wykorzystanie znieczulenia podtlenkiem azotu na oddziale dziecięcym szpitala rejonowego

4
Wykorzystanie znieczulenia podtlenkiem azotu na oddziale dziecięcym szpitala rejonowego Use of nitrous oxide analgesia in the pediatric department of a local hospital Janusz Rataj 1 , Agata Rataj 2 , Piotr Borecki 3 1 Oddział Dziecięcy Szpitala im. Tomasza Drobnika w Pleszewie Ordynator: dr n. med. Janusz Rataj 2 Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu – Wydział II Lekarski – studentka V roku 3 Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Szpitala im. T. Marciniaka we Wrocławiu Ordynator: lek. med. Krzysztof Kowalski Wprowadzenie. Pobyt dziecka na oddziale dziecięcym związany jest z wykonywaniem różnych bolesnych lub inwazyjnych badań diagnostycznych i leczniczych. Użycie środków miejscowo znieczulających, jak lignokaina w maści lub iniekcji, nie pozwala na pełną sedację pacjenta. Analgezja podtlenkiem azotu stosowana jest od wielu lat w stomatologii i laryngolo- gii dziecięcej. Użycie mieszaniny tlenu z podtlenkiem azotu pozwala na analgezję dziecka, jak również wpływa korzystnie na relację pacjent – personel medyczny – rodzice. Celem pracy była ocena zastosowania znieczulenia podtlenkiem azotu w warunkach oddziału dziecięcego. Pacjenci i metody. Podtlenek azotu podano 124 pacjentom oddziału dziecięcego w wieku od 2 do 15 lat, u których wykonywano cystografię mikcyjną, biopsję szpiku, nakłucie lędźwiowe, odbarczenie płynu z opłucnej. Linię żylną założono u 13 dzieci, byli to pacjenci nadmiernie pobudzeni przed zabiegiem, jak i u dzieci tzw. trudnych rodziców. U 87% pacjentów nie zaobserwowano reakcji na czynnik bólowy, niepokój wystąpił u 10,5%, a brak działania analgetycznego z powodu błędów technicznych stwierdzono u 2,5% dzieci. Wnioski. Stosowanie analgezji pod- tlenkiem azotu u dzieci poddawanych inwazyjnym procedurom diagnostycznym na oddziale dziecięcym jest bezpieczne i poprawia komfort pracy personelu medycznego, a także poprawia relację: pacjent-lekarz-rodzice dziecka. Słowa kluczowe: podtlenek azotu, analgezja dzieci Background. Hospitalization of children often involves treating them with many painful and invasive diagnostic me- thods. Use of local analgesics such as lidocaine cream or injections do not give good patient sedation. Analgesia for chil- dren with oxygen-nitrous oxide has been used for long time in children’ stomatology and laryngology. Analgesia for chil- dren with oxygen-nitrous oxide during medical procedures improves the patients-medical staff-patients’ parents relation. The aim of this study was to evaluate the use of analgesia with nitrous oxide in a children’s department. Patients and methods. Analgesia with mixture of oxygen-nitrous oxide was administered to 124 children aged 2–15 years. The children were undergoing procedures involving inserting catheter for cystography or draining pleura, lumbar puncture and bone marrow biopsy. Thirteen overexcited children and children of “difficult parents” were required a venous catheter. There was no reaction to pain in 87% of patients, 10.5% of them exhibited anxiety, 2.5% of the children showed no symptoms of analgesia because of technical faults. Conclusions. The result of the conducted survey suggests that analgesia with nitrous oxide in a children department is useful, safe and improves the relation between patients-medical staff – patients’ parents. Key words: nitrous oxide, children, analgesia Pediatr Pol 2007; 82 (10): 798–801 © 2007 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne Autorzy nie zgłaszają konfliktu interesów. Wkład autorów: Janusz Rataj – koncepcja i projekt pracy. Wykonanie analgezji u dzieci Agata Rataj – zebranie i analizy danych, projekty tabeli i tłumaczenie językowe Piotr Borecki – konsultacja i ocena anestezjologiczna PRACA ORYGINALNA 798 Problem bólu w pediatrii był niedoceniany przez wiele lat. W codziennej pracy oddziału dziecięcego wykonuje się wiele zabiegów, od założenia dostępu żylnego poprzez pobieranie krwi do inwazyjnych ba- dań diagnostycznych i leczniczych, jak biopsja szpi- ku, nakłucie lędźwiowe, cewnikowanie do cystograi mikcyjnej, drenaż jamy opłucnowej, szycie małych ran, gdzie bardzo istotne jest uspokojenie pacjenta, jak również rodziców przebywających na oddziale. Stosowanie środków miejscowo znieczulających w postaci EMLA, czy ostrzykiwania lignokainą nie po- zwala na uniknięcie stresu pacjenta związanego z wy- konywaniem zabiegów. Przeciwbólowe działanie podtlenku azotu, zwa- nego potocznie gazem rozweselającym, znane jest w medycynie od XIX wieku. Mimo pierwszej nieudanej próby znieczulenia pacjenta do zabiegu chirurgiczne- go, wykonanego przez Horacego Wellsa, w później-

