yasal yönleri ile açık erişim

YÖK Ulusal Akademik Arşiv Projesi Eğitim Semineri

Yasal Yönleri ile Açık Erişim

05/03/2014 3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

İlkay Holt

Özyeğin Üniversitesi Kütüphane Direktörü

2

05/03/2014

Kapsam •  Açık erişim tanımında erişim ve kullanım •  Sözleşmeler, lisanslar •  Yayıncı poli=kaları •  Yayın versiyonları •  Hemen depolama •  Arşivlemede kontrol noktaları


3 Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

3 05/03/2014

Açık erişim nedir?


•  Budapeşte, Bethesta ve Berlin Açık Erişim Deklarasyonları açık erişimin üç yaygın tanımını içerir.

•  Dijital, online, ücretsiz, telif hakkı ve lisans sınırlamalarından arınmış literatür bu tanımların ortak noktalarını oluşturur.


4 05/03/2014

Açık erişim;

•  Herkesin erişebildiği bir literatürü ifade eder. •  Yazar paylaşLğı yayın versiyonunun elektronik ortamda

paylaşım hakkında sahip=r. •  Okuma, kaydetme, kopyalama, paylaşma, depolama,

harmanlama izniniz vardır.



5 05/03/2014

Telif hakkı

•  Kişinin her türlü fikri emeği ile meydana ge=rdiği ürünler üzerinde hukuken sağlanan haklardır.

•  Telif yöne=minde yazar ve yayıncı dengesi; •  Yazarın haklarının tümünü devretmediği; kendi yayını

istediği gibi kullanma, geliş=rme hakkının olduğu; eği=m ve araşLrma için erişimi kısıtlamayan ve yayın kullanıldığında doğru aLf yapılmasını gerek=ren bir yapıdadır.

•  Yayıncı açısından finansal hakları içeren, yazarın istediği hakları kendinde tutabilmesini sağlayan ve yayını gelecek teknolojilere hazır etmeyi gerek=rir.



6 05/03/2014

Yazarlar yayınlarının kullanım haklarına sahip mi?



Kaynak: K.L. Ertürk, Türkiye’de bilimsel iletişim: Bir açık erişim modeli önerisi. (Doktora tezi) 2008., s. 179 http://www.bby.hacettepe.edu.tr/yayinlar/dosyalar/130.pdf

7 05/03/2014

Yazarlar nasıl olması gerek=ğini düşünüyor?




8 05/03/2014

Yazarlar nasıl hareket ediyor?




9 05/03/2014

Telif sözleşmeleri, kullanım lisansları



•  Yayıncılar ile yapılan anlaşmalar •  Yazar ek anlaşmaları (SPARC Author Addendum) •  Açık lisanslar: Crea=ve Commons ALf Lisansı (CC-‐BY)

www.creativecommons.org.tr

10 05/03/2014

Yayıncı poli=kaları yayıncıların 70%’i, dergilerin 90’ı arşivlemeye izin veriyor



Yeşil 30% Mavi 33% Sarı 8% Beyaz 30

11 05/03/2014

Yayıncı poli=kaları



12 05/03/2014

Ön baskı, son baskı, yayıncı baskısı



•  Ön baskı (pre-‐print): makalenin yayınlanmak üzere dergiye gönderilen, hakem/editör değerlendirmesi öncesi ilk hali

•  Son baskı (post-‐print): makalenin hakem/editör değerlendirmesinden geçmiş, yayına hazır son hali.

•  Yayıncı baskısı: makalenin dergide yayınlanmış format

13 05/03/2014

ID/OA: Hemen depolama, seçimli erişim



•  “Immediate deposit, op=onal access” •  Yayın kabulünden sonra son baskının kurumsal açık bir

açık arşive hemen konması. •  Maksimum 6 aylık bir ambargo uygulanması. •  Metadatanın (üst veri) hiç beklemeden arşivlenmesi. •  Tam metni açılamayan yayınlar için istek butonu

“request print”

14 05/03/2014

Bir yayını kurumsal arşive koyarken yasal kontrol noktaları:



•  Elektronik ortamda paylaşım koşulları •  Yazarın elektronik ortamda paylaşım, kullanım hakları •  Yayıncı poli=kası •  Fon sağlayıcı kuruluşun poli=kası; ambargo varlığı •  Yayının son baskısının arşivlenmesi •  Metadata kaydının tamlığı ve doğruluğu •  Yayıncı baskısına link verilmesi

TEŞEKKÜR EDERİZ…

05/03/2014

15 3, Mart 2014 Yükseköğretim Kurulu Başkanlığı BİLKENT ANKARA

yasal yönleri ile açık erişim

Education