06 - 07 Ekim 2017, Samsun 499

Yapım İşleri İhalelerinde Yaklaşık Maliyet Bedelinin Belirlenmesi Üzerine Bir Çalışma

Dr. Deniz Bayraktar,1 Emre Artun Bayraktar2

ÖzÜlkemizde gerçekleştirilen yapım işleri ihalelerinde dikkate alınan birçok kriter, işe ait yaklaşık maliyet bedeli ile ilişkilidir. İdarelerce veya danışmanlık firmalarınca hazırlanan yaklaşık maliyet bedeli, ihalelerde aşırı duşuk sınır değeri etkileyen ve dolayısıyla ihaleden elenecek veya işin bırakılacağı isteklinin belirlenmesinde kullanılan en önemli parametredir. Bu çalışmada, yaklaşık maliyetin idarelerce nasıl hazırlandığı, ihalelerin hangi aşamalarında kullanıldığı özetlenmiştir. Aynı zamanda, ihalelerde istekli konumundaki yukleniciler ile anket çalışması yapılmış, anket ile isteklilerin ihalede sundukları teklifleri belirlemede kullandıkları yöntemler, yaklaşık maliyet bedellerinin guvenilirliği ve ihale mevzuatının öngörduğu aşırı duşuk sınır değer uygulamaları hakkındaki göruşleri irdelenerek isteklilerin konu hakkındaki bakış açıları değerlendirilmiştir. Anket çalışması, Antalya’da bulunan kamu kurum ve kuruluşlarının yapım işleri ihalelerine katılarak en az bir yapım işini tamamlayan ve ulkemiz genelinde yapım işlerini konu edinen 16 adet inşaat firması ile yuz yuze gerçekleştirilmiştir. Anket çalışması ile teklif hazırlama surelerinin yeterli olduğu, hatalı hazırlandığı iddia edilen yaklaşık maliyet hesaplarının muhendislik tecrubesi ile ilişkili olduğu, kamu birim fiyatlarının piyasa rayiçleri ile örtuşmediği ve ulkemizin tum bölgelerine ait koşulları karşılamadığı, anahtar teslimi göturu bedel teklif yerine birim fiyat teklifinin daha uygun olarak görulduğu sonuçlarına varılmıştır.

Anahtar Sözcükler: Yaklaşık Maliyet, Yapım İşleri İhaleleri, Yuklenici, Aşırı Duşuk Sınır Değer, Birim Fiyat, Kamu İhale Kanunu

GirişÜlkemizde yapım işleri ihaleleri; Kamu İhale Kanunu, Kamu İhaleleri Sözleşmeleri Kanunu, Kamu İhale Genel Tebliği, İhale Uygulama Yönetmelikleri ile diğer tebliğ ve yönetmeliklerin oluşturduğu Kamu İhale Mevzuatı yardımıyla gerçekleştirilmektedir. Mevzuat kapsamında yapılan ihalelerin amacı ekonomik açıdan en avantajlı teklife ulaşmaktır. Bu teklifin tespit edilebilmesi için ihale komisyonlarınca en duşuk fiyat esası ve fiyat dışı unsurlar dikkate alınmaktadır. İhaleye katılan tum gerçek ve tuzel kişilikler ihale sonlandırılıncaya kadar istekli sıfatı ile anılmaktadır. Fiyat dışı unsurları; isteklilere ait iş deneyim belgeleri, yıllık bilançoları, teminat durumları, teknik personel ve inşaat ekipmanları durumlarını gösterir belgeleri vb. oluşturmaktadır. Bu kriterlerin neler olacağı ihaleye yetkili kurum ve kuruluşlarca ihale öncesinde oluşturulan idari şartname

1 İnşaat Yuksek Muhendisi, Antalya Valiliği, Çevre ve Şehircilik İl Mudurluğu, No: 159, 07300, Antalya, Tel: (0242) 321 78 32, e-posta: deniz_ceditoglu@hotmail.com2 İnşaat Yuksek Muhendisi Antalya Valiliği, Çevre ve Şehircilik İl Mudurluğu, No: 159, 07300, Antalya, Tel: (0242) 321 78 32, e-posta: emreartunbayraktar@yahoo.com

Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi500

ve ihale ilanı ile belirlenmektedir. İsteklilere ait teklif dosyaları ihale komisyonlarınca bu kriterler kapsamında değerlendirilerek geçerli teklifler tespit edilmektedir. Geçerli teklifler uzerinde en duşuk fiyat esası bakımından çalışma yapılmaktadır. İhalelerde ekonomik açıdan en avantajlı teklifin oluşumunda ihaleye katılım sayısı, geçerli teklif sayısı, geçerli tekliflerin bedelleri ve yaklaşık maliyet olmak uzere dört faktörun etkili olduğu söylenebilir (Bayraktar ve Bayraktar, 2016). Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45. Maddesinin ilgili hukumleri doğrultusunda aşır duşuk sınır değer belirlenmektedir. Sınır değer, ihaledeki geçerli teklif sayısı, isteklilerin teklif bedelleri ve işin yaklaşık maliyetinin fonksiyonu ile hesaplanmaktadır (KİK, 2009). Sınır değer ile ihale şartları doğrultusunda elenecek veya aşırı duşuk teklif sorgusu yapılacak istekliler belirlenebilir. Göruleceği uzere; yaklaşık maliyet bedeli, ihalelerde aşırı duşuk sınır değeri etkileyen ve dolayısıyla ihaleden elenecek veya işin bırakılacağı isteklinin belirlenmesinde kullanılan en önemli parametredir.

Ülkemizde 2003 yılından 2014 yılına kadar yılda ortalama 16.000 adet yapım işleri ihalesinin gerçekleştirildiği ifade edilebilir. Bu ihalelerin toplam bedeli ise 280.666.822.040,00-TL’dir. Bu bedele, doğrudan temin ve istisnalar kapsamındaki ihaleler dâhil değildir. 2003 ile 2014 yılları arasında yapım işleri ihalelerinin tum ihalelere oranı ortalama % 40’tır. 2015 yılının ilk altı aylık döneminde ise 7.524 adet yapım işi ihalesi gerçekleştirilmiş olup, toplam ihale bedeli 21.859.627.000,00-TL’ye tekabul etmektedir (Bayraktar ve Bayraktar, 2016; KİK, 2015).

Yaklaşık Maliyet HesabıYaklaşık Maliyet Tanımı

Yapım işlerine ait yaklaşık maliyet hesabı hakkında detaylı hukumler Kamu İhale Mevzuatı kapsamında yer alan Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nde mevcuttur. Yönetmeliğin 3, 8, 9, 10 ve 11’inci maddeleri yaklaşık maliyet tanımını ve hazırlanmasında uyulacak esasları hukum altına almıştır (Bayraktar ve Bayraktar, 2016). Yaklaşık maliyet, “ihale onay belgesi duzenlenmeden önce idarece her turlu fiyat araştırması yapılarak, katma değer vergisi (KDV) hariç olmak uzere hesaplanan ve dayanakları ile birlikte bir hesap cetvelinde gösterilen, ihale konusu işin öngörulen bedeli” şeklinde tanımlanmaktadır (KİK, 2009). Yaklaşık maliyet hesabı, yapım işi dâhilinde yer alan imalatların miktarları ile bu imalatları tanımlayan birim fiyatların bedelleri kullanılarak yapılan bir dizi matematiksel hesaptan ibarettir. Özetle; bir yapım işine ait yaklaşık maliyet bedeli, bu işin içerisinde yer alan tum imalatların miktarları ve bu imalatlara ait birim fiyatların fonksiyonudur.

İhaleler sonucunda en uygun ihale bedelinin tespit edilebilmesi için yaklaşık maliyetin doğru ve gerçekçi bir şekilde hesap edilmesi önemlidir. Bu durum, en uygun sözleşme bedeli ile işin yaptırılması neticesinde kamu kaynaklarının verimli kullanılmasına fayda sağlayabileceği gibi ihaleye tahsis edilen ödeneğin atıl kalmasının ve kamusal ihtiyaçların giderilmesinde yaşanan gecikmelerin önune geçilmesine imkân sağlayabilir (Aksoy, 2015).

06 - 07 Ekim 2017, Samsun 501

Yaklaşık maliyetin gizliliği Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 8’inci maddesi ile hukum altına alınmıştır. Bu hukum doğrultusunda yaklaşık maliyet bedeli, ihale komisyonlarınca teklif fiyatlar ile açıklanabilmektedir (KİK, 2009). Yaklaşık maliyetin gizliği ile isteklilerin ihale dokumanını tam ve eksiksiz inceleyerek tekliflerini doğru bir şekilde vermeleri amaçlanmıştır (Bayraktar ve Bayraktar, 2016).

