yat turızmın cgrp ıncelenmesi.pdf
TRANSCRIPT
-
T.C. ANKARA NVERSTES
CORAFYA (BEER VE KTSAD) ANABLMDALI
YKSEK LSANS TEZ
TRKYEDE YAT TURZMNN CORAFYA
AISINDAN RDELENMES
HAZIRLAYAN CEYDA (TEKNCE) ERCANK
ANKARA 2003
-
T.C. ANKARA NVERSTES
CORAFYA (BEER VE KTSAD) ANABLMDALI
YKSEK LSANS TEZ
TRKYEDE YAT TURZMNN CORAFYA
AISINDAN RDELENMES
HAZIRLAYAN CEYDA (TEKNCE) ERCANK
TEZ DANIMANI
YRD. DO. DR. MEHMET SOMUNCU
ANKARA 2003
-
T.C. ANKARA NVERSTES
CORAFYA (BEER VE KTSAD) ANABLMDALI
TRKYEDE YAT TURZMNN CORAFYA
AISINDAN RDELENMES
Yksek Lisans Tezi
Tez Danman:
Tez Jrisi yeleri
Ad ve Soyad mzas
........................................................... ............................
........................................................... ............................
........................................................... ............................
............................................................ ............................
............................................................ .............................
............................................................ ..............................
Tez Snav Tarihi .........................................
-
NSZ
Trkiyede Yat Turizminin Corafya Asndan rdelenmesi balkl
yksek lisans tezi, 1999-2003 tarihleri arasnda hazrlanmtr.
1983 ylndan itibaren hzl saylabilecek bir gelime gsteren lkemiz yat
turizmi ekonomimizin gelimesi asndan nemli bir aratr. Trkiyedeki yat
turizmi, dier Akdeniz lkelerinde yaplan yat turizmine gre henz balang
aamasndadr. taraf denizlerle evrili olan Trkiye, sadece yat turizmi iin
deil tm turizm eitleri iin potansiyeli yksek bir lkedir.
Yksek Lisans tezi almalarm boyunca desteini, yardmn ve
fikirlerini benimle paylaan ve almalarmda rehberlik eden tez danmanm
Yrd. Do. Dr. Mehmet SOMUNCUya, desteklerini esirgemeyen Beeri ve
ktisadi Corafya Anabilimdal Bakan Prof. Dr. Hamdi KARAya ve dier
blm hocalarma teekkrlerimi sunarm.
Ceyda (TEKNCE) ERCANK
2003, ANKARA
-
NDEKLER
SAYFA NO.
NSZ I
NDEKLER II
HARTALAR LSTES IX
EKLLER LSTES XI
TABLOLAR LSTES XII
FOTORAFLAR LSTES XIV
EKLER LSTES XV
I. BLM
I-GR 1
A-) ARATIRMA ALANININ YER VE SINIRLARI 1
B-) ARATIRMANIN AMACI VE YNTEM 1
II- KURAMSAL TEMELLER:
A-) TURZMN TANIMI 3
B-) TURZM ETLER 4
C-) YAT TURZM 7
1- Dnyada Yat Turizmi ve Tarihesi 7
2- Yat Turizminin nemi 11
-
3- Yat Turizmi le lgili Genel Kavramlar 13
4- Yat Limanlarnda Verilen Hizmetler ve
letmenin Yaps 24
5- Yat Limanlarnn Ynetimi 28
6- Yat Turizminin Turizm Sektrne Katklar 29
II. BLM
DNYADA YAT TURZM
I-AKDENZ ANAINDAK BAZI LKELERDE YAT TURZM 42
A-)MARNALARDA VERLEN HZMETLER 42
1-Fransa 42
2-spanya 43
3-talya 44
4-Yugoslavya, Hrvatistan, Bosna-Hersek 45
