Tak Nie Czy potrafisz: 1)wymieni przepisy okrelajce obowizki pracownika w wzgldempracodawcy? 2)wymieni przepisy okrelajce obowizki pracodawcy w wzgldempracownika?3)wymieni przepisy obowizujce podczas wykonywania praczwizanych z budow przycza gazu? 4)wymieni, co naley do podstawowych obowizkw pracownika w zakresie bhp? 5)zidentyfikowa zagroenia wystpujce podczas budowy przyczy gazu? 6)okreli zasady bezpieczestwa pracy na stanowisku montera? 7)waciwie postpi w przypadku zauwaenia poaru? 8)okreli waciwoci gazu ziemnego i pynnego? 9)zastosowa przepisy bhp, ochronny ppo. i ochronny rodowiskapodczas budowy przycz gazu? Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 14 4.2.Przycza gazowe 4.2.1. Materia nauczania Wiadomoci wstpne Przycza gazowe to odcinki przewodw gazowych czce przewd rozdzielczy (gazocig) poprzez kurek gwny z instalacja gazow. Wymagania techniczne w zakresie budowy przycza stakiesame,jakdlasiecirozdzielczejipodaneswRozporzdzeniuMinistraGospodarki z dnia30lipca2001r.wsprawiewarunkwtechnicznych,jakimpowinnyodpowiadasieci gazowe (Dz. U. Nr 97, poz. 1055 z dnia 11 wrzenia 2001 r.). Projektujc i budujc przycze gazu do budynku naley pamita, e: -odlego kurka gwnego od poziomu terenu powinna wynosi minimum 0,5 m, -odlegopodstawowaodwolnostojcejszafkigazowejnakurekgwnydozasilanego budynkuniepowinnabywikszani5m(odlegomoebyzwikszonado10mwzabudowiejednorodzinnejizagrodowejpodwarunkiem,iwprzypadkuwikszej odlegocizastosowanyzostaniedodatkowykurekgwnyzlokalizowanynacianie budynku), -zakurkiemgwnym,midzyliniogrodzenialubwolnostojcszafkgazownakurek gwny,azasilanymbudynkiemdopuszczasistosowanierurpolietylenowych.Jestto podziemny odcinek, ktry podlega warunkom budowy, takim jak sie gazowa, -naprzyczachredniegocinieniazalecasistosowanieautomatycznychogranicznikw przepywugazuwceluograniczeniawypywugazupodczasawaryjnegouszkodzenia przycza (np. zerwanie przez kopark, itp.). -niedopuszczasimontauszafkinaprzyczugazowymbeztrwaegoumocowaniana cianie, w ogrodzeniu lub bez zamontowania w betonowym postumencie. PrzybudowieprzyczyobowizujprzepisyzawartewRozporzdzeniuMinistra Infrastruktury w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie. (D.U. nr 75, poz. 690 z 2002 r. z pniejszymi zmianami). Przycze gazowe powinno by wykonane z: -rur PE z przejciem na stal w odlegoci 1,5 m od ciany budynku (rysunek 1), -rurPEdoKGzzastosowaniemukuosonowegowykonanegozmetalulubstali,osona winnabywykonana1,5modcianybudynkuorazwprowadzonadowntrzaszafki(rysunek 6), -rur stalowych fabrycznie izolowanych, ze wzgldw ekonomicznych projektowane s krtkie przyczastalowetzn.do10mbigwnieodsiecirozdzielczejwykonanejzestali (rysunek 4). Ponadtopowinnybyukadanewliniiprostej,prostopadledogranicydziakimoliwie najkrtszdrog,zzachowaniemodlegocibezpiecznychwstosunkudoinnychelementw uzbrojenia. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 15 1 - przewd gazowy z rur PE, 2 - trjnik siodowy przyczowy, zgrzewany elektrooporowo, 3 - zczki elektrooporowe, 4 - tama ostrzegawcza w kolorze tym ze ciek metalizowan, 5 - ksztatka przejciowa PE/stal, 6 - rura ochronna stalowa, 7 - rura przewodowa stalowa. Rys. 1. Przycze gazowe do gazocigu z rur polietylenowych [3, s. 300] NajczciejstosowanksztatkprzejciowPE/staljesttzw.poczeniespawane (rysunek 2), ktre stanowi rodzaj kielicha z PE z wkrconym wewntrz krcem stalowym. Cz stalow zcza czy si z gazocigiem stalowym poprzez spawanie, a z gazocigiem polietylenowym przez zgrzewanie elektrooporowe.

1 - krciec stalowy, 2 - prostka kielicha z PE, 3 - zczka do zgrzewania elektrooporowego,4 - gazocig z PE. Rys. 2. Ksztatka przejciowa PE/stal [3, s. 199] Kurek gwny naley zlokalizowa w: -szafcenaciennejlubwykonanejwtymceluwnceciennejwprzypadkuzabudowy wielorodzinnej -szafce wolnostojcej umieszczonej na granicy dziaki lub w linii ogrodzenia, w przypadku zabudowyjednorodzinnejorazinnychobiektwzlokalizowanychnatereniebdcychwe wadaniu jednego odbiorcy (np. zakad przemysowy), Na rysunku 3 przedstawiono podstawowe wymiary szafki naciennej przycza gazowego oraz sposb zamontowania kurka gwnego na przyczu niskiego cinienia. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 16 1 - kurek, 2 - zczka nakrtna, 3 - zczki wkrtne, 4 - kolano, 5 - przewd wlotowy,6 przewd wylotowy, 7 drzwiczki Rys. 3. Sposb instalowania kurka gwnego w szafce naciennej [3, s. 302] Przyczenaodcinkustalowympowinnobyzabezpieczoneizolacjantykorozyjn,ado wntrzaszafkinakurekgwnyipowinnaonaspeniawymaganiadotyczcepowokdla gazocigw stalowych. Na rysunku 4 przedstawiono przycze gazu redniego cinienia wykonane z rur stalowych fabrycznieizolowanych,ktrewpunkcieredukcyjnymprzechodzwprzewodystalowelub miedziane.Szafkaumieszczonajestwewnceciennejiwyposaonajestwkurekgwny, gazomierz oraz reduktor. 1 - gazocig, 2 - trjnik przyczowy siodowy (stalowy, spawany), 3 - rura stalowa izolowana tam PE,4 - tama ostrzegawcza ta ze ciek metalizowan, 5 - bruzda wykuta w zewntrznej cianie budynku,6 - szafka wnkowa, 7 - gazomierz, 8 - kurek gwny i reduktor redniego cinienia, 9 - szafka wnkowa,10 - wprowadzenie przewodu do budynku w stalowej rurze ochronnej,11 - konierz izolujcy (w strefie dziaania prdw bdzcych). Rys. 4. Przycze gazowe redniego cinienia wykonane z rur stalowych [3, s. 303] Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 17 Narysunku5pokazanosposbwprowadzeniaprzewodugazowegodopomieszczeniaoraz jego waciwe zabezpieczenie z wykorzystaniem stalowej rury osonowej. 1 ciana, 2 stalowa rura ochronna, 3. uszczelniacz. Rys. 5. Przejcie przewodw przez cian budynku [opracowanie wasne] Obecniepowszechniestosujesiwprzyczachgazowychprzewodypolietylenowe,ktre za kurkiem gwnym przechodz w przewody stalowe lub miedziane. 1 - przycze PE, 2 - szafka gazowa, 3 - rura osonowa (dural, stal ocynkowana), 4 - ksztatka adaptacyjna, 5 kurek gwny,6-wspornikstalowymocujcyksztatkadaptacyjn,7-wspornikmocujcyrurosonow,8-wkrty kotwice szafk gazow, 9 - gazocig PE, 10 - trjnik siodowy, 11 - przewd lokalizacyjny, 12 - trwale poczenie przewoduzrurosonow(jelijestmetalowa)lubwspornikiem6,13-tamaostrzegawczawkolorzetym,14 - ciana budynku, 15 - fundament, 16 -jezdnia, 17 - pobocze (chodnik), 18 kolano. Rys. 6. Przycze gazowe niskiego cinienia wykonane z polietylenu [2, s. 156] 50 mm1 2 3 Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 18 Na rysunku 7 przedstawiono przycze gazu, na ktrym kurek gwny zlokalizowany jest na granicydziakilubwliniiogrodzenia.Warianttenstosowanyjestwprzypadkuzabudowy jednorodzinnej lub zagrodowej.