Upload: piotr

Post on 03-Jan-2017

217 views

Category:

Documents


0 download

TRANSCRIPT

Page 1: Wykorzystanie znieczulenia podtlenkiem azotu na oddziale dziecięcym szpitala rejonowego

Wykorzystanie znieczulenia podtlenkiem azotu na oddziale

dziecięcym szpitala rejonowego

Use of nitrous oxide analgesia in the pediatric department of a local hospital

Janusz Rataj1, Agata Rataj2, Piotr Borecki3

1 Oddział Dziecięcy Szpitala im. Tomasza Drobnika w PleszewieOrdynator: dr n. med. Janusz Rataj2 Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu – Wydział II Lekarski – studentka V roku 3 Oddział Anestezjologii i Intensywnej Terapii Szpitala im. T. Marciniaka we WrocławiuOrdynator: lek. med. Krzysztof Kowalski

Wprowadzenie. Pobyt dziecka na oddziale dziecięcym związany jest z wykonywaniem różnych bolesnych lub inwazyjnych badań diagnostycznych i leczniczych. Użycie środków miejscowo znieczulających, jak lignokaina w maści lub iniekcji, nie pozwala na pełną sedację pacjenta. Analgezja podtlenkiem azotu stosowana jest od wielu lat w stomatologii i laryngolo-gii dziecięcej. Użycie mieszaniny tlenu z podtlenkiem azotu pozwala na analgezję dziecka, jak również wpływa korzystnie na relację pacjent – personel medyczny – rodzice. Celem pracy była ocena zastosowania znieczulenia podtlenkiem azotu w warunkach oddziału dziecięcego. Pacjenci i metody. Podtlenek azotu podano 124 pacjentom oddziału dziecięcego w wieku od 2 do 15 lat, u których wykonywano cystografię mikcyjną, biopsję szpiku, nakłucie lędźwiowe, odbarczenie płynu z opłucnej. Linię żylną założono u 13 dzieci, byli to pacjenci nadmiernie pobudzeni przed zabiegiem, jak i u dzieci tzw. trudnych rodziców. U 87% pacjentów nie zaobserwowano reakcji na czynnik bólowy, niepokój wystąpił u 10,5%, a brak działania analgetycznego z powodu błędów technicznych stwierdzono u 2,5% dzieci. Wnioski. Stosowanie analgezji pod-tlenkiem azotu u dzieci poddawanych inwazyjnym procedurom diagnostycznym na oddziale dziecięcym jest bezpieczne i poprawia komfort pracy personelu medycznego, a także poprawia relację: pacjent-lekarz-rodzice dziecka.

Słowa kluczowe: podtlenek azotu, analgezja dzieci

Background. Hospitalization of children often involves treating them with many painful and invasive diagnostic me-thods. Use of local analgesics such as lidocaine cream or injections do not give good patient sedation. Analgesia for chil-dren with oxygen-nitrous oxide has been used for long time in children’ stomatology and laryngology. Analgesia for chil-dren with oxygen-nitrous oxide during medical procedures improves the patients-medical staff-patients’ parents relation. The aim of this study was to evaluate the use of analgesia with nitrous oxide in a children’s department. Patients and methods. Analgesia with mixture of oxygen-nitrous oxide was administered to 124 children aged 2–15 years. The children were undergoing procedures involving inserting catheter for cystography or draining pleura, lumbar puncture and bone marrow biopsy. Thirteen overexcited children and children of “difficult parents” were required a venous catheter. There was no reaction to pain in 87% of patients, 10.5% of them exhibited anxiety, 2.5% of the children showed no symptoms of analgesia because of technical faults. Conclusions. The result of the conducted survey suggests that analgesia with nitrous oxide in a children department is useful, safe and improves the relation between patients-medical staff – patients’ parents.

