YARATICILIK

Yaratıcıinsaniçselbirkavrayışasahiptir.

Başkalarınındahaöncegörmediğinigörür,

başkalarınındahaönceduymadığınıduyar.

İştebu,yaratıcılıktır.

içindekiler

YARATICILIK1

içindekiler1

ÖNSÖZ2

ÖZGÜRLÜĞÜNGÜZELKOKUSU2

TUVALiHAZIRLAMAK3

ÜÇKELİME4

EYLEMDERAHATLA5

DOĞAYLAUYUMİÇİNDEOL18

BESENGEL21

1.BENLİKBİLİNCİ22

2.MÜKEMMELİYETÇİLİK38

3.AKIL41

4.İNANÇ46

5.ŞÖHRETOYUNU53

DÖRTANAHTAR55

1.TEKRARÇOCUKOL56

2.ÖĞRENMEYEHAZIROL60

3.SIRADANLIKTANİRVANA’YIBUL62

4.HAYALCİOL66

DÖRTSORU69

1.HAFIZAVEHAYALGÜCÜ69

2.AYRILIKSONRASIDEPRESYONU81

3.YARATICILIKVEMELEZLEŞME84

4.PARANINSANATI88

YARATIM93

ENÜSTDÜZEYYARATICILIK:HAYATININANLAMI93

ÖNSÖZ

ÖZGÜRLÜĞÜNGÜZELKOKUSU

Yaratıcılık varoluştaki en büyük isyandır. Eğer yaratmak istiyorsan, bütünşartlanmalardan kurtulmak zorundasın. Aksi halde yaratıcılığın kopyaçekmektenbaşkabirşeydeğildir.Sadecebirkopyaolur.Ancakbirbireysenyaratıcı olabilirsin.Sürüpsikolojisininbirparçasıolarakyaratıcı olamazsın.Sürüpsikolojisiyaratıcıdeğildir.Hayatsenisürükler.Dansı,şarkıyıvekeyfibilmez;mekaniktir.

Yaratıcı kişi, daha önce ayak basılmış yolları izleyemez. Kendi yolunuaramalı, hayat ormanını araştırmalıdır. Yalnız gitmek zorundadır. Sürüzihniyetinden, kolektif psikolojiden ayrılmak zorundadır. Kolektif zihin,dünyadakienaltseviyedekizihindir.Kolektifaptallıkilekıyaslandığında,tekbir aptal bile daha üstündür. Ancak kolektifliğin kendi rüşvetleri vardır:Kolektifzihinin tekdoğruyololduğunda ısrareden insanlarasaygıgösterir,onurlandırır.

Geçmişte bütün yaratıcı insanların, ressamların, dansçıların, müzisyenlerin,şairlerin, heykeltıraşların saygınlığa sırt çevirmesi bu zorunluluktankaynaklanıyordu.Birçeşitaylakvebohemhayattarzıyaşamakzorundaydılarçünkü yaratıcı olmalarının tek yolu buydu.Gelecekte böyle olmak zorundadeğil. Eğer beni anlarsan, söylediklerimin doğru olduğunu hissedersen, ozaman gelecekte herkes birey olarak yaşayacağı için, bohem yaşam tarzınaihtiyaçolmayacaktır.Bohemyaşamtarzı, sabit,Ortodoks, sıradanvesaygınbir hayatın yan ürünüdür. Benim amacım, kolektif zihni yok ederek, herbireyin özgür olmasını sağlamak. O zaman bir sorun çıkmaz. O zamanistediğin hayatı yaşayabilirsin. Aslında insanlık, ancak bireylerbaşkaldırılarında saygı gördüğü zaman doğmuş olacaktır. İnsanlık henüzdoğmadı.Hâlârahminiçinde.Senininsanlıkolarakgördüğün,sadecebirgözaldanması olayıdır. Ta ki bizler her kişiye bireysel özgürlük, kendi tarzındavarolmak için tam özgürlük verene kadar…Ve elbette o da kimsenin işinekarışmamak zorunda— özgürlüğün bir parçasıdır bu. Kimse bir başkasına

müdahaleetmemeli.

Ama geçmişte, herkes burnunu başkalarının işlerine sokmuştur. Hattatoplumlahiçbirilgisiolmayanenözelkonulardabile.Örneğin,birkadınaaşıkolursun, bunun toplumla ne ilgisi olabilir?Bu, tamamen kişisel bir olaydır,piyasaları ilgilendirmez. Eğer iki insan sevgiyle birlikte olmayı kabulediyorsa, toplum bu işe karışmamalı. Ama toplum, bütün baskıcıyöntemleriyledoğrudanyadadolaylıolarakdevreyegiriyor.Polissevgililerarasınagiriyor,yargıçsevgililerarasınagiriyor.Budayetmezse,buseferdetoplumTanrıadındaseninicabınabakacakbirsüper-polisyaratıyor.

Tanrı fikri, seni tuvalette bile yalnız bırakmayan bir röntgenci kavramıdır,anahtardeliğindenbakarakneyaptığınıizler.Buçokçirkin!Dünyanınbütündinleri,Tanrınınsenisürekliizlediğinisöyler.Buçokçirkindir!BunebiçimbirTanrı?Herkesiizleyiptakipetmektenbaşkabirişiyokmu?Dedektiflerinenilahisiolmalı!

İnsanlığın yeni bir toprağa ihtiyacı var; Özgürlük toprağına! Bohemlik birtepkiydi.Gereklibirtepki,ancakhayalimgerçekolursa,ozamanbohemliğegerek kalmayacak. Çünkü insanlara hükmetmeye çalışan bir kolektif zihinolmayacak. O zaman herkes kendisi ile barışık olacak. Tabii başkasına damüdahaleetmeyecek.Ancakkendihayatınsözkonusuolduğusürece,kendikurallarınlayaşayacaksın.

İşte o zaman yaratıcılık ortaya çıkar. Yaratıcılık, bireysel özgürlüğün güzelkokusudur.

TUVALiHAZIRLAMAK

Patolojikaybolduktansonraherkesbiryaratıcıolur.

Bunumümkünolduruncaderindenkavramakgerekir:

Sadecehastainsanlaryıkıcıdır.Sağlıklıinsanlaryaratıcıolur.

Yaratıcılık,gerçeksağlığıngüzelkokusudur.

İnsangerçektensağlıklıvebütünolduğuzaman,

yaratıcılıkdoğalolarakkendinegelir.

Yaratmaşevkiiçindenyükselir.

ÜÇKELİME

İnsanlıkbir yol ayrımınagelmişdurumdadır.Tekboyutlu insanıyaşadıkvetükettik.Artıkdahazengininsanlarolmamızgerekiyor.Üçboyutluolmalıyız.Benbunaüçkelimediyorum.İlkkelime,bilinç.İkincikelime,şefkat.Üçüncükelimeise,yaratıcılıktır.

Bilinç,varoluştur;şefkat,hissetmek;yaratıcılıkiseeylem.Benimderininsanvizyonum, bu üçünü bir arada görmektir. Sana gelmiş geçmiş en büyükmeydan okumayı, gerçekleştirilmesi en zor görevi veriyorum. Buda kadaraydınlık,KrishnakadarsevgidoluveMichelangeloyadaLeonardoDaVincikadaryaratıcıolmalısın.Hepsiniaynıandaolmakzorundasın.Ancakozamansenin bütünleşmen gerçekleşmiş olur; aksi taktirde bazı şeyler eksik kalmışolacak.Ve içindekioeksikparça, senidengesizvedoyumsuzkılacak.Eğertekboyutluysan,çokyüksekbirzirveyeulaşabilirsin.Ancaksadecebirnoktaolursun.Bensenintekbirzirvedeğil,ardardazirvelerdenoluşanHimalayalargibisıradağlarolmanıistiyorum.

Tek boyutlu insan başarısız oldu. Güzel bir dünya yaratmayı başaramadı.

Dünyaüzerindecennetikuramadı,başarısızoldu;hemdeçok.Birkaçgüzelinsan yarattı ama insanlığı değiştiremedi. İnsanoğlunun toplu bilinciniyükseltemedi.Sadecebirkaçbireyçeşitliyerlerdeaydınlandı.Buartıkbirişeyaramayacak. Daha çok aydınlanmış insana ihtiyacımız var, hem de üçboyutluaydınlanmışinsanlara.Benimyeniinsantanımımbudur.

Buda bir şair değildi. Ancak yeni insanlıkla, bundan sonra Buda olacakinsanlaraynızamandaşairolacak.Şairdediğimzamanşiiryazmaanlamındasöylemiyorum.Şiirselolmakgerektiğini söylüyorum.Hayatın şiirselolmalı,yaklaşımınşiirselolmalı.

Mantık kurudur, şiirsellik ise canlı. Mantık dans edemez. Mantığın dansetmesiimkansızdır.MantığındansetmesiniizlemekMahatmaGandi’nindansetmesini izlemekgibi olur, çokkomikgörünür. Şiirsellik ise dans eder. Şiirkalbindansıdır.Mantık sevemez, sevgidensözedebilir amasevemez.Sevgimantıksız olarak görülür. Sadece şiir sevebilir. Sadece şiir sevgi ikilemininiçineatlayabilir.

Mantık soğuktur, hem de çok soğuk. Sadecematematik söz konusu olduğuzaman işeyarar.Ancak insanlığagelincepek faydalı değildir.Eğer insanlarfazla mantıklı olursa insanlık kaybolur. O zaman ortada insanlar değil,rakamlarolur;değiştirilebilirrakamlar.

Şiir,sevgiveduygusanabirderinlikvesıcaklıkverir.Soğukluğunukaybederveerirsin,dahabir insanolursun.Budabir süper insandı,bukonudahiçbirkuşkuyok.Amao,insanboyutunukaybetti,dünyadışıoldu.Budadünyadışıolmanıngüzelliğinibarındırmasınarağmen,ondaYunanlıZorba’nıngüzelliğiyok. Zorba, çok dünyevi. Ben ikisini birden yani “Buda Zorba” olmanıistiyorum.İnsanmeditasyonyapmalıamaduyguyakarşıolmamalı.Sevgiyletaşan, duyguyla dolu bir meditasyoncu olmalı. Ve insanın yaratıcı olmasıgerekir.Eğersevginsadecebirduyguysaveeylemedönüşmüyorsa insanlığıetkilemeyecektir.Onumaddeyedökmelivegerçekleştirmelisin.

Senin üç boyutun bunlardır: Varoluş, duygu, eylem. Eylem, yaratıcılığıbarındırır, her türlü yaratıcılığı: Müzik, şiir, resim, heykel, mimari, bilim,

teknoloji.Duygu,estetikolanherşeyikapsar…Sevgiyi,güzelliği.Varoluşisemeditasyonu,farkındalığıvebilincibarındırır.

EYLEMDERAHATLA

Öncelikleeylemindoğasıvealtındaneleryattığınınanlaşılmasıgerekir.Aksihalde rahatlamak mümkün değildir. Gevşemek istesen bile eğer eyleminindoğasını izlemediysen, gözlemlemediysen, fark etmediysen bu imkansızolacaktır.Çünkü eylem basit bir olgu değildir.Birçok insan gevşemek isteramabunuyapamaz.Gevşemekfilizlenmegibidir,onuzorlayamazsın.Bütünolguyuanlamangerekir.Nedenbukadaraktifsin?Nedenaktiviteyebukadarvakitharcıyorsun?Nedenbukonudasaplantılısın?

İkikelimeyiunutma:Birieylem,diğeride,aktivite.Eylem,aktivitedeğildir.Aktivite ise, eylem değildir. Doğaları birbirine zıttır. Eylem, bir durumuntalebi üzerine hareket etmektir, karşılık vermektir. Aktivitede ise durumönemli değildir. Bir yanıt değildir. O durum içinde rahatsız olman, aktifolmanınbirbahanesiolur.

Eylem, sessiz bir zihinden çıkar. Dünyanın en güzel şeyidir. Aktivite isehuzursuz zihinden çıkar ve en çirkinidir. Eylemin bir konusu vardır.Aktivitenin konusu önemsizdir. Eylem anlık yaşanır, kendiliğinden oluşur.Aktivite ise geçmişle doludur. Yaşanan ana karşılık değil, geçmişten beriiçindetaşıdığınhuzursuzluğunoandaortayadökülmesidir.Eylemyaratıcıdır,aktiviteiseyıkıcı.Seniyokeder,başkalarınıyokeder.

Aradakiincefarkıgörmeyeçalış.Örneğin,acıktığınzamanyemekyersin.Bueylemdir.Amaaçdeğilsen,açlıkhissetmiyorolmanarağmenyemekyemeyedevamediyorsan,buaktivitedir.Buçeşityemekbirtürşiddettir.Yemeğiyokediyorsun.Dişlerinleeziyorveyemeğiyokediyorsun.İçindekihuzursuzluğubirparçaolsundışarıvuruyorsun.Acıktığıniçindeğil,sadeceiçindekişiddetduygusunutatminetmekiçinyemekyiyorsun.

Hayvanlar dünyasında şiddet ağız ve ellerle ilişkilidir; pençeler ve dişlerle.Hayvanlardünyasındaşiddetbarındıranikişeybudur.Yemekyerkenikisibirarayagelir.Yemeğielinealırveağzınlayersin.Şiddetortayaçıkar.Amaeğerbiraçlıkyoksa,bubireylemdeğildir;hastalıktır.Buaktivitebirsaplantıdır.Elbette bu şekilde yemeye devam edemezsin, çünkü, o zaman çatlarsın. Oyüzdeninsanlarçeşitlinumaralaricatetti:Tütünyadasakızçiğniyor,sigaraiçiyorlar.Bunlarsahteyemeklerdir.Herhangibirbesindeğerleriyoktur.Amaşiddetkonusundaaynıderecedeetkilidir.Oturmuş sakız çiğneyenbir adam.Ne yapıyor? Birini öldürüyor. Eğer farkına varırsa, zihninde bir öldürmefantezisibulunuyorolabilirveosakızçiğniyor.Kendiiçindeçokmasumbiraktivite.Kimseyebirzararvermiyorsunamasenin içinçoktehlikeli.Çünküneyaptığınınkesinliklebilincindedeğilsin.Sigaraiçenbirineyapıyor?Çokmasumgörünenbiryollaiçinedumanalıpveriyor,nefesalıpveriyor.Birnevihastalıklı Pranayama. Bir çeşit laik transandantal meditasyon. BirMandalayaratıyor. İçine duman çekiyor, üflüyor; çekiyor, üflüyor. Bir Mandala, birdöngü yaratıyor. Sigara içerek bir çeşit şarkı söylüyor; ritmik bir şarkı.Rahatlıyor,içhuzursuzluğubirazolsunazalıyor.

Bunu hiç aklından çıkartma, neredeyse yüzde yüz doğrudur: Eğer birisi ilekonuşurkenokişisigarasınauzanıyorsabuonuncanınınsıkıldığınıgösterir.Hemen onun yanından ayrılmalısın, seni dışarı atmak istiyordur. Bunuyapamaz çünkü çok kaba olur. Sigarasına uzanıyor, artık doldum, çoksıkıldım diyor. Hayvanlar dünyasında senin üzerine atlamış olurdu. Amayapamaz.O bir insan,medeni bir yaratık.O yüzden sigarasına atlıyor, onuiçmeye başlıyor. Artık senin için endişelenmiyor. Kendi sigara içmedöngüsününritminekapanmışdurumdarahatlıyor.

Ancak bu aktivite senin saplantılı olduğunu gösteriyor. Kendin olarakkalamıyorsun, sessiz kalamıyorsun, eylemsiz kalamıyorsun. Aktiviteleraracılığıiledeliliğini,çılgınlığınıdışarıvuruyorsun.

Eylem çok güzeldir, kendiliğinden oluşan bir karşılık vermedir. Hayatınkarşılık verilmeye ihtiyacı vardır. Her an bir eylemde bulunman gerekir.Ancak aktivite geçmişten günümüze taşınır. Acıkırsan yemek ararsın,

susarsan kuyuya gidersin, uykun geldiyse gidip yatarsın. Eylem tamamendurumdankaynaklanır,kendiliğindenoluşurvebütündür.

Aktivite asla kendiliğinden oluşmaz, geçmişten gelir. Onu yıllardır içindebiriktiriyorolabilirsin, amaşimdikiandagelippatlar.Durumla ilgisiyoktur.Ancakzihinkurnazdır;zihinherzamanaktiviteler içinmantıklıaçıklamalargetirecektir,herzamanonunbiraktivitedeğil,eylemolduğunu,şartolduğunuispat etmeye çalışacaktır. Birden öfkeyle parlarsın. Herkes bunun şartolmadığını,durumunböylebirkarşılığaihtiyaçduymadığınıfarkeder,ancakbir tek senbunugöremezsin.Herkes, ne yapıyorsun, bunahiç gerekyoktu,neden bu kadar öfkelisin duygusuna kapılır, ama sen mantıklı açıklamalargetirirsin;bunungerekliolduğunusavunursun.

Bu mantıksal açıklamalar, deliliğin konusunda bilinçsiz kalmaya devametmene yardımcı olur. George Gurdjieff bunlara “tampon” adı veriyordu.Etrafında mantıklı açıklamalardan oluşan bir tampon yaratarak, durumunfarkınavarmanınönünegeçiyorsun.Tamponlar, trenlerde ikivagonarasındakullanılır. Böylece ani bir duruş sırasında, yolcuların çok sert bir şoklakarşılaşmasınınönünegeçilir.Oşokutamponlaremer.Aktivitelerininoankidurumla bir ilgisi yoktur, ancak mantık tamponları durumu görmene izinvermez.Tamponlarseniköredervebutüraktivitelerdevameder.

Eğer bir aktivite varsa gevşeyemezsin. Nasıl gevşeyeceksin? Çünkü busaplantı haline gelmiş bir ihtiyaç. Bir şeyler yapmak istiyorsun, ne olursaolsun. Dünyanın dört bir yanında aptallar, “Hiçbir şey yapmamaktansa birşeyler yap.” deyip duruyor.Ve bu su katılmamış aptallar, dünyanın dört biryanında kullanılan şu atasözünü yaratmıştır: “Boş bir zihin şeytanınatölyesidir.”Hayır,değildir.BoşbirzihinTanrı‘nınatölyesidir.Boşbirzihin,dünyanın en güzel, en saf şeyidir. Boş bir zihin nasıl şeytanın atölyesiolabilir? Şeytan boş bir zihne adım atamaz ki. Bu imkansız. Şeytan ancakaktiviteyledolmuşolanbirzihnegirebilir.Sonra şeytandenetimielealırvedahadaaktifolmanınyollarınıveyöntemlerinigösterir.Şeytan,asla“Gevşe”demez.Sürekli,“Nedenvaktiniboşaharcıyorsun,bir şeyleryap;hareketet,hayat geçip gidiyor!” der. Bütün büyük öğretmenler, hayatın gerçeklerinin

farkınavarmışolanöğretmenlerboşbirzihnin,kutsalolanıniçinizeakmanızısağlayacakbiralanoluşturduğunuanlamıştır.

Şeytan boş bir zihni değil, aktiviteyi kullanabilir. Şeytan boş bir zihni nasılkullanabilir?Boşluğayaklaşmayacesaretbileedemezçünkübuonuöldürür.Ancak içinderinbiraktifolmagüdüsüyledoluysa,ozamanşeytansenielegeçirir,ozamanseniyönlendirir,ozamantekrehberoolur.

Buatasözününtamamenyanlışolduğunusöylemekistiyorum.Bunuşeytanınkendisiönermişolmalı.

Bu aktif olma saplantısını izlemek gerekir. Bunu kendi hayatında izlemekzorundasın. Çünkü yaptığın aktivitenin gereksiz olduğunu kendindegörmeden, benim söyleyeceklerim hiçbir şey ifade etmez. Onu nedenyapıyorsun?

Yolculukta insanların sürekli aynı şeyleri yaptığını gördüm.Yirmi dört saatboyuncatrendebiryolcuylabirlikteyim.Yapacakbaşkabirşeybulamayıncaaynıgazeteyitekrartekrarokur.Birtrenvagonundakapalıkalıncaaktifolmaolanakları azaldığı için, aynı gazeteyi tekrar tekrar okur. Ben de onuizliyorum,“Buadamneyapıyor”diyorum.

Bir gazete, bir Gita ya da İncil değildir: Gita’yı birçok kere okuyabilirsin.Çünkü her okuyuşta yeni bir anlam ortaya çıkar. Ancak bir gazete Gitadeğildir. Bir kere okuduktan sonra bitmiştir.Aslında bir kere okumaya biledeğmez ama insanlar tekrar tekrar okuyor.Bitince baştan başlıyorlar. Sorunnedir?Bubir ihtiyaçmı?Hayır,saplantılılar;sessizveeylemsizkalamazlar.Buonlariçinimkansızdır,ölümgibibirşeydir.Aktifolmakzorundalar.

Yıllarcayolculuketmekbana insanları,onlar farkınavarmadangözlemlemeolanağı sundu, çünkü bazen kompartımanda benimle birlikte tek bir kişiolurdu.Benimlekonuşmakiçinher türlüçabayısarfedervebensadeceevetyadahayırdeyince,pesederdi.Sonraonuizlerdim.Buçokgüzelbirdeney,hiçbirmasrafıdayok.Bavulunuaçardıvebenonunhiçbir şeyyapmadığınıgörebiliyordum. Sonra içine bakar ve kapatırdı. Derken pencereyi açar,kapatır, sonra gazetesini tekrar okur, sigara içer, tekrar bavulunu açar, içini

düzenler,gidippencereyiaçıpdışarıbakardı.Neyapıyor?Veneden?Bubiriçselgüdü,içindetitreyenbirşeyvar;havalegeçirmekteolanbirruhhali.Birşeyler yapmak zorunda, aksi halde kaybolacak.Yaşantısında aktif bir insanolmalı. Şimdi bir gevşeme anı bulunca gevşeyemiyor; eski alışkanlıklarortayaçıkıyor.

Bir Moğol İmparatoru olan Orangzeb, ihtiyar babasını hapsetmiş.Orangzeb’in babası, Taj Mahal’ı yaptıran Şah Cihan’dır. Oğlu onu tahtanindirip hapse attı. Söylendiğine veOrangzeb’in otobiyografisinde yazdığınagöre,birkaçgüngeçtiktensonra,artıkŞahCihanbuhapisyüzündenüzüntülüdeğildi, çünkü her tür lüks sağlanmıştı. Bir saraydaydı ve tıpkı eskisi gibiyaşıyordu.Birhapishayatınabenzemiyordu.İhtiyacıolanherşeyoradavardı.Sadece tek bir şey eksikti ve o da aktiviteydi; hiçbir şey yapamıyordu. Oyüzden oğlu Orangzeb’e bir mektup yazdı. “Benim her türlü ihtiyacımıkarşılamışsın ve her şey çok güzel.Yalnız eğer bir şey daha yaparsan sanasonsuza dek minnettar kalırım. Bana otuz çocuk yolla. Onlara öğretmenlikyapmakistiyorum.”

Orangzebbuna inanamadı.“Babamnedenotuzçocuğaöğretmenlikyapmakistiyor?”diyedüşündü.Dahaöncehiçöğretmenliğe ilgiduymamıştı,eğitimonun ilgisini çekmiyordu.Ona ne olmuştu?Yine de babasının bu arzusunuyerine getirdi. ŞahCihan’a otuz çocuk yollandı ve her şey yoluna girdi. Otekrar imparator olmuştu, otuz küçük çocuğun imparatoru.Bir ilkokula git;öğretmen neredeyse bir imparatordur. Otur diye emredebilirsin, oturmakzorunda kalacaklar; ayağa kalk diye emredebilirsin, ve kalkmak zorundaolacaklar. Sınıftaki o otuz öğrenciyle, taht odasını tekrar yaşatabiliyor,insanlaraemirvermealışkanlığınıvebağımlılığınısürdürüyorduŞahCihan.

Psikologlaraslındaöğretmenlerinpolitikacıolduklarındanşüphelenmektedir.Elbette politikaya girecek kadar kendilerine güvenemezler; onlar da içindebaşkan,başbakan,imparatorhalinegelebilecekleriokullaragiderler.Küçücükçocuklar…Ve öğretmenler onlara emirler verir ve güç uygular. Psikologlarayrıca öğretmenlerin sadist olma eğilimleri olduğundan ve acı vermektenzevkalabileceklerindenşüphelenmektedir.Vebunlariçinbirilkokuldandaha

iyi bir yer bulamazsın.Masumçocuklara eziyet edebilirsin ve bunuonlarınkendi iyiliği için, kendimutlulukları için yaparsın.Git ve gör! İlkokullardabulundumveöğretmenleriizledim.Psikologlarşüpheleniyor,beniseeminim;onlar işkenceci! Ayrıca onlardan daha savunmasız ve masum kurbanlarbulamazsın,dirençbilegösteremezler.Onlarokadarzayıfveçaresizdirlerki!Veöğretmeniseimparatorgibidurmaktadır.

Orangzeb otobiyografisinde şöyle yazıyor: “Babam sırf eski alışkanlıklarıyüzünden hâlâ bir imparator gibi davranmak istiyor. Ben de kendinikandırmasınaizinveriyorum,herhangibirsorunyok.Otuzyadaüçyüz,kaçtane olursa olsun çocuk gönderin. Bırakın küçük bir okul oluşturup, mutluolsun.”

Aktivite eylem içinbir nedenyokkenyaşanır.Kendini izle, enerjininyüzdedoksanını aktivitelere harcıyorsun. O yüzden eylem anı gelince enerjinkalmıyor.Gevşemişbirinsansaplantılardanuzaktırveenerjiiçindebirikmeyebaşlar.Enerjisinisaklar.Otomatikolaraksaklananbuenerjisayesinde,eylemanıgeldiğizamantümvarlığıbuenerjiyleakar.Oyüzdeneylembirbütündür.Aktiviteyarımyamalakyapılır,çünkükendinitamolaraknasılkandırabilirsinki? Sen bile onun gereksiz olduğunu biliyorsun. Senin için net olmasa da,belirsizdeolsa,içindekibazıhavaleliruhhallerinedeniyleonuyaptığınınsendahifarkındasın.

Aktiviteleri değiştirebilirsin, ancak aktiviteler eyleme dönüşmediği sürecehiçbir işe yaramaz. İnsanlar bana gelip, sigarayı bırakmak istiyorum diyor.Onlara, “Neden? Ne kadar güzel bir transandantal meditasyon, devam et.”diyorum. Eğer onu bırakırsan başka bir şeye başlarsın. Çünkü belirtilerideğiştirerek hastalığı değiştiremezsin. O zaman tırnaklarını kemirir ya dasakız çiğnersin.Hatta bunlardan daha tehlikeli şeyler var.Bu söylediklerimmasumşeyler.Çünküeğersakızçiğniyorsan,kendineçiğniyorsun.Biraptalolabilirsin,amaşiddeteyönelmiyorsun.Başkalarınazararvermiyorsun.Eğersakız çiğnemeyi ya da sigara içmeyi bırakırsan, o zaman ne yapacaksın?Ağzınınaktiviteye ihtiyacıvar,ovahşidir.Ozamankonuşacaksın.Ozamansüreklikonuşacaksın.Vebuçokdahatehlikeli.

GeçengünNasrettinHoca’nınkarısıgeldi.Geneldebanauğramaz,oyüzdençok ciddi bir sorun olduğunu anladım. “Sorun nedir” diye sordum. Otuzdakika boyunca binlerce kelime kullanarak şunu anlattı. “Nasrettin Hocauykusundakonuşuyor.Bukonudaneyapabilirim?Okadarçokkonuşuyorkiaynıodadauyumakçokzor.Bağırıyorvekötüsözlersöylüyor.”

“Hiçbir şeyyapmanagerekyok”dedim.“İkinizdeuyanıkkenonakonuşmafırsatıtanıyeter.”

İnsanlar sürekli konuşuyor, başkalarına fırsat tanımıyor. Konuşmak tıpkısigara içmek gibidir. Eğer yirmi dört saat konuşursan, ki konuşuyorsun.Uyanıkken konuşuyorsun, vücudun yoruluyor ve uyuyorsun. Amakonuşmalar devam ediyor. Yirmi dört saat boyunca, her gün hiç durmadankonuşuyorsun.Butıpkısigaraiçmekgibidir.Çünküolguaslındaaynı.Ağzınharekete ihtiyacı vardır ve en temel aktivite ağızdır. Çünkü hayatındabaşlayanilkaktivitebudur.İlkveentemelaktivite.Sigaraiçmektıpkımemeemmekgibidir.Ilıksütüniçeriakmasıyerine,sigaradaılıkdumaniçeriakarvedudaklarıntıpkıanneninmemesinedokunurmuşgibihisseder.Eğersigaraiçmenyadasakızçiğnemenengellenirse,ozamankonuşmayabaşlarsınvebudaha tehlikelidir. Çünkü kendi içindeki çöpleri başka insanların zihinlerineatmayabaşlarsın.

Uzun süre sessiz kalabilir misin? Psikologlar eğer üç hafta sessiz kalırsan,kendi kendine konuşmaya başlayacağını söylüyor. O zaman ikiye ayrılmışolursun. Hem konuşmacı, hem de dinleyici olursun. Eğer üç ay sessizkalmayaçalışırsan,akılhastahanesinekabuledilecekdurumagelirsin.Çünküo zaman başkalarının varlığından rahatsız olmadan bunu yaparsın. Hemkonuşacak, hem de kendine cevap vereceksin. Artık bir bütünsün. Birbaşkasınaihtiyaçkalmamıştır.İştedelibudur!

Deli,bütündünyayıkendisiilesınırlamışbirinsandır.Ohemkonuşmacı,hemdinleyicidir. Hem sahnedeki aktör, hem de izleyicidir; o hepsidir, bütündünyasıkendisi ilesınırlıdır.Kendiniokadarçokparçayabölmüştürki,herşey parçalanmıştır. O yüzden insanlar sessizlikten korkar. Çünküdelirebileceklerinibilirlerveeğersessizliktenkorkuyorsan,buiçindesürekli

aktifolmayızorlayan,saplantılıvehastalıklıbirzihinolduğunugösterir.

Aktivite, kendinden kaçıştır. Eylemde kendin olursun, aktivitede isekendinden kaçtın.Aktivite bir uyuşturucudur, kendini unutursun ve kendiniunuttuğunzamanhiçbirendişen,tasanyadakaygınkalmaz.Oyüzdensürekliaktif olma ihtiyacındasın; bir şey ya da başkasını yapıyorsun, ancak hiçbirzaman,birşeyyapmamaçiçeğininiçindeaçmasınaizinvermiyorsun.

Eylem iyidir. Aktivite hastalıktır. Aradaki farkı kendi içinde bul. Aktivitenedir? Eylem nedir? İlk adım budur. İkinci adım ise, eyleme yoğunlaşarak,enerjinineylemeakmasınısağlamak.Aktivitesözkonusuolduğuzamandahadikkatliolmalısın,eğerfarkındaysan,aktivitekaybolur;enerjikorunur,içindebiriktirdiğinenerjieylemedönüşür.

Eylem anlıktır, hazırlanan bir şey değildir, önceden tasarlanmaz. Senin birhazırlık yapmana, bir prova döneminden geçmene izin vermez. Eylem herzaman sabahgörülen çiğ kadar yeni ve tazedir.Eylem insanı da her zamangençvetazedir.Vücutyaşlanabilir,ancaktazeliğidevameder,bedenölebiliramagençliğidevameder.Bedenkaybolabilir,amaokalırçünküTanrıtazeliğisever.Tanrıherzamanyenivetazedenyanadır.

Giderek daha fazla aktiviteyi bırakmaya çalış. Ama nasıl bırakacaksın? Bubırakma işini de saplantıya çevirebilirsin. Tapınaklardaki rahiplerin başınagelenbudur.Aktiviteyi yok etmeonların saplantısı olmuştur.Bırakmak içinsüreklibirşeyleryapıyorlar.Dua,meditasyon,yoga,şu,bu…ancakbudabiraktivitedir.Buşekildebırakamazsın,arkakapıdantekrariçerigirer.

Farkındaol.Eylemileaktivitearasındakifarkıhisset.Aktivitebirhayalettir,geçmişten gelir, ölüdür.Aktivite sana sahip olduğu zaman, hastalanıyorsun.Buyüzdendahadikkatliol.Tekyapabileceğinşeyizlemek.Yapmakzorundaolsan bile tam bir farkındalıkla yap. Sigara iç, ama çok yavaş iç. Bütünfarkındalığınlaiçki,neyaptığınıgör.

Eğer sigara içmeyi izleyebilirsen, bir gün sigara parmaklarından düşecektir.Çünkü bütün saçmalığını içinde hissetmiş olacaksın. Aptalca bir şeydir.Tamamenaptalcabirşey.Bunufarkettiğinzamankendiliğindendüşer.Onu

atamazsın, çünkü atmak da bir aktivitedir. O yüzden kendiliğinden düşerdedim.Tıpkıölübiryaprağınağaçtandüşmesigibi.Düşmek!

Kendiliğindendüşmek!Eğeronuatarsan,birgünbaşkabirşekilde,başkabirformdaonutekraralırsın.

Bırak düşsünler, sen bırakma. Bırak aktiviteler kaybolsun, kaybolmayazorlama.Çünküonukaybolmayazorlamaçabasıdabaşkabirtüraktivitedir.İzle, tetikteol,bilincindeol.Ozamanmucizevibirolguylakarşılaşacaksın.Bir şey kendiliğinden düştüğü zaman, sende hiçbir iz bırakmaz. Zorladığınzaman ise,mutlakabiryarakalır.Ozamanotuzyılboyunca sigara içtiktensonra bıraktığın hakkında böbürlenip duracaksın. Sonuçta böbürlenmek deaynı şeydir, hakkında konuşarak aynı şeyi yapmış olursun. Sigara içmezsinamasüreklisigarayıbıraktığındansözetmişolursun.Dudaklarınyineaktiviteiçindedir,ağzınişliyor.

Eğer şeylerin düştüğünü gerçekten anlarsan, o zaman “ben bıraktım” diyekonuşamazsın. Kendiliğinden düşmüştür, sen bırakmadın. Egon bu sayedegüçlenmemiştir.Ancakondansonra,dahafazlaeylemmümkünolabilir.

Ne zaman her şeyinle eyleme geçme fırsatı karşına çıkarsa, bunu sakınkaçırma. Düşünme, eyleme geç. Daha fazla eylem yap ve bırak aktivitelerkendikendinedüşsün.Zamanlabirdönüşümyaşayacaksın.Buzamanalıyor,oturmasıgerekiyor,ancakbiracelenyok.

Tilopa’nın şu sözlerine kulak ver: “Bedeninle gevşemek dışında hiçbir şeyyapma. Ağzını sıkıca kapayıp, sessiz kal. Zihnini boşalt ve hiçbir şeydüşünme.”

Bedeninle gevşemek dışında hiçbir şey yapma. Şimdi gevşemenin neolduğunuanlıyorsun.Bu, içindeaktivite ihtiyacıhissetmemektir.Gevşemek,ölü bir adam gibi yatmak anlamına gelmez. Zaten ölü bir adam gibiyatamazsın, sadece rol yapabilirsin.Nasıl ölügibi yatacaksın?Sen canlısın.Ancakrolyapabilirsin.Gevşeme,içindebiraktivitehissiduymadığınzamanyaşanır. Enerji yuvasındadır. Hiçbir yere hareket etmiyordur. Eğer bazıdurumlarortayaçıkarsaeylemegeçersin.Hepsibu.Ancakhareketetmekiçin

bahanebulmazsın.Kendinlebarışıkhaldesin.Gevşemek,evindeolmaktır.

Birkaç yıl önce bir kitap okuyordum. Kitabın adı, “Gevşemelisiniz”di. Butamamensaçmabirşey,çünküzorunlulukdurumu,gevşemeninkarşıtıdır.Butip kitaplar sadece Amerika’da iyi satıyor. Şart koşmak aktivitedir, birsaplantıdır. Bir şart koşulduğu zaman, arkasında mutlaka bir saplantıgizlenmiştir. Hayatta eylemler vardır, ancak şartlar yoktur. Aksi halde şart,deliliğeyolaçar.“Gevşemelisin”.Artıkgevşemeksaplantınolmuştur.Belirlibir şekilde oturup ya da uzandıktan sonra, ayak parmağından kafana kadartelkinde bulunmalısın. Ayak parmaklarına gevşe diye emret, sonra yukarıdoğruçık.

Neden bu zorunluluk? Gevşeme sadece hayatında bir gereklilik olmadığızaman ortaya çıkar.Gevşeme bedenle ilgili bir şey değildir. Sadece zihinleilgilibirşeydedeğildir.Oseninbütünvarlığınlailgilidir.

Çokfazlaaktiviteiçindesin.Oyüzdenyorgun,bezgin,tükenmişvedonuksun.Hayatenerjinhareketetmiyor.Hertaraftabarikatlarvarveneyaparsanyap,bir delilik hali içinde yapıyorsun. O zaman elbette gevşeme ihtiyacı ortayaçıkıyor. O yüzden her ay gevşeme hakkında bu kadar çok kitap çıkıyor.Gevşemehakkındabirkitapokuyupda,gevşemeyibaşarmıştekbirinsanbilegörmedim. Hatta daha da geriliyorlar. Çünkü bütün aktivite hayatı devametmekle birlikte, aktivite içinde olma saplantısı ya da hastalığı hâlâ oradaolmasınarağmen,birdegevşemişruhhalindeymişgibidavranıyor.Uzanıyor,içindeki patlamaya hazır yanardağlarla ve fırtınalarla, “Nasıl Gevşenilir”isimlikitabıntalimatlarıylagevşemeyeçalışıyor.

Eğerkendiiçvarlığınıokumuyorsan,gevşemeneyardımcıolacakhiçbirkitapyok. Tabii, o zaman da gevşemek şart olmaktan çıkar. Gevşemek biryokluktur,aktiviteyokluğu.Eylemdeğil.Oyüzden,Himalayalarataşınmanınbir gereği yok. Bazı insanlar bunu yapmıştır. Gevşemek için Himalayalaragitmişlerdir. Himalayalara taşınmanın gereği nedir? Eylemi bırakamazsın.Çünkü eğer eylemi bırakırsan, hayatı bırakmış olursun. O zaman gevşemişdeğil,ölüolursun.Himalayalardagevşemişdeğil,ölübilgelerbulursun.Onlarhayattan,eylemdenkaçmışlardır.

Buincenoktayıanlamakgerekir.Aktivitegitmelidir,amaeylemdeğil.İkisinibirden bırakıp, Himalayalara gidebilirsin, bu kolay. Diğer şey de kolay:Aktivitelere devam edip, her sabah ya da her akşam, kendini birkaç dakikagevşemeye zorlayabilirsin. İnsan zihninin karmaşıklığını, çalışmamekanizmasını anlamıyorsun. Gevşemek bir durumdur, onu zorlayamazsın.Sen negatiflikleri, engelleri bıraktığında, o ortaya çıkar. Kendiliğindenkabarır.

Akşam yatmaya gidince ne yapıyorsun? Bir şey yapıyor musun? Eğeryapıyorsan, uykusuzluk hastası olursun, uyuman imkansız olur. Neyapıyorsun?Uzanıpuykuyadalıyorsun.Buradayapılacakbir şeyyok.Eğerbirşeyyaparsan,uyumakimkansızolur.Aslındauyumakiçingerekliolantekşey, gündüz aktivitelerinin kesintiye uğramasıdır. Hepsi bu! Zihinde biraktiviteolmadığızaman,zihingevşiyorveuykuyadalıyor.Eğeruyumakiçinbirşeyyaparsan,ozamankaybolursun,uyumakimkansızolur.

Hiçbir şey yapmak zorunda değilsin. Tilopa ne diyordu? “Bedeninlegevşemekdışındahiçbirşeyyapma!”Herhangibirşeyyapma.Herhangibiryogaduruşunaihtiyaçyoktur.

Bedenin garip şekillerde çarpıtılmasına hiçbir ihtiyaç yok. “Hiçbir şeyyapma!” Sadece aktivitesizlik gerekir. Peki bu nasıl gelecek? Anlayışlagelecek. Tek öğreti, anlayıştır. Aktivitelerinin farkına var ve anidenaktivitenin ortasında, eğer farkına varırsan, o duracaktır. Eğer nedenyaptığının farkına varırsan, duracaktır. Ve bu durma hali, Tilopa’nın“Bedeninle gevşeme dışında hiçbir şey yapma” derken kastettiği şeydir.Gevşemek nedir? Enerjinin hiçbir yere hareket etmeme durumudur. Negeleceğe,negeçmişe.Seninlebirlikte,oandadır.Kendienerjininoluşturduğubu dingin havuzun sıcaklığı seni sarar. O an, her şeydir. Başka hiçbir anyoktur. Zaman durur. İşte o zaman gevşemiş olursun. Eğer zaman varsa,ortada gevşeme olmaz. Saat tamamen durur. Bir zaman olmaz. Her şey oandır. Başka bir şey aramazsın. Sadece o anın keyfini çıkartırsın. Sıradanşeyler, güzeloldukları içinkeyifvermeyebaşlar.Aslındahiçbir şey sıradandeğildir.Çünküoandaherşeyolağanüstüolur.

İnsanlarbanagelip,“Tanrı‘yainanıyormusun?”diyesoruyor.Bende,“Evet,çünkü her şey o kadar olağanüstü ki, böyle bir şey içinde derin bir bilinçolmadan nasıl mümkün olabilir?” diyorum. Sadece küçük şeyler. Çiğdamlalarınınhenüzbuharlaşmadığıbirbahçededolaşıp,tümvarlığınlaoradaolmak.Bahçeninodokusunu,dokunuşunu,çiğdamlalarınınserinliğini,sabahmeltemini,güneşindoğuşunuhissetmek.Mutluolmakiçinbaşkaneyeihtiyaçvar?Mutluolmak içinbaşkabirşeymümkünmü?Geceyatağındaserinbirçarşaf üzerine uzanmak. O dokuyu hissetmek. Çarşafın giderek ısındığınıhissetmek. Etraf gecenin sessizliği ile kaplı, gözlerini kapatıp, kendinihissediyorsun.Başkaneye ihtiyacınvar?Buyeterdeartarbile. İçindederinbirminnetduygusuyükseliyor.İştegevşemekbudur.

Gevşemek,buanyeterdeartarbiledemektir.Dahafazlabirşeyistemediğinvebeklemediğinan.İsteyecekhiçbirşeyyok.Arzuettiğindendahafazlasınınolması.İşteozamanenerjihiçbiryeregitmezvedurgunbirhavuzadönüşür.Sendekendienerjininiçindeerirsin.İştebuan,gevşemektir.

Gevşemek ne bedene, ne de zihne aittir.Gevşemek bütüne aittir.O yüzdenBuda’lar, arzusuz ol diyor. Çünkü eğer arzu olursa gevşenemeyeceğinibiliyorlar. Ölüleri gömün diye devam ediyorlar. Çünkü eğer geçmişle çokilgileniyorsan,gevşeyemezsin.Yaşadığınanınkeyfiniçıkardiyorlar.İsadiyorki: “Zambaklara bakın. Tarladaki zambakları düşünün. Hiç çabagöstermiyorlar ama yine de Kral Süleyman’dan daha güzel ve dahahaşmetliler.KralSüleyman’ın aslayayamayacağıgüzelbirkokuyayıyorlar.Bakınvezambaklarıdüşünün.”

Nediyor?Gevşemenisöylüyor.Çabaharcamanagerekyok.Aslındaherşeysana sunulmuş durumda. İsa diyor ki: “Eğer Tanrı havadaki kuşlara, vahşihayvanlara,ağaçlaravebitkilerebakıyorsa,nedenendişeediyorsun?Sanadabakmayacakmı?”Gevşemebudur.Nedengeleceğinhakkındabukadarendişeediyorsun?Zambaklarıdüşün.Zambakları izle.Zambaklargibiol.Vesonragevşe. Gevşemek bir duruş değildir. Gevşemek, enerjinin tam bir dönüşümgeçirmesidir.

Enerjinin ikiboyutuolabilir.Biri planlı, birhedefeulaşmak için sarf edilen

enerjidir. Bu an, sadece bir araçtır. Amaç ise, başka bir anda elde edilecekşeydir. Bu, hedef yönelimli olan aktivite boyutudur. O zaman her şey biraraçtır.Birşekildebirşeyleryaparakhedefeulaşmangerekir.Ancakozamangevşeyebilirsin.Ancakbutipenerjiiçinhedefeaslaulaşılmaz.Çünkübutürenerji,sürekliiçindebulunduğunanı,sürekligelecektekibirşeyiçinbiraracadönüştürmektedir. Hedef sürekli ufuktadır. Koşmaya devam edersin, amamesafehepaynıkalır.