Yaklaşık maliyet hesabı; idarelerin butçe çalışmaları kapsamında ödenek temin edilebilmesi, Kamu İhale Kanunu’nun 7’inci maddesi hukumleri kapsamında ihale işlem dosyasında yer alması zorunlu olan ihale onay belgesinin hazırlanabilmesi, Kanunun 13’uncu maddesinde belirtilen ilan surelerinin belirlenebilmesi ve yerli istekli lehine duzenleme var ise fiyat avantajı uygulamasının değerlendirilebilmesi amacıyla kullanılmaktadır (KİK, 2002; KİK 2009).

Yaklaşık Maliyet Hesabının Hazırlanması

Bir yapım işine ait yaklaşık maliyet bedeli, iş kapsamında yer alan tum imalatların miktarları ve bu imalatlara ait birim fiyatları ile ilişkilidir. Dolayısıyla, yaklaşık maliyet bedelinin hesaplanabilmesi için öncelikle imalat miktarlarının ve bu imalatların tanımlarına uygun birim fiyatların tespiti gerekmektedir.

Yapım işinin metraj bilgileri ve imalat tanımlarının belirlenebilmesi amacıyla projeler, mahal listeleri, teknik şartnameler, ihtiyaç raporları vb. bilgi ve belgelere ihtiyaç duyulur. Yeni yapı inşaatları açısından, öncelik sırasına göre gereken bilgi ve belgelerin temini işlemleri;

a. İdarelerin talepleri doğrultusunda işe ait ihtiyaç raporlarının hazırlanması ve arsa hukuki bilgilerinin (tapu kaydı, imar durum belgesi, içme suyu-atık su krokileri, enerji musaadesi belgesi vb.) temin edilmesi,

b. İdarelerin talepleri doğrultusunda ön projelerin ve zemin etut raporunun hazırlanması,

c. Ön projelerin onayı akabinde vaziyet planı ve uygulama projelerinin hazırlanması,

d. Projeye ait teknik şartnameler ve mahal listelerinin hazırlanması,

e. Kamu kurum ve kuruluşlarının her yıl için yayınlamış olduğu birim fiyat kitaplarında poz tarifi bulunmayan imalatların tespit edilmesi ve mevzuatta belirtilen usullere uygun özel fiyatların belirlenmesi,

f. Uygulama projeleri kullanılarak tum imalatlara ait metrajların poz tariflerinde belirtilen ölçu metoduna göre hazırlanması şeklinde sıralanabilir (Bayraktar ve Bayraktar, 2016).

Yukarıda maddeler halinde belirtilen bilgi ve belgeler yardımıyla her iş kaleminin poz bilgileri tespit edilir ve bu poz bilgilerinde yer alan ölçu metotları vasıtasıyla miktarları belirlenerek yaklaşık maliyet hesaplanabilir. Belirtilen şekilde hazırlanan yaklaşık maliyet hesabı içerisinde;

a. İhale yetkilisince onaylanacak olan yaklaşık maliyet genel icmal tablosu,

b. İş gruplarının ve alt grupların bedellerini içeren yaklaşık maliyet icmal tablosu,

Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi502

c. Her bir iş grubu ve alt grupların içerisinde bulunan imalatlara ait poz numaraları, tanımları, birimleri ve fiyatları gösterir ve bunların toplam değerini ihtiva eden yaklaşık maliyet tablosu,

d. Tum iş gruplarına ait imalatların açık bir şekilde belirtildiği metraj cetvelleri,

e. Her donatı çapı aralığındaki miktarı gösterir demir metrajı cetveli,

f. Yaklaşık maliyet ekinde bulunacak ve ihale komisyonunca aşırı duşuk sınır değer çalışmalarında kullanılacak olan sıralı iş kalemleri listesi, inşaat ve tesisat iş gruplarına ait sıralı analiz girdi tabloları,

g. Aşırı duşuk sınır değer altında kalan ve Kamu İhale Kanunu’nun 38’inci maddesine göre aşırı duşuk teklif savunması istenen isteklilere gönderilecek olan inşaat ve tesisat iş grupları için açıklama istenilen iş kalemleri tablosu, açıklama istenilen ve istenmeyen analiz girdileri tabloları ve sıralı analiz girdileri listesi,

h. Nakliye cetvelleri,

i. Varsa özel birim fiyat tespiti için kullanılan belgeler ve özel fiyat analiz tabloları,

j. Sözleşme sonrası yuklenici firmaya yapılacak olan ödemelere esas ödemeler pursantajı tablosu yer almalıdır (Bayraktar ve Bayraktar, 2016).