Key words: nitrous oxide, children, analgesiaPediatr Pol 2007; 82 (10): 798–801© 2007 by Polskie Towarzystwo Pediatryczne

Autorzy nie zgłaszają konfliktu interesów.

Wkład autorów: Janusz Rataj – koncepcja i projekt pracy. Wykonanie analgezji u dzieci

Agata Rataj – zebranie i analizy danych, projekty tabeli i tłumaczenie językowe

Piotr Borecki – konsultacja i ocena anestezjologiczna

P R A C A O R Y G I N A L N A

798

Problem bólu w pediatrii był niedoceniany przez wiele lat. W codziennej pracy oddziału dziecięcego wykonuje się wiele zabiegów, od założenia dostępu żylnego poprzez pobieranie krwi do inwazyjnych ba-dań diagnostycznych i leczniczych, jak biopsja szpi-ku, nakłucie lędźwiowe, cewnikowanie do cystografii mikcyjnej, drenaż jamy opłucnowej, szycie małych ran, gdzie bardzo istotne jest uspokojenie pacjenta, jak również rodziców przebywających na oddziale.

Stosowanie środków miejscowo znieczulających w postaci EMLA, czy ostrzykiwania lignokainą nie po-zwala na uniknięcie stresu pacjenta związanego z wy-konywaniem zabiegów.

Przeciwbólowe działanie podtlenku azotu, zwa-nego potocznie gazem rozweselającym, znane jest w medycynie od XIX wieku. Mimo pierwszej nieudanej próby znieczulenia pacjenta do zabiegu chirurgiczne-go, wykonanego przez Horacego Wellsa, w później-

Page 2: Wykorzystanie znieczulenia podtlenkiem azotu na oddziale dziecięcym szpitala rejonowego

szych latach gaz ten z powodzeniem stosowano do analgezji w stomatologii, położnictwie i laryngologii dziecięcej [1–5]. Mieszanina podtlenku azotu w stę-żeniu 1:1, znana pod nazwą handlową Meopa i En-tonox, wykorzystywana jest w znieczuleniu dzieci w USA i krajach Europy Zachodniej [2, 6]. W Polsce żadna firma nie produkuje takiej mieszanki, podtle-nek azotu stosowany w stomatologii podawany jest poprzez proste aparaty mieszające N2O z tlenem lub aparaty do znieczulenia.

Wziewne podanie podtlenku azotu wywołuje stan odprężenia i przyjemnego oszołomienia, może ono trwać stosunkowo długo i ogranicza się do czasu wymaganego dla wykonania zabiegu. Podstawowymi czynnikami odróżniającymi premedykację wziewną od znieczulenia ogólnego jest zachowanie odruchów, zwłaszcza kaszlowego oraz świadomości. Metoda pre-medykacji wziewnej najlepiej sprawdza się w leczeniu dzieci w wieku 4–5 lat, jakkolwiek można ją stoso-wać w każdym wieku, w zależności od doświadczenia osoby znieczulającej. Podtlenek azotu osłabia odruch wymiotny, ułatwiając leczenie pacjentów ze wzmożo-nym odruchem wymiotnym, co ma istotne znaczenie w stomatologii i laryngologii dziecięcej.

Pacjenci i metodyZnieczulenie wziewne wykonano u 124 pacjentów na Oddziale Dziecięcym Szpitala Rejonowego im. Toma-sza Drobnika w Pleszewie w latach 2004–2006. Pod-tlenek azotu podawano jako mieszaninę 1:1 z tlenem, oceniając subiektywnie stopień analgezji jako:– brak jakiejkolwiek reakcji na bodziec bólowy,– niepokój pacjenta w trakcie wykonywania zabiegu,– brak jakiegokolwiek działania analgetycznego.

Mieszaninę gazu podawano wziewnie przez ma-skę twarzową za pomocą aparatu do anestezji wziew-nej (produkcji Farum S.A.) w układzie półotwartym (ryc. 1). Przed podaniem gazów stosowano 6-godzin-ną przerwę w spożywaniu pokarmów i napojów. W trakcie analgezji monitorowano saturację krwi i czyn-ność układu krążenia, utrzymywano kontakt słowny z dzieckiem, dysponowano zestawem reanimacyjnym i możliwością intubacji dziecka. Po zakończeniu anal-gezji podawano do oddychania czysty tlen przez 10 minut. Lekarz podający anestetyki ukończył kurs przygotowawczy w zakresie znieczulania ogólnego.