1. przycze PE, 2. szafka gazowa, 3. kurek gwny, 4. wspornik stalowy mocujcy rur przewodow 5. poczenie PE/stal,6.cok,7.gazocigPE,8.trjniksiodowy,9.przewdlokalizacyjny,10.ogrodzenie,11.tama ostrzegawcza,12.jezdnia,13.pobocze(chodnik),14.kolano,15.trwaepoczenieprzewodulokalizacyjnegoze wspornikiem 4. Rys. 7. Przycze gazowe z polietylenu do szafki usytuowanej w linii ogrodzenia [2, s. 156] Poniejprzedstawionoszafkkurkagwnegoprzeznaczondozamontowaniawlinii ogrodzenia.Jednoczenienaleypamita,iniedopuszczasimontauszafkinaprzyczu gazowym bez trwaego umocowania na cianie, w ogrodzeniu lub bez zamontowania na cokole betonowym. 1. kolumna przycza (poczenie konierzowe PE/stal), 2. kurek gwny, 3. kolano hamburskie,4. monozcze pod gazomierz wraz ze wspornikiem, 5. gazomierz, 6. skrzynka gazowa metalowa,7. cok betonowy, 8. fundament betonowy. Rys. 8. Przykadowe rozwizanie lokalizacji zaworu gwnego wraz z gazomierzem na przyczu niskiegocinienia w linii ogrodzenia [7, s. 33] Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 19 Rysunek9przedstawiarozwizanielokalizacjikurkagwnegowrazzgazomierzemireduktoremnaprzyczuredniegocinienia,gdzieszafkagazowazlokalizowanajest bezporednio na budynku. Przypominamy, i dla takiego rozwizania przycze doprowadzajce paliwogazowedobudynkunaleywykonazrurypolietylenowej(PE),leczwodlegoci minimum1,5modcianybudynkuprzejnaodcinkupoziomymnarurstalowipozosta cz przycza wykona z rur stalowych. 1. konierzowe podejcie stalowe, 2. kurek gwny, 3. montaowa rura stalowa z konierzem,4. stela montaowy, 5. reduktor gazowy, 6. montaowa rura stalowa, 7. szafka gazowa,8. wyjcie zasilajce instalacje gazu. Rys. 9. Przykadowe rozwizanie lokalizacji zaworu gwnego wraz z gazomierzem oraz reduktorem na przyczu redniego cinienia [7, s. 35] Miejscelokalizacjireduktoraorazkurkagwnegoigazomierzaokrelajwarunki techniczneprzyczenia.Jednoczenienaleypamitaotym,ipodczajcgazdoobiektu zlokalizowanegowodlegociniewikszejni10modgazocigustalowegodopuszczasi wykonanie przycza z rur stalowych. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 20 4.2.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz czy jeste przygotowany do wykonania wicze. 1.Jakie warunki techniczne obowizuj przy doprowadzeniu gazu do budynku? 2.Jakie przepisy obowizuj przy budowie przycza gazowego? 3.Z jakiego materiau mog by wykonywane przycza gazowe? 4.Jaka minimalna odlego powinna by zachowana od poziomu terenu do kurka gwnego? 5.W jakim miejscu powinien by zlokalizowany kurek gwny? 6.W jaki sposb powinno by zakoczone przycze gazowe wykonane z rury polietylenowej? 7.Wjakimcelunaprzyczachgazowychstosujesiautomatyczneogranicznikiprzepywu gazu? 8.W jakim przypadku nie dopuszcza si montau szafki kurka gwnego? 9.Jakie znasz sposoby wykonania przycza gazowego redniego cinienia? 10. WjakiejodlegociodcianybudynkupowinnobywykonaneprzejciePE/stalna gazocigu wykonanym z polietylenu? 4.2.3. wiczenia wiczenie 1 Wykonajzestawieniemateriawikosztwniezbdnychdowykonaniapodczenia przycza gazowego do instalacji gazowej wedug zaczonej dokumentacji zadania. Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1)zapozna si z instrukcj wykonania zadania, 2)zapozna si z dokumentacj zadania, 3)zorganizowa stanowisko do wykonania wiczenia, 4)zastosowa si do polece zawartych w instrukcji, 5)wybraarmaturizczkidopodczeniasidoinstalacjigazowejzkatalogw producentw, 6)wybra materiay uszczelniajce wykonane poczenia, 7)na arkuszu papieru sporzdzi wykaz uytych materiaw i ich koszty zakupu, 8)dokona analizy wykonanego wiczenia, 9)zaprezentowa efekt swojej pracy, 10) dokona oceny poprawnoci wykonanego wiczenia. Wyposaenie stanowiska pracy: zeszyt, owek, gumka, instrukcja do wykonania wiczenia, katalogi producentw armatury i zczek, katalogi nakadw rzeczowych KNR, literatura z rozdziau 6. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 21 wiczenie 2 Opisz rodzaje przyczy gazu do budynku i wyka rnic miedzy nimi. Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1)zapozna si z instrukcj zadania, 2)zapoznasizmateriaemnauczaniadotyczcymrodzajwprzyczyisposobwich wykonywania, 3)zastosowa si do zalece zawartych w instrukcji zadania, 4)naarkuszupapierusporzdzianalizmateriaunauczania,wykazarnicmiedzy przyczami gazu do budynku, 5)zaprezentowa wykonane wiczenie, 6)dokona oceny poprawnoci wykonanego wiczenia, Wyposaenie stanowiska pracy: stolik, zeszyt, owek, gumka, plansze typowych przyczy gazowych, katalogiproducentwksztatekprzejciowych,armatury,trjnikwsiodowych,muf elektrooporowych itp. literatura z rozdziau 6. 4.2.4. Sprawdzian postpw TakNie Czy potrafisz: 1)wymieni, jakie materiay wykorzystywane s w procesie budowy przycza gazu? 2)okreli wymagania podczas budowy przycza gazowego?3)wskaza rnic midzy przyczem gazu niskiego a redniego cinienia? 4)okreli, jakie wymagania powinny speni przewody instalacji gazowej, usytuowane poza obrysem budynkw i pooone poniej poziomu terenu? 5)okreli miejsce lokalizacji szafki kurka gwnego? 6)wykorzysta nabyt wiedz w dalszym praktycznym dziaaniu?Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 22 4.3.Budowa przycza gazu do budynku 4.3.1. Materia nauczania Wszelkiegorodzajupracebudowlanezwizanezmontaemprzyczyztworzywa sztucznegoczystali,mogbyprowadzonejedynieprzezosobyposiadajceodpowiednie przygotowanie zawodowe w tym zakresie. Ponadtowszelkiepracezwizanezbudowgazocigwczyprzyczygazupowinnyby wykonywanezgodniezaktualndokumentacjbudowlanzawierajckompletwymaganych uzgodnie wraz z odpisem pozwolenia na budow. Przedprzystpieniemdopraczwizanychzbudowprzyczagazunaleyustali harmonogramrobt,zawierajcypodziarobtnaposzczeglneetapy,pracochonnooraz terminwykonania.Koniecznerwniejestopracowanieplanuorganizacjiprzedmiotowych robt, a wic naley: -zapozna si z przebiegiem trasy przycza, -zaplanowa poszczeglne etapy robt, -wyznaczy miejsce skadowania materiau oraz sprztu i narzdzi, -wyznaczy miejsce skadowania ziemi z wykopu. Budow przycza gazu rozpocz naley od dokadnego zapoznania si z dokumentacj technicznisprawdzeniemjejzgodnocizestanemfaktycznymzastanymwterenie.Nastpnie na zlecenie inwestora zleca si sub geodezyjnym wyznaczenie trasy planowanego przycza. Wytyczenie trasy przycza gazu Poprzejciuplacubudowyprzezkierownikabudowynastpujewytyczenietrasy planowanegodobudowyprzyczagazu.Wytyczenietrasygazociguwtereniepowinnoby wykonaneprzezuprawnionegogeodetnapodstawiezatwierdzonegoprojektubudowlanego przycza.Wytyczenietrasyprzyczapowinnoodbywasiprzyudzialekierownikabudowyoraz inspektora nadzoru. Naley rwnie pamita, i uoony w wykopie przewd gazowy podlega, przed jego zasypaniem, inwentaryzacji geodezyjnej. Warunkiem dopuszczajcym do rozpoczcia prac zwizanych z wykonaniem wykopw wtereniezabudowanymjestposiadaniezezwolenianabudowwydanegoprzezupowanion instytucj. Roboty ziemne naley prowadzi w oparciu o Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury zdnia6lutego2003r.wsprawiebezpieczestwaihigienypracypodczaswykonywaniarobt budowlanych (Dz. U. Nr 47 poz. 401 z 2003 r.) oraz o normy. Roboty ziemne wykonywanie wykopw -wykopy wykonujemy sprztem mechanicznym (teren nieuzbrojony) lub rcznie, -przyduymzagszczeniuurzdzepodziemnychwskazanejestwykonywaniewykopw kontrolnych w celu dokadnej lokalizacji pooenia przewodw, -rury polietylenowe naley ukada na podsypce piaskowej o gruboci warstwy min. 0,1 m, po uprzednim oczyszczeniu dna wykopu z gruzu, kamieni, resztek rolinnych itp., -wokuoonegoprzewodugazowegowykonaobsypkdowysokocigrnejkrawdzi rurocigu, -pookoo1do2godzinniezbdnychnastabilizacj termiczn,zagciobsypk i wykona nadsypk piaskow o gruboci warstwy min. 0,1 m, -kolejneetapyzasypywaniawykopupowinnybywykonanewarstwamiogrubociokoo20cmprzyzastosowaniutechnologiiisprztugwarantujcegoosigniciewymaganego, przez waciciela terenu stopnia zagszczenia gruntu, Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 23 -wypenieniewykopumusibezwzgldniebydokonywanegruntemsypkim,pozbawionym gliny, kamieni, gruzu, resztek rolinnych itp., -ciany wykopw o gbokoci do 1,0 m nie wymagaj szalowania, -wprzypadkuzaistnieniapotrzebyustawieniapomostu,gwarantujcegoswobodruchu pieszego, wysoko jego porczy winna wynosi 1,1 m, -miejsce prowadzonych robt winno by wygrodzone i oznakowane, a w nocy owietlone. Kolejnymetapembudowyprzyczagazujesttzw.organizacjastanowiskapracy,amianowicieprzygotowanienarzdzi,urzdzeorazzgromadzenieiprzygotowaniemateriau. Materianiezbdnydowybudowaniaprzyczagazupowinienbydostarczonynamiejsce budowy w nie uszkodzonym stanie. Przygotowanie narzdzi i urzdze -zgrzewarka (w zalenoci od potrzeb), agregat prdotwrczy, spawarka elektryczna, -narzdzia i sprzt do cicia rur: obcinarki do rur; rczne piy do drewna z drobnymi zbami (2-3mm)oszerokimbrzeszczocie;przecinakchomtowy,korytkadrewniane(szablony)zdrewnatwardegolubmetalowezwymiennymobramowaniemzdrewna,z naciciem szczelinowym w paszczynie prostopadej do osi rury (lub pod innym ktem - stosowanie do potrzeb) dla kadej rednicy przewodu, -narzdzia i sprzt do czyszczenia: biay nasikliwy papier, czysta sucha szmatka, szmatka odtuszczajca, pdzel mikki o szerokoci 5 cm, drewniana opatka, szczypce, -narzdziaisprztdoobrbkimechanicznej:skrobakobrotowy,narzdziadoskrowania, n wygadzajcy do obrbki rur, pilniki paskie o dugoci ok. 30 cm (zdzierak i gadzik), cyklina o szerokoci 4-6 cm, -sprzt zaciskowy: zaciski podwjne i poczwrne do rur PE i zczek o rnych rednicach, ciski(jednawielkodlawszystkichrozmiarwopasek),zaciskopasujcy(dlakadego wymiaru rury jedna para zaciskw), -sprzt monterski: komplet kluczy paskich do rub, komplet narzdzi lusarskich, komplet narzdzi monterskich robt instalacyjnych, -przyrzdy pomiarowe: ktomierz monterski, suwmiarka, poziomnica, przymiar. Zgromadzenie i przygotowanie materiau Jeeli jest to moliwe, rury naley skadowa w pobliu, gdzie bd prowadzone prace, lecz niebliejni1,0modkrawdziwykopu.Dobudowyprzyczywprzewaajcejwikszoci wykorzystywane s rury do rednicy 63 mm, ktre dostarczane s w zwojach. Pociga to za sob konieczno rozwijania rur polietylenowych na placu budowy. Wanejest,abyzgrzewanepowierzchniebyyczyste,matoogromnywpywnajako pniejszegozcza.Podczasobrbkiusuwanajestwarstwamateriauniekorzystnazewzgldunatechnikzgrzewania.Istotnsprawjest,abypracatazostaawykonana szczeglniestarannie.Zalecasidwukrotneprzeprowadzenieoperacjiskrobania.Jednake, nadmierne skrobanie prowadzi do niedopuszczalnego zmniejszenia rednicy, co moe wpyn niekorzystnie na jako pniejszego poczenia. Ruryiksztatkiprzygotowujesibezporednioprzedsamymzgrzewaniem.Stref zgrzewanianaleychroniprzedniekorzystnymwpywemczynnikwatmosferycznychtakich jakdeszcz,nieg,mgalubwiatr.Miejscezgrzewania,urzdzeniaistrefzgrzewanianaley chroni przed zabrudzeniem. Dopuszcza si zgrzewanie przy temperaturach otoczenia od 0C do 45C.Przytemperaturachspozategozakresunaleypodjodpowiedniedziaaniawceluzapewnieniawaciwejtemperaturywstrefiezgrzewania(np.ustawienienamiotu ochronnego, ogrzanie namiotu). Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 24 Aby odpowiednio przygotowa rury i ksztatki do zgrzewania naley: 1.Koce rury naley obci prostopadle do osi rury. 2.Krawdzie zewntrzne rury naley zaokrgli (sfrezowa). 3.Koniec rury naley oczyci z brudu i innych zanieczyszcze za pomoc suchej szmatki. 4.Powierzchnierury,ktrebdstykaysizwntrzemksztatkinaleyobrabia mechanicznie,nacaymobwodziezapomocskrobakarotacyjnegolubskrobaka uniwersalnego. Skroba naley rwnomiernie i starannie. 5.Rur z zewntrz trzeba starannie wyczyci z wirw. 6.Obrobionkocwkrurynaleyodtucizapomocspecjalnejszmatkilubbiaego nasikliwego papieru nasczonego trjchloroetanem lub alkoholem etylowym. 7.Sprawdzi, czy powierzchnie wewntrzne i zewntrzne ksztatki s czyste. 8.Ksztatkelektrooporowanaleyprzetrzepapieremnasczonymtrjchloroetanemlub alkoholem etylowym, o ile nie bya uprzednio w opakowaniu. 9.Przygotowanzczknaleyprzymierzydoruryizaznaczypisakiemgboko wsunicia. 10. Ksztatknasunnaprzygotowanekocerury,takabyczoozczkipokryosiz uprzednio zaznaczonym miejscem. Poodpowiednimprzygotowaniuelementwprzyczadozgrzewanianaleysprawdzistan technicznyzgrzewarkiorazwanojejwiadectwakalibracji,awprzypadkuzgrzewarki doczoowejszczki,ktrepowinnyporuszasipynnieipytgrzejn.Pytagrzejnanie powinna posiada adnych ubytkw. Monta przycza gazowego z polietylenu polega na czeniu rur PE metod elektrooporow lubdoczoow.Stanowiskozgrzewaniaustawiasiwmiejscuosonitymprzedwpywami atmosferycznymiinajlepiejpodnamiotem.Poszczeglneodcinkirurprzesuwasiwmiar zgrzewania.Pouoeniuduszychodcinkw,czysijewwykopieprzezzgrzewanie elektrooporowe lub czoowe, albo poprzez armatur. W przypadku budowy przyczy gazowych mamydoczynieniawwikszociprzypadkwzrurwzwoju,ktrprzeduoeniemwziemi trzeba rozwin. Jako wykonanego zgrzewu w duej mierze zaley od jakoci wykonania prac przygotowawczych, dlatego naley je wykona z du dbaoci i starannoci. Zakadajc,iprzyczegazowewybudowanezostaniezrurdostarczonychwzwojuto poszczeglne odcinki rur polietylenowych naley czy wykorzystujc ksztatki elektrooporowe zwbudowanspiralgrzejn.DopuszczasistosowanieksztatekPEwkolorachtymlub czarnym, posiadajcych fabryczne opakowania w postaci hermetycznych woreczkw foliowych oraz speniajcych identyczne wymagania jak stawiane dla rur przewodowych.TechnologiaorazparametryzgrzewaniaruriksztatekPEmuszbyzgodnezaktualnie obowizujcymiprzepisamiiwytycznymidlabudowygazocigwpolietylenowychoraz wskazaniamiizaleceniamiichproducentw.Generalnzasadjestczenieruriksztatekojednakowejgrupiewskanikaszybkocipyniciamateriauorazidentycznejrednicyi typoszeregu SDR. Proceszgrzewaniawinienodbywasiprzywykorzystaniuurzdzezgrzewajcych posiadajcychaktualnewiadectwokalibracji,wwarunkachotoczeniachronionychprzed wilgoci,opadami,wiatrem,intensywnympromieniowaniemsonecznymorazspadkiem temperatury poniej 0 C. Dlaunikniciawystpowaniaprzecigwwewntrzukadanegoprzewodu,przeciwlegy koniec zgrzewanej rury winien by zalepiony. Zgrzewanepowierzchniemuszzostabezporednioprzedczeniemoczyszczone, odtuszczone, osuszone i wyrwnane. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 25 Zgrzewnie metod elektrooporow Budujcprzyczegazuzpolietylenugwnieczymyzesobruryiksztatkizapomoc zgrzewaniaelektrooporowego.Ksztatkadozgrzewanieelektrooporowegozawieracewkzdrutuoporowegoumieszczonwpobliupowierzchnizgrzewanej.Pamitanaley,e zgrzewaniemetodelektrooporowpowinnobyprowadzoneprzyunieruchomionych kocwkachrur.Wtykispiralioporowejksztatkiczysizaparatemdozgrzewania. Zgrzewaniewykonujesipoprzezpodczeniekocwekcewkidrutuoporowegoksztatki,azgrzewark,wktrejznajdujesirdoprdu.Prdprzepuszczasiprzezokrelonyczas, przyokrelonychparametrachdladanegopoczenia.Przebiegprocesuzgrzewaniametod elektrooporowprzebiegaautomatycznie,aczaszgrzewaniajestokrelonyprzezproducenta danejksztatki.Przepywajcyprdpowodujewydzielaniesiciepawcewcezdrutu oporowego,ciepotopowodujestapianieotaczajcegodruttworzywa.Podczasgrzaniamufa kurczysistopniowo,cozapewniapoczeniezwymagansi.Zczepozostawiasi nieruchomo na czas wystygnicia, ktry zosta okrelony rwnie przez producenta ksztatki. 1. rura z PE, 2. elektroksztatka, 3. kocwka zgrzewarki, 4. kabel do zgrzewania, 5. zgrzewarka,6. kabel zasilajcy zgrzewark. Rys. 10. Schemat poczenia zgrzewarki z elektroksztatk [3, s. 193] Kadaelektroksztatkaposiadaswojeparametryzgrzewaniapodanenajczciejna specjalnymnadrukulubwpostacikodukreskowegoodczytywanegoprzezczytnikzgrzewarki. Proceszgrzewaniapowinienbybacznieobserwowanyprzezzgrzewacza,aosignityczas zgrzania porwnany z wartociami w tabeli kontrolnej. Dlawykonaniaprawidowegozgrzewumetodelektrooporownaleyzachowaponisz kolejno prac: 1.Przygotowa miejsce do wykonania zgrzewu. 2.Oczyci kocwki rur z zanieczyszcze. 3.Obci prostopadle do osi kocwki rur. 4.Jeeli rura jest owalna naley zaoy na rur kalibrator. 5.Zaznaczy pisakiem obszar, ktry poddany zostanie cyklinowaniu. 6.Cyklinowa naley do momentu usunicia paskw zaznaczonych pisakiem. 7.Sprawdzi poprawno oczyszczenia rur. 8.Zaznaczy pisakiem gboko wsunicia ksztatki na rurze. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 26 9.Wsun kocwki rur do ksztatki do zaznaczonego ladu. 10. Zamocowa uchwyty mocujce ksztatk. 11. Podczy przewody zasilajce ksztatk. 12. Wczy elektrozgrzewark. 13. Wprowadzi dane nagrzewania ksztatki. 14. Uruchomi elektrozgrzewark oraz kontrolowa proces nagrzewania. 15. Po wykonaniu zgrzewu wyczy elektrozgrzewark. 