½y Ëy ÂÌ Á ¹y{ y Ây ]zÀ» ÊËzÌ¼Ì cz^Ì¯ e µÁy|m€¦ · 9 يزرواشك جيورت...

$: ½Y ËY ÂÌ Á ¹Y{ Y Ây ]ZÀ» ÊËZÌ¼Ì cZ^Ì¯ e µÁY|m€¦ · 9 يزرواشك جيورت و شزومآ ،تاقيقحت نامزاس ½y Ëy ÂÌ Á ¹y{ y Ây ]zÀ» ÊËzÌ¼Ì$
1 سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي

جداول تركيبات شيميايي منابع خوراك دام و طيور ايران

سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي2


جداول تركيبات شيميايی منابع خوراک دام و طيور ايران

مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور1394

سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزی

گرد آورندگان و مؤلفین :ابوالفضل عباسی ، حسن فضائلی ، مجتبی زاهدی فر ، سید

احمد میرهادی ، عباس گرامی ، ناصر تیمورنژاد و سید مرتضی علوی


جداول تركيبات شيميايی منابع خوراک دام و طيور ايران

ناشر : مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشورطرح روی جلد : عبدالحمید قره داغی

ليتوگرافی، چاپ و صحافی : دفتر خدمات تکنولوژی آموزشی نشر آموزش کشاورزیقطع : رحلی

چاپ اول : 1387 شمارگان : 2000

شابک : 978-964-92497-8-0قيمت : 25000 ریال

شناسنامه

ایـن اثـر در تاریـخ 86/11/29 بـا شـماره فروسـت 86/1364 در مرکـز اطالعـات و مـدارک علمی کشـاورزی سـازمان ترویـج، آمـوزش و تحقیقـات کشـاورزی بـه ثبـت رسـید. اسـتفاده از مطالب و جـداول این کتـاب در شـمارگان محدود )پایـان نامـه هـا و گزارشـات( بـا ذکـر منبـع بالمانـع و هـر گونـه چـاپ و تکثیر مطالـب به هر شـکل ممکـن، منوط به

کسـب مجوز کتبـی از مؤلف اسـت.


فهرست مطالب

8 پيشگفتار

9 جدول اختصارات

10 فصل اول : مقدمه

12 اهميت شناسايی ارزش غذايی منابع خوراک دام

13 دسته بندی مواد مغذی

14 سابقه و روند تدوين جداول ارزش غذايی منابع خوراک دام در جهان

17 تدوين جداول منابع خوراک دام در ايران

18 تغييرات مواد مغذی در خوراک های دام و طيور

20 تغييرات مواد مغذی فرآورده های فرعی و پس مانده های كشاورزی

28 روش های شناسايی ارزش غذايی خوراک های دام و طيور

31 فصل دوم : جداول تركيبات شيميايی مواد خوراكی

32 جدول )7( : تركيبات شيميايی خوراكهای رايج

40 جدول )8( : تركيبات شيميايی خوراكهای غير رايج

55 جدول )9( : تركيبات شيميايی علوفه مرتعی

63 جدول )10( : تركيبات شيميايی مکمل های معدنی

64 فهرست منابع

68 فهرست طرح های تحقيقاتی مورد استفاده


فهرست مطالب

مقدمه

مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور

مؤسسه تحقيقات علوم دامي كشور


پیشگفتار

از سـالها قبـل تعییـن ارزش غذایـی منابـع خـوراک دام و طیـور در آزمایشـگاه های مربوطـه در کشـور آغاز شـده اسـت. امـا بـه علـت کم بـودن تعـداد داده های حاصـل از ایـن فعالیتهـا و یا عدم احسـاس نیـاز، به علت اسـتفاده از جـداول اسـتاندارد مـواد خوراکـی بیـن المللـی در جیـره نویسـی، تا کنـون تدوین و انتشـار جداول ارزش غذایـی منابـع خـوراک دام و طیور کشـور عملی نشـده اسـت. یکی از راههـای افزایش بهره وری، اسـتفاده از منابـع خـوراک و تهیـه جیـره هـای متعـادل و متـوازن بـه منظـور تامیـن احتیاجـات غذایـی دام و طیـور اسـت. بـا توجـه بـه اختـالف ارزش غذایـی و ترکیب شـیمیایی منابع خـوراک در مناطـق و کشـورهای مختلف کـه متاثـر از عواملـی چـون شـرایط آب و هوایـی، نـوع خـاک، واریتـه گیـاه اسـت، داشـتن اطالعـات دقیق از ارزش غذایـی منابـع خـوراک کشـور بـه صـورت یـک مجموعه منسـجم ضرورتـی اجتنـاب ناپذیر برای توسـعه دامپـروری مـدرن درکشـور اسـت. در سـال 1378 بـا توجـه به احسـاس نیـاز کارشناسـان و دامپروران پیشـرو و هـم چنیـن فراهـم شـدن مقـدار قابـل مالحظـه ای از داده هـای تولیـد شـده در اثر انجـام طرح هـا و پروژ های تحقیقاتـی توسـط محققیـن مؤسسـه تحقیقـات علـوم دامی کشـور و بخش هـای علـوم دامی مراکـز تحقیقات کشـاورزی و منابـع طبیعـی اسـتانها، تدویـن جـداول ارزش غذایـی منابع خوراک دام و طیور کشـور در دسـتور کار بخـش تحقیقـات تغذیـه و فیزیولـوژی دام و طیـور مؤسسـه قـرار گرفـت، طبـق روش مصـوب، عملیـات اجرایـی تدویـن ایـن مجموعـه آغـاز شـد. پـس از چنـد سـال کار مـداوم، اینک ایـن مجموعـه به عنـوان اولین کتـاب جـداول ترکیبـات شـیمیایی منابـع خـوراک دام و طیور کشـور در دسـترس عالقمنـدان و بهـره برداران قـرار گرفتـه اسـت. امیـد اسـت که طی سـال های آینـده با بهـره گیری از نظـرات ارزشـمند اسـتفاده کنندگان و بـا افزایـش تدریجـی داده هـا و اطالعات جدید شـاهد تکمیل و غنی تر شـدن آن باشـیم. الزم اسـت از لطف و عنایـت کلیـه همکارانـی کـه در تدویـن ایـن مجموعه همکاری داشـته اند به شـرح ذیل تقدیر و تشـکر شـود:

y .ریاست محترم و معاون محترم پژوهشی مؤسسه که همواره پشتیبان انجام امور بودندy آقایـان مهنـدس عباسـی، دکتـر فضائلـی، دکتـر زاهـدی فـر، دکتـر میرهـادی، دکتـر گرامـی، مهنـدس

تیمورنـژاد و مهنـدس علـوی کـه در تدویـن مجموعه به عنـوان گردآورنـدگان اصلی زحمـات فراوانی را متحمـل شـده اند.

y آقایـان مهنـدس باغجـری، مهنـدس طاهـری پـور، مهنـدس کوچکـی، مهنـدس کریمـی، خانـم مهنـدسجـوادی سـیگارودی و سـایر همـکاران در آزمایشـگاههای تغذیـه دام و طیور مؤسسـه کـه در ورود داده

هـا بـه رایانه همـکاری کـرده اند. عـالوه بـر افـراد مطـرح شـده، افـراد دیگـری در تولید اطالعـات و داده هـای این مجموعـه با اجـرای پروژه هـا و طـرح هـای تحقیقاتـی مشـارکت داشـته اند که مشـخصات پـروژه های آنهـا در انتهـای کتاب ارائه شـده

کـه بـه این وسـیله از همـه آنها نیـز صمیمانـه قدردانی می شـود.

موسسه تحقيقات علوم دامی كشور



جدول اختصارات

عالمت اختصاری شرحDM ماده خشکCP پروتئین خامCF الیاف )فیبر( خام

NDF دیواره سلولی )الیاف نامحلول در شوینده خنثی(ADF دیواره سلولی بدون همی سلولز )الیاف نامحلول در شوینده اسیدی(ADL لیگنینASH خاکستر خامEE چربی خام

NFE عصاره بدون ازتGE انرژی خامCa کلسیمP فسفر

Mg منیزیمK پتاسیمFe آهن

Mn منگنزCu مسZn رویNa سدیم

TVN کل ازت فرارUREA اوره



مقدمه

در پـی افزایـش نقـش تغذیه در اقتصاد دامپروری، از اواسـط قـرن اخیر، شناسـایی ارزش غذایی خوراک ها، تعییـن احتیاجـات غذایـی حیوانـات مزرعـه ای و جنبه هـای فیزیولوژیکی و بیوشـیمیایی تغذیـه و به خصوص ارتبـاط غـذا و تولیـد انـرژی در بـدن حیوان، توجـه متخصصین تغذیـه دام و حتـی بعضی از سـازمان های بین المللـی را بـه خـود معطـوف داشـته، بـه نحـوی کـه منتج بـه انجـام تحقیقات بـی شـماری در این زمینه شـده

است.تمـام حیوانـات بـه مقادیـر معینـی از مواد مغـذی نیاز دارند کـه اگر به حد کافـی و متعـادل دریافت نکنند، در وضعیـت نامناسـب تغذیـه ای قـرار خواهنـد گرفـت. در چنیـن وضعیتی، بازدهـی تولید و سـالمت آنها دچار

اختـالل می شـود. هـرگاه اختـالات تغذیه ای شـدید باشـد، ممکن اسـت حتی بـه مرگ حیوان منجر شـود. تأمیـن مـواد مغـذی بـرای حیـوان، از طریـق مـواد خوراکـی فراهـم می شـود. خـوراک هـا از نظـر کیفیـت )فیزیکـی و مغـذی( و تنـوع بسـیار متفـاوت هسـتند. حتـی ارزش غذایـی یـک مـاده خوراکی مشـخص ممکن

اسـت از منطقـه ای بـه منطقـه دیگـر بسـیار متغیر باشـد.وجـود تفـاوت و تغییـرات دامنـه دار در ترکیبـات مغذی و ارزش غذایـی خوراک ها از یک سـو و لزوم بهبود بازدهـی غذایـی در تولیـدات دامـی )در پـی بر نامه های اصـالح نژادی و افزایـش تولید در حیوانـات مزرعه ای( از سـوي دیگـر نیـاز بـه تعـادل و تـوازن مناسـب تری در میزان و نسـبت مـواد مغذی جیـره دام هـا را می طلبد. چـرا کـه در ایـن شـرایط، تغذیه دام هـا دیگر نباید فقط بـه جنبه کمی خـوراک دادن محدود گـردد. بلکه توجه

بـه ابعـاد کیفی خـوراک ها و خـوراک دادن امری ضروری اسـت.بـرای تامیـن احتیاجـات غذایـی حیوانـات مزرعـه ای در مرحلـه اول نیاز به شـناخت مواد مغذی مـورد نیاز حیـوان )در وضعیـت هـای مختلـف نگهـداری، تولیـد و غیـره( اسـت و در مرحلـه بعـد نیـاز بـه شـناخت مـواد خوراکـی و ترکیبـات مغـذی موجـود در آنهـا خواهـد بـود. در ایـن صـورت اسـت کـه امـکان تأمیـن جیره های متعـادل فراهـم خواهـد شـد. بنا بر ایـن توجه به افزایـش راندمـان تولید حیوانـات مزرعه ای زمینه های پژوهشـی و تحقیـق در امـر شـناخت و تعییـن احتیاجـات غذایـی دام هـا و نیـز شـناخت خـوراک هـا و ارزش غذایی آنها

را فراهم سـاخت.نـه تنهـا مـواد پـر نیاز بلکه نقـش و اهمیت مواد مغذی کـم نیـاز )micro nutrients( ، نظیـر عناصر معدنی و ویتامیـن هـا، از جملـه مباحـث بسـیار مهـم و جالبـی اسـت که ماحصل پیشـرفت هـای علمی در ایـن زمینه )trace elements( بـه شـمار مـی رود. گرچـه میزان کمـی بعضی از مـواد مغذی نظیـر عناصر معدنی کـم نیـازنسـبت بـه سـایر اجزاء مغـذی خوراک ها و همچنین نسـبت بـه احتیاجات غذایی حیوانات، بسـیار ناچیز اسـت و عـالوه بـر آن مقـدار عناصـر معدنی پرنیاز )micro elements( نظیر کلسـیم، فسـفر، پتاسـیم، سـدیم، گوگرد و کلـر در مقایسـه بـا مـواد آلـی مـورد نیـاز حیـوان )نظیـر پروتئین وانـرژی( بسـیار کمتر اسـت، ولـی اهمیت آنهـا بـه قـدری زیـاد اسـت کـه کمبـود و یا عدم تـوازن هر یـک از آنهـا در جیـره های غذایـی، به دلیـل ایجاد اختـالل در واکنـش هـای ضـروری و بهم خوردن تعـادالت متابولیکی بـدن، ارزش کیفی مواد مغـذی و بازدهی غذایـی را شـدیداً کاهـش مـی دهـد و در مراحـل پیشـرفته و شـدید، منجر به بـروز عالیم و عوارضـی می گردد

کـه بعضی مـوارد قابـل جبـران نخواهد بود.شـناخت احتیاجـات عناصـر معدنـی ضروری و تأمین هـر یک از آنها در جیـره حیوانات مزرعـه ای )با توجه بـه نـوع و هـدف پـرورش( چنان حائز اهمیت اسـت که اختـالل تدریجی و یا تغییـر ناگهانی در مقـدار دریافتی



.) 1NRC, 1980( روزانـه هـر کدام نقش بسـیار مهمی در اقتصـاد دامپروری خواهد داشـتبـا گسـترش مطالعـات و تحقیقات در امور مختلف تغذیه، در کشـورهای پیشـرفته، از نیمـه دوم قرن معاصر جـداول اسـتاندارد احتیاجـات غذایی شـکل گرفت. ایـن جداول، در بدو کار، به شناسـایی و معرفـی مواد مغذی اصلـی )major nutrients( نظیـر کربوهیـدرات هـا، پروتئیـن هـا و چربـی هـا می پرداخـت، اما با پیشـرفت فن آوری و ابـداع روش هـای نویـن در تجزیـه شـیمیایی و فیزیکـی مـواد خوراکـی، امـکان تحقیقـات و شـناخت بیشـتر اجـزای مغـذی خـوراک هـا فراهم شـد، لـذا در پرتو این پیشـرفت هـا، اهمیـت و نقش مـواد کم مصرف )micro nutrients( نظیـر مـواد معدنـی و ویتامیـن هـا مـورد توجه قرار گرفـت. با ظهور رایانه و اسـتفاده از آن در تنظیـم جیـره هـای غذایـی، امـکان محاسـبه تعـداد زیادتـری از اجـزای غذایی در جیـره ها فراهم شـد. این پیشـرفت هـا ضـرورت تجزیـه و شناسـایی ارزش غذایـی خوراک ها را بیشـتر سـاخت بـه نحوی که امـروزه، نه تنهـا مـواد مغـذی اصلی، بلکه بسـیاری از مـواد نادر و کم مصـرف نظیر عناصـر معدنی، ویتامین ها و اسـیدهای آمینـه موجـود در مـواد خوراکـی اندازه گیـری مـی شـود. بـه عنـوان مثـال، در نیوزلند هر سـاله تغییـرات 16 عنصـر معدنـی کـم نیـاز را در علـف مراتع انـدازه گیری می کنند و بر اسـاس اطالعات بدسـت آمده، نـا میزانی مـواد مزبـور را از طریـق کـود دهـی در مرتـع و مصـرف خـوراک مکمـل در تغذیـه دام هـا جبـران مـی کننـد

)حسـینی عراقی، 1365(. بـا اسـتفاده از چنیـن اطالعاتـی اسـت کـه مـی توان از سـوء تغذیـه حیوانـات مزرعـه ای جلوگیـری کرد و بازدهـی تولیـد را افزایـش داد. سـوء تغذیـه )کمبـود یا زیـاد بودن( ممکن اسـت بـدواً اثرات ظاهـری در حیوان نشـان ندهـد، ولـی خـواه ناخـواه اثـرات منفی خـود را بر سـالمت و تولیـد حیوان به جـای خواهد گذاشـت و تا

حـد زیـادی مانـع از بـاال رفتن سـطح تولید می شـود.در ایـران نیـز ماننـد سایرکشـورهای جهـان بیشـترین سـهم هزینـه پـرورش دام و طیـور را تغذیـه بـه خود اختصـاص می دهـد. تولیـد بـاال بـا هزینه کـم، بـدون تغذیـه صحیـح و علمـی امـکان پذیـر نبـوده و ایـن خـود

مسـتلزم تشـخیص احتیاجـات غذایـی دام و شـناخت ترکیبـات خـوراک هـا از نظـر مـواد مغـذی اسـت. تـا کنـون جـداول ترکیبـات منابع خـوراک دام ایـران تهیه نشـده اسـت، لـذا، اکثرکارشناسـان و دامپروران کشـور بـه ناچـار از جـداول ترکیبات مواد خوراکی تهیه شـده در سایرکشـورها مانند 2ARC ، NRC اسـتفاده می کننـد کـه مـی توانـد بـا خطـا همـراه باشـد. علـت ایـن امـر را می تـوان بـه وجـود تفـاوت در ارزش غذایـی خـوراک هـای دام و طیـور موجـود درکشـور بـا خـوراک هـای مشـابه در مناطـق دیگـر دنیـا مربـوط دانسـت. به عنـوان مثـال میـزان پروتئیـن خـام در سـبوس برنـج منطقـه گیـالن به طور متوسـط هشـت درصـد گزارش شـده اسـت )فضائلـی، 1371( حـال آنکـه در جـدول NRC )1984( ایـن رقم 14/1 درصد اعالم شـده اسـت. مثـال دیگـر مربوط به شـبدر می باشـد که در اسـتان کرمانشـاه بـه طور متوسـط 13 درصد )موسـوی، 1374( امـا در اسـتان گیـالن 22 درصـد )فضائلـی، 1371( گزارش شـده اسـت درحالی کـه در کتاب خـوراک های دام

موریسـون3 مقـدار آن 4 / 14و در جـداول NRC )1984( عـدد 16درصـد ارائه شـده اسـت. بـه هـر حـال، بـا توجه به ضـرورت افزایـش تولیـدات زراعی و دامی در پاسـخگوئی بـه احتیاجـات روزافزون جوامـع انسـانی و همچنیـن تغییـر و تحـوالت عمیـق ایجاد شـده در سیسـتم هـای بهـره بـرداری از طبیعت و تشـدید برخـورد انسـان بـا منابـع آب و خـاک و منابـع حیوانـی و در نتیجه بر هـم زدن روابط طبیعـی بین این منابـع، ضـرورت مطالعـه و شـناخت همـه جانبـه در امـر کلیـه مـواد و عناصـر مغـذی در خـاک، آب، گیاهان و

1. National Research Council

2. Agricultural Research Council

3. Morrison



منابـع خـوراک دام امـری اجتنـاب ناپذیر اسـت. داده های به دسـت آمـده از این مطالعـات، بـرای برنامه ریزان و سیاسـت گـزاران و کارشناسـان توسـعه کشـاورزی، بـه عنـوان اطالعـات پایـه محسـوب می شـود، در صورت عـدم دسترسـی بـه چنیـن اطالعاتـی، برنامـه ریـزی توسـعه و افزایش تولیـدات زراعـی و دامی کارآیـی الزم را

نخواهد داشـت.در ایـران طـی دو دهـه اخیـر آزمایشـگاه هـای تجزیـه مـواد خوراکـی گسـترش یافتـه و اطالعـات نسـبتا فراوانـی در بسـیاری از نقاط کشـور تولید شـده که با اسـتفاده از آنها امـکان تهیه جـداول ارزش غذایی خوراک هـای دام و طیورکشـور فراهـم شـده اسـت. بـر این اسـاس بـه منظور تدویـن جداول خـوراک هـای دام، بخش پژوهـش هـای تغذیـه و فیزیولـوژی دام و طیـور موسسـه تحقیقـات علـوم دامی کشـور نسـبت به جمـع آوری کلیـه اطالعـات از اقصـی نقـاط کشـور، پاالیـش و تجزیـه و تحلیـل آنهـا و تنظیـم جـداول حاضـر اقـدام نمود. بدیـن منظـور، داده هـای موجـود در آزمایشـگاه های مختلـف شـامل آزمایشـگاه تغذیـه دام و طیـور مؤسسـه تحقیقـات علـوم دامـی کشـور، آزمایشـگاه های تغذیـه دام و طیـور در اسـتان های مختلـف کشـور گـردآوری و پـس از انجـام عملیـات آماری بـر روی آنهـا، داده های قابل قبـول برای خوراکهـای رایج، غیررایـج و علوفه های مرتعـی موجـود در کشـور جمـع آوری و بـه عنـوان اولین کتاب جـداول ترکیبات شـیمیایی منابع خـوراک دام

و طیـور ایـران ارائه شـد.

اهمیت شناسایی ارزش غذایی منابع خوراک دام

دسـتیابی بـه حـد اکثـر بـازده بیولوژیکی و تغذیـه ای، از اهـداف مهم پـرورش حیوانات مزرعه ای به شـمار مـی رود، بـه نحـوی کـه تـالش مـی شـود بـا مصـرف مـواد خوراکـی )بـه خصـوص مـوادی کـه قابـل مصـرف مسـتقیم انسـان نیسـت( در تغذیـه حیـوان بیشـترین تولید ممکن به دسـت آید. شـناخت خوراک هـا و تامین احتیاجـات غذایـی حیـوان به وسـیله آن هـا در راسـتای تامین هدف مزبـور بـوده و از اصلی تریـن فعالیت های دامپـروری محسـوب می شـود. امروزه، کمبـود منابع خوراکـی )انـرژی زا و پروتئینی( به عنـوان مهمترین عامل محـدود کننـده در توسـعه دامپـروری بسـیاری از کشـورها و از جملـه ایـران، بـه شـمار مـی رود امـا اختالالت تغذیـه ای و عـدم تعـادل بیـن مـواد مغـذی در خـوراک مصرفـی دام ها نیـز نقش بسـیار مهم و تعییـن کننده ای دارد. نـه تنهـا کمبـود، بلکـه بـاال بـودن یـک یـا چنـد عنصـر در منابع علوفـه ای یـک منطقه ممکن اسـت بـه میـزان زیـادی در پاییـن نگهداشـتن تولیـد در دام هـا دخیـل باشـد لیکـن از کـم و کیـف آن اطالعاتـی در دسـترس نباشـد )هریـس4 ، 1968(. بـرای پـی بـردن بـه چنین پدیـده هایی نیاز بـه شـناخت ارزش غذایی و ترکیبـات مغـذی انـواع خـوراک هـا اسـت، بـه نحوی کـه هـر دو جنبه کیفـی و کمی خوراک را شـامل شـود. لـذا، ارزشـیابی مـواد خوراکـی قابـل اسـتفاده در تغذیـه حیوانـی، بـه عنـوان یـک رشـته اساسـی، نقش بسـیار مهمـی در توسـعه دامپـروری دارد چـرا کـه با وجـود چنین اطالعاتـی، امکان تهیـه و تنظیم جیره هـای غذایی مناسـب تـر و همچنیـن اسـتفاده بهینـه از منابـع بالقـوه و بقایـای کشـاورزی در تغذیـه دام فراهم خواهد شـد

)برادفـورد5، 1989 (.خـوراک هـای دام و طیـور، از نظـر کیفیـت، ناهمگـن تریـن محصـوالت کشـاورزی محسـوب می شـود. گسـتردگی تنـوع در ایـن منابـع خوراکـی بر ایـن ناهمگنی مـی افزاید. قدر مسـلم چنیـن تغییرات وسـیعی در کیفیـت و ترکیبـات مغـذی خـوراک هـا، شناسـایی و ارزشـیابی آنهـا را مشـکل تـر و پیچیـده تر می سـازد. از

4. Harris

5. Bradford



سـوي، بـه دلیـل تاثیـر شـدید عوامـل محیطـی و اقلیمـی و مدیریتی بـر کیفیـت و ارزش غذایی مـواد خوراکی اهمیـت شناسـایی آنهـا بـه طـور منطقه ای بیشـتر خواهـد بـود )دیبـری6، 1988؛ جورگینـز7 1989(.

ارزش نهایـی و واقعـی یـک مـاده خوراکـی یا یـک جیره غذایی زمانی مشـخص می شـود که نتیجـه آن در تغذیـه عملـی بـر روی حیـوان آشـکار شـود ولـی در عین حـال، اندازه گیـری دقیـق آن از طریـق آزمایش های بیولوژیکـی بـرروی حیـوان در سـطح وسـیع امـکان پذیـر نخواهد بـود بنا بر ایـن در تهیـه چنین اطالعاتـی نیاز

.)NRC, 1975( بـه روش های ارزشـیابی سـریع تـر و ارزان تری اسـتدر ایـن ارتبـاط بـا روش هـای حسـی و تجربـی از جمله : مرحله برداشـت علوفـه، بو، رنگ، خـوش خوراکی و تمایـل حیـوان بـه خـوردن، مقـدار پـس مانـده خـوراک در آخـور تا حـدودی مـی تـوان اطالعاتـی را در امر کیفیـت مـاده خوراکی بدسـت آورد. ولی داشـتن چنیـن اطالعاتی به تنهایـی نمی تواند مالک ارزشـیابی کامل خـوراک باشـد، زیـرا مقادیـر مـواد مغـذی مختلف را مشـخص نخواهد کـرد. لذا، برای شـناخت و تعییـن تراکم مـواد مغـذی، الزم اسـت عملیـات تجزیـه شـیمیایی بـرروی مـواد خوراکـی انجـام بگیـرد. بنابراین، بـا توجه به دامنـه وسـیع تغییـرات در مـواد مغـذی خـوراک هـا، حتـی در یک مـاده خوراکـی خـاص از نقطه ای بـه نقطه دیگـر بـدون تجزیـه و تعییـن غلظـت مـواد مغـذی در آنهـا امـکان کاربرد دقیـق و بازدهـی غذایـی مطلوب در

تغذیـه دام فراهـم نخواهـد بود )اسـمیت 8، 1987 (.

دسته بندی مواد مغذی

از مجمـوع عناصرتشـکیل دهنـده در بخـش ماده خشـک گیـاه 9عنصرکربن ، هیدروژن ، اکسـیژن ، کلسـیم ، منیزیـم ، پتاسـیم ، فسـفر، ازت وگوگـرد دارای بیشـترین مقادیـر هسـتند کـه از ایـن میـان کربـن ، اکسـیژن ، هیـدروژن و ازت عناصرآلـی محسـوب شـده که بیـن 90تـا 95درصد ماده خشـک گیاه را تشـکیل می دهند.

جـدول 1 غلظـت عناصـر موجـود درگیـاه یونجه را نشـان مـی دهد.