WynikiŚrednia wieku dzieci, którym podawano mieszaninę N2O z tlenem, wynosiła 7,6 lat (2 lata, 15 lat) (tab. 1). Najliczniejszą grupę stanowiły dzieci, u których za-kładano cewnik przed cystografią mikcyjną, jednego pacjenta znieczulono do założenia drenażu opłucno-

wego. Linię żylną założono u 13 dzieci, byli to pacjen-ci nadmiernie pobudzeni przed zabiegiem, jak i dzieci tzw. trudnych rodziców. Jeden przypadek dotyczył dziecka, u którego zszyto ranę głowy po urazie do-znanym w trakcie zabawy z rówieśnikami w pokoju pobytu dziennego. Reakcję pacjenta podczas analgezji oceniono jako: brak jakiejkolwiek reakcji na bodziec bólowy u 87% pacjentów, niepokój na czynnik bólo-wy u 10,5% pacjentów, brak działania analgetycznego stwierdzono u 2,5% dzieci (tab. 2). Powodem braku reakcji na działanie mieszaniny N2O z tlenem były wyłącznie błędy techniczne: u 2 pacjentów awaria aparatu do znieczulenia, a u trzeciego pacjenta błąd w połączeniu rur doprowadzających. U 4 pacjentów wystąpiły objawy uboczne w postaci wymiotów, co być może było spowodowane zbyt krótkim okresem między podaniem posiłku a analgezją lub osobniczymi skłonnościami dziecka do wymiotów.

OmówienieOdczuwanie bólu przez dzieci było niedoceniane przez dziesięciolecia. Rozwój neonatologii pozwolił na oce-nę odczuwania bólu już w życiu płodowym, jak i w okresie noworodkowym [7, 8]. Otwarcie oddziałów dziecięcych dla rodziców stworzyło nową sytuację w porozumiewaniu się i w codziennej pracy oddziałów dziecięcych. Często rodzice nie zetknęli się ze szpi-talem i opieką nad chorym dzieckiem, wiedzę swoją czerpią z internetu i opowiadań znajomych, czy też oglądanych seriali telewizyjnych. Ich reakcja na wy-konywane zabiegi jest często nadmierna. Stosowanie środków miejscowo znieczulających w postaci kre-mów EMLA lub lignokainy w żelu i iniekcji pozwala w wielu przypadkach zmniejszyć odczucie bólu, jednak nie zawsze uspokaja pacjenta. Analgezja podtlenkiem

799

P R A C A O R Y G I N A L N AJanusz Rataj i inni Wykorzystanie znieczulenia podtlenkiem azotu na oddziale dziecięcym szpitala rejonowego

Ryc. 1.

15-letnia pacjentka w trakcie analgezji mieszanką pod-

tlenku azotu z tlenem

Fig. 1. A fifteen-year-old patient during analgesia with a nitrous oxide/oxygen mixture

Page 3: Wykorzystanie znieczulenia podtlenkiem azotu na oddziale dziecięcym szpitala rejonowego

P E D I AT R I A P O L S K Atom 82, nr 10, październik 2007

800

azotu wykorzystywana jest w laryngologii, chirurgii i stomatologii dziecięcej oraz na oddziałach dziecięcych wielu szpitali Europy Zachodniej [9–13].

Od 2004 r. analgezja podtlenkiem azotu stosowa-na jest z powodzeniem na oddziale dziecięcym szpi-tala rejonowego w Pleszewie. Ze względu na brak w

Tabela 1. Liczba pacjentów, u których wykonano analgezję wziewną mieszaniną podtlenku azotu z tlenem w kolej-nych latach i rodzaj zabiegu diagnostycznegoTable 1. Number of patients with inhalation analgesia with a mixture nitrous oxide/oxygen in respective years and me-dical procedure

