4 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9)

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |

Theá giôùi ñang tieán vaøo kyû nguyeân môùi maø ôû ñoù toàn taïi ñoàng thôøi moät caùch traùi ngöôïc nhöõng chæ soásöùc khoeû ngaøy caøng ñöôïc caûi thieän vaø nhöõng chæ soá söùc khoeû khaùc laïi coù ñaûo loän cô baûn. Nhöõng söïthay ñoåi nhanh choùng veà tình hình söùc khoûe treân toaøn caàu voán ñaõ phöùc taïp nay laïi ñang dieãn ra trongboái caûnh maø löïc löôïng caùn boä y teá coâng coäng chöa saün saøng ñeå ñöông ñaàu vôùi nhöõng thöû thaùch ñoù.Söï chöa saün saøng naøy phaàn naøo laø do caùc thöû thaùch ñoù lôùn vaø phöùc taïp, do löïc löôïng caùn boä vaø haïtaàng cô sôû cuûa ngaønh y teá coâng coäng ñaõ bò laõng queân, vaø do coøn thieáu caùc chöông trình ñaøo taïo. Vaánñeà caøng traàm troïng hôn bôûi vieäc taäp trung kinh phí cho caùc nghieân cöùu y sinh hoïc vaø söï khoâng thaønhcoâng khi giaûi quyeát vaø laøm vieäc vôùi caùc vaán ñeà caàn quan taâm coù lieân quan ñeán söùc khoeû, vaø ñieàu naøyduy trì vaø thuùc ñaåy phaùt trieån nhöõng moâ hình haønh vi coù haïi cho söùc khoûe.

Neáu nhöõng caùn boä y teá coâng coäng coù yù ñònh giaûi quyeát nhöõng thaùch thöùc ñoái vôùi vaán ñeà söùc khoûecaáp quoác gia vaø toaøn caàu moät caùch hieäu quaû thì caùch thöùc maø hoï tieán haønh caàn coù söï thay ñoåi quanñieåm lôùn. Caàn phaûi coù caùi nhìn roõ raøng vôùi vaán ñeà y teá coâng coäng laø gì vaø noù coù theå ñem laïi nhöõnggì. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy, taàm nhìn veà y teá coâng coäng khoâng chæ ñöôïc truyeàn baù ñeán nhöõng ngöôøilaøm coâng taùc y teá coâng coäng maø caàn phoå bieán cho coäng ñoàng nhöõng ngöôøi hoaïch ñònh chính saùch,ñoù laø nhöõng ngöôøi maø haønh ñoäng cuûa hoï laø yeáu toá thieát yeáu ñeå caûi thieän söùc khoûe cho coâng chuùng.Chuùng toâi ñeà nghò caàn xaây döïng laïi ñònh nghóa veà y teá coâng coäng vôùi mong muoán noù seõ phuø hôïp hôntröôùc nhöõng thaùch thöùc veà söùc khoûe ôû caáp quoác gia vaø treân toaøn caàu trong kyû nguyeân môùi naøy.

Public Health in the new era: Improving health through collective action

The world is entering a new era in which, paradoxically, improvements in some health indicatorsand major reversals in other indicators are occurring simultaneously. Rapid changes in an alreadycomplex global health situation[1] and [2] are taking place in a context in which the global public-health workforce is unprepared to confront these challenges. This lack of preparation is partlybecause the challenges are large and complex,[3] the public-health workforce and infrastructurehave been neglected, and training programmes are inadequate. These problems are exacerbated bythe concentration of funding on biomedical research and the failure to confront and work with vest-ed interests, which promote and sustain unhealthy behaviour patterns.

If public-health practitioners are to address national and global health challenges effectively, theway they work and make their work relevant to these challenges 4 will require a major reorientation.

Y teá coâng coäng trong kyû nguyeân môùi: Naâng cao söùc khoûe thoâng qua

caùc haønh ñoäng taäp theå

Robert Beaglehole(*), Ruth Bonita(**), Richard Horton(***), Orvil Adams(****), Martin McKee(*****)Ngöôøi dòch: TS. Nguyeãn Huy Quang

