XIV KONGRES RYZYKA - 2019

Krzysztof Pietraszkiewicz

06 listopada 2019 r.

Prezes Związku Banków Polskich

Kiedy myślę - Regulacje

• Polityka gospodarcza, to: monetarna i fiskalna,

• Polityka nadzorcza, to: reguły ostrożnościowe,

• Ochrona depozytów i Resolution, to: BFG i IPS,

• Otoczenie prawne działania banków: ochrona konsumenta, skuteczność egzekucji, dyscyplina płatnicza, rejestry i wymiana informacji, ochrona danych osobowych, zabezpieczenia,

• Sprawność i niezawisłość sądów,

• Sposób stanowienia, wdrażania i stosowania prawa,

Otoczenie makroekonomiczne

MFW przewiduje istotne osłabienie koniunktury w gospodarce światowej

2,8

3,0

3,2

3,4

3,6

3,8

4,0

4,2

4,4

Wzrost światowego PKB

Przyspieszenie 2017 - 2018

Dekoniunktura 2019

Wzrost światowego PKB

MFW przewiduje istotny spadek dynamiki PKB w 2019 r. Potem nastąpi powolna odbudowa wzrostu gospodarki

4

Silnie zahamuje dynamika wzrostu gospodarek rozwiniętych

Wzrost PKB r/r

Gospodarki wschodzące

Swiat

Gospodarki rozwinięte

5

Spadek dynamiki PKB dotyka obecnie zarówno kraje rozwinięte jak również gospodarki wschodzące

Zmiana prognoz wzrostu PKB (r/r)

Świat Rozwinięte kraje G20 Rynki wschodzące

Prognozy OECD pokazują pogarszanie perspektywy wzrostu w 2019 r. i 2020 r.

Nowy Interim Global Outlook pokazuje istotnie obniżenie prognozy dla rozwiniętych gospodarek – pogorszenie to dotknie szczególnie Europę

Źródło: OECD 6

Wskaźniki PMI dla przemysłu i usług(PMI powyżej 50 pkt. oznacza warunki dla wzrostu)

Osłabianie koniunktury pokazują wskaźniki PMI

Negatywny wpływ na gospodarkę ma produkcja przemysłowa, stabilizujący wpływ mają usługi

Usługi

Produkcja przemysłowa

MFW – World Economic Outlook

Kryzysowe zjawiska widoczne są w przemyśle motoryzacyjnym

Zamieranie handlu przekłada się na hamowanie produkcji przemysłowej i inwestycji

Wzrost produkcji przemysłowej r/r (%) Wzrost inwestycji – państwa G20 r/r (%)

Zjawiska te dotkną silnie Niemcy i wszystkich kooperantów wytwórców niemieckich

Źródło: OECD

Niemcy

9

Widoczne są anomalie na rynnach finansowych – dotyczy to rentowności obligacji

Krzywe rentowności uległy istotnemu wypłaszczeniu, a nawet inwersji – co jest poczytywane jako zwiastun zjawisk kryzysowych w gospodarce

Krzywe rentowności dla obligacji rządowych

Źródło: OECD 10

Wypłaszczanie krzywych obligacji zwiększa prawdopodobieństwo kryzysu

Prawdopodobieństwo kryzysu prezentowane przez Fed NY jest już tak wysokie jak w 2007 r.

Prawdopodobieństwo recesji na podstawie spread instrumentów skarbowych dotyczy perspektywy wprzód 12 miesięcy

Źródło: OECD 11

Spadki wzrostu gospodarczego dotkną wszystkie regiony świata

obniżenie o 0,6 p.p. lub więcej obniżenie o 0,3 do 0,6 p.p. obniżenie o mniej niż 0,3 p.p. wzrost brak

zmiany

Źródło: OECD 12

Projekcje OECD – wrzesień 2019 r. Strzałki wskazują poziomy zmian prognozy

Prognozy dla Stefy Euro wskazują na obniżenie tempa wzrostu do 1%, Niemcy przez 2 lata znajdą się w stagnacji