Gunumuzde, paket programlar vasıtasıyla, yukarıda belirtilen belgelerin tanzimi kolaylaşmıştır. Ancak, bilgisayar programlarına doğru verilerin girilmemesi halinde ihale sonucunu etkileyecek hatalar ile karşılaşılabilir. Doğru ve eksiksiz yaklaşık maliyet hesabı için hesabı oluşturan teknik personellerin paket programları kullanımını bilmesinin yanı sıra imalat gruplarının sırası, kullanılacak malzemelerin niteliği gibi konularda bilgi ve deneyim sahibi olmaları da şarttır (Bayraktar ve Bayraktar, 2016).

Birim Fiyatların Tespiti

İdareler, yaklaşık maliyet hesaplarında kamu kurum ve kuruluşlarınca her yıl belirlenerek yayımlanan birim fiyat ve rayiçleri kullanabildikleri gibi Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 10’uncu maddesinde belirtilen yaklaşık maliyet hesabına esas fiyat ve rayiçlerin tespiti yöntemlerini de herhangi bir öncelik sırası olmadan kullanabilir.

Yönetmelik ile fiyat ve rayiçlerin tespitinde;

a. Daha önce gerçekleştirilen benzer nitelikteki yapım işlerinin sözleşmelerinde ortaya çıkan fiyatların,

b. Kamu kurum ve kuruluşlarınca her yıl belirlenerek yayımlanan birim fiyat ve rayiçlerin,

c. İlgili meslek odaları, universiteler veya benzeri kuruluşlarca belirlenerek yayımlanmış fiyat ve rayiçlerin,

d. Yuklenici veya alt yuklenici olarak faaliyet gösteren, konusunda deneyimli kişi ve kuruluşlardan alınacak, ihale konusu işe benzer nitelikteki işlere ilişkin maliyetlerin,

06 - 07 Ekim 2017, Samsun 503

e. Piyasa araştırmasına dayalı rayiç ve fiyat tespitlerinin kullanılabileceği hukum altına alınmıştır (KİK, 2009).

Bayındırlık ve iskân işleri ile ilgili rayiç ve birim fiyatlar, 1934 yılından bugune Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (04.07.2011 tarihinden önce Bayındırlık ve İskân Bakanlığı) bunyesinde yer alan Yuksek Fen Kurulu Başkanlığı’nca belirlenmektedir. Yuksek Fen Kurulu Başkanlığı’nca belirlenen rayiç ve fiyatlar daha çok ust yapı (bina) işleri imalatlarını kapsamaktadır (Aksoy, 2015). Altyapı, elektronik, yol vb. yapım işleri gibi imalatlara ait birim fiyatlar; DLH, DSİ, İller Bankası, İstanbul Buyukşehir Belediyesi, İSKİ, Karayolları Genel Mudurluğu, Kultur Bakanlığı, Turk Telekom A.Ş., Vakıflar Genel Mudurluğu, Milli Savunma Bakanlığı ve TEDAŞ tarafından faaliyet gösterdikleri alanlara göre her yıl guncellenerek yayımlanmaktadır.

Kamu kurum ve kuruluşlarınca her yıl guncellenerek yayımlanan birim fiyatlar, ulke geneli baz alınarak belirlenen rayiç fiyatlar ile oluşturulmaktadır. Rayiç fiyatlar; işçilik ucretleri, malzeme birim maliyetleri ve imalat kapsamında kullanılan taşıtların saatlik ucretlerini içermektedir (Bayraktar ve Bayraktar, 2016).