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |

Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9) 5

Thöïc haønh y teá coâng coängCaùc tieáp caän veà thöïc haønh y teá coâng coäng phuï

thuoäc vaøo yeáu toá thôøi gian vaø ñòa ñieåm. Chuùng ñöôïcphaân bieät chuû yeáu laø bôûi löôïng quyeàn haïn nhaø nöôùcgiao cho vaø cô sôû chuyeân ngaønh kieán thöùc. Xeùt veàsöï tham gia vaø traùch nhieäm cuûa chính quyeàn, coù haicaùch tieáp caän chính: moâ hình y teá nhaø nöôùc vaø moâhình y teá thò tröôøng. Thöïc haønh y teá coâng coäng ôû Myõlaø moät ví duï veà caùch tieáp caän y teá thò tröôøng. Muïctieâu cuûa moâ hình naøy laø nhaèm giôùi haïn traùch nhieämcuûa chính phuû ñoái vôùi y teá coâng coäng vaø khuyeánkhích traùch nhieäm caù nhaân trong vieäc naâng cao söùckhoûe, vôùi giaû thuyeát raèng thò tröôøng seõ ñaùp öùng loaïihaøng hoaù ñaëc bieät naøy cho nhu caàu cuûa caù nhaân, doñoù seõ giuùp naâng cao söùc khoeû. Ngöôïc laïi, moâ hìnhy teá coâng, coi troïng vai troø cuûa nhaø nöôùc, boû quanhöõng lónh vöïc coù theå ñöôïc coi laø ñôøi soáng rieâng tö.Moät moâ hình ñaëc tröng nhö theá ñaõ ñöôïc du nhaäp sangLieân bang Xoâ Vieát, nôi maø y teá coâng coäng ñaõ trôûthaønh trung taâm cuûa chính saùch nhaø nöôùc vaø ñöôïckhaùi quaùt trong lôøi nhaän xeùt cuûa Leânin: "Neáu chuûnghóa coäng saûn khoâng tieâu dieät nhöõng keû phaù hoaïi thìchính nhöõng keû phaù hoaïi seõ tieâu dieät chuû nghóa coängsaûn. Moät moâ hình khaùc ñöôïc thaáy ôû Trung Quoáctrong vaøi thaäp kyû sau cuoäc caùch maïng 1949.

Neàn taûng kieán thöùc chuyeân ngaønh y teá coângcoäng coù theå bò thu heïp chuû yeáu trong khoa hoïc y hoïc- hay ñöôïc môû roäng vaø bao goàm taát caû, taäp hôïp nhieàuchuyeân ngaønh keå caû khoa hoïc chính trò. Moâ hình yteá ñaõ ñöôïc xaùc nhaän theo truyeàn thoáng ôû nöôùc Anhmaø ôû ñoù y teá coâng coäng cho ñeán taän gaàn ñaây vaãnñöôïc xem nhö moät nhaùnh chuyeân bieät trong y hoïclaâm saøng. Caùch tieáp caän ña ngaønh roäng raõi ñoái vôùi

y teá coâng coäng, ñoâi khi vaãn ñöôïc ñeà caäp laø moâ hìnhphaùp lyù xaõ hoäi coù töø laâu ôû moät soá nöôùc chaâu AÂu,ñöôïc Virchow khôûi xöôùng ôû nöôùc Phoå vaøo cuoái theákyû 19 vôùi moät laàn xuaát hieän thoaùng choác ôû moät soátröôøng ñaïi hoïc ôû Anh vaøo giöõa theá kyû tröôùc. Caùchtieáp caän y teá coâng coäng naøy trôû neân ñaëc bieät maïnhmeõ ôû chaâu Myõ La tinh töø giöõa theá kæ tröôùc, vaø ñaõñöôïc laëp laïi trong caû moâ hình chaêm soùc söùc khoûeban ñaàu Alma-Ata vaø y teá coâng coäng môùi vaøo nhöõngnaêm 80 cuûa theá kyû 20. Thöïc haønh y hoïc xaõ hoäi thìlaïi chuù troïng caùc yeáu toá quyeát ñònh mang tính xaõ hoäivaø moâi tröôøng ñoái vôùi söùc khoûe vaø beänh taät cuøng vôùiaûnh höôûng cuûa caùc chính saùch xaõ hoäi vaø kinh teá tôùitình traïng söùc khoûe. Caùch tieáp caän naøy hieám khi coùkhaû naêng thu heïp ñöôïc khoaûng caùch giöõa nhöõng lôøikhoa tröông vaø vieäc ñöa ra chính saùch.

Ñònh nghóa y teá coâng coäng Ñònh nghóa veà y teá coâng coäng ñaõ thay ñoåi khi y

teá coâng coäng phaùt trieån. Thöôøng haàu heát caùc ñònhnghóa mang yù nghóa laø moái quan taâm chung cuûa coângchuùng, taäp trung vaøo nhöõng yeáu toá quyeát ñònh ñeánsöùc khoûe mang tính roäng lôùn hôn vaø mong muoánnaâng cao söùc khoûe cho toaøn boä quaàn theå. Caùc ñònhnghóa tröôùc cuõng coù ñeà caäp roõ raøng ñeán vieäc quaûn lyùcaùc dòch vuï chaêm soùc söùc khoûe. Vieäc coù quaù nhieàucaùc ñònh nghóa cho thaáy moät ñònh nghóa ngaén goïn suùctích veà y teá coâng coäng vöøa roäng raõi veà phaïm vi vaøvöøa thu huùt ñöôïc nhieàu söï chuù yù laø raát caàn thieát.