5-Yunanistan 46
6-Cebelitark 48
7-Tunus 48
8-Malta 49
9-Kbrs (KKTC ve GKRY) 50
10-Fas 50
11-Cezayir 50
12-Libya 51
-
13-Msr 51
14-srail 51
15-Dier Akdeniz lkeleri 52
B- DNYADA YAT TURZM LE LGL MEVZUAT VE
FORMALTELER 53
1-Fransa 53
2-spanya 55
3-talya 57
4-Yugoslavya 58
5-Yunanistan 59
6-Cebelitark 60
7-Tunus 60
8-Malta 60
II-AKDENZ KIYILARI DIINDA BAZI LKELERDE
YAT TURZM 61
A-KANADA 61
B-BAHAMA ADALARI 62
C-YEN ZELANDA 63
III. BLM
TRKYEDE YAT TURZM
I-TRKYEDE YAT TURZMNN GELM 65
-
II-TRKYEDE YAT TURZMN ETKLEYEN CORAF
FAKTRLER 72
A-CORAF KONUM 73
B-KLM 76
C-KIYI JEOMORFOLOJS 90
D-DOAL VE KLTREL EKCLKLER 104
III- TRKYEDE YAT TURZMNN DURUMU 107
A- TRKYEDE YAT LETMELER 108
1-Yat Yatrm Belgeli letmeler 108
2-Yat letmesi Belgeli Yerli letmeler 108
3-Yat letmesi Belgeli Yabanc letmeler 110
B- TRKYEDE YAT LMANLARI 114
1-Mevcut Yat Limanlar 115
2-hale Aamasnda Bulunan Yat Limanlar 119
3-naat Devam Eden Yat Limanlar 120
4-Yap-let-Devret Modeli le Gerekletirilmesi
Sz Konusu Olan Yat Limanlar 120
C- TRKYE KIYILARINDAK BARINAK VE BARINMA
YERLER 124
D- TRKYEDE YAT EKEK YERLER 126
E- TRKYEDE MARNA YATIRIMLARI N
NCELKL BLGELER 127
-
F- YAT TURZM AMACIYLA TRKYE LMANLARINA GELEN
YATLAR LE LGL STATSTKLER 128
G- TRKYEDE YAT GZERGHLARI 140
1-1982 Ylnda Yaplan almada Belirlenen
Yat Gzergahlar 140
2-1990 Ylnda Yaplan almada Belirlenen
Yat Gzergahlar 147
H-TRKYEDE YAT TURZM LE
LGL KURULULAR 148
I- TRKYEDE YAT TURZM LGL MEVZUAT 150
1-Turizmi Tevik Kanunu 152
2-Yat Turizmi Ynetmelii 153
3-Dier Mevzuatlar 155
- TRKYEDE YATILARA UYGULANAN
FORMALTELER 156
1-Yatlarn Giri ve k lemleri 156
2-Yat Kayt Belgesi 157
3-Yatlarn Giri-k lemleri iin Urayacaklar
Otoriteler 158
4-Yabanc Yatlarn Otolarna likin
Uygulamalar 159
5-Otonun Sundurmaya Brakma lemleri .. 159
-
6-Otonun Sundurmadan Geri Alnma lemleri 160
7-Yabanc Bayrakl Yatlarn Trkiyede
Braklmalar Halinde Yaplacak lemler 160
8-Yabanc Yatlarn Trkiyede kametleri 162
9-Yat ve Yatlardan Alnan cretler 159
10-Dier nemli Konular 164
J- TRKYEDE YAT NAATI 165
IV- TRKYEDE YAT TURZMNN TEMEL SORUNLARI VE
ZM NERLER
A-YAT TURZMNN SORUNLARI 168
1- Yat Limanlar ve Fiziksel Planlama Sorunlar 169
2- Yat letmecilii Sorunlar 171
3- Mevzuat Sorunlar 174
4- dare Sorunlar 177
5- Tantm ve Pazarlama Sorunlar 178
6-Tevik Sorunlar 181
7- Ulam Sorular 182
8- Haberleme Sorunlar 184
9- Eitim Sorunlar 185
10- evre Sorunlar veYat Turizminin evre le Olan
likileri 186
11- Dier Sorunlar 196
-
B-ZM NERLER
1- Yat Liman ve Fiziksel Planlama nerileri 200
2- Yat letmecilii nerileri 202
3- Mevzuat le lgili neriler 204
4- dare le lgili neriler 206
5- Tantm ve Pazarlama nerileri 207
6- Tevik nerileri 208
7- Ulam nerileri 209
8- Haberleme nerileri 209