Bir de enerjinin başka bir boyutu vardır. O boyut da, hedefsiz kutlamadır.Amaç, şu anda, buradadır, amaç başka bir yerde değildir. Aslında amaçsensin.Aslındabuandanbaşkabirtatminyoktur.Zambaklarıdüşün.Hedefsizolduğunzaman,hedefgelecekteolmadığızaman,başarılacakherhangibirşeyolmadığızaman,oanıkutlamangerekir.Çünküzatenhedefineulaşmışsındır.Oandasındır.İştegevşemebudur:Hedefsizenerji!

O yüzden benim için iki tür insan vardır. Hedef peşinde koşanlar vekutlayanlar.Hedefyönelimliolanlar, delidir.Onlargiderekdelirmektedirvebu deliliği kendileri yaratmaktadır. Sonra delilik, kendi ivmesiyle tırmanır.Onlardabuderinliğegeçerve tamamenkaybolurlar.Diğer tür insan,hedefpeşinde,arayışiçindedeğildir.O,sadecekutlar.

Kutlayıcı ol. Kutla. Kutlanacak çok şey var. Çiçekler açtı, kuşlar ötüyor,güneşgökyüzünde.Bunlarıkutla.Nefesalıyorsun,yaşıyorsunvebilincinvar.Bunu kutla. O zaman birden gevşersin. O zaman gerginlik, endişe kalmaz.Endişeye dönüşmüş olan bütün enerji,minnete dönüşür.Bütün kalbin derinbirminnetduygusuylaçarpmayabaşlar. İşteduabudur.Duanınözetibudur:Derinbirminnetileçarpanbirkalp.

Bedeninlegevşemekdışındahiçbir şey yapma. Bunun için herhangi bir şeyyapmak zorunda değilsin. Sadece enerji hareketini anla, enerjinin hedefsizhareketini anla. Akıyor. Ama bir hedefe doğru değil, bir kutlama olarak.Hareket ediyor, bir hedefe doğru değil, kendi içinde enerjisi taştığı içinhareketediyor.

Bir çocukdans ediyor, zıplıyor ve koşuşturuyor. “Nereye gidiyorsun?”diye

sor. “Hiçbir yere” diyecektir. Ona aptal gibi görüneceksin. Çocuklar herzaman yetişkinlerin aptal olduğunu düşünür. Ne saçma bir soru. Nereyegidiyorsun? Bir yere gitme ihtiyacı var mı? Çocuk, soruna yanıt veremez,çünküanlamsızbirsorudur.O,hiçbiryeregitmiyor.Sadeceomzunusilkecekve “Hiçbir yere” diyecektir.O zaman, hedef yönelimli zihin, “Peki öyleyseneden koşuyorsun?” diye sorar. Çünkü bizim için bir aktivite, ancak nethedefeyönlendiğimizzamananlamkazanır.

Sanasöylüyorum;gidecekhiçbiryeryok!Herşeybuanda.Bütünvaroluşbuanda toplanmıştır. Bu anın içine sığar. Bütün varoluş yaşadığın andaakmaktadır. Hepsi bu. Bu anda akıyor. Şu anda burada. Çocuk, sadeceenerjisininkeyfiniçıkartıyor.Çokenerjisivar.Biryereulaşmaktaolduğuiçinkoşmuyor.Sadeceçokfazlaenerjisiolduğuiçinkoşmakzorunda.

Hedef gütme, bırak enerjin taşsın ve aksın. Paylaş ama değiş tokuş yapma,pazarlıkyapma.Sendeolduğuiçinver;gerialmakiçindeğil.Çünküozamanhayatın zindana dönüşür. Bütün değiş tokuşçular cehenneme gider. Eğer enbüyük değiş tokuşçularla, pazarlıkçıları bulmak istiyorsan cehenneme git,hepsini orada bulacaksın. Cennet, değiş tokuşçular için değil, kutlayanlariçindir.

Hıristiyan teolojisinde yüzyıllardır tekrar tekrar yanıt aranan bir soru var.“Melekler cennette ne yapar?”Bu sadece hedef yönelimli insanlara anlamlıgelecekbirsorudur.“Meleklercennetteneyapar?”Yapacakbirşeyyokgibi.Orada yapılacak hiçbir şey yok. Biri, Meister Eckhart’a sorar: “Meleklercennetteneyapar?”Eckhartyanıtlar:“Nekadaraptalcabirsoru.Cennet,birkutlamayeridir.Onlar hiçbir şey yapmaz, sadece kutlar.O anın güzelliğini,muhteşemliğini, şiirselliğini, filizlenmesini kutlarlar. Şarkı söyler, dans edervekutlarlar.”Ancaksoranadamınbuyanıttantatminolduğunusanmıyorum.Çünkübizimiçinaktivite,ancakbiryololduğuzaman,birhedefeyöneldiğizamananlamlıdır.

Unutma, aktivite hedef yönelimlidir, eylem ise değildir. Eylem, enerjininakmasıdır. Eylem, bu an içindedir, hazırlıksız, provasız bir tepkidir. Bütünvaroluşseninlebuluşur,karşılaşırvebirtepkioluşur.Kuşlarşarkısöylüyorve

sen de onların şarkısına katılıyorsun. Bu bir aktivite değil. Kendiliğindenoluyor. Kendini birden kuşların ötüşüne eşlik ederken buluyorsun. İşte bueylemdir.

Enerjinigiderekdaha fazla eylemeyöneltip, aktivitelerdenarınırsanhayatındeğişecek. Derin bir gevşemeye dönüşecek. O zaman “yaparsın”, amagevşemen bozulmaz. Bir Buda asla yorulmaz. Neden? Çünkü o bir şeyyapmaz.İçindenevarsaverir,içinitaşırır.

Bedeninle gevşemek dışında hiçbir şey yapma. Ağzını sıkıca kapayıp sessizdur. Ağız gerçekten çok önemlidir, çünkü ilk aktivitenin başladığı yerburasıdır. İlk aktiviteyi dudakların başlattı.Ağzın çevresindeki bölge, bütünaktivitenin başladığı alandır. Nefes aldın, ağladın ve annenin memesiniaradın. Ağzın sürekli delice bir aktivite içinde. O yüzden Tilopa bunuöneriyor:“Aktiviteyianla,eylemianla,gevşeveağzınıkapat.”

Nezamanmeditasyonyapmakiçinoturursan,nezamansessizolmakistersen,yapacağın ilk şeyağzınıkapatmaktır.Eğer ağzını tamamenkapatırsan,dilindamağına değecektir. Dudaklar tamamen kapanacaktır ve dilin damağınadeğecektir. Tamamen kapat. Ancak bunu sadece sana anlattıklarımı takipettiysenyapabilirsin.Ağzınıkapatmakçokbüyükbirçabadeğil.Birheykelgibioturup, ağzını tamamenkapatabilirsin.Ancakbu, aktiviteyidurdurmaz,içinde düşünceler devam edecektir ve eğer düşünceler devam ediyorsa,dudaklarında çok hafif titreşimler hissedersin. Diğerleri bunu görmeyebilir,çünküçokhafiftitrerler.Amaeğerdüşünüyorsan,dudaklarıntitrer.Çokhafifbirşekildetitrer.

Gerçekten gevşediğin zaman o titreme durur. Konuşmuyorsun ve içindeherhangi bir aktivite yapmıyorsun.Ağzını sıkıca kapat ve sessiz kal. Sonradüşünme.

Neyapacaksın?Düşüncelergelipgidiyor.Bırakgelipgitsinler.Buhiçsorundeğil.Sen ilgilenme.Ondanbağımsızbir şekildekal.Gelipgitmelerini izle,onlarseniilgilendirmez.Ağzınıkapatvesessizkal.Düşünceleryavaşyavaş,otomatikman kaybolacaktır. Çünkü varolabilmeleri için senin işbirliğine

ihtiyaçlarıvar.Eğer işbirliğiyaparsanoradaolurlar.Eğermücadeleedersen,yine orada olurlar. Çünkü bunların ikisi de işbirliğidir. Biri lehte, diğerialeyhte.İkisideaktivitesayılır.Sensadeceizle.

Ancak,ağzınıkapatmakçokyardımcıolur.

İlkolarak,birçokinsanıgözlemlediğimiçin,sanaönceesnemeniöneriyorum.Ağzınımümkünolduğuncaaç.Ağzınımümkünolduğuncagererektamamenesne,hattabırakacısın.Bunuikiüçkereyap.Bu,ağzınıdahauzunbirsürekapatmanayardımcıolacak.Sonra,ikiyadaüçdakikaboyuncayüksekseslesaçma sapan konuş. Aklına gelen her şeyi yüksek sesle söyleyip keyfiniçıkart.Sonraağzınıkapat.

Tamzıttaraftanhareketetmekdahakolaydır.Eğerelinigevşetmekistiyorsan,önceonumümkünolduğuncagermendahaiyidir.Yumruğunusıkvemümkünolduğuncakas.Sonratamtersiniyapıpgevşe.Ozamansinirsistemindedahaderinbirgevşemeeldeedeceksin.Elhareketleri,mimikleryap,yüzünüçarpıt,esne.İkiüçdakikasaçmalavesonraağzınıkapat.Azöncekigerginlik,senindudakveağzınıgevşetmeolasılığınıartıracaktır.Ağzınıkapatvesonrasadeceizleyiciol.Birsüresonraiçinebirdinginlikçökecek.

İki tür sessizlikvardır: İlki, kendinezorla sunduğunbir sessizlikki, bupekzarifbirşeydeğildir.Hattazihintecavüzüsayılacak,saldırganvevahşicebirharekettir. Sonra tıpkı gece olup karanlığın basması gibi üzerine yağan birsezsizlik vardır. Sana gelir ve sarıp sarmalar. Sen sadece bunun olmaolasılığını yaratıyorsun, kabul etmeye hazırlanıyorsun ve o geliyor. Ağzınıkapat, izle. Sessiz olmaya çalışma. Eğer çaba gösterirsen, o zaman birkaçsaniye sessizliği zorlayabilirsin. Ama bu hiçbir değer taşımaz. İçinkaynamaya devam edecektir. O yüzden sessiz olmaya çalışma. Sen sadeceortamıyarat;toprağıaçıp,tohumuekvebekle.

Zihniniboşaltvehiçbirşeydüşünme.

Zihniboşaltmakiçinnemiyapacaksın?Düşüncelergeliyor,sen izle.Ancakizlemededikkatliolunmasıgerekenbirşeyvar;bununpasifbirizlemeolmasıgerekiyor, aktif değil.Bunlar çok incemekanizmalardır ve hepsini anlaman

gerekir. Aksi halde herhangi bir noktayı kaçırabilirsin ve eğer küçük birnoktayıkaçırırsan,tümününniteliğideğişir.

İzle,pasifolarakizle,aktifdeğil.Aradanefarkvar?

Eğer kız arkadaşını ya da sevgilini bekliyorsan, o zaman aktif izlersin. Osıradakapıdanbirigeçerse,zıplayıponungelipgelmediğinebakarsın.Sonrarüzgarda yapraklar titreşir ve sen belki onun geldiğini hissedersin. Hemenayağakalkarsın.Zihinçokaktifveheveslidir.Hayır,buyardımcıolmaz.Eğerfazla hevesli ve fazla aktifsen, benim sözünü ettiğim sessizliği sanagetirmeyecektir.

Pasif ol, sanki bir nehir kıyısında oturuyor ve nehrin akışını izliyormuşsungibi. Herhangi bir heves, sabırsızlık ya da acil durum yok. Kimse senizorlamıyor.Kaçırsanbile,ortadakaçıracakbirşeyyok.Sadeceizle.Dışardanbak. İzlemek sözcüğü bile güzel değil. Çünkü kelimenin kendisi bile aktifolma duygusu veriyor. Sadece bak. Hiçbir şey yapmadan bak. Sen sadecenehir kıyısında oturup bakıyorsun ve nehir akıp gidiyor. Ya da gökyüzüne,bulutların süzülüşüne bak, pasif olarak…Bu pasiflik çok önemlidir.Bununanlaşılmasıgerekir.Çünküaktivitetutkunbirsabırsızlığadönüşebilir,aktifbirbeklemeye geçebilirsin. O zaman işin en can alıcı noktasını kaçırırsın.Aktivitearkakapıdantekrargeridöner.Pasifbirizleyiciol.Zihniniboşaltvehiçbirşeydüşünme.

Bupasiflikzihninikendiliğindenboşaltacaktır.Aktivedalgaları,zihinenerjisidalgaları, yavaş yavaş durulacak ve bilincinin bütün yüzeyi, dalgasız vetitreşimsizolacak.Dinginbiraynayadönüşecek.

Tilopa,devamediyor.“Bedenininiçindeiçiboşbirbambugibirahatla.”

Bu Tilopa’nın özel metotlarından biri. Her ustanın kendi ulaştığı, kendineözgübirmetoduvardır.Vebu yolla başkalarına yardım etmek ister.Buda,Tilopa’nınözelyöntemi.Bedenin içinde içiboşbirbambugibi rahatla.Birbambunun içi tamamen boştur. Dinlendiğin zaman, kendini bir bambu gibihissedersin.İçintamamenboşolsun.Aslındadurumbudur.Bedenintıpkıbirbambu gibidir ve içi boştur. Cildin, kemiklerin, kanın, hepsi bambunun bir

parçasıdırveiçindebirboşlukvardır.

Tam bir sessiz ağızla oturduğun zaman, pasif bir şekilde, dilin damağınadeğmiş ve dudakların düşünceyle titremezken, zihnin herhangi bir şeybeklemeden,pasifolarakizlerken,içiboşbirbambugibiolduğunuhisset.Vebirdeniçinesonsuzenerjiakmayabaşlar.İçinbilinmeyenle,gizemleveilahiolanla dolar. İçi boş bambu, bir flüte dönüşür ve ilahi olan onu çalmayabaşlar.İçinboşolduğuzaman,ilahiolanıniçinegirmesiiçinortadabirengelolmaz.

Bunu dene. Bu, en güzel meditasyonlardan biridir. İçi boş bambu olmameditasyonu.Başkabirşeyyapmanagerekyok.Sensadecebuolvekendiniakışa bırak. Birden içindeki boşluğa bir şeylerin yağdığını hissedeceksin.Tıpkıbirrahimgibisinveyenibirhayatiçinegiriyor.Birtohumekiliyor.Vebirangeliyor,bambutamamenkayboluyor.

Bedeninin içinde içi boş bir bambu gibi rahatla. Rahatla ve dinlen, ruhanişeylerarzulama,cennetiarzulama,Tanrı‘yıbilearzulama.Tanrıarzulanamaz,arzusuzolduğunzamanosanagelir.Özgürlükarzuedilemez,çünküarzubirzincirdir. Arzusuz olduğun zaman özgür olursun. Buda’lık arzu edilemez,çünkü, arzu önünde engel olur. Ortada bir bariyer olmayınca, Buda birdeniçindepatlar.Tohumzaten içinde.Senboşolduğunzaman,oboşlukolduğuzaman,tohumpatlar.

Tilopadiyorki:“Bedenininiçindeiçiboşbirbambugibirahatla.Neal,nedever,zihninidinlendir.”

Ortada verecek bir şey yok, alacak bir şey yok. Her şey olduğu gibidir.Vermekyadaalmakihtiyacıyoktur.Senolduğungibimükemmelsin.

Doğu’nunbuöğretisi,Batı‘daçokyanlış anlaşılmıştır.Çünküonlar, “Bunebiçim bir öğreti, o zaman insanlar gelişmeye, daha yükseğe çıkmayaçalışmayacak. Karakterlerini değiştirmek için çaba göstermeyecek, kötüyönlerini iyiliğe dönüştüremeyecektir. O zaman da şeytanın kurbanıolabilirler,” der. Batı‘nın sloganı; “Kendini geliştir.” Ya bu dünyanın ya dadiğerdünyanınşartlarında.Kendinigeliştir.Amanasılgeliştireceksin?Nasıl

dahabüyükvedahayüceolacaksın?

Doğu’da biz bunu daha derinden anlıyoruz. Bu, “olma” çabası bir duvaroluşturuyor. Çünkü sen zaten varlığını içinde taşıyorsun. Herhangi bir şeyolmak zorunda değilsin. Sadece kim olduğunu anla yeter, hepsi bu. Sadeceiçindeki gizli kimliğin farkına varmak, geliştirmek. Neyi geliştirmeyeçalışırsan çalış, her zamankaygı ve tasa içindeolacaksın.Çünkügeliştirmeçabası, kendi başına seni yanlış bir yola sokmuş olur. Geleceği, hedefleri,ideallerianlamlıkılar.Ozamanzihninarzulamayabaşlar.

Arzuyla ıskalarsın. Bırak arzular dinsin, sessiz bir arzusuzluk havuzu ol vebirden şaşkınlığa uğrarsın. Beklenmedik bir şekilde ortaya çıkar. Ve tıpkıBodhidharmagibikahkahalarlagülersin.Bodhidharma’nıntakipçileri, tekrarsessizolduğunzaman,onunkükreyenkahkahalarınıduyabileceğinisöyler.Ohâlâ gülüyor. O zamandan beri gülmeyi bırakmadı. Güldü; çünkü “Bu nebiçimbir şaka?Senzatenolmaya çalıştığınkişisin.Zateno isen, onungibiolmaçabasındanasılbaşarılıolacaksın?Başarısızolmankesin.Zatenolduğunbirşeyenasıldönüşebilirsin?”OyüzdenBodhidharmagüldü.Bodhidharma,Tilopa’nın çağdaş bir örneğiydi. Birbirlerini fiziksel olarak görmemişolabilirler,ancakyinedetanışıyorolmalılar.Aynınitelikleresahipler.

Tilopadiyorki:‘Neal,nedever.Zihninitamamendinlendir.’

Eğer hiçbir şeye yapışmazsan başarırısın. Elinde hiçbir şey yoksa başarmışolursun.

Mahamudra, hiçliğe yapışmış bir zihin gibidir. Bunun üstünde çalışarak,zamanlaBuda’lığaulaşabilirsin.

Pekineyi çalışacaksın?Sürekli dahagevşekolmayı.Sürekli yaşadığın andaolmayı.Dahafazlaeylemiçindevedahaazaktiviteiçindeolmayı.Dahafazlabambugibi,içiboşvepasifolmayı.Dahafazlaizleyiciolmayı.Herhangibirşeybeklemeden,arzulamadan,kayıtsızolmayı.Kendinleolduğungibimutluolmayı.Kutlamahalindeolmayı.

Mevsimgelipherşeyolgunlaştıktansonrakiherhangibiran,birBudaolarakçiçekaçarsın.

DOĞAYLAUYUMİÇİNDEOL

Yaratıcılık çok çelişkili bir bilinç ve varlık durumudur. Bu eylemsizliküzerindeneylemdir.LaoTzu’nun,wei-wu-weidediği şeydir.Bir şeyin seninüzerinden olmasına izin vermektir. O bir yapma değil, olanak sağlamaktır.Bütünlüğün senin üzerinden akabilmesi için bir geçit olmaktır. İçi boşbambuyadönüşmektir,sadeceiçiboşbirbambuya.

İşte o anda, bir şey olmaya başlar, çünkü insanoğlunun arkasında Tanrıgizlidir.Onaküçükbiryolaç.Küçükbiraralıkbırakki,üzerindengelsin.İşteyaratıcılık budur. Tanrı‘nın gerçekleşmesine engel olmamaktır. Yaratıcılıkdinselbirdurumdur.

O yüzden, bir şairin Tanrı‘ya bir din bilgininden daha yakın olduğunusöylüyorum, bir dansçı daha da yakındır. En uzaktaki filozoftur. Çünkü nekadarçokdüşünürsen,bütünilearandayarattığınduvarokadaryüksekolur.Ne kadar çok düşünürsen egon o kadar daha ortaya çıkar. Ego, geçmiştebirikmiş düşüncelerden başka bir şey değildir. Sen olmadığın zaman Tanrıvardır.İşteyaratıcılıkbudur.

Yaratıcılık tam bir gevşeme halinde olmak demektir. Eylemsizlik değil,gevşeme hali demektir. Çünkü bu gevşemeden birçok eylem doğacaktır.Ancakbu, seninyaptığınbir şeyolmaz.Sen sadecebir araçsın. İçindenbirşarkıakmayabaşlayacak.Senonunyaratıcısıdeğilsin.O,ötedengelmektedir.Herzamanötedengelir.Senyarattığınzaman,osıradanveyavanbirşeyolur.Senin aracılığınla geldiğinde, muhteşem bir güzelliğe sahiptir. Yanındabilinmeyendenbirparçagetirir.

Büyük şair Coleridge öldüğü zaman geride binlerce tamamlanmamış şiirbıraktı. Hayatında birçok kere ona sorulmuştur: “Neden bu şiirleritamamlamıyorsun?”Çünkübazışiirlerininbiryadaikidizesieksikti.

Odayanıtverir:“Yapamam.Denedimamaonlarıbentamamladığımzamanbirşeyeksikkalıyor.Yanlışoluyor.Benimdizelerimaslaiçimdenakmışolandizelerleuyumiçindeolmuyor.Ozamankayagibisertbirengeledönüşüyor.Oakışıönlüyor,buyüzdenbeklemeliyim.Benimaracılığımlaakan şey,herne ise, o tekrar akmaya başlayıp şiiri bitirdiği zaman bitecektir. Daha öncedeğil.”

Sadece birkaç şiir tamamladı. Ancak o şiirler muhteşem bir güzelliğe,görkemlibirgizemeulaştı.Buherzamanböyleoldu.Şairkaybolduğuzamanyaratıcılık ortaya çıkar. O zaman şairin özü ele geçirilmiş olur. Tanrıtarafındanelegeçirilmek,yaratıcılığınkendisidir.

SimoneDeBeauvoirşöyledemiştir:“Hayathemkendinigeliştirmek,hemdeaşmaktır. Eğer bir şey sürekli aynı durumda kalıyorsa, o zaman yaşamaksadece ölmemektir.” Yaratıcı olmayan bir insan, sadece ölmüyordur. Hepsibu. Hayatının hiçbir derinliği yoktur. Hayatı bir hayat değil, sadece birönsözdür. Hayat kitabı henüz başlamamıştır. Evet doğru, doğmuştur; amayaşamamaktadır.

Yaratıcıolduğunzaman,yaratıcılığın seninaracılığınlagerçekleşmesine izinverdiğin zaman, içinden yükselen ve sana ait olmayan şarkıyı söylediğinzaman,altınaimzaatıp“bubenim”diyemezsin.Ozamanhayatkanatlanırveyükselir. Yaratıcılık aşmaktır, aksi halde çoğumuz sadece kendimizi idameettirmeye devam ederiz.Bir çocuk yaratıyorsun, bu yaratıcılık değildir. Senöleceksin ve çocuk yaşamı devam ettirecek. Ancak hayatı devam ettirmek,kendini aşmadığın süreceyeterli değildir.Ve aşmak, ancakötedenbir şeyingelip,seninletemaskurmasıylamümkündür.

Aşmak,aşkınlıkanıdır.Vemucizeaşmaanındagerçekleşir;artıksenyoksunaynızamandailkkezolaraksenvarsın.

Bilgeliğinözüdoğaileuyumiçindeolmaktır.Bütünbüyükmistiklerin,—LaoTzu,Buda,Bahauddin,Sosan,Sanai—verdiğimesajbudur.Doğa ileuyumiçinde ol. Hayvanlar bilinçsizce doğa ile uyum içinde olurlar. İnsanoğlubilinçliolarakdoğaileuyumsağlamalıdır.Çünküinsanınbirbilincivar.İnsan

uyumsuz davranmayı seçebilir, o yüzden üzerinde büyük bir sorumlulukvardır.

İnsanınsorumluluğuvardır.Sadecevesadeceinsanınsorumluluğuvardırvebüyüklüğü buradan gelir. Başka hiçbir hayvan sorumlu değildir. Onlar herzamanuyumiçindedir.Bundansapmalarınınimkanıyoktur,hayvandoğadansapamaz.Böylebirkapasitesiyoktur, çünküondabilinçyoktur.Seninderinuykuhalindekigibiyaşarlar.

Derinuykudasendedoğaileuyumhalinegirersin.Oyüzdenderinuykubukadar gevşetici ve gençleştiricidir. Birkaç dakika derin uyuduğun zaman,tekrar taze ve genç olursun. Topladığın bütün tozlar, bütün yorgunluk vesıkıntı kaybolur.Kaynakla temas kurmuşsundur.Ancak bu, kaynakla temaskurmanın hayvani yoludur. Hayvanlar yataydır, insan ise dikey. Uyumakistediğin zaman, yatay pozisyona düşmen gerekir. Ancak yatay pozisyondauyuyabilirsin.Ayaktadurarakuyuyamazsın,buçokzorolur.Milyonlarcayılgeri dönerek, tıpkı bir hayvan gibi olmalısın. Yataysın, dünyaya paralelsin,birdenbilincinikaybediyorsun.Birdenosorumluluğunkayboluyor.

Zaten bu nedenden ötürü, Sigmund Freud hastalarını kanepeye yatırıyordu.Bu,hastasınırahatlatmakiçindeğil,bubirstrateji.Hastayatayolduğuzaman,sorumsuz olmaya başlıyor. Aksi halde sorumluluktan arınmadan, bilinçdışışeyler söylemeyecektir. Eğer sorumlu kalırsa ve dikey pozisyonda olursa,bilinçliolarakbirşeyisöyleyipsöylememeyiyargılayacaktır.Kendinesansüruygulayacaktır.Hastakanepeüzerindeuzandığızaman,psikanalistarkasındakalır, onu göremezsin. Birden tekrar hayvan gibi olur. Hiçbir sorumluluğuolmaz. Hiç kimseye, özellikle de bir yabancıya asla söylemeyeceği şeylerağzındandökülmeyebaşlar.Bilinçaltınınderinliklerindekişeylerisöylemeyebaşlar.Bilinçaltıyüzeyeçıkmışolur.Bubirstratejidir.Hastasınıbirbebekyadahayvangibi,tamamençaresizbırakmakFreudçu’larınstratejisidir.

Kendinisorumluhissetmediğinzamandoğalolursunvepsikoterapibunaçokyardımcı olur. Seni gevşetir, bastırdıkların yüzeye çıkar ve yüzeye çıktıktansonra buharlaşır. Psikanalizden geçtikten sonra hafiflemiş olursun. Dahadoğal, doğayla ve kendinle daha uyum içinde olursun. Sağlıklı olmanın

anlamıbudur.

Ama bu geriye gitmektir, başa dönmektir, bodruma inmektir. Aşmanın biryoludahavardır.Buda, tavanarasınaçıkmaktır.SigmundFreud’unyoluyladeğil, Buda’nın yoluyla. Doğayla bilinçli bir şekilde, uyum içinde olarakkendiniaşabilirsin.

Bilgeliğin özü budur, doğayla uyum içinde olmak, evrenin doğal ritmiyleuyumiçindeolmak.Nezamanevrenindoğalritmiyleuyumiçindeolursan,ozamanbirşair,birressam,birmüzisyen,birdansçıolursun.

Bunu dene. Bir ağacın yanında oturduğun zaman, bilinçli bir uyuma geç.Doğaylabütünleş,sınırlarınkaybolmasınaizinver,ağaçol,çimenol,rüzgarol.Birden,dahaöncesanaolmamışbirşeyinolduğunugöreceksin.Gözlerindaha duyarlı olmaya başlar. Ağaçlar hiç olmadıkları kadar yeşildir, güllerdahapembedir,veher şey sanki ışık saçmaktadır.Oandaneredengeldiğinibilmediğin bir şarkı söylemek istersin. Ayakların dans etmeye hazırdır.Damarlarındadansınmırıltısınıhissedersin.İçindevedışındamüziğinsesiniduyabilirsin.

İşte bu, yaratıcılık durumudur. Buna yaratıcılığın temel niteliği diyebiliriz.Doğaylauyumiçindeolmak.Hayatlaveevrenleaynıfrekanstaolmak.

Lao Tzu, buna çok güzel bir isim vermiştir. Wei-wu-wei. Eylemsizliküzerinden eylem. Yaratıcılık ikilemi budur. Bir ressamı resim yaparkengörürsen,okesinlikleaktiftir.Delicesineaktiftir.Herşeyiyleeylemdir.Yadaeğerbirdansçınındansınıgörürsen,oda tamameneylemdir.Ancakyinedederinde bir ressam ya da dansçı yoktur. Sadece sessizlik vardır. O yüzdenyaratıcılığınbirikilemdurumuolduğunusöylüyorum.

Bütün güzel durumlar paradokstan ortaya çıkar. Ne kadar yukarı çıkarsan,gerçeklikikilemininokadarderinineinersin.Enüsteylemleenüstgevşeme.Yüzeydebüyükbireylemgerçekleşir,ancakderindehiçbirşeyyaşanmaz,yadasadecehiçlikyaşanır.Sanaaitolmayanbirgüce,sendenötebirgüceteslimolmak yaratıcılıktır. Meditasyon yaratıcılıktır. Ego kaybolduğu zamaniçindekiyarakaybolur,iyileşirsin,bütünolursun,egonseninhastalığındır.Ve

egonkaybolunca,senartıkdurağandeğilsin,akmayabaşlarsın.Yoğunvaroluşakıntısıylabirlikteakarsın.

NorbertWeiner şöyle demiştir: “Bizler boyun eğen şeyler değil, direnmeyealışkınşeyleriz.Sürekliakanbirnehirdeoluşangirdaplarız.”İşteozamanbiregodeğil,olayolursun,yadaolaylarınbirsüreci.Ozamansenbirsüreçsin;şey değil. Bilinç bir şey değildir; bir süreçtir. Onu bir nesneye bizdönüştürdük. Ona “ben” dediğin zaman, bir nesneye dönüşürsün. Tanımlı,sınırlı,durağanbirnesne,işteozamanölmeyebaşlarsın.

Egon ölümündür, egonun ölümü de gerçek hayatının başlangıcı. Gerçekhayat,yaratıcılıktır.

Yaratıcılığı öğrenmek için herhangi bir okula gitmek zorunda değilsin. Teköğrenmen gereken, kendi içine eğilip, egonun yok olmasına yardımcıolmaktır. Onu destekleme, onu güçlendirip, besleme. Ortada ego olmadığızaman,herşeygerçektir,herşeygüzeldir.Ozaman,neolursaolsungüzeldir.

Hepinizin birer Picasso ya da Shakespeare olacağını söylemiyorum. Çokazınız ressam olacak, çok azınız şarkıcı olacak, çok azınız müzisyen,birkaçınızdansçıolacakamazatenkonubudeğil.Herbirinizkendiyolundayaratıcı olacak. Bir aşçı olabilirsin ama orada yaratıcılık olacaktır. Ya dasadecebirtemizlikçiolabilirsinamaoradayaratıcılıkolacaktır.

Ozamanbir sıkıntıolmayacak.Küçükşeylerdeyaratıcıolacaksın.Temizlikyaparkenbileoradabirçeşitibadet,duaolacaktır.Oyüzdenneyaparsanyapyaratıcılığın tadını alacaksın. Çok sayıda ressama ihtiyacımız yok. Eğerhepimizressamolursak,hayatçokzorolur.Çoksayıdaşaireihtiyacımızyok.Bahçıvana da ihtiyacımız var, çiftçiye de. Her türlü insana ihtiyacımız var.Her insan yaratıcı olabilir. Eğer meditasyon yapıp egosuz olabiliyorsa, ozaman Tanrı onun üzerinden akmaya başlar. Onun kapasitesine, onunolanaklarına göre, Tanrı kendi şeklini almaya başlar. İşte o zaman her şeygüzeldir.

Ünlüolmakzorundadeğilsin.Gerçekbiryaratıcıinsan,ünlüolmayaenufakbir değer bile vermez. Buna gerek yoktur. Yaptığı işte o kadar büyük bir

doyum yaşıyordur ki, kendi özüyle ve bulunduğu konumla o kadar uyumiçindedir ki, herhangi bir arzu söz konusu değildir.Yaratıcı olduğun zamanarzular kaybolur.Yaratıcı olduğun zaman hırslar kaybolur.Yaratıcı olduğunzaman,senzatenolmakistediğinyerdesin.

BESENGEL

Doğaherkeseyaratıcıolanbirenerjiverir.

Buenerji,sadeceönünesetçekildiğizaman,

doğalakışınaizinverilmediğizamanyıkıcıolur.

1.BENLİKBİLİNCİ

Benlik bilinci bir hastalıktır. Bilinç sağlıktır, benlik bilinci ise hastalık. Biryerde bir şey yanlış gitmiştir. Bir düğüm, bir kompleks oluşmuştur. Bilinçnehri doğal olarak akmamaktadır. Bilinç nehrine yabancı bir şey girmiştir.Yabancıolduğu içinnehir tarafındanemilemeyenbirşey.Nehrinbirparçasıolamayanbirşey.Nehrinbirparçasıolmayadirenenbirşey.

Benlik bilinci bir durağanlıktır, bloke edilmiş, dondurulmuş bir durumdur.Tıpkıkirlibirhavuzgibi.Hiçbiryeregitmeden, sadecebuharlaşıpkuruyan,yaniölenbirhavuz.Elbettepiskokar.

Oyüzdenbenlikbilinciilebilinçarasındakifarkıiyianlamangerekiyor.

Bilinçte, “ben” ya da ego fikri yoktur. Tek’in varoluştan ayrılma fikribulunmamaktadır. Herhangi bir sınırı, herhangi bir engeli yoktur. Varoluşlabirdir. Aynı derin birlik içinde bulunur. Birey ile bütün arasında hiçbirçekişme yoktur. İnsan sadece bütünü takip eder. Ve bütün de bireyin içineakar.Tıpkınefesalmakgibi.Nefesalıp,nefesverirsin.Nefesaldığınzaman,bütün içine girer.Nefes verdiğin zaman, senbütünegirersin.Bu sürekli birakıştır, sürekli bir paylaşımdır. Bütün, sana kendini sunar. Sen de kendinibütünesunarsın.Dengeaslakaybolmaz.

Ancakbenlikbilincisözkonusuolduğuzamaninsanhatayapar.Oiçinealır,ama asla dışarı vermez. Biriktirmeye devam eder ve paylaşma yeteneğinikaybeder. Etrafına kimsenin geçemeyeceği sınırlar koymaya başlar. Kendi

varlığının etrafına levhalar diker. “Geçmek yasaktır!” Zamanla bir mezaradönüşür,ölübirvarlıkolur.Çünküyaşampaylaşmaktadır.

Ben,ölübirşeydir,sadeceismenvardır.Bilinçsonsuzhayattır.Zenginhayat.Hiçbirsınırtanımazamanormaldeherkesbenmerkezcidir.

Benlik bilincinde olmak, bilinçsiz olmaktır.Bu ikilemin çok iyi anlaşılmasıgerekir:Benlikbilincindeolmak,bilinçsizolmaktırvebenliksizolmak,yadaben bilincinin olmaması, bilinçli olmaktır. Ortada bir ben olmayınca, buküçük,minik benlik kaybolunca, asıl büyükbenliğe ulaşıyorsun.Buna isteryücebenlikde,istertümşeylerinbenliği.

Benliksizlikaslındabenliğinyalnızcasanaaitolmadığıanlamınagelirçünküo tümşeylerinbenliğidir.Kendiminikmerkezinikaybedip,varoluşunkendimerkezine ulaşıyorsun? Birden sonsuz oluyorsun, birden bağlarındankurtuluyorsun, varlığının etrafında bir kafes yok ve sonsuz güç, seninüzerindenakmayabaşlıyor.Senbiraraçoluyorsun,herhangibirengelesahipolmayan,şeffafbiraraç.SenbirflütoluyorsunveKrishnaseninaracılığınlaşarkısöylüyor.Senbirgeçitoluyorsun,boş,kendineaithiçbirşeyolmayan.İştebenbunateslimiyetdiyorum.

Benlik bilincinde olmak, teslim olmama tavrıdır. Çatışma, mücadele vesavaşım tavrıdır.Eğervaroluşla savaşıyorsan,benlikbilincinyerindeolacakve tabii ki, tekrar tekrar yenileceksin. Attığın her adım, daha derin biryenilgiye yol açacak.Kesinlikle çaresizlik öfkesine kapılacaksın. En baştanitibaren kaybetmeye mahkumsun, çünkü kendi benliğini evrene karşısavunamazsın.Buimkansız,ayrıolarakvarolamazsın.Birrahipolamazsın.

Rahip kelimesi, İngilizce Monk’tır. Aynı kökenden gelen birçok kelimeninfarkında olmalısın.Monopol,manastır,monolog. Bir rahip, kendisi olmayaçalışan kişidir. Kendi sınırlarını tanımlayıp, tüm varoluştan ayrı olarakvarolmaya çalışan biridir. Bütün çabası bencilcedir ve kaybetmeyemahkumdur.Hiçbirrahipaslabaşarılıolamaz.

Yalnızca Tanrı‘nın yanında olursan başarabilirsin, karşısındayken asla!Sadece bütünle birlikte olursan başarabilirsin, onun karşısındayken asla! O

yüzden eğer öfkeliysen, mutsuzsan, unutma; o mutsuzluğu kendinyaratıyorsun. Bunu ince bir numarayla yaratıyorsun. Bütüne karşısavaşıyorsun.

Şöyle bir olay oldu: Bunun gibi bir yağmur mevsimi döneminde olmalı.Köyüniçindengeçennehirtaşmıştı.İnsanlarNasrettinHocayakoşup,bağırdı:“Eşintaşmışnehredüştü.Hemenkoş,onukurtar!”

NasrettinHocakoştu.Nehreatladıveakıntıyakarşıyüzmeyebaşladı.Etraftatoplanmışolan insanlar bağırdı. “NeyapıyorsunHoca, eşinnehirdenyukarıdoğrugidemezki!Nehironuaşağıyadoğrugötürüyor.”

Hocacevapverdi:“Siznedensözediyorsunuz?Beneşimitanırım,osadeceakıntıyakarşıgider.”

Ego her zaman akıntının tersine gitme çabasıdır. İnsanlar kolay şeyleriyapmaktan hoşlanmaz. Onları yapmadan önce iyice zorlaştırmak isterler.İnsanlar zor şeyleri yapmayı sever.Neden?Çünkü bir zorlukla karşılaştığınzaman,egonkeskinleşir;karşındabirmücadelevardır.

Everest’etırmananilkinsanolan,EdmundHillary’ebirisordu:“Nedenböylebir risk aldınız? Çok tehlikeliydi. Sizden önce birçok insan tırmanmayaçalışırken öldü.” Bu soruyu soran kişi, insanların neden Everest’e çıkmayaçalıştığınıvehayatlarınıbuişiçintehlikeyeattığınıanlayamıyordu.Bununneanlamıvardı?Eldeedileceknevardıki?

Edmund Hillary’nin şu cevabı verdiği söyleniyor: “Everest fethedilmedendurduğu sürece huzur bulamayız. Onu fethetmek zorundaydık.” Ortadaherhangi bir kazanç yok. Everest’in fethedilmemiş varlığı bile bir meydanokumaolarakduruyor.Kimemeydanokuyor?“Egoya!”

Kendihayatınıizle.Yaptığınbirçokşeyiegoniçinyapıyorsun.Büyükbirevyapmak istiyorsun. Kendi evinde rahat olabilirsin, ama büyük bir sarayyapmakistiyorsun.Obüyüksarayseniniçindeğil.Obüyüksaray,egoniçin.Çokrahatbirhayatınolabiliramasenparabiriktirmeyedevamediyorsun.Oparaseniniçindeğil,oparaegoiçin.Budurumdadünyanınenzenginadamıolmadannasılhuzurbulursun?

Dünyanınenzenginadamıoluncaneyapacaksın?Giderekdahafazlamutsuzolacaksın, çünkü çatışmadan ancakmutsuzluk çıkar.Mutsuzluk, bir çatışmaiçindeolduğununbelirtisidir.Oyüzdensorumluluğunubaşkabir şeyeatma.İnsanlarolaylarımantıklıhalesokmaktaçokiyidirler.Eğermutsuzlarsa,“Neyapabiliriz? Geçmiş yaşamlarımızdaki karmalar bizi mutsuz ediyor”diyebilirler.Hepsi saçmalık.Geçmişhayatınkarmaları senimutsuzetmiştir,ama geçmiş yaşamlarda. Neden şimdiye kadar beklesinler? Beklemenin biranlamıyok.Seniasılmutsuzedenşuandakikarmaların.Suçueskihayatlaraatmak kolaydır. Sen ne yapabilirsin? Eğer kendini değiştirmeyidüşünmüyorsanhiçbirşeyyapılamaz.Geçmişdeğiştirilemez.Elinisallayaraksilemezsin.Geçmişinisilmeyeyardımcıolacakhiçbirsihiryok.O,olmuşturve sonsuza dek olmuş kalacaktır.Artık onu değiştirme olasılığı yoktur. Bu,seninüzerindekiyükükaldırıyorve“Mademöyle,geçmişkarmalaryüzündenmutsuzolmakzorundayım”diyedüşünüyorsun.

Sorumluluğu Hıristiyanların yaptığı gibi şeytana atabilirsin. Hindularsorumluluğu geçmiş karmalara atarken, Hıristiyanlar da şeytana atıyor. Osenin için tuzaklar kuruyor olmalı. Sen değil, şeytan tuzaklar kurarak senimutsuzluğasürüklüyorvecehenneminderinliklerinedoğruçekiyor.

Sen kimin umurundasın ki? Neden bu şeytan denen şey gelip seninleuğraşsın?

SonrabirdeMarksistler,komünistler,sosyalistlervar.Onlarinsanlarımutsuzedeninsosyalyapıveekonomiksistemolduğunusöylüyor.Sonra,Freudçular,psikoanalistler var. Onlar da suçu, anne-çocuk ilişkisine atıyor. Ama herzamanbaşkabirşey,aslasuçlusendeğilsin.Aslaşuandakisendeğilsin.

Sanabunuaçıklamakzorundayım.“Suçlusensin.”Eğermutsuzsan,bununteksorumlusu sadece ve sadece sensin. Ne geçmiş, ne sosyal yapı, ne deekonomiksistemsanayardımcıolabilir.Kendinolarakkalmayadevamettiğinsürecehangiekonomiksistemdeolursanolmutsuzolacaksın,hangidünyadaolursanolmutsuzkalacaksın.

Önceliklevaroluşlaolanbuçatışmayıbıraktığınzaman,temeldeğişimbaşlar.

Bütün büyük dinlerin “Egonu bırak” derken vurgulamak istediği şey budur.Onlar“Çatışmayıbırak”demekistiyor.Bunudahafazlahatırlamanıisterim.Çünkü “egoyu bırak”, biraz fazlametafizik kaçıyor. Egomu? Ego nerede?Ego nedir? Sözcük biliniyormuş gibi geliyor, çok tanıdık geliyor sana, amayinede çokbelirsiz, kavranması pekmümkündeğil.Oyüzden, dahapratikolması için, çatışmayı bırak demek istiyorum. Çünkü ego zaten seninçatışmacıtavrınınbiryanürünüdür.

İnsanlardoğayıfethetmektensözediyor.İnsanlaronu,bunufethetmektensözediyor. Doğayı nasıl fethedebilirsin? Sen onun bir parçasısın. Bir parçabütünü nasıl fethedebilir? Bunun aptallığını görmelisin. Sen ya bütün ileuyum içinde olabilirsin, ya da bütünle çatışma içinde olup uyumsuzlukyaratabilirsin. Uyumsuzluk mutsuzlukla sonuçlanır, uyum ise mutlulukla.Uyum,doğalolarakderinbirsessizlik,keyifvecoşkuyanedenolur.Çatışmaiseendişe,tasa,kaygıvegerilimyaratır.

Ego,kendietrafındayaratmışolduğungerginliklerdenbaşkabirşeydeğildir.Peki neden insanlar onu yaratıyor?Bunun bir nedeni olmalı. Neden herkeskendine bir benlik yaratmaya çalışıyor? İnsan kendini tanımıyor, o yüzden.İnsanınbenliksizyaşaması çokzordur,oyüzden sahtebirbenlik,yedekbirbenlikyaratıyoruz.Gerçekbenlik,bilinmezdir.

Aslında gerçek benlik, asla tam olarak öğrenilemez. Gizemli ve tanımsızolarak kalmaya devam eder. Gerçek benlik o kadar geniştir ki, onutanımlayamazsın. Gerçek benlik o kadar gizemlidir ki, onun özüneulaşamazsın.Gerçek benlik bütünün benliğidir. İnsan aklının onu eline alıpkavramasımümkündeğildir.