Chuùng toâi ñeà xuaát raèng moät ñònh nghóa phuø hôïpveà y teá coâng coäng seõ laø:

"Phoái hôïp haønh ñoäng ñeå lieân tuïc naâng cao söùckhoûe cuûa toaøn boä quaàn theå”.

A clear vision of what public health is, and what it can offer, is required. To be achievable, the visionmust then be communicated not only to its practitioners, but also to the wider policy community,whose actions are necessary to improve the health of the public. Here, we propose a reformulationof public health appropriate for the global and national health challenges in this new era.

Taùc giaû:

GS Robert Beaglehole, Tröôøng Ñaïi hoïc Auckland, Newzealand.Ñòa chæ: 42 Albert Rd, Devonport, Auckland, 0624, Newzealand. Email: r.baaglehole@auckland.ac.nz.

Ngöôøi dòch: TS. Nguyeãn Huy Quang - TS Ngoân ngöõ hoïc - Tröôøng Ñaïi hoïc Y teá Coâng coäng - 138 Giaûng Voõ - Haø Noäi.Email: nhq@hsph.edu.vn

6 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9)

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |

Ñònh nghóa naøy nhaán maïnh vaøo nhöõng ñaëc thuøthöïc haønh y teá coâng coäng: taäp trung vaøo caùc haønhñoäng vaø can thieäp caàn coù caùc haønh ñoäng taäp theå(coäng taùc hay coù toå chöùc); tính duy trì (ví duï: söï caànthieát keát hôïp chính saùch trong caùc heä thoáng hoã trôï);vaø caùc muïc ñích cuûa y teá coâng coäng (naâng cao söùckhoûe toaøn boä quaàn theå vaø giaûm söï baát bình ñaúngtrong söùc khoûe).

Neàn taûng ñaïo ñöùc cuûa y teá coäng coäng coù vai troøquan troïng töông ñöông vôùi ñònh nghóa cuûa noùnhöng khung ñaïo ñöùc cuûa y teá coâng coäng laø vaán ñeàmôùi meû. Quan ñieåm cuûa chuùng toâi veà neàn taûng ñaïoñöùc cuûa y teá coâng coäng baét nguoàn töø kieán thöùc veà söïtaùc ñoäng roäng lôùn cuûa ñieàu kieän moâi tröôøng vaø kinhteá xaõ hoäi laøm caûn trôû vieâc caùc caù nhaân ra quyeát ñònhveà söùc khoûe. Laäp luaän naøy ñaûm baûo cho nhöõng quiñònh tích cöïc cuûa nhaø nöôùc vaø coäng ñoàng nhaèm baûoveä vaø naâng cao söùc khoûe cuûa ngöôøi daân. Noù döïa treângiaû thuyeát raèng taát caû caùc cuoäc soáng ñeàu coù giaù tròbình ñaúng.

Y teá coâng coäng ñaùp öùng vôùi nhöõng thaùchthöùc veà söùc khoûe mang tính toaøn caàu. Muoán giaûi quyeát nhöõng thaùch thöùc veà söùc khoûe

mang tính toaøn caàu moät caùch coù hieäu quaû thì vieäcthöïc haønh y teá coâng coäng caàn phaûi thay ñoåi. Chæ chuùtroïng tôùi nhöõng öu tieân söùc khoûe khaån caáp nhöHIV/AIDS, lao vaø soát reùt ôû vuøng chaâu Phi - CaänSahara hay giôùi haïn taäp trung vaøo caùc Muïc tieâuThieân nieân kyû laø chöa ñuû. Caàn phaûi coù caùc chöôngtrình vaø chính saùch ñeå ñaùp öùng vôùi ñoùi ngheøonguyeân nhaân cô baûn cuûa gaùnh naëng beänh taät toaøncaàu ñeå döï phoøng caùc dòch beänh khoâng truyeàn nhieãmñang noåi leân; giaûi quyeát nhöõng thay ñoåi moâi tröôøngtoaøn caàu, nhöõng thaûm hoïa töï nhieân hay do con ngöôøigaây ra vaø nhu caàu phaùt trieån söùc khoûe beàn vöõng. Laäpluaän cho haønh ñoäng naøy laø söùc khoeû vöøa mang tínhnhaân quyeàn vöøa laø ñieàu kieän tieân quyeát cho söï phaùttrieån cuûa loaøi ngöôøi.