جدول 1- غلظت عناصر آلی و معدنی در علف تازه يونجه

میلی گرم در کیلوگرمعنصردرصدعنصر0/16برم77/3اکسیژن0/025ید11/3کربن

7بور9/3هیدروژن3/8منگنز0/82ازت

3/5روی0/57کلسیم2/5مس0/18گوگرد1/5فلور0/22پتاسیم1مولیبدن0/08منیزیم93سیلسیوم0/07فسفر22آهن0/077کلر

22آلومینیوم0/039سدیم0/9تیتانیم--0/5نیکل--0/45وانادیم--0/02کبالت--

6. Debre

7. Jurgens

8. Smith



بـه منظـور سـهولت در عمـل، مواد مغـذی مورد نیـاز حیوانـات را به طور کلی به شـش گروه اصلی تقسـیم بنـدی شـده کـه شـامل آب، خاکسـتر خام، پروتئین خـام، چربی خام، الیاف خام و ان. اف. ای9. اسـت. منشـاء ایـن گـروه بنـدی بـه روش تجزیـه تقریبـی »وینـد« بر مـی گردد کـه سـالیان درازی اسـت رایج شـده و هنوز

کاربـرد دارد )هریس، 1968(. طـی دهـه هـای اخیـر، اصالحاتـی در این تقسـیم بندی صورت گرفته اسـت. به عنـوان مثـال، معرفی معیار هایـی ماننـد دیـواره سـلولی10 و دیـواره سـلولی عاری از همـی سـلولز11 در تغذیه نشـخوارکنندگان، بـه عنوان معیـار الیافـی بـودن مـاده خوراکـی، جای الیاف خـام را گرفته و و الیاف خـام12 در این نوع از حیوانات پرورشـی

دیگـر کارآیی چندانـی ندارد.ــام ــی، تم ــف حیوان ــوالت مختل ــد محص ــل و تولی ــد، تولیدمث ــوان، رش ــالمت حی ــرزندگی و س ــرای س بگروههــای مــواد مغــذی ضــروری انــد و نمــی تــوان ادعــا کــرد کــه کــدام گــروه از دیگــری مهمتــر اســت. لــذا، بــا توجــه بــه هــدف پــرورش حیــوان، بایــد هــر کــدام از مــواد مغــذی بــه حــد کافــی و بــه نســبت مناســب

در جیــره روزانــه تامیــن شــود.در مـورد بعضـی از مـواد مغـذی، از جملـه عناصـر معدنی، به دلیـل اثرات متقابـل بعضی از آنها بـر یکدیگر، کمبـود یـا زیـاد بـودن هـر کـدام از آنهـا مـی توانـد بـه عنـوان عامـل محـدود کننـده محسـوب شـود. در این صـورت، زیـاد بـودن بعضـی از عناصـر در جیـره غذایـی نـه تنها بـه رفع کمبـود عناصـر دیگر کمـک نمی کند بلکـه سـبب بـه هـم زدن توازن مـواد مغذی مي شـود و نقـش بازدارندگی و محـدود کنندگـی و در صورت حاد بعضـاً اثـر مسـموم کنندگی خواهد داشـت )مـک دوول13، 1986(. اما چنانچه برای تشـخیص کمبـود و یا زیاد بـودن یـک مـاده مغـذی منتظر بروز و مشـاهده عالیم باشـیم، فرصـت تولید را از دسـت خواهیـم داد که حتی پـس از جبـران نارسـایی غذایـی نیـز مدتـی طـول خواهد کشـید تـا حیوان به سـطح تولیـد معمولی بـر گردد. در عیـن حـال، پیدایـش بیمـاری هـای مربوط به کمبـود یا زیاد بـودن بعضی از مـواد مغذی، بخصـوص عناصر معدنـی، توجـه پژوهشـگران و متخصصیـن تغذیـه دام و طیـور را به نقش اساسـی ایـن مواد در متابولیسـم بدن حیـوان معطـوف داشـته و بالتبع شـناخت عناصـر معدنی و غلظـت و کیفیت آنهـا در مواد خوراکـی مورد توجه

اسـت. قرار گرفته مطابـق معمـول، عناصـر معدنـی مـورد نظـر در تغذیـه دام و طیور شـامل دسـته ای از مواد مغـذی غیر آلی انـد کـه اکثـراً در مـواد خوراکـی وجود داشـته و پس از سـوزاندن مـاده خوراکـی، در کوره، به صورت خاکسـتر بـر جـای مـی مانـد و یـا اینکـه پـس از حـل کـردن مـاده خوراکـی در اسـیدهای قـوی به صـورت نمـک های

محلـول و یـا غیـر محلول در مـی آید.

سابقه و روند تدوین جداول ارزش غذایی منابع خوراک دام در جهان

بـه نظـر مـی رسـد کـه توجـه بـه ارزش غذایی گیاهـان علوفـه ای همزمـان بـا اهلی کـردن حیوانـات بوده

9. ان.اف.ای عبارتست از باقیمانده نمونه تجزیه شده پس از کسر پروتئین خام، چربی خام، الیاف خام و خاکستر خام10. NDF=Neutrad Detergent Fibre

11. ADF=Acid Detergent Fibre

12. CF= Crude Fibre

13. Mc Dowell



اسـت. در پـی نیـاز روزافزون بشـر به فـرآورده های حیوانـی، در روند تحوالت زندگی انسـان، اهمیـت اقتصادی نباتـات علوفـه ای و مـواد خوراکـی مـورد اسـتفاده در تغذیـه دام ها بارزتر شـده اسـت و این امر روند افزایشـی بـه خـود گرفتـه بـه نحـوی که امـروزه بخش مهمـی از زراعت دنیا بـه کشـت و کار علوفه اختصاص یافته اسـت و بـه برنامـه هـای بهبـود و توسـعه مراتـع و تولیـد فـرآورده هـای دامـی در مرتـع توجه بسـیار زیـادی مبذول

مي شـود )حسـینی عراقی، 1365(.تـا زمـان پیدایش شـیمی تجزیه هیـچ گونه فعالیتی در امر تجزیه آزمایشـگاهی و تعیین ترکیبات شـیمیایی خـوراک هـای انسـان و حیـوان صـورت نگرفته بـود. امـا در اوایل قـرن نوزدهم میـالدی که دانش شـیمی مواد خوراکـی بـه پیشـرفت هایـی نایـل آمد، امـکان طبقه بنـدی مـواد خوراکی بر اسـاس ترکیبـات شـیمیایی آنها

فراهم شـد.اولیـن جـداول ارزش غذایـی علوفـه ها توسـط طائر در سـال 1809 تهیه شـد که در آن علوفه های خشـک را، بـر اسـاس میـزان قابلیـت حـل در اسـید و یـا قلیا ، طبقـه بندی نمـود. این طبقـه بندی را می تـوان چیزی شـبیه طبقـه بنـدی رایـج کنونـی علوفـه هـا بـر اسـاس الیـاف خـام دانسـت )هریـس، 1968(. بعدهـا جـدول دیگـری تحـت عنوان »معادل های علوفه ای« توسـط بوسـینگالت در سـال 1834 منتشـر شـد کـه خوراک ها

را بـر اسـاس مقدار نیتـروژن مقایسـه می کرد.اسـاس بیشـتر نظریـه هـای جدیـد، در این رابطـه را می توان بـه والف در سـال 1874 مربوط دانسـت که بـه وسـیله لهمـن تصحیـح شـد. نامبـردگان میـزان مواد مغـذی قابـل هضم را بـه عنـوان ارزش مـواد خوراکی مطـرح کردنـد. ایـن نظریـه هـا توسـط آرمزبـی در سـال 1903 در آمریـکا و کلنـر در سـال 1903 در آلمـان

توسـعه پیدا کـرد )هـرت 14 ، 1947(. مطالعـات علمـی در راسـتاي شـناخت اجزاء مغـذی و ترکیبات خـوراک های مـورد اسـتفاده درتغذیه دام و طیـور بیـش از یکصد سـال سـابقه دارد. ات واتر در سـال 1878 اصـول تغذیه اقتصادی حیوانـی را پایه گذاری کـرد و اثبـات کـرد کـه تغذیـه صحیـح فقـط آب و غـذا در اختیـار حیـوان قـرار دادن نیسـت، بلکـه آنچـه کـه اهمیـت دارد مـواد مغـذی موجـود در خـوراک هـای مصرفی اسـت )هریـس، 1968( و لـذا بـرای تغذیه صحیح

در درجـه اول باید: 1 ـ ترکیب شیمیایی و اجزاء مغذی خوراک ها مشخص شود.

2 ـ قابلیت هضم و یا قابلیت استفاده مواد مغذی خوراک نیز تعیین شد.در اواسـط قـرن 19 تجزیـه تقریبـی )Proximate Analysis( مواد خوراکی توسـط هنبرگ و اسـتاهمن در

سـال1860 در ایسـتگاه تحقیقـات »وینـد« در آلمـان پایه گذاری شـد )هریس، 1968(.بـا پیشـرفت هایـی کـه بعدهـا در زمینـه تغذیـه دام صـورت گرفـت، در بعضی از سیسـتم هـای تجزیه مواد خوراکـی و روش هـای محاسـبه جیـره هـای غذایی و تهیـه مخلوط هـای خوراکی تجدید نظر شـد و اصالحاتی

در آنهـا به عمـل آمد.اسـتانداردهای غذایـی توسـط ات واتـر در سـال 1874 بـه آمریـکا معرفی شـد و پس از اصالحاتـی که لهمن بـر روی آن انجـام داد، طـی چندیـن سـال بـه طور وسـیعی مـورد اسـتفاده قرار گرفـت، ایـن اسـتانداردها که به وسـیله هنـری15 و موریسـون در سـال 1910 مـورد اصالحـات مجدد قرار گرفت اسـاس سیسـتم غذایی مجموع مـواد مغـذی قابـل هضم یا تی.دی.ان.16 را تشـکیل داد. بنابراین، سیسـتم های پیشـرفته انرژی فعلـی را می توان

14. Hart

15. Henry

16. TDN = Total Digestible Nutrients



مدیـون کلنـر و آرمزبـی دانسـت )هریـس، 1970(. هنـری )1898( بـرای اولیـن بـار در کتاب خـوراک و خوراک دادن دام، ترکیبـات مـواد خوراکـی را در جداولـی تنظیـم و چـاپ نمـود. قابلیـت هضـم مـواد خوراکی بـه همراه بعضـی از ترکیبـات شـیمیایی آنهـا در کتابی تحـت عنوان مـواد خوراکی )جهـان )Feeds of the world( توسـط اشـنایدر17 )1947( بـه صـورت جداولـی تنظیم و منتشـر شـد. نامبـرده در مقدمه کتابش چنین نوشـته اسـت : »در طـول دوره 80 سـاله )1947-1873( در سراسـر جهـان 25000 آزمایـش هضمـی بـر روی مـواد خوراکـی مختلـف گـزارش شـده کـه در بیـش از 2500 نشـریه و بـه 17 زبـان مختلـف منتشـر شـده اسـت«.

در کنفرانـس کمیتـه تغذیـه دام وابسـته به مشـاوره انجمـن تحقیقات ملـی )NRC( که در ژوئـن 1935 در دانشـگاه ایالتـی پنـی سـیلوانیای امریـکا برگزار شـد چنین آمده اسـت )هـرت، 1947(.

»بـه دلیـل تغییـر و پیشـرفت تکنیـک هـا و سیسـتم هـای دامپـروری، جیـره نویسـی و تغذیـه دام و لـزوم بـه کارگیـری سیسـتم هـای پیشـرفته تکنیک انرژی )نظیـر انرژی خالـص( در تغذیـه دام، داده های موجـود مربوط به ارزشـیابی کیفـی ترکیبـات مـواد خوراکـی کافـی به نظر نمی رسـد. لذا، بـا توجه به نـکات مطرح شـده و همچنین عوامـل موثـر بـر مخلـوط جیره هـای غذایی و اثـرات متقابل مـواد خوراکی و نیز تفاوت هـای گونـه ای و نژادی بین

حیـوان هـا ضـرورت مطالعات بیشـتر در راسـتاي شناسـایی کیفیت و کمیـت مواد مغـذی اجتناب ناپذیر اسـت«.در سـال 1941 کمیتـه تغذیـه دام NRC تصمیـم مـی گیرد تا نسـبت به تهیه یک مجموعـه ای از جداول مربـوط بـه تجزیـه شـیمیایی و ضریـب هضمی مـواد خوراکی )با بازنگـری و کنترل دقیـق داده ها و با اسـتفاده از روش هـای دقیـق تجزیـه و تحلیـل( اقـدام کنـد کـه در آن مجموعـه، رابطـه ترکیبـات شـیمیایی و قابلیـت هضـم مـواد خوراکـی بـا یـک برنامـه تغذیه ای ترسـیم شـود. در این راسـتا، یـک گروه فنـی 12 نفره تشـکیل شـد کـه بـا همـکاری بعضی از دا نشـگاه هـا، وزارت کشـاورزی آمریـکا، اتحادیـه جامعه دامپـروران آمریـکا و با تـالش مسـتمر در طـول 3/5 سـال موفـق بـه گردآوری نتایـج تجزیه مـواد خوراکی )از سـال 1864 تـا 1947( از مراکـز و نشـریات مختلـف شـد کـه پس از دسـته بندی و بازنگـری آنها، نهایتـاً مجموعه جداولی )با فهرسـت حـدود 2500 مـاده خوراکـی( را تهیـه و تنظیـم کـرد کـه در سـال 1947 تحـت عنـوان »مـواد خوراکی جهان )Feeds of the world(« منتشـر شـد. در ایـن جـداول بـرای هر ماده خوراکـی اطالعاتی شـامل: پروتئین خام، الیـاف خـام، خاکسـتر خـام، چربـی خـام، ان.اف.ای ، درصد ماده خشـک، مجموع مـواد مغذی قابـل هضم )تی.دی.ان.( و نسـبت غذایـی )Nutritive Ratio( فهرسـت شـده اسـت ولـی در مورد سـایر اجزاء غذایـی آنها )مثل

مـواد معدنـی یـا ویتامین هـا( در این جـداول اطالعاتی وجـود ندارد.حـدود 9 سـال بعـد، یعنـی در 1956 اولیـن جـداول تجزیـه مـواد خوراکـی مخصوص کشـور آمریـکا تحت عنـوان نشـریه 449 توسـط NRC منتشـر شـد کـه در آن فقـط مـواد متراکـم حاصـل از فـرآورده هـای فرعی

کشـاورزی درج شـده بود.در سـال 1959، دومین نشـریه تحت شـماره 585 منتشـر شـد که نتایج تجزیه دانه ها وعلوفه ها را نیز در بر مـی گرفـت. ایـن دو نشـریه نتایج تجزیه شـیمیایی حدود 50 مـاده خوراکی مختلـف رایج در امریکا را در برداشـت

کـه در زمـان خـود به عنـوان بزرگترین مجموعـه اطالعات تجزیـه خوراک هـای حیوانی ملی به شـمار می رفت.پـس از تبدیـل واحدهـای انـدازه گیـری بـه سیسـتم متریـک، همزمـان بـا ایجـاد سیسـتم نامگـذاری بین المللـی مـواد خوراکـی، بار دیگر جـداول تجزیه خوراک ها توسـط کرمپتـون و هریـس18 )1968( مورد تجدید نظـر قـرار گرفـت و به عنوان نشـریه شـماره 1232، چاپ شـد. در 1969 مجـدداً این جداول مـورد تجدید نظر

واقع شـد و تحت عنوان نشـریه NRC( 1674( منتشـر شـد.

17. Schneider

18. Chrampton and Harris



در 1965 کمیتـه تغذیـه دام )NRC( مشـخصات الزم بـرای هـر مـاده خوراکی در جداول تجزیه را به شـرح زیر تعییـن کرد :

y پروتئین خام، چربی خام، الیاف خام، خاکستر خام، ان.اف.ای، رطوبتy مواد معدنی به تفکیک، ویتامین ها، اسیدهای آمینه، اسیدهای چرب، سلولز، همی سلولزy پروتئیـن خـام قابـل هضـم، پروتئیـن قابـل ،)ME( 20انـرژی قابـل متابولیسـم ،)DE( 19انـرژی قابـل هضـم

اسـتفاده، چربـی خـام قابـل هضم.تـا زمـان وضـع مشـخصات یادشـده در مـورد هیچ یـک از مـواد خوراکی اطالعاتی به این وسـعت در دسـت نبـود. هـم اکنـون نیـز بـرای تکمیـل جـداول تجزیه و ارزشـیابی مـواد خوراکـی تالش هـای زیادی الزم اسـت تـا بتـوان تمـام خـوراک هـا را طبـق مشـخصات مطـرح شـده شناسـایی نمـود. در ایـن رابطـه، کمیتـه تغذیه دام وابسـته )NRC( یکـی از ارگان هـای فعـال در جهـان بـه شـمار مـی رود کـه بـر روی منایع خـوراک دام و طیـور آمریـکا و کانـادا مطالعـه مـی کنـد و در این بـاره جـداول مربوط بـه تجزیه خـوراک ها و اسـتانداردهای احتیاجـات غذایـی انـواع حیوانـات پرورشـی را منتشـر کـرده کـه هر چند سـال یکبار مـورد بازنگـری و تجدید چـاپ قـرار می گیـرد و هـر بار تکمیل تر شـود. مثاًل جـداول احتیاجـات گاوشـیری آن به همراه جـداول تجزیه مـواد خوراکـی مربوطـه تاکنـون هفـت بار تجدید چاپ شـده اسـت کـه جدیدترین آن در سـال 2001 منتشـر

شـده اسـت. در مـورد طیـور نیـز این جـداول بـرای نهمین بـار در سـال 1994 تجدید چاپ شـده اسـت.در انگلسـتان نیز شـورای تحقیقات کشـاورزی )ARC( در سـال 1960 کمیته ای تشـکیل داد که قرار شـد بـراي مـرور منابـع علمـی و تحقیقات انجام شـده پیرامون احتیاجـات غذایی انـواع حیوانات مزرعـه ای و ارزش غذایـی مـواد خوراکـی، داده هـای موجـود را جمـع آوری کند. این کمیته پس از تشـکیل، فعالیـت هایی را آغاز کـرد و اقـدام بـه تهیـه و تنظیـم جـداول احتیاجـات غذایـی نشـخوارکنندگان و تک معـده ای ها کـرد و اولین نشـریه اسـتانداردهای غذایـی را در سـال 1963 در لنـدن منتشـر نمـود. جـداول ARC تا سـال 1969 حدود 554 قلـم مـاده خوراکـی را در بـر داشـت )البتـه 29 قلـم آن فقـط بـه یونجـه اختصـاص داشـت( که عـالوه بر نتایـج تجزیـه تقریبـی، میـزان بعضـی از اسـیدهای آمینـه ، 11 ویتامیـن و 13 عنصـر معدنی در خـوراک ها را

شـامل می شـود. آخرین جداول آن نیز در سـال 1995 منتشـر شـده اسـت.کشـور اسـترالیا نیـز از سـال 1969 تصمیم به ایجـاد مرکز اطالعات منابع خـوراک دام گرفت. ایـن مرکز، پس از تشـکیل، اقـدام بـه تهیه فرم جمـع آوری اطالعات کرد و بین سـالهای 1974-1971 موفق شـد نتایـج 4500 مورد تجزیه مواد خوراکی انجام شـده در کشـور را گردآوری کند. در سـال 1973 مرکز اطالعات اسـترالیا به شـبکه بین المللـی اطالعـات خـوراک دام پیوسـت که تاکنون نقش فعالی نیز در این زمینه داشـته اسـت. مرکـز اطالعات منابع خـوراک دام اسـترالیا، بـا اسـتفاده از داده هـای گردآوری شـده مربوط به تجزیه مـواد خوراکی و بکارگیـری رایانه در سـالهای 1978-1975 جـداول تجزیـه مـواد خوراکی کشـورش را تنظیم کرد کـه پس از بازنگری با فهرسـت نتایج

.)AFIC( در سـال 1982 منتشـر شـد )تجزیـه 1600 مـاده خوراکـی )مربوط به 192 ماده خوراکی اصلی

تدوین جداول منابع خوراک دام در ایران

طـی دهـه 1380شناسـایی منابـع خوراک دام و طیور کشـور به عنـوان یک طرح ملی در مؤسسـه تحقیقات علـوم دامی کشـور شـروع شـد. در این راسـتا، فضائلـی )1371( ترکیبات شـیمیایی و انرژی خـام منابع خوراک

19. DE= Digestible Energy

20. ME=Metabolizable Energy



دام اسـتان گیـالن شـامل علوفه خشـک مرتع، یونجه خشـک، شـبدر برسـیم، آزوال، کلـش برنـج، کاه برنج، کاه گنـدم، کاه جـو، سرشـاخه دارواش، سرشـاخه عشـقه، سرشـاخه کولـه خـاس، میـوه لیلکـی، دانـه جو، سـبوس

برنـج، خـرده برنـج، خـرده گنـدم، کزل گندم و سـبوس گنـدم را انـدازه گیری و گـزارش نمود. همچنیـن، شـریفی حسـینی )1373( اثـر ژنوتیـپ و اقلیم بـر ترکیبات شـیمیایی و قابلیت هضـم کاه گندم در کشـور را بررسـی و کاه گنـدم را در مناطـق گرمسـیر، بـا سردسـیر و معتـدل و نیز کشـت بهـاره و پاییزه را

بـا هم مقایسـه و گـزارش نمود.موســوی )1374( ارزش غذایــی منابــع مختلــف خــوراک دام را در اســتان کرمانشــاه شــامل: شــبدر ، کاه گنــدم ، کاه جــو ، دانــه گنــدم ، دانــه جــو ، ســبوس گنــدم و زبــره گنــدم را انــدازه گیــری و گــزارش نمــود. نامبــرده همچنیــن ترکیبــات شــیمیایی و انــرژی خــام یونجــه را در چیــن هــای مختلــف انــدازه گیــری و بــا

هــم مقایســه نمــود.عزیـزی )1375( از کلیـه منابـع خـوراک دام اسـتان کردسـتان نمونـه بـرداری و ترکیبـات شـیمیایی آنهارا انـدازه گیـری نمـود. همچنیـن سـلیمی وحیـد و همـکاران )1376( ترکیبـات شـیمیایی و میـزان اسـیدهای چـرب در سـبوس برنـج اسـتان گیـالن را انـدازه گیـری و گـزارش کردنـد. در ادامه و بـه منظور اجـرای طرح ملـی شناسـایی و تعییـن ارزش غذایـی منابـع خوراک دام و طیور کشـور مطالعـات و پژوهش های بسـیاری در

اسـتانهای مختلف کشـور انجـام گرفت. بـه منظـور تدویـن جـداول ترکیبـات خـوراک هـای دام و طیور، بخـش پژوهش هـای تغذیـه و فیزیولوژی دام و طیـور موسسـه تحقیقـات علـوم دامـی کشـور اقدام بـه جمـع آوری کلیه اطالعـات از اقصی نقاط کشـور،

پاالیـش و تجزیـه و تحلیـل آنهـا و تنظیـم جداول حاضـر نمود.

تغییرات مواد مغذی در خوراک های دام و طیور

غلظـت مـواد مغـذی در خـوراک هـای دام و طیـور بسـیار متغیـر اسـت. نـه تنهـا بیـن انـواع مختلـف مواد خوراکـی چنیـن تغییراتـی وجـود دارد بلکـه کیفیت و غلظـت مواد مغذی یک مـاده خوراکی به خصـوص نیز از محلـی بـه محـل دیگـر ممکن اسـت، بسـیار متغیـر باشـد. از نظر کیفـی و ترکیبات مغـذی، می تـوان گفت که علوفـه و مـواد خشـبی و فـرآورده هـای فرعـی کشـاورزی ناهمگن تریـن محصوالت به شـمار می رونـد چرا که اوالً، تنـوع محصـوالت علوفـه ای و مـواد خوراکـی قابل اسـتفاده در تغذیه حیوانات بسـیار گسـترده اسـت. ثانیاً اینکـه زمـان برداشـت علوفـه ممکـن اسـت متغیر باشـد. بـه عـالوه در مورد فـرآورده هـای فرعی و پـس مانده هـای کشـاورزی نیـز روش هـای برداشـت، جمـع آوری و غیـره بر تفاوت هـای کیفی آنهـا می افزایـد )چرچ21،

1986؛ مکـدوول22، 1985(.ترکیبـات مغـذی علوفـه در مقایسـه بـا محصـوالت دانـه ای، بـه مراتب بیشـتر تحـت تاثیر عوامـل محیطی )خـاک، اقلیـم، شـیوه مدیریـت( قـرار مـی گیـرد. برداشـت علوفـه در زمـان هـای متفـاوت و مراحـل مختلف رشـد گیـاه امـکان پذیـر اسـت، در صورتـی کـه دانه ها معمـوالً پس از رسـیدن کامل برداشـت می شـوند. این تغییـرات در مراتـع شـدیدتر اسـت، زیـرا که امـکان برداشـت علوفه یکنواخـت و همزمـان وجود نـدارد. معموالً

مـوادی کـه تراکـم آنهـا در علوفـه کمتر اسـت بیشـتر دسـتخوش تغییـرات قرار مـی گیرد. مـواد معدنـی از نظـر اینکـه بـا غلظـت های خیلـی کـم در منابع خوراکـی تجمع پیـدا می کنند و از سـوي

21. Church

22. Mc Dowe



عمدتـاً تحـت تاثیـر خاک هـر منطقه قرار مـی گیرند از دامنه تغییرات گسـترده تـری برخوردار هسـتند. میزان عناصـری نظیـر کلسـیم، منیزیـم و مـس در علـف هـای مرتعـی که بـه روش چـرای مداوم مـورد اسـتفاده قرار

مـی گیـرد کمتـر از علوفـه مرتعی اسـت که به صـورت متنـاوب مورد چـرا قرار می گیـرد )پیتـرای، 1371(.در مــورد دامنــه تغییــرات مــواد مغــذی موجــود در خــوراک هــای دام و طیــور، در جــدول 2 ، بــه نمونــه هایــی از اعــداد و ارقــام موجــود کــه ماحصــل گــزارش پژوهــش هــا و تحقیقــات انجــام شــده )چــرچ، 1991( اســت اشــاره نمــود تــا اهمیــت موضــوع بهتــر مشــخص شــود. همــان طــوری کــه در جــدول یادشــده نشــان داده شــده اســت، تمامــی مــواد مغــذی از دامنــه وســیعی برخوردارنــد امــا عناصــری ماننــد آهــن و کلســیم تغییــرات بســیار زیــادی را دارا مــی باشــند. در جــدول 3 نیــز تغییــرات میــزان پروتئیــن خــام در چنــد علوفــه ــرای مــواد خوراکــی ــی کــه ب ــه شــده اســت )بینگتســون23 ، 1984(. بنابرایــن، اســتفاده از اعــداد جداول ارائــد ســبب اشــتباهات بزرگــی در ــه صــورت میانگیــن تهیــه شــد. می توان ــا اقلیــم بخصوصــی ب یــک کشــور یزمــان تنظیــم جیــره هــای غذایــی )بــرای ســایر مناطــق( شــود. بــا مالحظــه ایــن ارقــام، بــه اهمیــت شــناخت

ترکیبــات و غلظــت مــواد مغــذی خــوراک هــا بیشــتر پــی بــرده مي شــود.

جدول 2 – دامنه تغييرات مواد مغذی در مخلوط علوفه، بقوالت-گندميان )بر اساس ماده خشک(دامنهمیانگیننوع ماده مغذی

71/7- 59/451مجموع مواد مغذی قابل هضم )%(40/3- 16/45/5پروتئین خام )%(

9/63- 2/260/42پتاسیم )%(2/61- 1/020/01کلسیم )%(0/74- 0/290/07فسفر )%(0/75- 0/2207منیزیم )%(0/34- 0/230/04گوگرد )%(

265- 48/16منگنز )میلی گرم در کیلوگرم( 2599- 22210آهن )میلی گرم در کیلوگرم( 92- 13/12مس )میلی گرم در کیلوگرم( 300- 27/28روی )میلی گرم در کیلوگرم(

جدول 3- دامنه تغييرات پروتئين خام در يونجه، شبدر برسيم و مخلوط بقوالت-گندميان )بينگتسون، 1984( نوع

ماده خوراکیتعداد نمونه تجزیه شده

درصد پروتئین خام درماده خشک

25/6- 4613/5یونجه خشک23/7- 4313/6شبدر برسیم

25/2- 438مخلوط بقوالت-گندمیان

همانطـوری کـه اعـداد فوق نشـان می دهـد، پروتئین خام یونجه خشـک تقریبـاً 100 دردصد متغیر بوده اسـت چنیـن تغییراتـی در پروتئیـن خـام مخلوط بقوالت – گرامینه به بیش از سـه برابـر می رسـد )3/15 = 8 : 25(.