9- Eitim Konusundaki neriler 210
10- evre ile lgili neriler 210
11- Dier neriler 211
SONU 218
ZET 223
ABSTRACT 225 KAYNAKA 227
FOTORAFLAR 231 EKLER 236
-
HARTALAR LSTES
HARTA-1 TRKYE KIYILARINDA BAZI MERKEZLERN KLM
DYAGRAMI
HARTA-2 TRKYE KIYILARINDA BAZI MERKEZLERDE AYLIK
ORTALAMA DENZ SUYU SICAKLII
HARTA-3 TRKYE KIYILARINDA BAZI MERKEZLERDE AYLIK
ORATLAMA BAIL NEM ORANI
HARTA-4 TRKYE KIYILARINDA BAZI MERKEZLERDE AYLIK
ORTALAMA AIK GNLER SAYISI
HARTA-5 TRKYE KIYILARINDA BAZI MERKEZLERDE AYLIK
ORTALAMA KAPALI GNLER SAYISI
HARTA-6 TRKYE KIYILARINDA BAZI MERKEZLERDE AYLIK
ORTALAMA BULUTLU GNLER SAYISI
HARTA-7 TRKYE KIYILARINDA BAZI MERKEZLERDE AYLIK
ORTALAMA SSL GNLER SAYISI
HARTA-8 TRKYE KIYILARINDA BAZI MERKEZLERDE HAKM
RZGAR YN
HARTA-9 TRKYE KIYILARININ JEOLOJK VE JEOMORFOLOJK
ZELLKLER
HARTA-10 TRKYEDE YAT LMANLARI, EKEK YERLER VE YAT
YANAMA YERLER
-
HARTA-11 TRKYEDE MARNA YATIRIMLARI N NCELKL
BLGELER
HARTA-12 TRKYE LMANLARINA GELEN (TC.+Z.) YATLARIN
LMANLARA GRE DAILII
HARTA-13 TRKYE LMANLARINA GELEN SARI BAYRAKLI
(TC.+Z.) YATLAR
HARTA-14 TRKYE LMANLARINDAN TRANSTLOG ALAN
(TC.+Z.) YATLAR
HARTA-15 TRKYE LMANLARINA GELEN SARI BAYRAKLI ZEL
YATLARIN TAIDII YOLCU VE MR. SAYILARI
HARTA-16 TRKYE LMANLARINA GELEN SARI BAYRAKLI TCAR
YATLARIN TAIDII YOLCU VE MR. SAYILARI
HARTA-17 TRKYE LMANLARINDAN TRANSTLOG ALAN ZEL
YATLARIN TAIDII YOLCU VE MR. SAYILARI
HARTA-18 TRKYE LMANLARINDAN TRANSTLOG ALAN TCAR
YATLARIN TAIDII YOLCU VE MR. SAYILARI
HARTA-19 TRKYE LMANLARINA GELEN SARI BAYRAKLI
(TC.+Z.) YATLARIN KALI SRELERNE GRE
DAILIMI
HARTA-20 TRKYE LMANLARINDAN TRANSTLOG ALAN
(TC.+Z.) YATLARIN KALI SRELERNE GRE
DAILIMI
-
EKLLER LSTES
SAYFA NO
EKL-1 TRKYE LMANLARINA GELEN SARI
BAYRAKLI (TC.+ZEL) YAT SAYILARININ YILLARA
GRE DURUMU 129
EKL-2 LKEMZ LMANLARINA GELEN SARI
BAYRAKLI (TC.+ZEL) YATLARLA GELEN YOLCU VE
MRETTEBATIN YILLARA GRE DURUMU 130
EKL-3 TRKYE LMANLARINA GELEN SARI
BAYRAKLI (TC.+ZEL) YATLARIN BANDIRALARINA
GRE DURUMU (2000) 131
EKL-4 LKEMZ LMANLARINA SARI BAYRAKLI
YATLARLA GELEN YOLCU VE MRETTEBATIN
MLLYETLERNE GRE DURUMU (2000) 132
-
TABLOLAR LSTES
SAYFA NO
TABLO-1 YAT TURZMNN YARATTII GELR ETLER 33
TABLO-2 STHDAM GC YKSEK SEKTRLER 39
TABLO-3 YAT TURZMNN YARATTII STHDAM
ETLEMES 40
TABLO-4 TURZM BAKANLIINDAN BELGEL 109
YAT YATIRIM LETMELERN YAT- YATAK SAYISI
TABLO-5 BELGEL YAT LETMELERNN KMLATF
OLARAK YAT VE YATAK SAYILARI 111
TABLO-6 TURZM BAKANLIINDAN BELGEL
YAT LMANLARI 123
TABLO-7 TRKYE LMANLARINA GELEN SARI
BAYRAKLI (TC.+Z.) YATLARIN BANDIRALARINA
VE AYLARINA GRE DAILIMI 135
TABLO-8 ANTALYA L LMANLARINDA KILAYAN
YATLARIN CNSLERNE VE BANDIRALARINA
GRE DAILIMI 137
TABLO-9 MULA L LMANLARINDA KILAYAN
YATLARIN CNSLERNE VE BANDIRALARINA