Y teá coâng coäng ñang ñöôïc thöïc haønh giôø ñaâykhoâng coøn ôû vò trí ñeå ñaùp öùng hieäu quaû tröôùc nhöõngthaùch thöùc, chuû yeáu laø do naêng löïc cuûa löïc löôïng yteá coâng coäng khoâng theo kòp toác ñoä cuûa söï thay ñoåinhu caàu. Vieäc khoâng chuù yù ñeán cô sôû haï taàng y teácoâng coäng vaø ñieåm yeáu cuûa caùc heä thoáng y teá ñaõ laømvaán ñeà naøy trôû neân traàm troïng hôn. ÔÛ haàu heát caùcnöôùc phaùt trieån, y teá coâng coäng ñöôïc phaùt trieån theotroïng ñieåm vaø, ôû bình dieän lôùn hôn, höôùng theo caùcvaán ñeà nghieân cöùu cuûa caùc nhaø dòch teã hoïc vaø caùc

nhaø khoa hoïc y sinh. Nhöõng troïng ñieåm naøy thöôønglaø nhöõng gì ño löôøng deã daøng nhö löôïng cholesterol,huyeát aùp chöù khoâng ñôn thuaàn chæ neâu ra nhöõng vaánñeà voâ cuøng phöùc taïp cuûa caùc taùc ñoäng xaõ hoäi maøcuõng gaây aûnh höôûng ñeán söùc khoûe tröïc tieáp hoaëcgiaùn tieáp; ví duï nhö vaán ñeà chuyeån dòch kinh teá. Caùcnghieân cöùu cuøng vôùi chính saùch y teá khoâng coù moáilieân quan vôùi nhau laøm cho chuùng coù khoaûng caùchngaøy caøng xa vaø troïng taâm cuûa caûi caùch y teá laïihöôùng vaøo caùc dòch vuï ñieàu trò ñaõ taïo khoaûng caùchlôùn hôn cho y teá coâng coäng. Vieäc quan taâm ngaøycaøng nhieàu ñeán khuûng boá sinh hoïc vaø söï chaäm phaùttrieån kinh teá keát hôïp vôùi aùp löïc baét buoäc caùc nghieâncöùu y teá coâng coäng phaûi höôùng vaøo nghieân cöùu ysinh hoïc - ñaõ laøm suy yeáu naêng löïc y teá coâng coäng.

Nhöõng thaùch thöùc cuûa söùc khoûe toaøn caàu ñoøi hoûimoät löïc löôïng caùn boä coù taàm nhìn roäng veà y teá coângcoäng, moät khaû naêng laøm vieäc hôïp taùc ña ngaønh, ñalónh vöïc vaø caùc kó naêng taùc ñoäng ñeán vieäc hoaïchñònh chính saùch ôû caáp ñoä ñòa phöông, quoác gia vaøtoaøn caàu. Treân quan ñieåm veà taàm quan troïng cuûachính trò ñoái vôùi söï phaùt trieån cuûa caùc chính saùch yteá coâng coäng, caùc nhaø thöïc haønh y teá coâng coäng neânlieân heä chaët cheõ vôùi coäng ñoàng maø hoï phuïc vuï ñeåtaïo ñöôïc söï hoã trôï laâu daøi caàn coù ñeå ñaùp öùng vôùi caùcthaùch thöùc söùc khoûe toaøn caàu. Taàm côõ cuûa nhöõngthaùch thöùc naøy coù nghóa laø taát caû caùc thaønh vieânthuoäc löïc löôïng y teá caàn aùp duïng quan ñieåm veà y teácoâng coäng trong caùc hoaït ñoäng thöôøng ngaøy cuûa hoï.

Caùc chuû ñeà chính trong lyù thuyeát vaø thöïchaønh y teá coâng coäng hieän ñaïiY teá coâng coäng hieän ñaïi coù 5 chuû ñeà chính. Moãi

chuû ñeà laø moät ñieåm ñaëc tröng cho thöïc haønh y teácoâng coäng hieän ñaïi. Ñaùng tieác laø caùc chuû ñeà naøyhieám khi ñöôïc phaûn aùnh trong thöïc teá cuûa thöïc haønhy teá coâng coäng hay trong caùc hoaït ñoäng giaùo duïc yteá coâng coäng.