MFW – Regional Economic Outlook – Asia and Pacific

Udział we wzroście gospodarki światowej

39,2

16,2

9,8

Kraje azjatyckie już obecnie tworzą obecnie 70% wzrostu światowego PKB

MFW – World Economic Outlook

MFW przewiduje istotne osłabienie dynamiki wzrostu Europy Środkowo - Wschodniej

Obciążenia banków

Koszty obciążeń zewnętrznych przewyższają koszty wszystkich kategorii ryzyka

16 Źródło: Opracowanie własne, dane NBP

koszty zewnętrzne do aktywów tworzą

bardzo wysoką marżę obciążenia

0,61%

Źródło: Opracowanie własne, dane JP Morgan

Efektywna stopa podatkowa w Polsce przekroczyła 40% i jest o połowę wyższa niż w innych krajach CEE - analiza JP Morgan

18%

20%

22%

24%

26%

28%

30%

32%

34%

36%

38%

40%

42%

44%

46%

Polska CEE EuropaZachodnia

USA

Efektywna stopa podatkowa polskich bankow (%)

MIN duże banki Polska

średnia

MAX duże banki Polska

17

Wartości wypadkowej stopy podatkowej pokazują, że nawet najmniej obciążone polskie banki są w wyjątkowo złej

sytuacji wobec europejskich konkurentów

Koszty banków rosną tak szybko jak wynik odsetkowy

18 Źródło: Opracowanie własne, dane KNF

Koszty zewnętrzne – BFG, podatek bankowy, brak uznania kosztów przychodu od podatku bankowego i

BFG są istotnym obciążeniem dla polskich banków

O ile przez 5 lat wynik odsetkowy wzrósł o 7,7 mld zł, to koszty ogólnego zarządu zwiększyły się o 6,6 mld zł

(z tego zdecydowaną większość we wzroście stanowiły koszty zewnętrzne).

44853

37157

7696

7 696

6 607

Zmiany wyniku odsetkowego i kosztów od 2014 r. (mln zł)

w tym koszty

ogólnego zarządu

6 429

w tym koszty

zewnętrzne ponad

5 000

6%

8%

10%

12%

14%

16%

18%

20%

22%

24%

26%

28%

30%

30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 110% 120%

kapitały/kredyty sektora niefin. vs RWA/kredyty

Holandia

Belgia

Niemcy

Francja

Hiszpania

Włochy

Litwa

Austria

MaltaŁotwa

Irlandia

Polska

Portugalia

Cypr

RWA/kredyty

kapitały/kredyty 2017

Źródło: Opracowanie własne, dane SSM, GUS, KNF

Wysokie wagi ryzyka tworzą wyśrubowany wymóg kapitałowy

• Większość dużych państw europejskich

posiada wielkości kapitałów spełniające

warunki:

o kapitały/kredyty <18%;

o RWA/kredyty <80%;

• W Polsce, wymogi te są większe i

porównywalne z wymogami z Łotwy i

Irlandii, gdzie wystąpiły poważne

kryzysy bankowe.

Wzorcem dla Polski mogą być duże

sektory bankowe UE

19

Źródło: Opracowanie własne, dane SSM

A w efekcie sektor traci zdolność do pozyskania kapitałów

20

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

11%

12%

13%

14%

15%To

p 8

Max

Top

8 M

in

Mał

e ko

mer

cyjn

e

Ban

ki s

pół

dzie

lce

śred

nia

sekt

ora

śred

nia

regi

onu

Słow

acja

Cze

chy

Węg

ry

Polska CEE

RO

E

Konkurencyjność polskich banków w zakresie pozyskania kapitałów

Z powodu niskiego ROE, sektor bankowy

nie jest atrakcyjny dla inwestorów i jest

zmuszony do polegania jedynie na rozwoju

organicznym.

Nawet liderzy sektora plasują w zakresie zwrotu inwestycji plasują się poniżej średnich wartości konkurentów z regionu CEE

Koszty kapitału są wysokie w relacji do rentowności banków

Planowane zmiany ROE i ROA w perspektywie 3 lat

prognoza dla ROA

koszt kapitału

Banki najlepszeSSMBanki najgorsze

prognoza dla ROE

Po 2014 r. rentowność polskich banków nie pokrywa kosztów kapitału

21 Źródło: Opracowanie własne, dane KNF

W 2018 r odnotowano:

• Spadek marży odsetkowej;

• Utrzymanie ROA poniżej poziomu 0,8%;