GRE DAILIMI 138
TABLO-10 DER LMANLARDA KILAYAN YATLARIN
CNSLERNE VE BANDIRALARINA
GRE DAILIMI 139
-
TABLO-11 TCAR YATLAR, TRKYE'YE GELMEK
N BLGNN EDNLD KAYNAKLAR 179
TABLO-12 TRKYE'YE GELMEK N BLGNN 180
EDNLD KAYNAKLAR (ZEL YATLAR)
TABLO-13 TRKYE'DEK HAVALMANLARININ DURUMU 183
-
FOTORAFLAR LSTES
FOTO-1 SETUR ANTALYA
FOTO-2 KUADASI MARINA
FOTO-3 SETUR AYVALIK
FOTO-4 EME MARNA
FOTO-5 SETUR FNKE MARNA
FOTO-6 SETUR KALAMI MARNA
FOTO-7 SETUR KUADASI MARNA
FOTO-8 SETUR GKOVA KARACAST MARNA
FOTO-9 PORT GCEK MARNA
FOTO-10 MARMARS MARTI MARNA
FOTO-11 MARMARS YAT MARN
-
EKLER LSTES
EK-1 FRANSA MARNALARI
EK-2 SPANYA MARNALARI
EK-3 TALYA MARNALARI
EK-4 YEN YUGOSLAVYA MARNALARI
EK-5 DER AKDENZ LKELERDEK MARNALAR
EK-6 6 KASIM 2001 TARHL GMRK GENEL TEBL
HKMLERNN UYGULAMADA GETRD DEKLKLER
EK-7 TURZM TEVK KANUNU
EK-8 YAT TURZM YNETMEL
EK-9 TRANSTLOG (YAT KAYIT BELGES)
EK-10 MARNALARDA APA SMGES VERLMESNE ESAS
KRTERLER
EK-11 TRKYEDEK MARNALARIN ZELLKLER
EK-12 MAV YOLCULUKTA 3 AYRI PROGRAM
EK-13 MARNALAR VE YAT YANAMA YERLER, ARASINDAK
UZAKLIK
-
I. BLM
I-GR
A-ARATIRMA ALANININ YER VE SINIRLARI
Aratrma alan Trkiyenin kylar olup, bu kylardaki yat turizmi
incelenecektir. Trkiye; matematik konum olarak, 26 45 Dou meridyenleri ile 36
- 42 Kuzey paralelleri arasnda yer alan bir Orta Kuak lkesidir. Trkiye arazisinin
en bat u noktas (25 40) Gkeadadaki nceburun (eski ad Avlaka Burnu), en
dou u noktas (44 48) Dil yresi, en gney u noktas (35 51) Hatay ili snrlar
iindeki Topraktutan Ky (eski ad Beysun Ky) ve en kuzeydeki u noktas ise
(42 06) Sinoptaki nceburundur.
Trkiyede Yat Turizmi adn tayan bu tezde, inceleme alan esas olarak
Trkiyenin kylar olan Karadeniz kylar, Marmara Denizi kylar, Ege Denizi
kylar ve Akdeniz kylar ve bu kylardaki yat limanlar ile evredeki doal-
kltrel deerlerdir. Ayrca ky yerlemelerinin etkilendii, kynn yaknndaki
yerlemelerin zelliklerinden bazlar da incelenmitir.
B- ARATIRMANIN AMACI VE YNTEM
Trkiye, yat turizmiyle birlikte dier turizm ekillerinde olduka iddiala olabilecek
bir potansiyele sahiptir. epeevre denizlerle kualtlm, yerekillerinin eitlilii
sayesinde ayn anda deiik iklimlerin yaanabilecei, esiz doal gzelliklere sahip,
konumu gerei binlerce yldr deiik medeniyetlere ev sahiplii yapm ve bunun
doal bir sonucu olarak da zengin klterel deerlere sahip olan bir lkedir.
Son yllarda, lkemizde hzl bir gelime gsteren ve deniz turizminin nemli
bir blmn oluturan yat turizmi lkemizde potansiyel alan fazla olmasna ramen
-
gerektii ekilde gelime gsterememi ve dnyada bu konuda nde gelen lkeler
dzeyine eriememitir. Bu dzeye eriememekle beraber, hzl bir geliim yaanm
ancak planl olmad iin de bu turizm eidinde alt yap ve st yap eksiklikleri
bulunmaktadr.