Büyük İskender’in bilge bir adamı huzuruna çağırdığı ünlü bir hikâye var.İskender ona sormuş: “Tanrının ne olduğunu öğrendiğini duydum. Lütfenbana anlat. Ben arayış içindeyim ve insanlar senin bulduğunu söylüyor. OyüzdenbeniTanrıhakkındaaydınlat.Tanrınedir?”

Anlatılanlaragöre,bilgeadambunudüşünmekiçinenazbiryirmidörtsaatvermenizgerekiyordemiş.

Yirmidört saatgeçmişve İskenderbüyükbirheyecanlabekliyormuş.Bilgeadamgelip,yedigüneihtiyacımvardemiş.

Sonra yedi gün geçmiş ve İskender sabırsızlıkla bekliyormuş. Bilge adamgelip,biryılaihtiyacımvardemiş.

İskender kızmış. “Bir yıla ihtiyacım var da ne demek? Biliyor musun,bilmiyor musun? Biliyorsan, biliyorsundur; bana söyle. Neden vakti boşaharcıyorsun?”

Bilge adam gülmüş ve: “Üzerinde ne kadar düşünürsem o kadar bilinmezoluyor. Ne kadar çok şey bilirsem bildiğimi söylemek o kadar zorlaşıyor.Yirmidört saatboyunca toparlamayaçalıştımamaparmaklarımınarasındankayıp gitti. Tıpkı cıva gibi ele avuca sığmayan bir şey. Sonra yedi günistedim.Budaişeyaramadı.Şimdienazbiryılgerekiyorveondansonradabirtarifyapabileceğimdenemindeğilim.”

Bilge adam çok iyi yapmış. Gerçekten bilge olmalı çünkü gerçek benliğitanımlamanın hiçbir yolu yoktur. Ama insan benliksiz yaşayamaz. İnsankendini boşlukta hisseder.O zaman insan, jantsız bir tekerlek gibi,merkeziolmayanbirçembergibihisseder.Evet,benliksizyaşamakçokzordur.

Gerçekbenliğitanımakçokzordur.İnsanınevineulaşmasıiçinçokuzunbiryol katetmesi gerekir. Doğru kapıya gelinceye kadar birçok kapıyı çalmakgerekir. İşin kolayı, sahte bir benlik yaratmaktır. Gerçek gül yetiştirmekzordur. Gidip plastik gül satın alabilirsin. Onlar seni kandırmaz, amakomşularınıkandırır.Değilmi?Egonunanlamıdabudur.Osenikandıramaz.Sen kendini kaldıramadığını çok iyi biliyorsun. Ama en azından komşularıkandırabilirsin.Dışdünyadakimolduğunadairbelirlibiretiketolur.

Bunu hiç düşündün mü? Biri sana, kimsin diye sorduğu zaman ne yanıtveriyorsun?Adını söylüyorsun.O isim senin değil çünkü dünyaya bir isimsahibiolmadangeldin,isimsizgeldin.Oseninmülkündeğil,sanaverilmişbirşeyveherhangibir isim,A,B,C,D,aynı işlevigörür.Hiçbirönemi,hiçbirzorunluluğu yoktur. Eğer adın Ram ise, güzel. Eğer adın Harry ise, güzel.Hiçbir fark yoktur. Herhangi bir ismin olabilirdi. Hiçbir şekilde zorunluluk

taşımaz.EğeradınSusaniseiyi,şayetsanaHarrydiyorlarsaiyi,pekbirfarkyok. Herhangi bir ad sana bir başkası kadar uygulanabilirdi. Çünkü isimsadecebiretikettir.Sanahitapedecekleribirisim.Amavarlığınlahiçbirilgisiyok.

Ya da kimsin sorusuna, ben bir doktorum, ben bir mühendisim, ben bir işadamıyım, ben ressamım gibi şeyler söyleyebilirsin. Ama bu da seninhakkında herhangi bir şey söylemez. Ben doktorum dediğin zaman, kendinhakkında değil, mesleğin hakkında bir şey söylüyorsun. Nasıl parakazandığını ifade ediyorsun.Hayatın hakkında hiçbir şey söylemeden, nasılparakazandığınısöylüyorsun.Hayatınıbirmühendis,doktoryada işadamıolarakkazanıyorolabilirsin.Butamamenkonudışıdır.Seninhakkındahiçbirşeysöylemez.

Yadababanınadını,anneninadını,soyağacınısöylersin.Bunlardailgisizdir.Çünküsenitanımlamaz.Belirlibirailededoğmuşolmantamamentesadüfidir.Aynı şekilde başka bir ailede doğmuş olabilirdin ve en ufak bir farkhissetmemiş olurdun. Bunlar sadece yaptığın kullanışlı numaralardır; veinsan,birbenlikoluşturur.Bubenlik,sahtebenliktir:Yaratılmış,üretilmiş,elyapımı bir benlik. Asıl gerçek benliğin, gizem ve sis perdesininderinliklerindegizlidir.

Şöylebirhikayeokudum.

BirFransız,Araprehberiilebirlikteçölügeçiyordu.Araprehberisehergün,belirli saatlerde sıcak kumlar üstünde namaz kılıp, Tanrısına dua ediyordu.Sonunda bir akşam, ateist olan Fransız, Araba sordu: “Bir Tanrı olduğununeredenbiliyorsun?”

Rehber bir an için adamı süzdükten sonra yanıtladı: “Tanrı‘nın olduğununereden mi biliyorum? Dün akşam buradan bir insanın değil de, deveningeçtiğini nasıl bildim? Kumdaki ayak izinden değil mi?” Sonra, ufukçizgisindekaybolmaktaolansongüneş ışınlarını işaretedipdevametti.“Buayakiziinsanaaitdeğil.”

Benlik senin tarafından yaratılamaz, o insan yapımı olamaz. O benliği sen

yanında getirdin. O, sensin. Onu nasıl yaratabilirsin? Yaratmak için ondanönce orada olman gerekir. Hıristiyanlar, Müslümanlar, Hindular, insan biryaratıktır derken bunu söylemek istiyor. İnsanın kendini yaratmadığınısöylüyor; hepsi bu. Yaratıcı, bilinmeyenin içinde bir yerde gizli. Hepimizgizemlibirhayatkaynağındanortayaçıktık.Benliğinsanaaitdeğil.Busahtebenliksendeğilsin,çünküonusenyarattın.Gerçekbenliğindesanaaitdeğil,çünküohalaTanrı‘nıniçinde,köklerinhalaTanrı‘nıniçinde.

Yaşamboyubirbayrakgibitaşıdığınbusahtebenlik,herzamanhasargörmetehdidialtındadır.Çokzayıfvekırılgandır.Öyleolmakzorunda,çünküinsanyapımı.İnsanölümsüzbirşeyinasılyapabilir?Kendisideölümlüolduğuiçin,ürettiği her şey ölümlü olmak zorunda. O yüzden sürekli aynı korkuyuyaşarlar. “Kaybolabilirim! Benliğim yok olabilir.” korkusu. Bu süregelenkorku varlığının içinde titremeye devam eder. Çünkü bu sahte benlikhakkında asla emin olamazsın. Sahte olduğunu biliyorsun, bu gerçektenkaçmaya çalışıyor olabilirsin; ama sahte olduğunu biliyorsun. O bir arayatoplanmıştır,üretilmiştir.Mekanikbirşeydir;organikdeğil.

Birorganikbütünlük ilemekanikbütünlükarasındaki farkıhiçgözlemledinmi? Bir araba motoru yapabilirsin. Parçalarını dükkandan satın alıp, buparçalarıevdemonteedebilirsin.Vemotorbirbütünolarak işlemeyebaşlar.Yadabirmarkettenradyoparçalarınısatınalıpmonteettiğinzaman,radyobirbütüngibiişlemeyebaşlar.Birşekildebirbenliğekavuşmuştur.Hiçbirparçatekbaşınaradyoişlevigöremez.Tümparçalarbiraradaolduğuzamanradyoolur.Ancakbubütünlükmekaniktir.Dışardanzorlanmıştır.

Amatoprağa tohumattığınzaman,bu tohumlar topraklabütünleşiyorvebirbitki doğuyor. Bu bütünlük organiktir. Dışardan zorlanmamıştır. Tohumuniçindeki bütünlükten gelir. Tohum büyümeye devam eder. Topraktan,havadan, güneşten, gökyüzünden, binlerce şey toplar.Amabütünlüğükendiiçinden gelir. Önce merkez gelir, sonra çeperi oluşur. Mekanik bütünlükte,önceçeperoluşturulurvesonradamerkezortayaçıkar.

İnsanorganikbirbütündür.Birzamanlarherhangibirağaçgibibirtohumdun.Annenin rahmindeki toprakta kendi çeperini toplamaya başladın. Önce

merkez vardı ve bu merkezden yola çıkarak çeper oluştu. Ama şimdi omerkezi tamamenunutmuşdurumdasın.Çeperdeyaşıyorvebütünhayatınınondan ibaret olduğunu sanıyorsun. Bu sürekli üzerinde yaşamış olduğunçeper,kendinebirbenlik,birsahtebenlikyaratıyor.Vebudasana,birkimseolduğunduygusuveriyor.Ancakbuherzamankırılgandır;çünküherhangibirorganikbütünlüğüyoktur.

Ölüm korkusu da budur. Eğer gerçek benliğini biliyorsan, asla ölümdenkorkmazsın.Böylebir şeysözkonusuolamaz;çünküorganikbütünlükaslaölmez.Organikbütünlükölümsüzdür.Sadecemekanikbütünlüklerbirarayagetirilir ve sonundaölür.Monte edilmişbir şey,birgünmutlakaparçalanır.Mekanik bütünlüğün bir başlangıcı ve bir sonu vardır. Organik bütünlüğünbaşlangıcıyadasonuyoktur;osonsuzbirsüreçtir.

Kendi merkezini tanıyor musun? Eğer tanımıyorsan, o zaman süreklikorkacaksın.Oyüzdensahtebenlik süreklikorkar, sürekli titrer.Herzamanbaşkalarından destek alma ihtiyacı hissedersin. Seni takdir edecek, senialkışlayacak;nekadargüzelyadanekadarzekiolduğunusöyleyecekbirileri.Sürekli bu tip şeyleri sana hipnotik telkin gibi söyleyen insanlara ihtiyacınvar. Böylece zeki, güzel ve güçlü olduğuna inanabilirsin. Ama bir noktayadikkatet:Herzamanbaşkalarınamuhtaçsın.

Aptalbir adamgelip sananekadarzekiolduğunusöylüyor,gerçekteancakaptal bir adama zeki görünebilirsin. Eğer senden daha zeki olsaydı, tabii kionazekigörünmeyecektin.Oyüzdenaptalbiradamgelip,zekiolduğunuteyitedinceçokmutluoluyorsun.Senancakçirkinbirinsanagüzelgörünebilirsin.Eğer o senden daha güzelse, sen çirkin olursun. Çünkü bunların hepsigörecelidir. Eğer çirkin insanlar senin güzelliğini teyit ederse çok mutluolursun.

Bunetürbirzekaki,aptal insanlar tarafındanteyitedilmekzorunda.Bunetür bir güzellik ki, çirkin insanlar tarafından teyit edilmek zorunda. Hepsitamamen sahtedir; aptalcadır. Ama aramaya devam ediyoruz. Dış dünyadaegomuz için destek arayışına giriyoruz. Biri gelip küçük bir destek verdiğizaman, iyi hissediyoruz. Aksi halde egomuzun her zaman çökme tehlikesi

vardır.Oyüzdenonusürekli,çeşitliyönlerdendesteklemekzorundayızvebudasüreklibirkaygıyaratır.

Oyüzdenyalnızkençokdahaasilsin.Çünküherhangibir endişenyok, senigörecek kimse yok. Yalnızken çok daha masumsun. Tuvaletinde çok dahamasumsun. Daha çocuk gibisin. Aynanın önünde durur, komik suratlaryaparakkeyfiniçıkartırsın.Amaeğerküçükbirçocuğunanahtardeliğindenbaktığını fark edersen, bir anda tamamen değişirsin. Artık egon sözkonusudur. O yüzden insanlar başkalarından bu kadar korkar. Yalnızkenhiçbirendişenyoktur.

ÜnlübirZenhikayesivardır.

Bir Zen ustası resim yapıyordu. Ve baş müridini yanına oturtup, resimmükemmelolduğundakendisinesöylemesiniistedi.Müritendişeliydiveustada endişeliydi.Çünkümürit ustasınınmükemmel olmayan bir şey yaptığınıhiçgörmemişti.Ancakogünherşey tersgitmeyebaşladı.Ustaçabaladıveçabaladıkçadahadakötüoldu.

Japonya’dayadaÇin’dehatsanatı,pirinçkağıdıüzerindeyapılır.Çokhassas,çok narin, bir çeşit kağıdın üzerinde. Eğer bir an kararsız kalırsan hemenanlaşılır. Yüzyıllar boyunca hat sanatçısının ne zaman kararsızlığa düştüğüher zaman anlaşılmıştır. Çünkü mürekkep pirinç kağıdına yayılır ve yazıyıbozar.Pirinçkağıtüzerindealdatmakçokzordur.Akıcıolmangerekir.Aslakararsız kalamazsın. Bir an için bile durduğun an, kararsız kaldığın an,yapacak bir şey yoktur. Kaçırdın. Çoktan kaçırdın. Keskin göze sahip olanbirihemen,“BubirZenresmideğil”der.ÇünküZenresmininanlıkveakıcıolmasıgerekir.

Usta çabaladı ve çabalamaya devam ettikçe terledi. Yanındaki müridioturmuş, başını olumsuzca sallıyor; hayır bu mükemmel olmadı diyordu.Bununsonucundaustagiderekdahafazlahatayapıyordu.

Mürekkep bitmek üzereydi. O yüzden usta müridini yeni mürekkephazırlamayayolladı.Müritdışarıdamürekkebihazırlarken,ustasanateseriniyarattı.Müritgeridöndüğüzaman,“Usta,amabumükemmel!Neoldu?”diye

sordu.

Usta güldü. “Bir şeyin farkına vardım. Senin varlığın, birinin takdiri ya daolumsuz eleştiri getirmesi fikri, evet ya da hayır deme durumu, benim içdinginliğimi rahatsız etti. Artık bir daha asla rahatsız olmayacağım. Dahaöncekilerin mükemmel olmamasının tek nedeninin, onları mükemmelyapmayaçalışmamolduğunuanladım.”

Bir şeyi mükemmel yapmaya çalışırsan mükemmel olmadan kalır. Doğalolarak yap, her zaman mükemmel olur. Doğa mükemmeldir. Çaba isemükemmel değildir.O yüzden ne zaman bir şeyi aşırı yapıyorsan, onu yokediyorsun.

Bu nedenle, normalde herkes çok güzel konuşur. Herkes konuşmacıdır.İnsanlarsüreklikonuşur.Amaonlarıbirsahneyeçıkartıp,birkalabalığahitapetmelerini söyleyin, birden aptallaşırlar. Birden her şeyi unuturlar.Ağızlarından tek bir kelime bile çıkmaz. Konuşmaya çalışsalar bile asilolmaz.Çünküdoğaldeğildir.Akıcıdeğildir.Neoldu?Buadamındostlarıyla,eşiyle,çocuklarıyla,çokgüzelkonuştuğunubiliyorsun.Bunlardainsan;aynıinsanlar.Nedenkorkuyorsun?Çünkübenlikbilincindevreyegirdi.Artıkegonsözkonusu.Sahnedebirperformansgöstermeyeçalışıyorsun.

Bunu iyi dinle: Ne zaman bir şey sergilemeye çalışırsan, egon için gıdaarıyorsun.Nezamandoğalolup,olaylarıakışınabıraksan,hepsimükemmeloluyor ve bir sorun çıkmıyor. Doğal olduğun zaman, olayları akışınabıraktığında,Tanrıarkandadır.Nezamankorkuyorsan,titriyorsan,birşeyleriispat etmeye çalışıyorsan, Tanrı‘yı kaybedersin. Korkunda onuunutmuşsundur. Etrafındaki insanlara bakarken, kendi kaynağınıunutmuşsundur.

Benlik bilinci bir zayıflığa dönüşür. Benlik bilinci olmayan bir insangüçlüdür.Ancakbugücününkendisiylebirilgisiyoktur.O,ötedengelir.

Benlik bilincine dikkat ettiğin zaman başın derttedir. Benlik bilincine sahipolduğun zaman, aslında kim olduğunu bilmediğinin emarelerinigösteriyorsun.Kendi benlik bilincindahahenüzyuvanaulaşmadığına işaret

ediyor.

Şufıkrayıdinle:

Güzelbirkızgeçerken,NasrettinHocadönüpbakmış.Eşi,somurtaraktepkivermiş.“Nezamangüzelbirkızgörsenevliolduğunuunutuyorsun.”

“İşte bu konuda yanılıyorsun” demiş hoca. “En çok o zaman farkınavarıyorum.”

Ne zaman benlik bilincini sergilersen, aslında sadece benliğinin bilincindeolmadığını gösteriyorsun. Kim olduğunu bilmiyorsun. Eğer bilseydin, ozaman herhangi bir sorun olmazdı. O zaman başkalarının görüşleriniaramazdın.Başkalarınınhakkındasöyledikleriseniendişelendirmezdi.Çünküilgisi yok. Sonuçta kimse senin hakkında bir şey söylemez. İnsanlar seninhakkındabirşeysöylediğizaman,aslındakendilerinianlatıyor.

Bir gün şöyle bir olay oldu: Jaipur’daydım. Bir sabah adamın biri benigörmeyegeldi.Ve“senermişsin”dedi.

Haklısındedim.

O orada otururken, bana karşı olan bir adam geldi ve o da; “sen şeytangibisin”dedi.Haklısındedim.

İlkadambirazendişelendivearayagirdi.“Nasılyani?Banahaklısındedin.Buadamadahaklısındiyorsun.İkimizbirdenhaklıolamayız.”

Konuşmaya başladım. “Sadece ikiniz değil, milyonlarca insan benimhakkımda haklı olabilir. Çünkü benim hakkımda söyledikleri her şeyle,aslında kendilerini anlatıyorlar. Beni nasıl bilebilirler? Bu imkansız. Onlardahakendilerinitanımamış.Söyledikleriherşeykendiyorumları.”

Bunun üzerine adam sordu: “O zaman sen kimsin? Eğer benim yorumum,seninermişolduğunise,onunyorumuseninşeytanolduğunise,senkimsin?”

“Ben sadece kendimim. Kendim hakkımda bir yorumum yok. Buna birihtiyaç duymuyorum. Sadece kendim olduğum için, bu ne anlama gelirsegelsinçokmutluyum.Kendimolmakbenimutluediyor.”

Kimseseninhakkındabir şeysöyleyemez. İnsanlarnedersedesinkendilerihakkındakonuşur.Ancaksenhemenkorkarsın,çünkühalaosahtemerkezineyapışıyorsun. O sahte merkez başkalarına muhtaçtır ve o yüzden de sensürekli başkalarının hakkında neler söylediğine bakarsın. Sürekli başkainsanların izinden gidersin, sürekli onları tatmin etmeye çalışırsın. Süreklisaygınbir insanolmayaçalışırsınve sürekli egonu süslemeyeçalışırsın.Buintiharetmekgibibirşeydir.

Başkalarının sözlerinden rahatsız olmak yerine kendi içine bakman gerekir.İnsanıngerçekbenliğitanımasıokadarucuzdeğildir.Amainsanlarhepucuzşeylerinpeşindedir.

Nasrettin Hoca’nın sırt ağrıları dayanılmaz boyutlara gelince sorununnedeniniöğrenmekiçinbiruzmandoktoragider.

“Evet,”derdoktor.“Sorununuzuçözmekiçinameliyatolacaksınız,hastanedeikihaftakaldıktansonraaltıayevdeyataktankalkmamanızgerekir.”

“Doktor, benim bunları yapacak kadar birikmiş param ok!” diye bağırdıNasrettinHoca.

“Ozamanyirmibeşdolararöntgenüzerinderötuşyapabilirim!”

Bu ucuzculuktur! Röntgene rötuş yapmak, ancak bu senin sağlığınıkazanmanısağlamayacak.Bizimyaptığımızdabu.Sürekli röntgenüzerinderötuşyapıyoruzvebirmucizeolmasınıbekliyoruz.Egonusüslediğinzamanröntgenerötuşyapmışoluyorsun.Busanahiçbirşekildeyardımcıolmayacak,sağlıklıolmanısağlamayacak.Amadahaucuzolduğukesin.Ameliyatagerekyok, herhangi bir masrafı yok. Istırabın devam edecek ve sen kendinikandıracaksın.

Saygınoluyorsunamamutsuzluğundevamediyor.Toplumtarafındanövülenbiri oluyorsun ama mutsuzluğun devam ediyor. Altın madalyalarladonanıyorsun ama mutsuzluğun devam ediyor. O altın madalyalarmutsuzluğunu gidermeyecek; onlar röntgendeki rötuşlara benziyor. Egoüzerindekitümsüslemeleregoiçindirvekendinikandırmaktanbaşkabirşeydeğildir. Bu durumda giderek güçsüzleşmeye, zayıflamaya başlarsın, çünkü

egon her geçen gün güçsüzleşmektedir. Bedenin güçsüzleşecek, zihningüçsüzleşecek ve zamanla beden-zihin karışımdan yaratmış olduğun egongüçsüzleşecek. Korkun giderek artacak; her an patlayabilecek bir yanardağüzerinde oturmuş olacaksın. Dinlenmene izin vermeyecek, gevşemene izinvermeyecek,tekbirdakikalıkhuzurubileçokgörecek.

Bunuanladığınzaman,bütünenerjinbambaşkabirtarafayönelmişolur.İnsankendinitanımalı.Başkalarınınsanasöyledikleriseniendişelendirmemeli.

Birarkadaşımbanaçokgüzelbirfıkragönderdi:

Bir adam varmış ve onu kimse fark etmezmiş. Hiçbir arkadaşı yokmuş.Miami’deki bir pazarlamacılar toplantısına katılmış ve herkesin mutluolduğunu, güldüğünüve birbiri ile ilgilendiğini görmüş.Amakimseonunlailgilenmiyormuş.

Birakşam,canıçoksıkılmışbirşekildeotururken,birbaşkapazarlamacıylakonuşmayabaşlamışveonasorununuanlatmış.“Benbusorununçözümünübiliyorum!”diyebağırmışdiğer adam. “Bir devebul veonunüzerinebinipcaddelerde dolaş. Kısa sürede herkes seni fark edecek ve istediğin kadararkadaşasahipolacaksın.”

Hikaye bu ya, o sırada iflas etmiş bir sirk varmış ve bir deveyi satmakistiyorlarmış. Adam deveyi satın almış ve ona binip sokaklarda dolaşmayabaşlamış.Tabiikibirdenherkesonufarketmişveilgigöstermeyebaşlamış.Kendinidünyanınzirvesindehissediyormuş.

Ancakbirhafta sonradevekaybolmuş.Adamçoküzülmüşvehemenyerelgazeteyiarayarakkayıpdevesiiçinaranıyorilanıvermekistemiş.

“Deveerkekmiydiyoksadişimi?”diyesormuştelefondakiadam.

“Dişi mi, erkek mi? Ben nereden bileyim?” diye bağırmış adam. Sonradüşünmüş ve, “Evet, elbette, tabii ki erkekti!” demiş. “Neredenbiliyorsunuz?”diye sormuş telefondaki adam.Adamyanıtlamış: “Çünkünezaman devenin üstüne binip caddede dolaşsam, insanlar ‘Şu devedeki“Schmuck”abakın!’diyebağırıyordu.”

‘Schmuck’İbranicebirkelimedir.Çokgüzelbirkelimedir.İkianlamıvardırvebu anlamlar aslındabirbiriyle ilgilidir. İlk anlamı ‘aptal’ demektir.Diğeranlamıenbaştaçokilgisizgörünürveerkeklikorganıanlamınagelir.Ancakbir anlamda, iki anlam arasında çok derin bir ilişki vardır. Aptallar sadeceseksüel varlıklar olarak yaşar. Başka bir yaşam bilmezler. O yüzden‘schmuck’ çok güzel bir kelimedir. Eğer bir insan yaşamak olarak sadeceseksigörüyorsa,oaptaldır,aptalbirinsandır.

İnsanlar “Devedeki şu aptala bakın!” diyordu ama adam onların deveninerkeklikorganındansözettiğinisanıyordu,kendisindendeğil.

Ego çok aldatıcıdır. Duymak istediğini duyar, yorumlamak istediği gibiyorumlarveaslagerçeğigörmez.Gerçeğinkendisini sizegöstermesine izinvermez. Ego içinde yaşayan bir insan, perdelerin arkasında yaşar ve buperdelerpasifdeğildir.Aktifperdelerdir.Oyüzdenbuperdelerdennegeçersegeçsin,perdeleronudeğiştirir.

İnsanlar kendi yarattıkları bir zihinsel dünya içinde yaşıyor. Bu sahtedünyalarının merkezinde ise egoları bulunur. Buna bir göz aldanması, bir‘maya’diyebiliriz.Egolarının etrafındabir dünyayaratırlar.Budünyadabirbaşkasıyaşayamaz.Odünyadasadecekendileriyaşar.

Egonubıraktığınzaman,egonunetrafındayaratmışolduğunbütündünyayıdabırakırsın. İlk kez olarak her şeyi olduğu gibi görmeye başlarsın, görmekistediğingibideğil.Hayatınolgularınıgörmekapasitesineulaştığınzamanisegerçeğibilmekapasitesineulaşırsın.

ŞimdibirZenhikayesi:

O-Nami,yani“BüyükDalgalar”adındakibirgüreşçiçokgüçlüydüvegüreşsanatında çok yetenekliydi. Özel antrenmanda kendi hocasını bile yenmiştiancakhalkönündekimaçlardagençöğrencileribileonuyeniyordu.

Bubunalımiçinde,sahildekibirtapınağıziyaretedenbirZenustasınagittiveondannasihatistedi.

“SeninadınBüyükDalgalar”dediZenustası. “Oyüzdenbugece tapınakta

kal ve denizin dalgalarını dinle. O dalgalar olduğunu hayal et, bir güreşçiolduğunuunutveönüneçıkanherşeyiyıkanodevdalgalarol.”

O-Nami tapınakta kaldı. Sadece dalgaları düşünmeye çalıştı ama aklındabirçok düşünce vardı. Sonra zamanla sadece dalgaları düşünmeye başladı.Gece ilerledikçe dalgalar giderek büyüdü. Buda heykeli önünde duranvazolardakiçiçeklerisürükledi,vazolarısürükledi.HattabronzBudaheykelibilesürüklendi.SabaholduğundatapınakdalgalarüzerindeyüzüyorduveO-Namiyüzündehafifbirtebessümleoturuyordu.

O gün halk önündeki bir güreş müsabakasına katıldı ve tüm maçlarınıkazandı.OgündensonraJaponya’dakihiçbirgüreşçionuyenemedi.

Bu bir benlik bilinci öyküsüdür; onu nasıl bırakacağın, ondan nasılvazgeçebileceğin ve nasıl kurtulabileceğin hakkındadır. Bunu adım adımincelemeyeçalışalım.

O-Nami,yani“Büyük,Dalgalar”adındakibirgüreşçiçokgüçlüydü…

Herkes çok güçlüdür. Sen kendi gücünü bilmiyorsun, o başka. Herkes çokgüçlüdür. Olmak zorunda, çünkü herkesin kökü Tanrı‘ya dayanır. Herkesinkökübuevrenedayanır.Nekadarküçükgörünürsengörün,küçükdeğilsin.Eşyanıntabiatınaaykırıdırbu.

Fizikçilerminikbir atomun içinde çokbüyükbir enerji olduğunu söylüyor:Hiroşima ve Nagasaki atom enerjisiyle yerle bir oldu. Ve atom o kadarküçüktür ki, onu kimse görememiştir. O sadece bir varsayımdır, birçıkarımdır. Kimse atomu görememiştir. Bilimin günümüzde emrinde olanbütün o karmaşık cihazlara rağmen, atomu görebilen olmamıştır. O kadarküçükolmasınarağmençokbüyükbirenerjibarındırıyor.

Eğerbiratomdabilebukadarenerjivarsa,birdeinsanıdüşün.İnsaniçindekibu küçük bilinç alevine ne demeli? Eğer bir gün bu küçük alev parlarsa,kesinlikle sonsuz bir enerji ve ışık kaynağı olur. Buda’nın ya da İsa’nınyaşadığıdabuydu.

Herkes sonsuz kudrete sahiptir çünkü herkes sonsuz derecede kutsaldır.

HerkesgüçlüdürçünküherkesinköküTanrı‘ya,varoluşunkaynağınadayanır.Bunuunutma.

İnsan zihni bunu unutmaya meyillidir. Unuttuğun zaman da gücündendüşüyorsun. Zayıf olduğun zaman ise güçlü olmak için bazı suni yollarpeşindekoşmaya çalışıyorsun.Milyonlarca insanınyaptığı bu.Para peşindekoşuyorsun.Aslındaneyinpeşindesin?Kudretpeşindesin,kuvvetpeşindesin.Prestijyadasiyasiotoritepeşinedüşüyorsun.Aslındaneyiarıyorsun?Güçveiktidar arıyorsun. Aslında güç, her zaman köşe başında seni bekliyor. Senyanlışyerdearıyorsun.

O-Nami,yani“BüyükDalgalar”adındakibirgüreşçi…

Hepimiz okyanusun büyük dalgalarıyız. Biz bunu unutmuş olabiliriz amaokyanus bizi unutmamıştır. Onu o kadar unutmuş olabiliriz ki, artıkokyanusunneolduğuhakkındabirfikrimizbilekalmamışolabilir.Amayinede okyanusun içindeyiz. Eğer bir dalga okyanusu unutsa ve ondan bihaberbileolsa, odalgahalaokyanusun içindedir.Çünküdalga, okyanusolmadanvarolamaz. Okyanus dalga olmadan varolabilir. Dalga, okyanusundalgalanmasındanbaşkabirşeydeğildir.Obirsüreçtir,varlıkdeğil.Osadeceokyanusunkendivarlığındayaşadığıcoşkununsonucudur.Tanrı,coşkusuyladünyayı insanlandırır; Tanrı, coşkuyla varoluşu insanlandırır. O, okyanusarayanbirokyanus,oyunoynuyor.Sonsuzenerjisivar,onunlaneyapacak?

O-Nami,yani“BüyükDalgalar”adındakibirgüreşçiçokgüçlüydü…

Ancakbugüçsadecedalgakendisininbüyükvesonsuzbirokyanusunparçasıolduğunubilirseortayaçıkabilir.Eğerdalgabunuunutursa,ozamançokzayıfolur. Ve bizim unutma fabrikamız çok iyi çalışır. Hafızamız minicikken,unutmamekanizmamızkocamandır.Sürekliunuturuz.Çokbarizolanşeyleriçok kolay unuturuz. Bize çok yakın olan şeyleri çok kolay unuturuz. Herzamanelimizinaltındaolanlarıçokkolayunuturuz.

Nefes aldığını hatırlıyormusun?Ancak bir sorun olduğu zaman hatırlarsın.Nezle olduğun zaman, nefes alamadığında ya da başka bir sorun olduğuzaman hatırlarsın, ama bunun dışında nefes aldığını anımsayan olurmu?O

yüzden insanlar sadece başları derde girdiği zaman Tanrı‘yı hatırlar. Aksihalde, kim hatırlar ki? Tanrı sana nefesinden bile yakındır, sana kendindenbiledahayakındır.İnsanbunuunutuyor.

Hiçdikkatettinmi?Eğerbir şeyinyoksa, sürekliaklındadır.Sahipolduğunzaman da unutur ve kanıksamaya başlarsın.Tanrı kaybedilemediği için onuanımsamak çok zordur. Ancak çok az sayıda insan Tanrı‘yı anımsamayeterliliğine sahiptir. Çünkü hiç uzak kalmadığımız birini hatırlamak çokzordur.

Okyanustaki bir balık okyanusu unutuyor. Balığı karaya çıkartıp, sıcakkumlarınüzerineat,işteozamanbalıkbilir,ozamanbalıkhatırlar.AmaseniTanrı‘nındışınaatmakmümkündeğildir;onunbirkıyısıyoktur.Tanrı,kıyısızbirokyanustur.Vesendebirbalıkgibideğilbirdalgagibisin.SentıpkıTanrıgibisin;senindoğanileTanrı‘nındoğasıaynı.

Buhikayedekigüreşçininismindekisimgeselanlamburadangelir.

O güreş sanatında çok yetenekliydi. Özel antrenmanda kendi hocasını bileyenmişti…

Ama sadece özel bir ortamda, çünkü özel antrenmanda kendi benliğiniunutmayıbaşarabiliyorolmalı.

Buözlüsözüunutma:Kendibenliğinihatırladığınzaman,Tanrı‘yıunutursun;kendi benliğini unuttuğun zaman ise Tanrı‘yı hatırlarsın. Ancak, ikisini biraradahatırlayamazsın.Dalga,kendinidalgaolarakgörmeyebaşladığızaman,okyanusolduğunuunutuyor.Dalga,okyanusolduğunubildiğizamanise,artıkdalga olduğunu nasıl hatırlayabilir? Sadece birini anımsamak mümkündür.Dalgakendini yadalgaolarakdüşünebilir yadabir okyanusolarak.BubirGestalt’tır;ikisinibirdenhatırlayamazsın,buimkansız.

Özelantrenmandakendihocasınıbileyenmiştiancakhalkönündekimaçlardagençöğrencileribileonuyeniyordu.

Özel ortamda kendi benliğini, egosunu tamamen unutuyor olmalı. İşte ozaman çok güçlü. Halk önünde ise benlik bilinci çok artıyor ve zayıflıyor.

Benlikbilincibirzayıflıktır.Kendiniunutmakisekudrettir.

Bubunalımiçinde,sahildekibirtapınağıziyaretedenbirZenustasınagittiveondannasihatistedi.

“SeninadınBüyükDalgalar”dediZenustası.“Oyüzdenbugecetapınaktakalvedenizindalgalarınıdinle.”

Birusta,herkesiçinaraçyaratabilecekbirinsandır.Birustanıntekbirbelirliaracı olamaz. Adama bakıyor ve isminin O-Nami, “Büyük Dalgalar”olduğunu öğrenince, o isim etrafında bir araç yaratıyor. Sadece adının O-Nami olduğunu öğrenince, “Senin adınBüyükDalgalar.O yüzden bu gecetapınaktakalvedenizindalgalarınıdinle.”diyor.

Tanrınınmabedinegirmeninen temel sırlarındanbiridinlemektir.Dinlemekedilgenliktir.Dinlemek, kendini tamamen unutmak demektir. İnsan ancak ozamandinleyebilir.Birinidikkatledinlediğinzamankendiniunutursun.Eğerkendiniunutamazsan,ozamandinlemiyorsundemektir.Eğerbenlikbilincindevredeyse, sadece dinliyormuş gibi yaparsın, dinlemezsin. Başınısallayabilir;bazenevetyadahayırdiyebilirsinamadinlemiyorolursun.

Dinlediğinzamansadecebirgeçitolursun;biralıcı,birrahim.Dişiolursunveiçevineulaşmakiçindişiolmakzorundasın.Tanrı‘yasaldırganişgalcileryada fatihler gibi ulaşamazsın. Tanrı‘ya ulaşmanın tek yolu… daha doğrunitelemek gerekirse, Tanrı‘nın sana ulaşmasının tek yolu ona içinde yeraçmandır.Dişilbiralıcılığasahipolmaktır.Yin,yaniedilgenolduğunzamankapıaçılırvesonrabeklersin.

Dinlemek edilgen olma sanatıdır. Buda dinlemeyi sürekli vurgulamıştır,Mahavira dinlemeyi sürekli vurgulamıştır, Krishnamurti sürekli doğrudinlemeyivurgular.Kulaklarsemboliktir.Hiçdikkatettinmi?Kulaklarınbirgeçitten başka bir şey değil. Sadece birer delik, hepsi bu. Kulaklarıngözlerinden daha dişidir; gözlerin ise daha erkeksidir. Kulaklar Yin’inparçasıdır; gözler ise Yang’ın. Birine baktığın zaman, saldırgan tavırsergilersin,dinlediğinzamaniseduyarlısın.

O yüzden birine çok uzun süre bakmak kaba ve görgüsüz bir davranıştır.

Belirlibirsınırvardır.Psikologlarbunaüçsaniyediyor.Eğerbirineüçsaniyeboyuncabakarsansorunolmaz;bunadayanılır.Bundanfazlaolduğuzaman,bakmıyorsun: Karşındakini süzüyor, onu rahatsız etmeye başlıyorsun; onunalanınagiriyorsun.Ancakbir insanıdinlemeninsınırıyokturçünkükulaklarbaşkasınınalanınagiremez.Onlarsadeceolduğuyerdekalır.

Gözlerin dinlenmeye ihtiyacı vardır. Farkında mısın? Geceleri gözlerdinlenmeyeihtiyaçduyar,kulaklarındinlenmeyeihtiyacıyoktur.Onlargündeyirmi dört saat, yılda üç yüz altmış beş gün açıktır. Gözler aslında birkaçdakika bile açık kalamaz. Sürekli göz kırparsın, sürekli yorulursun.Saldırganlık yorar, çünkü saldırganlık enerjini alır; o yüzden gözlerinidinlendirmekiçinsüreklikırpmangerekir.Kulaklarherzamandingindir.

O yüzden birçok dinde dua öncesinde müzik dinlenir. Çünkü müzikkulaklarınıdahacanlı,dahahassaskılar.İnsanındahafazlakulakvedahaazgözolmasıgerekir.

“Denizindalgalarınıdinle”dediZenustası.Sadecedinle.Yapacakbaşkabirşey yok. Nedeni hakkında hiçbir fikir sahibi olmadan dinle. Herhangi biryorum yapmadan, herhangi bir aktiviteye girişmeden dinle. Ve sonra, “Odalgalarolduğunuhayalet!”

“Önce dinle, dalgalarla aynı frekansa geç.Artık tamamen sessiz ve duyarlıolduğunuhissettiğinzaman,odalgalarolduğunuhayalet.İkinciadımbu.İlki,saldırganolma;duyarlıol.Duyarlıolduğunzamaniseodalgalarıniçindeeri.Odalgalarolduğunuhayalet.”

Usta ona kendi egosunu unutması için bir araç vermektedir. İlk adımduyarlılıktır.Çünküedilgenlikteegovarolamazancakbirçatışmadurumundavarolabilir.Duyarlıolduğunzamanhayalgücünbirdeninanılmazgüçlüolur.

Edilgen insanlar, duyarlı insanlar hayal gücü yüksek insanlardır. Ağaçlarınyeşilliğini görebilen insanlar, kendi açılarından hiçbir saldırganlıksergilemeden, en ufak bir saldırganlık sergilemeden ağaçların yeşilliğiniiçebilen insanlar, o güzelliği bir sünger gibi emebilen insanlar çok yaratıcıolur, hayal güçleri çok yüksek olur. Bunlar şairlerdir, ressamlardır,

dansçılardır,müzisyenlerdir.Onlar derin bir duyarlılık içinde evreni emiyorvesonrabuemdiklerinihayalgüçlerinedöküyorlar.Hayalgücü,Tanrı‘yaençokyaklaştığınanolmalı.Tanrı‘nınmüthişbirhayalgücüolmalı,öyledeğilmi? Şu dünyaya bir baksana! Bir düşün! Ne kadar hayal gücü yüksek biryaratıcı; bu kadar çok çiçek, bu kadar çok kelebek, bu kadar çok ağaç, bukadar çok nehir ve bu kadar çok insan. Onun hayal gücünü bir düşün! Bukadar çok yıldız, bu kadar çok dünya. Dünyaların ötesinde dünyalar, hiçbitmeyen.Muhteşembirhayalgücü.

Doğu’da Hindular, dünyanın Tanrı‘nın rüyası, hayal gücü olduğunu söyler.Dünya aslında onun hayal gücüdür. O rüya görüyor ve sen o rüyanın birparçasısın.

Zen ustası O-Nami’ye “O dalgalar olduğunu hayal et” dediği zaman şunusöylüyordu:“Ozamanyaratıcıolursun.Önceduyarlıolursunvesonrayaratıcıolursun.Veegonutamamenbıraktığınzamanokadaresnekolursunki,hayalettiğinherşeygerçekleşir.Ozamanhayalgücün,seningerçekliğinolur.”

Birgüreşçiolduğunuunutveönüneçıkanherşeyiyıkanodevdalgalarol.”

O-Namitapınaktakaldı.Sadecedalgalarıdüşünmeyeçalıştı.

Elbette,enbaştaçokzorlandı.Aklındabirçokdüşüncevardı.Budoğalbirşey.Ama o devam etti. Çok sabırlı bir adam olmalı. Sonra zamanla sadecedalgaları düşünmeye başladı. Sonra bir an geldi… Eğer ısrarcı olursan,sürekli peşinden gidersen, birçok yaşam boyu arzuladığın o an gelecektir.Ancaksabırlıolmakgerekir.

Sonra zamanla sadece dalgaları düşünmeye başladı. Gece ilerledikçedalgalargiderekbüyüdü.

Şimdi, bu giderek büyüyenler gerçek okyanus dalgaları değil. Artıkhayalindekidalgalarlagerçekdalgalararasındabir farkkalmamıştı.Aradakifarkkayboldu.Artıkneyinneolduğunubilmiyor.Neyin rüya, neyingerçekolduğunubilmiyor.Tekrarküçükbirçocuğadönüşmüşdurumda.Sadecebirçocuktabuyetenekvardır.

Sabahleyin bir çocuğun, rüyasında gördüğü bir oyuncağı ağlayarak tekraristediğinigörebilirsin.“Oyuncağımnerede?”diyeağlar.Senonunsadecebirrüyaolduğunusöylersinamaoyinede“Pekişimdinerede?”diyesorar.Rüyaileuyanıklıkarasındabirfarkgörmez.Obirayrımbilmez.Gerçeğitekolarakbilir.

Çokduyarlıolduğunzaman,çocukgibiolursun.

Şimdisıradalgalarda:

Gece ilerledikçe içindeki o dalgalar giderek büyüdü. Buda heykeli önündeduran vazolardaki çiçekleri sürükledi, vazoları sürükledi. Bu da yetmedi…HattabronzBudaheykelinibilesürükledi.

Buçokgüzel!BirBudist’inBudaheykelini sürüklenirkenhayal edebilmesiçokzordur.Eğerdinineçokbağlıolsaydı,onoktadahayalgücündenanındasıyrılırdı.Ozaman“Bukadaryeter!Budasürükleniyor.Benneyapıyorum?Hayır, artık dalga olmayacağım.” diyebilirdi. Buda’nın ayaklarının ucundadururdu.Buda’nınayakucunadeğeramadahailerigidemezdi.Amaunutma:Birgün,yolundasanaçokyardımcıolmuşoayaklarınbilegitmesigerekiyor.Buda’ların da sürüklenmesi gerekiyor çünkü eğer sen kapıya yapışırsan, okapıdabirengeledönüşür.

Dalgalar giderek büyüdü.Buda heykeli önünde duran vazolardaki çiçeklerisürükledi, vazoları sürükledi. Hatta bronz Buda heykeli bile sürüklendi.Sabaholduğunda,tapınakdalgalarüzerindeyüzüyordu…

Böyle bir şey gerçekte olmadı, O-Nami’ye oldu. Unutma: O sırada sentapınaktaolsaydın,dalgalarıntapınağadolmasınıfalangörmezdin,busadeceO-Nami’ye oldu. Bu tamamen onun varlığının farklı bir boyutundayaşanıyordu.Şiir,hayalgücü, rüyaboyutunda; sezgisel,duyarlı,çocuksuvemasum boyutuyla. O, yaratıcılığının kapısını açmıştı. Dalgaları dinleyerek,duyarlıolarak,yaratıcıolmuştu.Hayalgücübinbir taçyapraklınilüfergibiçiçekaçmıştı.

Sabaholduğunda, tapınakdalgalarüzerindeyüzüyorduveO-Namiyüzündehafifbirtebessümleoturuyordu.

Bir Buda olmuştu! Bir gün Bodhi ağacı altında Buda’nın yüzünde belirenhafiftebessümünaynısıO-Nami’ninyüzündeoluşmuştu.Artıkoyoktu.İşteotebessümbuydu,evedönmüşolmanın tebessümü.Biriningelmişolduğununtebessümü,insanınölüpdeyenidendoğduğuankitebessüm.

O-Namiyüzündehafifbirtebessümleoturuyordu.