Anket ÇalışmasıAnketin Amacı ve Kapsamı

Anket çalışması ile yapım işi yuklenicilerinin; yaklaşık maliyet hesap yöntemi, birim fiyatlar, yapım işleri ihalelerine dönuk teklif hazırlama yöntemleri, aşırı duşuk sınır değer uygulamaları hakkındaki göruşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Anket çalışması, ulkemiz genelinde yapım işleri ihalelerine katılan ve Antalya İlinde bulunan kamu kurum ve kuruluşlarının yapım işleri ihalelerine katılarak en az bir yapım işini tamamlayan firmalar ile 28.01.2016 ile 11.02.2016 tarihleri arasında 16 adet inşaat firması ile yuz yuze gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın hedef kitlesi, yapım işleri ihalelerine katılım sağlayan gerçek veya tuzel kişiliğe sahip inşaat firmalarıdır. İhalelere istekli sıfatıyla katılımın firma bazında gerçekleşmesinden öturu firmayı temsilen her inşaat firmasının en buyuk ortağı veya yönetici konumundaki sadece bir yetkilisi ile göruşulmuştur. Katılımcıların Kamu İhale Mevzuatını tam olarak bildikleri ve ihale sistemi içerisinde yer aldıkları kabul edilmiştir (Bayraktar ve Bayraktar, 2016).

Ankette 11’i seçenek içeren 1’i göruş bildirir soru olmak uzere toplamda 12 adet soru mevcuttur. Anket kapsamında; “1, 2, 3,…” şeklinde sıralama, “Katılıyorum, Fikrim Yok, Katılmıyorum” şeklinde göruş belirtir ve “Evet, Hayır” şeklinde kesin cevap içeren sorular yer almaktadır. Bu sorular haricinde, katılımcıların eğitim durumlarını ve mesleki tecrubelerini belirlemek amacıyla sorular yöneltilmiştir. Buna göre katılımcıların %6’sı lisansustu, %56’sı lisans, %19’u lise ve dengi ve diğer %19’u ise ilk ve orta öğretim seviyesinde eğitim durumuna sahip olduğu belirlenmiştir. Aynı zamanda, katılımcıların %19’u 1-6 yıl, %32’si 7-10 yıl ve %50’si 11 yıl ve daha fazla mesleki deneyime sahiptir.

Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi504

Anket Soruları ve CevaplarıAnket 1. Soru:

Anketin ilk sorusunda katılımcılara “kamu ihaleleri kapsamında devam eden yapım işlerinin olup olmadığı” sorulmuştur. Katılımcıların 13’u devam eden yapım işlerinin olduğunu, 3’u ise hâlihazırda herhangi bir işe ait taahhutlerinin olmadığını belirtmişlerdir (Şekil 1.a).

Anket 2. Soru:

Anketin 2’nci sorusu “ihale öncesinde, teklif hazırlama suresi yeterli midir?” şeklindedir. Bilindiği uzere; ihale ilan tarihi ile ihale tarihi arasında geçen sure istekliler açısından teklif hazırlama suresini ifade etmektedir. Katılımcıların 11’i bu surenin yeterli olduğu, 5’i ise yeterli olmadığı şeklinde göruş bildirmiştir (Şekil 1.b).

b) 2. soruya verilen cevaplara) 1. soruya ait cevaplar

Şekil 1. 1. ve 2. sorulara verilen cevaplar.

Anket 3. Soru:

Anketin 3’uncu sorusunda katılımcılara ihaleler öncesinde teknik dokumanlarda eksik, hatalı veya birbiri ile örtuşmeyen durumlar ile karşılaşıp karşılaşmadıkları sorulmuştur. Katılımcılardan 12’si bu durum ile karşılaştıklarını beyan etmişlerdir (Şekil 2.a).

Anket 4. Soru:

Anketin 4’uncu sorusu ile ihale öncesinde teknik dokumanlarda karşılaşılan eksik, hatalı veya birbiri ile örtuşmeyen durumlar ile karşılaşan katılımcıların ihale mevzuatı ile belirlenmiş olan yasal proseduru takip ederek idarelere herhangi bir başvuruda bulunup bulunmadıkları araştırılmıştır. Katılımcıların 10’u, idarelere başvuruda bulundukları yönunde göruş bildirmiştir (Şekil 2.b).

06 - 07 Ekim 2017, Samsun 505

b) 4. soruya ait cevaplara) 3. soruya ait cevaplar

Şekil 2. 3. ve 4. sorulara verilen cevaplar.

Anket 5. Soru:

Bu soru ile katılımcılardan Kamu İhale Kanunu’nda belirtilen “anahtar teslimi göturu bedel, birim fiyat ve karma teklif” turlerinden hangisi ile daha uygun teklif hazırlanabileceği konusunda göruşleri talep edilmiştir (Şekil 3).