23. Bengtsoon



تغییرات مواد مغذی فرآورده های فرعی و پس مانده های کشاورزی

دامنـه تغییـرات و تفـاوت هـای مـواد مغـذی در فـرآورده های فرعـی و پس مانده های کشـاورزی شـدیدتر اسـت زیـرا عوامـل دیگـری نظیـر روش های اسـتحصال و فـرآوری محصـول اصلی و فرعـی نیـز تاثیرگذار می باشـند. مثـاًل، غلظـت مـواد مغـذی در سـبوس برنج بسـته بـه نـوع و روش شـالیکوبی بسـیار متغیر اسـت. در مـواردی کـه پوسـته شـلتوک )rice hull( بـا سـبوس برنـج مخلـوط می شـود، درجـه مرغوبیـت و ارزش غذایی سـبوس برنـج کاهـش مـی یابد. چربی خام سـبوس برنج بیـن 13- 6/6 ، الیاف خـام بین 30/3- 13، خاکسـتر خـام بیـن 20/5- 12 و پروتئیـن خـام آن بیـن 14- 7/3 درصد متغیر اسـت ) فضائلـی، 1371(. وقتی تغییرات میـزان خاکسـتر نزدیـک بـه دو برابر باشـد هر یـک از عناصـر معدنی نیز ممکن اسـت، دسـتخوش چنین دامنه

بگیرد. قـرار تغییراتی بنـا بـه نظـر اشـنایدر )1947(، کیفیـت فـرآورده های فرعی دانـه غالت از محلـی به محل دیگـر و زمانی به زمـان دیگـر )بسـته بـه نـوع و نحـوه فرآینـد( متفاوت اسـت. نامبـرده که مجموعـه نتایـج تجزیه مـواد خوراکی چندیـن کشـور را گـردآوری کـرده اسـت اظهـار می دارد کـه فقط تعـداد اندکـی از داده های مربـوط به تجزیه

مـواد خوراکـی در طـول زمـان و در تمام دنیا یکسـان می باشـد. بنـا بـه گـزارش آمرمـن24 )1970( آسـیاب کردن یـک خوراک ممکن اسـت بر غلظـت عناصر تاثیـر بگذارد. نامبـرده گـزارش داد کـه مقـدار Mn, Cu, Zn, Fe و Na در نمونـه های تفاله مرکبات )در حین آسـیاب کردن(

در حـد معنـی داری افزیش یافت.از دیگـر فـرآورده هـای فرعـی تفالـه حاصـل از روغن کشـی زیتـون را می توان مثـال زد که بسـته به روش روغـن کشـی دارای کیفیـت بسـیار متغیری اسـت. چنانچـه، این بقایا، همراه با هسـته باشـد، الیاف خـام آن به حـدود 40 درصـد و پروتئیـن خـام آن کمتـر از هفـت درصد می رسـد. ولی اگر بدون هسـته باشـد الیاف خام آن بـه حـدود 20/3 درصـد و پروتئیـن خـام آن بـه بیـش از 14 درصـد مـی رسـد. همچنین، درصـد چربی آن

بسـته بـه روش روغن کشـی )فشـاری یـا حالل ...( بسـیار متغیر می باشـد ) فضائلـی، 1371(.کاه غـالت و حبوبـات نیـز بسـته بـه روش برداشـت محصـول و نحـوه جمـع آوری و اسـتحصال کاه از نظـر کیفیـت متغیـر اسـت. مثـاًل در روش درو باکمبایـن نسـبت برگ به سـاقه در کاه جمع آوی شـده به نفع سـاقه کاهـش مـی یابـد و یـا در مـورد کاه برنـج سیسـتم خرمنکوبـی در ایـن امر موثـر اسـت. بدیهی اسـت تغییر در

نسـبت بـرگ به سـاقه سـبب تفـاوت در کیفیـت و ترکیبـات مغذی کاه مي شـود.

عوامل موثر بر ارزش غذایی علوفه و خوراک های دام :عمده ترین عوامل موثر بر غلظت و تغییرات مواد مغذی در خوراک ها عبارتند از :

1- تفاوت های مربوط به گونه ، رقم و سویه25 گیاه 2- قسمتهای مختلف گیاه مانند برگ، ساقه ، طوقه، غده، میوه، دانه، پوشینه های دانه و میوه

3- مرحله برداشت گیاه از نظر رشد و بلوغ 4- حاصلخیزی و خصوصیات خاک

5- اقلیم، شرایط آب و هوائی و فصل 6- تغییرات در طی نگهداری ، فرآیند و انبار کردن

24. Ammerman

25. Strain



7- وجود ترکیبات ضد تغذیه ای 8- مواد خارجی که ممکن است با مواد خوراکی مخلوط شده باشند.

البتـه تاثیـر ایـن عوامـل بـر ترکیبـات مـواد مغـذی در بافتهـای مختلـف گیـاه ، بـا مدیریـت زراعـی که به منظـور افزایـش محصـول اعمـال می شـود متغیر خواهـد بود. این عوامل شـامل: اسـتفاده ازکودهـای مختلف ،

اصـالح خـاک ، آب مـورد اسـتفاده در آبیـاری ، همچنیـن اصـالح نبـات و انتخاب ارقـام پرمحصول می باشـد.

اثر گونه ، رقم و سويهمنابـع خـوراک دام، بخصـوص گیاهـان علوفـه ای، از نظـر ترکیبـات و ارزش غذایـی تفـاوت هـای عمـده ای دارنـد. بیـن گیاهـان خانـواده بقـوالت و گیاهـان خانـواده گندمیان اختالفات مشـخصی وجـود دارد، بـه عنوان مثـال پروتئیـن در بقـوالت باالتـر از گندمیـان اسـت. بقـوالت غالبـا حـاوی مقـدار زیادی کلسـیم )حـدود 4 تا 5 برابـر(، منیزیـم )2 تـا 3 برابـر(، پتاسـیم ) 7 برابـر(، گوگـرد، آهـن ، روی ، مـس و کبالـت بیشـتری نسـبت به گندمیـان مـی باشـند ولـی میـزان سـیلیس و منگنـز در آنهـا نسـبت بـه گندمیـان کمتـر اسـت )فضائلـی و

همـکاران. 1384، نجـف نـژاد و همـکاران، 1386(.تفاوت هـای ژنتیکـی اثـرات تعییـن کننـده ای بـر میزان پروتئیـن خام ، الیـاف خـام و قابلیت هضم علوفـه دارد. عـالوه بـر این زمان بلوغ ، نسـبت برگ به سـاقه ، نحوه رشـد و میـزان تحمل به تنش های محیطی بـر روی ترکیبات

شـیمیایی مواد خشـبی موثر بوده )اریکسـون26 و همکاران، 1982؛ جعفری و همکاران، 1376(.تحقیقـات نشـان داده )اریکسـون و همـکاران، 1981 ( که حتـی ارزش غذایی کاه ها نیز تحـت تاثیر عوامل مزبـور قـرار مـی گیـرد به نحـوی که میـزان پروتئین خـام کاه جو انـدازه گیری شـده در ارقام مختلـف، از 3/9 تـا 9درصـد، در کاه یـوالف از 9/ 1تـا 1/ 7درصـد، در 8 رقـم کاه چـاودار از 3/ 2تـا 4/3 و در 8 رقـم کاه گندم

پاییـزه از 4/ 2تـا 9/ 5متغیر بوده اسـت .غلظـت مـواد معدنـی در بعضـی جنـس هـا و گونه هـای گیاهـی چندین برابـر بیشـتر از گونه هـای دیگری اسـت کـه در همـان شـرایط رشـد می کننـد، مثـال گیاهـان شورپسـند ماننـد آتریپلکـس حـاوی سـدیم و کلر خیلـی زیادتـری نسـبت بـه سـایر نباتـات مـی باشـند. ایـن گونه گیاهـان معمـوال دارای 14ـ 8 درصـد کلریـد سـدیم هسـتند، در صورتـی کـه در گیاهـان معمولـی غلظـت ایـن عناصـر تنهـا 0/01 درصد اسـت )باشـتینی، 1378(. همچنیـن، بعضـی از گونه هـای گـون کـه در خـاک هـای غنی از سـلنیوم و آهن رشـد می کنند حاوی 3000تـا 5000 میلـی گـرم در کیلوگـرم سـلنیوم هسـتند در حالـی کـه گونه هـای دیگـر که در همـان خاک رشـد کرده انـد دارای غلظـت 10تـا 20میلـی گـرم در کیلوگـرم از ایـن عناصر هسـتند )مـک دوول3، 1985؛

موسـوی، 1374(در مطالعـه ای بـر روی 58نـوع از گـراس هـای موجـود در شـرق آفریقـا، کـه در یـک نوع خاک رشـد کرده و در مرحلـه رشـد یکسـانی نمونـه بـرداری شـدند دامنـه تغییرات غلظت عناصر بر اسـاس ماده خشـک شـامل خاکسـتر خام 13/3 - 4درصد، کلسـیم 0/55ـ 0/09 درصد و فسـفر0/37 – 0/05 درصد گزارش شـده اسـت

)مک دوول، 1985(. عامــل اصلــی کــه مقــدار مــواد معدنــی گیــاه را تنظیــم می کنــد، تــوان جــذب ویــژه بــرای مــواد معدنــی مختلــف بــوده کــه از نظــر ژنتیکــی ثابــت اســت. بــه همیــن دلیــل اســت کــه غلظــت ازت و پتاســیم در مــواد گیاهــی ســبز تقریبــا ده برابــر بیشــتر از فســفر و منیزیــم اســت کــه ایــن عناصــر هــم بــه نوبــه خــود 100تــا 1000برابــر بیشــتر از مقــدار عناصرکــم نیــاز اســت )منــگل و کوکبــی، 1362(. ایــن الگــوی کلــی در تمــام

26. Erickson



گونه هــای گیاهــان ســبز وجــود دارد. بــه هــر حــال در گونه هــای مختلــف گیاهــان تفــاوت قابــل مالحظــه ای در مقــدار مــواد معدنــی وجــود دارد کــه بــه وســیله خــواص ژنتیکــی گیــاه تعییــن می شــود. مقادیــر نســبی ــد ــوع خــاک روئیــده بودن ــه مختلــف گیاهی کــه در یــک ن ــه 5 عنصــر معدنــی مهــم در چنــد گون ــوط ب مرببرحســب درصــد در جــدول 4 ارائــه شــده اســت. داده هــای ایــن جــدول نشــان می دهــد حتــی اگرگیاهــان تحــت شــرایط یکنواخــت خــاک و محیــط نظیــر شــرایط گل خانــه ای بروینــد گونــه هــای مختلــف حــاوی

نســبت هــای خیلــی متفــاوت عناصــر جــذب شــده از خــاک خواهنــد بــود.

جدول )4(- ميزان برخی عناصرمعدنی درقسمتهای هوائی چندگونه گياه )درصد در ماده خشک (

فسفرازتمنیزیمپتاسیمکلسیمگونه

1/683/470/731/470/08آفتابگردان1/461/190/571/480/05لوبیا

0/464/160/232/260/06گندم

0/684/040/291/940/13جو

تفاوت در قسمت های مختلف گیاه

برگ گیاهـان علوفـه ای نسـبت به سـاقه آنها دارای انـرژی قابل هضم ، پروتئین و سـایر مواد مغذی بیشـتری بـوده و الیـاف خـام کمتـری دارند. بنابرایـن ارزش غذایـی بـرگ نسـبت بـه سـاقه بیشـتر اسـت. در بعضـی از گیاهـان خانـواده گندمیـان )ماننـد نیشـکر و ذرت( سـاقه انـدام ذخیـره اسـت که ایـن امـر سـبب مـی شـود تا سـاقه ها دارای ارزش غذایـی بیشـتری نسـبت بـه بـرگ ها، بخصـوص در اوایل مرحله رشـد، باشـند )طباطبایی و همـکاران، 1376(. در یونجـه بـرگ هـا تقریبـا یک سـوم کل ماده خشـک را تشـکیل می دهنـد، در حالی که از نظر ارزش غذایی دو سـوم آن را دارا هسـتند. در نتیجه به هنگام خشـک کردن و ذخیره سـازی ، الزم اسـت

حداکثـر مقـدار بـرگ آن حفظ شـود )معیر، 1382؛ شـفیعی ورزنـه، 1382(.میـزان مـواد معدنـی بـه طـور قابـل مالحظـه ای بین انـدام های گیـاه متفاوت اسـت . معمـوال میـزان تغییر مـواد معدنـی در قسـمت هـای رویشـی گیـاه بیشـتر از میـوه ، دانه و غده اسـت، به طوریکـه گیاه بـرای میوه و دانـه خـود، مـواد معدنـی و آلـی را از دیگـر انـدام هایش فراهـم می کنـد و این امر باعث می شـود تـا تغییرات مـواد معدنـی در اندامهـای زایشـی و ذخیره ای کم باشـد . حداکثر غلظت مـواد مغذی در اغلـب نباتات علوفه ای در بـرگ آنهـا اسـت، همچنیـن، قابلیـت هضـم مـاده خشـک در رأس سـاقه های یونجـه نسـبت بـه قاعده آن

بیشـتر اسـت )ابن عباسـی، 1376؛ طباطبایی و همـکاران، 1386(.نسـبت بیـن سـاقه و بـرگ یونجـه یکی از عوامل سـنجش بـه نژادی ایـن گیاه اسـت. از آنجا کـه در آغاز به گل رفتـن ، تقریبـا 50درصـد میـزان پروتئیـن قسـمت هوائـی یونجه در بـرگ این گیاه اسـت، بنابرایـن، میزان بـرگ زیادتـر یـا نسـبت زیادتـر بـرگ بـه سـاقه در یونجـه ، جـزء مهمتریـن عوامـل در تولیـد علوفه بـا کیفیت

خـوب بـه شـمار می آید.

اگرچـه از نظر وزن ، نسـبت سـاقه به برگ قسـمت زیادتری را شـامل می شـود، ولی میـزان پروتئین موجود در سـاقه نسـبت بـه برگ کمتر اسـت. میـزان پروتئین خام برگ هـا در موقع گل دادن گیاه حـدود 22 درصد،



مقـدار آن در اولیـن سـاقه حـدود 10 درصد، در دومین سـاقه 15 درصـد و درگل آذین حدود 32 درصد اسـت. نسـبت وزن مـاده خشـک بـرگ بـه کل محصـول کامال متفاوت اسـت، به طـوری کـه در برخی ارقام ایـن گیاه ، در چیـن اول نسـبت بـرگ بـه سـاقه 1 بـه 2 و یا 1 به 3 اسـت و در چیـن دوم 1 به 1/5 تا 2 اسـت )طباطبایی

و همکاران، 1376( .بـرگ هـای گیـاه به عنـوان اندامهـای اصلی فتوسـنتز دارای فعالیـت آنزیمی زیادتـری می باشـند. بنابراین، غالبـا غلظـت کربوهیدرات هـای غیرسـاختمانی و پروتئیـن در بـرگ آنهـا بسـیار بیشـتر از سـاقه ها اسـت. بـه عنـوان مثـال، غلظـت پروتئیـن برگ هـا در یونجه 7/ 22درصد ماده خشـک آن را تشـکیل می دهـد. همین طور، غلظـت کربوهیدراتهـای غیـر سـاختمانی در بـرگ هـای یونجـه به حـدود 20درصد ماده خشـک آن می رسـد، امـا سـاقه ها بـه دلیـل دارا بـودن بافـت آوندی ضخیم تـر الیاف خام بیشـتر ی دارنـد. درعلف هائی که نسـبت بـرگ بـه سـاقه آنهـا 1/2 بـه 1باشـد، تقریبـا دو سـوم کل ماده خشـک قابـل هضم آنهـا در برگ هایشـان قرار

)فریم27، 1992(. دارد

مرحله رشد در زمان برداشت

در اکثـر علوفه هـا افزایـش سـن )زمان برداشـت ( بـا کاهش کیفیـت آنها همراه اسـت ، باید توجه داشـت که سـن )زمـان برداشـت علوفه ( و بلـوغ فیزیولوژیکی دارای معنی یکسـانی نهسـتند. بنابراین، عواملـی نظیر درجه حـرارت پاییـن و نـور، بـا تاخیـر بلـوغ، سـبب افزایـش کیفیـت علوفـه در یک سـن معیـن می شـوند. مطالعات انجـام شـده، کاهـش سـریع در قابلیت هضـم و مقدار پروتئیـن و افزایش در مقـدار الیاف ، لیگنین و سـایر اجزاء دیـواره سـلولی بـا افزایـش سـن را نشـان داد )نوروزیان و عالمـه 1370؛ کریمـی، 1375 ؛ هیـت28 و همکاران،

.) 1985 مرحلـه رشـد مهمتریـن عامـل موثـر بـر ترکیـب و ارزش غذایـی علوفه اسـت ، بـا افزایش سـن گیاه میزان احتیـاج آن بـه بافـت هـای سـاختمانی افزایـش یافتـه و در نتیجه مقادیر سـلولز، همـی سـلولز و لیگنین در آن افزایـش یافتـه و ایـن امـر در میـزان الیاف خام گیـاه نیز مؤثر اسـت که می توانـد از 20درصد در گیـاه جوان به 40درصـد در گیـاه بالـغ افزایـش یابـد ) هیـت و همـکاران، 1985 (. با افزایش سـن گیاه از مقـدار پروتئین آن کاسـته مـی شـود. بنابرایـن، رابطه معکوسـی بیـن مقادیـر پروتئین و الیـاف خام دریـک گونه گیاه وجـود دارد )قنبـری و همـکاران، 1386؛ مـک دونالـد و همـکاران، 1990(. مطالعـات نشـان دادکـه تاخیر در برداشـت کاه باقـال سـبب از بیـن رفتـن بـرگ ها وکاهـش میـزان پروتئین خـام و قابلیـت هضم ماده آلی نسـبت به شـرایط

عادی برداشـت می شـود )مرکـز اطالعات خـوراک اسـترالیا29 1982(.در اکثرگیاهـان علوفـه ای بالـغ ، دیـواره سـلول هـای سـاقه ضخیـم شـده و حـاوی مقـدار زیادتـری لیگنین می شـوند. در گیاهـان خانـواده گندمیـان و بقـوالت انـرژی قابل هضـم و پروتئین با پیشـرفت بلـوغ گیاه کاهش می یابـد. در گیاهانـی نظیـر یونجه کـه نحـوه رشـد کامـال متفاوتـی بـا گندمیـان دارد، تغییرات نسـبتا سـریعي در زمـان بلـوغ گیـاه وگلدهی صـورت می گیـرد. مقـدار پروتئین خـام یونجه در چین دوم براسـاس ماده خشـک

بوسـیله انتشـارات انجمـن ملـی تحقیقـات)NRC, 1989( بصورت زیر ارائه شـده اسـت:

27. Frame

28. Heath

29. Australian Feed Information Center



در مرحلــه رویشــی 21/5 ، قبــل از گلدهــی 19/4 ، اوایــل گلدهــی 18/4، اواســط گلدهــی 17/1 ، تمــام گل 15/9و بالــغ 13/6 درصــد و مجمــوع مــواد مغــذی قابــل هضــم از 63 تــا 55 درصــد تغییــر می کنــد. قســمتی از ایــن اختالفــات بــه ایــن دلیــل اســت کــه بــا بالــغ شــدن گیــاه مقــداری از بــرگ هــا از دســت می رونــد کــه حــاوی مقــدار مــواد مغــذی بیشــتری هســتند. بــا بالــغ شــدن گیــاه میــزان کلســیم ، فســفر و اکثــر عناصرکــم مصــرف کاهــش می یابــد. تغییــرات پروتئیــن خــام یونجــه و شــبدر قرمــز بــر اســاس مراحــل مختلــف بلــوغ

در جــدول 5 آمــده اســت .اثر مرحله برداشت بر میزان تولید و ارزش غذایی یونجه در جدول 6 نشان داده شده است )چسمورد30، 1979(.

جدول 5- مقايسه غلظت پروتئين خام )بر حسب درصد در ماده خشک( يونجه و شبدر قرمز در مراحل مختلف برداشت

نوع گیاهمرحله برداشت

بلوغگلدهی کاملده درصد گلدهیغنچه دهیقبل از غنچه دهی

23/52220/214/311/3یونجه

29/320/519/51411شبدر قرمز

جدول 6- عملکرد توليد، پروتئين و الياف خام علف يونجه برداشت شده درمراحل مختلف

تولید ماده خشک مرحله برداشت)کیلوگرم در هکتار(

الیاف خامپروتئین خام

)کیلوگرم در هکتار()درصد()کیلوگرم در هکتار()درصد(944421/6204326/42491غنچه دهی

101043220/9217928/32950 درصد گلدهی1016018/7190032/93340گلدهی کامل

ترکیـب شـیمیایی گیاهـان زراعـی و علوفـه مراتـع بـه علت تفـاوت هایی کـه در رسـیدن به مرحلـه بلوغ و سـاختمان دیـواره سـلولی آنها وجـود دارد، بـه طـور عمـودی تغییر می کنـد، یعنی قسـمت های باالئـی گیاهان کـه جوان اسـت حـاوی مقادیرکمتـری از اجزاء دیواره سلولی اسـت. ارزش غذایـی برگ و سـاقه در مراحل اولیه

رشـد یکسـان اسـت، امـا در طی رشـد با نسـبت هـای مختلفی کاهـش می یابد.پژوهـش هـای انجام شـده بوسـیله موسسـه تحقیقات جنگلها و مراتع کشـور )کـروری و همـکاران، 1361( نشـان دادکـه نباتـات مهـم مرتعـی در مراحـل مختلـف فنولوژیکـی و در شـرایط آبیاری شـده ، در ابتدای رشـد حـاوی پروتئیـن بیشـتری بـوده، ولـی بهتریـن زمان برای برداشـت آنها بـا توجه بـه تمامی جوانب زمانی اسـت کـه حـدود 10تـا 15درصـد مزرعه به گل نشسـته باشـد. خالصه نتایج مطالعـه ای که بر روی گیاهـان علوفه ای تیـره گندمیـان )11گونـه ( و تیـره بقـوالت ) 9گونـه ( در مراحـل مختلـف نمـو انجام شـده اسـت، نشـان دادکه قسـمت اعظـم کاهـش پروتئیـن در گندمیـان بیـن مرحلـه سـاقه رفتـن و خوشـه رفتـن اسـت ، در صورتی کـه

کاهـش پروتئیـن در گیاهـان خانـواده بقـوالت درکلیـه مراحل نمو بـه صورت تدریجی اسـت. الیـاف خـام گیاهـان خانـواده گندمیـان باالتریـن افزایـش را در بیـن مرحلـه سـاقه رفتـن و خوشـه رفتـن

30. Chessmored



داشـته اسـت درصورتـی کـه افزایـش الیاف خـام درگیاهـان تیره بقـوالت در تمـام مراحل به صـورت یکنواخت اتفـاق مـی افتـد )علـوی، 1379؛ فریـم، 1992(. بـا روند افزایش سـن گیاه غلظـت عناصر معدنی نیـز تغییر می کنـد. مقـدار فسـفر درعلوفـه جـوان معمـوال بـه 0/35 درصد می رسـد، امـا در علوفه ای کـه تا فصل سـرما روی زمیـن باقـی می مانـد، بـه میـزان کمتـر از 1/ 0درصد کاهـش می یابـد. غلظت عناصری مانند پتاسـیم ، سـدیم ، کلـر، مس ،کبالـت ، نیـکل ، روی و مولیبـدن نیـز همـراه بـا بالـغ شـدن گیـاه بـه طـور فاحشـی کاهش می یابـد. مقـدار سـیلیس بـا بالـغ شـدن گیـاه افزایـش یافتـه در صورتـی کـه مقادیـر منگنـز، یـد و آهن بـا مرحلـه بلوغ

تغییـرات زیـادی نمـی یابد )فضائلـی، 1371(. در مطالعـه ای کـه )زریـن کفـش، 1371( تغییـرات عناصـر معدنـی پـر مصرف )کلسـیم ، فسـفر و منیزیم ( و همچنیـن عناصرکـم مصـرف )آهـن ، مـس ، روی ، منگنـز و کبالـت( در مراحـل مختلـف برداشـت در یونجـه همدانـی مـورد بررسـی قـرار گرفت، مقـدار کلسـیم ، فسـفر، منیزیـم در چین های متفـاوت اختـالف چندانی با یکدیگـر نداشـتند، ولـی در مراحـل مختلـف رشـد درتمامـی چین ها نوسـان چشـمگیری داشـت. مقـدار آهن در طـول دوران رشـد افزایـش یافـت . مقـدار مـس در پنـج مرحلـه از چیـن اول و دو مرحله از چیـن دوم ناچیز و قابـل اندازه گیـری نبـود، ولـی در سـه مرحلـه بعـدی از چیـن دوم و در چیـن هـای سـوم و چهـارم مقادیـر مـس اندازه گیـری شـد کـه بـا مقادیر گزارش شـده در جـداول بین المللـی متفاوت بوده اسـت. منگنـز و روی تغییراتـی مشـابه آهن داشـته اسـت در صورتـی کـه نوسـان کبالـت در چهارچیـن تقریبا مشـابه ولـی درمراحل

پنجگانـه مورد بررسـی افزایش داشـته اسـت. تحقیقـات انجـام شـده نشـان داده کـه قابلیت هضم مـاده آلـی و پروتئین خـام کاه گندم یک هفتـه قبل از برداشـت بـا کمبایـن بـه ترتیـب 5/ 44و 7/ 6درصـد بوده اسـت، امـا در زمان برداشـت بـه 5/ 38و 7/ 5درصد و یـک هفتـه پـس از برداشـت بـه 35و 5/ 5درصـد کاهـش یافته اسـت . مطالعات دیگر نشـان داد کـه در غالت

بـه جـز برنـج، قابلیت هضـم برگ ها باالتر از سـاقه اسـت )شـریفی، 1373(.

اثر خاک و حاصلخیزی آن

خـاک و کوددهـی بـرروی کمیـت و کیفیـت علوفـه و محصوالت زراعـی اثر بسـزائی دارد، اگر چـه اثر آن از تغییراتی کـه تحـت تاثیـر مرحلـه رشـد و بلـوغ ایجـاد می شـود، بسـیار کمتر اسـت، ولـی مطالعات انجام شـده اختالفـات فاحشـی را بیـن انـواع مختلـف گیاهـان کـه ناشـی از عکس العمـل به مصرف کود بوده اسـت نشـان داده انـد )منـگل و کوکبـی، 1362(. بـه عنوان مثـال ، اگر در مخلوط بقـوالت وگندمیان کود ازت در سـطح باال

مصرف شـود، مشـاهده می شـودکه گندمیان رشـد بیشـتری نسـبت به بقوالت خواهند داشـت .حاصلخیـزی و مشـخصات خـاک ، ارزش غذایـی گیاهـان را تحـت تاثیـر قرار می دهـد. بدیـن ترتیب ارزش غذایـی یونجـه و سـایر گیاهـان خانـواده بقوالت بـا حاصلخیزی خـاک تحت تاثیر قـرار می گیرد، ولـی این تاثیر نسـبت بـه خانـواده گندمیـان کمتـر میباشـد. بـرای مثال بـا تغییـر دادن میـزان کود ازتـه در خـاک ، پروتئین

موجـود در علـف مرغ بیشـتر از یونجـه تغییـر می نماید )کریمـی، 1375(.علـف مـرغ معمـوال کمتـر از 9درصـد پروتئیـن خـام دارد، ولـی می تـوان بـا دادن کـود ازتـه ایـن مقـدار را بـه باالتـراز 16درصـد رسـاند، همچنیـن، بـا اسـتفاده بیشـتر از کـود ازتـه ، پروتئیـن خـام بعضـی از گیاهان

خانواده گندمیـان در مرحلـه رویشـی بـه حـدود 20درصـد نیـز خواهـد رسـید. ترکیـب مـواد معدنـی علوفه هـا، بویـژه در خانـواده گندمیـان شـدیدا تحـت تاثیر میـزان مـواد معدنی خاک



یـا عملیـات کوددهـی قـرار می گیـرد )آرچـر31 (1993. کـود ازت در علـف مـرغ باعـث افزایش مقـدار پروتئین خـام ، کاهش کربوهیدراتهـای محلـول در بـرگ و سـاقه شـده و همچنین لیگنینی شـدن آنها را تسـریع می کند. محققیـن در کانـادا ارزش غذایـی کاه گنـدم ، کاه جـو و کاه یـوالف تولیـدی از دو مزرعـه را بـا کشـت سـال قبـل همیـن محصوالت که به صورت دیم کشـت شـده بودند، مقایسـه کردنـد )عبدالطیـف32 و همکاران، 1987(. بررسـی ها نشـان داد کـه میانگیـن میـزان پروتئین خام در کاه غله آبـی 5/6 و کاه دیـم 3/5 درصد بود. قابلیـت هضـم مـاده آلـی کاه جـو و کاه یـوالف در حالـت دیـم و یـا آبی تفاوتی نداشـت امـا قابلیـت هضم ماده

آلـی کاه گنـدم آبـی باالتـر از دیم )41 درصـد در مقابـل 34 درصد( بود. در تحقیقـی دیگر)اریکسـون33 همـکاران، 1982( نشـان داده شـد کـه کودهـای ازتـه بـه طـور قابـل توجهـی می توانـد سـبب افزایـش میـزان پروتئیـن خام کاه شـود اما اثـر ناچیزی بـر روی قابلیت هضـم دارد به نحـوی کـه بـا بـه کار بـردن 226کیلوگـرم کود ازتـه در هکتار، میـزان پروتئین خـام کاه گنـدم از 5/ 3به 5/54

درصـد و قابلیـت هضـم مـاده آلـی از 36بـه 38 درصد افزایـش یافت .