O gün halk önündeki bir güreş müsabakasına katıldı ve tüm maçlarınıkazandı.OgündensonraJaponya’dakihiçbirgüreşçionuyenemedi.

Çünküartıkenerjionundeğil.OartıkO-Namideğil.Oartıkdalgalardeğil,okyanusun kendisi. Bir okyanusu nasıl yenebilirsin? Ancak dalgalarıyenebilirsin.

Egonu bıraktıktan sonra, bütün yenilgileri, bütün başarısızlıkları, bütünhüsranları bırakmış olursun. Egonu taşıdığın sürece başarısız olmayamahkumsun.Egonutaşıdığınsürecezayıfkalacaksın.Egonubırakvesonsuzkudret üzerinden akmaya başlasın. Egonu bıraktığın zaman bir nehredönüşürsün. Akmaya başlarsın, erimeye başlarsın, okyanusa doğru akarsın.Canlanırsın.

Tüm yaşam bütüne aittir. Eğer tek başına yaşamaya çalışıyorsan, sadeceaptallıkediyorsun.Tıpkıbirağacınüzerindekiyaprağıntekbaşınayaşamayaçalışmasıgibi.Sadecebukadardadeğil,aynızamandaağaçlakavgaediyor;diğer yapraklarla kavga ediyor, köklerle kavga ediyor, hepsinin kendinedüşman olduğunu düşünüyor. Bizler sadece yüce bir ağaç üzerindekiyapraklarız.OnaisterTanrıde,bütünlükde,neistersende,amabizlersonsuzhayat ağacınınüzerindeki küçükyapraklarız.Kavga etmeyegerekyok.Evedönmenintekyoluteslimolmak.

2.MÜKEMMELİYETÇİLİK

Çokgüzelbirhikâyeduydum:

Bir zamanlar muhteşem bir heykeltıraş, ressam, yani müthiş bir sanatçıvarmış.Sanatıokadarmükemmelmişki,birinsanınheykeliniyaptığızamanonugerçekinsandanayırmakçokzoroluyormuş:Okadarcanlı,okadarhayatdoluheykelleryapıyormuş.

Bir astrolog ona ölümünün yaklaştığını, kısa bir süre sonra öleceğinisöylemiş.Tabii,budurumonuçokkorkutmuşveodaherinsangibiölümdenkurtulmak istemiş. Bu konuda uzun süre düşünmüş ve bir çözüm bulmuş.KendiheykelindentamonbiradetyapmışveölümkapısınıçalıpAzrailiçerigirdiğizaman,onbirheykeliarasındadurmuşvenefesinitutmuş.

Azrail çok şaşırmış, gözlerine inanamamış. Böyle bir şey ilk kez başınageliyormuş. Tanrı hiçbir zaman iki insanı aynı yaratmazdı, her zaman bireşsizlikbulunurdu,Tanrıhiçbirzamanüretimhattıgibiçalışmazdı.Osadeceözgün çalışır, araya kopya kağıdı koymazdı. Ne olmuştu? On iki kişibirbirinintamamenaynısıolabilirmiydi?Şimdikimigötürecekti?Sadecebirtanesinialabilirdi.

Azrail bir karar veremedi. Şaşkın, endişeli ve gergin bir şekilde döndü veTanrı‘ya sordu: “Tanrım, ne yaptın?Tamon iki tane birbirinin tıpkısı insanvarvebenimsadecebirinigetirmemgerekiyor.Nasılseçimyapacağım?”

Tanrıgüldü.Azrail’iyanınaçağırdıvekulağınagizliformülü,gerçeği,gerçekolmayanla ayırt etmenin yolunu fısıldadı. Tanrı, ona gizli şifreyi verdi ve“Sanatçının kendini heykelleri arasında sakladığı odaya git ve orada bunusöyle!”dedi.

Azrailsordu:“Pekinasılişeyarayacak?”

“Endişeetme.Gitvebunudene!”diyeyanıtladıTanrı.

Azrail, işe yarayacağından emin olamadan gitti. Sonuçta Tanrı yap diyorsayapacaktı.Odaya girdi, etrafa baktı ve ortaya seslendi: “Bayım, tek bir şeydışında hepsimükemmel. Çok başarılı bir iş çıkarmışsınız ama bir noktayıkaçırmışsınız.Birtanehatavar.”

Adamsaklandığınıtamamenunutmuş,ortayaçıkmışve“Nehatası?”demiş.

Azrail gülmüş. “Yakalandın! Tek hatan buydu: Sen kendini unutamazsın.Haydi,beniizle!”

Normalde,sanatçılardünyanınenegoistinsanlarıdır.Amaozamangerçekbirsanatçıdeğildir.Sanatıkendiegosunutatminiçinbiraraçolarakkullanmıştır.Sanatçılarçokegoisttir.Süreklikendileriniövervebirbirleriylekavgaederler.Hepsikendisiningelmişgeçmişenbüyüksanatçıolduğunudüşünür.Amabugerçeksanatdeğildir.

Gerçeksanatçısanatıiçindetamamenyokolur.Budiğerinsanlarsadecebirerteknisyendir; ben onlara sanatçı değil teknisyen diyeceğim. Ben onlarayaratıcı değil, sadece oluşturucu diyebilirim. Evet, bir şiir oluşturmak birşeydir,birşiiryaratmakiseoldukçabaşkabirşey.Şiiroluşturmakiçininsanındil, gramer ve şiir kurallarını bilmesi gerekir. Kelimelerle oynanan biroyundur.Eğeroyunuiyibiliyorsanşiiryazabilirsin.Pekşiirselolmazamaşiirgibigörünür.Teknikolarakmükemmelolabiliramasadecebirgövdesiolur,ruhueksikkalır.

Ruhancaksanatçısanatı içindekaybolduğuzamanortayaçıkar,artıkondanayrı değildir. Ressam öyle bir hiçlik içinde resim yapar ki, resmi kendiyapmadığı için altına imza atarken bile suçluluk duyar. Yarattığı şeyibilinmeyenbirgüçonunüzerindenyapmıştır.Ruhununteslimalındığınıbilir.Çağlarboyuncagerçeksanatçılarınyaşamışolduğudeneyimbudur:Ruhununelegeçirildiğiduygusu.Sanatçınekadarbüyükse,buduyguyuokadaryoğunyaşar.

Ve en büyük sanatçılar, Mozart, Beethoven, Kalidas, Rabindranath Tagoregibi en büyük sanatçılar, kendilerinin içi boş birer bambu olduğundan vevaroluşun onların üzerinden bir şeyler yarattığından en ufak bir kuşkuduymaz. Onlar sadece bir flüt oldu ama şarkı onlara ait değil. Onlarınüzerinden akmıştır ama bilinmeyen bir kaynaktan gelir. Onlar sadece engelçıkarmamıştır.Tekyaptıklarıbudur.Amaonlaryaratmamıştır.

İkilembudur.Gerçekyaratıcı,kendisininhiçbirşeyyaratmadığını,varoluşunonun üzerinden çalışmış olduğunu bilir. Varoluş onu, ellerini, varlığını ele

geçirmişveonunüzerindenbir şeyyaratmıştır.O sadecebir araçolmuştur.Gerçek sanat budur. Sanatçının yok olduğu eserdir. O zaman ortada egosorunukalmaz.Ozamansanatbirdinolur.Ozamansanatçıbirmistikolur.Sadeceteknikolarakyetkindeğil,varoluşsalolarakdaözgün.

Sanatçı işinin içinde ne kadar az olursa, sanatı o kadar mükemmel olur.Sanatçıtamamenyokolduğuzamanise,yaratıcılıktammükemmelliğeulaşır.Bu tersorantıyı sakınunutma.Sanatçı nekadar çokçalışmasının içindeyse,çalışmasıokadarazmükemmelolacaktır.Eğersanatçıçalışmasınınçokfazlaiçindeyse,ozamançalışmasırahatsızediciolur,sinirbozar.Sadeceegoolur.Başkaneolabilirki?

Ego bir hastalıktır. Bir şeyi daha hatırlaman gerekir: Ego her zamanmükemmel olmak ister. Ego her zaman başkalarından daha yüksek ve iyiolmak ister; yanimükemmeliyetçidir. Ancak, ego üzerindenmükemmelliğeulaşmak asla mümkün olmadığı için çaba harcamak bile saçmadır.Mükemmellik ancak ortada ego yokken mümkündür. Ego olmayınca insanzatenmükemmelliğidüşünmez.Oyüzdengerçeksanatçıaslamükemmelliğidüşünmez.Mükemmelliğinneolduğuhakkındafikriyoktur.Osadecekendiniteslimeder, iyicebırakırveneolacaksaolmasına izinverir.Gerçeksanatçı,bütünleşmeyi düşünür, ama mükemmelliği aklına getirmez. O, sanatınıntamamen içinde olmak ister; hepsi bu. Dans ettiği zaman, dansının içindekaybolmakister.Oradaolmakistemez.Çünküdansçınınvarlığı,danstapürüzyaratacaktır. O asalet, o akışkanlık bozulacaktır. Dansçı orada olmadığızaman,bütünkayalarkaybolur,sessizbirakışyaşanır.

Şurasıkesindirkigerçeksanatçıbütünleşmeyidüşünür:Nasılbütünolacak?Ama asla mükemmelliği düşünmez. Ve sonuçta, bütün olanların güzelliğimükemmeldir.Mükemmelliğidüşünenleraslamükemmel,aslabütünolamaz.Tam aksine, mükemmelliği ne kadar çok düşünürlerse, o kadar nevrotikolurlar.Onlarınideallerivardır.Süreklikıyaslarlarvesüreklikısakalırlar.

Eğerbiridealinvarsa,oidealgerçekleştirilmedenkendinimükemmelolarakgöremezsin ve o zaman sanatınla bütünleşemezsin. Örneğin, eğer Nijinskygibibirdansçıolmayıdüşünüyorsan,ozamandansınlanasılbütünolacaksın?

Sürekli bakıyor, kendini izliyor, geliştirmeye çalışıyor, hata yapmaktankorkuyorsun.Bölünmüşdurumdasın.Birparçandansediyor,birdiğerparçanyargılıyor,senidışardanizleyip;yargılıyor,eleştiriyor.Bölünmüşdurumdasın.İkiye ayrılmışsın. Nijinsky mükemmeldi, çünkü o bir bütündü. Dansısırasında insanlar onun sıçrayışlarına inanamazdı. Bilim adamları bileinanamazdı.Öylebirsıçrardıki,sankiyerçekimiyasasınakarşıgelirdi.Tekraryereinerkenbirtüygibihafifçeinerdi.Budayerçekimiyasalarınaaykırıydı.

Sürekli bu konuda soru soruldu. İnsanlar konuştukça, bu olay zihninekazınmayabaşladı.Amabuseferdegiderekkayboldu.Hayatındabirangeldive tamamen yok oldu. Bunun tek nedeni artık bilinçli olarak yapmayaçalışmasıydı.Bütünlüğünükaybetmişti.

Sonraanladı.Nedenkaybolduğunuanladı.GerçekNijinsky’nindansıiçinde,tamamen kaybolduğu anlar olurdu. O tam gevşeme içinde, insan farklı birdünyada,farklıyasalaragöreişlemeyebaşlar.

Sanabilimadamlarınıneryadageçkeşfedeceğibiryasadansözedeyim.Benbuna,asaletyasasıdiyorum.Üçyüzyılöncebilinmeyenyerçekimiyasasıgibibirşey.Bilinmedenöncebileişlemekteolanbirşey.Biryasanınişlemesiiçinbilinmesi gerekmez. Yasa her zaman işlemiştir; Newton ve ağaçtan düşenelma ile hiçbir ilgisi yok. Elma Newton’dan önce de düşerdi. Newtonkeşfettiktensonraelmalardüşmeyebaşlamadı.Yasaoradaydı.Newtonsadeceonufarketti.

Tıpkı bunun gibi bir başka yasa daha var:Asalet yasası.Bu yasa yükseltir.Yerçekimiyasasıherşeyiaşağıçekerken,asaletyasasıyukarıdoğrukaldırır.Yogadabunadevitasyondenir.Belirlibiryokolmahalinde;belirlibirsarhoşolma halinde; kutsal ile sarhoş olunca; belirli bir tam teslimiyet halinde;egosuzlukiçindebuyasaişlemeyebaşlar.İnsanhafifler.Ağırlıksızolur.

Nijinsky’ninolayındaolandabuydu.Ama“sen”bunuyaptıramazsın.Çünküeğer“sen”oradaysan,bugerçekleşmez.

Ego, boynuna bağlanmış bir kaya gibidir. Ego yokken, ağırlıksız olursun.Bunubazenkendihayatındahissetmedinmi?Bazıanlardaiçininhafiflediğini

hissedersin.Yürürken sanki ayakların yere basmaz. Sanki havada yürürsün.Keyif anlarında, dua anlarında, meditasyon anlarında, kutlama anlarında,sevgianlarında.Ağırlıksızolursun,hafiflersin.

Bensanaeryadageçbiliminbunukeşfedeceğinisöylüyorum.Çünkübilim,belirlibirprensibeinanır:Karşıkutuplarprensibi.Hiçbiryasayalnızolamaz.Mutlaka karşıtı olmalıdır. Elektrik tek bir kutupta işleyemez. Pozitif venegatifikikutupgerekir.Onlarbirbirinitamamlar.

Bilim, her yasanın onu tamamlayacak bir karşıtı olduğunu bilir. Yerçekimikuvvetinin de onu tamamlayacak bir karşıt yasaya sahip olması gerekir. Oyasaya ben “asalet” diyorum.Gelecekte başka bir isimle anılır.Çünkü eğerbilimadamlarıonukeşfederse,onaasaletadınıvermezler.Amabu,banaenmükemmelisimmişgibigeliyor.

3.AKIL

Çağdaşzihin,kendiiçindeçelişkilibir terimdir.Zihinaslaçağdaşolamaz,oher zaman eskidir. Zihin geçmişten başka hiçbir şey değildir. Zihin hafızademektir.Oyüzdençağdaşzihinolamaz.Çağdaşolmak içinzihinsizolmakgerekir.

Eğer anını yaşıyorsan, o zaman çağdaşsın. Peki o zaman zihninin yokolduğunu görmüyor musun? Hiçbir düşünce hareket etmez, hiçbir arzuyükselmez.Sengeçmiştenkopmuşsundur.Vegelecekledebağınkalmamıştır.

Zihinaslaözgünolamaz.Hiçbirzihinözgün,tazevegençdeğildir.Zihinherzamaneski,çürümüşvebayattır.

Amabukelimelerkullanılıyor,tamamenfarklıanlamlardakullanılıyor.Hattaanlamlı olmaları sağlanıyor. 19.Yüzyıldaki zihin farklı bir zihindi.Onlarınsordukları soruları sen sormuyorsun. 18. Yüzyılda çok önemli olan sorularşimdiçokaptalcageliyor.“Biriğneninucundakaçtanemelekdansedebilir?”

Ortaçağ’ın en önemli teolojik sorularından biri buydu. Şimdi bunun önemlibirsoruolduğunudüşünecekkadaraptalbirinibulabilirmisin?Busorubüyükdinbilginleriarasındatartışılıyordu,sıradaninsanlartarafındandeğil.Büyükprofesörlerbukonuda tezleryazıyor, konferanslardüzenliyorlardı.Kaç tanemelek?Kiminumurunda?Butamamenilgisizbirşey.

Buda’nın döneminin büyük sorusu, “Dünya’yı kim yarattı?” olmuştu.Yüzyıllarboyuncadevametti.Artıkçokdahaazkişidünyayıkiminyarattığıile ilgileniyor. Evet, böyle eski kafalı insanlar var ama bu tip sorular bananadiren soruluyor. Buda ise, bu soruyla her gün karşılaşıyordu. Birinin busoruyu sormadığı tek bir gün bile geçmemiş olmalı. Dünyayı kim yarattı?Buda, tekrar tekrar, dünyanın her zaman olduğunu, kimsenin onuyaratmadığını söylemişti. Bu insanlar tatmin olmuyordu. Şimdi kimseninumurunda değil. Çok nadiren bana dünyayı kim yarattı sorusu sorulur. Buanlamdazihin,zamanlabirliktedeğişiyor.Buanlamda,çağdaşzihindenilenbirolguvar.

Kocadaneşine:“Buakşamdışarıçıkmıyoruzdedimvebuyarıfinal!”Şimdibu, çağdaş bir zihin. Geçmişte hiçbir koca böyle bir şey söylemezdi. Herzamansonsözkendineaitolurdu;finalolurdu.

İki yüksek sınıf İngiliz bayan, Londra’da alış veriş yaparken tesadüfenkarşılaşmış.Biridiğerininhamileolduğunugörüpsormuş.Amanşekerim,bunesürpriz!

Anlaşılansongörüştüğümüzdenberievlenmişsin.”’

Hamileolanyanıtlamış:“Evet.Harikabiradam.GurkaBölüğündesubay.”

Soruyusorandehşetedüşmüş:“BirGurkamı?Onlarınhepsisiyahdeğilmi?”

“Hayır”diyeyanıtlamış.“Sadeceprivates.”(Ç.N.:privates,İngilizce’dehemrütbesizasker,hemdemahrembölgeanlamınagelir.)

“Hayatımnekadarçağdaşsın!”

Buanlamdabirçağdaşzihindensözedilebilir.Aksihalde,çağdaşzihindenenbir şey yoktur. Modalar gelip geçer. Eğer modayı düşünürsen, o zaman

değişimler vardır.Ama temelde zihin geçmişe aittir. Zihin yaşlıdır.Modernzihindiyebirşeyolamaz.Enmodernzihinbilehalageçmişeaittir.

Gerçekten yaşayan insan ise, anını yaşayan insandır. Geçmişte yaşamaz,gelecekiçinyaşamaz.Sadeceiçindebulunduğuanıyaşa.Herşeyoandır.Okendiliğindendir; bu kendiliğindenlik zihinsizliğin güzel kokusudur. Zihintekraredicidir.Süreklibirdöngü içindeyaşar.Zihinbirmekanizmadır.Onubilgiyle beslersin; aynı bilgiyi tekrar eder. Aynı bilgiyi tekrar tekrarçiğnemeyedevameder.

Zihinsizlik netliktir, saflıktır, masumiyettir. Zihinsizlik, gerçek yaşamınyoludur.Bilmeninveolmanıngerçekhalidir.

Akıl,sahteveüretilmişolanbirşeydir.Zekanınyerinegeçer.Zekatamamenfarklıbirolgudur.O,gerçektir.

Zeka, olağanüstü bir cesaret,maceraperest bir yaşam gerektirir. Her zamanbilinmeyene,dahaöncegidilmemişdenizlereyelkenaçmayaihtiyaçduyar.Ozamanzekabüyür,keskinleşir.Heranbilinmeyenlekarşılaştıkçabüyüyebilir.İnsanlar bilinmeyenden korkar. Bilinmeyen yüzünden kendini güvensizhisseder,haşırneşirolduklarınınötesinegitmekistemezler.Oyüzdenzekanınyerinegeçecek,sahte,plastikbirkavramüretmişlerdir.Bunaakılderler.

Akılsadecezihinselbiroyundur.Yaratıcıolamaz.

Üniversitelere gidip, oralarda ne tür yaratıcı işler yapıldığını görebilirsin.Binlerce tez yazılıyor:Doktoralar, felsefe tezleri, edebiyat tezleri. İnsanlarabirçokunvanlarverilir.Kimsebudoktoratezlerineneolduğunubilememiştir.Kütüphanelerde birer çöp yığınına dönüşürler.Onları kimse okumaz, kimseonlardanilhamalmaz.Evet,birkaçkişiokur.Onlardabaşkabirtezyazacakolanaynıtürinsanlardır.Doktorateziyazacakolanlartabiikiokur.

Ancak senin üniversitelerin, Shakespeare’ler, Milton’lar, Dostoyevski’ler,Tolstoy’lar, Rabindranath’lar, Halil Gibran’lar yaratmıyor. Seninüniversitelerin, sadece çöplük yaratıyor; işe yaramaz şeyler.Üniversitelerdeyaşananentelektüelaktivitebudur.

ZekayıbirPicassoyaratır, birVanGogh,birMozart, birBeethovenyaratır.Zeka, tamamen farklıbirboyuttur.Onunkafaylahiçbir ilgisiyoktur.Kalpleilgilidir. Akıl baştadır. Zeka ise, kalbin uyanık olma durumudur. Kalbinuyanıkken, kalbin derin bir minnet içinde dans ederken, kalbin varoluşlauyumiçindeyken,buuyumdanyaratıcılıkortayaçıkar.

Entelektüel yaratıcılık diye bir şey söz konusu olamaz. Sadece çöp üretir.Üreticidir, çok şey ortaya koyar, ama yaratamaz. Üretmekle yaratmakarasındakifarknedir?Üretim,mekanikbiraktivitedir,bilgisayarlaryapabilir.Zatenyapıyorlar.Hemdeherhangibirinsandançokdahaverimlibirşekildeyapar.Zekayaratır;üretmez.Üretim,tekraredilenbiregzersizdir.Dahaönceyapılmış bir şeyi tekrar tekrar yaparsın.Yaratıcılık, yeni bir şey var etmek,bilinmeyenin bilinene sızmasını sağlamak, gökyüzünün yere inmesinisağlamaktır.

Bir Beethoven, Michelangelo ya da Kalidas’da, gökyüzü açılır vebilinmeyendençiçekleryağmayabaşlar.SanaBuda, İsa,Krishna,Mahavira,ZerdüştyadaMuhammedhakkındaözelliklebir şey söylemiyorum.Çünküonların yarattığı şey o kadar ince ki, onu elinde tutabilmenmümkün değil.Michelangelo’nun yarattığı şey kabadır.VanGogh’un yarattığı şeyler gözlegörülür. Buda’nın yarattığı şey ise tamamen görünmezdir. Anlamak içintamamenfarklıbiralgıtürügerekir.Buda’yıanlamakiçinzekiolmangerekir.Buda’nın yarattığı şey, büyük bir zeka gerektirdiği için değil.Ama o kadarmükemmel,okadarüstünki,onuanlamakiçinbilezekiolmangerekir.Akılanlamakkonusundadahihiçbirişeyaramaz.

Sadece iki tür insan yaratır: Şairler ve mistikler. Şairler, kaba bir dünyadayaratır.Mistiklerise,incebirdünyada.Şairlerdışdünyayıyaratır.Birresim,bir şiir, bir şarkı, müzik ya da dans. Mistik ise iç dünyada yaratır. Şairinyaratıcılığınesneldir,mistiğinyaratıcılığıiseözneldir.Tamameniçedayanır.Önce şairi anlaman gerekir. Ancak ondan sonra, bir gün mistiği anlamayıbaşarır ya da en azından anlamayı umarsın.Mistik, yaratıcılığın en yüksekçiçeğidir.Amasen,mistiğinyaptığıherhangibirşeyigörmeyebilirsin.

Buda,hayatındatekbirresimbileyapmadı.Elinehiçfırçaalmadı,tekbirşiir

bileyazmadı.Neşarkısöyledi,nedeonudansederkengörenoldu.Eğeronuizleseydin, sadece sessizce oturduğunu görürdün. Tüm varlığı sessizlikti.Evet,onuçevreleyenbirzarafetvardı.Sonsuzgüzellik,eşsizgüzellikasaleti.Ancak onu hissedebilmek için, çok duyarlı olman gerekir. Tartışmacı değil,çok açık olman gerekir. Buda ile izleyici olamazsın, katılmak zorundasın.Çünkü bu, katılınması gereken bir gizemdir. Ancak o zaman ne yarattığınıgörürsün. O, bilinç yaratıyor. Bilinç ise, ifadenin en saf, mümkün olan enyüksekformudur.

Bir şarkı, güzeldir. Bir dans, güzeldir. Çünkü, içinde kutsal olan bir şeylervardır. Ama Buda’da, Tanrı‘nın tamamı bulunur. O yüzden Buda’ya,Bhagwandedik.OyüzdenMahavira’ya,Bhagwandedik.OnlardaTanrı‘nıntamamıbulunur.

Entelektüel aktivite seni belirli konularda uzman yapabilir. Etkin ve faydalıolursun. Ancak akıl, karanlıkta el yordamıyla dolaşmaktır. Gözleri yoktur;çünkü meditasyona açık değildir. Akıl ödünç alınmıştır, kendine ait birkavrayışıyoktur.

Konusevişmekti.Arthur televizyondakibiryarışmaprogramında,haftalarcabütün soruları doğru bilmişti. Ve şimdi yüz bin dolarlık büyük ödül içinyarışacaktı.Buteksoruiçin,biruzmançağırmahakkınasahipti.Arthurdoğalolarak,dünyacaünlüFransızseksolojiprofesörünüseçti.

Büyük ödül sorusu şuydu: “Asur İmparatorluğu’nun ilk elli yılında kralolsaydınız,gerdekgecenizdeeşinizinvücudununhangiüçbölümünüöpmenizbeklenirdi?”

İlkikiyanıthemengeldi.Arthur,“dudaklarıveboynu”diyeyanıtladı.

Sorununüçüncüyanıtıiçinaklınabirşeygelmeyince,Arthurçaresizlikiçindeuzmana döndü. Fransız, kollarını iki yana açıp, homurdandı. “Alors, monami”banasorma,benşimdidenikikezyanılmışdurumdayım.

Uzman olanın, bilgili olanın, entelektüel olanın, kendine ait bir kavrayışıyoktur. O, ödünç bilgiye, geleneğe ve kanıksamalara bağlıdır. Kafasındakütüphanelertaşır.Buçokağırbiryüktüramakendineaitbirgörüşüyoktur.

Çokşeybilirmişgibigörünmesinerağmen,hiçbirşeybilmez.

Çünkühayat,hiçbirzamanaynıdeğildir.Asla!Süreklideğişir.Hiçbiranı,birdiğer anına uymaz. Uzman her zaman geride kalır. Yanıtı her zamanyetersizdir. O, çözüm bulamaz; sadece tepki verir. Çünkü, anlıkyaşamamaktadır.Ozatenyargıyaulaşmıştır.Derlenmişyanıtlarınıkafasındataşıramahayattaortayaçıkansorularherzamanyenidir.

Ayrıca yaşam,mantıklı bir olgu değildir ve entelektüellermantık üzerindenyaşar.Oyüzdenaslahayatauymazveyaşamdaonauymaz.Tabiihayatbirşeykaybetmişolmaz.Ancakentelektüelkendinikaybetmişolur.Kendiniherzaman bir yabancı gibi hisseder. Hayat onu dışladığı için değil, o hayatındışında kalmayı seçtiği için. Eğer mantığa çok fazla bağlanırsan, varoluşdenilenbuyaşamsürecininbirparçasıolmayıbaşaramazsın.

Yaşam,mantıktandahafazlasıdır,birikilemdir,birgizemdir.

Gannaway ve O’Casey tabancalarla düello yapacaktı. Gannaway oldukçaşişmandı. Ve sıska rakibini karşısında görünce itiraz etti. “Olmaz!” diyebağırdı.“Benondanikikatdahacüsseliyim.Onunbanaateşedeceğiuzaklık,benimateşedeceğimmesafeninikikatıolmalı.”

Kesinliklemantıklı.Amanasılyapacaksınki?

“Sakinol”diyeyanıtladıyardımcısı.“Benbuişihemençözerim.”Cebindenbirtebeşirçıkardıveşişmanadamınpaltosununüstüneboydanboyaikiçizgiçizdi.

Sonra, O’Casey’e döndü ve bağırdı: “Artık ateş edebilirsiniz. Amaunutmayın,çizgilerindışısayılmıyor.”

Matematiğeuygun,mantığauygun.Amahayatbukadarmantıklı, bukadarmatematiksel değil. Ve insanlar akıllarında, mantığa yaslanarak yaşıyor.Mantıkonlara,biliyormuşgibiyapmaduygusuveriyor.Amabusadecebüyükbir “mişgibi”yapmaktır ve insanbunu tamamenunutmayameyillidir.Akılaracılığıyla yaptığın her şey sadece bir parazittir. Gerçeğin deneyimi değil,mantığınadayalıbirparazitlenmedir.Sonuçtamantığıkendinicatettin.

Cudahy körkütük sarhoştu ve Aziz Patrick Günü kutlamalarını izliyordu.Farkındaolmadanyanık sigarasınıkaldırımaatılmış eskibirdöşeğinüstünedüşürdü.

Hemşireler Birliğinin ak saçlı üyeleri yürüyüşte geçerken, içten içe tütendöşekteniğrençbirkokuçıkmayabaşladı.

Cudahyhavayıbirkaçkezkokladıveyanındakipolisedöndü. “Memurbey,buhemşireleriçokhızlıyürütüyorlar.”

Akıl bazı yargılara varır. Ancak sonuçta akıl bilinçsiz bir olgudur. Sankiuykudaymışgibidavranırsın.

Zeka ise uyanıklıktır. Eğer tam uyanık değilsen, vereceğin her karar, birnoktada mutlaka aksi sonuç verecektir, bu kaçınılmazdır. Yanlış gitmeyemahkumdur;çünkübilinçsizbirzihninulaştığısonuçtanyolaçıkar.

Zekayı ortaya çıkarabilmek için daha fazla bilgiye değil, daha fazlameditasyona ihtiyacınvardır.Daha sessizkalmalı,düşüncelerdendaha fazlauzaklaşmalısın.Dahaazzihin,dahafazlakalpolmalısın.Etrafınısarmalayansihirin farkında olmalısın; yaşam adındaki sihirin, Tanrı olan sihirin, yeşilağaçlarda, kırmızı çiçeklerde olan sihirin, insanların gözlerinde bulunansihirin…Sihirheryerdeyaşanıyor.Herşeyayrıbirmucizedir.Amasenaklınyüzünden, kendi içinde kapalı kalıyor, bilinçsiz halinde varmış olduğunaptalca yargılara ya da senin kadar bilinçsiz insanların vermiş olduğuyargılarayapışıyorsun.

Ancak zeka kesinlikle yaratıcıdır.Çünkü zeka, senin tüm varlığını hareketegeçirir. Sadece bir kısmını, küçük bir kısım olan kafayı değil. Zeka, tümvarlığını titretir.Varlığınınherhücresi,hayatınınher lifidansetmeyebaşlarvebütünlükileincebiruyumadüşer.

Yaratıcılık işte budur. Bütünle tam uyum içinde nefes almak. Birçok şeykendiliğinden olmaya başlayacak. Kalbinden keyif şarkıları akmayabaşlayacak. Ellerin nesneleri dönüştürmeye başlayacak. Çamuradokunacaksınveobirnilüferedönüşecek.Ozamanbirsimyacıolabileceksin.Ancak bu sadece zekanın büyük uyanışıyla, kalbin büyük uyanışıyla

gerçekleşebilir.

4.İNANÇ

Biryaratıcı,birçokinançtaşımayacak.Hattahiçtaşımayacak.Osadecekendideneyimlerini taşıyacak. Deneyimin güzelliği ise her zaman açık olmasıdır.Çünkü,keşfetmeduygususonaermemişolur.İnançiseherzamankapalıdır,birnoktayaulaşır.İnançherzamantamamlanmıştır.Deneyimaslabitmez,herzamanbitmemişkalır.Yaşadığınsürecedeneyimnasılbitecek?Deneyimlerinbüyüyor, değişiyor, hareket ediyor. Sürekli bilinenden, bilinmeyene vebilinmeyenden, bilinemeyene doğru hareket ediyor. Ve unutma; deneyimingüzelliği tamamlanmamış olmasıdır. En güzel şarkıların bazıları bitmemişşarkılardır. En güzel kitapların bazıları bitmemiş kitaplardır. En güzelmüziklerdenbazıları, bitmemişmüziklerdir.Bitmemişliğin ayrı bir güzelliğivardır.

BirZenhikayesiduydum.

Bir kral bahçıvanlığı öğrenmek için bir Zen ustasına gider. Usta üç yılboyunca ona öğretir. Kralın çok güzel ve büyük bir bahçesi vardı, binlercebahçıvançalışırdı.Ustasıhernederse,kralgidipbahçesindeuygulardı.Üçyılsonra bahçe tamamen hazırdı ve kral, ustayı bahçesini görmeye davet etti.Kralçokgergindi.Çünküustasıçokkatıydı.“Acabatakdiredecekmi?”Bu,birçeşitsınavolacaktı.Acaba“Evet,benianlamışsın”diyecekmiydi?

Hertürlütitizlikgösterildi.Bahçeokadargüzeltamamlanmıştıki,hiçbirşeyeksikkalmamıştı.Ancakondansonra,kralustayıbahçesinegetirdi.Amaustaen baştan itibaren çok üzgün görünüyordu. Etrafına bakındı ve bahçededolaşırken giderek ciddileşti. Kral çok korkmuştu. Onu hiç bu kadar ciddigörmemişti.“Nedenbukadarüzgüngörünüyordu;birsorunmuvardıacaba?”

Ustatekrartekrarbaşınısallıyorveiçindenolmamışdiyordu.

Kraldayanamayıpsordu:“Sorunnedir,efendim?Birhatamıvar?Çokciddive üzgün görünüyor; başınızı olumsuz şekilde sallıyorsunuz. Sorun nedir?Ben bir terslik görmüyorum. Bana söylediğiniz her şeyi bu bahçedeuyguladım.”

Ustayanıtladı:“Okadartamamlanmışki,ölügibiolmuş.Hiçbireksiğiyok.Oyüzdenbaşımı sallıyorveolmamışdiyorum.Bitmemişkalmasıgerekir.Ölüyapraklar nerede? Kuru yapraklar nerede? Bir tane bile kuru yaprak yok.”Bütünkuruyapraklar toplanmıştı.Neyollarda,nedeağaçlarda tekbirkuruyaprakbileyoktu.Sararmışyapraklarbiletoplanmıştı.“Oyapraklarnerede?”

Kral yanıtladı: “Bahçıvanlarıma hepsini toplamalarını söyledim. Mümkünolduğuncamükemmelolsundiye.”

Ustayanıtladı:“Oyüzdenbukadaryavan,bukadarinsanyapımıgörünüyor.Tanrı‘nınhiçbirşeyibitmişdeğildir.”Ustahızlabahçenindışınaçıktı.Bütünkurumuş yapraklar, öbek öbek toplanmıştı. Birkaç kova kurumuş yaprakgetirdi ve onları rüzgara savurdu. Rüzgar onları aldı ve kuru yapraklarlaoynamaya başladı. Yolların üstünde hareket eden kurumuş yapraklar. Ustaçokmutluoldu.“Bak,şimdinekadarcanlıgörünüyor.”Kurumuşyapraklarlabirlikte bahçeye ses de gelmişti. Kurumuş yaprakların müziği, kurumuşyapraklarla oynayan rüzgarın sesi. Artık bahçenin bir fısıltısı vardı. Aksihaldebirmezarlıkgibiyavanveölüydü.Osessizlikcanlıdeğildi.

Buhikayeyiçokseverim.Usta,“Yanlıştarafı,tamamenbitmişolması.”dedi.

Geçen gün burada bir kadın vardı. Bir roman yazdığını ve ne yapacağınakarar vermediğini anlatıyordu. Öyle bir noktaya gelmişti ki, romanıbitirebilirdi, ancak uzatmak olanağı da vardı. Henüz tamamlanmış değildi.Ona şöyle dedim: “Onu bitir. Henüz bitmemişken bitir. O zaman obitmemişliğin içinde bir gizem kalır.” Sonra şöyle devam ettim: “Eğer anakarakterinhalabirşeyyapmakistiyorsa,bırakbirsannyasin,yanibirarayanolsun. Bunun sonrası senin ötende gelişir. O zaman ne yapabilirsin?Kitabıbitirirsin,amagelişmeyedevameder.”

Hiçbir hikaye, tamamen bittiği zaman güzel olamaz. O zaman ölmüş olur.

Deneyimherzamanaçıktır.Bubitmemişlikanlamınagelir.İnançherzamantamdırvebitmiştir.İlknitelik,deneyimeaçıkolmaktır.

Zihinbütüninançlarınbirarayatoplanmasıdır.Açıklık,zihinsizlikdemektir.Açıklık, zihnini bir kenara koyup, hayata yeni bir açıdan, yeni bir gözlebakmaya hazır olman demektir. Zihin sana eski gözleri verir. Eski fikirlerisunar. “Bu çerçeveden bak.” der.Amao zaman da, baktığın şey çarpılır.Ozaman bakıyor olmazsın. Onun üstüne bir fikir yansıtmış olursun. Gerçek,üzerineprojeksiyonyaptığınbirperdeyedönüşür.Zihinsizbak.Hiçlik,yaniSunyata çerçevesindenbak.Zihinsizbaktığın zamanalgılamanverimliolur.Çünküancakozamanoradaolanıgörürsün.Gerçeközgürleştirir.Başkaherşeyzinciryaratır.Sadecegerçeközgürleştirir.

O zihinsizlik anlarında gerçek, bir ışık gibi içine sızmaya başlar. Sen buışıktan, bu gerçekten keyif aldıkça, zihnini bırakmak için daha bir cesaretsahibiolursun.Eryadageçbirgün,baktığınzaman,artıkbirzihninolmaz.Herhangibirşeyiçinbakmıyorsun,sadecebakıyorsun.Bakışınsaftır.OandaAvalokita,yanisafgözlerlebakanolursun.Bu,Buda’nınisimlerindenbiridir.“Avalokita”.O,fikirsizbakar.Sadecebakar.

Yaratıcılığın herhangi bir aktivite ile ilgisi yoktur. Resimle, şiirle, dansla,şarkıylayadabaşkabirşeyleilgisiyoktur.Herşeyyaratıcıolabilir.Oniteliğiaktiviteye getiren senolursun.Aktivitenin kendisi yaratıcı ya da yaratmasızdeğildir. Sen yaratıcı olmadan resim yapabilirsin. Yaratıcı olmadan şarkısöyleyebilirsin.Yerleriyaratıcıbirşekildesüpürebilirsin.Yaratıcıbirşekildeyemek pişirebilirsin. Yaratıcılık, yaptığın aktiviteye senin getirdiğin birniteliktir.Obirtavırdır.Biriçyaklaşımdır.Seninbakışındır.

O yüzden hatırlaman gereken ilk şey, yaratıcılığı herhangi bir şeylekısıtlamamandır.Yaratıcıolaninsandır.Eğerbiradamyaratıcıysa,neyaparsayapsınyaratır.Hattayoldayürürkenbileyürüyüşündebiryaratıcılıkolur.Birköşedehiçbirşeyyapmadansessizceotursabile,obirşeyyapmamak,yaratıcıbir eylemolur.Dünyanın tanıdığı enbüyükyaratıcı,Bodhi ağacının altındahiçbirşeyyapmadanoturanBuda’dır.

Bunu anladığın zaman, yaratıcı olan ya da olmayanın sen, yani kendinolduğunuanladığınzaman,yaratıcıolmadığınduygusuortadankaybolur.

Herkesressamolamaz.Bunagerekdeyok.Eğerherkesressamolursa,dünyaçok çirkin olur.Yaşanması zor bir yer olur.Herkes dansçı olamaz, ve bunagerek de yok. Ama herkes yaratıcı olabilir. Ne yaparsan yap, eğer keyifleyapıyorsan, sevgiyle yapıyorsan, yapmanın tek nedeni maddiyat değilseyaratıcıolur.Eğerosayedeiçindebirşeylergelişiyorsa,senigeliştiriyorsa,ozaman ruhanidir. Yaratıcıdır. Kutsaldır. Daha yaratıcı oldukça, dahakutsallaşıyorsun.Dünyadakibütündinler,Tanrı‘nınyaratıcıolduğunusöyler.Her şeyi omu yarattı bilmiyorum, ama bildiğim bir şey var. Sen ne kadaryaratıcı olursan, o kadar Tanrısal olursun. Yaratıcılığın doruk noktasınaulaştığı zaman, bütün hayatın yaratıcı olduğu zaman, Tanrı‘nın içindeyaşarsın.Oyüzden,‘O’yaratanolmalı.Çünküyaratıcıolaninsanlaronadahabiryakınoluyor.

Yaptığın işi severek yap. Ne olursa olsun, onu yaparken tam yoğunlaş.Yaptığın şeyinhiçbirönemiyok.Ozaman temizliğinbileyaratıcıolduğunugöreceksin.Öylebirsevgiyleki,sankiiçindeşarkılarvedanslarvarmışgibi.Eğeryerleriböylebirsevgiylesilersen,görünmezbirresimyapmışolursun.Oanıokadarbüyükbircoşkuylayaşarsınki,içinizenginleştirir.Yaratıcıbireylemdensonraaynıkişiolamazsın.

Yaratıcılık,neyaparsanseverekyapdemektir.Keyifle,şenlikhavasıyla.Belkikimseninhaberiolmaz.Yerlerisüpürdüğüniçinsenikimövecek?Tarihenotdüşülmeyecek. Gazeteler adını ve resmini basmayacak. Ama zaten bununkonuylailgisiyok.Senkeyfiniçıkardın,değerisanaait.Gerçekdeğerbudur.

Eğer şöhret peşindeysen, o zaman yaratıcı olduğunu sanırsın. Eğer Picassogibi ünlü olduğun zaman yaratıcı olabileceğini düşünüyorsan, o zamanıskalarsın. O zaman, aslında hiç yaratıcı olmazsın. Bir politikacı, hırslı birinsan olursun. Eğer şöhret gelirse, ne güzel. Eğer gelmezse, ne güzel. Budüşüncelerindeyeretmemeli.Önemliolanyaptığınherneyse,onuyaparkenkeyif alman. O senin aşk ilişkindir. Eğer eylemin aşk ilişkinse, o zamanyaratıcıolur.Aşkvecoşkunundokunuşuileküçükşeylerbileyücelir.

Ama eğer yaratıcı olmadığına inanıyorsan, yaratıcı olamazsın.Çünkü inançsadece bir inanç değildir. Kapıları açar, kapıları kapatır. Eğer yanlış birinancınvarsa,o inançkapalıbirkapıolaraketrafındadolaşırveengelolur.Bütün akış olasılıklarını sürekli engeller. Enerjinin akmasına izin vermez.Çünküoradabir,“benyaratıcıdeğilim”kapısıvardır.

Bu inanç herkese aşılanmıştır. Çok az insan yaratıcı olarak kabul edilir:Birkaç ressam, birkaç şair; milyonda bir kişi. Bu saçmalıktır. Her insandoğuştanyaratıcıdır.Çocukları izlersengörürsün.Bütünçocuklaryaratıcıdır.Bizzamanlaonlarınyaratıcılığınıyokederiz.Zamanlayanlışinançlarıonlaradikte ederiz. Zamanla onları yoldan çıkartırız. Giderek onları dahamaddiyatçı,siyasetçivehırslıyaparız.

Hırsın girdiği yerde yaratıcılık yok olur. Çünkü hırslı bir insan yaratıcıolamaz. Hırslı bir insan, herhangi bir aktiviteyi tek başına sevemez. Resimyaparkenileriyebakar.NezamanNobelödülüalacağımdiyedüşünür.Romanyazarkenileriyebakar.Herzamangelecektedir.Yaratıcıbirinsanherzamanoandadır.

Yaratıcılığı yok ediyoruz. Herkes yaratıcı doğar, ama biz insanların yüzdedoksandokuzununyaratıcılığınıöldürürüz.Sorumluğutoplumaatmakhiçbirişe yaramaz. Hayatını kendi ellerine almak zorundasın. Yanlışkoşullanmalardan arınmalısın. Yanlışı ve çocuklukta sana zikredilmiş olanhipnotik telkinleri bırakmalısın. Hepsini bırak ve kendini bütünşartlandırmalardanuzaklaştır.Birdenyaratıcıolduğunugöreceksin.

Varolmak ve yaratıcı olmak, eş anlamlıdır. Varolup da yaratıcı olmamakimkansızdır. Ama o imkansız şey olmuştur. Bu çirkin olgu yaşanmaktadır,çünkü bütün yaratıcı kaynakların tıpalanmış, engellenmiş, yok edilmiştir.Bütün enerjin, toplumun para getireceğine inandığı bir aktiviteyeyönlendirilmiştir.

Hayattakibütüntavrımız,parayadayanır.Paraise,insanınilgilenebileceğienyaratıcıolmayanşeylerdenbiridir.Bütünyaklaşımımızgüceodaklıdır.Vegüçyaratıcı değil, yıkıcıdır. Para peşindeki bir adamyıkıcı olur.Çünkü paranın

çalınması,sömürülmesigerekir.

Başka insanlardanalındıktan sonraparanolabilir.Güç, sadecebirçok insanıezmek zorunda olmak, onları imha etmek demektir. Ancak o zaman güçlüolursun.Ancakozamangüçlüolabilirsin.Unutma;bunlaryıkıcıeylemlerdir.

