YALNIZLIK Hazırlayan:

Melek Kavcar

İÇERİK PLANI

1. Yalnızlığın Tanımı

2. Yalnızlığın Sınıflandırılması

3. Yalnızlığın Boyutları

4. Yalnızlıkla İlgili Kuramsal Yaklaşımlar

5.Yalnızlığın Oluşumunu Etkileyen Faktörler

6. Yalnızlık ve Birey

7. Yalnızlığın Ölçülmesi

8. Yalnızlık ve Psikopatolojiler

9. Yalnızlığı Azaltmada Kullanılan Temel Yaklaşımlar

10. Yalnızlık Yaşayan Bireyin Bakımında Hemşirenin Rolü

YALNIZLIĞIN TANIMI

Tanımların bazılarında yalnızlık nesnel koşulları olan bir durum, bazılarında

tamamen öznel bir durum, bazılarında ise varoluşsal bir durum olarak ifade

edilmektedir.

Yalnızlık,

bireyin yabancı hissettiği, yanlış anlaşıldığını hissettiği ya da sosyal bütünleşme ve duygusal yakınlık için gerek duyulan sosyal partnerlerin olmadığı durumlarda ortaya çıkan kalıcı duygusal bir rahatsızlık durumudur.

YALNIZLIĞIN SINIFLANDIRILMASI

Weiss’e Göre:

Weiss, yalnızlığı sosyal ilişkiler içerisinde ele almış ve iki gruba ayırmıştır.

Duygusal yalnızlık Sosyal yalnızlık

Peplau’ya Göre:

Yalnızlıktan Doğan İç Sıkıntı (Lonesomeness)

Başkalarıyla birlikte olmaya rağmen bireyin kendini onlardan uzak hissetmesini ifade eder.

Yalnızlık, Tek Başınalık (Aloneness)

Hayatı etkileyen belirli kararları verirken, yalnız olmak ya da birlikteliğin olmamasını anlatır.

Tek başınalık tercih edilen bir durumdur ve yapayalnız kalmadan tek başına olmak

mümkündür.

Yalnızlık (Loneliness)

Bireyin neden yalnız olduğunun farkında olmadığı durumdur.

Birey bu durumu “Yalnızken yapılacak bir şey bulamama” seklinde ifade eder.

Young’a Göre:

Young, zaman ve durum değerlendirmesini göz önüne alarak bir sınıflandırma yapmıştır.

Durumsal (geçiş dönemi) yalnızlık Geçici yalnızlık Kronik yalnızlık

Özodaşık’a Göre:

Özodaşık yalnızlığı beş farklı şekilde ele almıştır:

Fiziksel yalnızlık (tek başına oluş) Yabancılaşma (toplumu dışlayanlar) Kınama (toplum tarafından dışlananlar) Kendi tercihi ile gerçekleşen yalnızlık Gerçek yalnızlık

YALNIZLIĞIN BOYUTLARI

Mc Whirter’a Göre:

Kişilerarası boyutu

Bireyin kendisini başkalarından uzak olarak algılamasıdır.

Risk faktörleri:

Kronik bir hastalık Fiziksel hareket yetersizlikleri ve kayıplar Konuşma ve işitme engeli

Psikolojik boyutu

Benliğin farklı bölümlerinin birbiri ile ilişki kurmaması sonucu ortaya çıkan bir yalnızlık durumudur.

Sosyal boyutu Gruptan ya da toplumdan uzaklaşma durumudur.

Risk faktörleri: Özgüven yetersizliği Düşük benlik saygısı

Kültürel boyutu

Ciddi kültürel değişimler nedeniyle başkalarından uzaklaşma duygusudur.

Kozmik boyutu

Dinsel bağın yok olması nedeniyle yabancılaşma ya da Tanrı’dan uzaklaşma duygusudur. Güçlü bir dini inanç kozmik yalnızlığı önleyebilir.

De Jong Gierveld’a Göre:

Yoksunluk boyutu Zaman boyutu Duygusal boyutunu

YALNIZLIKLA İLGİLİ KURAMSAL YAKLAŞIMLAR

Psikodinamik Yaklaşım

Freud çocukların iki temel korkusundan birisinin yalnızlık olduğunu ve bu korkunun annenin yokluğu durumunda yaşandığını belirtmektedir.