اثر pH خاک

از دیگـر عوامـل تاثیـر گـذار بـر جـذب عناصر توسـط گیـاه ، pH خاک اسـت کـه می تواند خصوصـا برجذب بسـیاری از عناصرکـم مصـرف موثـر باشـد. بیمـاری اسـهال سـیاه34 کـه در اثر مصـرف علوفه حـاوی مولیبدن زیـاد دام هـا بـه آن مبتـال مـی شـوند ، عمومـا در مراتعـی کـه خـاک آنهـا رسـی و آهکـی اسـت، بـروز می کند )آرورا35 ، 1991(. در صـورت پاییـن بـودن pH خـاک، عناصـری مانند روی ، منگنز، آهن ، نیکل و کبالت بیشـتر بـرای گیاهـان قابـل جـذب بـوده امـا مولیبـدن و سـلنیوم در خاکهائی بـا pH باال بیشـتر قابل جذب هسـتند. در گیاهـان نیـز هماننـد حیوانـات اثـرات متقابـل در متابولیسـم مـواد معدنی وجـود دارد )باللـی، 1377(. مثال بـاال بـودن پتاسـیم در خـاک ، اثـر بازدارنـده بر جذب سـدیم و منیزیم توسـط گیـاه خواهد داشـت. پایین بودن

منیزیـم در گیـاه را مـی تـوان ناشـی از زیاد بـودن مقدار پتاسـیم در خاک دانسـت.

اقلیم و فصل

بـدون شـک رشـد انـواع گیاهـان تحـت تاثیـر اقلیـم و آب و هـوا قـرار دارد، به نحوی کـه بعضـی از گیاهان فقـط در اقلیـم خاصـی رشـد مـی کننـد. گیاهانی نیـز که تـوان رویشـی در اقلیم هـای مختلف را دارنـد از نظر

سـرعت رشـد و غلظـت مـواد مغذی تحـت تاثیر تغییـرات اقلیمـی قرار مـی گیرند. قابلیـت هضـم علوفـه گرمسـیری 15 واحـد کمتـراز قابلیـت هضم علوفه هـای مناطـق معتدله اسـت . علوفه گرمسـیری دارای کربوهیـدرات هـای محلـول پاییـن و مقدار لیگنین و دیواره سـلولی باال هسـتند. فصل و آب و هـوا بـر تراکـم مواد معدنی در گیـاه نیز تاثیر عمـده ای دارد )کریمی، 1379؛ اسـدپور، 1381(. بـه عنوان مثال، فسـفر موجـود در علوفـه معمـوال در شـرایط خشکسـالی خیلی کم اسـت. گیاهـان ازیـک گونه و رقم در شـرایط

31. Archer

32. Abdullatif

33. Erikson

34. Teart– P

35. Arora



متفـاوت آب و هوایـی دارای سـرعت رشـد متفاوتـی هسـتند بنابرایـن، در مناطـق سـردکه علوفـه کندتر رشـد می کنـد در مقایسـه بـا همـان علوفه در مناطق گرم دارای کیفیت متفاوتی اسـت. خشـکی هـوا و بارندگی بیش

از حـد ممکن اسـت باعث نوسـان هایـی درترکیب علوفه شـود. چهـار عامـل درجـه حـرارت ، سـن گیاه ، شـدت نـور و میـزان کـود ازتـه بـر روی تشـکیل الیـاف و قابلیـت هضم گیاهـان علوفـه ای تاثیـر می گذارنـد. افزایـش درجـه حـرارت و سـن گیاه تشـکیل لیگنیـن را افزایـش و قابلیـت هضـم را کاهـش مـی دهنـد. افزایـش شـدت نور وکـود ازتـه قابلیت هضـم را افزایـش و مقـدار دیواره سـلولی را کاهـش مـی دهنـد. البتـه افزایـش نـور و کـود ازتـه در مقایسـه بـا درجـه حـرارت و سـن گیاه نقش

کمتـری را دارنـد )کریمـی،1369 ؛ اکـوک36 1978(.میـزان بارندگـی بـر ترکیـب عناصـر معدنـی علوفـه مرتـع تاثیرمـی گـذارد، بـه عنـوان مثـال، کلسـیم در دوره هـای خشـک وکـم آب در گیاه انباشـته شـده و به هنـگام افزایش میـزان رطوبت خاک از تراکم آن کاسـته مـی شـود، از سـوی دیگـر به نظـر می رسـدکه در زمـان افزایش بارندگی تراکم فسـفر درگیاه بیشـتر می شـود.

خشــکی در گیاهــان علوفــه ای گندمیــان باعــث کاهش پروتئیــن ، فســفر و کاروتــن وکاهــش رشــد شــده و همچنیــن موجــب زودرســی مــی شــود. نــزوالت آســمانی در زمســتان ممکن اســت از طریــق آبشــوئی کــه صــورت می گیــرد، ارزش غذایــی گیاهــان علوفــه ای بالــغ مرتعــی را بــه میــزان زیــادی کاهــش دهــد. تولیــد ــد ــیری رش ــرایط سردس ــه در ش ــت ک ــی اس ــخصات علف های ــاال از مش ــی ب ــا ارزش غذای ــم و ب ــول ک محصمی کننــد. بــا وجــود ایــن در بعضــی از گیاهــان چنــد ســاله ممکــن اســت در فصل خشــک بــا رفتــن بــه حالــت رکــود و بــا انتقــال مــواد ذخیــره بــه ریشــه ها ارزش غذایــی برگهــا و قســمت هــای هوایــی آنهــا کاهــش یابــد

)آدامــز37، 1975؛ نوروزیــان و همــکاران، 1370(.

تغییرات در طی فرآیند و انبارکردن

کیفیـت و کمیـت علـف خشـک و بسـته بندی شـده در مزرعه بسـتگی بـه عواملـی مثل رسـیدگی گیاه در زمـان برداشـت ، روش حمـل و نقـل، رطوبـت موجـود و شـرائط آب و هوایی در زمـان برداشـت دارد. گزارش ها نشـان می دهـد کـه ضایعـات مـاده خشـک از حـدود 6 درصـد در روش خشـک کـردن مصنوعـی علف خشـک تاحـدود 35 درصـد بـرای علـف خشـک بسـته بندی شـده در مزرعـه تغییـر می کنـد )هنسـن38 و همـکاران، 1988(. در گـزارش دیگـری ، ضایعـات تنفسـی گیـاه )قبل از اینکه خشـک شـود( 35 درصد، ضایعات ناشـی از شستشـو در اثـر بارندگـی در 24 سـاعت پنـج تـا 14 درصـد و ضایعـات در اثـر خرد شـدن و ریزش برگها سـه

تـا 35 درصد اعالم شـده اسـت )معیـر،1382 ؛ شـفیعی،1382(.در پژوهـش هایـی کـه توسـط مرکـز خدمـات و توسـعه کشـاورزی در کشـور انگلسـتانADAS( 39(، طـی مـدت سـه سـال بـر روی شـش مزرعه انجام شـد، میـزان اتالف مـواد مغـذی از زمان برداشـت محصـول تا زمان مصـرف آن توسـط دام اندازه گیـری و میانگیـن کل اتـالف در ماده خشـک 19/3درصد گزارش شـد کـه از این مقـدار 13/7 درصـد مربـوط بـه اتـالف در مزرعـه و 5/6 درصـد مربوط بـه اتالف در انبـار بود. اتالف مـاده آلی و

پروتئیـن خـام قابـل هضم هـر دو حـدود 27 درصد برآورد شـد.

36. Acock

37. Adams

38. Hanson

39. Agricultural Development and Advisory Service



روش های شناسایی ارزش غذایی خوراک های دام و طیور :

بـراي ارزشـیابی مـواد خوراکـی مـورد مصـرف در تغذیـه دام و طیـور ممکـن اسـت از روش هـای مختلفـی اسـتفاده شـود، ولـی بـه هـر طریق کـه انجام بگیرد، هـدف آن بـه دسـت آوردن اطالعاتی در مـورد غلظت مواد معدنـی و مـواد ضـد مغـذی، خوش خوراکـی، قابلیت هضـم، قابلیت متابولیسـم، تـوان و بازدهـی تولید، خواص فیزیکـی و نگهـداری مـواد خوراکی می باشـد تا متخصصین و کارشناسـان دامپـروری، مروجیـن و دامپروران با مراجعـه و اسـتفاده از ایـن اطالعـات بتوانند جهت اسـتحصال، ذخیره سـازی، فـرآوری، جیره نویسـی و مصرف مـواد خوراکـی در تغذیـه دام و طیـور تدابیـری را اتخـاذ کنندکـه بـه حداکثـر بازدهـی تولیـدی و اقتصادی در

پـرورش دام و طیور دسـت پیـدا کنند )جورگینـز40، 1988(.بـه طـور کلـی بـرای تعیین میـزان مـواد مغذی، بـازده تولیـدی و عوامـل محدود کننـده هر مـاده خوراکی

تاکنـون سـه روش اصلـی معمول شـده اسـت که عبارتنـد از : y .روش های تجزیه شیمیایی که عمدتاً از ابزار آزمایشگاهی و مواد شیمیایی استفاده می شودy روش هـای بیولوژیکـی کـه در آن از حیوانـات اسـتفاده شـده و مـاده خوراکی بـر روی حیوان مـورد آزمون

مي شـود. قرار y .روش های میکروبیولوژیکی که در آن از میکروارگانیزم ها استفاده شود

در ایـن جـا بـه طور خالصه و فشـرده، سلسـله مراتـب و عناویـن و مراحل مختلف ارزشـیابی مـواد خوراکی به صورت شـکل )1( ارائه شـده اسـت.

40. Jurgens


جداول تركيبات شيميايي منابع خوراك دام و طيور ايران 19 فصل اول

نمودار مراحل مختلف ارزشيابي مواد خوراكي در تغذيه دام

گياهي : زراعي، باغي، مرتعي، محصوالت فرعي و پس مانده هاي زراعي و باغي فهرست حيواني : دريائي و آبزي، دام، طيور مواد

معدني : مكمل ها و مواد استخراجي خوراكي

نمونه برداري بر اساس روشها و چهارچوب و دستورالعمل هاي صحيح

تعيين مشخصات و تعريف ماده خوراكي

برآورد مقدار بالقوه و بالفعل ماده خوراكي

تعيين خواص فيزيكي ماده خوراكي

طبقه بندي بر حسب روشهاي عمل آوري

ئين خامپروت تعيين ماده خشك چربي خام الياف خام

% خاكستر خام اي -اف –ان

تجزيه تقريبي

مطالعه منابع راجع به ماده خوراكي

تعيين غلظت عناصر معدني (پرنياز، كم نياز)

ه سلولي و اجزاء آن (سلولز، همي سلولز، ليگنين، سيليكان)تعيين درصد ديوار

تعيين ارزش انرژي (قابل هضم، قابل متابوليسم، خالص)

شخوراكي از طريق آزمايش برروي حيوان تعيين خو(in vivo)

تعيين ارزش پروتئين خام (اسيدهاي آمينه، ارزش بيولوژيكي، ازت غير پروتئيني)

تعيين علل عدم پذيرش تعيين عوامل محدود كننده تعيين سطح قابل پذيرش توسط حيوان

بر عملكرد توليدبررسي امكان وارد كردن ماده خوراكي در جيره و اثر آن - آزمايش بررسي هاي تغذيه اي - در سطح مزرعه

بررسي اقتصادي - و توليد

سازي، فرآوري، افزودن مكمل، خنثي سازي عوامل محدود كننده، افزايش ارزش غذاييغني آزمايش نتايج بر روي حيوان و مشاهده پاسخ حيوان

ي مورد كتعيين جايگاه ماده خورا نظر در بين مواد خوراكي

شکل )1(: نمودار مراحل مختلف ارزشيابی مواد خوراكی در تغذيه دام


جـداولترکیبـات شیمیایی

مواد خـوراکی

مؤسسه تحقیقات علوم دامی کشور



21 جداول

ماده خشك) %100: تركيبات شيميايي خوراكهاي رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس 1جدول

DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE رديفCal.g%%%%%%%%% نام ماده خوراكي

)Helianthus annuus( آفتابگردان 3601 50/41 2/77 15/24 - -- 23/13 8/45 91/98ياي مزرعه بقا 1

N(9 22 23 - - - 22 22 - 19تعداد نمونه(

SD(2/25 3/35 11/85 - - - 5/42 2/1 - 241انحراف معيار( 4561 34/2 6/1 7/02 - - - 23/22 29/46 92/27كنجاله 2

N(36 53 36 - - - 17 15 - 10تعداد نمونه(

SD(3/02 5/54 8/04 -- - 1/14 6/54 - 134انحراف معيار(

)Panicum miliaceum(ارزن 4251 68/24 2/9 5/27 - -- 11/24 12/36 93/02دانه 3

N(2 2 2 - - - 2 2 - 2تعداد نمونه(

SD(0/73 0/08 0/05 - - - 0/16 0/14 - 51انحراف معيار( 3910 54/74 1/36 13/53 - - - 24 6/37 -كاه 4

N(- 3 3 - - - 3 3 - 3تعداد نمونه(

SD(- 1/06 12/02 - - - 5/44 0/29 - 179انحراف معيار(

22 جداول

ماده خشك) %100: تركيبات شيميايي خوراكهاي رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس 1ادامه جدول Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف

%%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g% 1 0/88 0/11 0/37 2/52 427/8647/39 21/76 6/78 - - - 18 22 20 12 21 21 20 9 - - - 0/76 0/07 0/34 0/57 228/34 13/79 9/16 0/42 - - - 2 0/45 0/63 0/7 1/42 633/2 140/42 42/48 - 0/03 - - 9 8 9 9 6 9 9 - 9 - - 0/05 0/15 0/07 0/17 257/64 5/27 21/91 - 0/01 - - 3 0/09 0/24 0/2 0/66 97/6534/57 12/4 25/09 - - - 1 1 1 1 1 1 1 1 - - - - - - - - - - - - - - 4 1 0/08 0/49 2/29 852/67 63/7 29/93 6/68 - - - 3 3 3 3 3 3 3 3 - - - 0/18 0/18 0/07 0/3 413/116/93 15/49 1/36 - - -

23 جداول

ماده خشك) %100: تركيبات شيميايي خوراكهاي رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس 1ادامه جدول DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE رديف

Cal.g % % % % % % % % % نام ماده خوراكي

)Onobrychys spp(. اسپرس 4265 0/9846/52 7/3 - -- 32/96 12/25 93/79علوفه(آفتاب خشك) 5 N(103 106 100 - - - 101 98 - 87تعداد نمونه( SD(1/32 2/27 4/98 -- - 0/85 0/41- 106انحراف معيار( )Oryza sativa( برنج 3634 0/8443/73 15/29 - 63/73 41/14 36/09 4/05 93/16كاه 6 N(74 128 118 29 28 - 120 96 - 125تعداد نمونه( SD(2/63 1/11 2/583 4/7 - 1/88 0/33- 146انحراف معيار( 3480 -7/43 0/7 - - - 0/88 8/06 91/52دانه 7 N(4 11 3 - - - 1 2 - 1تعداد نمونه( - -SD(0/83 1/34 0/39 - - - - 2/02(انحراف معيار 4029 6/5938/32 15/75 - 46/47 37 32/24 7/1 92/29سبوس 8 N(230 228 208 27 27 - 191 168 - 182(تعداد نمونه SD(1/79 1/66 6/26 14/02 17/24 - 2/5 2/18- 267(انحراف معيار )Gossypium spp(. پنبه 3585 -2/81 19/28 - - - 13 10/2 -بوته (پس از برداشت آخرين چين) 9 N(- 9 9 - - - 9 9 - 9(تعداد نمونه SD(- 2/11 2/4 -- - 2/22 0/56- 177انحراف معيار(

جدول )7(: تركيبات شيميايي خوراكي رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور ) براساس 100 درصد ماده خشک(

ادامه جدول )7(




24 جداول

ماده خشك) %100: تركيبات شيميايي خوراكهاي رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس 1ادامه جدول Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف

%%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g%5 1/18 0/16 0/19 1/83 334/16 63/95 9/55 20/44 - - - 108 105 97 99 101 102 100 102 - - - 0/24 0/04 0/03 0/19 55/51 9/86 1/7 3/69 - - - 6 0/39 0/06 0/17 1/7 217/62314/48 11/5 49/33 - - - 123 125 121 120 115 123 123 118 - - - 0/22 0/02 0/06 0/46 66/72 110/66 3/12 9/99 - - - 7 0/05 0/28 0/11 0/17 53/67 15/96 3/82 8/73 - - - 47 48 46 46 45 46 46 45 - - - 0/01 0/03 0/02 0/03 9/742/2 0/42 3/59 - - - 8 0/13 0/67 0/57 1/15 204251/89 17/7 39/86 - - - 198 196 185 183 175182 174 177 - - - 0/1 0/43 0/3 0/47 73/15 101/19 13/07 7/91 - - - 9 4/04 0/14 0/79 3/21 1431/67 91/16 12/62 - - - - 9 9 9 9 9 9 9 - - - - 0/79 0/05 0/08 1/08 905/54 17/83 1/97 - - - -

25 جداول

ماده خشك) %100: تركيبات شيميايي خوراكهاي رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس 1ادامه جدول

DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE رديف Cal.g%%%%%%%%% نام ماده خوراكي

- - - - - - - 74/5 6/1 93/5پوسته تخم پنبه 10

- - - - - - - N(1 1 1(تعداد نمونه

- - - - - - - - - -)SD(انحراف معيار 17/9825/044312 12/23/85 46/8 94/1118/8934/2436/1دانه 11

N(6 8 4 2 1 1 4 4 - 5(تعداد نمونه

SD(2/31 3/73 2/97 0/14 - - 0/8 1/65 - 1244انحراف معيار( 3972 45 8/25 9/43 - - -27/35 9/98 88/4ات پنبه پاك كنيضايع 12

N(3 4 4 - - - 6 2 - 2(تعداد نمونه

SD(2/7 4/25 9/25 - - - 3/72 8/84 - 559(انحراف معيار 33/354573 6/7 5/67 - - -94/0927/3826/91كنجاله تخم پنبه 13

N(401 561 404 - - - 153 261 - 126(تعداد نمونه

SD( 2/31 5/61 6/44- - - 1/37 3/48 - 339(انحراف معيار

(Triticale hexaploide) تريتيكاته 4076 - 1/97 - - --32 12/3 19/5 قصيل 14

N(1 1 1 - - - - 1 - 1(تعداد نمونه

- - - - - - -- - -)SD(انحراف معيار





26 جداول

ماده خشك) %100ات شيميايي خوراكهاي رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس : تركيب 1ادامه جدول

Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف %%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g%

10 0/4 0/1 - - - - - - - - - 1 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 11 0/41 0/62 - - - - - - - - - 3 3 - - - - - - - - - 0/12 0/13 - - - - - - - - - 12 2/15 0/37 - - - - - - - - - 2 4- - - - - - - - - 1/2 0/21 - - - -- - - - - 13 0/27 0/78 0/62 1/63 208/37 41/2 17/53 43/3 0/1 30/5 0/38 165 161 65 66 61 66 68 55 30 4 2 0/2 0/23 0/15 0/38 67/05 28/7 5/7 13/46 0/16 25/68 0/02 14 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

27 جداول


DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE رديف Cal.g%%%%%%%%% نام ماده خوراكي ) Hordeum vulgare(جو 69/044195 1/69 3/43 -27/31 6/126/89 91/9711/3دانه 15 N(422 581 429 4 3 - 341 434 - 434(تعداد نمونه SD(2/22 1/38 1/22 0/83 2/01 - 1/22 0/64 - 179انحراف معيار( - - 1/5 7/3 - - -20/77 92/058/97سبوس 16 - - N(2 3 3 - - - 1 1(تعداد نمونه - - - - - - -SD(1/34 3/18 10/94(انحراف معيار 52/783948 10/291/96 -45/25 93/7713/3421/5425/7قصيل (هوا خشك) 17 N(18 31 30 15 15 - 27 25 - 27(تعداد نمونه SD(2/95 4/32 5/01 3/11 5/37 - 3/65 0/57 - 171(انحراف معيار 47/723901 10/490/97 -37/5840/2164/32 93/733/65كاه 18 N(231 235 226 45 44 - 213 207 - 220(تعداد نمونه SD(1/96 0/81 3/97 2/96 4/28 - 2/18 0/38 - 315انحراف معيار( (Hordeum distichon) پوشينه بدون جو 81/694192 0/98 1/92 - - - 94/4612/992/41 دانه 19 N(40 40 39 - - - 39 38 - 40(تعداد نمونه SD(0/19 1/35 0/8 - - - 0/2 0/29 - 34انحراف معيار(

28 جداول



15 0/2 0/31 0/16 0/8 301/31 29/85 13/51 32/32 - - - 265 307 125 125 119 119 125 66 - - - 0/18 0/13 0/08 0/29 180 12/91 6/94 6/92 - - - 16 0/75 0/58 -- - - - - - - - 1 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 17 0/34 0/24 0/22 1/8 254/39 36/84 17/66 34/14 - - - 23 23 22 22 22 23 23 23 - - - 0/18 0/09 0/07 0/88 88/44 6/21 3/92 4/97 - - - 18 0/58 0/08 0/22 1/93 548/25 41/22 6/6 15/63 0/07 - - 205 214 220 216 215214 206 208 26 - - 0/25 0/03 0/07 0/56 347/92 22/11 1/98 8/33 0/02 - - 19 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -






29 جداول


Cal.g%%%%%%%%% نام ماده خوراكي

)Secale cereale(چاودار 4092 - 2/27 - - - - 32/1 11/6 22/5علف تازه 20

N(1 1 1 - - - - 1 - 1(تعداد نمونه

- - - - - - - -)SDانحراف معيار(

)Beta vulgaris macrorhiza( چغندر قند - - - - - - - 17/48 13/59 89/71بذر 21

- - - - - - - N(4 3 3تعداد نمونه(

- - - - - - - SD(1/74 0/1 7/23انحراف معيار( 2686 - 1/25 - - - - 9 12/63 -برگ سيلو شده 22

N(- 8 8 - - - - 8 - 8(تعداد نمونه

SD(- 0/69 0/55 - - - - 0/19 - 64/57انحراف معيار( 3230 40/15 1/65 26/33 - - - 16/65 15/22 91/5بوته 23

N(3 20 14 - - - 14 11 - 11تعداد نمونه(

SD(3/2 5/03 9/3 - - - 5/72 0/6 - 381/08انحراف معيار( 3972 59/66 0/99 5/92 - - -16/64 9/87 91/95تفاله 24

N(72 77 40 - - - 23 34 - 28تعداد نمونه(

SD(4/49 1/53 3/66 - - - 1/59 69/0 -308/9نحراف معيار(ا

30 جداول


Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف %%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g% 20 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 21 - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 22 - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 23 2/43 0/12 1/65 2/45 836/3 245/82 25/68 30/08 - - - 9 13 11 11 1011 11 11 - - - 1/06 0/03 0/28 0/25 281/51 70/01 6/97 7/97 - - - 24 0/55 0/22 0/15 1/58 193/5 29/68 14/48 3/3 - - - 47 45 4 4 4 4 4 4 - - - 0/21 0/12 - 0/05 5/8 0/36 0/64 0/18 - --

31 جداول


DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE رديفCal.g%%%%%%%%% نام ماده خوراكي )Zea mays spp(. ذرت 3/7381/624355 1/39 -18/42 7/87 4/05 89/869/22دانه 25 N(140 125 87 2 2 - 27 72 - 66تعداد نمونه( SD(2/38 2/04 3/07 4/05 10/07- 0/56 1/49- 230/85انحراف معيار( 10/581/6151/173938 -28/3134/6355/37 25/918/34سيلوشده 26 N(104 119 82 4 3 - 72 55 - 58(تعداد نمونه SD(5/2 1/94 3/82 3/51 2/43 - 3/41 0/47- 243/08انحراف معيار( 1/3456/043680 9/44 -27/2230/0554/69 92/815/95بقاياي ذرت دانه اي 27 N(44 58 45 24 23 - 45 36 - 44تعداد نمونه( SD(2/99 2/4 4/133/78 3/41 - 3/63 1/06- 346/13انحراف معيار( - - - - - - - 40/329/55 93/6تنگلو 28 - - - - - - - N(5 10 2تعداد نمونه( - - - - - - - SD(1/48 11/823/46انحراف معيار( )Sorghum bicolor( سورگوم 4244 - 1/3 - - - - 24/157/236سيلوشده 29 N(2 2 2 - - - - 2 - 2تعداد نمونه( SD(0/21 2/4 - - - - - 0/57- 49/5ار(انحراف معي






32 جداول



25 0/24 0/28 0/16 0/41 58/36 7/39 3/81 23/88 - - - 60 59 27 26 24 27 27 25 - - - 0/59 0/1 0/09 0/26 43/94 2/37 1 5/65 - - - 26 0/61 0/19 0/48 1/99 476 73/8 38/6 34/5 - - - 45 44 2 2 2 2 2 2 - - - 0/25 0/07 0/01 0/01 69/3 - 3/96 2/12 - - - 27 0/63 0/12 0/38 1/57 319/77 103/27 8/87 36/51 - - - 40 43 4039 38 38 40 28 - - - 0/19 0/04 0/06 0/26 192/21 33/27 6/84 12/76 - - - 28 - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 29 0/4 0/21 - - - - - - - - - 2 2 - - - - - - - - - 0/08 - - - - - - - - - -

33 جداول



10/041/8250/833983 -32/1137/7862/49 94/757/27علف خشك 30

N(71 88 84 52 49 - 90 67 - 23تعداد نمونه(

SD(1/21 2/6 3/09 4/02 3/57 - 1/81 0/79- 45/97انحراف معيار( 2/5246/394140 9/21 - - -33/03 19/218/85علف تر 31

N(31 36 30 - - - 30 32 - 2تعداد نمونه(

SD(2/81 2/1 3/68 - - - 2/04 0/66- 42/43انحراف معيار(

)Glycine max( سويا 0/7741/273285 5/99 - - -47/18 89/384/79كاه 32

N(24 24 23 - - - 23 22 - 23تعداد نمونه(

SD(2/98 1/01 4/48 - - - 1/15 0/29- 271/17انحراف معيار( 6/1937/064448 6/79 - - - 91/1742/537/44كنجاله 33