Yaratıcıeylem,dünyanıngüzelliğiniarttırır.Dünyayabirşeylerverir.Hiçbirşey almaz. Yaratıcı bir insan dünyaya gelince, dünyanın güzelliğini arttırır.Oradabirşarkı,buradabirresim.Dünyayıdahaiyidansettirir,dahakeyifli,daha sevgi dolu, daha meditasyonlu yapar. Bu dünyadan ayrıldığı zaman,arkasındadahagüzelbirdünyabırakır.Onukimsetanımayabilirveyabirkaçkişi tanıyabilir. Önemli olan bu değil. Önemli olan onun geride bıraktığıdünyadır ki, bu çok daha güzel ve doyuma ulaşmış bir dünyadır. Onunhayatınınkendiözündebirdeğerivardır.

Para, güç, prestij yaratıcı değildir. Sadece bununla kalmaz, aynı zamandayıkıcıdırlar. Onlara dikkat et. Eğer onların farkında olursan çok kolay birşekildeyaratıcıolabilirsin.Yaratıcılığınınsanagüç,prestij,paragetireceğinisöylemiyorum. Hayır, sana gül bahçesi vaat edemem. Hatta başına dertaçabilir, fakir bir hayat yaşamak zorunda kalabilirsin. Sadece tek bir şeyinsözünü verebilirim. Ruhunun derinliklerinde dünyanın en zengin insanıolursun.Ruhununderinliklerindedoyumaulaşırsın.Ruhununderinliklerindekeyif ve neşe dolu olursun. Sürekli daha fazla şükran duası alırsın. Bütünhayatınkutsanmışolur.

Dışardanbakılıncaünlüolmayabilirsin,çokbaşarılıolmayabilirsin,butoplumdüzenindebaşarılıgörünmeyebilirsin.Amazatenbudünyadüzenindebaşarılıolmak, aslında başarısızlıktır; iç dünyanda başarısız olmaktır. Eğer kendiözünükaybetmişsen,bütündünyaayaklarınınaltındaolsabileneyapacaksın?Bütün dünyaya sahipken, kendine sahip değilsen ne yapacaksın? Yaratıcıinsankendivarlığınınsahibidir.O,ustadır.

O yüzdenDoğu’da biz arayışçılara, Swami diyoruz. Swami, usta demektir.DilencilereSwamidenmiştir.“Usta.”İmparatorolarakbildiklerimizin,ensonanlarında,hayatlarınınmuhasebesiniyaptıklarıosonandadilenciolduklarını

görürüz.Para,güçveprestij peşindekibir adamdilencidir.Çünküo süreklidilenir.Dünyayaverecekhiçbirşeyiyoktur.

Verici ol. Paylaşabileceğin her şeyi paylaş. Ve unutma; ben küçük şeylerlebüyük şeyler arasında bir ayrım yapmıyorum. Eğer kalptengülümseyebilirsen, birinin elini tutup gülümseyebilirsen, bu yaratıcı bireylemdir. Hem de çok büyük bir yaratıcı eylem. Birine kalbinle sarılırsan,yaratıcıolursun.Birinesevgidolugözlerlebakmak…Sadecesevgidolubirbakış,birinsanınhayatınıdeğiştirebilir.

Yaratıcı ol. Yaptığının ne olduğu konusunda endişe etme. İnsan çok şeyyapmakzorundadır.Amaherşeyiyaratıcışekildeyap.Kalbinivererekyap.Ozamanişinibadetolur.Ozamanneyaparsanyapduaolur.Yaptığınherşey,sunulmuşbiradakolur.

Yaratıcı olmadığına dair bütün inançlarını bırak. O inançların nasılyaratıldığınıbiliyorum.Üniversitedealtınmadalyaalamamışolabilirsin,sınıfbirincisi olmamış olabilirsin, resmini takdir etmemiş olabilirler ya da flütçaldığın zaman komşular polis çağırmış olabilir. Ama bunun gibi şeyleryüzündenyaratıcıolmadığınkanısınasakınkapılma.

Bunun nedeni, başkalarını taklit ettiğin için olabilir. İnsanların kafasındayaratıcılığın ne olduğuna dair çok kısıtlı fikirler var. Gitar çalmak, flütçalmak,yadaşiiryazmak.Oyüzdeninsanlar,şiiradınasaçmasapanşeyleryazıp durur. Ne yapıp, ne yapamayacağını bulmalısın. Herkes her şeyiyapamaz. Arayıp, kendi kaderini bulmalısın. Karanlıkta el yordamıyladolaşmak zorunda olduğunu biliyorum. Kaderinin ne olduğu, net olarakbildirilmiyor. Ama bu da hayatın cilvesi ve bu arayışa geçmek güzel birşeydir. Bu arayıştan bir şeyler doğar. Eğer bu dünyaya girerken elinehayatının çizelgesi tutuşturulsaydı, “Hayatın bu olacak. Gitarist olacaksın”denseydi, o zaman hayatın mekanik olurdu. Sadece bir makine tahminedilebilir;insandeğil.İnsanşaşırtıcıdır.İnsanherzamanbiraçıkkapıdır.Binbirfarklışeyeaçılanbirpotansiyeldir.Birçokkapıaçılırveheradımdabirçokseçenek bulunur. Sen seçmek zorundasın, hissetmek zorundasın. Ama eğerhayatınıseversen,ozamanbulmayıbaşarabilirsin.

Eğerhayatınıdeğil,başkabirşeyiseviyorsan,ozamanbirsorunvardır.Eğerparayı seviyorsan ve yaratıcı olmak istiyorsan, yaratıcı olamazsın. Sadeceparahırsıbileseninyaratıcılığınıyokedecektir.Eğerşöhretolmakistiyorsan,o zaman yaratıcılığı unut. Yıkıcı olursan şöhreti daha kolay elde edersin.Şöhret, Adolf Hitler’e, Henry Ford’a daha kolay gelir. Eğer rekabetçiysen,aşırı derecede rekabetçiysen, eğer insanları öldürüp yok edersen çok kolayşöhretolursun.Tarihintamamıkatillertarihidir.Eğerbirkatilolursan,şöhretçokkolaygelir.Başbakanolabilirsin,başkanolabilirsin.Amabunlarınhepsimaskedir.Ogülenmaskeninarkasındaçokvahşi insanlar,korkunçderecedevahşiinsanlarbulursun.Ogülümsemelersiyasidir,diplomatiktir.Eğermaskedüşerse, arkasında saklanmış olan Cengiz Han’ı, Timurlenk’i, Nadir Şah’ı,Napolyon’u,İskender’i,Hitler’igörürsün.

Eğer şöhret istiyorsan, yaratıcılıktan söz etme. Yaratıcı bir insan şöhretolamazdemiyorum.Amabunadirenolur.Çoknadir.Neredeysebir tesadüfgibi.Vezamanalır.Hattaöylebirolurki,yaratıcı insanmeşhurolduğunda,ölmüştür.Yaratıcılıkherzamanöldüktensonra,yaniçokgeçgelir.

İsa yaşadığı dönemde ünlü değildi. Eğer İncil olmasaydı, onun hakkındahiçbirkayıtolmayacaktı.Kayıtlaronundörthavarisineaittir.Ondansözedenbaşkakimseolmamıştır.Yaşayıpyaşamadığınıkimsesöylememiştir.O,ünlüdeğildi. O, başarılı değildi. İsa’dan daha büyük bir başarısızlık örneğiverebilir misin? Ama zamanla, daha fazla önem kazandı. Zamanla insanlaronutanıdı.Budaçokvakitaldı.

Birinsannekadarbüyükse,insanlarınonuanlamasıokadarçokzamanalır.Çünkü, büyük bir insan doğduğu zaman, ortada onu yargılayacak kriterleryoktur.Yanındabirharitasıyoktur.O,kendideğerleriniyaratmakzorundadır.Vedeğerlerini yarattığı zaman artık ölmüştür.Yaratıcı bir insanın tanınmasıyüzlerce yıl sürer. Hatta bu bile kesin değildir. Birçok yaratıcı insan hiçtanınmamıştır.Yaratıcıbirinsanınbaşarılıolmasıtesadüfekalmıştır.Yaratıcıolmayan,yıkıcıbirinsaniçinbaşarıdahakesindir.

Yani,eğeryaratıcılıkadınabaşkabirşeypeşindeysen,ozamanyaratıcıolmafikrini bırak. En azından asıl yapmak istediğini bilinçli olarak yap; bilerek

yap. Asla maskelerin arkasına saklanma. Eğer gerçekten yaratıcı olmakistiyorsan, o zaman para, başarı, prestij, saygınlık gibi şeyler söz konusudeğildir.Ozamanaktivitedenkeyifalırsın.Ozamanhereylemingerçekbirdeğeriolur.Dansetmeyisevdiğin içindansedersin.Dansetmeksanacoşkuverdiğiiçindansedersin.Eğerbiritakdirederse,negüzel.Teşekküredersin.Eğerkimse takdiretmezse,endişeetmen içinherhangibirnedenyok.Dansettin,keyifaldın,zatenkendinidoyumaulaştırdın.

Ancak,yaratıcıolmadığıninancıtehlikelidir.Hemenbırakbuinancı.Yaratıcıolmayankimseyoktur.Ağaçlar,kayalarbileyaratıcıdır.Ağaçlarıbilen,seveninsanlar, her ağacın kendi şeklini yarattığını bilir. Her kaya kendi hacminiyaratır. Orası artık başkasının yeri olamaz. Eğer duyarlı olursan, empatiyoluyla anlamayabaşlarsan, sana çok faydası dokunacaktır.Her ağacın ayrıbiryaratıcılığıolduğunugörürsün.Hiçbirağaçbirbaşkasınabenzemez.Herağaç eşsizdir. Her ağacın bir özgünlüğü vardır. Her taşın özgünlüğü vardır.Ağaçlar sadece ağaç değil, onlar insan.Taşlar sadece taş değil, onlar insan.Git ve bir taşın yanına otur. Onu sevgiyle seyret. Ona sevgiyle dokun,sevgiylehisset.

Bir Zen ustası çok büyük kaya parçalarını çekebiliyor, kaldırabiliyormuş.Hemde çok zayıf bir adamolmasına rağmen.Fizyolojisinebakarak, bununimkansız olduğunu söylüyorlardı. Ondan çok daha güçlü olan insanlar, okayalarıyerindenoynatamazken,obunukolaylıklabaşarıyordu.

Onabu işin sırrı sorulduğuzaman şöylededi: “Bununbir sırrıyok.Kayayıseviyorum,oyüzdenbanayardımediyor.Önceonaprestijimseninellerinde,bukadarinsanbeniizlemeyegelmiş,banayardımet,işbirliğiyap,tamammı,diyorum. Sonra kayayı sevgiyle kavrıyorum ve ondan işaret bekliyorum.Kayabanaişaretverdiğizamanki,bubirtitreşim,bütünomurlarımtitremeyebaşlıyor.Kayabanahazırolduğuişaretiniverincehareketegeçiyorum.Sizlerkayaya rağmen kaldırıyorsunuz. O yüzden bu kadar enerji gerekiyor. Benkayayla birlikteyim, onunla birlikte akıyorum.Hatta onu benimoynattığımısöylemekyanlış.Bensadeceoradayım.Kayakendinihareketettiriyor.”

MarangozolanbüyükbirZenustasıvardıvenezamanmasayadasandalye

yapsa, bunlarda tarif edilemez bir kalite bulunurdu. İnsanları mıknatıs gibiçekerdi.“Bunlarınasılyapıyorsun?”diyesordular.

“Benyapmıyorum.Bensadeceormanagidiyorum.En temel şey,ormanıveağaçlarısorgulamak.Hangiağaçsandalyeolmayahazırdiyesormak”dedi.

Butipşeylersaçmagörünebilir.Çünkübizbilmiyoruz.Odilibilmiyoruz.Üçgünboyuncaormandakalırmış.Öncebirağacın,sonrabaşkabirağacınaltınaoturur ve onlarla konuşurmuş. Adam delinin tekiymiş! Ama nasıl bir ağaçmeyvesiyle değerlendiriliyorsa, bir ustanın da yarattıklarıyladeğerlendirilmesigerekir.SandalyelerindenbazılarıÇin’de,günümüzekadarulaşmışdurumdaveonlarhalabüyüleyicibirçekimesahipler.İnsanıkendineçekiyorveneyinçektiğinianlamıyorsun.Aradanbinyılgeçmesinerağmen!Buinanılmazgüzelliktebirşey.

“Gidiyorumvesandalyeolmakisteyenbirağaçarıyorumdiyesesleniyorum.Ağaçlaragönüllüolmakistiyorlarmıdiyesoruyorum.Sadecegönüllüolmakdeğil, benimle işbirliği yapmaya hazırlar mı diye de soruyorum. Ancak ozaman…Bazenhiçbirağaçsandalyeyedönüşmeyehazırolmuyorvebenelimboşdönüyorum”diyeanlatıyorZenustası.

Bu yaşanmış bir olay: Çin İmparatoru ondan kendine bir kütüphaneyapmasını istemiş. Usta ormana gitmiş ve üç gün sonra dönmüş.“Bekleyeceğiz,hiçbirağaçsarayagelmeyehazırdeğil”demiş.

Üçaysonraimparatortekrarsormuş.Marangozyanıtlamış:“Sürekliormanagidip geliyorum. İkna etmeye çalışıyorum. Bekleyeceğiz. Bir ağaç iknaolmayabaşladıbile.”

Sonra bir ağacı ikna etmiş. “İşin tüm inceliği burada.Ağaç kendi isteği ilegeldiğizamanmarangozunyardımınıistemektedir.”demiş.

Eğersevgidoluysan,bütünvarlıklarınbirkişiliğiolduğunugöreceksin.Hiçbirşeyi itip kakma. Seyret, iletişim kur, yardım etmelerini sağla. O zamanenerjinikorursun.

Ağaçlar bile yaratıcı. Kayalar bile yaratıcı. Sen bir insansın, varoluşun en

tepesindekivarlıksın.Senentepedesin.Senbilinçlisin.Aslayanlışinanışlarladüşünme. Yaratıcı olmadığına dair yanlış inanışlara bağlanma. Belki babansana yaratıcı değilsin dedi, belki arkadaşların yaratıcı değilsin dedi, belkiyanlış yönlerde arıyordun;yaratıcı olmadığınnoktalardadolaşıyordun.Amayaratıcıolduğunbiryönmutlakavardır.Kendiniaçıktutvearamayadevamet.Onubuluncayakadararamayadevamet.

Herinsanbudünyayabelirlibirkaderlegelir.Tamamlayacağıbiriş,vereceğibir mesaj, tatmin edeceği bir nokta vardır. Tesadüf eseri burada değilsin.Burada olmanın bir anlamı var. Varolmanın arkasında bir amaç var. Bütünseninaracılığınlabirşeyleryapmayıarzuluyor.

5.ŞÖHRETOYUNU

Bütün toplumdüzenimizin öğretisi, eğer tanınmıyorsak, bir hiç olduğumuz,değersizolduğumuzüzerinekuruludur.İşönemlideğil,amatanınmakönemli.Herşeyimahvedendebudüşünce.Aslenişönemliolmalı.Kendiiçindekeyifolmalı.Tanınmak içindeğil, yaratıcı olmak için çalışmalısın. İşi her şeydenbağımsızolaraksevmelisin.

Asılbakışaçısıbuolmalı.Eğerseviyorsançalışırsın.Tanınmayı talepetme.Eğerolursa,nazlanmadankabulet.Eğer,gelmezse,bunudüşünmebile.Senintatmininişinkendisiolmalı.Eğerherkesişinisevmeyiöğrenirse,işineolursaolsun, fark edilmeyi düşünmeden, keyifle çalışabilirse, çok daha güzel veşenliklibirdünyayasahipoluruz.

Şu andaki durumda, dünya seni mutsuz bir döngünün içinde kapanakıstırmıştır. Yaptığın işi sevdiğin için değil, mükemmel yaptığın için değil,sadecedünyatanısın,ödüllendirsinvealtınmadalyalar,Nobelödülleriversindiye yapıyorsun. Yaratıcılığın kendi içindeki değerini ortadan kaldırarak,milyonlarca insanı yok ettiler. Çünkü milyonlarca insana Nobel ödülüveremezsin. Herkesin içinde bir tanınma arzusu yarattığın için, artık kimse

huzur içinde, sessizce, keyif alarak çalışamıyor. Hayat küçük şeylerdenibarettir ve bu küçük şeyler için ödül, şeref nişanı ya da fahri doktoraverilmez.Bu yüzyılın en büyük şairlerinden biri olanRabindranathTagore,Hindistan’ın Bengal bölgesinde yaşıyordu. Şiirlerini, romanlarını, Bengalceyayınladıamakimseonufarketmedi.Sonraküçükbirkitabını,Gitanjali,yaniŞarkılarınSunumuisimlikitabınıİngilizce’yeçevirdi.Orijinaldekigüzelliğe,çevirinin sahip olmayacağının ve olamayacağının bilincindeydi. ÇünküBengalceveİngilizce’ninfarklıyapıları, farklı ifade tarzlarıvardı.Bengalceçok tatlıdır. Kavga etsen bile, sohbet ettiğin zannedilir. Müzik gibidir, herkelimenin melodisi vardır. İngilizce’de böyle bir nitelik yok ve bunu onagetiremezsin,onunfarklıniteliklerivardır.Amabirşekildeçevirmeyibaşardıve çeviri orijinale kıyasla çok yavan olmasına rağmen, Nobel ödülünükazandı.SonrabirdenHindistanonunfarkınavardı.KitapyıllardırBengalcevediğerHintdillerindebasılıdurumdaydı.Amabuyıllarboyuncakimseonufarketmemişti.

Her üniversite ona fahri doktora vermek istiyordu. Yaşadığı şehir olanKalküta’dakiüniversiteona fahridoktoraunvanıöneren ilküniversiteoldu.Tagorereddetti.“Sizodoktorayıbanavermiyorsunuz.Sizodoktorayıbenimeserime vermiyorsunuz. Siz o unvanı, Nobel ödülüne veriyorsunuz. Çünkükitap,asıldilindeçokdahagüzelolarakyıllarcaburadadurduvehiçkimsezahmetediphakkındabiryazıbileyazmadı.”Hiçbirdoktorayıkabuletmedi.Bununkendiniaşağılamakolduğunusöyledi.

Enbüyükromancılardanve insanpsikolojisiniçokiyikavrayanyazarlardanbiriolanJeanPaulSartre,Nobelödülünüreddetti.Şöylededi:“Beneserimiyaratırken yeterince ödül aldım.BirNobel ödülü buna bir şey katmaz, tamaksinebeniaşağıyaçeker.Nobelödülü, tanınmapeşindeolanamatörler içingüzeldir.Benyaşlıyımveyeterincekeyifyaşadım.Yaptığımherşeyiseverekyaptım.Enbüyüködülzatenbuydu.Başkadabirödül istemiyorum.Çünküalmışolduğumödüldendahagüzelbirşeyolamaz.”Doğrusöylüyordu.Amadoğru insanlar bu dünyada azınlıkta.Dünya, tuzağa düşmüş olarak yaşayanyanlışinsanlarladolu.

Nedentanınmagibibirarzunolsun?Tanınmaarzusu,ancakişinisevmiyorsanbiranlamkazanır.Ozamananlamlıolur,diğerininyerinegeçer.İşindennefretediyorsun, sevmiyorsun, ama yine de yapıyorsun. Çünkü o sana tanınmagetirecek. Takdir edilecek, kabullenileceksin. Tanınmayı düşünmek yerine,tekrarişinidüşün,işiniseviyormusun?Herşeyoradabiter.Eğersevmiyorsan,ozamandeğiştir.

Aileler, öğretmenler seni sürekli tanınmaya, kabul edilmeye yönlendiriyor.Bu,insanlarıkontrolaltındatutmanınçokkurnazcabiryoludur.

Şutemelşeyiöğren;neyapmakistiyorsanonuyap.Sevdiğinşeyleriyapveaslatanınmayıisteme.Budilenciliktir.Nedenbirisitanınmayıistesin?Nedenkabul edilmek için çabalasın ki? Kendi içinin derinliklerine bak. Belkiyaptığın işi sevmiyorsun. Belki yanlış yolda olmaktan korkuyorsun.Kabullenilmek doğru olduğunu hissetmene yardım edecek. Tanınmanın,doğruhedefeyöneldiğinkonusundasanadestekolduğunusanacaksın.

Sorunherzamanseniniçindekiduygulardır.Dışdünyaylahiçbirilgisiyoktur.Nedenbaşkalarına bağımlı kalasın?Tanınmakve kabullenilmekbaşkalarınabağlıdır. Sen kendini bağımlı kılıyorsun. Ben herhangi bir Nobel ödülünükabuletmeyeceğim.Dünyanınbütünülkelerinden,bütündinlerindenaldığımlanetlemelerbenimiçinçokdahadeğerli.Nobelödülünükabuletmekbağımlıolduğumanlamınagelir.Artıkkendimlegururduymayacak,Nobelödülüilegururlanacağım. Şu anda ancak kendimle gurur duyabilirim. Ortada gururduyacağımbaşkabirşeyyok.

Bu şekilde bir birey olursun. Özgürlük içinde yaşayan, kendi ayaklarıüzerinde duran, kendi kaynaklarından beslenen bir birey olmak insanınkökleşmesinisağlar.Buda,gerçekçiçekaçmanınbaşlangıcıdır.

Budüzenintanınmışinsanları,onurluinsanları,çöpyığınındanbaşkabirşeydeğildir. İçleri toplumun doldurmak istediği çöplerle doludur. Ve toplum,tazminatolarakonlaraödülverir.

Kendi bireyselliğinin farkında olan her insan, kendi sevgisiyle, kendi işiyleyaşar. Başkalarının ne düşündüğünü umursamaz. İşin ne kadar değerliyse,

karşılığındasaygıgörmeihtimalinokadarazalır.Eğerişinbirdahiişiyse,ozamanbuhayattahiçsaygıgörmeyeceksin.Yaşadığınsürecelanetleneceksin.İkiyadaüçyüzyılgeçtiktensonra,heykelleriniyapacaklar,kitaplarınsaygıgörecek.Çünküinsanlığın,bugünündahisininulaştığızekayaulaşması,ikiyadaüçyüzyılsürer.Aradabüyükbirfarkvardır.

Aptallar tarafından saygı görmek için, onların görüşlerine ve beklentilerinegöredavranmalısın.Buhastainsanlıktarafındansaygıgörmekiçinonlardandaha hasta olmalısın. O zaman sana saygı gösterecekler. Ama nekazanacaksın?Hiçbirşeykazanamayacaksın.Aksineruhunukaybedeceksin.

DÖRTANAHTAR

Birşeyleryarattığınzamanhayatıntadınıalacaksın.

Buseninyoğunluğunavebütünlüğünebağlıolacak.

Hayatfelsefibirsorundeğil,ilahibirgizemdir.

Ozamanherşeybirkapıyadönüşür;yerlerisilmekbile.

Eğeryaratıcıolursan,sevgiyle,herşeyinleyaparsan,

hayatıntadınıalacaksın.

1.TEKRARÇOCUKOL

Tekrarçocukolursanyaratıcıolursun.Bütünçocuklaryaratıcıdır.Yaratıcılığınözgürlüğe ihtiyacıvardır.Zihindenözgür, bilgidenözgür, önyargıdanözgür.Yaratıcı bir insan, yeniyi deneyebilen insandır. Yaratıcı insan, bir robotdeğildir.Robotlaraslayaratıcıolmaz.Sadecetekrareder.

Oyüzdentekrarçocukol.Bütünçocuklarınyaratıcıolmasısenişaşırtacaktır.Bütün çocuklar, nerede doğarlarsa doğsun, yaratıcıdır. Ama bizyaratıcılıklarına izin vermeyiz, yaratıcılıklarını ezip öldürürüz. Üzerlerinezıplarız,onlaraherşeyidoğruşekildeyapmayıöğretiriz.

Unutma; yaratıcı bir insan, her zaman yanlış yolları deneyecektir. Eğer herzamanbirşeyiyapmanındoğruyolunutakipedersen,aslayaratıcıolamazsın.Çünküdoğruyol,başkasıtarafındankeşfedilmişyoldemektir.Doğruyoldangiderek tabiikibir şeyleryapabileceksin.Biryapımcıolacaksın,birüretici,birteknisyenolacaksın.Amaaslayaratıcıolamayacaksın.

Birüreticiyleyaratıcıarasındakifarknedir?Üretici,birşeyiyapmanındoğruyolunu,enekonomikyolunu,enazçabagerektirenyolunubilir.O,üreticidir.Yaratıcı, arar durur. Bir şeyi yapmanın doğru yolunu bilmediği için, farklı

yollarda tekrar tekrar arar durur. Birçok kere yanlış yola sapar, ama herdefasında öğrenir, sürekli zenginleşir. Başkasının daha önce yapmadığı birşeyiyapmışolur.Eğerdoğruyoluizlemişolsaydıbunuyapamazdı.

Şuküçükhikayeyidinle:

Birkiliseokuluöğretmeni,öğrencilerindenİsa’nınailesininresminiçizmesiniister.Resimlerkendinegetirildiktensonra,çocuklarınçoğununbildikresimleryaptığınıgörür.Kutsalaileahırda,kutsalailekatırabiniyor,vs.

Sonra küçükbir çocuğu çağırıp, resmini açıklamasını ister.Resimdeuçağınpencerelerindençıkmışolandörttanekafavardır.

“Bukafalarınüçününedençizdiğinianlıyorum.OnlarYusuf,Meryemveİsa”diyekonuşuröğretmen.“Amadördüncükafakim?”

“Oh!”diyeyanıtladıçocuk.“O,pilotPontius.”

Şimdi, bu çok güzel.Yaratıcılık işte bu.Çocuk bir şey yarattı.Bunu ancakçocuklar yapabilir. Sen yapmaya korkarsın çünkü aptal görünmektenkorkarsın. Bir yaratıcının aptal görünebilmesi gerekli. Bir yaratıcınınsaygınlık denen şeyi riske etmesi gerekir. O yüzden şairlerin, ressamların,dansçıların, müzisyenlerin saygın insanlar olmadığını görürsün. Saygınoldukları zaman, onlara Nobel ödülü verildiği zaman, artık yaratıcıdeğillerdir.Oandanitibarenyaratıcılıkyokolur.

Neoluyor?SenhiçNobelödüllübiryazarın,dahasonradeğeriolanbireserçıkardığınıgördünmü?Senhiçherhangibir saygın insanın,yaratıcıbir şeyyaptığınıgördünmü?Korkmayabaşlar.Eğeryanlışbirşeyyaparsayadabirşey ters giderse, prestijine ne olacaktır? Bunu riske edemez. O yüzden birsanatçısaygınolduğuzamanölmüşolur.

Ancakprestijlerini,gururlarını, saygınlıklarını, tekrar tekrar riskeatmayavekimseninyapmayadeğervermeyeceğişeyleregirmeyehazırinsanlaryaratır.Veonlardaherzamandeliolarakgörülmüştür.Dünyaonları tanır,amaçokgeç tanır. Sürekli yaptıklarında bir yanlış olduğunu düşünür. Yaratıcılar,sıradışıinsanlardır.

Sakınunutma,herçocukyaratıcıolmakapasitesiylebirliktedoğar.İstisnasızher çocuk, yaratıcı olmaya çalışır. Ama biz onlara izin vermeyiz. Hemenonlara bir işi yapmanın doğru yolunu öğretiriz. Doğru yolu öğrendiklerizaman,birerrobotadönüşürler.Sonradoğruolanı, tekrartekraryaparlar.Nekadarçoktekrarlarlarsaokadarverimliolurlar.Nekadarverimliolurlarsa,okadarçoksaygıgörürler.

Yedi ile on dört yaşları arasında çocukta büyük bir değişim yaşanır.Psikologlarbuolguyuaraştırıyor.Neoluyorvenedenoluyor?

İki zihnin var: Zihnin sol lobu yaratıcı değildir. Teknik anlamında çokkapasitelidir.Ancakyaratıcılıksözkonusuoluncahiçbirişeyaramaz.Birşeyiancak öğrendikten sonra yapabilir ve onu, çok verimli, mükemmel şekildeyapar. Mekaniktir. Bu lob, muhakemenin, mantığın, matematiğin lobudur.Hesap,akıl,disiplinvedüzeninlobudur.

Sağ lob ise, bunun tam karşıtıdır. Düzenin değil, kargaşanın lobudur. Düzyazınındeğil,şiirinlobudur.Mantığındeğil,sevgininlobudur.Güzelliğekarşıçokduyarlıdır.Eşsizliğekarşıbüyükbirkavrayışıvardıramaverimlideğildir.Verimliolamaz,çünküdeneyyapmayadevametmesigerekir.

Yaratıcı, herhangi bir yere yerleşemez, bir gezgindir. Çadırını sırtında taşır.Evet, bir geceliğine kalabilir, ama sabah olunca tekrar gider.O yüzden onagezgin diyorum. O, asla ev sahibi olamaz, bir yere yerleşemez. Yerleşmekonuniçinölümdemektir.Oherzamanriskalmayahazırdır.Riskonunaşkıdır.

Ama bu sağ lobdur. Çocuk doğduğu zaman, sağ lob işlemektedir; sol lobişlemez.Sonrabilmeden,bilimselolmadançocuğaöğretmeyebaşlarız.Çağlarboyunca, enerjiyi sağ lobdan, sol loba kaydırmanın nasıl yapılacağınıöğrendik. Sağ loba dur deyip, sol lobu çalıştırmayı öğrendik. Eğitimsistemimiz tamamen bundan ibarettir. Ana okulundan üniversiteye kadarbütün eğitimimiz bundan ibarettir. Sağ lobu yok edip, sol lobu desteklemeçabasıdır. Yedi ile on dört yaşları arasında bunu başarırız ve çocuk ölür.Çocuklukimhaedilmiştir.

Artıkçocukçılgındeğildir.Obirvatandaşolurveartıkdisiplini,dili,mantığı,

düz yazıyı öğrenir. Okulda rekabet etmeye başlar, egoist olur. Toplumdageçerli olan bütün nevrotik şeyleri öğrenir. Güce, paraya daha fazla ilgiduymayabaşlarvedahagüçlüolabilmekiçin,nasıldahaiyieğitimalacağınıdüşünmeyebaşlar.Nasıldahaçokparakazanacağını.Nasılbüyükevsahibiolacağını…Bunungibişeyleriöğrenir.Yanisollobakayar.Ozamansağlobdaha az işlemeye başlar. Ya da ancak rüyanda, sen uyurken işler. Bazen,uyuşturucualdığınzamanişler.

UyuşturucununBatı‘dabukadarilgigörmesininteknedeni,Batı‘dakizorunlueğitimin sağ lobu tamamen yok etmeyi başarmış olmasıdır. Batı, fazlaeğitilmiştir.Yani, bir tarafa çok fazla gitmiş, aşırıya kaçmıştır. Sağ lob içinyaşam alanı kalmamıştır.Üniversitelerde, kolejlerde ve okullarda sağ lobuntekrarhayatadönmesiiçinyöntemleruygulamayasokulmadıkça,uyuşturucusorunu ortadan kalkmaz. Uyuşturucuyu yasalarla yasaklamak mümkündeğildir.İçdengetekrartesisedilmedikçeyasailebiryerevaramazsın.

Uyuşturucununçekiciliği,anındavitesideğiştirmesindenkaynaklanır.Enerjinsol lobdan, sağ loba geçer. Uyuşturucunun tek yaptığı budur. Alkolyüzyıllardır bunu yapıyor.Ama şimdi çok daha gelişmiş uyuşturucular var.LSD,Marihuana, Psilosibin.Gelecekte çok daha geliştirilmiş uyuşturucularçıkacak.

Burada suçlu uyuşturucu kullanan değildir. Asıl suçlu, politikacı veeğitimcidir.Asılsuçluonlardır,insanzihniniaşırıucaitenleronlardır.Okadaraşırıyaitmişlerdirki,isyanihtiyacıdoğmuşturvebuihtiyaççokbüyüktür.Şiirinsanların hayatından tamamen silinmiştir, güzellik silinmiştir, sevgisilinmiştir.Para,güç,etkilemegücü,birerTanrı‘yadönüşmüştür.

İnsanlıksevgisiz,şiirsiz,keyifsizveşenliksizyaşamayanasıldevamedebilir?Uzun süre edemez. Dünyanın her yerindeki yeni nesil, eğitim sistemininsaçmalığını göstererek, insanlığa çok büyük bir hizmet vermektedir.Uyuşturucu kullananların okulları bırakması bir tesadüf değildir.Üniversitelerden,kolejlerdenayrılırlar.Bu tesadüfdeğildir.Aynı isyanınbirparçasıdır.

İnsan bir kere uyuşturucunun keyfini alırsa, onu bırakması çok zor olur.Uyuşturucu ancak, içindeki şiirselliği ortaya çıkarmanın daha iyi bir yolubulunursabırakılır,kimeditasyonçokdahaiyibiryoldur.Hertürlükimyevimaddeden daha az zararlı ve daha az yıkıcıdır. Hatta hiçbir zararı yoktur;faydası vardır. Meditasyon aynı şeyi yapar. Zihnini sol lobdan, sağ lobaaktarır,içindekiyaratıcılıkkapasitesiniserbestbırakır.

Dünyadaki uyuşturucu salgını ancak tek bir şekilde önlenebilir: Bu dameditasyondur.Başka bir yolu yoktur. Eğermeditasyon giderek yaygınlaşırveinsanlarınhayatınagirerse,uyuşturucularortadankaybolur.

Artıkeğitimsistemi,sağlobunişlemesinebukadarkarşıolmayıbırakmalıdır.Eğerçocuklarazihinlerininikilobunudakullanmasıöğretilirse,ikisinibirdenkullanıp,hangisininnezamankullanılmasıgerektiğiöğretilirsesorunçözülür.Bazıdurumlardabeynin sadece sol lobugereklidir.Hesapyapmakgerektiğizaman,pazaryerinde,günlükticarethayatında.Ancakbazızamanlardasağlobunkullanılmasıgerekir.

Birşeyisakınunutma.Sağlob,herzamannihaidir,sollobise,biraraç.Sollobun,sağlobahizmetetmesigerekir.Sağlob,sahiptir.Çünküparayısadecehayatın keyfini çıkarmak, hayatı kutlamak için kazanırsın. Sevmek içinbankadabelirlibirmiktardaparanolsunistersin.Sadeceoyunoynamakiçinçalışırsın. Amaç, oyun oynamaktır. Rahatlamak için çalışırsın. Amaç,rahatlamaktır.Çalışmak,amaçdeğildir.

İşetiğigeçmiştenkalmabirsıkıntıdır.Bırakılmasıgerekir.Eğitimdünyasınıngerçek bir devrimden geçmesi gerekir. İnsanlar zorlanmamalı. Çocuklarazorla aynı şeyler tekrar ettirilmemelidir. Eğitim sistemin nedir? Bunu hiçdüşündünmü?Üzerindehiçkafayordunmu?Osadecehafızaeğitimidir.Busayedezekanartmaz,hattagiderekaptallaşırsın.Biraptalolursun.Herçocukokulazekiolarakgirer,amaüniversitedenzekibirkişininçıkmasıçoknadirrastlananbirşeydir.Buçoknadirdir.Üniversiteneredeyseherzamanbaşarılıolur. Evet, diploma alırsın. Ama o diplomanın bedeli çok ağır olmuştur.Zekanı kaybetmişsindir, keyfini kaybetmişsindir, hayatını kaybetmişsindir.Çünküsağlobununişleyişinikaybetmişsindir.

Peki ne öğrendin? Bilgi! Zihnin hafızayla doldu. Tekrar edebilir, yenidenüretebilirsin.Sınavlar tamamenbudur:Eğerbirisi içine tıkılmışolanherşeyikusabilirse çok zeki olarak görülür. Önce bütün bilgiler zorla yutturulur,sonra, sınav kağıdı verilir ve kusması istenir. Eğer verimli bir şekildekusarsan,zekisin.Sanaverilenşeyitamolarakkusarsan,çokzekisin.

Şimdi bunun iyi anlaşılması gerekir. Bir şeyi ancak sindiremezsen aynışekildekusarsın.Eğersindirmişsenaynışeyikusamazsın,başkabirşeyçıkar;kan çıkabilir. Ama yediğin ekmek aynı şekilde çıkmaz. O artık gelemez,çünkü kaybolmuştur. O yüzden her şeyi midende sindirmeden tutmakzorundasın. O zaman sana çok çok zeki derler. En aptallar, en zeki olarakgörülürler.Bugerçektençoküzücübirdurumdur.

Zekiler buna uyamaz. Albert Einstein’ın üniversiteye giriş sınavınıgeçemediğini biliyormusun?O kadar yaratıcı bir zekaya sahipti ki, herkesgibiaptalcadavranmaktazorlanıyordu.

Okullarda, kolejlerde, üniversitelerde, iftihar listelerine girenler ortadankaybolur.Onlarhiçbirişeyaramaz.Onlarıngörkemleriiftiharlistelerindesonbulur ve bir daha ortalıkta görünmezler. Hayat onlara hiçbir şey borçludeğildir.Bu insanlaraneoluyor?Onlarıyokettin.Onlardiplomalarını satınaldı ve her şeylerini kaybetti. Şimdi sadece diplomalarını ve unvanlarınıtaşıyorlar.

Bu tür eğitimin tamamen değiştirilmesi gerekiyor. Sınıfa daha fazla keyifsokulmalı, üniversitelere daha fazla kargaşa, daha fazla dans, şarkı, şiir,yaratıcılıkvezekasokulmalı.Hafızaüzerindekibubağımlılıkazaltılmalı.

İnsanlarizlenmelivedahazekiolmalarıiçinyardımedilmeli.Birinsanyenibirşekildeyanıtverirse,onadeğerverilmeli.Ortadadoğrucevapolmamalı.Zaten yok. Sadece aptalca cevap ve zekice cevap vardır. Doğru ve yanlışkategorisi özünde yanlıştır. Doğru cevap ve yanlış cevap yoktur. Cevap yaaptalcadır, tekrardır ya da yaratıcıdır, zekidir. Tekrar edilen yanıt, doğrugörünsebileonafazladeğerverilmemeli.Çünkütekraredilmiştir.Yenicevap,tamdoğruolmasabile, eski fikirlerleuyuşmasabile, takdiredilmeli.Çünkü

yenidir,zekayıgösterir.

Eğer yaratıcı olmak istiyorsan ne yapmalısın? Toplumun bütün yaptıklarınıbırak.Ailenin,öğretmenlerininsanayaptıklarınıterket.Bütünpolitikacılarınve din adamlarının sana yaptıklarını geride bırak. O zaman tekrar yaratıcıolacaksın. En başta yaşadığın o heyecanı tekrar yaşayacaksın. O hâlâbastırılmış bir şekilde orada bekliyor. Tekrar yüzeye çıkabilir ve o yaratıcıenerji içindeserbestkaldığızamandindarolursun.Benim içindindar insan,yaratıcıinsandır.Herkesyaratıcıdoğar.Amaçokazinsanyaratıcıkalabilir.

Bu kapandan kurtulmak tam sana göre. Yapabilirsin. Tabii çok büyük bircesarete ihtiyacın olacak. Çünkü toplumun sana yaptıklarını bırakmayabaşladığın zaman, saygınlığını kaybedeceksin. Saygıdeğer bir insan olarakgörülmeyeceksin.Garipgörüneceksin.İnsanlarsanabir tuhafbakacak.Sanadeligözüylebakacaklar.“Galibabuzavallıadamdelirmiş”diyedüşünecekler.En büyük cesaret budur. İnsanların seni garip olarak gördüğü bir hayatabaşlamak.

Doğal olarak risk alacaksın. Eğer yaratıcı olmak istiyorsan, her şeyi riskeedebilmelisin.Amabunadeğer.Küçükbiryaratıcılık,bütünbudünyadanvebütünpadişahlıklardançokdahadeğerlidir.

2.ÖĞRENMEYEHAZIROL

Disiplin çok güzel bir kelime, ancak diğer bütün güzel kelimeler gibigeçmişte yanlış kullanılmıştır. Disiplin kelimesi, mürit anlamına gelen“disciple” kelimesiyle aynı kökten gelir. Kelimenin kök anlamı öğrenmesürecidir. Öğrenmeye hazır olan kişi bir mürittir. Öğrenmeye hazır olmasüreciisedisiplindir.

Bilgiliinsanaslaöğrenmeyehazırdeğildir.Çünküozatenbildiğinidüşünür.Bilgidediğişeyeçokönemverir.Bilgisiegosunubesleyenbirşeydenbaşka

birşeydeğildir.Obirmüritolamaz,gerçekdisipliniçindeolamaz.

Socrates şöyle diyor: “Tek bir şey biliyorum, o da hiçbir şey bilmediğim.”Disiplinin başlangıcı budur.Hiçbir şey bilmediğin zaman, içinde büyük biraraştırma, soruşturma ve keşfetme duygusu yükselir. Öğrenmeye başladığınan, arkasındankaçınılmazolarakbaşkabir unsurgirer:Öğrendiğinher şeyisürekli geridebırakmalısın.Aksi haldebir bilgiye, bir dogmayadönüşür vedahafazlaöğrenmeyeengelolur.

Gerçek disipline sahip bir adam asla biriktirmez; her an öğrendiği şeyinöldüğünü hisseder ve tekrar cahil olur. Bu cahillik ışık saçar.Dionysius’uncahilliğe, ışıma demesine katılıyorum. Varoluşun en güzel deneyimlerindenbiri, ışıldayan bir bilmeme durumunda olmaktır. O bilmeme durumundaolduğunzamanaçıksındır.Hiçbirengelyoktur.Keşfetmeyehazırsındır.

Disiplin yanlış yorumlanmıştır. İnsanlar başkalarına hayatlarını disiplineetmelerinisöyler.Bunuyap,bunuyapma.Binlerceyaplarveyapmalar,insanaempoze edilmiştir. Eğer insan binlerce yap ya da yapmalarla yaşıyorsa,yaratıcıolamaz.Obirtutsaktır.Heryerdekarşısınaduvarçıkar.

Yaratıcıbirinsanınbütünyapveyapmalarıeritmesigerekir.Onunözgürlüğevealanaihtiyacıvar;sonsuzalana,bütüngökyüzüne,bütünyıldızlaraihtiyacıvar.Ancakozamanözündekikendiliğindenlikbüyümeyebaşlar.

Oyüzdenunutma,banagöredisiplin,OnEmir’ebenzemez.Bensanadisiplinvermiyorum. Ben sadece sana nasıl öğrenmeye devam edip, bilgibiriktirmeyeceğini kavratmaya çalışıyorum.Disiplinin kalpten gelmeli, sanaaitolmalı.Aradabüyükbirfarkvar.Eğerdisiplinisanabirbaşkasıveriyorsa,sana asla uymaz. Başkasının kıyafetlerini giyiyor gibi olursun. Ya çok bolgeliryadaçokdar.İçindekendiniaptalgibihissedersin.

Muhammed,Müslümanlarabirdisiplinvermiştir.Onuniçiniyiolabilir,amabirbaşkasıiçiniyiolamaz.Buda,milyonlarcaBudist’ebirdisiplinvermiştir.Onuniçiniyiolabilir,amabaşkasıiçinolamaz.Disiplin,bireyselbirolgudur.Onuödünç aldığın zaman, belirlenmiş prensiplere göre yaşamaya başlarsın.Ölü prensiplere göre. Hayat asla ölü değildir. Hayat her an sürekli

değişmektedir.Hayatbirakıştır.

Herakleshaklıydı.Aynınehirdeikikereyıkanamazsın.Hattabenaynınehirebir kez bile giremezsin diyorum; nehir o kadar hızla akıyor ki! İnsanın herduruma, nüanslarına dikkat etmesi, tetikte olması gerekir, ve tepkileri oandakidurumagöreolmalıdır, başkaları tarafındanverilmiş, hazır cevaplaragöredeğil.

İnsanlığınaptallığınıgörüyormusun?BeşbinyılönceManu,Hindularabirdisiplinsunduveonlarhalaonuizliyor.ÜçbinyılönceMusa,Yahudilerebirdisiplinverdiveonlarhalaonuizliyor.BeşbinyılönceAdinatha,Jaina’larabir disiplin verdi ve onlar hala onu izliyor. Bütün bu disiplinler, dünyayıtımarhaneyeçeviriyor.Hepsininsonkullanmatarihigeçmiş,uzunyıllaröncegömülmelerigerekirdi.Seniçindecesetler taşıyorsunveocesetlerkokuyor!Heryanıncesetlerleçevriliolduğuzaman,nasılbirhayatınolabilir?