Yaklaşıma göre yalnızlığın temelini yaşamının ilk yıllarında alan bir çocuk, ilerleyen yaşlarda da diğer bireylerlerle iletişim kurmada zorluk çekmekte ve ergenlik başta olmak üzere kendini her dönemde yalnız hissetmektedir.

Varoluşçu Yaklaşım

Varoluşçu yaklaşıma göre kişi zaten yalnızdır. Herkes varoluşuna yalnız bir şekilde başlar ve varoluşunu yalnız tamamlamak zorundadır.

Bu yaklaşıma göre yalnızlık, kişinin kendine ilişkin derin bir farkındalık kazanmasına olanak veren normal ve sağlıklı bir yaşantıdır.

Önemli olan kişinin “yalnızlıkla nasıl yaşadığı”dır.

Bilişsel Yaklaşım

Bilişsel yaklaşım bilişsel süreçlere odaklanır ve yalnızlığın bireyin sosyal ilişkilerindeki algıladığı doyumsuzluktan kaynaklandığı ifade eder.

Yaklaşıma göre; yaşanan yalnızlığın düzeyi bireyin belirlediği ölçütlere göre

ortaya çıkmaktadır.

Sosyo-kültürel Yaklaşım

Yaklaşıma göre yalnızlığın nedeni birey değil, toplumdur.

Toplum normlarına uygun davranma kişilerde kaygıya neden olmakta ve birey topluma uymadığı için kendini yalnız hissetmektedir.

Birbirini Etkileyen Yaklaşım

Bu yaklaşım kişilerin birbirleri ile etkileşimini merkeze alır ve yalnızlığı kişisel ve durumsal faktörlerin kombinasyonundan kaynaklanan bir durum olarak değerlendirir.

Yaklaşıma göre kişinin sosyal ilişkiler bağlamında karşılaşılan 6 içsel ihtiyacın yeterince karşılanamaması durumunda yalnızlık ortaya çıkmaktadır.

Bu ihtiyaçlar;

Bağlanma Sosyal entegrasyon Yetiştirilme Değer verilme Güven duyulma, güvenilir dayanışma Rehberlik

YALNIZLIĞIN OLUŞUMUNU ETKİLEYEN FAKTÖRLER

Yalnızlığa hazırlayıcı etmenler

Kişisel özellikler Sosyal ilişkiler Maddi durum Kültürel özellikler

Kişilik özellikleri:

Yetersiz sosyal beceriler Duygusal uyarılma Çatışma Zayıf benlik algısı Negativistik tutumlar

Yalnızlığı ortaya çıkarıcı etmenler

Boşanma Ayrılık Kayıp Yeni bir iş Farklı bir şehre taşınma Herhangi bir hastalığa yakalanma Engellilik durumları

Bilişsel etmenler

Yaşam biçimi Sosyal ilişkiler İlişkilerden beklentiler

YALNIZLIK VE BİREY

Yalnızlığın Özellikleri

Duygulanım özellikleri: Boşluk hissi içinde olma, terkedilmiş hissi,ümitsizlik.

Bilişsel Özellikler: Kendini suçlama, yanlış yorumlar yapma.

Davranışsal Özellikler: Kendini “yalnız insan” olarak kabul etme, sosyal içe kapanık davranış gösterme.

Yalnızlığın Belirtileri

Yeme alışkanlığında değişim Uyku değişimleri Önemsizlik duygusu Somatik ağrılar Tek başına yapılan faaliyetlerde artma

Alkol ve ilaç kullanma İntihar girişimleri Düşük omuzlar, aşağı kıvrılmış dudak

çizgileri, yavaş ve acı çeker gibi yürüyüş Umutsuzluk İlgisiz ve amaçsız olmak

Yalnızlığın Birey Üzerindeki Etkileri

Yalnızlık birey tarafından inkar edildiğinde, bastırıldığında ya da görmezden gelindiğinde yalnızlık bireyde duygusal, davranışsal ve sosyal bütünlüğe yönelik tehdit oluşturur.

Diğer insanlardan uzaklaşarak, yakın ilişki kurmakta güçlük çekerler.

Diğer insanlarla iyi ilişkiler kuramaz ve kurdukları ilişkileri de aynı seviyede tutamazlar.

Dikkatleri başka yöne dağıldığı için enerji ve yaratıcılıklarını olumlu yönde kullanamazlar.