Şekil 3. Anketin 5’inci sorusuna ait sonuçlar.

Anket 6. Soru:

Anketin 6’ncı sorusu ile isteklilerin tekliflerini hazırlarken seçenek olarak sunulan hangi faktörleri dikkate aldıklarını önem sırasına göre (1, 2, 3, …) sıralamaları istenmiştir. Bu sorudaki seçenekler aşağıda sunulmuştur.

a. Ticari kaygılardan dolayı iş alma mecburiyetinib. İşyerinin genel giderlerinin karşılanabilmesini (personel giderleri vb.)c. Ülkemizin ekonomik tablosunud. İşin yapılacağı yerin ekonomik özelliklerinie. İşin nev’inif. İşin yapılacağı yerin coğrafi özelliklerinig. İşin yapı denetim hizmetlerini yurutecek olan kurumuh. İşi ihale eden kurumu

Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi506

a) 1. tercih olarak işaretlenen seçenekler

c) 3. tercih olarak işaretlenen seçenekler

b) 2. tercih olarak işaretlenen seçenekler

d) Son tercih olarak işaretlenen seçenekler

Şekil 4. 6’ıncı soruya verilen cevaplar.

Şekil 4.a’dan da göruleceği uzere ilk tercih olarak en fazla “a” seçeneği (ticari kaygılardan dolayı iş alma mecburiyetini) tercih edilmiştir. İsteklilerin tekliflerini hazırlarken göz önunde bulundurdukları faktörler içerisinde 2’inci sırada ise “işin yapılacağı yerin ekonomik, fiziki ve coğrafi özellikleri ile işi ihale eden kurum” seçenekleri yer almaktadır (Şekil 4.b). Son olarak tercih edilen seçenek ise “ticari kaygılardan dolayı iş alma mecburiyetidir” (Şekil 4.d).

Yukarıda sunulan cevaplar doğrultusunda teklif hazırlama surecinde isteklilerce göz önunde bulundurulan en önemli faktörler; ticari kaygılardan dolayı iş alma mecburiyeti ile işin yapılacağı yerin coğrafi ve ekonomik özellikleri şeklinde sıralanabilir.

Anket 7. Soru:

Anketin 7’nci sorusunda katılımcılara teklif hazırlama yöntemleri sorulmuş olup uç seçenek sunulmuştur. Seçenekler aşağıda belirtildiği şekildedir.

a. Şirket bunyemizde bulunan teknik ekip ile proje maliyetini oluşturarak

b. Daha önceden ihale edilmiş benzer işleri ve geçmiş tekliflerimizi kullanarak

c. Şirket dışından teknik destek alarak

06 - 07 Ekim 2017, Samsun 507

Şekil 5. 7’nci soruya ait cevap grafiği.

Anket 8. Soru:

Anketin 8’inci ve 9’uncu soruları ile isteklilerin idarelerce hazırlanan yaklaşık maliyet hesapları hakkındaki göruşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. 8’inci soru, “katıldığınız ihalelerde açıklanan yaklaşık maliyetin eksiksiz hazırlandığını duşunuyor musunuz?” şeklindedir. Katılımcıların buyuk bir çoğunluğu, bu soruyu “hayır” olarak yanıtlamıştır (Şekil 6). Diğer bir deyişle; istekliler, yaklaşık maliyet hesaplarının eksik ve hatalı olduğunu iddia etmektedirler.

Şekil 6. 8’inci soruya verilen cevap grafiği.

Anket 9. Soru:

9’uncu soru, 8’inci soruya “hayır” yanıtı veren katılımcılara (12 katılımcı) yöneltilmiştir. Bu soru ile katılımcılara, idarelerce hazırlanan yaklaşık maliyetin hatalı veya eksik olarak hazırlanmasındaki faktör veya faktörlerin neler olduğu yönunde beş seçenek sunulmuş ve bu seçenekleri önem sırasına göre (1, 2, 3, …) sıralamaları istenmiştir. Seçenekler aşağıda belirtildiği şekildedir.

a. Teknik dokumanların eksik ve hatalı hazırlanmasıb. İmalatlara ait birim fiyatların hatalı seçilmesic. Maliyet hesabında kullanılan özel fiyatların hatalı belirlenmesid. Eksik metraj çıkarılmasıe. Yaklaşık maliyeti hazırlayan idarenin deneyimi

Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi508

Verilen cevaplar arasında; “hatalı metraj işlemleri, yaklaşık maliyeti hazırlayan idarenin deneyimi ve maliyet hesabında kullanılan özel fiyatların hatalı belirlenmesi” seçenekleri öne çıkmaktadır (Şekil 7). 12 katılımcının yanıtladığı soruya verilen cevaplara göre yaklaşık maliyet bedellerinin eksik ve hatalı olarak tespit edilmesinde “eksik metraj çıkarılması ve idarelerin deneyimi” seçenekleri en önemli faktörlerdir.

a) 1. tercih olarak işaretlenen seçenekler b) 2. tercih olarak işaretlenen seçenekler

c) 3. tercih olarak işaretlenen seçenekler d) 4. tercih olarak işaretlenen seçenekler

Şekil 7. 9’uncu soruya verilen cevap grafikleri.

Anket 10. Soru:

Anketin 10’uncu ve 11’inci soruları ile isteklilerin Kamu İhale Mevzuatında yer alan “aşırı duşuk sınır değer” uygulamaları hakkındaki göruşlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda, katılımcılara “İhale mevzuatının öngörduğu aşırı duşuk sınır değer uygulamasına katılıyor musunuz?” şeklinde soru yöneltilmiştir. Katılımcıların buyuk bir çoğunluğu, bu soruyu “katılıyorum” şeklinde yanıtlamıştır (Şekil 8.a).

Anket 11. Soru:

11’inci soru, “Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nin 12.06.2015 tarih ve 29384 sayılı Resmi Gazete İle yururluğe giren 60. maddesinin değişik 2. fıkrasında bulunan “Aşırı duşuk teklif sınır değerinin altında teklif sunan isteklilerin teklifi açıklama istenmeksizin reddedilir” hukmune katılıyor musunuz?” şeklindedir. Katılımcıların buyuk bir çoğunluğu (12 katılımcı) bu kanun hukmune katıldıklarını belirtmişlerdir (Şekil 8.b).

06 - 07 Ekim 2017, Samsun 509

b) 11’inci soruya verilen yanıtlara) 10’uncu soruya verilen yanıtlar

Şekil 8. 10. ve 11. sorulara ait yanıt grafikleri.

Anket 12. Soru:

Bu soru ile kamu kurum ve kuruluşlarınca hazırlanan birim fiyatların ulke genelinde uygulanması hakkında katılımcıların göruşleri talep edilmiştir.

Katılımcıların bu konudaki görüşleri;

• Birim fiyatlar ile oluşturulan yaklaşık maliyetin piyasa rayiçlerine uygun olmadığı,

• Birim fiyatların ulkemizin tum bölgelerine ait koşulları karşılamadığı,

• Her bölgenin kendi ekonomik altyapısı gereği nakliye, işçilik ve malzeme rayiçlerinin farklılık arz ettiği,

• Birim fiyatlara bölgesel farklılıkları giderecek “bölgesel katsayı veya payların” uygulanabileceği şeklinde sıralanabilir.

Sonuç ve ÖnerilerYaklaşık maliyetin idarelerce nasıl hazırlandığı, ihalelerin hangi aşamalarında kullanıldığı ve ihale sonucunu nasıl etkilediğinin araştırıldığı bu çalışmada, yapım işleri ihalelerinde istekli konumundaki yuklenicilerin yaklaşık maliyet hesap yöntemi, birim fiyatlar, yapım işleri ihalelerine dönuk teklif hazırlama yöntemleri, aşırı duşuk sınır değer uygulamaları hakkındaki göruşlerinin belirlenebilmesi amacıyla anket çalışması yapılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuçlar aşağıdaki şekilde özetlenebilir.

• Teklif hazırlama suresi isteklilerce yeterli kabul edilmektedir.

• Hatalı olduğu iddia edilen yaklaşık maliyet hesaplarının eksik metraj ve projelerin hatalı hazırlanmasına bağlı olduğu kabul görmektedir.

• İstekliler, kamu birim fiyatlarının piyasa rayiçleri ile örtuşmediğini ve ulkemizin tum bölgelerine ait ekonomik koşulları karşılamadığını ifade etmektelerdir.

• Anahtar teslimi göturu bedel teklif yerine birim fiyat teklifi tercih edilmektedir.