Trkiyede yat turizmi baka disiplinlerce incelenmi ancak corafya
disipilinince yksek lisans baznda daha nce incelenmemitir. Aratrmann amac,
Trkiyenin doal kaynaklarn ve yat turizmiyle ilikisini, Trkiye kylarnn yat
turizmine uygunluk derecesini bilimsel veriler kullanarak ortaya koymak ve bu
sonular ile lkemizde yat turizminin gelitirilip en iyi dzeye ulatrlmas iin
corafyac gzyle nerilerde bulunmaktr.
Tez almas srasnda corafya yntemleri uygulanmtr. Tez
konusu tam olarak belirlenmeden nce n aratrma niteliinde gerekli incelemeler
yaplmtr. alma konusu ve alan yeterli lde incelenmi, gerekli fotograflar
ekilmitir. Daha sonra aratrma alan ile ilgili literatr taranm, Turizm
Bakanlnn yaynlam olduu yllk ve istatistikler incelenmi ve yine Turizm
Bakanl bnyesindeki konuyla ilgili uzman kiilerle grlp, szl ve yazl bilgi
alnmtr. Aratrma alan ile ilgili haritalar elde edilmi ve bunlarn yardm ile
taslak haritalar izilmitir. Tm bu almalarnn sonunda nceden salanan ve arazi
almas ile toplanan bilgilerin sentezi yaplm, elde edilen bilgilerin nda tez
plan hazrlanm ve bu plan dorultusunda tez yazlmaya balanmtr. Sonu ve
neriler ksm hazrlanarak aratrma tamamlanmtr.
-
II KURAMSAL TEMELLER:
A- TURZMN TANIMI
Turizm en basit anlamyla Dinlenmek ve tatil geirmek amacyla yolculua
kmaktr. Dinlenmek ve tatil geirmek dndaki amalarla yaplan seyahatlerin
de turizmin kapsam iinde kalmas daha karmak tanmlara da gtrmtr:
Yabanc geici ya da srekli olarak i tutma ve para kazanma amacna bal
olmayan konaklama ve yolculuklarndan doan ilikiler btndr (Hunziker ve
Krapf, 1942 ya atfen, zg,1998) eklindeki tanm bunlardan birisidir.
Turizm olaynn meydana gelebilmesi iin;
(a) seyahatin devaml oturulan, allan ve gnlk ihtiyalarn saland
yerler dna yaplmas
(b) konaklama srasnda genellikle turizm iletmelerinin rettii mal ve
hizmetlerin talep edilmesi
(c) konaklamann geici olmas gerekir.
Gerek turist tanm ( kimlerin turist saylaca ) gerekse konaklama sresinin
( ne kadar kalnabilecei ) tanm farkllklar gsterir. Kimlerin turist
saylabileceiyle ilgili tanmlama ilk kez 1937de Birlemi Milletler
tarafndan 24 saat ve daha fazla bir sre kalmak zere oturduu lkeden
baka bir lkeye seyahat eden herhangi bir kii olarak benimsenmiti.
Turizm tanmnn bir lkeden baka bir lkeye geenleri, yani d
seyahatleri esas almas turizmin hacminin hesaplanmasnda srekli olarak
baz sorunlar yaratmtr. Bu nedenle, lke ii seyahat yapanlarn da turizm
olayna katldklar ve turist olarak nitelenebilecekleri de tartlmtr.
-
Gerekten de, Dnya Turizm rgt 1981de turizmin yukarda sralanan
amalarna uygun olarak, en az 24 saat kalmak fakat 1 yldan fazla olmamak
zere bulunduu yerden bir baka yere gidenlerin turist, 24 saatin altnda
kalacak olanlarn da ziyareti olarak tanmlanmasn benimsemiti. Baz
lkeler ise i seyahatlerde, bu tr seyahati turizm olarak kabul etmekle
birlikte, deiik tanmlar kullanmaktadrlar. rnein, Amerika Birleik
Devletlerinde turizmle ilgili komisyon tatil amacyla evinden 80 kmden
uzaa gidenleri turist olarak nitelerken, A.B.D Saym Brosu, en az 160 km
uzaa seyahat edenleri ziyareti olarak nitelemekteydi. Ancak, turist ve
ziyareti terimlerinin birbiri karl olarak kullanld da aka
anlalmaktadr. Kanadada da deiik eyaletlerde, A.B.D.dekine benzer
tanmlamalara gidilmitir (S.J.L. Smith, 1996ya atfen, ZG,1998).
Aslnda i turizm, turizm faaliyetlerinin temel ta olma zelliini
srdrmekte ve dnyada veri elde etme olana kstlysa da toplam turist
hacminin %90nn i turizm hareketinden doduu da hesaplanmaktadr
(zg,1998).