Laõnh ñaïo heä thoáng y teáChöùc naêng giaùm saùt naøy laø yeáu toá trung taâm

trong noã löïc caûi thieän hoaït ñoäng cuûa caùc heä thoáng yteá. Noù ñoøi hoûi moät taàm nhìn daøi hôi vaø bao goàm moätsoá haønh ñoäng cuï theå, trong ñoù quan troïng nhaát laø ñeàra caùc ñònh höôùng chieán löôïc cho caùc heä thoáng y teá.Vieäc xaùc ñònh phöông höôùng laø traùch nhieäm trungtaâm cuûa y teá coâng coäng, nhö giaùm saùt tieán ñoä ñaït tôùicaùc muïc ñích vaø chæ tieâu ñaõ ñöôïc ñeà ra cuûa heä thoáng.Chöùc naêng naøy yeâu caàu Chính phuû phaûi coù quyeát

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |

Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9) 7

taâm lôùn ñeå haønh ñoäng. Maëc duø nhieàu ngaønh khaùccuõng coù ñoùng goùp moät phaàn, nhöng traùch nhieäm ñoáivôùi khung luaät phaùp vaø quaûn lyù cuûa y teá coäng coängthuoäc veà chính phuû. Caùc maët cuûa vieäc laõnh ñaïotrong heä thoáng y teá khoâng ñöôïc chuù yù bao goàm vieäckhoâng thöïc hieän vaän ñoäng chính saùch hay traùchnhieäm giaûi trình cho vieäc naâng cao söùc khoûe chotoaøn boä quaàn theå, khi haàu heát caùc boä y teá vaãn tieáptuïc taäp trung vaøo caùc vaán ñeà tröôùc maét gaén lieàn vôùichaêm soùc söùc khoûe.

Phoái hôïp haønh ñoängCoäng taùc trong quan heä ñoái taùc roäng raõi vôùi

nhieàu nhoùm cuûa nhieàu lónh vöïc laø ñaëc ñieåm trungtaâm cuûa thöïc haønh y teá coâng coäng töø giöõa theá kyû 19.Ñaàu tieân, phoái hôïp haønh ñoäng ñöôïc xem nhö moätcaùch ñeå giaûm thieåu toái ña aûnh höôûng cuûa ñoùi ngheøovaø beänh taät lieân quan trong caùc heä thoáng phuùc lôïiban ñaàu. Ngaøy nay, phoái hôïp haønh ñoäng giöõa caùcngaønh thaäm chí coù vai troø quan troïng hôn nöõa. Khichöa coù caùc haønh ñoäng phoái hôïp hieäu quaû, nhöõng lôïiích maø khoa hoïc y teá coâng coäng ñem laïi seõ tieáp tuïcñoùng goùp nhieàu cho caùc lónh vöïc xaõ hoäi ñaõ ñöôïchöôûng lôïi, nhö nhöõng lôïi ích ñem laïi töø vieäc phoøngchoáng taùc haïi thuoác laù.

Chính phuû laø yeáu toá then choát ñaûm baûo cho phoáihôïp haønh ñoäng nhaèm ñaåy maïnh ñöôïc vieäc naâng caosöùc khoûe cho quaàn theå roäng lôùn bôûi leõ hoï coù traùchnhieäm cuoái cuøng vôùi söùc khoûe cuûa quaàn theå. Khichính phuû coi nheï vai troø cuûa phoái hôïp haønh ñoäng,thay vaøo ñoù coi troïng chuû nghóa caù nhaân vaø caùc söùcmaïnh thò tröôøng thì thöïc haønh y teá coâng coäng seõkhoâng traùnh khoûi suy yeáu, raát laâu môùi tieán ñeán muïctieâu söùc khoûe. Do löïc löôïng y teá coâng coäng ñöôïcphaân coâng traùch nhieäm lôùn vaø coù voán kó naêng cuûahoï, neân hoï chæ coù traùch nhieäm naâng cao söùc khoûethoâng qua vieäc xaây döïng caùc chieán löôïc theo chínhsaùch cho tröôùc vaø cung caáp can can thieäp gaén lieànvôùi phoái hôïp haønh ñoäng.

Tieáp caän ña ngaønhTreân neàn taûng cuûa phaùt trieån kyõ thuaät trong dòch

teã hoïc töø giöõa theá kyû tröôùc, khoa hoïc ñònh löôïng ñaõthoáng trò y teá coâng coäng trong khi caùc ngaønh khoahoïc y teá coâng coäng khaùc laïi bò coi nheï. Ngöôøi tanhaän thaáy raèng nhieàu chuyeân ngaønh caàn phaûi hieåuroõ nhöõng moái lieân heä giöõa caùc yeáu toá tieàm aån vaø caùcyeáu toá tröïc tieáp aûnh höôûng ñeán söùc khoûe cuõng nhöcaàn cung caáp cô sôû baèng chöùng cho vieäc hoaïch ñònh

chính saùch y teá baèng vieäc söû duïng caùc phöông phaùpphuø hôïp ñeå traû lôøi caùc caâu hoûi nhaèm taùc ñoäng ñeánchính saùch. Caùc chöông trình ñaøo taïo y teá coâng coängneân bao goàm nhöõng cô hoäi cho hoïc vieân ñöôïc hoïcveà caû khoa hoïc ñònh tính vaø ñònh löôïng cuõng nhö caùckhoa hoïc lieân quan nhö luaät y teá coâng coäng, nhaânkhaåu hoïc, nhaân hoïc vaø daân toäc hoïc. Ñaùng tieác laø chæmoät vaøi vieän nghieân cöùu, haàu heát laø ôû caùc nöôùc phaùttrieån, coù caùc khoùa hoïc phuø hôïp nhö theá.