Bensanaanlıkyaşamıöğretiyorum.Anınözgürlüğünü,anınsorumluluğunuöğretiyorum. Şu anda doğru olan bir şey, bir sonraki anda yanlış olabilir.Tutarlı olmaya çalışma, aksi halde ölmüş olursun. Sadece ölüler tutarlıdır.Yaşamayaçalış.

Bütün tutarsızlıklarla, her anını geçmişi referans almadan, geleceği referansalmadanyaşa.Oanı,oanıniçeriğindeyaşa.Ozamankatılımınbütünselolur.Obütünlüğüngüzelliğivardırveobütünlüğünyaratıcılığıvardır.Ozamanneyaparsanyap,kendineözgübirgüzelliğiolacaktır.

3.SIRADANLIKTANİRVANA’YIBUL

Hayat yaratan, hayatı güzelleştiren bir bahçıvanın Nobel ödülü aldığınıduydun mu? Tarlaları sürüp, hepimizi besleyen çiftçinin ödüllendirildiğiniduydunmu?Hayır,sankidünyadahiçvarolmamışgibiyaşayıpölür.

Bu çok çirkin bir ayrımcılıktır. Her yaratıcı ruh, ne yarattığının önemi

olmadansaygıgörmeliveonurlandırılmalı.Böyleceyaratıcılığadeğerverilir.AmapolitikacılarbileNobelödülüalıyor.Onlarakıllıbirerhayduttanbaşkabir şey değildir. Dünyada yaşanmış olan bütün katliamlar, politikacılaryüzünden yaşanmıştır ve onlar hala küresel intihar için daha fazla nükleersilahüretiyor.

Gerçekvedürüstbirtoplumdayaratıcılık,saygıvedeğergörürçünküyaratıcıruh,Tanrı‘ylaişbirliğiiçindedir.

Estetikanlayışımızhiçzengindeğil.

AklımaAbrahamLincolngeldi.ObirayakkabıcınınoğluyduveAmerika’nınbaşkanı oldu. Doğal olarak, bütün aristokratlar çok rahatsız oldu, kızdı,öfkelendi.AbrahamLincoln’unöldürülmüşolmasıbirtesadüfdeğil.Ülkeninbirayakkabıcınınoğlutarafındanyönetilmesifikrinikabullenemediler.

Başkanlığının ilk gününde, yemin ettikten sonra senatoda yaptığı ilkkonuşmada, tam konuşmak için kürsüye çıktığı zaman, çirkin bir aristokratayağa kalktı ve şöyle dedi: “BayLincoln, bir tesadüf eseri ülkenin başkanıoldunuz. Ama sakın babanızla birlikte evime gelip, ailem için ayakkabıölçüsü aldığınız günleri unutmayın. Birçok senatör, babanızın yaptığıayakkabılarıgiyiyor.Oyüzdenaslakökeniniziunutmayın.”

Bu şekilde onu aşağılayacağını sanıyordu. Ama Abraham Lincoln gibi biradamı aşağılayamazsın. Sadece küçük insanlar, aşağılık kompleksi olaninsanlaraşağılanabilir.Büyükinsanlarıiseaşağılamakmümkündeğildir.

Abraham Lincoln, herkes tarafından hatırlanması gereken bir şey söyledi.“Senatoda ilk konuşmamı yapmadan önce, bana babamı hatırlattığınız içinsizeminnettarım.Babamçokgüzel, çokyaratıcıbir sanatçıydı.Onunkadargüzel ayakkabı yapabilen kimse yoktur. Ne yaparsam yapayım, onunsanatçılığının büyüklüğü kadar büyük bir başkan olamayacağımı çok iyibiliyorum. Ben onu asla aşamam. Bu arada, siz aristokratlara bir şeyhatırlatacağım. Eğer babamın yaptığı ayakkabılar ayağınızı vuruyorsa, busanatıonunyanındaöğrendim,harikabirayakkabıcıdeğilimamaenazındanayakkabılarınızıtamiredebilirim.Banahaberverin,evinizegelirim.”

Senatoda derin bir sessizlik vardı. Senatörler, bu adamı aşağılamanınmümkün olmadığını anladı. Aynı zamanda yaratıcılığa ne kadar büyük birsaygıduyduğunugöstermişti.

Resim,heykelyadaayakkabıyapmanhiçönemlideğildir.Bahçıvan,çiftçi,balıkçı, marangoz olman önemli değil. Önemli olan tek şey var: Yarattığınşeye ruhunu koyabiliyor musun? O zaman yarattığın ürünlerde sankiTanrı‘danbirerparçabulunur.

Unutma, yaratıcılığın yapılan işle ilgisi yoktur. Yaratıcılık, senin bilincininniteliği ile ilgilidir.Yaptığınherşeyyaratıcıolabilir.Yaratıcılığınneanlamageldiğinibiliyorsanyaptığınherşeyyaratıcıolabilir.

Yaratıcılık, işten,meditasyon gibi keyif almaktır. Herhangi bir işi derin birsevgiyle yapmaktır. Eğer bu salonu sevgiyle temizlersen yaratıcı olur.Amaeğerbenisevmiyorsan,ozamanbuişbirgöreve,yapılmasızorunluolanbirşeyedönüşür, o zamanbir yükolur.O zamanyaratıcı olmak için başkabirzamanıtercihedersin.Obaşkazamandaneyapacaksın?Yapacakdahaiyibirşeybulabilirmisin?Eğerresimyaparsan,kendiniyaratıcımıhissedeceksin?

Resim yapmak, yerleri silmek kadar sıradandır. Orada, tuvale renkleratacaksın.Buradayerleriyıkayıp, temizleyeceksin.Ne farkvar?Biriyle,birarkadaşınla konuşurken, vaktinin boşa harcandığını düşünürsün. Sen büyükbir kitap yazmak istiyorsun, o zaman yaratıcı olacaksın.Ama bir arkadaşıngelmiş!Birazdedikoduyapmakdaçokgüzeldir.Yaratıcıol!

Bütün o büyük kitaplar, yaratıcı insanların dedikodularından başka bir şeydeğildir. Ben burada ne yapıyorum? Dedikodu. Bir gün belki yazıyadökülebilir. Ama aslında dedikodudan başka bir şey değil. Bunu keyifleyapıyorum. Sonsuza dek bu şekilde konuşmaya devam edebilirim. Sen birgünsıkılabilirsin,amabenaslasıkılmayacağım.Benimiçintambirkeyif.Birgünokadarsıkılırsınki,ortadankaybolursun.Buradakimsekalmazvebenhalakonuşuyorolurum.Eğerbirşeyigerçektenseviyorsan,yaratıcısındır.

Amabuherkesinbaşınageliyor.Banabirçok insangeliyor. İlkgelişlerinde,“Her türlü işmi,Osho; temizlik bilemi?” diye sorarlar, “temizlik bilemi?

Amaseninişinolduğunagöreseveseveyaparız”diyedevamederler.Sonra,birkaçgünsonra,tekrargelirlerve“temizliktendahayaratıcıbirşeyyapmakistiyoruz”derler.

Sanabirfıkraanlatayım.

Seks hayatlarının heyecanını kaybetmesine üzülen genç kadın, sonundakocasını hipnoz tedavisine gitmeye ikna eder. Birkaç seanstan sonra cinselilgisitekraralevlenmiştir.Amasevişirkenaradasıradahızlayatakodasındançıkıyor,tuvaletegiriyorvebirsüresonratekrardönüyordu.

Bunumerakedenkadın,birgünonunpeşindentuvaletegitti.Kapınınönündesessizce durup, içeriye tek gözle baktığı zaman, kocasının aynadakigörüntüsüneodaklanıp,kendinebakarkenmırıldandığınıduymuş. “Obenimkarımdeğil.Obenimkarımdeğil.”

Birkadınaaşıkolduğunzaman,otabiikikarındeğil.Sevişirsin,keyifalırsın,amaher şeydurulduktan sonra,o zamankarınolur.Ozamanher şeyeskir.Sonraoyüzübilirsin,obedenibilirsin,o topografyayıbilirsinve sıkılmayabaşlarsın. Hipnozcu iyi yapmış. Sadece eşinle sevişirken, onun karınolmadığınıdüşüntelkinindebulunmuş.

O yüzden temizlik yaparken, resim yaptığını hayal et. “Bu temizlik değil,büyükbiryaratıcılık”.Veöyledeolur!Busadecezihnininoynadığıbiroyun.Eğeranlarsan,yaptığınherişebiryaratıcılıkgetirebilirsin.

Anlayışlı bir insan, sürekli yaratıcıdır. Yaratıcı olmaya çalıştığından değil.Oturuşuyaratıcıbireylemdir.Oturmasınıizle.Hareketlerindebelirlibirdans,belirlibirgururgörürsün.Dahageçengün,büyükbirasaletlemezarındayatanbirZenustasıhikayesiokudum.Adamölmüş.Ölümübileyaratıcıbireylem.Mükemmel yapmış. Aşılması mümkün değil. Ölüyken bile bir asalatle, birgururladuruyor.

Bunu anladığın zaman, ne yaparsan yap; yemek, temizlik… Hayat küçükşeylerden oluşur. Egon bunların küçük şeyler olduğunu söyler. Sen büyükşeyleryapmakistiyorsun.Büyükbirşiiryazmak.Shakespeare,KalidasyadaMiltonolmakistiyorsun.Sorunuyaratanseninegon.Egoyubırakveherşey

yaratıcıolsun.Şöylebirhikâyeduydum:

Bir ev kadını bakkal çırağının sürekli siparişlerini hemen getirmesindenmemnunolduğuiçinonaadınısormuş.Oğlan“Shakespeare”diyeyanıtlamış.

“Nekadarünlübirisim.”

“Öyleolmalı.Tamüçyıldırbumahalleyeservisyapıyorum.”

Bayıldım. Neden Shakespeare olmaya gerek var ki? Üç yıl bir mahalledeservisyapmak!Bu,neredeysebirkitap,bir roman,bir temsilyazmakkadargüzelbirşey.

Hayatküçükşeylerdenoluşur.Eğersenseversenbüyükolurlar.Ozamanherşeyyücelir.Eğer sevmiyorsan, o zaman egondevreyegirer. “Bu sana layıkdeğil. Temizlikmi?Bu sana layık değil.Büyük bir şeyler yap. JoanD’Arcol.”Hepsisaçmalık.BütünJoanD’Arc’larsaçmalıktır.

Temizlik yapmak çok güzeldir. Sakın egona kapılma. Ne zaman ego gelip,senidahayüceşeyleredoğruyönelmeyeiknaetse,hemenbununfarkınavarve egoyu bırak. O zaman, zamanla önemsiz şeylerin kutsal olduğunugörürsün.Hiçbirşeysıradandeğildir.Herşeykutsalveilahidir.

Hayatındaki her şey sana kutsal gelmiyorsa, dini bir hayat yaşayamazsın.Kutsal insanseninazizdediğinkişilerdeğildir,osadeceegotatminiiçinbirşeyleryapıyorolabiliramasanabirazizgibigörünecektir.Ayrıca,sanaazizgibigörünecektir,çünküonunbüyükişleryaptığınıdüşünürsün.Kutsalinsan,sıradan hayatı seven, sıradan insandır. Odun kesmek, kuyudan su çekmek,yemek pişirmek.Dokunduğu her şey kutsal olur.Yüce şeyler yapmıyordur.Amayaptığıherşeyiyüceltiyor.

Yücelik yapılan işte değil. Yücelik, o işi yaparken senin bilincinin kattığışeydedir. Bunu dene. Bir çakıl taşına büyük bir sevgiyle dokun. O zamanbüyükbirelmasadönüşür.Gülümse.Birdenkralyadakraliçeolursun.Gül,keyif al. Hayatının her anı, meditasyonla yoğurulmuş sevginle dönüşümeuğramalı.

Yaratıcı ol dediğim zaman, herkesin gidip büyük bir ressam ya da şair

olmasını söylemiyorum. Ben sadece bırak hayatın bir resim, bir şiir olsundiyorum.

Bunuherzamananımsaaksitaktirdeegonhayatınabazısorunlargetirecektir.

Suçlulara git ve neden suç işlediklerini sor. Yapacak büyük bir şeybulamadıkları içindir. Ülkenin başkanı olamamışlardır. Tabii ki herkes birdevlet başkanı olamaz. O yüzden başkanı öldürürler. Bu çok daha kolay.Birdenbaşkankadarünlüolurlar.Birdenbütüngazetelerinbaş sayfalarındaresimleriçıkar.

Birkaçayöncebiradamyedikişiyiöldürdü.Onanedeninisordular.Çünküoölen yedi kişiyle hiçbir bağlantısı yoktu. Büyük bir insan olmak istediğinisöyledi. Hiçbir gazete onun şiirlerini, onun makalelerini basmıyordu. Heryerdengeriçevriliyordu.Hiçkimseonunresminibasmıyorduvehayatakıpgidiyordu. O yüzden yedi kişiyi öldürdü. Onunla bir bağlantıları yoktu.Onlarabiröfkebeslemiyordu.Sadecevesadeceünlüolmakistemişti.

Politikacılarvesuçlularfarklıtürdeinsanlardeğildir.Bütünsuçlularpolitiktirvebütünpolitikacılarsuçludur,sadeceRichardNixondeğil.ZavallıRichardNixon, suçüstüyakalandı, hepsi bu.Diğerleri birazdaha zeki vebirazdahakurnaz.

BayanMoskowitzçokgururluydu.Komşusunasordu:“OğlumLouie’ninneyaptığınıbiliyormusun?”

“Hayır.OğlunLouieneyapıyor?”

“Obirpsikiyatristegidiyor.Haftadaikikerebirpsikiyatristegidiyor.”

“Buiyibirşeymi?”

“Tabiikiiyibirşey.Saatinekırkdolarödüyorvesadecebendensözediyor.”

Aslabuyüce,ünlü,gerçekboyutundandahabüyükbirigibiolmaeğilimlerinekendinikaptırma.Asla!Gerçekboyutmükemmeldir.Gerçekboyuttaolmak,sadece sıradan olmak, olması gerektiği gibi olmaktır. Ama bu sıradanlığı,olağanüstübirşekildeyaşa.Nirvanabilincitamamenbudur.

Şimdisanasonşeyisöyleyeyim.EğerNirvanaseniniçinulaşılmasıgerekenbirhedef,büyükbirhedefedönüşürse,ozamanbirkabusyaşarsın.OzamanNirvana, en son ve en büyük kabusun olur. Ama eğer Nirvana, küçükşeylerdeyse, onları yaşama şeklindeyse, her küçük aktiviteyi, kutsal bireyleme,bir duayadönüştürmearacıysa, o zamanevinbir tapınağadönüşür.Bedenin Tanrı‘nın ikametgâhına dönüşür. O zaman baktığın her yer,dokunduğunherşey,muhteşembirgüzelliğevekutsallığasahiptir.OzamanNirvana,özgürlüktür.

Nirvana, sıradan hayatı her şeyiyle, tam bir farkındalıkla, ışıldayarakyaşamaktır.Ozamanherşeyışımayabaşlar.Bumümkün.Bunusöylüyorum,çünküböyleyaşadımveböyleyaşıyorum.Bunusöylediğimzaman, tambiryetkinlikle söylüyorum. Bunu söylediğim zaman, Buda’dan ya da İsa’danalıntıyapmıyorum.Bunusöylediğimzaman,kendimdenalıntıyapıyorum.

Bu benim için mümkün oldu, senin için de olabilir. Sadece egonun peşinedüşmeyeter.Hayatısev,hayatagüven.Ozamanhayatsanaihtiyacınolanherşeyiverecek,senikutlayacaktır.

4.HAYALCİOL

Friderich Nietzsche bir açıklamasında şöyle diyor: “Bütün hayalcilerin yokolduğu gün insanlık en büyük felaketini yaşayacaktır.” İnsanoğlunun bütünevrimi,insanhayalettiğiiçingerçekleşmiştir.Dünhayalolanbirşey,bugüngerçektir.Vebugününhayalleri,yarınıngerçekleriolacaktır.

Bütün şairler hayalcidir. Bütün müzisyenler hayalcidir. Bütün mistiklerhayalcidir.Aslındayaratıcılık,hayalinyanürünüdür.

Amabuhayaller,SigmundFreud’unanalizettiğirüyalardeğildir.Oyüzden,bir şairin hayaliyle, bir heykeltıraşın hayaliyle, bir mimarın hayaliyle, birmistiğin hayaliyle, bir dansçının hayaliyle, hasta bir zihnin hayallerini

ayırmakgerekir.SigmundFreud’un,insanevriminintemelinioluşturanbüyükhayalcilerleilgilenmemesibüyükbirtalihsizlikolmuştur.Osadecepsikolojikolarak hasta insanlarla çalıştı. Ve bütün hayat deneyimi, psikopatlarınhayallerini ve rüyalarını analiz etmek olduğu için, rüya ya da hayal görmesözcüğü lanetlendi. Deliler hayal kurar. Ama onun hayalleri yıkıcı olur.Yaratıcı insan da hayal kurar, rüya görür. Ama onun hayalleri dünyayızenginleştirir.

AklımaMichelangelogeldi.Her türlümermerin satıldığıbirpazaryerindengeçerken, çok güzel bir taş gördü ve onun fiyatını sordu. Dükkan sahibi,“Eğer o kayayı istiyorsan, onu bedava alabilirsin, çünkü orada yer işgaletmektenbaşkabirşeyyapmıyor.Tamonikiyıldırkimseonusormadıbile.Bendeotaştaherhangibirpotansiyelgörmüyorum.”dedi.

Michelangelo o kaya parçasını aldı ve neredeyse bir yıl boyunca üzerindeçalışıp,belkidegelmişgeçmişengüzelheykeliyaptı.Birkaçyılöncebirdelionu kırmaya çalıştı. Heykel Vatikan’daydı. İsa’nın çarmıhtan indirildiktensonra, annesi Meryem Ana’nın kucağında ölü yatarken görüldüğü birheykeldi.

Ben sadece fotoğrafını gördüm. Ama o kadar canlı ki, sanki İsa her anuyanacakmışgibi.Mermeriokadarsanatsalbirşekildekullanmışki,İsa’nınhem gücünü, hem de narinliğini hissedebiliyorsun. Meryem Ana’nıngözlerindekiyaşlarbilebellioluyor.

Birkaç yıl önce delinin teki, Michelangelo’nun yaptığı o heykeli çekiçleparçaladı.Nedenyaptığısorulunca,şöylededi:“Bendeünlüolmakistedim.Michelangelo tambir yıl çalıştı ve sonra ünlü oldu.Ben sadece beş dakikaçalıştım ve bütün heykeli parçaladım. Artık benim adım, dünyadaki bütüngazetelerinmanşetlerineçıkacak.”

İkiadamdaaynımermerüzerindeçalıştı.Biriyaratıcıydı,diğeriisebirdeli.

Biryılgeçtiktensonra,Michelangeloheykelinibitirmişti.Dükkansahibinibirşey göstermek için evine çağırdı. Dükkan sahibi gözlerine inanamadı. “Bugüzelmermeri nereden buldun?” diye sordu.Michelangelo yanıtladı: “Onu

tanımadınmı?Dükkanınınönündeonikiyılboyuncabekleyenoçirkintaş.”Buolayaklımageldiçünkü,dükkansahibişöylesormuştu:“Oçirkinkayanınbukadargüzelbirheykeledönüşebileceğininasıldüşündün?”

“Bunu düşünmedim. Bu heykeli yapmayı hayal ediyordum. Kayanınyanından geçerken, birden İsa’yı gördüm. Bana: “Bu kaya içinde kapalıkaldım.Benikurtar.Bukayadançıkmamayardımet”dedi.Heykelikayanıniçindegördüm.Oyüzdenbensadeceküçükbirişyaptım.KayanınüstündekigereksizparçalarıattımveİsaileMeryem’ikapatıldıklarıyerdenkurtardım.”

Sigmund Freud ayarında bir adam, hasta insanların rüyaları ve hayalleriyerine, sağlıklı insanların, sadece sağlıklı insanlar değil, yaratıcı insanlarınrüyalarınıvehayallerinianalizetseydi,insanlığaçokbüyükbirkatkısağlamışolurdu. Onların rüyalarının analizi, bütün rüyaların bastırılmış duygularolmadığını gösterecekti. Onların rüyalarının analizi, bazı rüyaların, normalinsanların sahip olduğundan daha yaratıcı bir bilinçten doğduğunu gösterir.Onlarınrüyaları,hastadeğil,sağlıklı.İnsanoğlununvebilincinintümevrimi,burüyalaravehayallerebağlıdır.

Bütün varoluş tek bir organik bütündür. Sen sadece başkalarıyla eltutuşmuyor,ağaçlarlaeltutuşuyorsun.Sizsadecebirliktenefesalmıyorsunuz.Bütünevrenbirliktenefesalıyor.

Evrenderinbiruyumiçindedir.Ancakinsan,uyumdiliniunutmuştur.Buradabenimgörevimbunusanahatırlatmak.Bizuyumyaratmıyoruz.Uyumzatensenin gerçeğin. Sadece onu unutmuş durumdasın. Belki de bunu unutmakanlaşılırbirşeydir.Eğeronunladoğuyorsan,onunasıldüşünebilirsin?

Eski bir hikayede, felsefi bir ruh hali içinde olan genç bir balık, yaşlı birbalığasorar:“Okyanushakkındaçokşeyduydum.Onerede?”Ookyanusuniçinde. Okyanusun içinde doğdu, okyanusun içinde yaşadı, ondan hiç ayrıkalmadı. Okyanusu kendinden farklı bir nesne olarak görmedi. Yaşlı balık,gençfilozofututtuve“Okyanus,içindeyaşadığımızşeydir”dedi.

Genç filozof karşılık verdi: “Şaka yapıyor olmalısın. Bu, su ve sen onaokyanusdiyorsun.Arayışımadevametmeli,dahabilgebalıklarasormalıyım.”

Bir balık ancak bir balıkçı tarafından yakalanıp kumların üzerine atıldığızamanokyanusunfarkınavarır.İlkkezozaman,herzamanokyanusuniçindeyaşamış olduğunu anlar.Okyanus onun hayatıdır ve o olmadan yaşayamaz.Amainsandabirzorlukvardır.Senvaroluşundışınaçıkarılamazsın.Varoluşsonsuzdur,çıkıp,varoluşadışarıdanbakacağınbirkıyıyoktur.Neredeolursanol,varoluşunbirparçasısın.

Hepimizbirliktenefesalıyoruz.Aynıorkestranınbirparçasıyız.Onuanlamakbüyükbirdeneyimdir.Bunarüyademeyin.ÇünküSigmundFreudyüzündenrüyayaçokyanlışdamgalarvurulmuştur.Yoksaengüzelkelimelerdenbiridir.Çokşiirseldir.

Sadece sessiz olmak, sadece mutlu olmak, sadece… Bu sessizliğebaşkalarının katıldığını hissedeceksin. Düşündüğün zaman, başkalarındanayrılırsın. Çünkü sen bir şeyler düşünüyorsun ve diğer kişi bir şeylerdüşünüyor.Amaeğerikinizdesessizseniz,ozamanaranızdakibütünduvarlarkaybolur.

İkisessizlik,ikiolarakkalamaz;biredönüşür.

Hayatın bütün yüce değerleri… Sevgi, dinginlik, neşe, heyecan, tanrısallık,senibüyükbirtekliğinfarkınavardırır:Sendenbaşkakimseyoktur.Hepimiztek gerçeğin farklı ifadeleriyiz. Tek şarkıcının, farklı şarkılarıyız. Tekdansçının,farklıdanslarıyız.Farklıresimleriz.Amaressambirtane.

Buna rüya deme, çünkü rüya dediğin zaman onun gerçek olduğunuanlamıyorsun. Halbuki gerçek, herhangi bir rüyanın olamayacağı kadargüzeldir. Gerçek, daha coşkulu, daha renklidir, daha keyiflidir. Hayaledebileceğindendahaçokdansbarındırır.Amabizbilinçsizceyaşıyoruz.

İlk bilinçsizliğimiz, kendimizi ayrı olarak görmektir. Ben hiçbir insanın biradaolmadığınıvurguluyorum.Hepimizdevbirkıtanınparçalarıyız.Çeşitlilikvar ama bu bizi ayrı kılmaz. Çeşitlilik hayatı zenginleştirir. Bir parçamızHimalayalar’da,birparçamızyıldızlarda,birparçamızgüllerde,birparçamızkuşun kanadında, bir parçamız ağacın yeşilindedir.Her tarafa dağılmışızdır.Bunu gerçeklik olarak yaşamak, hayata olan yaklaşımını dönüştürecektir.

Dolayısıylahereyleminivevarlığınıdönüştürecektir.

Sevgidoluolacaksın.Hayatıbüyükbirminnetleyaşayacaksın.Banagöreilkkezolarakgerçekbirdindarolacaksın.BirHıristiyandeğil,birHindudeğil,birMüslümandeğil.Amagerçek,safbirdindar.

Din kelimesi çok güzeldir. Kökeni, cahillik yüzünden ayrı düşenlerin biraraya getirilmesi anlamına gelen bir kelimedir. Onları bir araya getirmek;onlarıuyandırarak,ayrıolmadıklarınıgöstermektir.

Ozamanbirağacazararveremezsin.Ozamanşefkatvesevginkendiliğindenoluşur.Senintasarladığınbiröğretidenortayaçıkanbirşeyolmaz.Eğersevgiöğrenilmişsesahtedir.Eğerbarışseverliküretilmişsesahtedir.Eğermerhametbesleniyorsa sahtedir. Ama eğer senin hiçbir çaban olmadan, kendiliğindenortayaçıkıyorsa,ozamangerçekliğiçokderinden,çoközelbiryerdengelir.

Geçmişte din adına çok suç işlenmiştir. En fazla insan, dindar insanlartarafındanöldürülmüştür.Bütünbudinlerinyalanvesahteolduğuortadadır.

Gerçekdinindoğmasıgerekiyor.

P. G. Wells’e, Dünya Tarihi Kitabı‘nı —çok önemli bir çalışmadır—yayınladığızamansormuşlar.“Medeniyethakkındanedüşünüyorsunuz?”

P.G.Wellsşöyleyanıtlamış:“Çokgüzelbirfikir.Amaartıkbirininbirşeyleryapıponuhayatageçirmesigerekiyor.”

Günümüze kadar bizler,medeni, kültürlü ya da dindar olmadık.Medeniyetadına, kültür adına, din adına, her türlü barbarlığı yaptık: İlkel, insanayakışmayan,hayvanişeyler.

İnsangerçekliktenuzağadüşmüştür. İnsanınhepimizinbirolduğugerçeğineuyandırılması gerekiyor. Bu bir varsayım değil. Çağlar boyunca hiçbiristisnasıolmadan,bütünmeditasyoncularınyaşadığıbirşey.Bütünvaroluşuntekbirorganikbütünolduğu.

Oyüzden,herhangibirgüzeldeneyimirüya ilekarıştırma.Onarüyademekgerçekliğini ortadan kaldırır. Rüyaların gerçek yapılması gerekiyor.Gerçeklerinrüyalaradönüştürülmesideğil.

DÖRTSORU

Kalbindesöylenmesigerekenbirşarkı,edilmesigerekenbirdansvar.

Amadansgörünmezdir.Veşarkı…Senonuhenüzduymadınbile.

Oseninvarlığınıniçindekiözdegizlidir.

Onunyüzeyeçıkarılmasıgerekir.İfadeedilmelidir.

Kendinigerçekleştirmekdemek,iştebudur.

1.HAFIZAVEHAYALGÜCÜ

Soru:

Bizesüreklihafızadanvazgeçmemizivebulunduğumuz anı yaşamamızıöneriyorsun. Ama hafızamı bırakırken, aynı zamanda yaratıcı hayalgücümübırakmakzorundayım.Çünkübenbiryazarım.Veyazdığımherşeyin,hatırladığımşeyleriçindebirkökenivar.

Acaba dünyada, sanat ve sanatı mümkün kılan yaratıcı hayal gücüolmasanasıl olurdu?BirTolstoy aslabirBudaolamaz.AmabirBuda,SavaşveBarış’ıyazabilirmi?

Benianlamamışsın,amabuçokdoğal.Benianlamakzordurçünküanlamakiçinhafızanıbırakmangerekiyor.Hafızasürekliarayagirer.Sensadecebenimkelimelerimidinliyorvesonrabukelimelerikendihafızana,kendigeçmişinegöre yorumluyorsun. Eğer şimdi ve burada değilsen, beni anlayamazsın…ancak o zaman buluşma olur. Aksi halde fiziksel olarak burada olsan da,psikolojikolarakyoksun.

Ben sana asıl hafızanı bırak demiyorum. Bu aptalca olur. Asıl hafızangereklidir. Adını bilmelisin. Babanın, annenin, eşinin, çocuğunun adını,neredeyaşadığınıbilmelisin.Tekrarotelinedöneceksin.Tekrarodanıbulman

gerekiyor. Asıl hafızan kastedilmiyor. Kastedilen, psikolojik hafızadır. Asılhafıza bir sorun değildir. O saf bir anımsamadır. Ancak bundan psikolojikolarak etkilendiğin zaman, sorun çıkmaya başlar. Aradaki farkı anlamayaçalış. Dün biri sana hakaret etti. Bugün onunla yine karşılaşıyorsun. Asılhafıza, “Bu adamdünbana hakaret etti” der. Psikolojik hafıza ise, o adamıgörünce sinirlenir. O adamı görünce öfkelenirsin. Adam belki de özürdilemeye gelmiştir. Senden kendisini affetmeni istemeye gelmiş olabilir.Hatasını anlamış olabilir, bilinçsiz davranışının farkına varmış olabilir.Seninle tekrar dost olmak istediği için gelmiş olabilir, ama senöfkeleniyorsun.Kızgınsınvebağırmayabaşlıyorsun.Onunşuandakiyüzünügörmüyorsun. Dün sana gösterdiği yüzden etkilenmeye devam ediyorsun.Amadüngeçmiştekaldı.Köprününaltındannekadarsuaktı?Buadamaynıadam değil.Yirmi dört saat birçok değişiklik getirmiştir.Hatta sen de artıkaynıinsandeğilsin.

Asıl hafıza, “Bu adam dün bana hakaret etti” der. Ama, o ben değişti. Buadam da değişti. Yani, sanki o yaşanmış olan olay, sizlerle hiçbir ilgisiolmayan iki kişi arasında yaşanmış gibidir. İşte o zaman psikolojik olaraközgürsün. “Hala öfkeliyim” demezsin. Devam eden bir kızgınlık olmaz.Hafıza oradadır, ama psikolojik etkilenme yoktur. O adamla, onun şu andaolduğugibiveseninşuandaolduğungibibuluşmalısın.

Biradamgelip,Buda’nınsuratınatükürdü.Çoköfkeliydi.ObirBrahminidiveBuda,rahiplerinçoköfkelendiğişeylersöylüyordu.Buda,yüzünüsildiveadamasordu:“Söyleyecekbaşkabirşeyinvarmı?”

HavarisiAnandaçoköfkelendi.Okadarkızmıştıki,Buda’danizinistedi.“Buadamahaddinibildirmemeizinver.Bukadarıçokfazla.Bunakatlanamam.”

Budayanıtladı:“Amaoseninsuratınatükürmedi.Bu,benimyüzüm.Ayrıcaonabirbak.Çokbüyükbirsıkıntıiçinde.Onabaksana.Onuhoşgörmelisin.Banabirşeylersöylemekistiyor.Amakelimeleryetersizkalıyor.Bubenimdesorunum.Hayatımınenbüyüksorunuvebuadamıaynıdurumdagörüyorum.Yaşadıklarımı sizlerin anlayacağı dilde ifade etmeye çalışıyorum. Amayapamıyorum,çünkükelimeleryetmiyor.Buadamdaaynıdurumda.Okadar

kızgın ki, hiçbir kelime öfkesini ifade edemiyor. Tıpkı benim yaşadığımsevgiyi, hiçbir kelimenin, hiçbir eylemin ifade edemediği gibi.Bu adamdaaynızorluğuyaşıyor.Sadecegör.”

Buda görüyor. Ananda da görüyor. Buda, sadece asıl hafızayı biriktiriyor.Anandaisepsikolojikhafızayaratıyor.

Adam, Buda’nın söylediklerine inanamadı. Büyük bir şaşkınlık içindeydi.EğerBudaonavursaydıyadaAnandaüzerineatlasaydı,bukadarşaşırmazdı,ortada şaşıracak bir şey olmazdı. Bu, beklenen, doğal bir tepki olurdu.İnsanlarböyle tepkiveriyor.AmaBuda,adamıhissediyor.Yaşadığızorluğugörüyor. Adam gitmiş ve bütün gece uyuyamamış. Sürekli bu olayıdüşünmüş,üzerindemeditasyonyapmış.Yaptığışeyyüzündençokbüyükbirvicdanazabıçekmeyebaşlamış.Kalbindebiryaraaçılmış.

ErtesisabahhemenBuda’yagitmiş,önündekapanıp,ayaklarınıöpmüş.Buda,Ananda’yadönmüş:“Bak,yineaynısorun.Şimdibanakarşıokadaryoğunduygular besliyor ki, kelimelerle ifade edemiyor. Ayaklarıma dokunuyor.Çaresiz durumda. Çok yoğun bir duygu yaşadığın zaman bunu ifadeedemezsin. Kelimelere dökemezsin. Karşındakine anlatamazsın. Onusembolizeedecekbirdavranışbulmakzorundasın.Bak.”

Adamağlamayabaşladı. “Özürdilerim, efendim.Her şeyimleözürdilerim.Sizingibibirinetükürmekyaptığımenaptalcaşeydi.”Buda,yanıtladı:“Unutgitsin.Senintükürdüğünadamartıkyok.Tükürenadamdayok.Senyenisinvebenyeniyim.Bak,şuandadoğangüneşyenibirgüneş.Herşeyyeni.Dünartık yok. Onu geride bırak. Nasıl affedebilirim? Çünkü sen bana hiçtükürmedin.Senartıkolmayanbirinetükürdün.”

Bilinçsürekliakanbirnehirdir.

Hafızanı bırak dediğim zaman, psikolojik hafıza demek istiyorum. Asılhafızayı değil.Buda, o adamın dünkendine tükürdüğünü tabii ki hatırlıyor.Ama aynı zamanda, bu adamın ya da kendisinin dünkü kişiler olmadığınıhatırlıyor.O bölümkapanmıştır.Onu hayatın boyunca taşımanın bir anlamıyok.Amasentaşıyorsun.Birisanaonyılöncebirşeysöyledivesenonuhala

taşıyorsun. Annen çocukken sana kızdı ve onu hala taşıyorsun. Baban senküçükken sana tokat attı, ama sen yetmiş yaşında olsan bile onu halataşıyorsun.

Bupsikolojikhafızalarsanayükoluyor.Özgürlüğünüyokediyor,canlılığınıyokediyor.Senikafesetıkıyor.Asılhafızagüzelbirşeydir.

Birşeyidahaanlamakgerekir.Psikolojikhafızaolmadığızaman,asılhafızahata yapmaz. Çünkü psikolojik hafıza bir engeldir. Eğer psikolojik etkialtındaysan,nasıldoğruhatırlarsın?Bu imkansız.Titriyorsun, sallanıyorsun,bir çeşit deprem yaşıyorsun. Bu durumda nasıl hatırlayacaksın? O zamanabartırsın. Bir şeyler ekler, bir şeyler çıkartırsın. Ortaya bambaşka bir şeyçıkartırsın.Ozamandahafızanagüvenemezsin.

Güvenilir tek insan, psikolojik hafızası olmayan insandır. O yüzdenbilgisayarlarinsanlardandahagüvenilirdir.Çünküonlarınpsikolojikhafızasıyoktur.Sadecegerçekler:Asligerçekler, çıplakgerçekler.Senbirgerçektensöz ettiğin zaman, o gerçek olmaktan çıkar. İçine kurgu girmiştir. Sen onukalıpladın, onu değiştirdin, üzerini boyadın. Ona kendi renklerini verdiğiniçin, o artık bir olgu değil. Sadece bir Buda, bir Tathagata, bir ermiş insangerçeği bilir. Sen bir gerçekle hiç karşılaşmıyorsun, çünkü zihninde birçokkurgu taşıyorsun. Ne zaman bir gerçekle karşılaşsan, hemen üzerine kendikurgularını katıyorsun.Hiçbir zamanolanı olduğuhaliyle görmüyorsunhepgerçeğiçarpıtıyorsun.

Buda,birTathagata’nın,uyanmışolanın,herzamandoğrusöylediğini,çünkügerçeğedayanarakkonuştuğunusöyler.BirTathagatagerçeğikonuşur.Yoksasusar.Tathagata,tamamenbuanlamagelir.Neolursaolsun,Tathagatasadeceyansıtır. O bir aynadır. Bunu söylemeye çalışıyorum. Psikolojik hafızanıbırakırsan,biraynaolursun.

“Bizesüreklihafızayıbırakıp,şuanda,buanıyaşamamızısöylüyorsun”diyesordun.Bu,geçmişinihatırlamayacağınanlamınagelmez.Geçmiş,şuanınbirparçasıdır.Geçmişteolduğunherşey,yapmışolduğunherşey, şuanınınbirparçasıdır:Oburada.Çocukluğunsensin.Gençliğinsensin.Yaptığınherşey

halaseniniçinde.Yediğinyemekler,odageçmiş.Amaşuandakanınolmuş.Şuandaiçindedolaşıyor.Seninkemiğinolmuş,seniniliğinolmuş.Geçmişteyaşadığınsevgi,geridekalmışolabiliramasenideğiştirmiştir.Sanayenibirhayat görüşü vermiştir, gözlerini açmıştır. Dün benimle birlikteydin. Bugeçmiş. Ama her şeyiyle tamamen geçmiş mi? Nasıl tamamen geçmişolabilir?O senideğiştirdi, içindeyenibirkıvılcımyarattı.Okıvılcım seninbirparçanoldu.

Yaşadığınanbütüngeçmişinikapsar.Veeğerbeni anlayabilirsen,yaşadığınanaynızamandabütüngeleceğinibarındırır.Çünkügeçmişyaşandığıanlardasenideğiştirirken,senihazırlıyor.Yaşayacağıngelecekiseseninşuanınasılyaşadığınagöreşekillenecek.Şuandanasılyaşadığın,geleceğineçokbüyüketkiedecek.

Şuan,bütüngeçmişivegeleceğinbütünpotansiyelinitaşıyor.Amabuyüzdenendişe duymana gerek yok. O zaten orada. Onu psikolojik olarak taşımakzorunda değilsin. O yükü taşımak zorunda değilsin. Eğer beni anlıyorsan,geçmişinzatenşuandakapsandığınıbilirsin.Ağaçdünçekmişolduğusuyudüşünmez.Amadüşünsede,düşünmesede,osuoradadır.Dünyapraklarınadüşengüneşışıklarınıdüşünmez;ağaçlarinsanlarkadaraptaldeğildir.

Nedendününışınlarınıdüşünsün?Onlaremildi,sindirildi.Yeşilin,kırmızının,sarınınbirparçasıoldu.Ağaç,busabahgüneşininkeyfiniçıkarırken,dününpsikolojik hafızasını taşımıyor. Ama dün, onun yapraklarında, çiçeklerinde,dallarında,köklerinde,sapındabulunuyor.Oorada.Böylecegelecekdeortayaçıkıyor.Yarınınçiçekleriolacakolantomurcuklarorada.Yarınbüyükyaprakolacakolanfilizlerorada.

Şuanherşeyikapsıyor.Şuansonsuzluktur.

Ben sanageçmişi unut demiyorum; tek söylediğim, ondan rahatsız olma.Obir psikolojik yatırım olmamalı. O fiziksel bir gerçek. Bırak öyle kalsın.Geçmişi hatırlama yeteneğinden kurtul demiyorum. Ona ihtiyacın olabilir.İhtiyaç olduğu an, senin yaşadığın andır. Unutma, senin ihtiyaçlarınıkarşılaman gerekiyor. Biri sana telefon numaranı sorduğu zaman, ihtiyaç o

andadır,çünküsanaşuandasoruyorlar.Ozamansen“Sanatelefonnumaramınasıl söyleyeyim, geçmişimi bıraktım” dersen, gereksiz sıkıntılar yaşarsın.Hayatın özgürleşmek yerine, büyük bir keyif ve kutlama olmak yerine, heradımdayenisıkıntılardoğurur.Senintarafındangereksizolarakyaratılanbinbirsorunbulursun.Bunahiçgerekyok.

Benianlamayaçalış.

“Hafızamıbırakırken,aynızamandayaratıcıhayalgücümüdebırakmalıyım”diyorsun.Hafızanınyaratıcıhayalgücüylene ilgisivar?Hattanekadarçokanınvarsa,okadarazyaratıcıolursun.Çünkühafızandakileri tekraretmeyebaşlarsın.Yaratıcılık, yeni bir şeyinortaya çıkmasına izinvermekdemektir.Yenibirşeyinolmasınaizinvermekise,geçmişkarışmasındiyehafızayıbirkenarakoymakdemektir.

Bırakyenilik içine işlesin.Bırakyenilikgelsinvekalbini titretsin.Geçmişeihtiyaçduyulacak.Amaşimdideğil.Geçmiş,buyenideneyimiifadeetmeyebaşladığın zaman gerekecek, çünkü dile ihtiyaç duyacaksın. Dil, geçmiştengelir. Şu anda bir dil yaratamazsın. Yaratsan bile saçmalıktan başka birşeyolmaz.Hiçbirşeyifadeetmez.O,iletişimdeğil,sadecedilinioynatmakolur.Bebekkonuşmasıolur.Bundanbiryaratıcılıkçıkmaz.Saçmalamışolursun.

Anlaşılırbirşeysöylememiçindileihtiyaçvardır.Dilgeçmiştengelir.Amadil, deneyim yaşandıktan sonra kullanılmalıdır. Onu bir araç olarak kullan.Sanaengelolmamalı.

Sabah güneşinde bir gülün açtığını gördüğün zaman, onu gör. Senietkilemesine, kalbine ulaşmasına izin ver. Bırak gül seni çarpsın, seni elegeçirsin.Hiçbirşeysöyleme,bekle.Sabırlıol,açıkol,sindir.Bırakgülsanaulaşsın ve sen de güle ulaş. Bırak iki varlık arasında bir buluşma, birbütünleşmeolsun.Gülvesen.Bırakosanaulaşsın,birbirinizeulaşın.

Unutma, gül senin ne kadar derinine inerse, sen de gülün o kadar içinegirebilirsin. Bu orantı her zaman aynıdır. Bir an gelir, kimin gül, kiminizleyici olduğu belli olmaz. Bir an gelir, sen gül olursun ve gül sen olur.Gözleyengözlenenolunca,bütün ikiliklerkaybolur.Oandagerçeğibilirsin.

Gülün varlığını hissedersin. Sonra dil devreye girsin, sanatını ortaya çıkar.Eğer bir ressamsan, fırçanı, boyalarını ve tuvalini al, resmini yap. Eğer birşairsen, hemen hafızana koş ve bu deneyimi ifade edecek doğru kelimeleriçıkarıpal.

Ama deneyim yaşanırken, kendi kendine konuşma. İç konuşma bulanıklıkyaratır.Ozamangülüderinliğiveyoğunluğuilebilemezsin.Ozamansadeceyüzeyini bilirsin. Ve eğer yüzeyini biliyorsan, ancak yüzeyini ifadeedebilirsin.Sanatınpekdeğerliolmaz.

“Hafızamı bırakarak, aynı zamanda yaratıcı hayal gücümü de bırakmakzorundayım”diyorsun.Yaratıcılığın anlamını kavramamışsın.Yaratıcı, yeni,eşsiz, orijinal demektir. Yaratıcı, taze, daha önce bilinmeyen demektir. Onaaçıkolmakzorundasın.Onahazırolmakzorundasın.

Hafızanıbirkenarakoy.Onusonrakullanacaksın.Şuandasadecebulanıklıkyaratır.

Örneğin şu anda beni dinliyorsun.Hafızanı bir kenara koy.Beni dinlerken,bildiğin bütün matematik formüllerini tekrar ediyor musun? İçinden sayısayıyor musun? Bildiğin coğrafyayı tekrar ediyor musun? Bildiğin tarihitekrarediyormusun?Onlarıbirkenarakoydun.Aynışeyidililedeyap.Tıpkıtarih,matematikvecoğrafyayayaptığıngibi.Dilledeaynışeyiyap.Aynışeyihafızanlayap.Onukenarakoy.Onaihtiyaçolacak,amasadeceihtiyaçolduğuzamankullan.