N(183 186 60 - - - 26 65 - 32تعداد نمونه(

SD(3/03 5/19 2/28 - - - 0/78 4/03- 401/79انحراف معيار( 34 جداول



30 0/72 0/21 0/27 0/88 390/34 283/68 21/21 22 - - - 56 60 37 36 39 34 40 38 - - - 0/32 0/1 0/08 0/28 138/54 122/05 8/96 6/17 - - - 31 0/06 0/32 0/18 0/41 46/74 16/26 11/27 16/28 - - - 17 17 15 16 15 16 16 16 - - - 0/13 0/05 0/01 0/04 4/3 0/7 0/53 0/69 - - - 32 1/63 0/31 0/53 0/95 183/35 31/54 6/27 7/93 - - - 23 22 23 23 23 23 23 23 - - - 0/06 0/04 0/04 0/07 10/99 1/27 0/63 0/64 - - - 33 0/66 0/71 0/45 2/26 491/84 47/76 26/27 60/17 0/03 29/33 - 20 19 6 8 7 7 7 7 7 3 - 0/84 0/21 0/03 0/93 174/447/75 3/43 4/23 0/01 14/19 -






35 جداول


DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE رديف Cal.g%%%%%%%%% نام ماده خوراكي )Trifolium spp(. شبدر 1/2447/513975 9/2 - - - 19/2919/0523سيلو شده 34

N(47 47 1 -- - 1 1 - 49تعداد نمونه(

SD(3/11 1/35 - - - - - - - 350/26انحراف معيار( 4171 11/911/5342/9 -37/3247/18 91/8814/6629 خشك علوفه 35

N(117 111 124 78 72 - 119 96 - 122(تعداد نمونه

SD(2/17 4/05 5/49 6/89 9/23 - 2/08 0/41- 215/48انحراف معيار(

)Trifolium elexandrium( شبدر برسيم -11/872/1440/71 - - -20/9524/33 13/5علوفه 36

- - N(79 88 59 - - - 54 77تعداد نمونه(

- -SD(1/97 3/48 6/13 - - - 2/01 0/55انحراف معيار(

)Brassica napus( گلزا 3825 42/44 73/1 89/9 - 45/57 81/41 92/39 04/4 79/94كاه 37 N( 15 15 15 15 15 - 15 15 15 15تعداد نمونه( SD(61/0 74/0 87/3 63/3 11/4 - 83/1 38/0 - 09/179اف معيار(انحر 4036 - - 7/5 - - -95/3437/2712/87كنجاله 38

N(5 4 5 - - - 1 - - 3(تعداد نمونه

SD(0/37 1/04 2/74 - - - - - - 253/7انحراف معيار( 36 جداول

ماده خشك) %100ده در تغذيه دام و طيور (بر اساس : تركيبات شيميايي خوراكهاي رايج مورد استفا 1ادامه جدول


34 1/870/14 - 2/93 - 51/8 18/9 - - - -

1 1 - 1 - 1 1 - - - -

- - - - - - - - - - -

35 1/59 0/21 0/4 1/99 260/47 55/3 10/67 20/03 0/07 - -

195 198 200 194 189 200 189 193 6 - -

0/25 0/03 0/1 0/47 181/16 18/87 2/31 10/4 0/05 - -

36 1/55 0/41 - - - - - - - - -

79 80 - - - - - - - - -

0/23 0/09 - - - - - - - - -

37 72/1 09/0 09/0 45/1 07/694 99/28 40/3 75/19 - - -

15 15 15 15 15 15 15 15 - - -

27/0 04/0 03/0 15/0 5/550 57/12 74/1 04/4 - - - 38 0/78 0/68 0/24 1/13 280 38 15 50 - - -

1 1 1 1 1 1 1 1 - - -

- - - - - - - - - - -





37 جداول



)Sesamum indicum( كنجد 4230 25/47 1/13 10/5 9/68 59/84 44/5 18/4 6/16 92/47كاه 39

N(5 10 1 8 5 8 4 3 - 8(تعداد نمونه

SD(2/43 3/05 - 3/38 5/07 0/88 6/14 0/59 - 12/54انحراف معيار(

)Triticum aestivum(گندم 4225 79/79 1/47 2/08 - 17/05 5/72 3/37 13/29 92/96دانه 40

N(198 248 281 1 1 - 111 150 - 176تعداد نمونه(

SD(2/19 1/83 1/36 - - - 0/67 0/35 - 111/6انحراف معيار( 4217 65/48 3 5/37 - 43/65 14/49 11/37 14/78 90/71سبوس 41

N(410 507 281 12 11 - 175 214 - 168تعداد نمونه(

SD(1/91 1/43 2/35 2/42 3/83 - 1/56 0/92 - 277/71انحراف معيار( - - - - - -- 3/8 10/3 89بقاياي بوجاري 42

- - - - - - - N(1 1 1تعداد نمونه(

- - - - - - -- - -)SDانحراف معيار( 3976 46/26 0/79 9/59 - 71/7 46/31 40/16 3/22 94/57كاه 43

N(875 1143 467 153 154 - 882 456 - 850(تعداد نمونه

38 جداول SD(1/43 0/96 3/94 4/434/91 - 1/75 0/35 - 178/79(انحراف معيار


Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف %%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g% 39 0/29 0/07 - - - - - - - - -

3 3 - - - - - - - - -

0/02 0/01 - - - - - - - - -

40 0/14 0/35 0/2 0/78 182/4 41/51 8/7 43/18 0/01 - -

156 230 115 118 119 115 121 102 11 - -

0/05 0/22 0/11 0/31 120/03 11/53 3/71 23/48 0/01 - - 41 0/25 0/92 0/64 1/36 165/26 118/59 15/68 114/99 - - -

223 237 7775 72 75 75 73 - - -

0/16 0/37 0/24 0/29 87/28 17/26 2/52 25/71 - - - 42 - - - - - -- - - - -

- - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - 43 0/39 0/08 0/14 1/33 325/93 46/63 6/93 10/8 0/05 - -

395 375 307 300 289288 306 306 19 - -

0/26 0/03 0/05 0/59 266/29 10/3 3/77 5/01 0/03 - -




جداول تركيبات شيميايي منابع خوراك دام و طيور ايران 39 جداول



- - - - - - -0/37 95/4534/2گلوتن 44

- - - - - - - N(1 4 1(تعداد نمونه

- - - - - - - - SD(- 6/79انحراف معيار(

گوشت 13/2719/6311/814828 - - - 86/3652/213/07پودر 45

N(93 227 31 - - - 32 67 - 10(تعداد نمونه

SD(19/3310/6 3/24 - - - 7/63 6/44 - 469/01انحراف معيار(

ماهي 13/8613/5210/684513 - 11/5 8/32 91/8158/982/96پودر 46

N(488 965 96 3 1 - 67 256 - 27(تعداد نمونه

SD(3/96 9/65 3/5 3/17 - - 3/69 5/46 - 619/47انحراف معيار(

نان خشك

79/934021 0/6 5/2 - - - 91/7312/481/8نان خشك 47

N(4 6 3 - - - 4 3 - 1تعداد نمونه(

- - SD(1/4 0/44 0/6 - - - 1/58 0/2انحراف معيار(

40 جداول

ماده خشك) %100مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس : تركيبات شيميايي خوراكهاي رايج 1ادامه جدول


44 0/20/1 - - - - - - - - - 1 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 45 4/36 1/67 - - - - - - - 174/67 - 22 22 - - - - - - - 156 - 3/04 1/09 - - - - - - - 86/65 - 46 3/45 2/05 0/24 0/89 241/28 32/56 13/36 82/78 - 156/77 - 32 33 3 5 3 3 3 3 - 329 - 1/18 1/59 0/0 0/36 7 0/96 1/44 21/59 - 89/59 - 47 0/52 0/1 - - - - - - - - - 1 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

41 جداول



) Saccharum sp(. نيشكر 52/364147 2/12 7/45 - -35/9653/75 92/7711/2پيت و باگاس 48

N(107 112 17 112 - - 12 9 - 1تعداد نمونه(

- - SD( 65/0 31/0 07/5 50/1 - - 1/25 0/72انحراف معيار(

)Medicago sativa( يونجه 43/064206 1/1 9/97 -40/81 93/5614/5731/2933/4علوفه خشك 49

N(1577 2249 1841 163 155 - 1738 1762 - 1372نمونه(تعداد

SD(1/85 2/66 5/1 6/93 9/98 - 1/7 0/41 - 128/00انحراف معيار( 45/514270 1/48 12 - - -31/8518/0522/96علوفه سيلوشده 50

N(25 24 23 - - - 24 25 - 25تعداد نمونه(

SD(2/03 0/57 0/88 - - - 0/61 0/26 - 25/25انحراف معيار(






42 جداول


Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف %%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g% 48 0/91 0/11 - - -- - - - - - 7 5 - - -- - - - - - 0/5 0/05 - - -- - - - - - 49 1/55 0/22 0/32 2/42 306/735/94 14/17 22/69 0/1 - - 1531 1623994 988 1020 1022 907 906 90 - - 0/31 0/06 0/11 0/82 187/67 7/53 4/3 4/59 0/04 - - 50 1/26 0/3 - - - - - - - - - 1 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - محاسبه شده است. NFE = 100 – (CP+CF+EE+Ash)از فرمول NFE: مقدار ٭

43 جداول

ماده خشك) %100تركيبات شيميايي خوراكهاي غير رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس – 2جدول شماره


) Azolla sp(.آزوال 3478 40/04 1/14 25/65 - 34/9 25/8 17/96 15/2 30/87آزوال 1

N(3 14 13 1 1 - 13 15 - 13تعداد نمونه(

SD(0/55 3/65 3/92 - - - 11/92 0/33 - 619انحراف معيار(

)granatum Punica(انار

3801 74/71 0/31 6/06 - 16/4 12/2 15/16 3/77 96پوست 2

N(13 19 16 1 1 - 16 12 - 13تعداد نمونه(

SD(0/36 0/71 1/74 - - - 1/5 0/07 - 19انحراف معيار(

- - - - - 21/13 15/33 - - -پوست سيلو شده 3

- - - - - N(- - - 24 24تعداد نمونه(

- - - - - SD(- - -1/32 1/77انحراف معيار(

- - - - - - -- 10/3 -تفاله 4

- - - - - - - - N(- 1تعداد نمونه(

- - - - - - - - - -)SDانحراف معيار(

- - - - - 45/13 39/7 42/4 7/28 -دانه 5

- - - - - N(- 2 1 4 3تعداد نمونه(

- - - - - SD(- 5/83 - 17/65 21/6انحراف معيار(

44 جداول

ماده خشك) %100تركيبات شيميايي خوراكهاي غير رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس – 2جدول شماره ادامه

Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف %%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g% 1 1/38 0/16 - 2/95 711 6456/56 19/03 66/49 - - - 11 10 - 10 1 9 10 10 - - - 0/54 0/04 -0/89 - 3032/4 5/74 15/99 - - - 2 1/04 0/06-- - - - - - - - 15 14 - - - - - - - - - 0/09 0/01 - - - - - - - - - 3 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - 4 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 5 -- - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - -


جدول )8(: تركيبات شيميايي خوراک هاي غير رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور )براساس 100 درصد ماده خشک(






)Vitis spp(. انگور

- 1/0266/39 5 - - - 9/8917/7 37/5تفاله تر 6

- - N(1 1 1 - - - 1 1تعداد نمونه(

- - - - - - - - - -)SDانحراف معيار(

) Prunus amygdalus(بادام

4006 74/1 1/9 9/5 - - - 11/2 3/3 28پوست تر 7

N(1 2 1 - - - 1 1 - 1تعداد نمونه(

- - - - - - - - - -)SDانحراف معيار(

46 جداول



6 0/68 0/38-- - - - - - - - 2 2 - - - - - - - - - 0/29 0/45 - - - - - - - - - 7 0/41 0/15-- - - - - - - - 1 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

47 جداول

ده خشك)ما %100تركيبات شيميايي خوراكهاي غير معمول مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس – 2ادامه جدول شماره DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE رديف


)Faba vulgaris(باقال 61/784300 1/45 3/78 -13/9821/78 91/8823/899/1دانه 8

N(14 15 10 1 1 - 6 5 - 3تعداد نمونه(

SD(1/93 1/67 5/08 - - - 1 0/75 - 86انحراف معيار( 43/593725 1/81 51/4758/6917/219/68 37/2 7/73 94/8كاه 9

N(19 27 21 13 13 8 20 17 - 25تعداد نمونه(

SD(1/71 3/7 10/738/51 9/45 2/02 1/55 1/09 - 234انحراف معيار(

)Quercus spp(.بلوط 4648 53/7 7/27 3/13 - - -26/07 9/83 89/7برگ 10

N(3 3 3- - - 3 3 - 3تعداد نمونه(

SD(1/8 0/6 1/3 - - - 0/64 0/15 - 75انحراف معيار( - - - - - 2/59 0/21 34/2 90/574/55دانه 11

- - - - - N(1 4 11 4تعداد نمونه(

- - - - - SD(- 0/41 - - 2/74انحراف معيار(






48 جداول

ماده خشك) %100تركيبات شيميايي خوراكهاي غير رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس – 2امه جدول شماره اد

Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف %%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g% 8 0/18 0/40/21/83 34/44 20/28 13/07 11/35 - - -

20 22 15 15 14 15 15 14 - - - 0/11 0/11 0/006 0/058 6/66 2/08 1/53 2/18 - - - 9 0/52 0/3 0/26 0/91 276/83 125/67 13/95 15/18

20 26 24 20 22 23 23 24 0/28 0/13 0/040/84 177/07 113/66 3/015 6/29 10 1/57 0/120/270/77 288 370/3315/77 - - - - 3 3 3 3 3 3 3 - - - - 0/03 0/01 0/01 0/02 24/43 55/72 6/11 - - - - 11 0/16 0/01 -- - - - - - - - 3 3 - - - - - - - - - 0/04 - - - - - - - - - -

49 جداول

ماده خشك) %100تركيبات شيميايي خوراكهاي غير معمول مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس – 2ادامه جدول شماره


)Pistacia atlantica(بنه

25/8127/236268 2/33 - - -36/71 98/178/03دانه 12

N(23 23 23 - - - 22 23 - 22تعداد نمونه(

SD(0/24 0/95 3/18 - - - 0/44 3/24 - 129انحراف معيار(

)Pistacia vera(پسته 55/534425 11/925/79 - - -11/2515/51 -بقاياي پس از پاك كردن 13

N(- 30 30 - - - 30 30 - 30تعداد نمونه(

SD(- 1/85 1/29 - - - 1/16 0/83 - 60انحراف معيار(

تره بار

45/383262 26/991/08 10/9114/1311/5333/4538/357/51ضايعات ميادين ميوه و تره بار 14

N(16 16 16 16 16 16 16 16 - 16تعداد نمونه(

SD(2/52 3/57 2/19 5/71 5/3 1/28 6/62 0/38 - 141انحراف معيار(

جلبك

3175 48/3 26/640/59 - - -14/1210/33 -جلبك 15

N(- 9 9 - - - 9 9 - 9تعداد نمونه(

SD(- 4/68 3/07 - - - 6/62 0/36 - 408انحراف معيار(

50 جداول

ماده خشك) %100د استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس تركيبات شيميايي خوراكهاي غير رايج مور – 2ادامه جدول شماره


12 -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 13 1/08 0/090/32 4/2 591/82 21/9 14/17 21/6 - - - 30 30 30 29 28 28 27 26 - - - 0/41 0/01 0/13 0/57 223/23 5/51 3/91 6/06 - - - 14 3/13 0/57 - - - - 41/69 109/38 - - - 15 16 - - - - 16 16 - - - 1/11 0/11 - - - - 8/46 21/75 - - - 15 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -






51 جداول

ماده خشك) %100تركيبات شيميايي خوراكهاي غير رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس – 2ادامه جدول شماره


)Thea sinensis(چاي 50/454634 0/92 6/02 - - -93/6719/4823/14ضايعات 16

N(58 58 58 - - - 56 57 - 57تعداد نمونه(

SD(0/84 2/39 4/66 - - - 0/66 0/38 - 98/137انحراف معيار(

چربي 7058 - - - - - - - 96/581/97حيواني 17

N(3 20 - - - - - - - 20تعداد نمونه(

SD(1/51 1/66 - - - - - - - 440/7انحراف معيار( - -84/81 - - - -- 99/750/7گياهي 18

- - N(1 1 - - - - - 1تعداد نمونه(

- - - - - - - - - -)SDانحراف معيار(

)Plantanus orientalis(چنار - 69/1 3/78 9/35 - - - 8/8 8/98 54برگ 19

- - N(4 4 4 - - - 4 4نمونه(تعداد

52 جداول - - SD(0/82 0/82 0/54 - - - 0/44 0/46انحراف معيار(


Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف %%%%PPMPPMPPMPPM%Mg.100g% 16 0/43 0/25 0/22 1/59 618/66 1139/11 45/28 47/8 0/07 - - 57 58 58 57 56 56 56 56 55 - - 0/11 0/03 0/03 0/33 216/45 225/9 12/1 10/48 0/02 - - 17 0/72 0/46-- - - - - - 58/21 - 2 3 - - - - - - - 1 - 0/02 0/11 - - - - - - - - - 18 - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 19 - --- - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -





53 جداول

ماده خشك) %100اكهاي غير رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس تركيبات شيميايي خور – 2ادامه جدول شماره


خاك اره

30/054575 0/5 3 - 81/4 64/7565/2 1/7 -خاك اره 20

N(- 1 2 1 1 - 1 2 1تعداد نمونه(

- - - - - - - SD(- - 6/43انحراف معيار(

)Cucumis melo(خربزه 44/433461 22/313/49 - - -93/2213/3316/44بوته 21

N(9 10 10 - - - 10 10 - 10تعداد نمونه(

SD(1/58 1/13 3/55 - - - 2/74 1/37 - 190/78انحراف معيار(

خرچنگ

3249 6/32 30/483/68 - - - 25/2844/9314/6خرچنگ 22

N(4 4 4 - - - 5 4 - 4تعداد نمونه(

SD(2/4 0/22 1/14 - - - 4/14 0/75 - 258/6انحراف معيار(

)Phoenix dactylifera(خرما 82/914018 1/26 3 - - 18 8/73 4/11 87/7دانه 23

N(3 14 17 1 - - 14 14 - 20نه(تعداد نمو

SD(0/7 0/53 2/19 - - - 0/8 0/47 - 104/29انحراف معيار(

54 جداول


Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف % % % % PPM PPM PPM PPM % Mg.100g %

20 0/770/2 0/14 0/62 - - - - - - - 2 2 1 1 - - - - - - - 0/16 0/16 0/21 - - - - - - - - 21 3/61 0/171/223/09 216/67 54/66 18/79 31/11 - - - 10 10 10 10 9 9 9 9 - - - 0/69 0/04 0/08 0/09 4/85 2/11 0/62 1/04 - - - 22 3/63 0/62 0/13 0/55 511/5 89/75 22/43 154/25 - - - 4 4 4 4 4 4 4 4 - - - 1/78 0/15 0/03 0/11 64/55 7/93 9/43 53/07 - - - 23 0/56 0/150/142/06 259/59 41/21 16/04 51/96 - - - 17 17 17 17 17 17 1717 - - - 0/2 0/07 0/030/53 52/22 15/36 4/34 21/01 - - -





55 جداول

ماده خشك) %100تركيبات شيميايي خوراكهاي غير رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس – 2ادامه جدول شماره DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE رديف

Cal.g%%%%%%%%% نام ماده خوراكي - - - - - 83/7 61/1 - 3/4 -سرشاخه 24

- - - - - N(- 1 - 1 1تعداد نمونه(

- - - - - - - - - -)SDانحراف معيار( 48/864239 1/77 7/24 -45/1251/6662/37 96/134/01برگ 25

N(16 18 12 34 33 - 17 13 - 21تعداد نمونه(

SD(0/91 0/95 4/99 6/16 5/69 - 2/01 0/42 - 272/81انحراف معيار( 4303 55/4 6/2 1/5 -52/75 44/3 30/4 6/5 -هسته 26

N(- 1 1 3 2 - 1 1 - 1تعداد نمونه(

- - - - - SD(- - - 3/66 4/31انحراف معيار(

)sativusLathyrus(خلر

-60/73 1/88 3/79 - - - 25/817/8 91/1دانه 27

- - N(2 4 1 - - - 3 3تعداد نمونه(

- - SD(0/13 4/11 - - - - 0/52 1/1انحراف معيار(

56 جداول

ماده خشك) %100تركيبات شيميايي خوراكهاي غير رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس – 2ادامه جدول شماره Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف

%%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g%24 - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - 25 0/83 0/09 0/3 0/72 469/12 40/78 17/47 29/45 - - -

19 17 16 12 16 16 16 16 - - -

0/27 0/03 0/05 0/15 103/26 11/09 2 21/57 - - - 26 - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - -

27 0/57 0/62 - - - - - - - - -

3 3 - - - - - - - - -

0/19 0/31 - - - - - - - - -

57 جداول

خشك) ماده %100تركيبات شيميايي خوراكهاي غير رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس – 2ادامه جدول شماره


) Pistacia khenjak(خنجك

35/7224/526299 2/73 - - -27/89 98/629/15خنجك 28

N(11 11 11 - - - 11 11 - 11تعداد نمونه(

SD(0/37 0/94 1/73 - - - 0/29 2/26 - 111/31انحراف معيار(

خون

- - 11/767/83 - - - 65/428/02 75پودر 29

- - N(1 4 2 - - - 4 3تعداد نمونه(

- - SD(- 2/22 3/8 - - - 5/16 5/05انحراف معيار(

)Cucumis sativus( خيار

42/793197 23/361/55 - - -21/0516/0916/21بوته 30

N(14 24 25 - - - 10 24 - 23تعداد نمونه(

SD(0/81 1/81 4/44 - - - 2/37 0/52 - 223/25انحراف معيار(

) Viscum album(دارواش

49/945128 8/39 7/44 - - - 11/8322/4 42/4دارواش 31

N(10 10 10 - - - 10 9 - 10/00تعداد نمونه(

SD(2/41 2/08 1/77 - - - 1/17 2/18 - 186/36اف معيار(انحر






58 جداول



28 -- - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - -

29 2/67 1/3 - - - - - - - - -

3 3 - - - - - - - - -

0/58 0/17 - - - - - - - - -

30 3/9 0/2 1/063/3 1016/5 105 48/33 36/68 - - -

23 25 24 25 24 24 24 25 - - -

0/96 0/05 0/29 0/65 739/6 56/22 23/6 13/73 - - -

31 1/12 0/12 0/28 2/28 255/5 138/8 10/78 32/5 - - -

9 10 10 10 10 10 10 10 - - -

0/25 0/03 0/1 0/38 87/75 132/21 1/55 7/4 - - -

59 جداول

ماده خشك) %100مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس تركيبات شيميايي خوراكهاي غير رايج – 2ادامه جدول شماره DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE رديف


)Crocus sativus(زعفران 46/734129 1/1 17/1 - - - 27/2 7/87 -بوته 32

N(- 3 1 - - - 2 1 - 1تعداد نمونه(

- - - SD(- 0/74 - - - - 6/08انحراف معيار(

)Olea europaea(زيتون 10/643/835321 4/59 - - - 34/6 63/956/38تفاله 33

N(9 13 7 - - - 8 8 - 8تعداد نمونه(

SD(16/231/69 14/06- - - 1/32 4/39- 174/39انحراف معيار(

)Bunium sp(.يرهز - - - 10/8 - - - 24/9 7/05 88/3كاه 34

- - - N(1 2 3 - - - 1تعداد نمونه(

- - - - - - -SD(- 3/61 11/35انحراف معيار( - - - - - - - - 10/5 92/2كنجاله 35

- - - - - - - - N(1 1تعداد نمونه(

- - - - - - - - - -)SDانحراف معيار( 60 جداول



32 2/8 0/1 -- - - - - - - - 1 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 33 0/48 0/08 -1/49 - - 11/67 28/33 0/91 - - 7 7- 6 - - 6 6 6 - - 0/15 0/04 -0/37 - - 4/08 4/08 0/45 - - 34 2/8 0/06 -- - - - - - - - 1 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 35 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -







DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE رديف Cal.g%%%%%%%%% راكينام ماده خو

)Melus spp(.سيب درختي 6/3161/764645 2/32 - - - 23 17/736/61تفاله 36

N(3 9 5 - - - 6 2 - 2تعداد نمونه(

SD(2/66 1/95 5/59 - - - 0/25 0/44- 77/78انحراف معيار(

)Solanum tuberosum(سيب زميني 18/053/1247/543824 - - -15/7715/53 91/4بوته 37

N(1 9 8 - - - 8 9 - 8تعداد نمونه(

SD(- 3/58 5/66 - - - 1/49 1/76- 245/37انحراف معيار(

)Brassica rapa(شلغم

- 0/7166/2 9/01 - - - 91/9414/489/6غده 38

- - N(4 4 4 - - - 4 4تعداد نمونه(

- -SD(0/75 4/53 2/24- - - 2/66 0/02انحراف معيار( 3496 39/6 2/2 21/8 - - -24/4711/93 -بوته 39

N(- 3 3 - - - 3 3 - 3تعداد نمونه(

SD(- 2/04 3/19 - - - 2/81 0/85- 298/43انحراف معيار(

62 جداول

ماده خشك) %100وراكهاي غير رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس تركيبات شيميايي خ – 2ادامه جدول شماره Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف

%%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g% 36 0/560/28 -- - - - - - - - 4 4 - - - - - - - - - 0/17 0/22 - - - - - - - - - 37 4/15 0/09 0/96 3/09 810 134/28 26/48 7/29 - - - 8 8 8 8 8 8 8 8 - - - 0/55 0/02 0/53 0/97 163/13 50/86 3/85 1/56 - - - 38 0/67 0/32 - - - - - - - - - 4 4 - - - - - - - - - 0/1 0/14 - - - -- - - - - 39 4/18 0/13 1/09 3/25 740 118/67 19/03 10/7 - - - 3 3 3 3 3 3 3 3 - - - 0/32 0/01 0/370/52 90/34 17/9 2/95 4/9 - - -





63 جداول

ماده خشك) %100تركيبات شيميايي خوراكهاي غير رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس – 2ادامه جدول شماره DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE رديف


)Populus alba(صنوبر 15/8222/0532/3208/8 9/88 31/3برگ 40 10/1 2/8349/214067

N(12 12 12 12 12 1212 12 - 12تعداد نمونه(

SD(1/33 0/99 2/35 2/94 3/64 83/01/89 0/75- 83/88انحراف معيار( 1/1458/394422 9/36 - - -22/58 31/788/53سرشاخه 41

N(8 8 8 - - - 8 8 - 8تعداد نمونه(

SD(2/86 0/58 4/7 - - - 0/95 0/15- 14/24انحراف معيار(

)Hedera helix(عشقه

4584 3/1753/41 7/71 - - -27/47 47/928/24عشقه 42

N(9 10 10 - - - 10 10 - 10مونه(تعداد ن

SD(10/8 1/24 3/73 - - - 1/16 1/53- 293/86انحراف معيار(

)Lactuca sativa(كاهو

15/032/4548/953599 - - -20/2213/35 4/8كاهو 43

N(6 6 6 - - - 6 6 - 6تعداد نمونه(

64 جداول SD(0/76 1/65 0/95 - - - 1 0/45- 104/68انحراف معيار(


Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف %%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g% 40 - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 41 1/06 0/3 - - - - - - - - - 8 8 - - - - - - - - - 0/25 0/21 - - - - - - - - - 42 1/93 0/11 0/41 1/26 134/67 125/56 8/06 71/5 - - - 10 7 10 10 9 9 10 10 - - - 0/61 0/005 0/14 0/17 41/42 54/65 1/73 11/46 - - - 43 0/84 0/49 0/48 4/65 149/17 67/28 16/17 37/77 - - - 6 6 6 6 6 6 6 6 - - - 0/06 0/04 0/02 0/13 3/66 0/82 0/86 3/15 - - -





ماده خشك) %100ر تغذيه دام و طيور (بر اساس تركيبات شيميايي خوراكهاي غير رايج مورد استفاده د – 2ادامه جدول شماره


) Cucurbita pepo( كدو آجيلي 3347 44/66 1/28 22/5 - - - 15/34 16/22 19/41بوته 44

N(23 36 34 - - - 20 34 - 34تعداد نمونه(

SD(4/17 3/59 3/67 - - - 6 0/39 - 275/83انحراف معيار( 4668 - 14/8 13/7 - - - 18 26/9 6/8ميوه با تخمه 45