• Utrzymanie ROE na poziomie bliskim 7% nie zapewniającym pokrycia kosztu

kapitału

Polskie banki są mniej rentowne od większość monitorowanych branż- płacą za to najwyższe podatki

22

12%

14%

16%

18%

20%

22%

24%

26%

28%

30%

32%

34%

Całkowite koszty ogólnego zarządu/dochody oraz wydatki własne banków (nieosobowe)/dochody

Koszty ogólnego zarz./dochody

Wydatki na celewłasne/dochody

Wykł. (Koszty ogólnegozarz./dochody)

Wykł. (Wydatki na celewłasne/dochody)

Źródło: Opracowanie własne, dane KNF

Polski sektor istotnie obniżył zdolność do modernizacji

Na skutek nadmiernych obciążeń kosztami banki wydają coraz mniejszą część dochodów na rozwój i

bezpieczeństwo

Brak zdolności do modernizacji oraz presja na

utrzymanie wysokich cen usług mogą mieć

negatywny wpływ na rozwój bankowych usług

finansowych

23

całkowite koszty ogólnego zarządu/dochody wydatki na działalność i rozwój/dochody Trend - całkowite koszty ogólnego zarządu/dochody Trend -wydatki na działalność i rozwój/dochody

Koszty obciążeń zewnętrznych

Wzrost sektora bankowego

Czy wyniki banków są znakomite ?

Często padają takie sugestie pomimo, że wyniki finansowe sektora są niższe niż 7 lat temu

15,5 15,515,2

15,9

11,2

13,913,7

14,7

10

11

12

13

14

15

16

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mili

ard

y

Zysk roku bieżącego

31,0

31,9

29,4

31,5

26,5

30,1

31,031,5

25

26

27

28

29

30

31

32

33

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Mili

ard

y

Całkowite przychody odsetkowe minus koszty

5

6

7

8

9

10

11

12

13

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Zmiana zwrotu z kapitałów w czasie

0%

1%

2%

3%

4%

5%

6%

7%

8%

9%

10%

76%

78%

80%

82%

84%

86%

88%

90%

92%

94%

q42011

q22012

q42012

q22013

q42013

q22014

q42014

q22015

q42015

q22016

q42016

q22017

q42017

q22018

Tem

po

wzr

ost

u P

KB

Akt

ywa/

PK

B

Aktywa/PKB (lewa oś)

PKB rr (prawa oś)

2015

BFG - zwiększenie

2016

podatek bankowy

PKB r/r (prawa oś)

Wzrost sektora jest jedynie nominalny – realnie w relacji do PKB jest on w stagnacji

• Pomimo wysokiego wzrostu w

latach 2011-2015 (z 82% do 90%

PKB), w 2015 roku wzrost

poziomu aktywów sektora

bankowego zahamował.

• Przyczyną tego były zwiększone

koszty zewnętrzne (podatek

bankowy oraz zwiększone opłaty

na BFG – wskutek kosztów

związanych ze SKOK i SK

Bankiem).

Stagnacja relacji aktywów sektora bankowego do PKB od 2015 r. ma stały charakter

26

Źródło: Opracowanie własne, dane KNF, GUS

W długim okresie czasu widać niską dynamikę kredytów dla przedsiębiorstw

27 Źródło: Opracowanie własne, dane KNF

-5 000

0

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Wzrost kredytów MSP r/r - w liczbach bezwzględnych

0

5 000

10 000

15 000

20 000

2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

Wzrost kredytów dla dużych przedsiębiorstw r/r - w liczbach bezwzględnych

Stagnacja relacji aktywów sektora bankowego do PKB od 2015 r. ma stały charakter

Źródło: Jerzy Gajewski - NDI

Już obecnie firmy dotyka niedostatek kredytów

28

W 2018 r. w blisko 60% procentach sektor prywatny finansował inwestycje z własnych środków

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

2007 2015 2018

Struktura finansowania inwestycji w polskich firmach

Środki własne

Bezpośrednie finansowaniezagraniczne

Kredyty bankowe

Ograniczenia w dostępności kredytów dla MSP

29 Źródło: Opracowanie własne

Szczególnie na rynkach wschodzących lub krajach aspirujących do gospodarek rozwiniętych problemem jest

niedostatek zabezpieczeń w posiadaniu MSP.