Yalnızlıkları yaşamlarının belirleyicisi ve

kuralı haline dönüşebilir.

Yaşamları ile ilgili erken ve yanlış kararlar verebilirler.

Yalnızlıkla etkili bir şekilde başa çıkılmadıkları takdirde katılaşırlar.

Yalnızlık geride duygusal izler bırakır.

YALNIZLIĞIN ÖLÇÜLMESİ

Russel, Peplau ve Ferguson (1978) “UCLA yalnızlık ölçeğini” geliştirmişlerdir. Türk toplumu için geçerlilik ve güvenirliği Demir (1989) tarafından yapılmıştır.

YALNIZLIK VE PSİKOPATOLOJİLER

Yalnızlık, her yaştan insanın hissedebileceği, tanımlanması zor, insanı baskı altına alan, kişinin tüm hayatını etkileyebilen bir duygudur ve literatür tarandığında görülmüştür ki psikopatolojiler ile bağlantılıdır.

Ruh sağlığı ile yalnızlık arasındaki ilişkiyi araştıran araştırmaların çoğu intihar, bağımlılık ve depresyonu içermektedir.

Lunsky (2004), ruh sağlılığı merkezlerinden yardım alan 98 yetişkinle intihar konusunda bir çalışma yapmış; intihar düşünceleri olan bireylerin daha yalnız, daha stresli, daha anksiyöz, depresif ve daha az sosyal desteğe sahip olduklarını belirtmiştir.

Ceyhan ve Ceyhan (2011) üniversite psikolojik danışma merkezine başvuran 550 öğrenci ile bir çalışma yapmışlar, öğrencilerin yalnızlık ve depresyon düzeylerini incelemişlerdir. Öğrencilerin yalnızlık ve depresyon düzeyleri arasında orta düzeyde önemli bir ilişki saptanmıştır.

Page ve Cole (1991), ergenlerde yalnızlık ve alkolizm ilişkisini incelemek amacıyla bir araştırma yapmışlardır. Gençliğin sonlarında yalnızlık ve alkolizm riskini, genç ve yetişkin grubu kıyaslayarak incelemişlerdir.

Sonuç olarak; 18-20 yaş arası yalnız kızların, yalnız erkeklere ve yalnız olmayan erkek ve kızlara göre daha büyük bir alkolizm riski altında olduğunu bulmuşlardır.

YALNIZLIĞI AZALTMADA KULLANILAN TEMEL

YAKLAŞIMLAR

Yalnızlık bireylerin sosyal iletişim becerilerinde yetersizliklerle sonuçlanır ve yine benzer şekilde iletişim becerilerindeki yetersizlikler bireyi daha fazla yalnızlığa mahkum eder.

Yalnızlıkla başetme konusunda kullanılacak müdahalelerin, üç temel amacı vardır:

→ Bireyin doyurucu kişilerarası bağlar, ilişkiler kurmasına yardım etmek

→ Yalnızlığın arkasından gelebilecek problemlerin- depresyon, madde kullanımı, intihar vb.- önlenmesine odaklanmak

→ Yalnızlığın yaşanmasını önlemektir.

Sosyal Beceri Eğitimi

Bireye ilişkiyi başlatma, sürdürme, sözel olmayan iletişim öğelerini kullanma, iltifatta bulunma, iltifatı kabul etme yöntemleri ve davranışsal teknikler öğretilmektedir.

Sosyal Destek Grupları

Yalnız birey sosyal destek almasını sağlayacak, etkileşimlere girmesine yardımcı olacak sosyal destek gruplarından yardım alır.

Bilişsel-Davranışçı Yaklaşım

Bilişsel-davranışçı yaklaşımda en etkili yöntemlerden biri Burns’ün kendi kendine yardım paketidir

Kendine yardım paketinde;

Günlük duygu durum kaydı Delillerin araştırılması Alternatif açıklama yöntemi Sorgulama tekniği Kar-zarar analizi gibi teknikler Sosyalleşme öneri

YALNIZLIK YAŞAYAN BİREYİN BAKIMINDA HEMŞİRENİN ROLÜ

Bireylerin yalnızlığı algılayış ve yaşayış biçimleri birbirinden farklı olduğu için yalnızlığa ilişkin tepki ve davranışların doğru bir biçimde değerlendirilmesi gerekmektedir.