16. Ksztatkpozostawiwuchwytachprzezokoo1,5minutynammgrubocicianki zgrzewanej rury. 17. Numer zgrzeiny, dat wykonania oraz numer uprawnie zgrzewacza naley zapisa na rurze. 18. Wypeni kart zgrzein. 19. Zgrzew podda wizualnej ocenie jakoci poczenia. Naponiszymrysunku11przedstawionoproceszgrzewania,gdziewpierwszejfazie pocztkowej stopniowo podnosi si temperatura materiau, a nastpnie w fazie przejciowej topi siwarstwapolietylenuotaczajcaspiralksztatki,fazakocowatoproceselektrodyfuzji stykajcych si ze sob warstw rury i ksztatek. a) faza pocztkowa, b) faza przejciowa, c) faza kocowa Rys. 11. Schemat procesu zgrzewania elektrooporowego [3, s. 192] Ocen jakoci zgrzewu naley przeprowadzi w oparciu o nastpujce kryteria: w pobliu brzegw zczki powinien by widoczny stopiony PE, przyzgrzewaniuopasekpowinienbyzauwaalnystopionyPE,ktrywypywaw miejscu styku grnej i dolnej opaski. Z uwagi na wysokie koszty, materiau tzn. ksztatek elektrooporowych czenie rur metod elektrooporowwykonujesidlarednicnieprzekraczajcych63mm.Dlategote,przyczao wikszych rednicach, dla obnienia kosztw zgrzewa si metod doczoowo tzn. na styk. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 27 Zgrzewanie metod doczoow Zgrzewaniemetoddoczoow,czylinatzw.styk,polegananagrzaniupowierzchni czonych elementw przez zetknicie z pyt grzewcz do wymaganej temperatury, a nastpnie dociniciu ich do siebie z si okrelon przez producenta w celu uzyskania trwaego poczenia i ochodzenia wykonanego poczenia do temperatury otoczenia. Podczaszgrzewaniadoczoowegowanejest,abysprzt,ktrymzgrzewamypozwalana kontroltemperaturyorazsiydociskuwtrakciezgrzewania.Poniewaojakociwykonanego zgrzewudecydujeprzedewszystkimtemperaturapytygrzejnej,siadociskuorazczas przeprowadzanych operacji. Rysunek12przedstawiaproceszgrzewaniadoczoowego,gdziepierwszafazazakada przygotowanierurorazpytygrzejnejztermoregulatorem,pokrytejdwustronniewarstw teflonu,anastpniedocinicierurdopytyinagrzaniedowymaganejtemperatury,faza kocowa to wyjcie pyty grzejnej i docinicie rur z okrelon si w celu zgrzania. Chodzenie zgrzanych elementw nastpuje do uzyskania temperatury otoczenia. a) faza pocztkowa, b) faza nagrzewania, c) faza poczeniowa. Rys. 12. Schemat procesu zgrzewania doczoowego [8, s. 1] Proceszgrzewaniadoczoowegoprzebiegawkilkufazach,gdziedlakadejzfazmona wyrni nastpujce przedziay czasowe: t1 - czas nagrzania dla uzyskania wstpnej wypywki, t2 czas dogrzania pod cinieniem, t3 czas wyjcia pyty grzewczej i poczenie zgrzewanych elementw, t4 czas doprowadzenia do wymaganego cinienia dla poczenia elementw zgrzewanych, t5 czas czenia elementw, t6 czas chodzenia zgrzanych elementw, c) a) b) Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 28 Sia docisku dla poszczeglnych faz zaley od rednicy rury i gruboci jej cianki. Z uwagi nafakt,eposzczeglnetypyzgrzewarekmajrnesiownikihydrauliczne,wartosiy docisku naley odczyta z wykresw doczonych do zgrzewarek.Na rysunku 13 przedstawiono uproszczony schemat zgrzewarki do rur polietylenowych. 1 - podstawa, 2 - ukad korbowy, 3 - siowniki z uchwytami, 4 - zamocowanie rury w uchwytach, 5 - mechanizm dociskowy, 6 - przekanik hydrauliczny, 7 - manometr, 8 - pyta grzewcza Rys. 13. Schemat urzdzenia doczoowego zgrzewania rur z PE [3, s. 196] Dla wykonania prawidowego zgrzewu metod doczoow naley: 1.Przygotowa urzdzenie do zgrzewania doczoowego. 2.Starannie oczyci powierzchni rur. 3.Zamocowa rur napisem na wierzchu i zalepi ruchomy koniec rury zalepk (kopakiem). 4.Zamocowa rury w szczkach z rwnomiernym luzem. 5.Sprawdzi si oporu przemieszczania rury. 6.Ustawi czas nagrzewania. 7.Dokadnie oczyci powierzchni struga. 8.Zestruga koce rur (kable poza czciami ruchomymi) do chwili uzyskania cigego wira na caym obwodzie. 9.Odjecha rur. 10.Wyczy strug i odczeka do zatrzymania. 11.Zdemontowa strug. 12.Usun zestruyny z powierzchni rur i spod maszyny (szczotk, haczykiem). 13.Ustawi cinienie zgrzewania, a nastpnie do cinienia zgrzewania doda cinienie cigu. 14.Dokona sprawdzenia przyleganie rur przy penym cinieniu zgrzewania. 15.Sprawdzi temperatur zgrzewania (temperatura pyty). 16.Oczyci pyt bezwknistym papierem lub papierem nasczonym w pynie czyszczcym PE. 17.Wstawi do urzdzenia pyt grzejn. 18.Zewrze koce rur do pyty grzewczej. 19.Sprawdzi powstae wypywki wyrwnania. 20.Zredukowa cinienie do zera. 21.Uruchomi stoper w celu pomiaru czasu nagrzewania. 22.Kontrowa cinienie nagrzewania. 23.Po upywie ustalonego czasu nagrzewania rozsun rury i wyj pyt. 24.Zewrzekocerurzsobipodniecinieniewsposbcigyodzeradoustalonego cinienia czenia. 25.Kontrowa cinienie studzenia zgrzeiny., 26.Dokona wpisu do karty zgrzein. 27.Po upywie czasu studzenia zmniejszy cinienie i rozkrci szczki przyrzdu. 28.Odkrci szczeki (wpierw wewntrzne). 29.Oznaczy zgrzein na rurze pisakiem. 30.Zmierzy parametry wypywki i wpisa do karty Bmax, i Bmin. 31.Dokona wizualnej oceny jakoci zgrzeiny. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 29 Ocen jakoci zgrzewu moemy dokona za pomoc urzdze pomiarowych z dokadnoci do 0,5 mm. Ocen naley przeprowadzi w oparciu o nastpujce kryteria: wypywka powinna by obustronnie moliwie okrga, powierzchnia wypywki powinna by gadka i nie moe wyglda na spienion (przegrzanie), rowekAmidzywypywkaminiepowinienbyzagbionyponiejzewntrznych powierzchni poczonych z sob elementw, Rys. 14. Prawidowo wykonany zgrzew metod doczoow waciwy ksztat wypywki [3, s. 196] przesunicie V cianek czonych rur nie powinno przekracza 10% gruboci cianki rury, Rys. 15. Wykonany zgrzew metod doczoow z przesuniciem V cianek [3, s. 196] minimalna i maksymalna szeroko wypywki winna odpowiada Bmin = 0,9 B, Bmax = 1,1 B Rys. 16. Wykonany zgrzew metod doczoow z wskazaniem na parametry szerokoci zgrzewu [3, s. 196] Powybudowaniuprzyczagazuidopenieniuwszystkichwymagaformalno-prawnych zwizanychzprocedurodbiorow,ktropisujepunkt4.4.niniejszegoopracowania,mona przystpi do przyczenia nowego odbiorcy do czynnej sieci gazowej. Podczenianowowybudowanegoprzyczadoczynnejsiecigazowejwykonujwycznie subytechnicznewacicielasiecigazowej, po odbiorze technicznym. Prace poczeniowe bez wzgldunawysokocinieniawsiecidystrybucyjnejwykonujesinajczciejbezodcicia dopywugazudoinnychodbiorcwzlokalizowanychprzedlubzamiejscemwykonania podczenia. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 30 WczenieprzyczadosiecirozdzielczejwykonanejzPEwykonujesipoprzezzgrzanie do gazocigu ksztatki siodowej z zaworem odcinajcym (rysunek 17), a nastpnie zgrzewa si muf elektrooporow czc odgazienie od ksztatki siodowej z rur PE przycza gazowego. 1. - gazocig rozdzielczy PE, 2 - trjnik siodowy z nawiertk, 3 - mufa PE zgrzewana elektrooporowo,4. - rura PE przycza Rys. 17.Przykad poczenia gazocigu PE z przyczem gazu [opracowanie wasne], Poprzeprowadzeniuprbyszczelnociprzyczawykonujesiprzewierceniegazocigu rozdzielczegozapomocspecjalnegokluczapenicegofunkcjzaworuwksztatcesiodowej (rysunek 18). Po wycofaniu kluczem trzpienia w grne pooenie i zakrceniu korka, wykonane odgazienie mona uzna za zakoczone. 1. - gazocig rozdzielczy PE, 2. - trjnik siodowy z nawiertk,3. - mufa PE zgrzewana elektrooporowo, Rys. 18. Siodeko do zgrzewania elektrooporowego z nawiertk [2, s. 71]. 