N(1 1 1 - - - 1 1 - 1تعداد نمونه(

- - - - - - - - - -)SDانحراف معيار( 3992 - 2/5 15/8 - - - 17/2 19/1 4/1ميوه بدون تخمه 46

N(1 1 1 - - - 1 1 - 1نمونه( تعداد

- - - - - - - - - -)SDانحراف معيار(

كرم خاكي

4525 23/22 8/53 10/6 - - - 0/8 56/85 93/2پودر 47

N(1 2 1 - - - 2 73 - 73تعداد نمونه(

SD(- 2/76 - - - - 3/96 2/49 - 585/4انحراف معيار(

كشك

5385 - 37/8 14/8 - - - 0/29 48/22 94/3درپو 48

N(3 4 2 - - - 1 1 - 2تعداد نمونه(

SD(1/42 12/4 0/27 - - - - - - 1314/09انحراف معيار(

66 جداول



44 3/290/28 0/92/97 551/65 58/45 22/66 41/35 - - -

32 36 36 36 34 27 35 32 - - -

1/67 0/1 0/35 0/55 266/61 30/32 8/26 13/74 - - - 45 - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - - 46 - - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - -

47 1/27 0/83 0/54 1/64 -- - - - - -

72 73 71 70 - - - - - - -

0/1 0/04 0/1 0/18 - - - - - - -

48 1/45 0/82 -- - - - - - - -

1 1 - - - - - - - - -

- - - - - - - - - - -





67 جداول



)Ziziphus spp(.اركن 4442 - - - - - - - 91/5713/9برگ و ساقه 49

N(3 3 - - - - - - - 3تعداد نمونه(

SD(0/21 0/95 - - - - - - - 43/49انحراف معيار(

)Rusucus hyrcanus(كوله خاس

4/3555/614835 5/06 - - -27/82 64/137/16كوله خاس 50

N(8 10 9 - - - 10 6 - 10تعداد نمونه(

SD(7/68 2/11 1/76 - - - 0/63 1/53- 173/6انحراف معيار(

)Prosopis spp(.كهور 1/4855/824340 9/18 - - -93/4810/4923/04سرشاخه 51

N(20 22 22 - - - 21 20 - 22تعداد نمونه(

SD(0/3 1/33 2/36 - - - 1/55 0/26- 117/01ار(انحراف معي 1/2461/954231 5/11 - - -15/1216/58 93/3ميوه (غالف و دانه) 52

N(11 11 11 - - - 11 11 - 11تعداد نمونه(

SD(0/24 1/52 1/4 - - - 0/3 0/34- 10/53انحراف معيار( 68 جداول

ماده خشك) %100كهاي غير رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس تركيبات شيميايي خورا – 2ادامه جدول شماره

Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف %%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g% 49 1/88 0/09 0/43 1/54 389 131/67 15/7 - - - - 3 3 3 3 3 3 3 - - - - 0/26 0/02 0/06 0/31 78/71 103/58 1/31 - - - - 50 1/09 0/1 0/38 1/05 328/8 464/89 7/22 61/56 - - - 9 10 10 10 10 9 9 9 - - - 0/2 0/02 0/12 0/36 93/17 302/05 1/3 20/52 - - - 51 2/15 0/08 0/47 1/34 328/45 55/6 14/74 - - - - 20 21 21 22 20 21 22 - - - - 0/49 0/010/09 0/3 89/21 12/28 3/07 - - - - 52 0/69 0/12 0/26 1/99 81/82 22/25 14/72 - - - - 11 11 11 11 11 11 11 - - - - 0/1 0/03 0/04 0/28 15/86 2/92 1/5 - - - -

69 جداول

ماده خشك) %100تفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس تركيبات شيميايي خوراكهاي غير رايج مورد اس – 2ادامه جدول شماره


1/0150/734208 7/1 - - -91/5519/9521/22دانه 53

N(20 20 20 - - - 20 19 - 20تعداد نمونه(

SD(0/58 3/36 1/1 - - - 1/05 0/55- 55/94انحراف معيار(

)Vicia sativa(گاو دانه

2/7763/054070 5/25 - - - 92/0520/828/12دانه 54

N(5 6 5 - - - 6 6 - 5تعداد نمونه(

SD(3/31 3/88 10/06- - - 3/69 3/13- 135/85انحراف معيار(

)Juglans sp(.گردو -15/735/3454/09 - - -18/08 58/546/76برگ 55

- - N(23 27 26- - - 26 26تعداد نمونه(

- -SD(4/67 0/75 1/22 - - - 0/66 0/65انحراف معيار(

)Pyru sp(.گالبي 4850 - - - - - - 33 - 90/5تفاله ميوه 56

N(1 - 1 - - - - - - 1تعداد نمونه(

- - - - - - - - - -)SDانحراف معيار(








53 0/95 0/19 0/14 1/57 126/7 24/64 3/67 17/12 - - - 20 20 20 20 20 20 20 20 - - - 0/13 0/050/02 0/21 12/17 4/75 0/4 3/92 - - - 54 1/02 0/27 0/4 1/79 774 42/3 16/4 - - - - 2 2 1 1 1 1 1 - - - - 0/45 0/21 - - - - - - - - - 55 - - -- - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - - - - - - - - 56 - - -- - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

71 جداول


DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE ديفر Cal.g%%%%%%%%% نام ماده خوراكي

)Lycopersicon esculentum(گوجه فرنگي 3329 21/061/6447/5 - - -21/1813/5816/22بوته 57

N(16 25 25 - - - 10 25 - 24تعداد نمونه(

SD(0/91 3/25 4/33 - - - 4/9 0/51- 184/02انحراف معيار( 29/155244 8 4/11 - 40/3449/3354/3 18/4 90/5تفاله هوا خشك 58

N(3 35 21 8 2 - 16 15 - 15تعداد نمونه(

SD(2/65 2/3 3/1 6/77 1/27 - 1/19 1/91- 393/64انحراف معيار(

)Phaseolus vulgaris(لوبيا 1/3247/284178 14/6 - - -92/4512/7824/02بوته هواخشك 59

N(2 5 5 - - - 4 5 - 3تعداد نمونه(

SD(1/77 7/67 8/97 - - - 2/29 0/33- 278/28انحراف معيار( - - - - - - - 4/04 91/1920/5دانه 60

- - - - - - - N(2 3 1تعداد نمونه(

- - - - - - - - SD(0/11 2/08انحراف معيار(

72 جداول


Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف %%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g% 57 4/25 0/21 1/222/11 1140/91 81/82 26/22 31/22 - - - 25 24 23 24 23 24 23 24 - - - 0/49 0/09 0/14 0/74 315/5 20/5 8/54 7/5 - - - 58 0/64 0/59 0/2 3/11 4173/67 49/07 32/77 64/68 - - - 11 11 11 12 9 9 9 9 - - - 0/56 0/05 2 1/02 242/6 3/07 4/9 12/43 - - - 59 1/85 0/19 0/642/81 1168 106/07 35/27 41/67 - - - 4 4 3 3 3 3 3 3 - - - 1/16 0/06 0/12 0/17 503/67 50/79 1/2 11/55 - - - 60 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -






73 جداول

ماده خشك) %100يايي خوراكهاي غير رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس تركيبات شيم – 2ادامه جدول شماره

DMCP CFADFNDFADLASHEE NFE*GE رديفCal.g%%%%%%%%% نام ماده خوراكي

)Vicia spp(.ماش

1/4850/523919 15/83--95/614/817/3834/7بوته هواخشك 61

N(14 51--4 4 -3تعداد نمونه(

SD(-4/685/71---2/34 0/49-8/5انحراف معيار(

)Vicia vilosa(ماشك گل خوشه اي

1/9264/364294 6/25---93/5322/175/3 علف خشك 62

N(10124---12 11 -4تعداد نمونه(

SD(0/723/980/62---2/47 0/89-205/71انحراف معيار(

ماكاروني

--1/32 0/38----92/939/91ضايعات 63

-- N(34 ----1 1تعداد نمونه(

-- - -----SD(1/250/46انحراف معيار(

محتويات شكمبه

4094- - 9/53---95/6510/3839/7محتويات شكمبه 64

N(25 3---3 - -1تعداد نمونه(

-- - SD(0/921/695/23---1/37انحراف معيار(

)Citrus spp(.مركبات

1/9566/973776 10/11--91/346/7714/219تفاله 65

N(111491--8 3 -9تعداد نمونه(

SD(4/291/351/04---4/56 1/37-379/07انحراف معيار( 74 جداول


CaPMgKFe MnCuZnNa TVNUREA رديف %%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g% 61 3/720/080/741/58564/67112/524/5312/9- -- 43333333- -- 0/880/040/510/2127/5632/064/229/53- -- 62 1/730/27------- -- 78------- -- 0/10/05------- -- 63 --------- -- --------- -- --------- -- 64 1/70/22------- -- 22------- -- 0/280/03------- -- 65 1/560/140/131/39225/7610/5511/0129/48- -- 57445454- -- 0/410/050/030/4782/561/248/523/42- --







)Musa sapientum(موز

3791 - 15/022/5 - - - - 96/158/28برگ 66

N(8 8 - - - - 8 1 - 16تعداد نمونه(

SD(1/55 1/49 - - - - 3/2 - - 203/84انحراف معيار( 3851 60/2 4/9 13/5 - 36/4 32 15/8 5/6 10/6پوست 67

N(2 2 2 2 1 - 2 1 - 2تعداد نمونه(

SD(0/0 0/0 0/0 0/0 - - 0/14 - - 0/28معيار(انحراف

ميگو - -8/76 - - - - 39/821/53 -بقايا 68

- - N(- 1 1 - - - - 1تعداد نمونه(

- - - - - - - - -)SDانحراف معيار(

)Pisum spp(.نخود 4375 -4/35 - - - - 91/7622/115/65دانه 69

N(4 4 2 - - - - 2 - 3تعداد نمونه(

SD(1/98 1/74 0/21 - - - - 0/21- 411/88انحراف معيار( 76 جداول



66 1/84 0/26 0/611/91 695/01 234/78 10/99 21/4 - - - 7 4 9 3 9 9 9 8 - - - 0/33 0/13 0/23 0/1 191/43 140/99 1/59 2/76 - - - 67 0/6 0/29 - - - - - - - - - 1 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 68 - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - 69 0/57 0/36 -- - - - - - - - 3 3 - - -- - - - - - 0/65 0/04 - - - - - - - - -





77 جداول

ماده خشك) %100رد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس تركيبات شيميايي خوراكهاي غير رايج مو – 2ادامه جدول شماره


4312 43/72 1/36 12/42 - 54/66 42/28 37/87 4/63 92/27كاه 70

N(31 37 38 30 30 - 39 38 - 37تعداد نمونه(

SD(1/06 1 3/33 3/88 4/05 - 2/46 0/51 - 203/84معيار( انحراف

) Pisum sativum(نخود فرنگي - - - - - - -- - -كاه 71

- - - - - - - - - -)Nتعداد نمونه(

- - - - - - - - - -)SDانحراف معيار(

) Citrullus vulgaris( هندوانه 3635 43/86 2/43 17/15 - - - 19/47 17/08 21/99بوته 72

N(16 26 26 - - - 10 26 - 26تعداد نمونه(

SD(1/15 4/37 3/27 - - - 2/44 1/95 - 271/96انحراف معيار( 3600 52/55 1/3 15/23 - 28/6 31/4 21/45 9/47 7/4پوست 73

N(3 3 42 1 - 3 1 - 2تعداد نمونه(

SD(5/2 0/75 1/14 0/0 - - 2/71 - - 0/21انحراف معيار(

) Daucus spp(.هويج 3629 55/14 1/37 18/24 - - - 12/52 12/73 20/78بوته 74

N(12 18 17 - - - 5 18 - 17تعداد نمونه(

SD( 0/76 2/65 1/09 - - - 6/81 0/49 - 246/62انحراف معيار( 78 جداول

ماده خشك) %100يميايي خوراكهاي غير رايج مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس تركيبات ش – 2ادامه جدول شماره


70 2/13 0/06 0/41 1/44 1535/38 68/82 12/04 9/55 - - -

37 37 35 33 34 36 35 35 - - -

0/36 0/02 0/1 0/39 565/41 26/72 7/18 6/65 - - - 71 1/41 0/3 0/391/48 179/25 30/01 6/46 8/18 - - -

8 8 8 8 8 8 8 8 - - -

0/02 0/02 0/02 0/04 1/91 0/55 0/52 0/26 - - -

72 2/54 0/13 0/8 2/68 266/28 58/8 17/38 29/8 - - -

26 26 27 27 23 27 25 26 - - -

1/37 0/03 0/35 0/65 193/99 23/57 5/05 3/78 - - - 73 1/43 0/22 - - - - - - - - -

2 2 - - - -- - - - -

1/38 0/23 - - - - - - - - -

74 3/13 0/12 0/543/46 708/6 87/06 17/82 28/81 - - -

16 1817 16 15 16 16 17 - - - 0/69 0/03 0/09 0/86 353/1 37/05 8/51 9/47 - - - محاسبه شده است. NFE = 100 – (CP+CF+EE+Ash)از فرمول NFE: مقدار ٭





ماده خشك) %100: تركيبات شيميايي علوفه مرتعي مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس 3جدول

DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE تركيب شيميائي رديف Cal.g%%%%%%%%% نام ماده خوراكي

) Atriplex spp.(آتريپلكس

26/611/1238/863616 -51/25 92/8412/2821/1234/1سرشاخه (آفتاب خشك) 1

N(26 49 42 2 2 - 27 42 - 12تعداد نمونه(

SD(2/45 3/60 7/92 13/5812/94- 8/12 0/46- 232انحراف معيار(

)Acacia spp(.آكاسيا

1/7355/524545 6/69 - - -93/4517/3718/69آكاسيا(آفتاب خشك) 2

N(15 15 15 - - - 15 15 - 16تعداد نمونه(

SD(0/27 1/71 2/58 - - - 0/38 0/41- 64انحراف معيار(

)Agropyron spp(.آگروپيرون

46/324222 10/281/2 - - -94/1310/9931/21آگروپيرون(آفتاب خشك) 3

N(56 37 23 - - - 38 21 - 23تعداد نمونه(

SD(1/87 3/91 4/8 - - - 1/15 0/3 - 70انحراف معيار(

)Auloropus spp(.آلوروپوس

4140 - 16/451/8 -41/9367/18 - 9/7 -آلوروپوس 4

N(- 4 - 4 4 - 4 4 - 4تعداد نمونه(

SD(- 1/53 - 3/57 5/41 - 3/95 0/91- 52انحراف معيار( 80 جداول

ماده خشك) %100: تركيبات شيميايي علوفه مرتعي مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس 3ادامه جدول

Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف %%%%PPMPPMPPMPPM%Mg.100g%

1 2/88 0/17 - 37/0 2880/44 386/44 16/27 37/74 2/22 - - 32 36 - 18 18 18 19 19 17 - - 1/250/12 - 34/0 660/35 56/38 1/91 4/28 0/28 - -

2 0/76 0/2 0/35 1/26 364/81 43/33 13/3 48/24 - - - 16 16 16 16 16 16 16 16 - - - 0/060/01 0/01 0/37 131/2 3/2 1/82 28/61 - - -

3 0/13 0/04 0/06 2/03 - - - - 0/04 - - 20 23 23 17 - - - - 19 - - 0/040/02 0/01 0/24 - - - - 0/03 - - 4 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - -

جدول )9( : تركيبات شيميايي علوفه مرتعي مورد استفاده در تغذيه دام و طيور )براساس 100 درصد ماده خشک(




81 جداول

ماده خشك) %100: تركيبات شيميايي علوفه مرتعي مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس 3جدول


) Andropogon ischaemum(آندروپگون - - -10/28 - - - - 90/489/73آندروپگون(آفتاب خشك) 5

- - - N(6 6 - - - - 6تعداد نمونه(

- - - SD(2/07 3/44 - - - - 2/06انحراف معيار(

) Eragrostis spp(.اراگروستيس

- - - 12/4 - - - -92/0811/85اراگروستيس(آفتاب خشك) 6

- - - N(12 10 - - - - 11تعداد نمونه(

- - - SD(1/15 4/59 - - - - 1/54انحراف معيار(

)Arrhenatherum spp(. ارهاناتروم - - - 10/1 - - - - 92/877/52ارهاناتروم(آفتاب خشك) 7

- - - N(6 6 - - - - 6تعداد نمونه(

- - - SD(0/9 1/72 - - - - 2/36عيار(انحراف م

)Stipa spp(. استيپا

4115 -1/45 6/34 -78/66 50/1 - 8/37 -استيپا 8

N(- 19 - 19 19 - 18 20 - 20تعداد نمونه(

SD(- 2/34 - 5/71 5/4 - 1/07 0/96- 79انحراف معيار(

82 جداول

ماده خشك) %100وفه مرتعي مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس : تركيبات شيميايي عل 3ادامه جدول

Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف %%%%PPMPPMPPMPPM%Mg.100g%

5 0/14 0/23 0/08 2/33 - - - - 0/05 - - 6 6 6 6 - - - - 6 - - 0/080/09 0/01 0/79 - - - - 0/03 - -

6 0/4 0/2 0/07 1/8 - - - - 0/16 - - 12 12 12 12 - - - - 12 - - 0/290/2 0/01 0/62 - - - - 0/12 - -

7 0/24 0/12 0/09 3/32 - - - - 0/04 - - 6 6 6 6 - -- - 6 - - 0/130/1 0/03 0/58 - - - - 0/04 - -

8 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -- - - - - - - - - -







) Stipagrostis spp(.استيپاگروستيس 4125 -1/33 7/35 -48/0179/89 - 9/16 -استيپاگروستيس 9

N(- 15 - 14 14 - 14 15 - 14تعداد نمونه(

SD(- 2/31 - 3/13 2/79 - 1/55 0/81- 85انحراف معيار(

) Elymus spp(.اليموس

- - -11/22 - - - - 92/538/58اليموس 10

- - - N(6 6 - - - - 6تعداد نمونه(

- - - SD(1/04 6/63 - - - - 1/73انحراف معيار(

) Haloxylon spp(.تاغ

60/1610/1815/3720/5838/0414/0328/330/7235/013319تاغ 11

N(19 8 9 25 27 1 46 34 - 4تعداد نمونه(

SD(28/1 5/8 4/042/62 4/03 - 2/02 0/19- 233انحراف معيار(

) Thaenatherum spp.تنياتريوم( 4072 -1/12 9/5 -43/6173/21 - 7/71 -تنياتريوم 12

N(- 11 - 13 13 - 13 13 - 13تعداد نمونه(

SD(- 1/42 - 4/7 4/38 - 2/2 0/82- 114انحراف معيار(

) Prangos ulepteraجاشير( 84 جداول



9 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

10 0/32 0/18 0/06 2/68 - - - - 0/05 - - 6 6 6 6 - - - - 6 - - 0/21 0/11 0/02 0/72 - - - - 0/02 - -

11 1/62 0/18 1/51 1/21 174/77 215/09 7/23 27/39 - - - 46 46 47 45 47 45 46 47 - - - 0/26 0/05 0/3 0/36 36/99 52/011/39 8/61 - - -

12 - - -- - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -





85 جداول

ماده خشك) %100دام و طيور (بر اساس : تركيبات شيميايي علوفه مرتعي مورد استفاده در تغذيه 3ادامه جدول

DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GEتركيب شيميائي رديف Cal.g%%%%%%%%% نام ماده خوراكي

10/313/0850/113969 - - -12/6623/84 85/6جاشير 13

N(9 8 9 - - - 8 8 - 9تعداد نمونه(

SD(10/4 4/01 4/73 - - - 1/27 1/36- 135انحراف معيار(

)Hordeum murinum(جو وحشي

1/7547/754228 6/03 - - -95/6711/1333/33جو وحشي 14

N(3 3 3 - - - 3 3 - 3تعداد نمونه(

SD(1/5 4/3 4/32 - - - 0/85 0/07- 40انحراف معيار(

)Hordeum viluceum(جو بنفش 3/1742/924418 11/1 - -10/7532/0737/55 92/7جو بنفش 15

N(3 2 32 - - 3 3 - 6تعداد نمونه(

SD(0/75 3/32 3/64 3/75 - - 3/03 0/4 - 60/18انحراف معيار(

)Solboschoenus maritimus(چوالن - - -18/03 - -34/13 - 92/178/17چوالن 16

- - - N(3 3 - 3 - - 3تعداد نمونه(

- - - SD(0/25 2/78 -2/32 - - 1/08انحراف معيار(

86 جداول

ماده خشك) %100: تركيبات شيميايي علوفه مرتعي مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس 3ادامه جدول Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف

%%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g%

13 0/93 0/4 0/26 2/7 0/26 48/63 14/83 42/1 - - - 4 6 3 3 3 3 3 3 - - - 0/51 0/21 0/08 0/44 0/21 16/85 5/92 7/24 - - -

14 0/43 0/1 - - - - - - - - - 3 3 - - - - - - - - - 0/11 0/02 - - - - - - - - -

15 0/65 0/21 0/355/57 314/33 80/27 - 35/63 0/07 - - 3 3 6 3 3 3 - 3 3 - - 0/08 0/04 0/06 0/74 58/32 24/55 - 4/25 0/02 - -

16 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -





87 جداول

ماده خشك) %100لوفه مرتعي مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس : تركيبات شيميايي ع 3ادامه جدول DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE تركيب شيميائي رديف


)Dactylis glomerata(داكتيليس - -3/36 9/35 - - - -92/1110/78داكتيليس 17

- - N(15 15 - - - - 15 9تعداد نمونه(

- - SD(1/89 4/57 - - - - 3/15 0/7انحراف معيار(

)Artemisia spp(.درمنه

4562 -3/68 - - - -30/01 94/338/03درمنه 18

N(23 88 82 - - - - 44 - 23تعداد نمونه(

SD(0/82 1/95 5/28 - - - - 1/47- 140/1انحراف معيار(

)Alopecurus tistile(دم روباهي

3/1238/864371 9/43 - - 93/0813/3735/2333/5دم روباهي 19

N(6 6 45 - - 6 6 - 6تعداد نمونه(

SD(0/58 4/41 1/73 7 - - 1/97 1/45- 119/94انحراف معيار(

)Reum ribesريواس (

3763 14/250/6545/2 - - - 28/4 11/5 -ريواس 20

N(- 2 2 - - - 2 2 - 2تعداد نمونه(

SD(- 1/56 2/83 - - - 11/810/07- 876/11انحراف معيار( 88 جداول

شك)ماده خ %100: تركيبات شيميايي علوفه مرتعي مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس 3ادامه جدول


17 0/63 0/26 0/11 3/86 - - - - 0/06 - - 15 15 6 6 - - - - 6 - - 0/41 0/19 0/02 0/86 - - - - 0/03 - -

18 1/33 0/42 0/25 1/3 1245/39 71/04 13/100 - 0/38 - - 80 78 80 76 76 80 77 - 79 - - 0/35 0/04 0/07 0/57 531/76 24/97 23/57 - 0/18 - -

19 0/71 0/2 0/31 3/87 321/17 66/85 - 34/47 0/05 - - 6 6 6 6 66 - 6 6 - - 0/1 0/03 0/07 1/81 27/6 26/34 - 5/62 0/02 - -

20 3/1 0/07 0/84 2/42 410/590/6 20/3 24 - - - 2 2 2 2 2 2 2 2 - - - 3/34 - 0/81 0/18 273/65 93/9 9/9 2/83 - - -





89 جداول

ماده خشك) %100: تركيبات شيميايي علوفه مرتعي مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس 3ادامه جدول DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE تركيب شيميائي رديف


)Salsola sp(.علف شور

- - - 29 - - - 25/7 67/749/39علف شور 21

- - - N(8 8 1 - - - 1تعداد نمونه(

- - - - - - - - SD(17/513/79انحراف معيار(

)Phalaris spp(.فاالريس

- - -14/15 - - - - 92/729/26فاالريس 22

- - - N(12 12 - - - - 12تعداد نمونه(

- - - SD(1/1 5/89 - - - - 3/22انحراف معيار(

)Festuca spp(.فستوكا

12/883/8338/064291 - - -35/47 92/799/76فستوكا 23

N(27 28 3 - - - 27 3 - 3تعداد نمونه(

SD(0/55 4/22 3/4 - - - 2/97 3/78- 47/12انحراف معيار(

)Gundelia tournefortii(كنگر

12/112/4516/473665 4/05 92/1316/2733/6235/3543/3بوته 24

N(17 26 6 2 2 2 16 11 - 3تعداد نمونه(

SD(1/06 7/61 7/04 0/78 1/56 0/78 8/07 0/55- 43/64انحراف معيار( 90 جداول



21 1/3 0/1 - - - - - - - - - 1 1 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

22 0/15 0/32 0/09 3/23 - - - - 0/05 - - 12 12 12 12 - - - - 12 - - 0/07 0/31 0/01 1/34 - - - - 0/04 - -

23 0/19 0/37 0/09 2/44 - - - - 0/05 - - 24 24 24 24 - - - - 6 - - 0/1 0/33 0/04 0/85 - - - - 0/02 - -

24 1/21 0/21 - - - - - - - - - 18 13 - - - - - - - - - 0/72 0/09 - - - - - - - - -






يب شيميائيترك رديف DM CP CF ADF NDF ADL ASH EE NFE* GE Cal.g%%%%%%%%% نام ماده خوراكي

- - - - - - - 32/1 11/2 24/2سيلو شده 25

- - - - - - - N(1 1 1تعداد نمونه(

- - - - - - - - - -)SDانحراف معيار(

)Tamarix spp(.گز

3601 48/4 0/7 19/9 - 50/1 33/1 21/9 9/1 95گز 26

N(1 2 2 1 1 - 2 2 - 2تعداد نمونه(

SD(- 1/98 3/25 - - - 4/1 0/28- 9/9انحراف معيار(

)Astragalus spp(.گون

27 78/9724/9 - - - - 7/96 1/86- -

- - N(16 16 -- - - 13 14تعداد نمونه(

- -SD(15/448/49 - - - - 1/75 1/42يار(انحراف مع

)Thypha spp(.لوئي

28 91/676/87 - 46/9 - - 10/3 - - -

- - - N(3 3 - 3 - - 3تعداد نمونه(

- - - SD(0/95 1/62 - 0/7 - - 2/04انحراف معيار( 92 جداول

ماده خشك) %100اده در تغذيه دام و طيور (بر اساس : تركيبات شيميايي علوفه مرتعي مورد استف 3ادامه جدول


25 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -

26 1/75 0/16 0/82 0/96 487/5 32/6 8/75 150 - - - 2 2 2 2 2 2 2 1 - - - 0/24 0/13 0/54 - 371 14/71 0/78 - - - -

27 1/33 0/34 - - - -- - - - - 16 16 - - - - - - - - - 0/18 0/15 - - - - - - - - -

28 - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - - -





93 جداول



)Cynodon dactylon(مرغ

51/683870 15/451 - 26/7 24/7 14/1717/7 26/1مرغ 29

N(1 3 2 1 1 - 2 2 - 2تعداد نمونه(

SD(- 9/03 3/25 - - - 1/91 0/42- 63/55انحراف معيار(

)Phragmetis australis(ني

11/730/6744/024030 67/187/22 36/6941/3 94/756/89ني 30

N(19 15 12 6 4 10 12 13 - 9تعداد نمونه(

SD(1/63 0/5 10/554/68 11/451/04 3/06 0/26- 60/38انحراف معيار(

)Avicennia marina(حرّا

1/4352/324037 10/9 - -11/7823/5630/87 94/5حرّا 31

N(1 6 5 3 - - 6 6 - 40تعداد نمونه(

SD(- 0/69 7/45 2/32 - - 7/14 0/43- 90/63انحراف معيار(

)Populus spp(.حور

3/1155/974247 6/93 - - -12/6521/35 40/5حور 32

N(4 4 4 - - - 4 4 - 4تعداد نمونه(

SD(5/63 3/68 6/68 - - - 1/81 0/67- 201/3انحراف معيار(

94 جداول

ماده خشك) %100تركيبات شيميايي علوفه مرتعي مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس : 3ادامه جدول Ca P Mg K Fe Mn Cu Zn Na TVN UREA رديف

%%%%PPMPPMPPMPPM%mg.100g%

29 1/64 0/42 0/48 2/7 957 69/89 - - - - - 2 2 2 2 2 2 - - - - - 0/44 0/36 0/18 0/98 84/85 26/88 - - - - - 30 2/25 0/11 0/21 2/5 131 231 8/6 21/9 - - - 4 2 1 1 1 1 1 1 - - - 0/41 0/07 - - - - - - - - - 31 1 0/7 0/89 1/61 44 32/4 8/4 104 - - - 1 1 1 1 1 1 1 1 - - - - - - - - - - - - - - 32 1 0/13 - - - - - - - - - 4 4 - - - - - - - - - 0/23 0/04 - - - - - - - - - محاسبه شده است. NFE = 100 – (CP+CF+EE+Ash)از فرمول NFE: مقدار ٭





95 جداول

ماده خشك) %100: تركيبات شيميايي مكمل هاي معدني مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس 4جدول تركيب فردي DMCPCFADFNDFADLASHEE NFEGEشيميائي

Cal/g%%%%%%%%%خوراكيمادهنام

استخوان

2440- 65/058/67----97/5327/1 پودر 1 85----41 -1(N)نمونهتعداد -- -2/660/79----12/93(SD)معيارانحراف (DCP)فسفاتمكلسيدي -- -------96/21(DCP)فسفاتكلسيمدي 2 -- -------41(N)نمونهتعداد -- -------3/14(SD)معيارانحراف آهكسنگ -- --------آهكسنگ 3 -- --------(N)نمونهتعداد -- --------(SD)معيارانحراف صدف -- -97/80----18/980/36پودر 4

-- -201----15(N)نمونهتعداد

-- -72/1-----0/37 (SD)معيارانحراف

(MCP)فسفاتمونوكلسيم -- -------97/94(MCP)فسفاتكلسيممونو 5 -- -------5(N)مونهنتعداد -- -------1/284(SD)معيارانحراف

96 جداول

ماده خشك) %100: تركيبات شيميايي مكمل هاي معدني مورد استفاده در تغذيه دام و طيور (بر اساس 4ادامه جدول

CaPMgKFe MnCuZnNa TVNUREAرديف

%%%%PPMPPMPPMPPM%mg/100g% 1 26/3713/7--- ---- 70- 3328--- ---- 1- 6/986/98--- ---- -- 2 24/8616/65--- ---- -- 8058--- ---- -- 4/0113/025--- ---- -- 3 33/37---- ---- -- 2---- ---- -- 0/665---- ---- -- 4 33/030/070/390/054884/6 146/240/524/850/63 -- 2019141513 14141314 -- 4/790/060/120/01972/8 32/379/014/320/19 -- 5 23/6220/48--- ---- -- 65--- ---- -- 7/5191/91--- ---- --

جدول )10( تركيبات شيميايي مکمل هاي معدني مورد استفاده در تغذيه دام و طيور )براساس 100 درصد ماده خشک(




فهرست منابع :- ابـن عباسـی ، ع. ر. 1376. شناسـایی و تعییـن ارزش غذایـی منابـع خـوراک دام و طیور اسـتان کردسـتان 1

– فـاز اول : تعییـن ترکیبـات شـیمیایی و انـرژی خـام مهمتریـن نباتـات مرتعـی در مراحل مختلـف فنولوژی . گـزارش نهایـی طـرح تحقیقاتـی مرکز تحقیقـات منابـع طبیعی و امور دام اسـتان کردسـتان.