Wiek pacjentów Patient’s age

1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Razem

Rodzaj zabiegu

Medical procedure

Licz

ba p

acje

ntów

w p

oszc

zegó

lnyc

h la

tach

Nu

mbe

r of p

atien

ts in

resp

ectiv

e yea

rs

2004 10 8 7 2 1 - - - - - - - - - 2 30 Cystografia Cystogra-

phy2005 12 9 7 - 4 - - - - - - - - - - 32

2006 12 16 4 - - 2 - - 1 - - - - - - 35

2004 - - - 2 - - - - - 1 - - - - - 3 Biopsja szpiku

Marrow Biopsy2005 - - - - - - - 1 - - - - - - - 1

2006 - - - 1 - - - - - 1 - - - - - 2

2004 - - 1 - 1 - - - - 1 - - - - - 3 Nakłucie lędźwiowe

Lumbar puncture

2005 - - - 1 - 1 - - - - - - - - - 2

2006 - - - 1 - - - - - - - - - - - 1

2004 - - - - - - - - - - - - - 1 - 1 Drenaż opłucnej

Pleura draining2005 - - - - - - - - - - - - - - - 0

2006 - - - - - - - - - - - - - - - 0

2004 2 2 1 - - - - - - - - - - - - 5Linia żylna Vain catheter

2005 - - - 2 1 - - - - - - - - - - 3

2006 - - - 2 3 - - - - - - - - - - 5

2004 - - - - - - - - - - - - - - - 0 Szycie rany Wound

stitching2005 - - - 1 - - - - - - - - - - - 1

2006 - - - - - - - - - - - - - - - 0

Razem 36 35 20 12 10 3 0 1 1 3 0 0 0 1 2 124

Tabela 2. Subiektywna ocena analgezji wziewnej mieszaniną podtlenku azotu z tlenemTable 2. Subjective results of analgesia with a mixture of nitrous oxide/oxygen

Wiek pacjentów Patient’s age

2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 Σ % Σ %

Brak reakcji na ból

No reaction to pain

Licz

ba p

acje

ntów

w p

oszc

zegó

lnyc

h la

tach

Nu

mbe

r of p

atien

ts in

resp

ectiv

e yea

rs

2004 9 10 8 2 1 - - - 2 - - - 1 1 34 27,42%

87,10%2005 9 6 10 1 5 1 - - - - - - - - 32 25,81%

2006 11 16 8 3 2 - - 1 1 - - - - - 42 33,87%

Niepokój Anxiety

2004 2 1 2 1 - - - - - - - - - - 6 4,84%

10,48%2005 3 2 1 - - - - - - - - - - - 6 4,84%

2006 1 - - - - - - - - - - - - - 1 0,81%

Brak działania analgetycz-

nego No analgesia

2004 1 - - - - - - - - - - - - 1 2 1,61%

2,42%2005 1 - - - - - - - - - - - - - 1 0,81%

2006 - - - - - - - - - - - - - - 0 0,00%

Page 4: Wykorzystanie znieczulenia podtlenkiem azotu na oddziale dziecięcym szpitala rejonowego

Polsce gotowej mieszaniny podtlenku azotu z tlenem na oddziale używany jest aparat do anestezji wziewnej wypożyczany ze Szpitalnego Oddziału Ratunkowego. Większość dzieci znieczulana jest do planowych cysto-grafii mikcyjnych (założenie cewnika), a sporadycznie do wykonywania innych zabiegów diagnostycznych. Wprowadzenie analgosedacji ograniczyło liczbę nad-miernych reakcji bólowych, które występowały pod-czas zakładania cewnika ze znieczuleniem miejsco-wym, jak również wpłynęło uspokajająco na rodziców, ograniczając liczbę konfliktów z personelem medycz-nym. Analgosedacja jest prostą metodą zapewniającą wysokie bezpieczeństwo procedury. Prostota polega na stosowaniu jednego środka o określonym czasie i głę-bokości działania, a poziom nasycenia regulowany jest przez samego pacjenta (podczas płaczu hiperwentyluje się, po uspokojeniu oddech zwalnia). Brak wpływu na odruchy obronne (kaszel, połykanie), brak konieczno-ści przerwy w pojeniu i karmieniu po bolesnym zabiegu, szybkie uzyskanie pełni świadomości, potęguje bezpie-czeństwo procedury. Możliwość monoterapii podczas sedacji pozwala na stosowanie tej metody przez leka-rzy innej specjalności niż anestezjologia, co jest bardzo istotnym argumentem wobec odmowy znieczuleń dzie-ci przez anestezjologów w tutejszym szpitalu.