Trong nghieân cöùu coù moät lónh vöïc chính ñaõ bòlaõng queân ñoù chính laø vieäc chuyeån caùc baèng chöùngthöïc tieãn thaønh caùc chöông trình vaø caùc chính saùchhieäu quaû. Minh chöùng cho ñieàu naøy laø vieäc khoângsöû duïng baèng chöùng thuyeát phuïc raèng caùc beänh veàtim maïch haàu heát coù theå phoøng ngöøa ñöôïc. Nhöngnoù hieám khi ñöôïc ñaùnh giaù cao tuy raèng haèng naêmcoù khoaûng 6,3 trieäu ngöôøi lôùn döôùi 70 tuoåi cheát vìcaùc beänh veà tim maïch so vôùi soá ngöôøi cheát vì caùcbeänh AIDS, soát reùt vaø lao (thuoäc moïi löùa tuoåi) goäplaïi chæ laø 5,6 trieäu ngöôøi. Kieán thöùc khoa hoïc roõraøng chæ laø moät trong soá caùc yeâu caàu caàn thieát trongthöïc haønh y teá coâng coäng moät caùch hieäu quaû; kieánthöùc phaûi gaén chaët vôùi söï tham gia cuûa xaõ hoäi daânsöï vaø caùc phong traøo xaõ hoäi nhaèm thuùc ñaåy haønhñoäng hieäu quaû cuûa taát caû moïi ngöôøi. Hoï coù theå taïoneân söï khaùc bieät neáu chuùng ta ñaït ñöôïc vieäc naângcao söùc khoûe coäng ñoàng moät caùch beàn vöõng.

Cam keát chính trò trong chính saùch y teácoâng coängCaùc nhaø thöïc haønh y teá coâng coäng caàn phaûi hieåu

baûn chaát chính trò cuûa quaù trình xaây döïng chính saùchy teá vaø caùc haønh ñoäng töông öùng. Maëc duø, töø naêm1848 Virchow ñaõ keâu goïi raèng y hoïc caàn trôû thaønhmoät ñoái töôïng cuûa chính trò, nhöng caùc nhaø thöïchaønh y teá coâng coäng töø laâu ñaõ thôø ô hoaëc phaûn ñoáimoái lieân keát y teá - chính trò quan troïng naøy. Nguyeânnhaân cuûa söï thôø ô naøy bao goàm: tính thoáng trò cuûathöïc haønh y hoïc ñieàu trò ñoái vôùi y teá coâng coäng, tötöôûng baûo thuû töø thôøi ñoà ñaù môùi vaø aûnh höôûng cuûanoù ñeán nhöõng caûi caùch veà y teá, chöa quan taâm ñeántính chính saùch cuûa y teá coâng coäng trong caùc chöôngtrình ñaøo taïo vaø taäp huaán, thieáu caùc nghieân cöùu ñaàyñuû veà caùc yeáu toá quyeát ñònh cuûa caùc chính saùch vaøchöông trình hieäu quaû, söùc maïnh cuûa caùc lôïi íchthöông maïi vaø treân heát laø söï thieáu töï tin cuûa soá ñoângcaùc nhaø thöïc haønh y teá coâng coäng. Thöôøng thì, caùigì coù tính khaû thi veà maët chính trò thì laïi thöôøng bògiôùi haïn. Do ñoù neàn khoa hoïc y teá coâng coäng vöõng

8 Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9)

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |

chaéc, söï laõnh ñaïo vaø söï tham gia cuûa coäng ñoàng daânsöï, giôùi truyeàn thoâng coù theå giuùp môû roäng nhöõngbieân giôùi cuûa taát caû nhöõng gì coù theå thöïc hieän ñöôïc.