4 3 2 1Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 31 1. - trjnik siodowy z nawiertk PE, 2. - mufa elektrooporowa PE, 3. - rura przewodowa istniejcego gazocigu PE, 4. - rura przewodowa przycza PE. Rys. 19. Wpicie poprzez siodeko z nawiertk [7, s. 36] Drugimsposobemwykorzystywanymprzyczeniuprzycza,jakrwniegazocigwzPEjestzainstalowaniewgazocigurozdzielczymtrjnika(rysunek20).Wtymceluna gazocigurozdzielczymwodlegociprzynajmniej5xdepostronachinstalowanegotrjnika montujemyurzdzenia zaciskowe,przy pomocy ktrych zgniata si rur PE zamykajc dopyw gazu. Nastpnieprzeprowadzasizgrzanietrjnikametodelektrooporowdokocwekrur gazocigurozdzielczegoiodgazienia.Powykonaniuzgrzaniatrjnikaurzdzeniazaciskowe usuwasi.Miejscepozaciskachdoprowadzasidopierwotnegoksztatuwspecjalnych imadach i wzmacnia przez zgrzanie dwudzielnych ksztatek wzmacniajcych elektrooporowych. 1 - kocwki rur z PE przygotowane do czenia, 2 - elektrozczki, 3 - trjnik z PE Rys. 20. Sposb wbudowania trjnika po odciciu dopywu gazu [3, s. 196] Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 32 Wczeniadosiecigazowejrozdzielczejwykonanejzrurstalowych,dokonujesi najczciejzzastosowaniemwiertarekoodpowiedniejkonstrukcji,pozwalajcychna bezpieczne wykonanie prac bez uchodzenia gazu do otoczenia (rysunek 21). 1. - przewd stalowy, 2 - odgazienie, 3 - nasuwka, 4 - frez czoowy, 5 - stworze prowadzcy,6 -przenonik napadu, 7 - zasuwa, 8 i 9 - krciec z pokryw i uszczelnieniem, 10 - sworze dociskowy,11 - dwignia, 12 - zapadkowy mechanizm obrotowy, 13 - gwny sworze dociskowy,14 - dwignia mechanizmu dociskowego Rys. 21. Wykonanie odgazienia od przewodu stalowego pod cinieniem gazuza pomoc wiertarko-frezerki [10, s.43] Ruryielementystalowenaleyczymymetodspawaniaelektrycznego(IIklasa konstrukcjispawanych).Organizacjarobtspawalniczychpowinnaopierasinaopracowanej technologiispawaniauwzgldniajcejpostanowieniaaktualnychprzepiswbhpippo.oraz gwarantowapoprawnewykonaniezczypodwzgldemtechnicznym.Zczaspawanerur, ksztateklubarmaturywinnymiewytrzymaoconajmniejrwnwytrzymaociczonych elementw.Wszystkiezczaspawanenaleypoddaogldzinomipomiaromzewntrznym dopuszczajc klas wadliwoci ich wykonania. Wykonaniepoczeruriksztatekwprocesachspawaniaizgrzewanianaleypowierzy wycznie uprawnionym pracownikom posiadajcym wymagane kwalifikacje.Miejscespawaniamusibydobrzeoczyszczonezrdzyibrudu,anastpnieosuszone.W razie deszczu prace w terenie mog by kontynuowane wycznie pod specjalnym namiotem. Kadywykonany spaw powinienby poddany kontroli i dokadnie sprawdzony. Spoina dobrze pooona powinna mie gadk, lekko wypuk powierzchni. Przyczenie nowego odbiorcy do sieci rozdzielczej wykonanej z rur stalowych odbywa si poprzezwpiciebocznelubgrnezzastosowaniemkurkasferycznegokonierzowegoalbo krca konierzowego. ZalecanymwpiciemprzyczaPEdogazocigurozdzielczegowykonanegozrur stalowych jest wczenie poprzez trjnik (rysunek 22). Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 33 1. rura stalowa, 2. przejcie PE/stal, 3. trjnik stalowy Dn 50 , 4. korek Dn 50 Rys. 22. Wpicie grne poprzez trjnik [opracowanie wasne] Poczenieprzewodupolietylenowegozestalowkocwkprzyczanaleywykona poprzezzamontowaniemonolitycznejksztatki adaptacyjnej PE stal (rysunek 23). Zwraca si szczegln uwag na bezwzgldny warunek nieprzekraczalnoci nagrzania ksztatki adaptacyjnej PE-stalwprocesiespawaniapowyejtemperatury50C,gdywprzeciwnymwypadku elementtenulegnietrwaemuuszkodzeniu.Wceluzachowaniategowymoguksztatk adaptacyjn (przejcie PE/stal) naley okresowo schadza np. wod. 4 1 3 2 1 2341 23 4Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 34 a) b) a) przejcie PE/stal z krcem rurowym, b) przejcie PE/stal z krcem konierzowym Rys. 23. Przejcie PE/stal [10] Poniszyrysunek24ilustrujeprzyczenieprzyczaPEdogazocigurozdzielczego wykonanegozstalipoprzezpoczeniekonierzowezwykorzystaniemprzejciaPE/stal.Kadepoczeniekonierzoweskadasizdwchkonierzy,uszczelki,rubzcznychoraz nakrtek.Rodzajpoczeniakonierzowegodobieraprojektantdowarunkw,przyszej eksploatacji.Zasadniczwadwszystkichpoczeskrcanych,rozcznychjestichdua zawodno. 1. - krciec konierzowy stalowy, 2. - krciec konierzowy stalowy, 3. - kolano stalowe, 4. - rurowe poczenie adaptacyjne, 5. - rura przewodowa istniejcego gazocigu stalowego Rys. 24. Wpicie grne poprzez krciec konierzowy [7, s. 37] 4 Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 35 Podczasprzykrcaniarubkluczemdynamometrycznymzzastosowaniemmomentw dokrcania rub zgodnych z tabel 2 stosujemy zasad przykrcania rub na krzy, rysunek 25. Rys. 25. Poczenie konierzowe PE/sta i kolejno przykrcania rub [2, s. 80] Tab. 2. Moment obrotowy dokrcania rub dla pocze konierzowych [2, s. 81] rednica zewntrzna rury [mm] 6390110125160180225250280315 Moment obrotowy [Nm] 20202525353550505060 Poprzeprowadzeniuprbwytrzymaociiszczelnociprzycza,poczeniakonierzowe naley zaizolowa. Po dokadnym oczyszczeniu elementw zcza nanosi si warstw gruntujc wedug zalece producenta. Nastpnie starannie wypenia si miejsce poczenia konierza z rur odpowiednidotegoantykorozyjnmasplastyczn(rysunek26a).Pocztkowwarstw paskwukadamynadwucentymetrowzakadk(rysunek26b).Nakoniectamzewntrzn owija si metod krzyow z dwucentymetrow zakadk (rysunek 26 c). Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 36 1 - obszar podkadu np. butylokauczukowego, 2 - wypenienie mas plastyczn, 3 - pasy cigajce, 4 tama wewntrzna, 5 - obszar nakadania tamy na istniejc izolacj, 6 - tama zewntrzna nawinita metod krzyow Rys.26. Izolowanie zcza konierzowego tamami [3, s. 176] Waciwiezabezpieczonyrurocigpodziemnypowinienzachowatrwaoprzezokres okoo 40 lat. Dla celw utrzymania bezpiecznej eksploatacji sieci gazowej przez tak dugi okres wanejest,abydobrzebyyzabezpieczonerwnieczaspawane.Doizolacjipocze spawanychuywamytampolietylenowychlubtzw.rkawwtermokurczliwych.Sposb wykonania izolacji ilustruje rysunek 27. 1 - izolacja polietylenowa rury, 2 - spaw, 3 - mata termokurczliwa, -4-podgrzana zakadka,5 dociski zakadki rkawic aroodporn, 6 - podgrzewanie maty palnikiem Rys. 27. Przykad izolowania zcza spawanego mat termokurczliw [3, s. 177] Oznakowanie trasy przycza Pozaizolowaniuwszystkichpoczespawanychikonierzowych,catras wybudowanegoprzyczagazunaleyoznaczyttamostrzegawczztworzywa sztucznegooszerokoci0,2m,uoon0,4mnadprzewodemgazowym.Nacaejdugoci przyczanaleydodatkowouoy5cmnadrurocigiemgazowym,przewdlokalizacyjnyw tej izolacji z tworzywa sztucznego o minimalnym polu przekroju 1,0 mm2, ktrego koniec naleywyprowadzidoszafkipunkturedukcyjnego.Poszczeglneodcinkidrutu identyfikacyjnegonaleyczypoprzezlutowanie,atakwykonanezczawinnyzosta bezwzgldniezaizolowane.Przewdlokalizacyjnyniemoemiewadnymwypadku poczenia galwanicznego z wewntrzn instalacj gazow np. w budynku. Zamontowany zawr (kurek gwny) na wczeniu przycza oznaczy naley tabliczk orientacyjn. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 37 Zasypanie wykopu Powaciwymoznakowaniuprzyczagazuuoonegowwykopiemoemyprzystpido zasypywania dou. Grunt wypeniajcy wykop powinien by bardzo dokadnie ubity. Zsypywan dowykopuziemiubijasircznielubmechaniczniewarstwamico20cm.Jednakepierwsz warstw20cmubijasirczniezwykorzystaniemrcznychdrewnianychubijakw.Najlepsze wynikuuzyskujesiprzyjednoczesnymzraszaniuwod.Podczaszasypywanieniewolno wrzuca mieci lub gruzu. Czyszczenie przycza i prba szczelnoci Czyszczeniewntrzapodziemnychprzewodwgazowychnaleywykonapoichuoeniuw wykopieipo cakowitymzasypaniu.Wcelu oczyszczenia przycza naley go przedmucha strumieniem powietrza o cinieniu nie mniejszym ni 0,1 MPa (zalecane 0.4 MPa). Czyszczenieprzyczapodlegaodbiorowiprzezinspektoranadzoruiuytkownika gazocigu.Pooczyszczeniuprzyczanaleyprzeprowadziprbszczelnociprzycza gazowego. Prbtmonawykonapowietrzemalbogazemobojtnymwolnymodzwizkw tworzcych osady.Gdyczynnikiemprbnymjestpowietrze,naleyzapobiegazanieczyszczeniugazocigu wod i olejem ze sprarki oraz nie dopuszcza, aby temperatura powietrza przekraczaa 40 C. Gazocigiwykonaneztworzywasztucznegopowinnybypoddanecinieniunie mniejszemu ni iloczyn