Zihniniyoketmiyorsun, sadecedinlendiriyorsun.Onagerekyok.Küçükbirtatilyapabilir.Zihnineşöylediyebilirsin:“Birsaatdinlenvedinlememeizinver. Ben dinledikten sonra, sindirdikten sonra, yiyip içtikten sonra, seniçağıracağım. O zaman yardımın gerekecek. Dilin ve bilgilerin, o zamangerekecek.Ozamanbirresimyapacağım,birşiiryadakitapyazacağım;amaşu andadinlenebilirsin.Zihin dinlendikten sonra daha taze olacak.Zihninindinlenmesineizinvermiyorsun.Oyüzdenzihninvasatıaşamıyor.

Olimpiyatlarda yarışa katılmak isteyen bir adam düşün. Adam yarışahazırlanmak için günde yirmi dört saat koşuyor.Yarış zamanı geldiğinde, o

kadar yorgun ki, kımıldayamıyor bile.Yarıştan önce dinlenmek zorundasın.Bedeninyenilensindiye,mümkünolduğuncaderindinlenmelisin.

Aynışeyzihiniçindegeçerli.Yaratıcıhayalgücününhafızaylabirilgisiyok.Zihninancakozamanyaratıcıolur.Eğerbenianlarsanvepsikolojikhafızanıbırakırsan yaratıcı olursun. Aksi halde, senin yaratım dediğin şey, aslındayaratmak olmaz. Sadece kompozisyon olur. Yaratmakla kompozisyonarasındaçokbüyükbirfarkvardır.Seneski,bildikşeyleri,farklıbirşekildebir araya getirirsin. Ama onlar eskidir. Yeni hiçbir şey yoktur. Sen sadeceyapısınıdeğiştirmişsindir.

Bu tıpkı oturma odasını düzenlemek gibidir. Mobilyalar aynı, duvardakiresimleraynı,perdeleraynı.Amaonlarıtekrardüzenlersin.Bukoltuğuoraya,omasayı burayakoyar, buduvardaki tabloyudiğer duvara asarsın.Buyenigörünebilir,amayenideğildir.Obirkompozisyon.Senhiçbirşeyyaratmadın.Yazarların,şairlerin,ressamların,yüzdedoksandokuzununyaptığışeybudur.Onlarvasattır;yaratıcıdeğildir.

Yaratıcı insan, bilinmeyenden bir şeyi, bilinen dünyaya getiren kişidir. Budünyaya Tanrı‘dan bir şey getiren kişidir. Tanrı‘nın bir şey söylemesineyardımcı olan kişidir. Boş bir bambuya dönüşüp, Tanrı‘nın üzerindenakmasınaizinverenkişidir.İnsannasıliçiboşbirbambuolabilir?Eğerzihiniçinitamamendolduruyorsa,boşbirbambuolamazsın.Yaratıcılık;yaratandangelir. Yaratıcılık, sen ya da senden çıkan bir şey değildir. Yaratıcı, seni elegeçirdiğizamansenkaybolursun;yaratıcılıkçıkar.

Gerçekyaratıcılar,yaratıcıolmadıklarınıçokiyibilirler.Onlarsadecearaçtır.Ortam olurlar. Onların üzerinden bir şey olmuştur. Doğru; ama yapankendilerideğildir.

Birteknisyenleyaratıcıinsanarasındakifarkıunutma.Birteknisyen,birşeyinasıl yapacağını bilir.Belki bir şeyin nasılmükemmel yapılacağını da bilir.Amaonunbirkavrayışıyoktur.Yaratıcı insan,kavrayışıolaninsandır.Dahaönce kimsenin göremediği şeyleri görendir. Başka gözlerin daha öncegöremediğini gören, daha önce kimsenin duyamadığını duyandır. İşte bu,

yaratıcılıktır.

Şunu görmelisin: İsa’nın sözleri yaratıcıdır. Kimse daha önce öylekonuşmamış. O, eğitimli bir insan değil. Hitabet konusunda herhangi birbilgisiyok.Konuşmatekniklerihakkındabirbilgisiyok.Ancakyinede,bukonuda çok az insanın olabileceği kadar başarılı olmuş. Onun sırrı neydi?Onunkavrayışıvardı.O,Tanrı‘yabaktı,o,bilinmeyenebaktı.Bilinmeyenleve bilinemeyenle karşılaştı.O noktada bulundu ve o noktadan birkaç parçagetirdi. Sadece küçük parçalar getirilebilir. Ama bilinemeyenden küçükparçalar getirdiğin zaman, yeryüzündeki insan bilincinin bütün niteliğinideğiştirebiliyorsun.

O,yaratıcıydı.Benona sanatçı diyeceğim.YadabirBuda, birKrişnaveyaLao Tzu. Bunlar gerçek sanatçılar. Onlar imkansızı yaptı. İmkansız olan,bilinenle bilinmeyenin buluşmasıdır. Zihin ile zihinsizliğin buluşmasıdır.İmkansızolanbuydu.Bunugerçekleştirdiler.

“Ama hafızamı bırakırken, aynı zamanda yaratıcı hayal gücümü bırakmakzorundayım”diyorsun.Hayır,bununyaratıcıhayalgücüylehiçbirilgisiyok.Hattaancakhafızanıbirkenarakoyabilirsen,yaratıcıbirhayalgücünolabilir.Hafıza, sırtında çok büyük bir yük oluyorsa, yaratıcı hayal gücüne sahipolamazsın.

“Çünkübenbiryazarımveyazdıklarımınhatırladığımşeylerdekökenivar”diyorsun.Ozamansenyazarsayılmazsın.Sengeçmişhakkındayazıyorsun.Anı defteri dolduruyorsun. Geleceği kapsamıyor, arşiv tutuyorsun. Sen birarşivcisin. Yazar olabilirsin ama bunun için bilinmeyenle temas kurmangerekir; hatırladıklarınla değil. Hatırladıkların zaten ölmüş. Senin varolanlatemas etmen gerekir; hatırladıklarınla değil. Seni çevreleyen bollukla temaskurmalısın.Yaşadığın anınderinliklerinedalıp, geçmiştenbir şeylerin ağınatakılmasınısağlamakzorundasın.

Gerçekyaratıcılık,anılardandeğil,farkındalıktanortayaçıkar.Dahafarkındaolman gerekir.Ne kadar farkında olursan, ağın o kadar büyük olur ve tabiidahafazlabalıkyakalarsın.

“Dünya sanatsız ve sanatımümkünkılan yaratıcı hayal gücü olmadan nasılolabilir diye düşünüyorum” diyorsun. Sanatın yüzde doksan dokuzu sanatdeğildir. Çöpten ibarettir. Sanat eseri nadiren ortaya çıkar. Çok enderdir.Diğerleri sadece taklitçidir. Teknisyendir. Yetenekli insanlardır, akıllıinsanlardır ama sanatçı değillerdir. Dünyanın yüzeyinden, bu yüzde doksandokuzunsilinmesişükranduyulacakbirolaydır.Çünküonlaryaratıcıolmakbiryana,sadecekusmukgibidir.

Şimdiçokanlamlıolanbirşeyvar:Sanatterapisi.Buçokanlamlıdır.İnsanlarhastaysa, zihinsel olarak hastaysa, sanat yardımcı olabilir. Zihinsel hastaya,tuval, boya ve fırça verip, istediği resmi yapmasını söyleyebilirsin. Tabii kiyaptığı resimler, deli işi, delice olacaktır. Ama birkaç deli resminden sonraonun akıl sağlığına kavuştuğunu görüp şaşırırsın.O resim aslında boğazınasokulanbirparmaktı.Kusmasınısağladıvesistemionudışarıattı.

Şimdilerdemodern sanat olarak adlandırılan şey tamda budur. Picasso’nunyaptığıresimleronudelirmektenkurtarmışolabiliramahepsibukadar.Veoresimler üzerine yoğunlaşmak senin için tehlikelidir çünkü şayet birisininkustukları üzerinde yoğunlaşacak olursan, çıldırırsın. Uzak dur! Asla birPicassoresminiyatakodandabulundurmayoksakarabasanlargörürsün.

Birdüşün;birPicasso resminionbeşdakikaboyuncaönünekoyvesürekliresme bak… ve huzursuz hissetmeye, başın dönmeye, miden bulanmaya,sıkılmaya başlamaz mısın? Ne oluyor? Bu başka birisinin kusmuğu! Onayardımcıoldu,iyigeldi.Amadiğerlerineiyigelmeyebilir.

BirMichelangeloeserinebakıp,saatlercemeditasyonyapabilirsin.Nekadarmeditasyonyaparsan,okadardinginvehuzurluolursun.Obirkusmukdeğil;bilinmeyendenbirşeygetirmiştir.Onunkibir resimle,birheykelle,birşiirleyadabirmüziklesistemindenatılmışolanbirdelilikdeğildir.O,hastadeğildive hastalığından kurtulmak istemiyordu.Hayır; tam tersiydi.O hasta değil;hamileydi.Ohamileydi,Tanrı‘yahamileydi.Varlığındabir şeykök salmıştıve onu paylaşmak istiyordu. O, bir meyveydi; bir tatmindi. O, yaratıcı birşekilde yaşadı. Hayatı yaratıcı şekilde sevdi. Hayatın en derin, en mahrembölgelerinegirmesineizinverdiveoradahayatahamilekaldı.YadaTanrı‘ya

hamilekaldı.Vehamileolduğunzamandoğumyapmakzorundasın.

Picasso kusuyor,Michelangelo doğuruyor.Nietzsche kusuyor, Buda doğumyapıyor.Bu ikisi arasındamümkünolabilecek enbüyük farklılıkvardır.Birçocukdoğurmanbirşeydir,kusmakisebambaşkabirşey.

Beethoven doğum yapıyor. Son derece değerli bir şey onun aracılığıylageliyor.Onunmüziğinidinlemeksenibaşkabirşeyedönüştürür.Senibaşkabirdünyayagötürür.Osanaöteyakadanbirkaçanlıkgörüntülersunar.

Modern sanatın yüzde doksan dokuzu patolojik vakadır. Eğer dünyadankaybolursa, bu çok sağlıklı olur. Dünya için iyi olur. Hiçbir zararı olmaz.Modern zihin, öfkeli bir zihindir. Öfkeli; çünkü varlığınla temaskuramıyorsun. Öfkeli; çünkü bütün anlamı kaybetmiş durumdasın. Öfkeli;çünküneyinönemliolduğunubilmiyorsun.

Jean Paul Sartre’nin en ünlü kitaplarından biri, Bulantı‘dır. Modern zihnindurumu budur. Modern zihin hastadır. Büyük bir işkence içindedir. Ve buişkenceyikendisiyaratmaktadır.

FriedreichNietzsche,Tanrı‘nınöldüğünüilanetti.Tanrıölmüştürdediğigündelirmeye başladı, Tanrı‘nın öldüğünü beyan ederek. Tanrı senin beyanınlaölemez. Senin beyanın hiçbir şeyi değiştirmez. Ama Nietzsche bunainanmaya başladığı an, Tanrı‘nın varolmadığına inanmaya başladığı an,ölmeye başladı. Akıl sağlığını yitirmeye başladı. Tanrısız bir dünya,kaçınılmazolarakdelibirdünyaolur.ÇünküTanrısızbirdünya,herhangibirönemesahiphiçbiriçerikbarındırmayacaktır.

Sadece şunu gözlemle: Bir şiir oku. O şiirdeki sözcükler, ancak şiiriniçeriğinde bir anlama sahip olur. Eğer bir sözcüğü o içerikten çıkartırsan,hiçbir anlamıkalmaz.O içerik içindenekadargüzeldi!Resimdenbirparçakes.Ozamanbiranlamıkalmaz.Çünküiçerikleolanbağlantısıkaybolmuştur.Resmin içinde ne kadar güzeldi! Bir amaca hizmet ediyordu. Bir anlamasahipti.Artıkhiçbiranlamıyok.

Gözlerimden birini yuvasından çıkartabilirsin. O zaman ölü bir göz olur.Hiçbiranlamıbulunmaz.Şuandagözlerimebakarsan,çokbüyükbiranlam

var.Çünkübenimiçeriğimdevarlar.Onlarşiirinbirparçası.Büyükbirresminbirparçası.Anlam,sadecedahabüyükbirşeyeişareteder.

Nietzsche,Tanrı‘nınolmadığını,Tanrı‘nınöldüğünübeyanettiğigün,içeriğindışına düştü. Tanrı olmadan, insanın hiçbir değeri yoktur. Çünkü insan,Tanrı‘nınyüceyazılarındaküçükbirsözcüktür.Tanrı‘nınbüyükorkestrasındaküçük bir notadır.O küçük nota tek başınamonotondur.Kulakları tırmalar,insanıdelirtir.

Nietzsche’ninbaşınagelenbuydu.O,kendi inancınasamimiyetle inandı.O,birinanandı.Kendineinananbirinançlı.Tanrı‘nınöldüğüneveinsanınözgürkaldığına inandı. Ama o özgür kalmadı, sadece delirdi. Sonuçta bu yüzyıl,Friedrich Nietzsche’nin yolundan gitti ve bütün yüzyıl çıldırdı. Dünyatarihinde bu yüzyıl kadar delirmiş başka bir yüzyıl yoktur. Gelecektekitarihçiler, bu dönemi delilik çağı olarak niteleyecek. Delirmiş! Deli, çünkübütündenkopmuş.

Neden yaşıyorsun? Ne için? Omuzlarını silkiyorsun. Bu bir işe yaramıyor.Tesadüf eseri olmuş görünüyorsun. Eğer olmasaydın, hiçbir farkyaşanmayacak gibi. Eğer varsan da, hiçbir fark yok. Sen hiçbir farkyaratmıyorsun. Sana gerek yok. Burada hiçbir şeye hizmet etmiyorsun.Varlığınlayokluğunarasındabirfarkyoksanasılmutluolabilirsin?Nasılakılsağlığınıkoruyabilirsin?Tesadüfmü?Sadece tesadüfmü?Ozamanher şeydoğrudur.Cinayetişlemekdoğrudur.Çünküherşeytesadüfiise,neyaptığınınne önemi var? Hiçbir eylem bir değer taşımaz. O zaman intihar aynıdır,cinayetaynıdır,herşeyaynıdır.

Ama her şey aynı değil. Çünkü bazı şeyler sana mutluluk veriyor ve bazışeyler senimutsuzediyor.Bazı şeylerheyecanyaratıyor,bazı şeyler sadecesıkıntıyaratıyor.Bazışeylercehennemiyaratıyorvebazışeylersenicennetegötürüyor. Hayır; her şey aynı değil. Ama Tanrı öldü dediğin zaman,bütünlükle temasını kaybediyorsun. Oysa Tanrı bütünlükten başka bir şeydeğildir.Okyanusu unutmuş olan bir dalga, ne olabilir?O zaman bir hiçtir.Okyanusunbirparçasıyken,devbirdalgaydı.

Unutma,gerçek sanat, gerçekdindarlıktançıkar.Çünküdingerçeğeulaşmayolunu bulmaktır. Ancak gerçekle bir araya geldiğin zaman, gerçek sanatortaya çıkar. “Acaba dünya sanatsız ve sanatı yapan yaratıcı hayal gücüolmasanasılbiryerolurdu”diyedüşünüyorumdiyorsun.

Eğer sizin sanat dediğiniz şeyinyüzdedoksanı kaybolursa, dünya çokdahazenginolur.Çünküozamangerçeksanatortayaçıkar.Eğerbudelitaklitçilergiderse…Onlarresimyapmasındemiyorum.Terapiolarakresimyapmalılar.O bir tedavidir. Picasso’nun terapiye ihtiyacı var.O resim yapmalı.Ama oresimler sergiye çıkmamalı. Çıksa bile, sadece akıl hastanelerindesergilenmeli.Birkaçdeliinsanınrahatlamasınısağlayabilirler.Onlardeliişi.

Gerçeksanat,meditasyonyapmanayardımcıolanbirşeydir.Gurdjieffgerçeksanata, hedefli sanat derdi.Meditasyon yapmaya yardımcı olan bir şey. TajMahalgerçekbirsanattır.HiçTajMahal’agittinmi?Gitmeyedeğer.Dolunayolan bir gecede orada oturup, bu güzel esere bakarken, için bilinmeyenledolar.Bilineninötesindenbirşeylerhissetmeyebaşlarsın.SanaTajMahal’ınnasılortayaçıktığınınhikayesinianlatacağım.

İran’ın Şiraz bölgesinden bir adam vardı. Şiraz’lı olduğu için ona Şirazideniliyordu. Büyük bir sanatçıydı. Şiraz’ın en ünlü insanıydı. Mucizeleryaratıyordu. Henüz Hindistan’a gelmeden önce binlerce hikayesi ulaşmıştı.Şah Cihan ise imparatordu. Bu hikayeleri duydu ve heykeltıraşı sarayınadavetetti.Şiraziaynızamandabirmistikti,birSufimistik.

Şah Cihan ona sordu: “Bir adamın ya da kadının sadece eline dokunarak,yüzünühiçgörmemenerağmenheykeliniyapabiliyormuşsun.Budoğrumu?”

Şiraziyanıtladı:“Banabirşansverin.Amatekşartımvar.Sarayınızdanyirmibeşgüzelkadını,birperdeninarkasınakoyun.Sadeceelleriperdenindışındaolsun.Oelleredokunacağımvebirkişiyiseçeceğim.Amatekşartımvar.Herkimi seçersem,onunheykeliniyapacağım.Eğerdoğruçıkarsave siz tatminolursanız, adamlarınız tatmin olursa, o zaman o kadın benim eşim olacak.Onunlaevleneceğim.Sizinsarayınızdanbirkadınistiyorum.”

ŞahCihanhazırdı.“İsteğinikabulediyorum”dedi.

Yirmi beş köle kız, çok güzel köle kız, perdenin arkasına getirildi. Şiraziilkindenbaşlayıp, yirmibeşinciyekadargitti vehiçbirini kabul etmedi.ŞahCihan’ın kızı, sadece oyun olsun diye, şaka olsun diye perdenin arkasındaduruyordu. Yirmi beş kız geri çevrilince o elini uzattı. Şirazi onun elinedokundu. Gözlerini kapattı. Bir şeyler hissetti ve “Seçtiğim el bu” dedi.Sonra, kızın parmağına yüzük taktı. “Eğer başarılı olursam, o benim eşimolacak”dedi.

İmparatorperdeninarkasınabakıncadehşetekapıldı.Kızıneyapmıştı!?Amaendişelideğildi.Çünküsadeceelinedokunarak,birkadınınheykeliniyapmakmümkündeğildi.

Şirazi üç ay boyunca bir odaya kapandı. Gece gündüz çalıştı. Üç ay sonraimparatordan ve bütün saray ahalisinden gelmelerini istedi. İmparatorgözlerine inanamadı. Tamamen aynıydı. Tek bir hata bile bulamıyordu.Kızınınbufakiradamlaevlenmesiniistemediğiiçinbirhatabulmakistiyordu.Amaartıkhiçbiryoluyoktu.Sözvermişti.

Çok rahatsız olmuştu. Karısı da o kadar rahatsız olmuştu ki, hastalandı.Hamileydi ve çocuğunu doğururken öldü. Sırf bu acı yüzünden öldü. Adı,MümtazMahal’di.

İmparatorçokçaresizkaldı.Kızınınasılkurtaracaktı?Heykeltıraşıçağırdıveonaherşeyianlattı.“Herşeykazaraoldu.Asılsuçlukızım.Amadurumumabir bak. Eşim öldü. Çünkü kızının fakir bir adamla evleneceği fikrinikabullenemedi.Bendesanasözvermemerağmenkabullenemiyorum.”

Heykeltıraş, sanatçı, yanıtladı: “Endişe etmenize gerek yok. Banasöylemeliydiniz. Ben geri döneceğim ve kızınızı istemeyeceğim. Şiraz’adönecek,herşeyiunutacağım”dedi.

“Amabuimkansız.Unutamam.Sanasözvermiştim.Senbekle.Düşünmemeizinver.”

Vezir bir tavsiyedebulundu. “Şöylebir şeyyapın.Eşinizöldüvebubüyüksanatçıkendiniispatetti.Eşinizinanısınabiranıtmaketiyapmasınısöyleyin.Dünyanın en güzel anıt mezarı eşinizin olmalı. Ona şart koşun ve eğer

maketini beğenirseniz, kızınızı ona vereceğinizi söyleyin. Eğerbeğenmezseniz,oişbiter.”

Konuyu sanatçıyla görüştüler ve Şirazi kabul etti. “Bence hiçbir sakıncasıyok”dedi.

Kral,“Şimdinegetirirsegetirsinbeğenmeyeceğim”diyedüşündü.

Şirazibirçokmaketyaptı.Vehepsiçokgüzeldi.AmayinedeKral,hiçbirinionaylamadı.

Başbakan, bu nadirmaketler karşısında ne yapacağını bilemedi.Hermaketayrıbirgüzeldiveonlarahayırdemekhaksızlıktı.Dedikoduyayarak,bununheykeltıraşın kulağına gitmesini sağladı. “Seçtiğin kız, Kral’ın kızı çokhasta.” Bir hafta çok hastaydı. Ondan sonraki hafta çok çok hasta oldu veüçüncühaftaöldü…Söylentilerde.

Kızın öldüğü dedikodusu heykeltıraşa gelince son maketini yaptı. Kızölmüştüvesanatçınınkalbiparçalanmıştı.Buonunsonmaketiolacaktı.OnuKral’a getirdi ve Kral onayladı. Kız öldü sandığı için, evlilik söz konusudeğildi.

OmaketTajMahaloldu.BirSufimistiktarafındanyaratılmıştı.Sadeceelinebir kere dokunarak, bir kadının heykelini nasıl yapabiliyordu?Çünkü farklıbirboyuttaydı.Oanda,zihinsizolmuştu.Oanda,büyükbirmeditasyonanıyaşamıştı.Oanda,enerjiyedokunduveenerjiyihissederek,heykeliyaptı.

Kirlian fotoğraf çekme yöntemi sayesinde bunu daha mantıklı bir şekildeanlayabiliriz. Çünkü her enerjinin kendi yarattığı bir desen vardır. Yüzüntesadüfideğildir.Yüzünoşekilde,çünkübelirlibirenerjideseninesahipsin.Gözlerin,saçların,tenrengin,hepsibelirlienerjidesenlerindenkaynaklanır.

Meditasyoncular çağlar boyunca bu enerjiler üzerinde çalışmaktadır. Birenerji desenini gördüğün zaman, bütün kişiliği görürsün, içini ve dışınıbilirsin.Çünküherşeyiyaratan,oenerjidesenidir.Geçmişibiliyorsun.Şuanıbiliyorsun. Geleceği biliyorsun. Enerji deseni anlaşıldıktan sonra, biranahtarınolur.Sanaolanlarınveolacaklarınözüburadadır.

İştebununadıhedeflisanattır.GerçeksanatçıTajMahal’ıyarattı.

Mehtaplı bir gecede, TajMahal’demeditasyon yaptığın zaman, kalbin yenibir sevgiyle atmaya başlar. Taj Mahal hala o sevginin enerjisini taşıyor.MümtazMahal,kızınıçoksevdiğiiçinöldü.ŞahCihan,sevgisiyüzündençokacı çekti. Ve Şirazi, bu maketi yarattı. Çünkü çok acı çekti, çok derindenyaralandı, çünkü geleceği karanlıktı. Seçmiş olduğu kadın artık yoktu. Bubüyük sevgiden ve yoğunluktan ortaya Taj Mahal çıktı. Hala o duyguyutaşıyor. O sıradan bir anıt değil; çok özel. Mısır’daki piramitler de öyle.Dünyada, hedefli sanat olarak yaratılmış birçok şey var; ne yaptıklarınıbilenler tarafından yaratılmış. Büyükmeditasyoncular tarafından yaratılmış.Upanişhadlaröyledir.Buda’nın,sutralarıöyledir.İsa’nınsözleriböyledir.

Unutma, benim için yaratıcılık meditasyon halinde, zihinsizlik halindebulunmaktır.OzamanTanrısanainiyorveiçindensevgiakmayabaşlıyor.Ozamaniçindekivarlıkdışarıtaşmayabaşlıyor.Bukutsanacakbirşeydir.Aksihaldekusmukolur.

Terapi olarak resim yapabilir, yazı yazabilirsin. Ama resimlerini yak.Şiirleriniyak.Kendikusmuğunuinsanlarasergilemekzorundadeğilsin.Seninkusmuğunla ilgilenen insanlar da, zaten hasta olmalı. Onların da terapiyeihtiyacıvar.Çünküeğerbirşeyleilgilenirsen,kimolduğunu,neredeolduğunugösterirsin.

Benyansızsanattaraftarıyım.Meditasyonlusanattaraftarıyım.BenTanrı‘nıniçinizdentaşmasıtaraftarıyım.Sensadecearaçol.

“Bir Tolstoy asla bir Buda olamaz” diyorsun. Bunu sana kim söyledi? BirTolstoybirBudaolabilir.EryadageçbirBudaolacaktır.“BirBuda,SavaşveBarış’ı yazabilir miydi” diye soruyorsun. Peki Buda ne yapıyordu? Benburada ne yapıyorum? Krishna’nın Gita’sını okudun mu? O bir Savaş veBarış.Tolstoy,SavaşveBarış’ı,AnnaKarenina’yıvebirçokbaşkagüzelşeyiyazabildi. Ama Tolstoy olduğu için değil; Tolstoy olmasına rağmen.Dostoyevski, Aptal’ı, Suç ve Ceza’yı ve en güzel kitaplardan biri olan,Karamazov Kardeşleri yazdı. Dostoyevski olduğu için değil; ona rağmen.

İçinde Buda’da olan bir şey, çok dindar olan bir şey vardı. Dostoyevski,dindarbiradamdı.Bütünolarakdeğil.Amabirparçasıyoğuninancasahipti.OyüzdenKaramazovKardeşlerbukadargüzelbirkitap.Sıradanbirinsanınelindendeğil,ilahibirvarlığınelindençıkmış.Dostoyevski,Tanrıtarafındanelegeçirilmiş,obiraracadönüştürülmüş.Tabiiomükemmelbiraraçdeğil.Oyüzden kendi zihninden birçok şey var. Yine de Karamazov Kardeşler çokgüzel.EğeraradaDostoyevskiolmasaydı,hafıza,ego,patolojiolmasaydı,ozamanKaramazovKardeşler bir başka Yeni Ahit olurdu. İsa’nın sözleriyleaynı nitelikte olurdu. Ya da bir Elmas Sutra, veya Upanişhad gibi olurdu.Ondaokalitevardı.

2.AYRILIKSONRASIDEPRESYONU

Soru:

Benbirkitapyazarken,içimenerjivecoşkuyladoluyor.Amabitirdiktensonra o kadar boş ve ölü oluyorum ki, neredeyse yaşamayadayanamıyorum. Şu anda yeniden yazmaya başlamak üzereyim.Çalışırken çok büyük bir zevk almama rağmen, meditasyon sırasında,birkaç ay sonra yaşayacağımı beklediğim o boşluk korkusu içimidolduruyor.Neyapmalıyım?

Busorubiryazardangeldi.Onun romanlarınıokudum.Çok tagüzeller.Birhikayeyigüzelanlatmayı,onuişlemeyiçokiyibeceriyor.Budeneyim,sadeceonun değil, ortaya yaratıcı bir eser çıkarmış olan hemen hemen herkesinyaşadığıbirşey.Amayinedeyorumuyanlış.

Birkadınçocuğunukarnında taşırkendoludur.Tabiiçocukdoğduktansonrakendiniboşhisseder.Rahmindeatanokalbivetekmeleriarayacaktır.Çocukartıkdoğmuştur.Birkaçgünboyuncakadıniçindeboşlukhissedecektir.Amaçocuğusevebilir.Çocuğunuseverkenveonunbüyümesineyardımcıolurken,o boşluğu unutabilir. Bir sanatçı için ise, bu bile mümkün değil. Resim

yapıyorsun, bir şiir ya da roman yazıyorsun. Tamamlandıktan sonra içindederinbirboşlukhissediyorsun.Şimdiokitaplaneyapabilirsin?Oyüzdenbirsanatçının durumu, annenin durumundan bile daha zor. Bir kitap bittiktensonra bitmiştir. Artık yardıma, sevgiye ihtiyacı yoktur.O büyümeyecek.O,mükemmel. Yetişkin olarak doğmuş. Bir resim bitince bitmiştir. Sanatçıkendiniboşhisseder.Ama insanınbuboşluğabakmasıgerekir.Tükendiğinisöyleme, bunun yerine yoruldum de. Boş olduğunu söyleme. Çünkü herboşluğunbirdoluluğuvardır.Yanlıştaraftanbakıyorsun.

Birodayagiriyorsun,içerdemobilyalar,duvarlardaresimlerfalanvar.Sonrabütünbumobilyalarve resimler çıkartılıyorve senodayagiriyorsun.Şimdine dersin? Oraya boş mu dersin, yoksa oda mı dersin? Oda zaten boşlukdemek. Boş yer demek.Mobilyalar çıkarılınca oda kendisiyle dolmuş olur.Mobilya içerdeykenoda,kendisiyledoludeğildi.Mobilyalaryüzündenbazınoktalarıeksikti.Şimdiodaolmasıgerektiğigibi.Boşluğubütünlükiçinde.

Olaya iki uçtan bakabilirsin. Eğer çok fazla mobilya yönelimliysen,koltuklara,masalara, kanepelere bakar ve odanın boşluğunu göremezsin. Ozamansanaboşgelir.Amaeğerbiliyorsanvedoğrudanboşluğugörüyorsan,inanılmazbirözgürlükhissedeceksin.Enbaştabuyoktu,çünküoodanınbazıboşlukları mobilyalarla doldurulmuştu, içinde hareket edemiyordun. Eğermobilyadoldurmayadevamedersen,birnoktadan sonrahareket edemezsin.Çünküortadaodakalmamışolur.

Bir keresinde çok zengin bir adamın evinde kaldım.Çok zengindi ama hiçzevki yoktu. Evi o kadar doluydu ki, ev bile sayılmazdı. Hareketedemiyorsun; her taraftaki antikalar yüzünden hareket etmeye korkuyorsun.Adamınkendisibilekorkuyordu.Hizmetçilersürekliendişe içindeydi.Banaevindeki en iyi, en güzel odasını verdi. Ona şöyle dedim: “Burası bir odadeğil,birmüze.Lütfenbana içindehareketedebileceğimbiryerver.Burasıbirodadeğil.Ortadaodakalmamış.”

Oda,boşluğunsanaverdiğiözgürlüktür.Çalışırken,yaratırken,zihninbirçokşeyle dolu. Zihin meşgul. Roman yazarken zihin meşguldür. Şiir yazarkenzihin meşguldür, içinde çok fazla mobilya vardır. Zihin mobilyaları.

Düşünceler, duygular, karakterler. Sonra kitap biter. Birden mobilyalargitmiştir. Boşluğu hissedersin. Ama bu yüzden üzülmeye gerek yok. Eğerdoğrubakarsan—Buda’nın“SamyakDrasthi”dediğişey,budoğrubakıştı—eğer doğru bakarsan, kendini bir tutkudan, bir meşguliyetten arınmışhissedersin. Kendini tekrar temiz hissedersin. Romanın karakterleri artıkoradahareketetmiyor.Konuklargittiveevsahibiartıkrahatladı.Tadınıçıkar.Yanlışyorumlaman, içindebirüzüntüvekorkuyaratıyor.Keyfiniçıkar.Hiçdikkat ettin mi, bir konuk geldiği zaman mutlu olursun ama gittiği zamandahadamutluolursun.Seniyalnızbırakır.Artıkhareketedecekalanınvardır.

Roman yazmak delirticidir. Çünkü birçok karakter konuk olur. Karakterinkendi tarzı vardır, her zamanyazarın sözünüdinlemez.Bazenkendiyolunasaparveyazarıbelirlibiryönedoğru iter.Yazarbir romanabaşlaramaaslabitirmez.Okarakterlerromanıkendileribitirir.

Butıpkıçocukdoğurmakgibidir.Birçocukdoğurabilirsin,amasonraçocukkendi başına hareket etmeye başlar. Anne çocuğun büyüyünce doktorolacağını düşünmektedir. Ama çocuk serseri olur. Ne yapabilirsin? Sençabalıyorsunamao serseri oluyor.Aynı şey romanyazdığın zamandaolur.Bir karakterle başlarsın. Onu bir aziz yapacaksındır ama o günahkar olur.Sana söylüyorum, bu tıpkı çocukta yaşanan olay gibidir. Anne nasılendişelenirse, yazar da endişelenir. Yazar onun aziz olmasını ister; ama ogünahkar oluyor. Yapacak hiçbir şey yok. Kendini çaresiz hissediyor. Okarakterler tarafından kullanılmış gibi hissediyor. O karakterler onunfantazileri.Amaonlarlaişbirliğiyaptığınzamanneredeysegerçekolurlarveeğeronlardankurtulamazsanaslahuzurbulamazsın.Eğerzihnindebirkitapvarsa,onuyazıpkurtulmangerekir.Obiryüktür,üzerindeağırlıkyapar.

Oyüzdenyaratıcıinsanlar,neredeyseherzamandelirir.

Vasatlar asla delirmez. Onların delirecek bir şeyleri yoktur. Hayatlarındakendilerinideliedecekbir şeyleriyoktur.BirVanGoghdelirir,birNijinskydelirir,birNietzschedelirir.Neoluyordadeliriyorlar?Çünküçokmeşguller.Zihinlerine birçok şey oluyor. Kendine ait boş alanları yok. Bir sürü insangelip gidiyor. Sanki caddenin ortasında, yoğun trafik içinde yaşıyor gibiler.

Hersanatçınınbubedeliödemesigerekir.

Unutma,birkitapbittiğizamanveçocukdoğduğundamutluol.Oboşluğunkeyfiniçıkar.Çünküeryadageçyenibirkitapyükselecektir.Tıpkıağaçlardayaprakların yeşermesi, çiçeklerin açması gibi.Aynenöyle. Şiirler, bir şairiniçindeaçar.Romanlar,biryazarıniçindeaçar.Resimler,birressamdandoğar.Şarkılar,bestecilerdendoğar.Yapılacakbirşeyyok.Çokdoğalbirşey.

O yüzden sonbaharda yapraklar düşüp, ağacın sadece gövdesi göğe doğruyükseliyorsa keyfini çıkar. Buna boşluk deme. Yeni tür bir doluluk de.Kendinledolusun.Arayagirecekkimseyok.Kendiiçindedinleniyorsun.Budinlenmedönemihersanatçı içingereklidir.Budoğalbir süreçtir.Herannebedeninindinlenmeye ihtiyacıvardır.Bir çocukdoğarvebir başkası rahmedüşer. Eskiden öyleydi. Doğu’da ve Hindistan’da hala devam ediyor. Birkadın 30 yaşına geldiği zaman, neredeyse yaşlanıyor. Arada güç toplamak,kendivarlığınıkutlamakveyalnızolmakiçinhiçbirboşlukolmadansürekliçocuk doğuruyor. O, tükenmiştir, yorulmuştur. Gençliği, tazeliği, güzelliğigitmiştir.Bir çocukdoğurduktan sonra bir dinlenme sürecine ihtiyaç vardır.Dinlenmeye ihtiyacın var. Eğer çocuk bir aslan olacaksa, daha uzun süredinlenmekgerekir.Biraslan, sadecebiryavrudoğurur.Çünkübütünvarlığıonunlayüklüdür.Sonradinlenmedönemivardır.Uzunbirdinlenmedönemi.Çocuğa vermiş olduğun enerjiyi tekrar alma dönemi. Senden tekrar bir şeydoğabilmesiiçinkendinitoparlamadönemi.

Bir romanyazdığınzaman,eğergerçektenbüyükbir sanateseri isekendiniboş hissedersin. Eğer sırf yayımcı ile olan anlaşman yüzünden, parakazanmak için sayfaları doldurduysan, o zaman pek derin olmaz. Ertesindekendini boş hissetmezsin. Aynı kalırsın. Yaratımın ne kadar derinse,arkasından gelen boşluk da o kadar büyük olacaktır. Fırtına ne kadarşiddetliyse,arkasındangelensessizlikokadarderinolur,keyfiniçıkar.Fırtınagüzeldir,keyfiniçıkar;ancakarkasındangelensessizlikdegüzeldir.Gündüzgüzeldir;aktivitelerledoludur.Gecedeçokgüzeldir;eylemsizlik,pasiflikveboşlukladoludur. İnsanuyur.Sabah,çalışmakveeylemegeçmek içinenerjidoluolarakuyanır.

Geceden korkma. Birçok insan korkar. Bir sannyas vardı. Ona Nişa adınıverdim.Nişa,gecedemektir.Tekrartekrarbanagelip,“Lütfenadımıdeğiştir”dedi. Neden diye sordum? “Geceden korkuyorum. Bu kadar çok isimarasından bana neden bu ismi verdin? Onu değiştir” dedi. Ama onudeğiştirmeyeceğim. Ona ismi bilerek verdim. Korkusu yüzünden. Karanlıkkorkusu,pasiflikkorkusu,gevşemekorkusu,teslimolmakorkusuyüzünden.Bütünbunlar,gecesözcüğündeyeralır:Nişa.

İnsangeceyidekabullenmeli.Ancakozamanbirbütünolabilirsin.

Onuyükolarakgörme.Oboşlukgüzeldir.Yaratıcılıkgünlerindenbiledahagüzel. Çünkü o yaratıcılık, o boşlukta doğar. O çiçekler boşluktan ortayaçıkar.Oboşluğunkeyfiniçıkar.Kendinidinginvekutsanmışhisset.Kabullen.Onuşükranlakarşılavebirsüresonraiçinintekrardolduğunuvedahagüzelbirkitabındoğacağınıgör.Endişeetme;Bununiçinbirgerekyok.Osadecegüzelbirolgununyanlışyorumlanmasıdır.

Amainsankelimelerdeyaşıyor.Birşeyeyanlışbirisimverdiktensonraondankorkmaya başlıyorsun. Her zaman net ol. Söylediklerini hatırla. Çünküsöylediklerin sadece sözdeğil.Varlığınla derin bir ilişki içinde.Onaboşlukdediğinzaman,korkmayabaşlıyorsun.Kelimeninkendisinden.

Hindistan’da boşluk için daha iyi kelimeler var. Biz ona, Şunya diyoruz.Kelimeçokpozitifbiranlamyüklü.Hiçbirnegatifliğiyok.Çokgüzeldir.Tekanlamı, alandır. Sınırsız alan. “Şunya!” Ve biz nihai hedefe Şunya deriz.Buda, Şunya oldun dediği zaman, tamamen bir hiç oluyorsun anlamınageliyor.İşteozamanulaşıyorsun.

Bir şair, bir sanatçı, bir ressam, mistik olma yolundadır. Bütün sanatsalaktivite, aslında dine giden bir yoldur.Aktif olduğun zaman, şiir yazarken,zihindesin.Şiirdoğduktansonrayorulmuşsundurvezihindinlenir.Buanlarıkendivarlığınadüşmekiçinkullan.Onaboşlukdeme.Bütünlükde,varlıkde,gerçekde,Tanrıde.Ozamanonunkutsallığınıhissedebilirsin.

3.YARATICILIKVEMELEZLEŞME

Soru:

Sanatsal ifade arzusu hissediyorum. Disiplinli bir Klasik Batı Müziğieğitimialdım.Bu eğitimin,anlıkyaratıcılığı zincirlediğini hissediyorumvesonzamanlardadüzenliolarakçalışmaktazorlanıyorum.Artıkhanginiteliklerin gerçek sanat olduğundan ve sanatçının özgün sanatı hangisüreçteüretip,icraettiğindeneminolamıyorum.İçimdekisanatçıyınasılhissedebilirim?

Sanatınikilemi,öncebiröğretiyiöğrenmekvesonraonutamamenunutmakzorunda olmandır. Ama eğer ABC’sini bilmiyorsan, o konuda çok derineinemezsin. Ancak sadece tekniğini biliyorsan ve hayatın boyunca o tekniğiçalışırsan, teknik olarak çok yetenekli bir hale gelebilirsin ama teknisyenolarakkalırsın;aslabirsanatçıolamazsın.

Zen’deşöylederler:“Eğerressamolmakistiyorsan,onikiyılboyuncaresimyapmayıöğrenmelivesonraonikiyılboyuncaresmitamamenunutmalısın.Tamamen unutmalısın. Onun seninle hiçbir ilgisi olmasın. On iki yılmeditasyonyap,odunkes,kuyudansuçek.Resimdışındaherşeyiyap.”

Sonrabirgün,resimyapacaksın.Yirmidörtyıllıkeğitimdensonra.Onikiyıltekniği öğrenmeeğitimi.Veon iki yıl tekniği unutmaeğitimi.Ondan sonraresimyapabilirsin.Artık teknikseninbirparçanolmuştur.Artık teknikbilgideğildir,kanının,kemiğininveiliğininparçasıolmuştur.Artıkkendiliğindenyaratabilirsin.Tekniksanaengelolmaz.Senizincirlemez.

Benimdeneyimimdeaynenbu.

Çalışmaya devam etme. Klasik müziği tamamen unut. Başka şeyler yap:Bahçıvanlık,heykel, resimyap,amaklasikmüziğiunut.Sankiyokmuşgibidavran. Birkaç yıl boyunca varlığının derinliklerinde kalsın ve böylecesindirilsin.Ozamanteknikolmaktançıkar.Sonrabirgün,içindeanibirheveshissedecek ve tekrar çalmaya başlayacaksın. Tekrar çalmaya başladığın

zaman,tekniküzerindefazladurma.Aksihaldeaslaanınıyaşayamazsın.

Birazyenilikçiol.Yaratıcılıkbudur.Yeniyollar,yeniyöntemlerdene.Dahaönce kimsenin yapmadığı yeni şeyler dene. En büyük yaratıcılık, başka birkonudaeğitimgörmüşinsanlardanortayaçıkar.

Örneğin, eğer bir matematikçi müzik yapmaya başlarsa, müzik dünyasınayenibirşeylerkatar.Eğerbirmüzisyenmatematikçiolursa,odamatematikdünyasına yeni bir şeyler katar. Bütün büyük yaratıcılıklar, bir öğretidenbaşkasınageçmişinsanlartarafındanyapılmıştır.Bu,melezleşmegibi.Melezolarakdoğmuşçocuklar,çokdahasağlıklıvegüzeldir.

O yüzden yüzyıllardır her ülkede kardeşler arasında evlilik yasaklanmıştır.Bununbirnedenivar.Birevlilikeğer iki insanuzaktanakrabaysayadahiçakrabadeğilseçokdahaiyidir.Birırktaninsanın,başkabirırktanolaninsanlaevlenmesiiyidir.Eğerbirgün,birbaşkagezegende,insanlarkeşfedersek,eniyi yol, dünyayla diğer gezegen arasındamelezleşmeye gitmektir.O zamanyenitürinsanlarvarolmayabaşlar.

Kardeşler arası ilişki yasağı ve tabusu çok önemlidir. Bilimsel olarakönemlidir. Ancak en uç noktasına, mantıki uç noktasına götürülmemiştir.Mantıki uç noktası; hiçbir Hintli bir başka Hintli ile evlenmemeli, hiçbirAlman,başkaAlman ileevlenmemeli.En iyisibirAlman,birHintli ile,birHintli, Japon’la. Bir Japon, Afrikalı ile, bir Afrikalı, Amerikalı ileevlenmelidir. Yahudi, Hıristiyan ile evlenir. Hıristiyan, Hindu ile evlenir.Hindu, Müslüman ile evlenir. En güzeli böyle olur. Bu, bütün gezegeninbilincini yükseltir. Daha farkında, daha canlı. Her yönden daha zenginçocuklardoğar.

Amabizokadaraptalızki,herşeyiyapabiliyor,herşeyikabullenebiliyoruz.Ozamanbenniyekonuşuyorum?

Yakışıklı bir genç adam olan Chauncey, annesiyle içten bir şekildekonuşuyordu.

“Anne, vakit geldi. Gerçekten geldi. Myron ile olan ilişkimi, karşılıklıkonuşmamız gerekiyor. Dürüst olmak gerekirse, ilişkimiz bir şekilde

filizlendi. Bunu sana nasıl anlatacağımı bilmiyorum. Çok güzel, çok iyi vehattakutsalbir şeyedönüştü.Anneciğim, işinaslı, benMyron’ı seviyorum.Myron da beni seviyor. En kısa sürede evlenmek istiyoruz. Ve bize onayvermeniumutediyoruz.”