B- TURZM ETLER:
Turizm ok sayda birbirinden farkl seyahat ekillerini iine alr. Turizmin
ekli turistler tarafndan yaanan deneyimlere katkda bulunur ve ev sahibi
toplumla bunlarn ortamlar zerindeki etkileri belirler. Turizm eitleri ve
ekilleri zerine ounluka benimsenen hi bir snflandrma olmamakla
beraber, birok yazar eitli turizm tipolojileri iin nerilerde bulunmulardr.
-
rnein Wahab (Wahab, 1975e atfen, Nazmiye zg, 1998) aadaki
deikenleri kullanarak baz turizm ekillerini sralamtr:
(a) Cinsiyete gre- turizmin erkekler ve kadnlar tarafndan tercih edilen
ekilleri.
(b) Ulam aracnan gre - kara, deniz ya da havayoluyla turizm
(c) Corafi konuma gre - uluslararas ve i turizm
(d) Fiyat ve toplumsal snfa gre - lks ve orta snf iin
(e) Yaa gre - genlik ve yetikin turizmi.
Bu deikenlere gre, Wahab, rekreasyonel seyahat, kltrel turizm, salk
turizmi, spor turizmi ve konferans turizmi olarak beli bir ayrma gitmektedir.
Gezinin amacna gre yaplann bu snflandrmann ilk ikisi L. Smithin (Smith,
1989a atfen, zg, 1998) yapt snflandrmada kullanlmakta ve buna
tarihsel turizm, etnik turizm ve evre turizmi de eklenmektedir. Her iki
snflandrma da turistlerin belirli nedenlerle, dar bir erevede seyahat ettikleri
varsaymna dayanmaktadr. Aslnda turistler genelde birden ok nedenle
seyahata karlar; fakat bunlar birbirinden tam olarak ayrt edip bir snflandrma
yapmak hemen hemen olanakszdr. Mevcut snflandrmalar ancak bir fikir
verme amacna yneliktir.
Cohen ise (Cohen, 1972ye atfen, zg, 1998) turizm endstrisine katlm
dzeyi ve ev sahibi toplumla ilikileri asndan turist tiplerini alarak bir ayrma
gitmektedir. Cohenin tipolojisi bireysel gdleri nemli kabul etmekte ve turist
deneyimleri ve turistlerin roln drt grup altnda toplamaktadr.
-
(1)Ayr (Drifter): Kendi gezilerini kendileri planlayan, turizm ekicilikleriyle
temastan kanan ve ev sahibi toplumun yeleriyle birlikte yaayan turistlerdir.
Ev sahibi kltrle hemen hemen tmyle btnleirler; onlarla yemei, barna
ve alkanlklar paylarlar.
(2) Aratrc (Explorer): Genellikle kendi gezilerini kendileri planlarlar ve
popler turizm ekiciliklerinden olabildiince kanrlar. Ev sahibi toplumla
kaynama arzusuna ramen, hl kendi lkesindeki ortamnn kendi etrafnda
yaratt evresel kpk ya da fanus iinde kalma durumundadr; bu nedenle
turist rahat konaklama tesislerini kullanr; kendi normal hayat tarznn temel
zelliklerini srdrr. Ve ev sahibi toplumla tam olarak btnleemez.
(3) Bireysel kitle turisti: Seyahat acentesinin salad birok hizmeti
kullanr; fakat tur plan tmyle onlar tarafndan hazrlanmamtr. Turist
gidilecek yerler ve zaman zerinde sz sahibidir. Gerekli byk rezervasyonlarn
ise tm seyahat acentas tarafndan ayarlanmtr. Bu tr turist de kendi kpk
ya da fanusu iinde kalr ve ev sahibi toplumla ok az kaynar.
(4) Organize kitle turisti: En az macerac olan turist tipidir. Seyahat acentas
tm tur programn bir paket halinde hazrlar; yolculuk gzergahn, nerelerde
durulacan ve konaklanacan planlar ve rehber salad gibi, tm ana kararlar
da acente tarafndan alnr. Bu tr turistler ev sahibi toplumlar tamamen ayr
kalrlar.