Dostęp do kredytu jest ograniczony na rynkach wschodzących:

• Brak wystarczającego zabezpieczenia ogranicza kredyt ;

• Banki zwykle przyjmują nieruchomości jako zabezpieczenie, rzadko maszyny, zapasy itp.

Źródłem problemu są przepisy dotyczące zabezpieczeń: nieruchomości a majątek ruchomy:

• Przepisy dotyczące majątku ruchomego są słabe: ogranicz wykorzystanie ruchomości jako zabezpieczenia;

• Zmniejsza zdolność zadłużenia ruchomości;

• Zmniejsza menu opcji finansowania zewnętrznego.

Wzmocnienie MSP w zakresie wykorzystania zabezpieczeń mogą dać nowe technologie

30 Źródło: FSC Korea

Taki nowoczesny projekt z wykorzystaniem technologii IoT realizowany jest w Korei. Pozwala on uelastycznić

wykorzystanie ruchomości i perfekcyjnie monitorować status ruchomości

FSC (nadzór) nakreślił plan, aby ułatwić MSP zaciąganie pożyczek w bankach przy użyciu ich ruchomości jako

zabezpieczeń. Przewodniczący FSC w Sihwa Industrial Complex (klaster małych i średnich przedsiębiorstw w

prowincji Gyunggi) pokazał sposób jak banki mogą wykorzystywać Internet Rzeczy (IoT) do śledzenia i

monitorowanie majątku ruchomego oferowanego jako zabezpieczenie - na przykład maszyny fabryczne.

Potencjale korzyści z ruchomości jako zabezpieczenia i programów polis FSC w celu ułatwienia korzystania z

aktywa ruchome jako zabezpieczenie.

KORZYŚCI Z WYKORZYSTANIA RUCHOMOŚCI JAKO ZABEZPIECZEŃ

• Majątek ruchomy stanowi znaczną część aktywów MSP - może służyć jako przydatne źródło finansowania dla

przedsiębiorstw rozpoczynających działalność i MSP, które często napotykają brak nieruchomości dla

zabezpieczenie.

• Majątek ruchomy rośnie wraz z rozwojem biznesu, umożliwiając przedsiębiorstwom typu start-up i MSP, aby

wykorzystywały ich majątek ruchomy jako zabezpieczenie w celu uzyskania finansowania dla realizacji

wzrostu.

• Pula ruchomości, oferowana jako zabezpieczenie, jest mniej podatna na zmienność cykl koniunkturalny i

mniejsze prawdopodobieństwo niewypłacalności w przypadku spowolnienia gospodarczego. • Majątek ruchomy umożliwia MSP zaciąganie większej liczby pożyczek przy niższych stopach procentowych .

W Polsce brak jest dostatecznych instrumentów dla zarządzania NPL

31 Źródło: Opracowanie własne

Koszty banków istotnie zależą od infrastruktury rynku umożliwiającej utylizację NPL – Polska nie spełnia