ـ اسـدپور، م. ر. 1381. بررسـی و تعییـن ترکیبـات شـیمیایی و انـرژی خـام خـوراک دام و طیـور در اسـتان 2آذربایجـان شـرقی- فـاز سـوم : اسـپرس و نوبـت دوم یونجـه . گـزارش نهایی طـرح تحقیقاتی مرکـز تحقیقات

منابـع طبیعـی و امـور دام اسـتان آذربایجان شـرقی.ـ باشـتینی، ج. 1378. تعییـن ارزش غذایـی پنـج گونـه غالـب گیاهـان شورپسـند در مناطـق کویری اسـتان 3

خراسـان . گـزارش نهایـی طـرح تحقیقاتـی مرکـز تحقیقـات منابع طبیعـی و امور دام اسـتان خراسـان.ـ باللـی ، م .ر. و م. ج. ملکوتـی . 1377 . بررسـی تغییـرات پتاسـیم قابـل تبادل در خاک های کشـور. موسسـه 4

تحقیقـات خـاک و آب ، نشـریه علمی پژوهشـی جلد 12ـ شـماره 4.ـ پیتـرای ، والتـن ، تولیـد و مدیریـت گیاهـان علوفـه ای ، ترجمه : محسـن مدیر شـانه چی ، چـاپ دوم . 1371. 5

انتشـارات آسـتان قدس رضوی. شـماره 208، مشـهد.- جعفـری، ه.، ح. فضائلـی، م. ع. موسـوی و ص. ورمقانـی. 1386. تعییـن ارزش غذایـی علوفـه مرتعی اسـتان 6

ایـالم بـا اسـتفاده از روشـهای آزمایشـگاهی. دومیـن کنگـره علوم دام و آبزیان کشـور. موسسـه تحقیقـات علوم دامـی. ص. 330-333.

- چـرچ ، دی .سـی و وی .جـی ، پونـد، اصـول تغذیـه و خـوراک دادن دام ، ترجمـه : علـی نیکخـواه و حمیـد 7امانلـو.1371 . انتشـارات جهـاد دانشـگاهی زنجـان .

- حسینی عراقی، ه . 1365 . گزارش گروه اعزامی به کشور زالند نو. دفتر فنی مرتع. 8ـ زرین کفش ، م. 1371. حاصلخیزی خاک و تولید. انتشارات دانشگاه تهران.9

ـ سـلیمی وحید، م . و ح . فضائلی . 1376. بررسـی ترکیبات شـیمیایی و میزان اسـیدهای چرب درسـبوس 10برنج اسـتان گیـالن . موسسـه تحقیقات علوم دامی کشـور.

ـ شـریفی حسـینی ، م .1373. بررسـی اثـر ژنوتیـپ و اقلیم بر ترکیبات شـیمیایی و قابلیت هضـم کاه گندم . 11پایان نامه کارشناسـی ارشـد.گروه دامپروری ، دانشـکده کشـاورزی دانشـگاه تربیت مدرس.

- شـفیعی ورزنـه، ح. 1382. بررسـی تغییـرات ارزش غذایـی یونجـه )منطقـه فامینیـن همـدان( از مرحلـه 12برداشـت تـا زمـان مصرف در تغذیه دام. پایان نامه کارشناسـی ارشـد رشـته ارشـد علوم دامی. دانشـگاه بوعلی

سـینا. همدان.- طباطبایی، م.م.، ع. ح. معیر، ح. فضائلی، م. حسـین نژاد، ح. ع. عربی، م. ملکی و ا. رسـتمی. 1376. تعیین 13

ارزش غذایـی یونجـه در دوره هـای مختلـف رشـد. گـزارش نهایی طرح تحقیقاتـی. مرکز تحقیقات کشـاورزی و منابـع طبیعی اسـتان همدان.

- عزیـزی، ع. 1375. ترکیبـات شـیمیایی و انـرژی خـام منابع خوراکی دام و طیور اسـتان کردسـتان. پایان 14نامه کارشناسـی ارشـد علوم دامی. دانشـکده کشـاورزی دانشـگاه تهران.

- علـوی ، م. 1379. ارزیابـی داده هـای مربـوط بـه ارزش غذایـی منابـع خـوراک دام کشـور )علوفـه ای و 15خشـبی( . پایـان نامـه کارشناسـی ارشـد علـوم دامـی ، مرکـز آمـوزش عالی امـام خمینـی )ره(.

ـ فضائلـی ، ح . 1371. تعییـن ترکیبـات شـیمیایی و انـرژی خام منابع خوراک دام اسـتان گیـالن ، پایان نامه 16کارشناسـی ارشد دانشـگاه تربیت مدرس ، دانشـکده کشاورزی .

- فضائلـی، ح.، ح. ع. گل محمـدی، ع. المـدرس و ع.ا. شـعاعی. 1384. مقایسـه عملکـرد علـف سـورگوم و 17علف ذرت سـیلو شـده در تغذیه گوسـاله های پرواری. اولین همایش ملی علوفه. دانشـکده کشـاورزی دانشـگاه



تهران. ص. 197.- قنبـری گردونـک، ا.، ح. فضائلـی، م. دانـش مسـگران، ر. فیضـی و م. ابـاذری. 1386. مقایسـه ارزش غذایی 18

علوفـه کامـل جـو در سـه روش بهـره بـرداری از نظـر عملکـرد دام. دومیـن کنگـره علـوم دام و آبزیـان کشـور. موسسـه تحقیقـات علـوم دامـی. ص ص. 744-747.

ـ کـروری ، س . ب. ملـک پـور، ا . تیـزرای و پ . وغیـان . 1361. ترکیـب شـیمیایی مهمتریـن نباتات مرتعی 19بومـی و غیـر بومـی فاریاب در مراحل مختلف فنولوژی ، نشـریه شـماره 27، موسسـه تحقیقـات جنگلها و مراتع.

ـ کریمی ، ه . 1369. یونجه ، چاپ اول ، مرکز نشر دانشگاهی شماره 517 تهران .20ـ کریمی ، ه . 1375. زراعت و اصالح گیاهان علوفه ای ، چاپ پنجم ، انتشارات دانشگاه تهران.21ـ کریمـی، ع. ح. 1379. بررسـی منابـع غذایی مورد اسـتفاده دام و طیور در اسـتان فارس، فـاز دوم : تعیین 22

ارزش غذایـی چهـار گونـه گیـاه مرتعـی )کمـا ، بیلهر ، برموس و جـو پیاز دار( . گـزارش نهایی طـرح تحقیقاتی مرکـز تحقیقـات منابـع طبیعی و امور دام اسـتان فارس.

- کیرش گسـنر، ام . تغذیه دام ، ترجمه: سـیاوش دهقانیان و حسـن نصیری مقدم . 1370. انتشـارات جاوید 23. مشهد

- معیـر، ع. ح. 1382. بررسـی تغییـرات ارزش غذایـی یونجـه )منطقـه قهاونـد همدان( از مرحله برداشـت تا 24زمـان مصـرف در تغذیـه دام. پایان نامه کارشناسـی ارشـد رشـته علـوم دامی. دانشـگاه بوعلی سـینا، همدان.

ـ منـگل ، کا. و ا . کوکبـی ، اصـول تغذیـه گیـاه ، جلـد اول ترجمه :علی اکبر سـاالر دینی و مسـعود مجتهدی . 251362. انتشـارات دانشگاه تهران .

ـ موسـوی، م. ع . 1374. ترکیبـات شـیمیایی و انـرژی خـام منابـع خوراکـی دام و طیور اسـتان کرمانشـاه . 26پایـان نامـه کارشناسـی ارشـد علـوم دامی. دانشـکده کشـاورزی دانشـگاه تهران.

- نجـف نـژاد، ب.، م. م. طباطبایـی، ا. احمدی، پ. زمانی، اک. تقی زاده وحسـن فضائلی. 1386. بررسـی اثر 27مرحلـه رشـد بـر ترکیـب شـیمیایی، صفـات زراعـی و ارزش غذایی شـبدر ایرانی در چین سـوم. دومیـن کنگره

علـوم دام و آبزیان کشـور. موسسـه تحقیقات علوم دامـی. ص. 988-991.ـ نوروزیـان ، ح . و ع . عالمـه . 1370. بررسـی تغییـرات پروتئیـن و الیـاف خـام گیاهـان علوفـه ای از تیـره 28

گندمیـان و بقـوالت در طـول دوره نمـو، پژوهشـهای دامپـروری ، جلـد چهـارم. موسسـه تحقیقات علـوم دامی . ر کشو

29-Abdullatif, I.H. and Suleiman M.P. 1987. Average Analaysis of Alberta feed (1976 - 1986). Laboratory national beef cattle and sheep branch agricultural and animal nutrition laboratory Edmonton. Alberta, Canada.30-Acock, G.W. and Ward, J.K. 1978. Effect of location, variely and maturity on characteristics

of wheat straw. J. Anim. Sci. 47 : 327- 334.31-Adams, R.S. 1975. Variability in mineral and trace element content of dairy cattle feeds. J.

Dairy Sci. 58 (10): 1538 - 1548.32-Agricultural Research Council (ARC). 1963. The nutritional requirements of farm livestock.

No. 1. Poultry. London.33-Agricultural Research Council (ARC). 1990. The nutrient requirements of ruminant livestock.

CAB. International . Wallingford, England.34- Ammerman, C. B. et al, 1970. Mineral contamination of feed samples by grinding. Dairy Sci.



53 : 1514 – 1515 .35-Archer, J. 1993. Crop - Nutrition and fertilizer use. Farming Press LTD, U.K. 36-Arora, D. K and Mukerji, K.G. 1991. Hand book of applied Mycology: Foods and feeds.

Marcel Dekker Publisher, USA.37- Athanasopulos, N, G chapple P.Drzewucki, Atomic absorption spectrophotometer. operation

manual by GBC. scientific equipment Victoria. Australia.38-Australian Feeds Information Center (AFIC). 1982. Composition of animal feedstuffs in

Australia.39- Banerjee, G.C. 1988. Feeds and principales of Animal Nutrition Oxford & IBH Publishing

co PVT.LTD New Delhi.40- Bengtsson, S. and Larsson, K. 1984. Prediction of the nutritive value of forages by Near

Infrared Reflectance Photometery. J. Sci Agri.c 351: 951-958. 41- Bradford, E. 1989. Animal Agricultural Research and Development, Chalenges and

Opportunities. Canadian J. Anim. Sci. 7: 852-854.42-Chessmored, R.A. 1979. Profitable pasture management. IPP the Interstate & Publishers. Inc.

USA. 43-Church, D.C. 1986. Livestock feeds and nutrition. 2nd eddition. Englewood Cliffs, USA.44-Church, O.C. 1991. Livestock feed and feeding. Third edition. Prentice–Hall INC. Englewood

clifss. New Jersy. USA.45-Crampton, E.W and Harris, L.E. 1968. Applied Animal Nutrition, Second Edition Utah State

University. Utah, USA.46-Debore, F. and Bickel, H. 1988. Livestock feed resources and feed evaluation in Erupe.

Elsevier, Amsterdam, The Netherland.47-Erickson, S. 1981. Nutritive value of cereal straw. Agric. Envir. 6 : 257 – 260 .48-Erickson, D.O., Meyer, D.W and foster. A.E. 1982. The effect of genotypes on the feed value

of barley straw. J. Anim. Sci. 55 : 1015 - 1026.49-Frame, J. 1992. Improved Grassland Management. Published by Farming Press book. UK.50-Harris, L.E, J.M., Asplund and Crampton, E.W. 1968. An International Feed Nomen clature

and Methods for summarizing and using feeds data to calculate diets. Utah State University Bulletin, 479.51-Harris, L.E. 1970. Nutrition Research Techniques for Domestics and Wild Animals. Vol. 1.

Uta State University, Logon< Uta, USA. 52-Hart, S.B. 1947. Feeds of the world. Agricultural Experiment Station. West Virginia University

USA.53-Hanson, A.A., D.K. Barnes, D.K., and. Hill, Sr R.R. 1988. Alfalfa and alfalfa improvment.

Madison, Wisconsin, USA. 54-Heath M.E., Barnes, R.F. and Metcalfe, D.S. 1985. Forages the Science of Grassland

agriculture. Fourth Edition. Lowa State University Press USA.



55- Jurgens, M.H. 1988. Animal Feeding and Nutrition. Six eddition. Iowa State University. Iowa, USA. 56-Mc Dowell, L.R. 1985. Nutrition of grazing animal in warm climates Academic Press. Inc

USA. Australya.57- Mc Dowell, L.R. 1986. Mineral imbalances and their diagnosis in ruminants. Workshop on

applied research herd in Nairobi. International Development Research Center. Otawa, canada. 58- Mc Donald. P.R, Edwards, A. and Greenhalgh, J.F.D. 1990. Animal Nutition. 4th edition

published in the united states with John wiley & Sons, Inc, NewYork.59- National Research concil (NRC). 1975. Nutrient Requirments of Domestic Animals. Number

5. Washington DC. USA.60-National Research concil (NRC). 1980. Mineral Tolerance of Domestic Animals. Washington

DC. USA.61-National Research concil (NRC). 1989. Nutrient Requirments of Dairy cattle. Six revised

Edition, Washington DC. USA.62- Schneider. Buroh hart. 1974. Feed of the world, their digestibility and compostion. Jarrvett

printing compang charlston, W. V.A. USA.63- Smith, W.J. 1987. Feed and forage analysis. Cooperative extension service. The University

of Georgia, College of Agriculture. Bulletin : 960. 64- Van soest, P.J. 1987. Nutritional Ecology of the Ruminant. Cornell university press. USA.65- Wiseman. J.D.J.A. cole. 1990. Feedstuff Evaluation. Cambridge university press london.

U.K.



ضميمه: فهرست طرحهای تحقيقاتی مورد استفاده در تدوين جداول تركيبات شيميايی منابع خوراک دام و طيور ايران

واحد اجرانام همکاراننام مجریعنوان طرح

اسماعیلی راد اسماعیل- بیرجندیآتش پنچه منوچهرکاربرد خرمای غیرخوراکی درپرواربره های نربلوچیمحمدرضا

سیستان وبلوچستان

آذرزمزم محمدرضاتعیین ارزش غذایی بقایای افتابگردان درتغذیه دام غالمی حسین- فروغ عامری نادر- ذبیح اله زاده علیرضا - ثابت پی محمدرضا-

خوارزمی مسعودکرمان

تعیین ارزش غذایی سه گونه مرتعی مورداستفاده درتغذیه گوسفندوشتر

آیت اللهی مهرجردیمحسن

امامی میبدی محمدعلی - زاهدیفر مجتبی- کردی یزدی محمدعلی-

فضائلی حسنیزد

تعیین ارزش غذایی خوراک دام وطیور استان کردستان فاز دوم : تعیین ترکیبات شیمیایی وضریب

هضمی علوفه ای خشک یونجه ابن عباسی رحمن

موسوی محمدعلی- صالحی محمود- زکریایی نژاد احمد- رهرو مهربانی

تیمور- نمکی حمیدکردستان

شناسایی وتعیین ترکیبات شیمیایی خوراک دام وطیور استان کردستان ، فاز اول تعیین ترکیبات گونه های

غالب مرتعی استان ابن عباسی رحمن - قصریانی فرهنگ

فضائلی حسن- معروفی حسین- میربیگی حشمت اله- چاوشینی خسرو-

ابن عباسی رحمنکردستان

استفاده از ضایعات کارخانجات روغن کشی آفتابگردانکرمانشاهامیری ولی اخالقی دوست خسرو در مرغان تخمگذار بعنوان منبع انرژی

استفاده از سطوح مختلف تفاله گوجه فرنگی سیلوگلستان پاسندی محمد - عباسی ابوالفضل اخوت محمد حسین شده در پروار گوساله های بومی استان گلستان

تعیین مناسبترین میزان استفاده از تفاله خشک گوجه نوروزیان حسین- عبدالحلیم کر- اخوت محمد حسین فرنگی در رژیم گوساله نر پرواری

گلستانمختارپور غالمرضا

مقایسه ارزش غذایی کاه سویا با کاه گندم در جیره میر هادی سیداحمد- کر عبدالحلیم- اخوت محمد حسین غذایی گوساله های نر پرواری

گلستانشاهی قدرت اله

بررسی و تعیین ترکیبات شیمیایی و انرژی خام خوراک دام استان اذربایجان شرقی - فاز 2 - جو ،

کاه گندم و کاه جو اسدپور محمدرضا

موسوی محمدعلی- ایازی احد - غیور خیاوی منصور - الهامی نعمت - حسنلو

حمید- سلیمی وحید محسنآذربایجانشرقی

بررسی وتعیین ترکیبات وانرژی خام خوراک دام وطیور استان آذربایجان شرقی - فاز سوم : تعیین

ترکیبات شیمیایی وانرژی خام سلیمی وحید محسن- موسوی اسدپور محمدرضا

آذربایجانشرقیمحمدعلی- غیورخیاوی-الهامی نعمت اله




تعیین ترکیبات شیمیایی و انرژی خام خوراک دام اسدپور محمدرضااستان اذربایجان شرقی

موسوی محمدعلی- ایازی احد - غیور خیاوی منصور - زاهدی مهریار -

قهرمانی محمدعلی- سلیمی وحید محسنآذربایجانشرقی

بررسی وتعیین ترکیبات شیمیایی وانرژی خام خوراک دام وطیور استان اذربایجان شرقی فاز4:ذرت علوفه ای -گاودانه - افتابگردان - حبوبات - نوبت سوم یونجه

ونوبت دوم اسپرس موسوی محمدعلی- کریمیان محمدرضا-اسدپورمحمدرضا

آذربایجانشرقیغیورخیاوی منصور- ایازی احد

تعیین ارزش غذایی منابع خوراک دام وطیور غرب کشور )استان لرستان( فاز دوم کاه گندم ، دانه جو ، کاه

جو ، سبوس گندملرستانموسوی محمدعلی - قربانی کریم اعظمی کردستانی تورج

تعیین ارزش غذایی نباتات علوفه ای منطقه لرستان فازاول : یونجه

اعظمی کردستانی تورج -رهرو مهربانی تیمور

نوروزیان حسین- فضائلی حسن- ساکیلرستانعلی اصغر

استفاده از پودر شبدر برسیم در تغذیه مرغان گوشتی لطف الهیان هوشنگ - توحیدیان افراز فضل اله ومقایسه با پودر یونجه

موسسهمحمدتقی - فضائلی حسن

کاربردسطوح مختلف تفاله گوجه فرنگی درتغذیهآذربایجانغربیشریفی مسعود- خلیلی شمس علیامانی سعادت اله گوساله های نرپرواری

تعیین ارزش غذایی کاه غنی شده با اوره وگوگرد در میربیگی حشمت اله- اخالقی خسرو- امیری ولی جیره گوسفند پرواری سنجابی

کرمانشاهتصوری بهزاد

بررسی تاثیرجایگزینی سطوح مختلف سیلوی بقایای افتابگردان غنی سازی شده با اوره و مالس با یونجه

درعملکرد گوساله های پرواری گاومیش رزاق زاده سراین - پور آذری محسن-امینی جهانگیر

آذربایجانغربیقمری زین العابدین

مقایسه اثرات استفاده از جا شیر و یونجه در خصوصیات نوروزیان حسین- مرادپور رحیم- صدرایالمی بهمنپروار بندی گوسفند بومی فارس )قره گل (

فارس پرویز- موذن جوال غالمرضا

تعیین ارزش غذایی پنج گونه غالب گیاهان شورپسند قنبری گردونک احمد - فروغی علیرضا- باشتینی جعفر در مناطق کویر توسط گوسفندان

خراسانتوکلی حسین

اندازه گیری ترکیبات غلظت ده عنصر معدنی در منابع فضائلی حسن- گل محمدی حیدرعلی- بدیعی مقدم فریبرز غذائی دامی موجود در منطقه گلپایگان

اصفهانشفیعی عباسعلی




بررسی ارزش غذایی گیاهان علوفه ای منطقه گلپایگان در مراحل رشد از طریق تعیین قابلیت هضم به طریق

nylon bag و in vivo نوروزیان حسین- شعاعی علی اکبر- گل بدیعی مقدم فریبرز

اصفهانمحمدی حیدر علی- فضائلی حسن

تعیین ترکیبات شیمیایی وانرژی خام منابع خوراک دام استان فاز اول یونجه واسپرس ومحصوالت فرعی

صنایع کشاورزی بدیعی مقدم فریبرز

رنجبری احمد- موسوی محمدعلی- گل محمدی حیدرعلی- آخوندی علی- مشرف

شهاب الدیناصفهان

بررسی ارزش غذایی گونه های آتر پیلکس لنتییزد بیطرف احمدفرمیس وکانی سنس در گوسفند بز وشتر

بررسی اثر مصرف علف نی غنی شده با مالس به صورت خشک و سیلو شده در تغذیه گاومیش های

شیرده اسالمی موسی- روزبهان یوسف- ایزدنیابیگدلی شاملو محمود

خوزستان حمیدرضا- صفر زاده علی

بررسی افزودن کاه گندم ومالس بر خواص سیلوی غالمی حسین - تربتی نژاد نور محمد - پاسندی محمد بقایای زراعت باقال

گلستان اخوت حسین

تعیین ترکیبات شیمیایی وانرژی خام ضایعات کشاورزیگلستانقره باش آشور محمد- اخوت محمدحسین پاسندی محمد وباقی مانده کارخانجات در منطقه

بررسی اثرات استفاده از سطوح مختلف ماشک خام ساکی علی اصغر- یعقوبفر اکبر- موسویپورحسابی قاسم وعمل آوری شده در جیره غذایی جوجه های گوشتی

کرمانشاهمحمدعلی

بررسی ارزش غذائی علوفه مرتعی مورد تغذیه گوسفندسمنانمظفری مسلم - زاهدیفر مجتبی ترحمی محمد آقاوبز

بررسی ارزش غذایی گیاهان مرتعی استان سمنان فاز1: فضائلی حسن- موسوی اقدم حسن- ترحمی محمد آقا تعیین ترکیبات شیمیایی

سمنان سماوی ناصر- ترحمی هادی

فروغ عامری نادر - ذبیح اله زاده علیرضاتکاسی محمدولیتعیین ارزش غذایی سرشاخه تاغ دراستان کرمانکرمان - غالمی حسین

تعیین ارزش غذایی پس مانده های میوه وسبزیجات بهin vitro و in vivoمیادین میوه وتربارباروش

منظور استفاده در تغذیه دام فاز2:تابستان وپاییز زاهدیفر مجتبی- فضائلی حسن- عباسیتیمورنژاد ناصر

موسسهابوالفضل

تعیین ارزش غذایی پس مانده های میوه وسبزیجات بهin vitro وin vivoمیادین میوه وتربارباروش منظور استفاده در تغذیه دام فاز1 زمستان و بهار

موسسهزاهدیفر مجتبی- فضائلی حسنتیمورنژاد ناصر




بررسی سطح مناسب مصرف کاه کندم غنی شده با اوره آب پنیر در جیره پرواری بره های نر

کرمانی فضائلی حسن - آذرزمزم محمدرضا- ثابت پی محمدرضا

کرمانتکاسی محمدولی

تعیین ترکیبات شیمیایی وانرژی خام بخش اول جعفری خورشیدی کاوهکاه گندم ، کاه جو، دانه گندم

مقصودی نژاد قاسم- میر هادی موسوی محمدعلی - ورمقانیlاحمد-

صیفعلی - جعفری هوشنگ - عباسپور یحیی

ایالم

استفاده از سطوح مختلف میوه بلوط در جیره جعفری هوشنگ غذایی بره های پرواری گوسفند نژاد کردی

فضائلی حسن- مقصودی نژاد- جعفری خورشیدی کاوه - ورمقانی

صیفعلی - ایرانی محمدایالم

قابلیت هضم وتجزیه پذیری شبدر - کاه گندم - کاه جو- غرب کشور - ایالم وکرمانشاه باin saco,in vivo, in vitroروشهای

دبیری نجفعلی- زاهدیفر مجتبی- جعفری هوشنگایالماسالمی موسوی

تعیین ارزش غذایی ارقام مختلف سورگوم استان &In vitroسیستان وبلوچستان به روش

in situ میر هادی سیداحمد- زاهدیفرجوان علی اصغر

مجتبی- روزبهان یوسف سیستان وبلوچستان

شناسایی وتعیین ارزش غذایی منابع غذایی دام بیرجندی محمدرضا- فضائلی جوان علی اصغر وطیور استان سیستان و بلوچستان