wspczynnika 1,5 i cinienia roboczego, a jednoczenie wikszemu co najmniej o 0,2 MPa od cinienia roboczego.Cinienie prbne powinno wic by nie mniejsze ni: -0,75 MPa dla gazocigw redniego cinienia, -0,21 MPa dla gazocigw niskiego cinienia. Prbycinienioweprzeprowadzasipouprzednimustabilizowaniutemperaturyczynnika prbnego np. powietrze. Czas stabilizacji t wynosi: -dla prby z uyciem sprarki - 4 godziny, -dla prby bez uycia sprarki - 2 godziny. W trakcie przeprowadzanej prby wszystkie zcza musz by odsonite i nie zaizolowane orazsprawdzonewodnymiroztworamimyda.Pozostaeodcinkiprzyczawczasie wykonywanejprbymuszbyobowizkowozasypanenamin.24godz.przedjej rozpoczciem.Rurocigi,naktrychwykonywanazostaaprba,muszbyzabezpieczone przed dostpem osb postronnych i wyranie oznakowane tablicami ostrzegawczymi z napisem: UWAGA: ZAGROENIE! PRBA CINIENIOWA - ZAGRAA WYBUCHEM.NA TEREN BUDOWY WSTP SUROWO WZBRONIONY" Po uzyskaniu pozytywnego wyniku prb szczelnoci i dokonaniu odbioru technicznego oraz pospenieniuwszystkichwymagaformalno-prawnych,moemywybudowaneprzyczegazu dopucidoeksploatacji.Rozruchinapenienienowowybudowanegoprzyczawykonujesi bezporedniopozakoczeniubudowy.Czynnocitewymagajduegodowiadczeniaoraz przestrzegania przepisw i instrukcji rozruchu. Dlatego te, uruchomienie i napenienie paliwem gazowym gazocigu, przycza dokonuje dostawca gazu wasnymi subami technicznymi. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 38 Podczenie nowowybudowanego przycza gazu do instalacji wewntrznej w budynku Pooddaniudoeksploatacjiinapenieniuprzyczapaliwemgazowymmoemyprzystpi dopoczeniawybudowanegoprzyczagazuzwewntrzninstalacjgazow.Instalacja gazowawinnabyuprzedniodopuszczonadoeksploatacji.Wtymceluwykonawca przeprowadzagwnprbszczelnociprzewidziandlainstalacjigazowejzgodniezRozporzdzeniemMinistraInfrastrukturyzdnia12kwietnia2002r.wsprawiewarunkw technicznych,jakimpowinnyodpowiadabudynkiiichusytuowanie(Dz.U.Nr75,poz.690z2002r.zpniejszymizmianami)orazwsprawiewarunkwtechnicznychuytkowania budynkw mieszkalnych (Dz. U. Nr 74 poz. 836 z 1999 r.). Przycze najczciej zakoczone jest sferycznym lub kulowym kurkiem gwnym (np. Dn 25Dn50)zumieszczonzanimdwuzczk(rubunkiem),ktraumoliwiapoczenie pobudowanego przycza z instalacj wewntrzn w budynku. SferycznykurekgwnymusiposiadaznakbezpieczestwaB"lubCE"iby dopuszczony do eksploatacji w temperaturze -30 C do + 60 C. Zabezpieczajca go wentylowana szafkawykonanaz metalulubniepalnego tworzywa sztucznego, winna by opatrzona czarnym napisemGAZ"owysokocilitermin.70mmiustawiona,conajmniej0,5modpoziomu terenuiwszelkichotworwwcianachbudynkw.Konstrukcjaigabarytyszafkimusz zapewni swobod wykonywania robt konserwacyjno - eksploatacyjnych. Poniszy rysunek 28 przedstawia podczenie wewntrznej instalacji gazowej z przyczem gazuredniegocinieniawpunkciepomiarowym.Wtymprzypadkulicznikgazujest zlokalizowany w szafce kurka gwnego. 1. kolumna przycza PE 32 w rurze osonowej, 2. kurek sferyczny, 3. - reduktor gazowy4. monozcze pod gazomierz, 5. zawr kulowy, 6. gazomierz miechowy, 7. szafka metalowa Rys. 28. Punkt redukcyjno - pomiarowy (16MG10) [14] Reduktor(rysunek29)musiposiadaznakbezpieczestwaBlubCE"ibydopuszczony doeksploatacjiwtemperaturze-30Cdo+60C.Wentylowanaszatkapunkturedukcyjno-pomiarowego, wykonana by winna z metalu lub tworzywa sztucznego niepalnego. Konstrukcja Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 39 iwielkoszafkimuszzapewniswobodwykonywaniarobtkonserwacyjno- eksploatacyjnych. Reduktoryprzeznaczonesdoredukcjicinieniapaliwgazowychrozprowadzanychpod rednim cinieniem. Jest to reduktor domowy z dwustopniowym systemem redukcji cinienia. GaznapywajckrcewlotowymE(rys.30)przechodziprzezkomorA,filtroczkowyF, nastpnieprzezgniazdozaworuVa,gdzienastpujepierwszaredukcjacinieniadowartoci okoo0,02MPa,dokomoryM.WielkocinieniaporedniegoutrzymanajestwkomorzeMprzezzesp8-9-10-11niezalenieodwielkocicinieniawlotowegoz przedziau 0,05 do 0,5 MPa. Nastpnie gaz przechodzi przez otwarte gniazdo zaworu drugiego stopniaVb,gdzienastpujekolejnaredukcjacinieniadowartocidanegocinienia wylotowego.Wielkocinieniawylotowegoutrzymanajestprzezzesp3-4-5-6-7,awarto tego cinienia mona regulowa napiciem spryny 4. Regulacji wartoci cinienia wylotowego dokonuje wycznie producent. 1.korek reduktora 2.przycisk uruchomienia reduktora 3.nakrtka regulacyjna 4.spryna ustalajca cinienie 5.membrana drugiego stopnia redukcji 6.wahacz 7.grzybek drugiego stopnia redukcji 8.membrana pierwszego stopnia redukcji 9.sworze rwnowacy 10.spryna pierwszego stopnia redukcji 11.grzybek pierwszego stopnia redukcji 12.grzybek zaworu szybkozamykajcego 13.spryna stokowa 14.spryna zaworu szybkozamykajcego 15.nakrtka regulacyjna zaworu szybkozamykajcego 16.korek zaworu szybkozamykajcego 17.membrana zaworu szybkozamykajcego 18.tarcza 19.zapadka 20.uchwyt otwarcia zaworu szybkozamykajcego 21.spryna wydmuchowego zaworu nadmiarowego 22.grzybek zaworu zabezpieczajcego A- komora cinienia wlotowego B- komora cinienia wylotowego E- krciec wlotowy P- filtr oczkowy M- komora cinienia poredniego S- komora zaworu szybkozamykajcego U- krciec wylotowy Va- zawr 1 stopnia Vb - zawr 2 stopnia Vc - zawr zabezpieczajcy Vd - wydmuchowy zawr nadmiarowy Rys. 29. Schemat reduktora cinienia gazu typu FE [9] Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 40 Uruchomienie instalacji gazowej w budynku Popoczeniuinstalacjiwewntrznejgazowejzwybudowanymprzyczemnaley przystpi do zainstalowania licznika gazu. Do instalowania gazomierzy i napeniania instalacji gazemuprawnionyjestwyczniedostawcagazu.Bezporednioprzednapenieniem wewntrznejinstalacjidostawcagazumaobowizekprzeprowadzeniatzw.uproszczonejprby szczelnociprzewodwgazowychodbiorcy,tj.przewodwodgazomierzadokurka odcinajcego przed kadym urzdzeniem gazowym. Prbkontrolnnaleyprzeprowadzipodcinieniempowietrza5kPa,aminimalnyczas prby to 10 minut dla przewodw o dugoci do 10 m i 15 minut dla przewodw duszych ni 10m.Powykonaniuprbynaleysporzdzispecjalnyprotok.Tylkoszczelnainstalacja gazowa moe zosta dopuszczona do eksploatacji i napeniona paliwem gazowym. Wyczenie z eksploatacji istniejcego przycza gazu. Podczasuytkowaniasiecigazowejposzczeglnejejczciskadowmogbytrwale wyczanezeksploatacji.Decyzjowyczeniuprzyczagazupodejmujewaciciellub zarzdca sieci gazowej.Powodem wyczenia przycza z eksploatacji moe by: -zy stan techniczny przewodu gazowego, -przebudowa przycza ze wzgldu na przysz kolizj, planowan rozbudow budynku, -przebudowa przycza ze wzgldu na planowane zwikszenie dostawy gazu, -rezygnacja odbiorcy z dostawy paliwa gazowego do jego obiektu. Wprzypadkukoniecznociwyczeniaprzyczagazuzeksploatacjinaleyprzewd gazowyodciwodlegocimin.1,5modcianybudynku.Wycitezeksploatacjiprzycze naley zamkn denkiem.Powyszepracewyczeniowesrealizowanetylkoiwycznieprzezsubytechniczne dostawcy gazu oraz pod nadzorem osoby z wymaganymi kwalifikacjami. 4.3.2 Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania sprawdzisz, czy jeste przygotowany do wykonania wicze.1.Jakie narzdzia i urzdzenia s wykorzystywane w procesie budowy przycza gazu? 2.Wjakisposbnaleyprzygotowaksztatkiirurydlapotrzebzgrzewania elektrooporowego? 3.W jaki sposb nastpuje wytyczenie trasy przycza gazu? 4.W jaki sposb naley w wykopie otwartym ukada rury gazowe wykonane z polietylenu? 5.W jakich warunkach atmosferycznych moemy przystpi do zgrzewania elektrooporowego i doczoowego? 6.Od czego zaley jako wykonanego zgrzewu? 7.W jaki sposb dokonuje si oceny zgrzewu? 