oczekiwań KE w zakresie stworzenia infrastruktury dla zarządzania NPL

1) Interpretacja istniejących uprawnień nadzorczych w

prawodawstwie UE w odniesieniu do rezerw NPL

2) Uwzględnianie potencjału w ramach rezerw,

poprzez automatyczne i terminowe klasyfikacje

3) Rozszerzenie wytycznych w sprawie jednolitego

mechanizmu nadzorczego dotyczących kredytów

zagrożonych na małe banki

4) Przyjęcie unijnych wytycznych dla zarządzania

ekspozycji zagrożonych

5) Nowe wytyczne dotyczące udzielania pożyczek

przez banki, monitorowania i zarządzania

wewnętrznego

6) Opracowanie podejść makroostrożnościowych w

celu rozwiązania problemu nagromadzenia

przyszłych kredytów zagrożonych

7) Ulepszone wymogi dotyczące ujawniania informacji

na temat jakości aktywów i kredytów zagrożonych

dla wszystkich banków

8) Poprawa danych i informacji o kredytach wymaganych od

banków

9) Wzmocnienie infrastruktury danych o kredytach

zagrożonych, w tym dla użycia potencjalnych platform

transakcyjnych NPL

10) Opracowanie zasad funkcjonowania firm typu AMC dla

zarządzających złymi aktywami

11) Rozwój rynków wtórnych dla kredytów zagrożonych

12) Analiza porównawcza krajowych ram prawnych w zakresie

egzekucji pożyczek i niewypłacalności

13) Nacisk na kwestie związane z niewypłacalnością w

ramach europejskiego systemu

14) Zwiększenie ochrony dla zabezpieczonych

kredytodawców

Problemy systemowe

10

11

12

13

14

15

16

17

2013 2014 2015 2016 2017 2018 LTM

mld

zł

Spółdzielcze

Inne komercjalne

Top 8

4,7 mld zł 2,3 mld zł

Wzrost wyniku dużych banków jest niewielki

Wzrost obciążeń najsilniej uderzył w małe i średnie banki

Spadek wyników małych i średnich banków obniżył ich zdolności rozwoju, ale jednocześnie zmniejszył odporność

na dekoniunkturę

Zysk

33 Źródło: Opracowanie własne, KNF

(Wynik przewidywany)

34 Źródło: NBP

Zwrot z kapitału w grupach banków

5 największych bankówROE ok. 10%

pozostałe bankiROE <= 4%

• Pięć największych banków osiąga rentowność ROE na

poziomie bliskim 10%.

• Pozostałe banki o aktywach mniejszych niż 1 kwartyl mają

rentowność wynoszącą ok. 4%.

• Najmniejsze banki zapewniają zwrot z kapitału poniżej 2%.

Niedostateczny poziom zwrotu na kapitale (ROE) powoduje, że większość banków została dotknięta perspektywą ograniczonego rozwoju

m – mediana dla wszystkich banków komercyjnych; 4 – 5 największych banków; 3 – pozostałe banki o aktywach większych niż mediana; 2 – pozostałe banki o aktywach większych niż 1 kwadryl; 1 – pozostałe banki.

Banki znajdują się pod presją coraz większej liczby negatywnych czynników zewnętrznych

35 Źródło: opracowanie własne

Sektor bankowy

Obciążenia fiskalne

Nadmiar wymogów

kapitałowych

Spowolnienie gospodarcze

Możliwość spadku

inwestycji Możliwość

ograniczanie eksportu

Efekty wyroku TSUE

dotyczących walutowych

kredytów mieszkaniowych

Negatywne skutki regulacji ograniczających

kredyty konsumpcyjne

Banki znajdują się pod presją coraz większej liczby negatywnych czynników zewnętrznych

36 Źródło: opracowanie własne

Obecne obciążenia

Osłabienie koniunktury i przyszłe

obciążenia zewnętrzne

Niedokończone restrukturyzacje –

niektóre banki komercyjne XY i

kwestia BS

Obecne

obciążenia fiskalne

to ok. 7 mld zł

Przewymiarowane wymogi

kapitałowe działają z równą siłą jak

obciążenia fiskalne obniżając zwrot

z kapitału

Razem wpływ dekoniunktury i

wpływ wyroków TSUE może

sięgnąć poziomu 10 mld zł

Nieprzewidywalność zdarzeń i

mechanizmów restrukturyzacji

Nieprzewidywalność kosztu

od 7-9 mld zł przy resolution

do ??? (blisko 60 mld przy wypłacie

środków gwarantowanych)

BS przystąpiły do realizowania

programu modernizacji modelu

biznesowego:

• Zmiana świadomości BS w zakresie

potrzeby zmian;

• Doskonalenie działalności operacyjnej

IPS;

• Zwiększenie roli baków zrzeszających;

• Realizacja wspólnych projektów – BS-

API.

Poprawa konkurencyjności

• wspólne inwestycje w nowe technologie

• stworzenie nowoczesnej oferty

Wspólny back - office

• wspólne procesy

• automatyzacja

Restrukturyzacja własnymi siłami

• łączenie banków pod kontrolą IPS

• zwiększanie kapitałów i poprawa zarządzania

BS intensywnie pracują nad zmianą modelu biznesowego w ramach wspólnej kooperacji i wspólnych inwestycji

37

Potrzeba

dostosowań w

trzech kierunkach

BFG - działania BS powinny zostać

wsparte poprzez uelastycznienie

mechanizmów restrukturyzacji i wsparcia

finansowego BS

www.zbp.pl

06 listopada 2019 r.