حسن- مصطفی تهرانی علی سیستان وبلوچستان

تعیین ارزش غذایی دو گونه گیاه آتریپکلس بهیزدفضائلی حسن- نیکخواه علی چگینی شعبانروش شیمیایی وبیولوژیک

تعیین انرژی قابل هضم کاه و کاه امونیاکی وآذربایجانشرقی حسنی احمدرضااستفاده ازان درتغذیه گوساله های نرسرابی

تعیین انرژی قابل سوخت وساز ) روش سیبالد ( وبررسی اثرات استفاده از سطوح مختلف گاو دانهخام وپخته شده بر عملکرد جوجه های گوشتی

حسنی نژاد محمدابراهیم ساکی علی اصغر- یعقوبفر اکبر- صادقی قربانعلی- خضری محمد-

بهمنی حمیدرضاکردستان

بررسی امکان استفاده از تفاله زیتون در جیرهحسینی حسینگوساله های نر پرواری تالش

سلیمی محسن - ساز آبادیها غالمحسین - میرآخورلی بهرام -رضوی کمال - شاه قلی پور بردی

گیالن

بررسی امکان استفاده از سیلوی تفاله زیتون در فضائلی حسن- سازآبادیهاحسینی حسینجیره گوساله های نر پرواری بومی

گیالنغالمحسین




تعیین قابلیت هضم ظاهری علف خشک یونجه چین خمیس آبادی حسن )جمع آوری مدفوع (3in vivoو2و1 به روش

موسوی محمدعلی- موالئیان حسین- رهرو مهربانی تیمور- نوری فتحعلی - پور

حسابیکرمانشاه

تعیین ارزش غذایی خرمای ضایعاتی درتعذیه غالمی حسین- ذبیح اله زاده علیرضا -خوارزمی مسعودنشخوارکنندگان

کرمان موسوی سعید علی - ثابت پی محمدرضا

بررسی تاثیر سیلوی برگ وطوقه چغندر قند در تغذیهخوزستانقبادی فریباخیاط احمد بره های پروار محلی

ذبیح اله زاده سماکوشتعیین ارزش غذایی بقایای کنجد درتغذیه دامعلیرضا

زاهدیفرمجتبی- فروغ عامری- تکاسی-کرمانآذرزمزم- ثابت پی محمدرضا

بررسی امکان سیلوکردن بقایای کدواجیلی واستفاده فضائلی حسن- امینی جهانگیر- پور آذریرزاق زاده سزاینازان در جیره غذایی گوساله های پرواری گاومیش

آذربایجانغربیمحسن

اندازه گیری انرژی متابولیسمی سبوس برنج واستفاده بلداجی- پور احمدی اسحق ابوطالب- رضائی منصور از آن در جیره طیور تخم گذار تجارتی

مازندرانبرزگر دامادی محمدعلی- طالبی علی اکبر

تعیین ترکیبات مواد خوراکی مورد استفاده دام وطیور موجود در استان مازندران فاز یک تعیین ترکیبات

شیمیایی انواع کنجاله های تولیدی دراستان مازندرانمازندرانبلداجی فتح اله رضائی منصور

بررسی ارزش غذایی نباتات علوفه ای منطقه کرمانشاه رهرو مهربانی تیمور - فار دوم : شبدرویونجه

موسوی محمدعلی- صمدیخواه داریوش- ویسی نژاد شهباز- چشمه سفیدی محمد

حسینکرمانشاه

بررسی استفاده از تفاله زیتون در تغذیه بره هایکرمانشاهسلیمی وحید محسن- جلیلیان محمد رهرو مهربانی تیمورپرواری )نژاد سنجابی (

تعیین ارزش غذایی خوراک دام وطیور استان کرمانشاه مرحله اول: تعیین ترکیبات شیمیایی وانرژی خام مواد

خوراکی دام وطیورکرمانشاه موسوی محمدعلی رهرو مهربانی تیمور

مقایسه سیلوی آزوال و یونجه خشک در پرواربندیگیالن ستوده چاقی محمدگوساله های نر بومی گیالن




موسوی محمدعلی - اخوت محمد سلیمانی عباسعلی تعیین ترکیبات شیمیایی علوفه مراتع شمالی گلستانگلستان حسین- پاسندی محمد- کاویان عبداله

تعیین مناسب ترین سیلوی ضایعات هندوانه درتغذیه نوروزیان حسین- فضائلی حسن- میر سیدعلیان احمدرضاگوساله های نرپرواری

سمنان آخوری بهرام

تعیین ارزش غذایی وترکیبات علوفه ای غالب در مراتع چهارمحال بختیاری فاز1: تعیین ترکیبات شیمیایی

وضرایب هضمی فضائلی حسن- طالبی محمدعلی- کرمی شادنوش غالمرضا

مرتضی چهارمحال و

بختیاری

تعیین ترکیبات شیمیایی وقابلیت هضم گیاهان غالب شاکری پیروز گرامینه مراتع کرمان

عرب زاده ناصر- ثابت پی محمدرضا - شریفی الحسینی محمد مهدی - روحی

محسنکرمان

بررسی واستفاده از پوست تخم آفتابگردان غنی شده عزت پور مرتضی- قره باش آشور محمد- شاهی قدرت اله ونشده در جیره غذایی بره های نر پرواری

گلستانآنه قرجه محمد

ارزیابی بقایای بعد از بوجاری ذرت بعنوان بخشی ازخوزستانفروغی نیا ابراهیم- خیاط احمد شبندی زاده مهدی جیره غذایی گوساله های پرواری

تعیین ترکیبات شیمیایی انرژی خام وقابلیت هضم )به فروغ عامری نادر- عزیز زاده ناصر- شریفی مهدی روش شیرآبه شکمبه پپسین ( سر شاخه های تاغ

کرمان تکاسی محمدولی

بررسی تغییرات ارزش غذایی یونجه فامنین از مرحله فضائلی حسن- طباطبائی محمد مهدی- شفیعی حسین برداشت تا زمان مصرف در تغذیه دام

همدان ساکی علی اصغر- عرب حسینعلی

بررسی استفاده از کاه ذرت دانه ای غنی شده با اوره ومالس ومخلوط با سیلوی علوفه ای در پروارگوساله

های نر هلشتاین فرزاد علیرضا- ساقی داود علی - ولی زاده شیری اکبر

خراسانرضا - زاهدیفر مجتبی

تعیین ارزش غذایی کزل گندم غنی شده با اورهخراسان پارسائی سیامک- قنبری گردونک احمد شیری اکبر ومالس واستفاده از آن در تغذیه گوسفند نر بلوچی

بررسی اثر سطوح مختلف اوره ومالس بر قابلیت هضم زاهدی فر مجتبی- دشتی زاده محمود- صادقی محمدهادی وارزش غذایی سر شاخه خرما

بوشهر کبیری فرد مهدی

اندازه گیری ترکیبات شیمیایی وقابلیت هضم گیاهان قورچی تقی- رنجبری احمدرضا- راستیصادقیان مجید غالب مراتع استان اصفهان

اصفهانمحسن


تعیین ترکیبات شیمیایی وخصوصیات سیلویی علوفه مهاجر حسن- بحرینی نژاد بابک- مشرفصادقیان مجیدکنگر فرنگی

اصفهانشهاب الدین

بررسی وتعیین ارزش غذایی بنه وبلوط وکاربرد آن در تغذیه طیور مرحله اول: تعیین ترکیبات شیمیایی وانرژی

فابل ساخت و ساز ) بنه و خنجک وبلوط( وینسه السو- سمیع عبدالحسین- صفر زاده علی

خوزستانمیرهادی سیداحمد- عسگریان محسن



بررسی وتعیین ارزش غذایی بنه و بلوط وکاربرد آن در تغذیه طیور 2- استفاده از سطوح مختلف پسته - بنه - خنجک وبلوط در جیره غذایی جوجه های گوشتی

ومرغان تخمگذار وینسه السلو- سمیع عبدالحسین- نوروزی صفرزاده علی

خوزستان سیروس- شنبدی زاده

تعیین ارزش غذایی یونجه در دوره های مختلف رشدطباطبایی محمد مهدی)تر - خشک (

معیر عبدالحسین- فضائلی حسن- حسین نژاد مهران- عربی حسنعلی- ملکی

محمد- رستمی ابراهیمهمدان

بررسی ارزش غذایی و تعیین ضریب قابلیت هضم عالم زاده بهاءالدین علوفه دامی در استان خوزستان

کردونی عزیز- نوروزیان حسین- فضائلی- سراج محمد جواد- نوروزی - قبادی-

خیاطخوزستان

خوزستاننوروزیان حسین فروغی نیا ابراهیم عالم زاده بهاءالدین تعیین قابلیت هضم با گاس و باگاس غنی شده با اوره تعیین و بررسی ضریب هضمی با گاس نیشکر روی

نوروزیان حسین- فروغی نیا ابراهیم- عالم زاده بهاءالدین گوسفندخوزستان قبادی فریبا

تعیین ارزش غذایی چند واریته سور گوم دانه ای وارزیابی اثرات جایگزینی آن درتغذیه نیمچه های

گوشتی ناظر عدل کامبیز- پور رضاجواد- المدرسعبادی محمدرضا

اصفهانعباس- خوروش محمد

بررسی جایگزینی سه رقم سورگوم دانه ای بجای ذرتاصفهانپوررضا جواد عبادی محمدرضا در تغذیه مرغ تخمگذار

تدوین جداول ترکیبات شیمیایی وارزش غذاییعباسی ابوالفضلخوراکهای دام وطیور

زاهدیفر مجتبی- فضائلی حسن - میر هادی سیداحمد - گرامی عباس- علوی

مرتضیموسسه

عباسی ابوالفضل - اخوت محمد حسین- عباسی ابولفضل انتخاب بهترین روش تهیه سیلوی ضایعات کدوگلستان میر هادی احمد- شاهی قدرت اله


تعیین قابلیت هضم و تجزیه پذیری برخی از مواد وvitro inخشبی استان گیالن با دو روش

in vivoموسسه نوروزیان حسین

ساقی داودعلی- فیاضی رضا- عباسیودیعی نوقابی علیرضاتعیین ارزش غذای بقایای مزرعه زعفرانخراسانابوالفضل

تعیین ارزش غذایی گیاهان مرتعی استان ایالمورمقانی صیفعلیفازاول:تعیین ترکیبات شیمیایی وانرژی خام

موسوی محمدعلی - محمدپور ماشاءاله- جعفری هوشنگ- عباسپور

یحییایالم

تعیین ترکیبات شیمیایی وقابلیت هضم چهارگونه بیرجندی محمدرضا- سنجریهزاره مقدم راضیهمرتعی استان سیستان وبلوچستان

غالمرضا- جوان علی اصغر سیستان وبلوچستان

تعیین ارزش غذایی ارقام جو بدون پوشینه وکاربردموسسه فضائلی حسن - یوسفی محمدیعقوبفر اکبران درجیره های غذایی مرغ تخمگذار

تعیین ارزش غذایی مواد خوراکی قایل استفاده در میرهادی سید احمد- بلداجی فتح اله- یعقوبفر اکبر تغذیه طیور

موسسه فضائلی حسن- لطف الهیان هوشنگ

ارزیابی ارزش تغذیه پودرضایعات میگو واستفاده در سمیع عبدالحسین- میر عبدالباقی یگانه علی مرغان تخمگذار

موسسه ژاله




بررسی ارزش غذایی گونه های غالب مرتعی در کهگیلویه ونیکبخت منصورعزیزی ضرغامایستگاه مارگون

بویراحمد

تعیین ترکیبات شیمیایی وانرژی خام منابع خوراک دام عزیزی عثماناستان کردستان

نیکخواه علی - فضائلی حسن- میرایی آشتیانی - میر هادی سیداحمد- موسوی

محمدعلی - ابن عباس عبدالرحمنموسسه

استفاده ازسطوح مختلف میوه کهور واکاسیای چتریهرمزگانرضا یزدی کامران- طغرلی ابراهیم عسکری فیروزدرتغذیه بزغاله های نربومی استان هرمزگان

تعیین ارزش غذایی دو گونه گیاهی کهور وآکاسیایهرمزگاننوروزیان حسین- قاسمی ابراهیم عسگری فیروز چتری

شناسایی وتعیین ترکیبات شیمیایی وانرژی خام منابع خوراک دام وطیور استان هرمزگان فاز دوم :تعیین

ترکیبات ،ضرایب هضمیهرمزگان نوروزیان حسین- عامری عباسعلی عسگری فیروز

ارزیابی داده های مربوط به انرژی غذایی منابع زاهدیفر مجتبی - فضائلی حسن- عباسی علوی مرتضی خوراک دام کشور )مواد خشبی وعلوفه ای (

موسسه ابوالفضل

تعیین تجزیه پذیری جو، کنجاله پنبه دانه ، سبوس گندم ، یونجه کاه گندم ، کاه جو به روش کیسه های

نایلونیخراسانرئیسیان زاده محمد علی ساقی داود

بررسی وتعیین ترکیبات شیمیایی ومواد محدود کننده سور گوم جارویی وارزش غذایی دانه سور گوم جارویی

در تغذیه بلدرچینهایآذربایجانشرقیسلیمی وحید محسن- ناظر عدل کامبیز غیورخیاوی منصور

گلستان رضایی منصور - کر عبدالحلیمفتحی محمدضیاء استفاده از خرده برنج در جیره جوجه های گوشتی

استفاده ازبقایای سیلوشده حاصل ازپوست گیری پسته فضائلی حسن- شاکری پیروز- تکاسیفروغ عامری نادردرجیره گوساله های نرپررواری

کرمانمحمدولی

بررسی امکان استفاده از ضایعات پسته سیلو شده درکرمانفضائلی حسن- تکاسی محمد ولیفروغ عامری نادر تغذیه گاوهای شیری

بررسی امکان روشهای مختلف سیلو از پوسته خارجیکرمان فضائلی حسن- ذبیح اله زاده علیرضافروغ عامری نادر )اپی کارپ ( پسته تازه




تعیین ارزش غذایی سیلوی اپی کارپ پسته به روشکرمانفضائلی حسن - سید مومن مجتبیفروغ عامری نادر خشک وسیلوشده

شناسای وتعیین میزان مواد مغذی منابع خوراک دام وکرمان سلیمی وحید محسنفروغ عامری نادرطیور منطقه کرمان

تعیین ارزش غذایی کاه گندم عمل آوری شده بوسیله فضائلی حسن- میر هادی سیداحمد-فروغی علیرضا قارچ خوراکی

موسسهاسماعیلی راد اسماعیل- رضایزدی کامران

استفاده از بقایای حاصل از بوجاری ذرت در کنسانترهخوزستانخیاط احمد فروغی نیا ابراهیم بره های پرواری

تعیین مناسبترین نسبت جایگزینی علف نی بجای کاه و مشایخی محمد رضا- ایزدنیا حمیدرضا- فروی نیا ابراهیم یونجه در جیره پرواربندی گوساله های نر گاومیش

خوزستانصفرزاده علی

بررسی امکان بهبود ارزش غذایی کاه گندم با استفاده از کشت قارچ پلوروتوس )مرحله اول در مقیاس

آزمایشگاهی ( محموزاده همایون- عزیزی اصالن - میر فضائلی حسن

موسسه هادی احمد- روزبهان یوسف

تعیین ارزش غذایی دانه و پوسته انار و بررسی امکان قدرت نما احمد - زاهدیفر مجتبی - دانش فیضی رضاسیلو نمودن پوسته آن

خراسانمسگران محسن - رئیسیان زاده محمد

غالمی حسین - قاسمی ابراهیم- طغرلی قاسمی ابراهیم تعیین ارزش غذایی سر شاخه های حراهرمزگانابراهیم

تعیین غلظت ترکیبات مغذی شاخه و برگ برخی محصوالت کشاورزی مثل سیب زمینی و هویج، گوجه

فرنگی در منطقه دزفولخوزستانفروغی نیا ابراهیم- خیاط احمد قبادی فریبا

بررسی ارزش غذایی وقابلیت هضم گیاهان کلیدی ملک پور بهروز- فضائلی حسن- شریفی قنبری اباذر وخوشخوراک مراتع ییالقی سبالن فاز اول تعیین ارزش

اردبیل جابر- افشاری میرک حمید

بررسی امکان سیلو کردن علوفه کامل جو وتعیین دانش مسگران محسن- گلیان ابو القاسمقنبری گردونک احمد خصوصیات سیلویی و ارزش غذایی آن

خراسان- فضائلی حسن

تعیین قابلیت هضم ظاهری یونجه، جو، سبوس گندم ، تفاله خشک چغندرقند وکنجاله پنبه دانه با سطوح

مختلف در جیره غذاییخراسان فیضی رضا- محرری علیقنبری گردونک احمد




ارزش غذایی خرده گندم وضایعات ماکارونی به عنوان یک ماده غذایی واثرآنها بر توان تولیدی جوجه های

گوشتیاصفهانتدین فر سعید قیصری عباسعلی

تعیین ارزش غذایی و سطح مطلوب تغذیه توام دو گونه گیاه مرتعی اتریپکس کانسنس و پانیکوم انتی دوتال

در گوسفندخراسان توکلی حسینکاشکی ولی اله

تعیین ارزش غذایی 9 گونه آتریپلکس کاشته شده در ناصریان عباسعلی - کوچکی عوض - کاشکی ولی اله ایستگاه تحقیقات سبزوار

خراسان توکلی حسین

تعیین ارزش غذایی منابع خوراک دام وطیوراستان موسوی محمدعلی- ابن عباسی رحمن-کامگارکامبیزکردستان فاز2:تعیین ارزش غذایی شبدرواسپرس

کردستان خمیس آبادی حسن

شناسایی منابع غذایی دام وطیورمنطقه گرگان ودشت فازدوم: تعیین قابلیت هضم بقایای محصوالت کشاورزی وصنایع غذایی مطقه گرگان ودشت

قره باش آشورمحمد- پاسندی محمد-کاویان عبدالهگلستان غالمی حسین- عباسی ابوالفضل

تعیین ترکیبات شیمیایی و انرژی خام و ضرایب هضمی inسه ماده غذایی )نی .لویی .چوالن ( با روشهای

vitro و in vivo نوروزیان حسین- عالم زاده بهاءالدین-کردونی عزیز

خوزستانصالحی حسین

بررسی امکان استفاده از ضایعات خرما در پرواربندی نیکخواه علی- امامی میبدی محمد علی- کردی یزدی محمدعلی شتر

یزد شفیع نادری علی

جایگزینی نسبتهای مختلف تفاله سیب سیلو شده بجای کرمی مرتضی یونجه در جیره بره های نر پرواری لر بختیاری

قربانی غالمرضا- علیخانی مسعود - موثق حسینی- فضائلی حسن- عظیمی

سیدعباس چهارمحال و

بختیاری

بررسی اثر استفاده از کنگر و تعیین نسبت مناسب روغنی ابراهیم- ضمیری محمدجواد-کریمی عبدالحمید استفاده از آن در جیره غذایی بره های پرواری

فارس زاهدیفر مجتبی- کمالزاده عزیزاله

بررسی منابع غذایی مورد استفاده دام وطیور در استان فارس فاز 3: تعیین ارزش غذایی پنج گونه گیاه مرتعی

درمنه ، علف گندمیفارسکمالزاده عزیزاله- ایالمی بهمن کریمی عبدالحمید




بررسی منابع غذایی مورد استفاده دام وطیور در استان فارس فاز اول : تعیین ارزش غذایی دو گیاه مرتعی

جاشیر وکنگر کریمی عبدالحمید

معینی زاده هوشنگ- ایالمی بهمن- حاتمی احمد- اردکانی افشار- فضائلی

حسنفارس

بررسی منابع غذایی مورد استفاده وطیور در استان فارس فاز دوم : تعیین ارزش غذایی چهار گونه گیاه

مرتعی کما، برموس کمالزاده عزیزاله- ایالمی بهمن- افشار کریمی عبدالحمید

فارسپرویز

تعیین ارزش غذایی بوته گوجه فرنگی )شاخ وبرگ ( در نوروزیان حسین- فضائلی حسن- دهبرده کمالی امیر اسالن تغذیه بزهای پرواری

بوشهرنژاد تورج

بررسی استفاده از بقایای کارخانجات ماکارونی عمل قدرت نیا احمد- میر هادی احمد- کمالی رضا آوری شده با اوره بر عملکرد بره های نر پرواری

گلستان حافظیان حسن- مهاجر مختار

بررسی امکان استفاده از آزوال در اردک گوشتی )پکینگیالن فضائلی حسن- کشاورز الهیار کیمیاگر محمد(

شناسایی وتعیین ترکیبات شیمیایی وانرژی منابع غذایی لطف الهیان هوشنگ منطقه دشت مغان

میر هادی احمد- فضائلی حسن- افراز فضل اله- توحیدیان محمدتقی-

میرعبدالباقی ژالهموسسه

بررسی استفاده از بقایای گیاه آفتابگردان غنی شده جعفری محمود- نوروزیان حسین- امینی متولی میر یداله )ساقه، طبق( در گوساله های نرگاومیش

آذربایجانغربی جهانگیر- سلطانی رحیم

بررسی اثر سطوح متفاوت آزوالی سیلو شده با تفاله خشک چغندرقند در جیره پرواری گوساله های نر بومی

استان گیالن فضائلی حسن- قربانی احمد- اسد پور محمدیان تبریزی حمیدرضا

گیالنیداله- افضلی مسعود

استفاده از پوست تخم پنبه غنی شده در تغذیه بره قره باش آشور محمد- آنه قرجه قربان مختار پور غالمرضا های پرواری

گلستانمحمد- عزت پور مرتضی

بررسی جایگزینی کاه سویا با کاه گندم در جیره غذاییگلستان اکبر پور حسن- سلیمی وحید محسن مختار پور غالمرضا بره های نر پرواری

تعیین مناسبترین میزان استفاده از تفاله خشک گوجه عباسی ابوالفضل - اکبر پور حسن- اخوت مختار پور غالمرضا فرنگی در جیره بره های نر پرواری

گلستانمحمدحسین

تعیین ارزش غذایی خوراک دام وطیور استان زنجان فاز میر هادی سیداحمد- موسوی محمدعلی- مسلمیون محمد تقی اول : تعیین ترکیبات شیمیایی یونجه وشبدر

زنجانعباسی مختارعلی




تعیین ارزش غذایی خوراک دام وطیور استان زنجان فاز میر هادی سیداحمد- موسوی محمدعلی- مسلمیون محمد تقی اول : تکرار دوم تعیین ترکیبات شیمیایی یونجه وشبدر

زنجانعباسی مختارعلی

تعیین ارزش غذایی علف نی در طول دوره رشد و بررسی امکان سیلوکردن آن با استفاده از مالس وغنی

سازی با اوره قربانی غالمرضا- علیخانی مسعود-مشایخی محمدرضا

خوزستان اسدیان اکبر

استفاده از ارزن وچربی حیوانی در جیره جوجه های پور رضا جواد- سمیع عبدالحسین- افرازمصلحی سعید گوستی

اصفهان فضل اله- مرانی محمدرضا-

بررسی تغییرات ارزش غذایی یونجه قهاوند از مرحله فضائلی حسن- طباطبائی محمد مهدی- معیر عبدالحسین برداشت تا زمان مصرف

همدان ساکی علی اصغر- عرب حسینعلی

تعیین ارزش غذایی منابع خوراک دام وطیور غرب کشور فاز سوم : تعیین ارزش غذایی شبدر خشک

ویونجه خشک سال دومهمدان موسوی محمدعلی- فرهپور علی معیر عبدالحسین

تعیین ترکیبات شیمیایی وانرژی خام خوراک دام در استان همدان فاز دوم : تعیین ترکیبات شیمیایی و

انرژی خام یونجه خشک استان موسوی محمدعلی- جانجان احمد- معیر عبدالحسین

همدان شفیعی حسین- حسینی نژاد مهران

تعیین ارزش غذایی )قابلیت هضم ومصرف اختیاری ( تربتی نژاد نورمحمد- قره باش آشورمقصود لوراد حبیب اله دو گونه گیاه مرتعی

گلستانمحمد- حسینی علی- کمالزاده عزیزاله

بررسی امکان استحصال و عمل آوری بقایای ذرت دانه فضائلی حسن - خوارزمی مسعود- غالمی موسوی سعید علی ای به منظور استفاده در تغذیه دام

کرمانحسین

موسوی سعید علیتعیین ارزش غذایی بقایای ذرت در تغذیه دام فضائلی حسن- فروغ عامری نادر- غالمی حسین- ذبیح اله زاده علیرضا - خوارزمی

مسعود- ثابت پی محمدرضاکرمان

تعیین ترکیبات شیمیایی وانرژی خام مواد خوراک دامکرمانشاه موسوی محمدعلی موجود در استان کرمانشاه

بررسی استفاده از برگ چغندر قند تازه در تغذیه برهکرمانشاهکفیل زاده فرخ- امیری ولی- زارعی فرهادموالئیان حسین های پرواری سنجابی




کاربرد سطوح متفاوت تفاله سیب سیلو شده در تغذیه آقازاده علی - قربانی - علمی نژاد- رزاقموالیی فر افشین گاوهای شیری

آذربایجانغربیزاده سراین -

بررسی کاربرد سیلوی تفاله سیب غنی شده با مالس آقازاده علی - حسامی راد رجب- رزاقموالیی فر افشیندر رشد گوساله های ماده هولشتاین

آذربایجانغربی زاده سراین- غالمی حسین

تعیین ارزش غذایی مخلوط تفاله تر چغندر قند و مهتدی نیا ابوالقاسم باگاس سیلو شده با اوره و مالس در گوسفند

دبیری نجف قلی- نصیری محمد تقی - فضائلی حسن- کرد نژاد اسحاق-

مشایخی محمدرضاخوزستان

اثرسطوح مختلف تفاله زیتون درجیره های غذایی لطف الهیان هوشنگ- توحیدیانمهدیزاده مظفربرعملکرد جوجه های گوشتی تجارتی ارین وراس

موسسهمحمدتقی

استفاده از ارزن وچربی حیوانی در جیره غذایی مرغان پور رضا جواد- سمیع عبدالحسین-افراز مهرشاد مهدی تخمگذار

اصفهان فضل اله

میر آخورلی بهرام بررسی غنی سازی بقایای آفتابگردان نوروزیان حسین- فضائلی حسن- ابراهیمی فرد- ترحمی محمد آقا- صفاخواه حسینعلی - نجاتعلی ساالر

سمنان

بررسی نحوه استفاده از ضایعات کارخانجات )تفالهکرمانشاه میربیگی حشمت اله گوجه فرنگی ( در تغذیه طیور گوشتی

فضائلی حسن- برجی محسن- عزیزیمیرزایی شرفعلیتعیین ارزش غذایی کاه لوبیا درتغذیه نشخوارکنندگانمرکزی رمضانعلی

تعیین قابلیت هضم کاه واریته گندم کشت شده در مرکز اصالح بذر ونهال ومقایسه قابلی هضم چند

واریته گندم در چند مرکز تحقیقات میرهادی سیداحمد- شریفی

محمدمهدی فضائلی حسن- گرامی عباس- امینی

موسسه فریدون

تعیین ترکیبات شیمیایی وانرژی خوراک دام وطیور استان کهکیلویه وبویراحمد فاز اول: نباتات علوفه ای

الف -یونجه ،شبدر موسوی محمدعلی- آشتیانی مقدم نقدی پور رضا

عبدالحسین- خلیلی قباد کهگیلویه وبویراحمد

فارسکمالزاده عزیزاله- کریمی عبدالحمید نورالهی حسین تعیین غذایی شاخ وبرگ اکالیپتوس وغالف بادام

بررسی امکان جایگزینی ضایعات چغندرقند )طوقه و ریشه( غنی شده بجای ذرت سیلو شده در تغذیه

گاومیش رضا یزدی کامران- سراج محمد جواد- نوروزی سیروس

خوزستانکردنژاد اسحق

½y Ëy ÂÌ Á ¹y{ y Ây ]zÀ» ÊËzÌ¼Ì cz^Ì¯ e µÁy|m€¦ · 9 يزرواشك جيورت...

Documents