Dodatkowym argumentem za użyciem analgo-sedacji podtlenkiem azotu jest możliwość uzyskania dodatkowych pieniędzy z NFZ (możliwość dodania procedury znieczulenia do procedury choroby zasad-niczej!). Brak gotowej mieszaniny podtlenku azotu z tlenem i konieczność używania aparatu do znieczule-nia ogranicza istotnie liczbę dzieci, u których wskaza-ne byłoby zastosowanie analgezji, jak również nie po-zwala na samodzielne użycie tej metody przez personel pielęgniarski, w odróżnieniu od oddziałów dziecięcych szpitali Europy Zachodniej [12]. Niepowodzenia w stosowaniu przez nas znieczulenia, wynikały z braku doświadczenia, jak i poszukiwania i dopasowywania sprzętu do możliwości oddziału. W ostatnich latach podnosi się problem bezpieczeństwa w stosowaniu podtlenku azotu dla personelu sal operacyjnych, co nie wydaje się być zagrożeniem w przypadku oddzia-łu dziecięcego, gdzie częstość wykonywania analgezji jest mała i narażenie personelu jest znikome [14].

Wnioski1. Analgezja podtlenkiem azotu jest prostą i bez-

pieczną metodą, która może być stosowana na oddzia-le dziecięcym.

2. Stosowanie analgezji podtlenkiem azotu popra-wia komfort pracy personelu na oddziale dziecięcym, jak również wpływa korzystnie na relacje: personel – pacjent – rodzice pacjenta.

P I Ś M I E N N I C T W O

1. Thorwald J. Stulecie chirurgów. Kraków: Wyd. Literackie Kra-

ków; 1989.

2. Atkinson RS, Rushman GB, Alfred Lee J. Kompendium aneste-

zjologii. Warszawa: PZWL; 1981.

3. Ertugral F, Akbas M, Karsli B. Pain relief for children after ade-

notonsilectomy. J Int Med Res 2006; 34(6): 648–654.

4. Foley J. Efficacy of nitrous oxide inhalation sedation and first

permanent molar tooth extractions. SAAD Dig 2007; 23: 3–9.

5. Gilchrist F, Whitters CJ, Cairns AM. Exposure to nitrous oxi-

de in a paediatric dental unit. Int J Paediatr Dent 2007; 17(2):

116–122.

6. Lombart B. Thibault P. Use of equimolar mix of oxygen nitrogen

monoxide (Meopa). Soins Pediatr Pueric 2005; (222): 43–44.

7. Szczapa J, Borkowska M, Romanowski Z. Fizjologiczne i kli-

niczne aspekty bólu u noworodka. W: Twarowska I, Szczapa J,

red. Postępy w neonatologii. Poznań; 1993.

8. Szczapa J, Borkowska M, Kruszyński Z. Zwalczanie bólu w

okresie noworodkowym. W: Twarowska I, Szczapa J, red. Postę-

py w Neonatologii. Poznań; 1993.

9. Pivovarov SA. Inhalation anesthesia during adenoidectomy in

children. Anesteziol Reanimatol 2005; (1): 9–14.

10. Breakev VR, Pirie J, Goldman RD. Pediatric and emergency

medicine residents’ attitudes and practices for analgesia and se-

dation during lumbar puncture in pediatric patients. Pediatrics

2007; 119(3): e631–636.

11. Bar-Meir E, Zaslansky R, Regev E. Nitrous oxide administered

by plastic surgeon for repair of facial laceration in children in

the emergency room. Plast Reconstr Surg 2006; 117(5): 1571-

–1575.

12. De Decker N. Meopa ou melange equimolaire oxygene/proto-

xyde d’azote. Procedure d’utilisation. CHU Tivoli, La louviere

– 2003 (un infant département – intérieur usage).

13. Pietremant C, Salomon R, Monceaux F. Analgesia with oxygen-

-nitrous oxide mixture during percutaneous renal biopsy in chi-

dren. Arch Pediatr 2001; 8(2): 145–149.

14. Sartini M, Ottria G, Dallera M. Nitrous oxide pollution in ope-

rating theatres in relation to the type of leakage and the num-

ber of effcacious air exchanges per hour. J Prev Med Hyg 2006;

47(4): 155–159.

Adres do korespondencji :

Janusz Ratajul. Podgórna 26a63-300 Pleszewtel.606 22- [email protected]ę nadesłano 19.04.2007 r.

801

P R A C A O R Y G I N A L N AJanusz Rataj i inni Wykorzystanie znieczulenia podtlenkiem azotu na oddziale dziecięcym szpitala rejonowego