Hemşire hastanın yalnızlık duygusunu değerlendirirken;

Sosyo-demografik özellikleri Sözel ya da sözel olmayan tepkileri Kişilerarası sosyal ilişkilerinin nitelik ve

niceliği Sosyal desteklerini kullanabilme düzeyi Karar verme düzeyi

Mesleki ve sosyal görevleri Yaratıcılık, üretkenlik ve sosyal aktivitelerle

meşgul olma ve bunlardan hoşnutsuzluk durumu

Hoşnutsuzluğunun sözel veya sözel olmayan ifadeleri

incelemeli ve bunlar ışığında veri toplamalı, tanı konulmalıdır.

Konulabilecek bazı hemşirelik tanıları şunlardır:

İletişimde bozulma Sözel iletişimde bozuma Sosyal etkileşimde bozulma Sosyal izolasyon Yalnızlık riski

Yalnızlığa ilişkin hemşirelik girişimleri belirlenirken ise, bireyin yalnızlığı yaşama biçimi ve yalnızlığın birey üzerindeki etkilerine yönelik hemşirelik girişimleri belirlemek önemlidir.

Hemşirelik girişimleri şunları içermelidir:

Bireye, hastalık ve tedavisi hakkında bilgilendirme yapılmalıdır.

Bilgilendirmeye bireyin aile üyeleri ve diğer sevdiği kişiler de katılmalıdır.

Aile üyelerinin hastayla beraber olmasına izin verilmelidir.

Hasta bireyin özel eşyalarını yanına almasına izin vermelidir.

Hasta birey kişiler arası ilişkilerini arttırması için teşvik edilmelidir.

Hastayla değerlilik katan hitaplarla konuşmalıdır.

Hasta dikkatlice dinlenmelidir.

Hemşire güvenli ilişki kurmak için tedavi edici dokunmayı kullanmalıdır.

Hasta bireye, hem hemşiresi hem de duygularını paylaşan bir insan olarak yanında olunduğu hissettirilmelidir.

Hastanın iletişiminde süreklilik sağlanmalıdır.

Hasta zamana oryante edilmeli ve ziyaret saatleri arasındaki süre hakkında bilgi verilmelidir.

Sosyal destek açısından hasta için kısa aralıklarla ziyaretçilerin sık gelmesine izin verilmelidir.

Bireye sosyal beceri eğitimi verilmeli ve birey sosyal destek gruplarına yönlendirilmelidir.

Kaynaklar Alkan S. Hastanede yatan bireylerde yalnızlık. Yüksek Lisans Tezi. Cumhuriyet Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas, Türkiye.

1996. Akgün E. Huzurevlerinde yaşayan yaşlı bireylerin algıladıkları yalnızlık duyguları ve yaşam kaliteleri üzerine etkileri. Yüksek Lisans Tezi.

İstanbul Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye. 2001. Atik G. İlköğretim ikinci kademe öğrencileri arasındaki zorbalık davranışını yordamada denetim odağı, benlik saygısı, aile stili, yalnızlık ve

akademik başarının rolü. Yüksek Lisans Tezi. Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, Türkiye. 2006. Arslantaş H, Ergin F. 50-65 Yaş arası bireylerde yalnızlık, depresyon, sosyal destek ve etki eden faktörler. Turkish Journal of Geriatrics

2011;14(2):135-144. Bilgi A. Bilgisayar oyunu oynayan ve oynamayan ilköğretim öğrencilerinin saldırganlık, depresyon ve yalnızlık düzeylerinin incelenmesi.

Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul, Türkiye. 2005. Batıgün AD. İntihar olasılığı: Yaşamı sürdürme nedenleri, umutsuzluk ve yalnızlık açısından bir İnceleme. Türk Psikiyatri Dergisi

2005;16(1):29-39. Bilgiç A. Arkadaşlık becerisi eğitiminin ilköğretim 2. kademe öğrencilerinin yalnızlık düzeylerine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Gazi

Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara, Türkiye. 2000. Ceyhan E, Ceyhan AA. Üniversite psikolojik danışma merkezine başvuran öğrencilerin yalnızlık ve depresyon düzeyleri. Eğitim ve Bilim

Dergisi 2011;36(160):81-91. Ceyhan S. Kayseri Nuh Naci Yazgan Sağlık Ocağı bölgesinde yaşayan 65 yaş ve üstü bireylerin yalnızlık düzeylerinin incelenmesi.

Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri, Tükiye. 2005. Çakıl N. Grupla sosyal beceri eğitiminin üniversite öğrencilerinin yalnızlık düzeylerine etkisi. Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal

Bilimler Enstitüsü. Ankara, Türkiye. 1998. Demir A. UCLA Yalnızlık ölçeğinin geçerlik ve güvenirliği. Psikoloji Dergisi 1989;7(23):14-18. Duy B. Bilişsel-davranışçı yaklaşıma dayalı grupla psikolojik danışmanın Yalnızlık ve fonksiyonel olmayan tutumlar üzerine etkisi. Doktora

Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara, Türkiye. 2003. Erim B. Yetiştirme yurtlarında ve aileleri yanında yasayan ergenlerin benlik saygısı, depresyon ve yalnızlık düzeyleri ile sosyal destek

sistemleri açısından karsılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara, Türkiye. 2001. Eskin M. Ergenlikte yalnızlık, baş etme yöntemleri ve yalnızlığın intihar davranışı ile ilişkisi. Klinik Psikiyatri 2001;4:5-11 Erdemir F. Hemşirelik tanıları el kitabı. İstanbul: Nobel tıp Kitabevleri, 2005. Gün F. Kent kültüründe yalnızlık duygusu. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara, Türkiye. 2006.

Haliloğlu S. Ortaöğretim 9. sınıf öğrencilerinin yalnızlık düzeyleri, bağlanma biçimleri ve işlevsel olmayan tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Malatya, Türkiye. 2008.

İmamoğlu S. Genç yetişkinlikte kişilerarası ilişkilerincinsiyet, cinsiyet rolleri ve yalnızlık algısı açısından incelenmesi. Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul, Türkiye. 2008.

Kaplan MS. Öğretmenlerin iş yerinde yalnızlık duygularının okullardaki örgütsel güven düzeyi ve bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Konya, Türkiye. 2011.

Kılınç H. Ergenlerin yalnızlık düzeyleri ve kişilerarası ilişkilerle ilgili bilişsel çarpıtmaları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Ankara, Türkiye. 2005.

Kozaklı H. Üniversite öğrencilerinde yalnızlık ve sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkilerin karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi. Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Mersin, Türkiye. 2006.

Körler Y. İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin çeşitli değişkenler açısından yalnızlık düzeyleri ve yalnızlık ile sosyal duygusal öğrenme becerileri arasındaki ilişkiler. Yüksek Lisans Tezi. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Eskişehir, Türkiye. 2011.

Köse E. Lise ergenlerde kişilik ve sosyal desteğin yalnızlığa olan etkisinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. İstanbul, Türkiye. 2006.

Lasgaard M, Goossens L, Bramsen HR, Trillingsgaard T, Elklit A. Different sources of loneliness are associated with different forms of psychopathology in adolescence. Journal of REsearch in Personality 2011;45(2):233-237.

Lunsky Y. Suicidality in a clinical and community sample of adults with mental retardation , resarch in developmental disabilities 2004;25(3):231-243. Öz, F. Sağlık alanında temel kavramlar. Ankara: İmaj İç ve Dış Ticaret AŞ, 2004. p. 180-202. Özodaşık M. Yalnızlığın çeşitli değişkenlerle ilişkisi (atılganlık, durumluk sürekli kaygı, depresyon ve akademik başarı). Yüksek Lisans Tezi. Selçuk

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya, Türkiye. 1989. Page RM, Cole GE. Loneliness and alcoholism risk in late adolescence: A comparative study of adults and adollescents. Adolescence

1991;26(104):6. Pancar A. Parçalanmış ve tam aileye sahip ergenlerin yalnızlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Çukurova

Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Adana, Türkiye. 2009. Sarıçam H. Üniversite öğrencilerinin reddedilme duyarlılıkları ile benlik saygıları ve yalnızlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans

Tezi. Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü. Erzurum, Türkiye. 2011. Sarıhan CÖ. Engelli çocuğa sahip olan ve olmayan annelerin aile işlevlerini algılamaları ile yalnızlık düzeylerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi.

Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara, Türkiye. 2007. Yıldırım E. Yaşlı bayanlarda fiziksel ve rekreasyonel aktivitenin yalnızlık düzeyine etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri

enstitüsü. Kayseri, Türkiye. 2008.

TEŞEKKÜRLER