Hôïp taùc coäng ñoàngÑoái vôùi caùc nhaø thöïc haønh thì laøm vieäc vaø phoái

hôïp chaët cheõ vôùi caùc coäng ñoàng mình ñang phuïc vuïlaø söï hôïp taùc quan troïng nhaát. Noù caàn thieát ñeå gaâydöïng neân moái quan heä beàn laâu vaø söï uûng hoä chính tròcho caùc chính saùch y teá hieäu quaû. Ñoàng thôøi, vieäc hôïptaùc nhö theá taïo cô hoäi cho nhaân daân coù theå tham giavaøo caùc heä thoáng y teá vaø yeâu caàu coù ñuû dòch vuï y teácoâng coäng vaø söùc khoeû. Quan heä ñoái taùc naøy töø laâuñaõ bò laõng queân maëc duø noù ñaõ töøng raát phaùt trieån ítnhaát laø ñeå thuyeát phuïc daân chuùng döôùi khaåu hieäuSöùc khoûe cho moïi ngöôøi; söï hôïp taùc aáy laïi ñeå laïi daáuaán do aûnh höôûng cuûa Phong traøo Söùc khoûe Nhaân daân.

Y teá coâng coäng trong kyû nguyeân môùiTaêng cöôøng thöïc haønh y teá coâng coäng ñoøi hoûi ta

phaûi nhaän thöùc vaø haønh ñoäng theo caùc chuû ñeà vaø caùcchuû ñeà naøy phaûi truyeàn ñaït cho caû sinh vieân vaø caùnboä trong ngaønh. Moät cô caáu hoã trôï cho y teá coângcoäng caàn coù söï laõnh ñaïo chaët cheõ vaø phaûn öùng nhanhcuûa chính phuû. Nguoàn nhaân löïc vaø cô sôû haï taàng ñaàyñuû ñöôïc boå sung vôùi nghieân cöùu y teá coâng coäng, nhôø

coâng taùc giaûng daïy vaø caùc dòch vuï coù aùp duïng nhieàukhoa hoïc y teá coâng coäng.

Cuûng coá löïc löôïng lao ñoäng trong ngaønh y teácoâng coäng caàn phaûi coù cam keát gaén lieàn vôùi neàn taûngtrieát hoïc caên baûn vaø naêng löïc ñöôïc xaùc ñònh roõ raøngcho töøng chuû ñeà. Söï cuûng coá luùc naøy ñöôïc ñaët ôû vòtrí toát hôn ñeå taïo ra nhöõng nguoàn löïc môùi cho vieäcthöïc haønh y teá coâng coäng, trong ñoù coù vieäc thu huùtcaùc nguoàn löïc theâm môùi ñeå phaùt trieån baûo hieåm y teávaø töø caùc quyõ môùi ñaàu tö söùc khoûe toaøn caàu. Moät soánguoàn löïc theâm naøy caàn ñaàu tö tröïc tieáp vaøo xaâydöïng cô sôû haï taàng y teá coâng coäng caàn thieát. Kieåmñònh caùc chöông trình ñaøo taïo vaø ñaûm baûo sinh vieântoát nghieäp ñöôïc trang bò caùc kieán thöùc caàn thieát chotaát caû caùc lónh vöïc chuyeân moân laø traùch nhieäm cuûacaùc cô côû ñaøo taïo veà y teá coâng coäng. Chæ coù moät löïclöôïng lao ñoäng y teá coâng coäng vöõng maïnh môùi coùtheå phaûn öùng ñöôïc tröôùc nhöõng thaùch thöùc veà söùckhoûe cuûa quoác gia vaø toaøn caàu. Keát luaän laïi, taêngcöôøng y teá coâng coäng treân neàn taûng ñaïo ñöùc roõ raøngvaø cô sôû luaän chöùng ñuùng ñaén seõ phaùt huy vai troøcuûa nhaø nöôùc vaø ñoùng goùp vaøo vieäc xaây döïng neàndaân chuû treân toaøn theá giôùi. Baûo veä söùc khoûe chongöôøi lao ñoäng Lieân bang Xoâ-vieát, Moscow,Medgiz, 1947.

Baøi baùo ñaêng treân Taïp chí Lancet soá 363 ngaøy 19.6.2004.Ñaêng döôùi söï chaáp thuaän cuûa Lancet. Licence No: 1796830738724.

Taøi lieäu tham khaûo:

1. In: R Beaglehole, Editor, Global public health: a new era,Oxford University Press, Oxford (2003).

2. In: M McKee, P Garner and R Stott, Editors, Internationalco-operation and health, Oxford University Press, Oxford(2001).

3. WHO, World Health Report, 2002: reducing risks, pro-moting healthy life, World Health Organization, Geneva(2002).

4. The Lancet, The EU's answer to future public health chal-lenges, Lancet 359 (2002), p. 2211. SummaryPlus | Full Text+ Links | PDF (28 K)

5. FD Scutchfield and JM Last, Public health in NorthAmerica. In: R Beaglehole, Editor, Global public health: anew era, Oxford University Press, Oxford (2003).