Turizm ekilleri kullanlan kaynaklara gre ayrldnda;
1-Deniz turizmi
a- Ky turizmi
b- Yat turizmi
-
2- Gl turizmi
3- Akarsu turizmi
4- Kaplca turizmi
5- Maara turizmi
6- Da turizmi
a- K turizmi
b- Alpinizm
c- Yayla turizmi
7- Kltr turizmi eklinde snflandrmak mmkndr. (zg,1998)
C- YAT TURZM
1- Dnyada Yat Turizmi ve Tarihesi
lk yelkenli tekne M.. 4000li yllarda Nil nehrinde, Firevunlarn zevk
amal gezintilerinde kullanlmtr. Benzer olarak Vikingler de zel teknelerini ayn
amala kullanmlardr. M.. 100 ylnda teknelerde gvertenin n tarafnda ikinci
diree rastlanlmtr. M.S. 1400 ylnda ise direkli yelkenli tekneler grlmeye
balanm, 10. yzylda Flemenkler (Hollandallar) kk ve hzl teknelerini kaak
ve korsanlar yakalamakta kullanmlar ve bunlara avc anlamna gelen jaght
ismini vermilerdir. Daha sonra Amsterdam zenginleri byk yk gemilerini
karlamaya gnderdikleri bu tekneleri jaghtschippen avc gemisi olarak
adlanmlardr. 1660 ylnda Flemenk vatandalar ngiltere Kralna bir yat hediye
etmiler, ngiltereye gelen Mary adl bu tekneden sonra jaght ismi yachta
dnmtr.
-
Tarihte ilk yat kulb 1720de rlandada oluturulmu (Cork Water Club),
1773 ve 1775de ngilterede The Star Cross Yacht Club ve The Cumberland Fleet
(sonra ad Royal Thames Yacht Club olmu) kurulmutur. 1851de America adl
yelkenli Newyork Yacht Club flamasyla Amerika Kupas yarna katlmtr.
Yat yapmndaki gelime hz lkeden lkeye deimitir. Denge, emniyet ve
hz dikkate alnarak srekli aratrma yaplm, 1890da ilk aliminyum yat gvdesi
retilmi ve genilikleri daraltlmtr. 19. yzylda standart tasarmlar olmakszn yat
yaplyorken, daha sonralar yat yapm eksperleri (Lloyds gibi) ortaya km ve
bugnn modern yatlarnn ilk prototipleri yaplmaya balanmtr. 1946da naylon
ilk defa yelken bezi olarak kullanlmtr. 1950li yllarda ilk polyester ve fiber
tekneler ina edilmitir (zer,1990:20-21)
Okyanus tesi adalar Avrupa ve Amerikann ilk gezi noktalar olmu,
Atlantik kylar takm adalar Avrupann souundan kamak isteyenler iin urak
alanlar haline gelmitir. 20. yzyln bandan itibaren, mutedil rzgarlara, korunakl
tabii koylara sahip, turizm mevsiminin uzun olduu Akdeniz kylarna ilgi artm ve
ilk nce Fransa daha sonra talya ve spanya yat turizmi alannda nde gelen, tannan
lkeler olmutur (Diner, 1987;19-20). Fransada devletin yat turizmine getirdii
yasal dzenlemede ncelikle uzun vadede Fransaya dviz ve gelir getirecek, kylar
koruyacak tedbirler alnmtr. Chartera ilgi arttka, yatlar Avrupada daha sakin
ve daha ucuz kylar arayarak talya, spanya daha sonra da dviz araynda olan
Eski Yugoslavya ve Yunanistan kylarn charter piyasasna sokmulardr.
Yat turizminde yeterli bilgisi ve deneyimi olmayan btn Avrupa lkeleri,
geici olarak Fransa modelini uygulayan hzl alt yap almalarn bitirmi ve
herbiri kendi karlar dorultusunda milli yat turizmi politikalarn tespit etmilerdir.
-
Uzun yllar Avrupa charter piyasasna itirak eden Amerikal yatlar, Karayip
Adalarn kefederek Akdenizde drt yaz ay ile snrl charter pazarna k aylarnda
Karayipleri alternatif olarak lanse etmilerdir.
Son yllarda olduka popler olan ve denize dnk elence ve dinlence
endstrisi olarak tanmlanan yatlk, Dnya'da, Karayip Adalar ve Akdeniz'de
finansal, endstriyel ve fiziksel alanda geliimini srdrmektedir.
Yat turizminin nemini kavrayan lkeler byk apta yat liman yapmna
balamlardr. Pahal yatrmlar olan liman yatrmlar devlet tarafndan sbvanse
edilmi, ucuz kredilerle desteklenmitir.
Hobi ve spor amal yaplan yatla, artan giderler nedeniyle ticari amal
kiralama usul ile ayr bir canllk getirilmi, tekne sahibi olmadan bu imkanlardan
yararlananlarn says artmtr.