“Ama Chauncey, ne dediğinin farkında mısın” diye karşılık vermiş annesi.“Böylebir evliliğeonayverebileceğimigerçektenbekliyormusun? İnsanlarneder?Dostlarımızvekomşularımıznedüşünür?”

“Anne,bunusöylüyorolamazsın.Kabuletmediğinihissediyorum.Hemdebukadar iyi bir dostluk ilişkimiz olmasına rağmen. Herkesten beklerdim amaseninböylebirtepkivermenibeklemezdim.”

“Amaoğlum,böylebirtöreyekarşıgelemezsin.”

“Pekâlâ,anne.İkimedeniinsangibibunuoturupaçıkaçıkkonuşalım.Myronileikierkekolarakevlenmemize,seninyadabirbaşkasınınnetürbiritirazıolabilir?”

“Nedenkarşıçıktığımıçokiyibiliyorsun.OYahudi.”

İnsanlar birbirine çok karşı.Bu tip bölücülüklerle öyle şartlandırılmışlar ki,hepimizin insan olduğunu, aynı dünyaya, aynı gezegene ait olduğumuzutamamenunutmuşlar.

Kadın ile erkek arasındaki mesafe ne kadar büyük olursa, evliliklerininmeyvesi o kadar iyi olur. Aynı şey müzikte, resimde, matematikte, fizikte,kimyadadageçerlidir.Birçeşitmelezleşme.Birinsan,biröğretidendiğerinegeçtiği zaman, kendi öğretisinin lezzetini uygulanmasa bile içinde getirir.Fiziğe geçtiğin zaman, müzikte ne yapabilirsin? Onu tamamen unutmuşdurumdasın.Amao içindekalıyor.Seninbir parçanoldu.Yaptığınher şeyietkileyecek.Fizikçokuzaktır.Amaeğermüzikeğitimidealmışsan,eryadageç, bir şekilde, içinde müziğin rengi ve tadı bulunan teoriler, varsayımlarbulursun. Dünyanın uyum içinde olduğunu hissetmeye başlarsın. Bir kaosdeğil, düzen içinde olduğunu. Fiziğin derinliklerini araştırdığın zaman,varoluşunbirorkestraolduğunuhissetmeyebaşlayabilirsin.Müzikkonusundahiçbirbilgisiolmayanbirinsaniçinbumümkündeğildir.

Eğer bir dansçı müziğe geçerse, ona yeni bir şey katar. Müziğe yeni birkatkıdabulunur.

Benimtavsiyem,insanlarınbiröğretidendiğerinegeçmesi.Birdisiplineaşinaolduğunzaman,onuntekniğisenitutsakettiğizaman,ondansıyrılıpbaşkabirdisiplinegeç.Buçok iyibir fikir.Biröğretidendiğerinegeçmek,harikabirfikir.Ozamandahayaratıcıolduğunugöreceksin.

Bir şeyi sakın unutma. Eğer gerçekten yaratıcıysan, ünlü olmayabilirsin.Gerçek bir yaratıcı insanın ünlü olması zaman alır. Çünkü onun değeryaratmasıgerekir.Yenideğerler,yenikriterler,ancakozamanyargılanabilir.Enazelliyılbeklemesigerekir.Yani,öldüktensonra.Ancakozamaninsanlaronutakdiretmeyebaşlar.Eğerşöhretistiyorsan,ozamanyaratıcılığıunut.Ozaman,sürekliantrenmanyap.Yetenekliolduğunkonudasüreklidevametvetekniğinimükemmelleştir.Ozamanünlüolursun.Çünkü insanlaronuanlar.Zatenkabullenilmiştir.

Ne zaman dünyaya yeni bir şey getirirsen, buna karşı çıkılacağı kesindir.Dünyaasla,budünyayayenibirşeygetirmişinsanıaffetmez.Yaratıcıinsanındünya tarafından cezalandırılacağı kesindir. Dünya, yaratıcı olmayanyetenekli insanları takdir eder. Tekniği mükemmel olan insanları. Çünküteknik mükemmellik, sadece geçmişin mükemmelliği anlamına gelir veherkesgeçmişianlar.Herkesonuanlamaküzereeğitilmiştir.

Dünyaya yeni bir şey getirmek demek, kimsenin onu takdir etmemesidemektir. O kadar yeni ki, onu değerlendirecek herhangi bir kriter yoktur.İnsanların onu anlamasına yardımcı olacak araçlar henüz varolmamıştır.Buen az elli yıl daha fazla sürer. Sanatçı ölmüş olur.Ancak o zaman insanlartakdiretmeyebaşlar.

VincentVanGogh,yaşadığıdönemdehiçtakdiredilmedi.Tekbirresmibilesatılmadı. Şimdi her bir resmi milyonlarca dolara satılıyor. O zamanlarinsanlar, aynı resimleri Van Gogh hediye etse bile almaya hazır değildi.Onları arkadaşlarına vermişti. Odalarına asmayı kabul edecek herhangi birkişiye vermişti.Ama insanlar onları odalarına asmaya hazır değildi. Çünkü

başka insanların tepkilerindenkorkuyorlardı.“Yoksasendelirdinmi?Bunebiçimbirresim!”

Vincent Van Gogh’un kendine özgü bir dünyası vardı. O yeni bir vizyongetirdi.Süreçonlarcayılsürdü.Yavaşyavaşinsanlaroresimlerdebirşeylerolduğunu hissetmeye başladı. İnsanlık yavaş ve ataletlidir. Zamanıngerisinden gelir. Yaratıcı insan ise zamanın önündedir. Aradaki boşluk,buradan gelir. O yüzden eğer gerçekten yaratıcı olmak istiyorsan, ünlüolamayacağını,çoktanınmayacağınıkabullenmelisin.Eğergerçektenyaratıcıolmak istiyorsan, o zaman, “sanat, sanat içindir” olgusunu öğrenmekzorundasın,başkabiramaçyoktur.Yaptığınherşeydenkeyifal.Eğerondankeyifalanbirkaçarkadaşbulabilirsennegüzel.Amaeğerkeyifalacakbaşkakimseyoksa,ozaman tekbaşınakeyfiniçıkar.Eğersenkeyifalıyorsan,buyeterli.Eğertatminolduğunuhissediyorsan,buyeterli.

Bana,“Artıkgerçeksanatınniteliklerindenemindeğilim”diyorsun.

Eğer sessiz, dingin ve keyifli olmana yardımcı oluyorsa, o gerçek sanattır.Eğersanabirkutlamaveriyorsa,içinikıpırdatıyorsa…Başkasınınsanakatılıpkatılmaması hiç önemli değil. Eğer seninle Tanrı arasında bir köprüyedönüşüyorsa, o gerçek sanattır. Eğer bir meditasyona dönüşüyorsa, gerçeksanattır. Eğer içine gömülüyorsan, egon kayboluncaya kadar içineemiliyorsan,ogerçeksanattır.

O yüzden, neyin gerçek sanat olduğuna kafanı takma. Eğer coşkuylayapıyorsan, yaparken kendini kaybediyorsan, yaparken içindeki keyif vehuzur taşmaya başlıyorsa, o zaman gerçek sanattır. Eleştirmenlerinsöyledikleri seni rahatsız etmesin. Eleştirmenler sanat hakkında hiçbir şeybilmez. Hatta sanatçı olamayanlar eleştirmen olur. Eğer koşu yarışınakatılamıyorsan, eğer bir olimpiyat koşucusu olamıyorsan, en azındankaldırımdadururvekoşanlarataşatarsın.Bunukolaylıklayapabilirsin.

Eleştirmenlerin sürekli yaptığı bu. Onlar katılımcı olamaz. Hiçbir şeyyaratamaz.

Resmi çok seven bir Sufi mistik varmış. Dönemin tüm eleştirmenleri ona

karşıymış.Herkesonagelip,“Burasıyanlış.Buolmamış”dermiş.

Bu insanlardan o kadar bıkmış ki, bir gün bütün resimlerini evinin önüneasmış. Bütün eleştirmenleri davet etmiş ve onlardan boyaları, fırçaları ilegelip, resimlerini düzeltmelerini istemiş. Yeterince eleştirmişlerdir. Şimdidüzeltmezamanıdır.

Tek bir eleştirmen bile gelmemiş. Eleştirmek kolaydır, düzeltmekse zor. Ogünden itibaren eleştirmenler onun resimlerini eleştirmeyi bırakmış. Doğruolanıyapmış.

Yaratmayı bilmeyen insanlar eleştirmen olur. O yüzden onları düşünme.Önemli olan şey, senin iç duyguların, iç ışığın, iç sıcaklığın. Eğer müzikyapmaksanabirsıcaklıkduygusuveriyorsa,içindecoşkuyükseliyorsa,egonkaybolur. O zaman seninle Tanrı arasında bir köprüye dönüşür. Sanat, engüzel ibadet,mümkünolanenyoğunmeditasyonolabilir.Eğerherhangibirsanatıniçindebulunabiliyorsan,müzik,resim,heykel,dans.Eğersanatseninvarlığınıkavrıyorsa,buengüzelibadettir,engüzelmeditasyondur.Ozamanbaşkabirmeditasyonaihtiyacınyok.Oseninmeditasyonundur.Oseniyavaşyavaş,adımadım,Tanrı‘yagötürecektir.Bukonudakikriterim,bueğerseniTanrı‘yayönlendiriyorsa,gerçeksanattır.Özgünsanattır.

4.PARANINSANATI

Soru:

Paradan söz edebilir misin? Parayla ilgili olan duygular nedir?İnsanların hayatlarını kurban etmesine neden olabilen bu güç neredengelir?

Buçokönemlibirsoru.

Bütün dinler servete karşı olmuştur. Çünkü zenginlik sana hayatta satınalınabilecekherşeyiverir.Veneredeyseherşeysatınalınabilir.Sadecesevgi,coşku, aydınlanma ve özgürlük gibi ruhani değerler istisnadır. Bunlaristisnalardanbirkaçı.Amaistisnalarherzamankuralıispatlar.Başkaherşeyiparayla satın alabilirsin. Bütün dinler yaşamaya karşı olduğu için, parayakarşı olmaları çok doğal. Bu doğal bir paralelliktir.Hayatın paraya ihtiyacıvardır.Çünkühayatınrahatetmeye,güzelyemeklere,güzelkıyafetlere,güzelevlereihtiyacıvardır.Hayatıngüzelkitaplara,müziklere,sanata,şiireihtiyacıvardır.Hayatçokengindir.

Klasik müziği anlayamayan bir insan fakirdir, sağırdır. Duyabilir, gözleri,kulakları, burnu, bütün duyuları, tıbbi olara sağlıklı olabilir. Peki amametafiziksel olarak…MirdadKitabı gibi büyük bir edebi eserin güzelliğinigörebilirmisin?Eğergöremiyorsankörsün.

Mirdad Kitabı‘nın adını bile duymamış olan insanlarla karşılaştım. Eğerbüyük kitaplar listesi yapacak olsaydım ilk sırada o olurdu. Ama onungüzelliğinigörmekiçinçokiyiöğretialmışolmangerekiyor.

Klasikmüziğianlamanıntekyoluöğrenmektirkibuuzunbiröğrenmesüreci.Ancakanlamakiçin,açlıktanuzakolmalı,yoksulluktanuzakolmalı,hertürlüönyargıdan uzak olmalısın. Örneğin, Müslümanlar müziği yasakladı.İnsanoğlunumuazzambirdeneyimdenmahrumbıraktılar.Bu,YeniDelhi’deyaşandı. En güçlü Müslüman imparatorlarından biri olan Aurangzeb,tahttaydı.Osadecegüçlüdeğil,aynızamandazorbaydı.

O zamana kadar Müslüman imparatorlar, sadece müziğin İslam’a karşıolduğunu söylüyorlardı ama hepsi bu. Delhimüzisyenlerle doluydu. AncakAurangzeb bir beyefendi değildi. Eğer Delhi’de müzik sesi duyulursa,müzisyenin o anda kafasının kesileceğini ilan etti. Delhi ki, binlerce yıllıkbaşkentolarakmüziğindoğalmerkeziydi.Binlercedahibuşehirdeyaşıyordu.

Bu fermanverildikten sonra, bütünmüzisyenler bir araya toplandı ve şöylededi: “Bir şeyler yapmalıyız. Bu kadarı çok fazla. Eskiden müziğe karşı

olduklarını söylerlerdi, hepsi bu. Ama bu adam tehlikeli. Öldürmeyebaşlayacak.”

Protestoolarak,binlercemüzisyenAurangzeb’insarayınayürüdü.Aurangzebbalkona çıktı ve “kim öldü” diye sordu. Çünkü müzisyenler, cenazetörenlerindenaşıntaşındığıgibibirşeytaşıyordu.İçindebedenyoktu,sadeceyastıkvardı.Amasankibircenazegibigörünüyordu.Aurangzeb,“kimöldü”diyesordu.Hepsiyanıtladı:“Müziköldüvekatilidesensin!”

Aurangzeb yanıtladı: “Ölmesine sevindim. Şimdi lütfen gidin, mümkünolduğunca derin bir mezar kazıp onu gömün ki, bir daha dışarı çıkmasın.”BinlercemüzisyeninvegözyaşlarınınAurangzebüzerindebiretkisiyoktu.O,kutsalbirşeyyapıyordu.

Müzik, Müslümanlar tarafından yasaklanmıştır. Neden? Çünkü müzikDoğu’da,genelolarakgüzelkadınlartarafındanyapılırdı.Fahişekelimesininanlamı,Doğu’daveBatı‘dafarklıdır.Batı‘da,fahişebedeninisatar.Doğu’da,geçmişte fahişe bedenini satmazdı; dehasını, dansını, müziğini, sanatınısatardı.

Her Hint kralının, yerine geçecek oğlunu birkaç yıl fahişelerle yaşamayagönderdiğini öğrendiğinde çok şaşırırsın. Onlar görgü kurallarını, nezaketi,müziği,dansın incelikleriniöğrenmeleri içinyollanırdı.Birkral,herkonudazengin olmalıydı. Güzelliği anlamalı, mantığı anlamalı, görgüyü anlamalı:EskiHintgeleneğiböyleydi.

Müslümanlar bunu bozdu.Müzik dinlerine karşıydı.Neden?Çünkümüziğiöğrenmek için bir fahişenin evine girmek zorundaydın.Müslümanlar keyfekarşıdır. Oysa fahişelerin evleri, kahkahalar, şarkılar, müzik ve dansladoluydu. O yüzden yasaklandı. Hiçbir Müslüman müzik çalınan bir yeregiremezdi.Müzikdinlemekbirgünahtı.

Aynışeydiğerdinlertarafındandayapılmıştır.Nedenlerifarklıolsada,hepsiinsanoğlunun zenginliklerini budamıştır. En temel öğreti ise, paradanvazgeçilmesidir.

Mantığıgörebilirsin.Eğerparanyoksa,başkabirşeyinolamaz.Onlar,dalları

budamak yerine, kökünü kesiyorlardı. Parasız bir adam açtır, dilencidir,elbisesi yoktur. Böyle bir insanın Dostoyevsky’e, Nijinsky’e, BertrandRussell’a,AlbertEinstein’avakitbulmasınıbekleyemezsin.Buimkansız.

Bütün dinler insanımümkün olduğunca fakir yapmaya çalışmıştır. Parayı okadar çok lanetlemiş ve yoksulluğu o kadar övmüşlerdir ki, bana sorarsan,onlardünyanıngelmişgeçmişenbüyüksuçlularıdır.

İsa’nınşudediğinebak:“Birdeve iğnenindeliğindengeçebilir;amazenginbir adamcennetin kapısından geçemez.”Sence bu adamın aklı yerindemi?Bir devenin iğnenin deliğinden geçebileceğini kabullenmeye hazır. Buimkansızbirşey.Ancakbunubilemümkünolarakkabulediyor.Amazenginbiradamıncennetegirmesimi?Buçokdahaimkansız.Böylebirşeymümkündeğil.Servetlanetleniyor,zenginliklanetleniyor,paralanetleniyor.Dünyaikikampabölünüyor.İnsanlarınyüzdedoksansekizisefaletiçindeyaşıyor.Amabüyük bir tesellileri var: Zengin insanların giremeyeceği yere onlar kabuledilecek ve melekler lir çalarken, onları “Haleluya”; Hoşgeldiniz diyekarşılayacak. Zengin olan yüzde iki ise, zengin olmanın suçluluğu altındabüyükbirvicdanazabıylayaşayacak.

Bu suçluluk duygusu yüzünden, zenginliklerinin keyfini çıkartamıyorlar.Çünküözündekorkuyorlar.Belkicennetekabuledilmezler.Oyüzdenikilemiçindeler.Zenginlikonlarda suçlulukduygusuyaratıyor.Pişmanolmadıklarıiçin suçları hafiflemeyecek, cennete kabul edilmeyecekler. Çünkü dünyadaçokşeyesahiplervecehennemeatılacaklar.

Oyüzdenzengininsansüreklikorkuylayaşar.Eğerkeyiflenirse,bazışeylerinkeyfiniçıkarmayabaşlarsa,suçlulukduygusuonuzehirler.Güzelbirkadınlasevişiyorolabilir.Amasadecebedenisevişiyor.Oise,develeringirdiği,amakendisiningirmesininmümkünolmadığı cennetidüşünüyor.Şimdibuadamnasıl sevişsin? En iyi yemekleri yiyor olabilir, ama keyfini çıkartamaz.Hayatınınkısaolduğunubiliyorveondansonrasadecekaranlıkbircehennemateşivar.Birparanoyaiçindeyaşıyor.

Yoksul insan zaten cehennemdeyaşıyor.Amaonunbir tesellisi var.Yoksul

ülkelerdeki insanların, zengin ülkelerdekine göre daha mutlu olduğunuduyunca şaşırırsın.Hindistan’da en yoksul insanların bilemutsuz olduğunugörmedim. Amerikalılar dünyanın dört bir yanında ruhani rehberlik arayışıiçinde.Budoğaldır,çünküdevelertarafındangeridebırakılmakistemiyorlar.Cennetkapılarındangeçmek istiyorlar.Biryol;birçeşityoga,biregzersizletesellibulmakistiyorlar.

Bütündünyakendinedüşmanedilmiş.

Belkideparaya,zenginliğesaygıduyanilkkişibenim.Çünkü,paraseniçokyönlüzenginyapabilir.

Fakir bir adam Mozart’ı anlayamaz. Aç bir adam Michelangelo’yuanlayamaz. Bir dilenci, Vincent Van Gogh’un resimlerine dönüp bakmaz.Açlık çeken insanlarda kendilerini zeki yapacak yeterli enerji yoktur. Zeka,ancak içinde yoğun enerji akışı varsa ortaya çıkar. Sadece ekmek ve yağlatükenirler. Onların zekası yok. Karamazov Kardeşler’i anlayamazlar. Onlarancakbirkilisedeki,aptalbirrahibidinleyebilir.

Ne rahip vaazından bir şey anlar, ne de izleyiciler. Pek çoğu altı günçalıştıktan sonra yorgun olduğu için uyur. Rahip de herkesin uyumasısayesindedaharahattır.Artıkyenibirkonuşmahazırlamakzorundadeğildir.Eskivaazınıtekraredipdurur.Herkesuyuduğuiçin,kimserahibinkendilerinikandırdığınıanlamaz.

Zenginlik,güzelmüzik,büyükedebiyatvesanatşaheserlerikadarönemlidir.

Bazı insanlar doğuştan müzisyendir. Mozart, sekiz yaşında, çok güzelmüziklerbesteliyordu.Osekizyaşındaiken,diğermüzikustalarıonunyanınabileyaklaşamıyordu.Oadamdoğuştanyaratıcıydı.VincentVanGogh,kömürmadeninde çalışan fakir bir babanın oğluydu. Hiç eğitim görmedi. Sanatokulununönündenbilegeçmedi.Amadünyanınenbüyükressamlarındanbirioldu.

Birkaç gün önce resimlerinden birini gördüm. O resim yüzünden bırakınbaşkaressamları,herkesonagülmüştü.Çünküyıldızlarıkimseningörmediğibir şekilde yapmıştı.Nebula gibi her yıldızı sürekli dönen bir tekerlek gibi

çizmişti.Kimböylebiryıldızgörmüştüki?

Diğer ressamlar bile “Sendeliriyorsun; bunlar yıldız değil” diyordu.Ayrıcayıldızlarınaltındaçizdiğiağaçlar,yıldızlarınüstünekadarçıkıyordu.Yıldızlararkadakalmış,ağaçlarçokyükseğeçıkmıştı.Şimdikimböyleağaçgördü?Busadecedelilikti.

Amabirkaçgünönce,butürbirresimgördüm.Fizikçiler,VanGogh’unhaklıolduğunu keşfetti. Yıldızlar göründükleri gibi değil. Tıpkı Van Gogh’unresmettiğigibiydi.ZavallıVanGogh!Adamdamüthişbirgözolmalı.Çünküfizikçilerin,büyüklaboratuvarlarıveteknolojileriyleyüzyıldagörebildiğiniokendiliğinden görmüştü. Vincent Van Gogh, sadece çıplak gözleriyle,yıldızların asıl şeklini kavramıştı. Onlar sürekli kendi ekseninde dönendervişler.Seningördüğüngibidurağandeğiller.

Sonra ağaçları sordular: “Yıldızları aşan bu ağaçları nereden buldun”. VanGogh yanıtladı: “Bu ağaçların yanına oturdum ve amaçlarını dinledim.Ağaçlar bana, kendilerinin aslında dünyanın yıldızlara ulaşma arzusuolduklarınısöylediler.”

Belkibirkaçyüzyılsonrabilimadamları,ağaçlarındünyanınarzusuolduğunukeşfeder. Kesin olan bir şey var. Ağaçlar yerçekimine karşı hareket ediyor.Dünya onların yerçekimine karşı hareket etmesine izin veriyor. Onlarıdestekliyor,yardımediyor.Belkidedünyayıldızlarlailetişimkurmakistiyor.Dünya canlıdır ve hayat her zaman daha yükseğe erişmek ister. Hayalgücününsınırıyoktur.Yoksulinsanlarbununasılanlayacak?Ozekayasahipdeğiller.

Tıpkı doğuştan şair, doğuştan ressamlar varolduğu gibi, doğuştan servetyaratıcıları olduğunu da hatırlatmak isterim. Onlar hiç takdir edilmemiştir.HerkesbirHenryForddeğilveolamaz.

HenryFord,fakirbiraileyesahiptivedünyanınenzenginadamıoldu.Paraveservetyaratmayayönelikbiryeteneği,birdehasıolmuşolmalıki,bubirresim,müzik ya da şiir yaratmaktan çok daha zor bir şey. Servet yaratmakkolay bir iş değil. Henry Ford, tıpkı büyük bir müzisyen, yazar, şair gibi

takdir edilmeli. Hatta daha fazla takdir edilmeli. Çünkü onun parasıyla,dünyanınbütünşiirleri,bütünmüzikleri,bütünheykellerisatınalınabilir.

Benparayasaygıduyuyorum.Parainsanoğlununenbüyükkeşiflerindenbiri.O sadece bir araç. Sadece aptallar onu lanetliyor. Belki başkalarında paravarken, kendilerinde olmadığı için kıskanıyorlar. Kıskançlık yüzündenlanetliyorlar.

Para,değiştokuşyapmanınbilimselbiryolundanbaşkabirşeydeğil.Paradanönce insanlarçokbüyükzorlukçekiyordu.Dünyanınheryerindemal takasısistemi vardı. Eğer bir ineğin varsa ve at almak istiyorsan, bu hayatının enzorlu görevi olurdu. Atını verip inek almak isteyen bir adam bulmakzorundaydın.Buçokzorbiriş.Atvermekisteyeninsanlarbulabilirsin.Amainek almak istemiyorlardır. İnek almak isteyen insanlar bulabilirsin, amaonlarınatlarıyoktur.

Para ortaya çıkmadan önce durum buydu. Doğal olarak insanlar yoksuldu.Hiçbir şey satamıyor, hiçbir şey alamıyordu.Bu çok zor bir işti. Para bunukolaylaştırdı. Artık inek satmak isteyen adam, at satmak isteyen bir adamaramakzorundakalmadı.Artıkineğinisatabilir,parayıalıp,atsatanamainekistemeyenherhangibirindenatalabilirdi.

Parabirdeğişimortamıoldu.Takassistemiortadankalktı.Parainsanlığaçokbüyük bir hizmette bulundu. İnsanlar artık alıp verme kapasitesine sahipolunca,doğalolarakzenginleşmeyebaşladılar.

Bunu iyi anlamak gerekir. Para ne kadar hızlı hareket ederse, o kadar çokparanolur.Örneğin,eğerbendebirdolarolsaydı…Busadecebirörnek.Birdolarım yok. Yanımda bir sent bile yok. Cebim bile yok. Bazen eğer birdolarımolursa,onunereyekoyacağımdiyeendişeleniyorum.

Örneğin, eğer bir dolarım varsa ve onu harcamazsam, o zaman bu salondasadece bir dolar olur. Ama eğer o dolarla bir şey satın alırsam, başkasınageçer. Ben doların değerinin karşılığını alırım ve keyfini çıkartırım. Dolarıyiyemezsin. Cebinde tutarak nasıl keyfini çıkartacaksın? Keyfini ancakharcayarak çıkartabilirsin. Ben keyfini çıkartıyorum ve dolar başkasına

geçiyor.Şimdieğeronuelindetutarsa,ozamansadeceikidolarolur.Benimkeyfiniçıkardığımdolarveocimrinincebindeduranbirdolar.

Ama eğer kimse parayı tutmazsa, herkes doları mümkün olduğunca hızlıharcarsa, eğer üç bin insan varsa, üç bin dolarlık keyif alınmış olunur. Busadecetekbirtur.Turlardevamettikçedolarçoğalmayadevameder.Hiçbirşey girmiyor ve ortada aslında bir dolar var. Ama onu hareket ettirdikçeçoğalıyor.Oyüzdenparaya,“currency”yaniakımdenir.Obirakımolmalı.Benimanlamımbu.Benbaşkabiranlambilmiyorum. İnsanonu tutmamalı.Eline geçtiği zaman harca.Vakit kaybetme.Çünkü cebinde durduğu sürecedolarınbüyümesini,çoğalmasınıönlüyoroluyorsun.

Para çok büyük bir icat. İnsanları zenginleştirir. Sahip olmadıkları şeylerialmakapasitesiverir.Amabütündinleronakarşıolmuştur.İnsanlığınzenginolmasını istemiyorlar. İnsanlığın zeki olmasını istemiyorlar. Çünkü eğerinsanlarzekiyse,İncil’ikimokuyacak?

Dinlerhiçbirzamaninsanınzekiolmasını,zenginolmasınıistemedi.İnsanınmutluolmasınıistemedi.Çünküacıçeken,yoksul,aptalinsanlar,kiliselerin,sinagogların,tapınakların,camilerinmüşterisidir.

Benhiçbirdiniyeregitmedim.Nedengideyim?Eğerdinibiryer,dinintadınıalmak istiyorsa, bana gelmeli. Ben Mekke’ye gitmiyorum. Mekke banagelsin. Ben Kudüs’e gitmiyorum. Deli değilim. Biraz çatlağım ama delideğilim. Burada keyif, kahkaha ve sevgi dolu bir yer yarattığımız zaman,İsrail’denevarki?Yeniİsrail’ibizyaratmışoluruz.

Parahakkındasanaempozeedilmişolanbütünfikirleribırak,onasaygıduy,servet yarat. Çünkü ancak servet yarattıktan sonra diğer boyutlar sanaaçılabilir.

YARATIM

ENÜSTDÜZEYYARATICILIK:HAYATININANLAMI

Hayatın kendi başına bir anlamı yok. Hayat bir anlam yaratma fırsatıdır.Anlamınkeşfedilmesideğil,yaratılmasıgerekir.Anlamı,ancakonuyaratırsanbulursun.Orada bir çalının arasında durmuyor.Yani sağına soluna bakınca,biraz arayınca bulamazsın. O bulunacak bir kaya gibi durmuyor. O,yaratılacakbirşiir,söylenecekbirşarkı,edilecekbirdanstır.

Anlambirdanstır;taşdeğil.Anlammüziktir.Onuancakyaratırsanbulursun.Bunuunutma.

Milyonlarca insan, anlamın keşfedileceği gibi aptalca bir fikir yüzündenanlamsızbirerhayat sürüyor.Sankianlamzatenoradaymışgibi;birperdeyiçekincekarşında,anlam,işteburada.Hayır,böyledeğil.

Unutma, Buda hayatın anlamını buldu, çünkü yarattı. Ben buldum, çünküyarattım.Tanrı, bir nesne değil; bir yaratımdır.Onu ancak yaratanlar bulur.Benceanlamınkeşfedilecekbirşeyolmamasıçokgüzel.Aksihalde,birinsanonu keşfederdi ve sonra başkalarının keşfetmesine gerek kalmazdı. Dinianlam ile bilimsel anlam arasındaki farkı görüyor musun? Albert Einsteingörecelilikteorisinikeşfetti.Şimdionutekrartekrarkeşfetmengerekiyormu?Eğer tekrar tekrar keşfediyorsan, aptalın tekisin. Ne gerek var? Bir adamkeşfetmiş. Sana haritayı vermiş. Onun yıllarını almış olabilir. Ama seninanlamanbirkaçsaatsürer.Üniversiteyegidipöğrenebilirsin.

Budadabirşeykeşfetti.Zerdüştdebirşeykeşfetti.AmabuEinstein’ınkeşfigibideğil.Zerdüşt’ünizindengidip,onunharitasınıkullanarakbulacağınbirşey değil. O şekilde asla bulamazsın. Senin bir Zerdüşt olman gerekir.Aradakifarkıgör.

Halbuki görecelilik teorisini anlamak için birAlbert Einstein olmana gerekyok.Sadeceortalamazekayasahipolmanyeter.Eğerçokgerizekalıdeğilsenanlarsın.

AmaZerdüşt’ünanlamınıkavramakiçin,birZerdüştolmangerekir.Dahaazı

yetmez.Onutekraryaratmangerekir. HerbireyinTanrı‘yı,anlamı,gerçeği,doğurması gerekir. Her insanın hamile kalıp, o doğum sancılarını yaşamasıgerekir. Her insanın onu rahminde taşıyıp, kendi kanıyla beslemesi gerekir.Ancakozamankeşfedebilir.

Eğer hayatta bir anlam görmüyorsan, onun gelmesi için pasif bir şekildebekliyorolmalısın.Ozamanaslagelmez.Geçmişdinlerinfikribuydu.Anlamzaten oradaydı. Ama değil. Onu yaratacak özgürlük orada. Onu yaratacakenerjiorada.Tohumekip,ekinibiçmekiçingereklitarlaorada.Hepsiorada.Ama anlamın yaratılması gerekir. O yüzden yaratmak, bu kadar büyük birkeyif,bukadargüzelbirmaceravebukadarheyecanlıbirşeydir.

Oyüzdenilkolarak,dininyaratıcıolmasıgerekir.Şuanakadardin,çokpasif,hattadurağankaldı.Dindarbir insanınyaratıcıolmasınıbeklemezsin.Onunoruç tutmasını, mağarada oturmasını, sabah erken kalkıp, mantra söylemekgibiaptalcaşeyleryapmasınıbeklersin.Ancakozamantatminolursun.Oneyapıyor? Uzun oruçlar tuttuğu için onu övüyorsun. Belki adam mazoşist.Belki kendine işkence yapmaktan hoşlanıyor. Buz gibi soğukta çıplakoturuyorvesenonutakdirediyorsun.

Ama ne gerek var? Ne gibi bir değeri var? Dünyanın bütün hayvanlarısoğuktaçıplakoturur.Onlarazizdeğil.Yadasıcakta,güneşaltındaoturur;vesenonutakdiredersin.“Baksana,nekadardindarbiradam”dersin.Amaoneyapıyor?Dünyayakatkısıne?Budünyayanasılbirgüzellikkattı?Herhangibirdeğişiklikyarattımı?Dünyayıbirazdaha tatlı,birazdahahoşyaptımı?Hayır,bunusormuyorsun.

Şimdisanasöylüyorum,busoruyusormalısın.Bir insanı şarkıyarattığı içinöv. Bir insanı güzel bir heykel yarattığı için öv. Bir insanı çok güzel flütçaldığı için öv. Bundan sonra, dini kriterlerin bunlar olsun. Bir insanı çokgüzelsevdiğiiçinöv.Sevgibirdindir.Birinsanı,onunsayesindedünyadahazarifolduğuiçinöv.Oruçtutmak,mağaradaoturmak,kendineişkenceetmekya da çivili yatakta yatmak gibi aptalca şeyleri unut. Bir insanı çok güzelgüller yetiştirdiği için öv. Dünya onun sayesinde daha renkli olmuştur. Ozamananlamıbulursun.

Anlamyaratıcılıktanortayaçıkar.Dindahaşiirsel,dahaestetikolmalıdır.

İkinci şey ise şudur: Bazen bir sonuca ulaştıktan sonra anlamı aramayabaşlarsın.Birsonucaulaştıktansonraararsın.Anlamınneolmasıgerektiğinekararvermişsindir.Amasonraonubulamazsın.

Arayışın saf olması gerekir. Arayışın saf olması gerekir derken neyikastediyorum? Herhangi bir yargıya sahip olmadan, kafanda herhangi birbeklentibulunmadan.

Nasıl bir anlam arıyorsun? Eğer belirli bir anlam aramaya çoktan kararverdiysen onu bulamazsın. Çünkü daha en baştan arayışın kirlenmiştir.Arayışınsafdeğildir.Senkararınıçoktanvermişsin.

Örneğin, eğer bir adam benim bahçeme gelip, burada elmas bulacağınıdüşünüyorsa, ancak o zaman bu bahçe güzeldir. Ama elmas bulamadığızaman, bahçedebir anlamolmadığını söyler.Etrafta birçokgüzel çiçek, birsürüötenkuş, bir sürü renk, ağaçlar arasından esen rüzgar, kayalar üstündeyosunvardır.Amaobiranlamgöremez.Çünküaklındabelirlibirfikirvardır.Elmasıbulmalıdır.Ancakozamanbiranlamolacaktır.Kendifikriyüzündenanlamıkaçırmaktadır.

Bırakarayışınsafolsun.Sabitbirfikirlehareketetme.Çıplakol.Açıkveboşol.Ozamansadecebiranlamdeğil,binlerceanlambulacaksın.Ozamanherşeyanlamlıgelecek.

Güneşin altında parlayan renkli bir taş ya da etrafında küçük bir gökkuşağıyaratan çiğ damlası. Ya da rüzgarda dans eden küçük bir çiçek. Sen hangianlamıarıyorsun?

Birsonuçlabaşlama.Aksihaldebaşlangıçtayanlışyapmışolursun.Yargısızarayışa gir. İnsanlara sürekli “Eğer gerçeği bulmak istiyorsan, bilgini birkenarakoy.Bilgiliinsanaslabulamaz.Bilgisibirbarikatolur”derken,bunukastediyorum.

Goldstein,hayatındahiçtiyatroyagitmemişti.Çocuklarıyaşgünüiçinonabirbilethediyeetti.

Temsilden sonra evine geldiler ve heyecanla nasıl bulduğunu sordular.“Tamamensaçmalıktı”diyeyanıtladı.“Kızarzuederken,adamistemiyordu.Adamarzuederken,kızistemiyordu.İkisideistediğizamanperdekapandı.”

Şimdi, eğer sabit bir fikrin varsa o zaman sadece onu ararsın. Sadece onuararsın.Vebuzihindarlığıyüzündendiğerherşeyiıskalarsın.

Anlam yaratılmalıdır ve önyargısız aranmalıdır. Eğer bilgini bir kenarakoyabilirsen,hayatbirdenrenklenir.Bütünrenklercanlanır.Amaeğersürekliyazıtları,kitapları, teorileri,doktrinleri, felsefeleri sırtında taşıyorsan,bunlariçinde kaybolursun. O zaman her şey karışır, çorbaya döner. Neyin neolduğunubilehatırlayamazsın.

Zihnin çorba gibi.Onu temizle, boşalt. En iyi zihin, boş zihindir. Sana boşzihinşeytanınatölyesidirdiyenler,aslındaşeytanınajanlarıdır.BoşbirzihinTanrı‘ya her şeyden daha yakındır. Boş zihin şeytanın atölyesi değildir.Şeytandüşünceolmadanhiçbirşeyyapamaz.

Şeytan,boşluktahiçbirşeyyapamaz.Boşluğagirmesimümkündeğildir.

Zihninde ne kadar çok düşünce var. Hepsi karışmış. Hiçbir şey netgörünmüyor. Birçok kaynaktan o kadar çok şey duymuşsun ki, zihnin bircanavara dönüşmüş. Sense hatırlamaya çalışıyorsun, çünkü sana hatırlamansöylendi. “Unutma” dendi. Sen de doğal olarak, bu ağır yük yüzündenhatırlayamıyorsun.Birçokşeyiunuttun,birçokşeyihayalettinvekendindenkattın.

Birİngiliz,Amerika’yıziyaretederkenbirziyafetekatılmış.Evsahibininşukonuşmayı yaptığını duymuş: “Başka bir adamın karısının -anneminkollarındageçirdiğimhayatımınenmutluanışerefine.”

“Ne güzel bir söz” diye düşündü İngiliz. “Bunu hatırlayıp, daha sonrakullanmalıyım.”

Birkaçhaftasonraİngiltere’yedöndüvebirkiliseyemeğinde,kadehkaldırmakonuşmasını onun yapmasını istediler. O da kalabalık salonda büyük bircoşkuylabaşladı.

“Başka bir adamın karısının kollarında geçirdiğim hayatımın en mutlu anışerefine.”

Uzun bir sessizlikten sonra, kalabalık huzursuz olmaya ve konuşmacıyısüzmeye başladı. Konuşmacının arkadaşı ona eğilip fısıldadı: “Ne demekistediğinihemenaçıklasaniyiolur.”

Konuşmacı, “Tanrım!” diye bağırdı. “Kusura bakmayın. Kadının adınıunuttum.”

Buyaşanıyor.Etrafınbunudedi,LaoTzuşunudedidiyehatırlıyorsun.İsa’nınnedediğini,Muhammed’innedediğinihatırlıyorsun.Birçokşeyhatırlıyorsunvehepsikarışmışdurumda.Kendibaşınatekbirsözbilesöylememişsin.Eğerkendineaitbirşeysöylemezsen,anlamıkaçırırsın.

Bilgiyibırakvedahayaratıcıol.Unutma,bilgitoplanır.Biryaratıcılığagerekkalmaz. Sadece alıcı olman yeterli. İnsan buna dönüşmüştür. İnsan birizleyiciye indirgenmiştir. Gazete okur, İncil okur, Kur’an okur, Gita okur,sinemayagider,oturur,filmizler,futbolmaçınagider.Yadatelevizyonununkarşısınaoturur, radyodinler, falan filan…Gündeyirmidört saat, herhangibir katılıma girmeden sadece izleyici olur. Başkaları bir şeyler yaparken, osadeceoturupizler.İzleyerekanlamıbulamazsın.

Binlerce sevgiliyi sevişirken görebilirsin. Ama sevginin ne olduğunubilmezsin. O, orgazmik bırakmışlığı izleyerek bilemezsin. Katılımcı olmakzorundasın.Anlam,katılmaklaortayaçıkar.Hayatakatıl.Mümkünolduğuncaderinden ve bütünüyle katıl. Katılım için her şeyi riske et. Eğer dansın neolduğunubilmekistiyorsan,birdansçıyıizlemeyegitme.Dansetmeyiöğren,dansçı ol. Eğer herhangi bir şeyi bilmek istiyorsan, katıl.Bir şeyi bilmeningerçek,doğruveözgünyolubudur.Ozamanhayatındabirçokanlamolacak.Sadece tek boyutlu değil; çok boyutlu anlamlar. Ve sen anlam yağmurunatutulacaksın.

Hayatınçokboyutluolmasıgerekir.Ancakozamananlamvardır.Hayataslatek boyutlu değildir. Bu da bir sorun. Eğer birimühendis olursa, her şeyinbittiğini düşünür. Kendini mühendis kimliğiyle tanımlar. O zaman hayatı

sadecemühendislikolur.Milyonlarcaseçenekvarken,osadecetekbiryoldailerler.Sıkılır,bunalır,yorulurveheyecanınıkaybeder.Sadeceölümübekler.Budurumdanasılbiranlamolabilir?

Hayattadahafazlailgialanlarınolsun.Sadecebirişadamıolma.Bazenoyunda oyna. Sadece doktor, mühendis, müdür ya da profesör olma. Mümkünolduğuncaçokşeyolmayaçalış.Kağıtoyna;kemançal.Şarkısöyle;fotoğrafçek. Şair ol; hayatta mümkün olduğunca çok şey bul. O zaman zenginliğesahipolursun.Anlam,zenginliğinyanürünüdür.

Sokrateshakkındaçokanlamlıbirhikâyeduydum:

Sokrates,hücresindeölümünübeklerkensürekli,“Sokratesmüzikyap”diyeonuzorlayan rüyalargörmeyebaşlar.Yaşlı adamherzaman felsefeyaparaksanata hizmet ettiğini düşünürdü. Ancak o gizemli sesin teşviki ilehikayelerinidizeleredönüştürdü;Apollo’yabirilahiadadıveflütçaldı.

Ölüm soluğunda felsefe ve müzik bir an için el ele tutuştu. Sokrates dahaöncehiçolmadığıkadarmutluoldu.Ohayatındaflütçalmamıştı. İçindebirşey ısrar ediyordu. “Sokrates, müzik yap.” Ölüm bu kadar yakınken, çoksaçmagörünüyordu.Odahaöncehiç flütçalmamış;hiçmüzikyapmamıştı.Varlığınınbirparçasıboğulmuşdurumdaydı.Evet,Sokratesgibibiradambiletek boyutlu kalmıştı. İnkar edilen boyut ısrarcıydı. “Bu kadarmantık yeter.Birparçamüziksanaiyigelir.Dengegetirir.Bukadartartışmayeter.Birazdaflütçal.”Sesokadarısrarcıydıki,onateslimolmakzorundakaldı.

Havarileriçokşaşırmışolmalı.“Yoksadelirdimi?Sokratesflütmüçalıyor?”“Amabenimiçinbuçokönemli.”Müzikçokgüzelolmayabilir.Çünküdahaöncehiççalmamıştı.Tamamenamatörceveçocuksuolmuşolabilir.Amayinede, bir tatminyarattı, bir köprüoluşturdu.Artık tekyönlüdeğildi.Belki dehayatında ilk kez anını yaşadı. Belki de hayatında ilk kez, mantıklı biraçıklamagetiremeyeceğibirşeyyaptı.Aksihaldeoçokrasyonelbiradamdı.

Geçengün,büyükHassidmistiğiBaalŞemhakkındabirhikâyeokudum.

O gün tatildi ve Hassidler dua edip, birlikte dans etmek için, usta ilesöyleşmekiçintoplanmıştı.

Bir adam özürlü çocuğu ile gelmişti. Oğlunun yanlış bir şey yapmasındançekiniyordu. O yüzden sürekli onu kolluyordu. Dualar okunurken, çocukbabasınasordu:

“Birdüdüğümvar,onuçalabilirmiyim?”Baba,“Kesinlikleolmaz.Düdüğünnerede”diye sordu.Çocuğununonudinlemeyeceğindenkorkuyordu.Çocukbabasına cebindekidüdüğügösterdi.Bababir gözünüçocuktanveo ceptenayırmadı.Sonradansbaşladı.Babadaunutup,dansetmeyebaşladı.Hassidlerdans eder, keyifli insanlardır. Yahudiliğin kremalarıdır. Yahudiliğin özüonlarlabirlikteydi,odeliinsanlarla.

Herkes Tanrı‘ya dua edip dans ederken, artık çocuk kendini tutamadı.Cebindekidüdüğüçıkartıpüfledi.Herkesşokeolmuştu.AmaBaalŞemgeldiçocuğasarıldıveşöylededi:“Dualarımızduyuldu.Budüdükolmadanhepsibirhiçti.Çünküburadakendiliğindenyapılantekşeybuoldu.Diğerherşeytörenseldi.”

Hayatının ölü bir ayine dönüşmesine izin verme. Açıklanamayan anlarolmasına izin ver. Bırak bazı şeyler gizemli kalsın. Neden gösteremediğinşeylerolsun.İnsanlarınseninbirazçılgınolduğunudüşünmelerinisağlayacakbazı eylemlerin olsun. Yüzde yüz akıl sağlığı yerinde bir adam, ölü biradamdır.Yanındabirparçaçılgınlıkolmasıherzamanbüyükbirkeyifgetirir.Aradabazıçılgınlıklardayap.Ozamananlammümkünolabilir.

-&-