8.Jakie rozrniamy sposoby wczenia do sieci gazowej nowowybudowanego przycza gazu? 9.W jaki sposb naley wykona poczenie przewodu polietylenowego ze stalow kocwk przycza?10.Komunaleypowierzywykonaniepoczeruriksztatekwprocesachspawaniai zgrzewania przy budowie sieci gazowej? 11.W jaki sposb naley wykona oznaczenie trasy wybudowanego przycza? 12.Wjakisposbnaleywykonaprzepicieinstalacjiwewntrznejdonowowybudowanego przycza? 13.Kiedy i w jakim celu dokonuje si oczyszczenia budowanego przycza gazu? 14.Jakie cinienie stosuje si w celu przeprowadzenia prby szczelnoci przycza gazu? Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 41 4.3.3. wiczenia wiczenie 1 Zaplanuj czynnoci zwizane z organizacj stanowiska pracy dla wykonania przycza gazu z PE zgodnie z instrukcj wykonania zadania. Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1)zapozna si z instrukcj wykonania zadania, 2)zapoznasizmateriaemnauczaniadotyczcymorganizacjistanowiskapracyprzy budowie przyczy gazu, 3)dokona analizy materiau nauczania, 4)zastosowa si do polece zawartych w instrukcji wykonania zadania, 5)zaprezentowa efekt swojej pracy, 6)dokona oceny poprawnoci wykonanego wiczenia. Wyposaenie stanowiska pracy: stolik, zeszyt, owek, gumka, instrukcja do wykonania zadania, typowa instrukcja bhp i p.po. przy wykonywaniu przyczy gazowych, plansze z opisem prac niezbdnych przy wykonywaniu przyczy gazowych , literatura z rozdziau 6. wiczenie 2 Przygotuj ksztatki i rur do zgrzewania elektrooporowego. Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1)zapozna si z instrukcj wykonania wiczenia, 2)zapozna si z materiaem nauczania dotyczcym prac przygotowawczych do zgrzewania elektrooporowego, 3)dokona analizy tego materiau,4)oczyci kocwki rury z zanieczyszcze, 5)obci prostopadle do osi kocwk rury, 6)jeeli rura nie jest owalna, zaoy na rur kalibrator, 7)zaznaczy pisakiem obszar cyklinowania, 8)cyklinowa do momentu usunicia paskw zaznaczonych pisakiem, 9)sprawdzi poprawno oczyszczenia, 10) zaznaczy pisakiem gboko wsunicia ksztatki na rurze, 11) wsun kocwki rury do ksztatki do zaznaczonego ladu, 12) zamocowa uchwyty mocujce ksztatk, 13) zaprezentowa efekt swojej pracy, 14) dokona oceny poprawnoci wykonanego wiczenia. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 42 Wyposaenie stanowiska pracy: instrukcja do wykonania wiczenia, przecinarki do rur PE (rczne piy, przecinaki obrotowe, chomtowe), korytko do obcinania rur pod ktem prostym, przyrzd do kalibracji, obejmy do mocowania rur i ksztatek,elementy do montau (ksztatki), rura PE, skrobak uniwersalny, pilniki, ktomierz monterski, przymiar, rodki ochrony osobistej, rodki czyszczce,rodki ochrony osobistej, literatura z rozdziau 6. wiczenie 3. Wykonaj zgrzew metod elektrooporowego (np. pocz rur De 63 PE z przejciem PE/stal 63/50). Sposb wykonania wiczenia Aby wykona wiczenie powiniene: 1)zapozna si z instrukcj do wykonania zadania, 2)zapoznasizmateriaemdotyczcymwykonywaniapoczerurztworzywsztucznych metod elektrooporow, 3)dokona analizy tego materiau, 4)sprawdzi stan techniczny elektrozgrzewarki, 5)oczyci ksztatk wsun na oczyszczone kocwki rury, a do zaznaczonego ladu, 6)zamocowa uchwyty mocujce ksztatk, 7)podczy przewody zasilajce ksztatk, 8)wczy elektrozgrzewark, 9)wprowadzi dane nagrzewania ksztatki, 10) uruchomi elektrozgrzewark i kontrolowa proces nagrzewania, 11) po zakoczeniu procesu nagrzewania wyczy elektrozgrzewark, 12) pozostawiksztatkwuchwytachprzezokoo1,5minutynammgrubocicianki zgrzewanej rury, 13) zapisa na rurze numer zgrzeiny, dat wykonania oraz numer uprawnie zgrzewacza, 14) wpisa do karty zgrzein parametry zgrzewania ksztatki, 15) zgrzew podda wizualnej ocenie jakoci poczenia, 16) zaprezentowa efekt swojej pracy, 17) dokona oceny wiczenia. Wyposaenie stanowiska pracy: instrukcja do wykonania wiczenia, zgrzewarka elektrooporowa PE, agregat prdotwrczy przecinarki do rur PE (rczne piy, przecinaki obrotowe, chomtowe), Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 43 korytko do obcinania rur pod ktem prostym, przyrzd do kalibracji, obejmy do mocowania rur i ksztatek,elementy do montau (ksztatki), rura PE, skrobak uniwersalny, pilniki, ktomierz monterski, przymiar, rodki ochrony osobistej, rodki czyszczce,literatura z rozdziau 6. 4.3.4. Sprawdzian postpw TakNieCzy potrafisz: 1)wymieni elementy skadowe dokumentacji projektowej? 2)zorganizowa, przygotowa stanowisko pracy do budowy przycza gazu? 3)zaplanowa prace zwizane z budow przycza gazowego? 4)przygotowa ksztatki i rury do zgrzewania ? 5)wykona zgrzew metod elektrooporow i doczoow wedug instrukcji? 6)dokona oceny jakoci zgrzewu za pomoc urzdze pomiarowych? 7)wykona cz stalow dla przycza polietylowego od przejcia PE/staldo kurka gwnego? 8)wykona waciwe posadowienie rury polietylenowej w wykopie otwartym zgodnie z obowizujcymi zasadami?9)wykona oznakowanie trasy przycza zgodnie z obowizujcymi przepisami? 10)dokona wpicia w czynny gazocig poprzez zastosowanie trjnika z nawiertk? Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 44 4.4Odbiory oraz wymagania dotyczce przyczy 4.4.1. Materia nauczania Odbir kocowy skada si, z: a)odbioru robt budowlanych, b)rozruchu, c)przekazania (przyjcia) sieci gazowej do eksploatacji (uytkowania). Doodbiorurobtbudowlanychwymaganajestdokumentacjabudowyprzyczaoraz nastpujce dokumenty: -powykonawcza inwentaryzacja geodezyjna, -szkice lokalizacyjne zawierajce domiary zamontowanej armatury, -wykaz wykorzystanych wyrobw i odnoszcych si do nich atestw i certyfikatw, -protok badania przewodu sygnalizacyjnego dla przycza wykonanego z PE, -owiadczeniekierownikabudowyozgodnociwykonaniaobiektubudowlanegoz projektem technicznym, -owiadczeniekierownikabudowyodoprowadzeniudonaleytegostanuiporzdku terenu budowy, -tam zdjt z manometru rejestrujcego, Do rozruchu sieci gazowej - wymagana jest dokumentacja budowy przycza: -protok z odbioru robt budowlanych, -zawiadomieniewaciwegoorganuadministracyjnegoozakoczeniubudowylub wystpieniezwnioskiemoudzieleniepozwolenianauytkowanie,jeelibyoono wymagane w decyzji o pozwoleniu na budow. Poodbiorzerobtbudowlanychpotwierdzonymakceptujcymprotokoem,zaczeniu dokumentacjipowykonawczejorazsprawdzeniustrefykontrolowanejgazocigzostaje przekazany do odpowietrzenia i napenienia gazem. Powinno by ono dokonywane: -wuzgodnieniuzwacicielemlubzarzdcodpowiedzialnymzaeksploatacjsieci gazowej, -zzachowaniemwymagadlapracgazoniebezpiecznychobowizujcychwdanym przedsibiorstwie gazowniczym, -podcisymnadzoremosobyodpowiedzialnejzaobsugikonserwacjsieciiinstalacji gazowych. Przekazanie wybudowanego przycza do eksploatacji wymaga nastpujcej dokumentacji: -Protok z odbioru robt budowlanych z zaczon dokumentacj odbiorow, -Protok z rozruchu (z odpowietrzenia i nagazowania sieci), -Pozwolenie na uytkowanie, jeeli jest wymagane w decyzji o pozwoleniu na budow lub kopia zawiadomienia waciwego organu administracyjnego o zakoczeniu budowy. Poupywieconajmniej14dniustawowychoddorczeniazawiadomieniaozakoczeniu budowy obiektu (przycza) lub po uzyskaniu pozwolenia na uytkowanie obiektu budowlanego orazprzeprowadzeniujegorozruchu,potwierdzonegoprotokoem,inwestorprzekazujeobiekt wraz z dokumentacj budowy do eksploatacji przyszemu uytkownikowi. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 45 4.4.2. Pytania sprawdzajce Odpowiadajc na pytania, sprawdzisz czy jeste przygotowany do wykonania wicze. 1.Z jakich elementw skada si odbir kocowy? 2.Jakie dokumenty s potrzebne, aby dokona odbioru budowlanego? 3.Jakie dokumenty s wymagane podczas rozruchu sieci gazowej? 4.Kogo naley powiadomi o zakoczeniu budowy? 5.Jakie dokumenty s wymagane, aby przekaza do eksploatacji wybudowane przycze? 