• Aşırı duşuk sınır değer uygulamaları kabul görmektedir.

Uluslararası Katılımlı 7. İnşaat Yönetimi Kongresi510

İhale konusu yapım işlerinin yaklaşık maliyetinin doğru tespit edilebilmesi projede yer alan imalat metrajları ile ilişkilidir. İmalatlara ait metrajların doğru bir şekilde imalat tariflerinde yer alan ölçu metotlarına göre hazırlanması gereklidir. İdarelerde yaklaşık maliyet hesabının hazırlanması ve incelenmesi amacıyla görevlendirilen teknik personellerin konu ile ilgili eğitim alması sağlanabilir. Ayrıca inşaat bölumlerinde yapı veya şantiye yönetimi ders uygulamalarının arttırılması uygun olacaktır. Yapım işlerine ait proje ve teknik şartnamelerde oluşabilecek eksik, hatalı veya birbiri ile örtuşmeyen hususların belirlenerek ortadan kaldırılması amacıyla idarelerce oluşturulacak komisyonlar ile teknik dokumanların kontrolunun sağlanması gereklidir. Bu kontrollerin yapılabilmesi için belirli yapılara (okul, hastane, spor salonu vb.) özgu inceleme föyleri hazırlanabilir.

İsteklilerce dikkat çekilen diğer bir konu da kamu birim fiyatlarıdır. İdarelerce sıkça kullanılan kamu birim fiyatları, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Yuksek Fen Kurulu Başkanlığı’nca belirlenen rayiç fiyatlar yardımıyla oluşturulmaktadır (ÇŞB, 2016). Rayiç fiyatlar ulkemizin butununu temsilen belirlenmektedir. Ancak, bölgesel ekonomik farklılıklardan dolayı malzeme ve işçilik gibi birim fiyatı yuksek oranda etkileyecek olan rayiçlerde farklılıklar görulmektedir. Bu durumun iyileştirilebilmesi amacıyla TÜİK başta olmak uzere konu ile ilgili istatistiki veri ve analizleri ureten kurumlardan elde edilebilecek bilgiler kapsamında “bölgesel katsayılar” belirlenebilir.

İhale konusu yapım işlerinde yaklaşık maliyet tespiti mesleki bilinç ve bilgi birikimine bağlı olmakla beraber bu konuda kurumsal tecrubenin de olması gerektiği açıktır. Bu nedenle, aynı amaca hizmet edecek olan projelerde farklı detayların oluşmaması, proje tasarımında estetik inşaat faaliyetlerinde de kalitenin yakalanabilmesi, yaklaşık maliyet hesapları ve teknik dokumanların sağlıklı bir şekilde oluşturulabilmesi amacıyla geçmişten gunumuze bayındırlık işleri ile ilgili bilgi ve tecrubeye sahip Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın (04.07.2011 tarihinden önce Bayındırlık ve İskân Bakanlığı) gunumuz koşullarına göre yeniden yapılanmasının sağlanması ve taşra teşkilatlarıyla birlikte kamu ihale mevzuatı kapsamında yapılacak olan yapım işleri ihalelerinin öncesi ve sonrasında oluşacak sorunlara cevap verebilecek kurumsal altyapıya ulaşması hedeflenebilir (Bayraktar ve Bayraktar, 2016).

Kaynaklar

4734 Sayılı Kamu İhale Kanunu, Kamu İhale Kurumu, Ankara, 2002.

Aksoy, M. (2015) Yapım işi kamu alımlarında yaklaşık maliyet belirleme usulunun sözleşme bedeli ve etkin kaynak kullanımına etkisi. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 5(1), 65-88.

Bayraktar, D. ve Bayraktar, E.A. (2016) Yapım işlerinde yaklaşık maliyetin belirlenmesi uzerine bir çalışma. Beykent Üniversitesi Fen ve Muhendislik Bilimleri Dergisi, 9(2), 29-54.

Çevre ve Şehircilik Bakanlığı 2016 Yılı İnşaat Birim Fiyatları, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Ankara, 2016.

Kamu Alımları İzleme Raporları, Kamu İhale Kurumu, Ankara, 2003-2015.

Kamu İhale Genel Tebliği, Kamu İhale Kurumu, Ankara, 2009.

Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği, Kamu İhale Kurumu, Ankara, 2009.