6. NA Vinogradov and ID Strashun, Health protection of theworkers of the Soviet Union, Medgiz, Moscow (1947).

7. L Lee, V Lin, R Wang and H Zhao, Public health in China:history and contemporary challenges. In: R Beaglehole,Editor, Global public health: a new era, Oxford UniversityPress, Oxford (2003).

8. The Lancet, Putting public health back into epidemiolo-gy, Lancet 350 (1997), p. 229. SummaryPlus | Full Text +Links | PDF (24 K)

9. D Porter, Changing disciplines: John Ryle and the mak-ing of social medicine in twentieth century Britain, HistScience 30 (1992), pp. 119147.

| TOÅNG QUAN & NGHIEÂN CÖÙU |

Taïp chí Y teá Coâng coäng, 12.2007, Soá 9 (9) 9

10. H Waitzkin, C Iriart, A Estrada and S Lamadrid, Socialmedicine in Latin America: Productivity and dangers facingthe major national groups, Lancet 358 (2001), pp. 315323.SummaryPlus | Full Text + Links | PDF (916 K) | ViewRecord in Scopus | Cited By in Scopus (16)

11. C Hamlin, The history and development of public healthin developed countries. In: R Detels, J McEwen, RBeaglehole and H Tanaka, Editors, Oxford textbook of pub-lic health (4th edn.), Oxford University Press, Oxford (2002).

12. D Wikler and R Cash, Ethical issues in global publichealth. In: R Beaglehole, Editor, Global public health: a newera, Oxford University Press, Oxford (2003).

13. NE Kass, An ethics framework for public health, Am JPublic Health 91 (2001), pp. 17761782. View Record inScopus | Cited By in Scopus (58)

14. MJ Roberts and MR Reich, Ethical analysis in publichealth, Lancet 359 (2002), pp. 10551059. SummaryPlus |Full Text + Links | PDF (76 K) | View Record in Scopus |Cited By in Scopus (38)

15. Sahn De and DC Stifel, Progress toward the milleniumdevelopment goals in Africa, World Development 31(2003), pp. 2325.

16. A Sen, Development as freedom, Oxford UniversityPress, Oxford (2001).

17. AJ McMichael, Prisoners of the proximate, Am JEpidemiol 149 (1999), pp. 887897. View Record in Scopus| Cited By in Scopus (91)

18. R Beaglehole and R Bonita, Public Health at theCrossroads: Achievements and prospects (Second edition),Cambridge University Press, Cambridge (2004).

19. Bill and Melinda Gates Foundation, $ 200 million grantto accelerate research on grand challenges in global healthPress release. (http://www.gatesfoundation.org/global-health/announcements) (accessed Feb 4, 2003).

20. WHO, World Health Report, 2000. Health systems:improving performance, World Health Organization,

Geneva (2000).

21. Milburn A, Tackling health inequalities, improving pub-lic health. Speech to the Faculty of Public Health Medicine.London: Nov 20, 2002.

22. DA Lawlor, S Frankel and M Shaw et al., Smoking andhealth: does lay epidemiology explain the failure of smok-ing cessation among deprived populations, Am J PublicHealth 93 (2003), pp. 266270. View Record in Scopus |Cited By in Scopus (33)

23. N Milio, Public Health in the market: Facing managedcare, lean government, and health disparities, University ofMichigan Press, Ann Arbor, MI (2000).

24. JB McKinlay and LD Marceau, A tale of two tails, AmJ Public Health 89 (1999), p. 295. View Record in Scopus |Cited By in Scopus (42)

25. LO Gostin, Public health law reform, Am J Public Health91 (2001), pp. 13651368. View Record in Scopus | Cited Byin Scopus (8)

26. R Beaglehole, Global cardiovascular disease preven-tion: time to get serious, Lancet 358 (2001), pp. 661663.SummaryPlus | Full Text + Links | PDF (60 K) | View Recordin Scopus | Cited By in Scopus (34)

27. J Powles, Public health in developed countries. In: RDetels, J McEwen, R Beaglehole and H Tanaka, Editors,Oxford textbook of public health (4th Edn.), OxfordUniversity Press, Oxford (2002).

28. C Hamlin, Commentary: John Sutherland's epidemiolo-gy of constitutions. Int, J Epidemiol 31 (2002), pp. 915919.Full Text via CrossRef | View Record in Scopus | Cited Byin Scopus (2)

29. J Raeburn and S Macfarlane, Putting the public into pub-lic health: towards a more people-centred approach. In: RBeaglehole, Editor, Global public health: a new era, OxfordUniversity Press, Oxford (2003).

30. People's Health Movement (http://www.pha2000.org)(accessed Jan 28, 2004.