6.Jakiewarunkinaleyspeni,abyprzyczemogobyprzekazaneinwestorowido eksploatacji? 4.4.3. wiczenia wiczenie 1 Opisz zakres odbioru technicznego przycza gazowego oraz warunki, jakie musi on speni, aby zosta przekazany do eksploatacji. Sposb wykonania wiczenia: Aby wykona wiczenie powiniene: 1)zapozna si z instrukcj wykonania wiczenia, 2)zapozna si z materiaem nauczania dotyczcym czynnoci odbiorowych przycza, warunkw technicznych jakie musi speni to przycze oraz protokow odbioru niezbdnych przy tego typu pracach, 3)dokona analizy tego materiau, 4)zastosowa si do polece zawartych w instrukcji wykonania wiczenia, 5)zaprezentowa efekt swojej pracy, 6)dokona oceny poprawnoci wykonanego wiczenia. Wyposaenie stanowiska pracy: stolik, zeszyt, owek, gumka, instrukcja do wykonania wiczenia, protokoy odbioru przycza gazowego, protokoy przekazania przycza do eksploatacji,literatura z rozdziau 6. 4.4.4. Sprawdzian postpw Tak Nie Czy potrafisz: 1)wymieni z jakich elementw skada si odbir kocowy?2)przygotowa niezbdne dokumenty dla potrzeb odbioru kocowego?3)przygotowa niezbdne dokumenty dla potrzeb rozruchu przycza gazowego?4)wymieni waniejsze normy i przepisy dotyczce budowy przycza gazowego?Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 46 5. SPRAWDZIAN OSIGNI INSTRUKCJA DLA UCZNIA 1.Przeczytaj uwanie instrukcj zanim zaczniesz rozwizywa zadania. 2.Podpisz imieniem i nazwiskiem kart odpowiedzi. 3.Zapoznaj si z zestawem pyta testowych. 4.Przedwykonaniemkadegozadanialubudzieleniemodpowiedzinapytaniaprzeczytaj bardzo uwanie polecenia. 5.Testzawiera21pytaornymstopniutrudnoci.Stopytaniazamknite,wielokrotnego wyboru. 6.Udzielodpowiedzitylkonazaczonejkarcieodpowiedzi,zakrelajckeczkiem prawidowodpowied.Wprzypadkupomykinaleybdnodpowiedprzekreli znakiem X i otoczy kkiem prawidow odpowied. 7.Za kade poprawne rozwizanie zadania otrzymasz jeden punkt. 8.Test skada si z dwch czci o rnym stopniu trudnoci:I cz poziom podstawowy II cz poziom ponadpodstawowy. 9.Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy bdziesz mia satysfakcj z wykonanego zadania 10.Kiedy udzielenie odpowiedzi bdzie Ci sprawiao trudno, wtedy od jego rozwizanie na pniej i wr do niego, gdy zostanie Ci czas wolny. 11.Na rozwizanie testu masz 45 min. Powodzenia Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 47 ZESTAW ZADA TESTOWYCH I cz 1.Do gaszenia gazw palnych nie stosujemy: a)ganic halonowych, b)ganic proszkowych c)ganic pianowych, d)ganic niegowych. 2. Minimalna odlego kurka gwnego od poziomu terenu powinna wynosi: a)0,3 m, b)0,5 m, c)0,6 m, d)1,0 m. 3.Rury wykorzystywane do budowy rurocigw gazowych to: a)PELD, b)PEHD, c)PELLD, d)PLD, 4.Przejcie PE/stal na przyczu gazowym stosuje si w odlegoci: a)1,0 m od ciany budynku, b)1,5 m od ciany budynku, c)1,0 do 2,0 m od ciany budynku, d)do 3 m od ciany budynku. 5.Minimalnaodlegostanowiskazgrzewaniaodobiektwpodnapiciemelektrycznym (supy wysokiego napicia, napowietrzne linie elektroenergetyczne) powinna wynosi: a)w linii prostej 20 m, b)w linii prostej 30 m, c)w linii prostej 50 m, d)w linii prostej 60 m. 6.ciany wykopw nie wymagaj szalowania, gdy ich gboko nie przekracza: a)1,2 m, b)1,0 m, c)1,4 m, d)1,5 m. 7.THT jest ciecz: a)o charakterystycznym ostrym, trwaym zapachu, b)bezwonn, c)o trwaym zapachu i nieszkodliw dla zdrowia czowieka, d)bezwonn i bezbarwn. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 48 8.Po woeniu nagrzanej od soca rury PE do wykopu nastpi: a)skrcenie rury, b)wyduenie rury, c)zmniejszenie objtoci, d)nie nastpi zmiana wymiarw rury. 9.Wytyczenie trasy gazocigu w terenie powinno by wykonane przez: a)kierownikabudowynapodstawiedokumentacjitechnicznejprojektubudowlanego przycza, b)uprawnionego geodet na podstawie zatwierdzonego projektu budowlanego przycza, c)przezkierownikabudowylubwyznaczonegoprzezniegopracownikanapodstawie projektu budowlanego przycza, d)przedstawiciela dostawcy gazu. 10.Rury z tworzywa sztucznego do budowy przyczy gazu s: a)odporne na pytkie zarysowania, b)bardzo odporne na zarysowania, c)nie s odporne na zarysowania, d)s odporne na gboki zarysowania. 11.Rury polietylenowe naley ukada na podsypce piaskowej o gruboci warstwy minimum.: a)0,1 m, b)0,15 m, c)0,2 m, d)0,5 m. 12.Wprzypadkuzaistnieniapotrzebyustawieniapomostugwarantujcegoswobodruchu pieszego, wysoko jego porczy winna wynosi: a)1,1 m, b)1,0 m, c)0,8 m, d)1,5 m. 13.Dopuszcza si stosowanie ksztatek PE w kolorach: a)tylko w tym, b)tym i czarnym, c)tylko czarnym, d)tylko niebieskim. 14.Odlegopodstawowaodwolnostojcejszajkigazowejnakurekgwnydozasilanego budynku nie powinna by wiksza ni: a)10 m, b)5 m, c)dla przyczy wykonanych z stali 5 m, a dla przyczy z PE 10 m, d)2 m. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 49 15.Polietylen elektryzuje si:: a)le, b)bardzo sabo, c)dobrze, d)bardzo mocno. 16.Powierzchni rury przed zgrzaniem zczk elektrooporow naley: a)zetrze pilnikiem, b)zestruga cyklin, c)przetrze papierem ciernym, d)przemy benzyn ekstrakcyjn. Cz II 17.W celu oczyszczenia przycza zaleca si przedmucha strumieniem powietrza o cinieniu: a)0.4 MPa, b)0,2 MPa, a)0,6 MPa, b)0,15 MPa. 18.Do izolacji pocze spawanych uywamy: a)tam polietylenowych, b)lepiku i welonu, c)tamy denza, d)tamy izolujcej. 19. Rury PE naley odtuci za pomoc szmatki nasczonej: a)benzyn, b)destylowan wod, c)trjchloroetanem, d)denaturatem. 20. wiadectwo uprawniajce spawacza lub zgrzewacza wydaje si na okres: a)bezterminowo, b)1 rok, c)2 lata, d)6 miesicy. 21.Pknicia i ostre karby: a)s dopuszczalne w wypywce, b)s dopuszczalne w materiale rodzinnym, c)s niedopuszczalne, d)nie maj znaczenia w wypywce. Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 50 KARTA ODPOWIEDZI Imi i nazwisko .. Wykonywanie przyczy do budynkw Zakrel poprawn odpowied. Numer pytania ODPOWIEDPunktacja 1.abcd 2.abcd 3.abcd 4.abcd 5.abcd 6.abcd 7.abcd 8.abcd 9.abcd 10. abcd 11. abcd 12. abcd 13. abcd 14. abcd 15. abcd 16. abcd 17. abcd 18. abcd 19. abcd 20. abcd 21. abcd Razem Projekt wspfinansowany ze rodkw Europejskiego Funduszu Spoecznego 51 6. LITERATURA 1.BarczyskiA.,KurlitaSt.:Eksploatacjaurzdze,sieciiinstalacjigazowych.SITPNiG, Pozna 1999 2.BarczyskiA.,PodziemskiT.:Siecigazowepolietylenowe.CentrumSzkolenia Gazownictwa PGNiG S.A. Warszawa 1999 3.Bkowski K.:. Gazyfikacja. Wydawnictwo Naukowo Techniczne, Warszawa 1996 4.Bkowski K.: Sieci gazowe, projektowanie budowa. Arkady, Warszawa 1978 5.BkowskiK.:Sieciiinstalacjegazowe.WydawnictwoNaukowoTechniczne,Warszawa 2002 6.BkowskiK.,BartuJ.,ZajdaR.:Projektowanieinstalacjigazowych,Arkady,Warszawa 1975. 7.DolnolskaSpkaGazownictwaSp.zo.o.weWrocawiu,ZakadGazowniczy Wabrzych:Specyfikacjatechnicznaprojektowania,budowyiodbiorusiecigazowej (wydanie III zmienione), Wabrzych 20058.Francuz M. W., Horsztyska B., Kusina A.: Monta rur gazocigw z polietylenu. Krajowy System Szkolenia Zawodowego, PHARE 2000 9.Instrukcja obsugi reduktora cinienia gazu typu FE firmy ALSI 10.http://www.anticor.pl/ 11.http://www.ciop.pl/ 12.http://www.procurator.com.pl/ 13.http://www.rywal.com.pl/ 14.http://www.weba.pl/ 15.KlupaA.,CzopekJ.:Wytyczneprojektowania,budowyiuytkowaniasiecigazowychz polietylenu. IGNiG, Krakw 1992 16.MacS.,LeowskiJ.:BezpieczestwoiHigienaPracy.Podrcznikdlaszkzasadniczych. WSiP, Warszawa 1999 17.Pusz A.: Gazocigi z tworzyw sztucznych. Gliwice 2002 18.lzak J. (red.): Poradnik ochrony pracy, Tarbonus, Katowice Tarnobrzeg 1998 19.ZajdaR.,GebhardtZ.:Instalacjegazoweorazlokalnesiecigazwpynnych,Warszawa 1995 20.ZalewskiJ.:Poradnikpracodawcy.Podstawoweobowizkiwzakresieprawapracyoraz bezpieczestwa i higieny pracy. Pastwowa Inspekcja Pracy. Warszawa 2000