1965'lerde 34 milyon Amerikalnn yelken ve tekne sporu yapt
anlalmtr. Bu rakam 1980'lerde 50 milyonu amtr. Hollanda'da 1982 ylnda
nfusun 1/6's yelken ve yat sporlarna eilim gstermitir. Fransa'da 650 bin,
ngiltere'de 1,3 milyon, sve'de l milyon yat mevcuttur. 1987 rakamlarna gre
Akdeniz'de dolaan yat says 500 binin zerindedir. Marsilya ve Cenova arasndaki
92 Marina'da 32.120 balama yeri kapasitesi bulunmaktadr (Turizm Bakanl,
1992:26).
Dnya'da yatln yaygn olduu blge ve kylar aadaki gibi zetleme
mmkndr.
Kuzey Amerika'da
Alaska: Valdez ve Juneau Blgeleri (Sezon: Haziran-Eyll)
Kanada: Byk Esir Gl (Sezon: Haziran-Eyll)
-
Orta Amerika'da
Karayip Denizindeki Bahama Adalar, Byk ve Kk Antiller ve Virgin Adalar
(Sezon: Kasm-Temmuz, yksek sezon: l Mays-15 Aralk)
Gney Amerika'da
Rio de Janerio (Btn yl, yksek sezon: Aralk-Mart)
Avrupa'da-Afrika'da-Asya'da-Gney Pasifik'de
Norve: Gney ve Bat Norve Kylan (Sezon: Haziran-Austos) sve: Stockholm
Archipelago Adalar ve sve'in Bat Kylan (Sezon Mays-Eyll) Danimarka:
Limfjord Blgesi, Gller ve Su Yollar (Sezon: Mays-Eyl Hollanda. Ijsselmeer
Gl-Zuider Zee Blgesi (Sezon: Mays-Eyll) ngiltere: Devon ve Cornvall Kylan,
Wight Adas, Solent Kylan, Kanal Adalar, Milford Kylar, Gney Bat rlanda
Kylar, Hebridge Adalar (Sezon: Mays-Eyll) Iskoya: skoya'nm Bat Kylar
(Sezon: Nisan-Ekim) Fransa: Korsika ve Akdeniz Kylan (Sezon: Nisan-Ekim)
spanya: Galicia Kylan (Sezon: Mays-Ekim), Cebelitark ve Akdem; Kylar
(Btn yl, yksek sezon: Haziran-Eyll) talya: Adriyatik Kylar, Sardunya ve
Elba Adas Kylan, Tireniyen Denizi Kylan (Sezon: Nisan-Ekim) Eski
Yugoslavya: Adriyatik Kylar (Sezon: Nisan-Ekim) Yunanistan: Adriyatik Kylar
ve Ege Denizindeki Adalar (Sezon: Nisan Ekim) Trkiye: Gney Ege Denizi Kylar
ve Akdeniz Kylan (Sezon:Nisan Ekim)
Afrikada
Kanarya Adalar (Btn yl)
Asyada
Gney Tayland Kylan (Btn yl, yksek sezon: Ekim-ubat) Malezya Kylar-
Penang (Btn yl, yksek sezon: Ekim-Mays)
-
Gney Pasifikde
Avusturalya Kylar-Whit Sunday Adalar (Btn yl, yksek sezon: Mays Ekim)
Yeni Zelanda Adalar (Sezon: Aralk-Ocak) Fiji Kylar (Btn yl, yksek sezon:
Mays-Ekim) Tonga Adalar (Btn yl)
Yat turizminin iki nemli merkezi Akdeniz ve Karayiplerdir. klimin de
yardmyla bu cennet, yaz ve k dnemlerinde birbirini tamamlamakta, yaz
mevsiminde Akdeniz, k mevsiminde Karayipler 600 bin civarnda zel ve ticari
yatla dolup tamaktadr (zer, 1990: 28)
2.YAT TURZMNN NEM
Yat turizmi, birok unsurun bir araya gelerek bir deniz gezisi hizmetinin
sunulmasyla sonulanan ekonomik faaliyettir. Marinalar; barnaklar gibi altyap
hizmetleri, ina sanayi, catering hizmetleri, idari ilemler, personel gibi boyutlaryla
geni lde istihdam yaratan sektrdr. stihdam edilen personelin snrl da olsa,
baz beceriler kazanm olmas zorunluluu, kalifiye eleman yetitirilmesi
gerektiinden bir baka alt yap basks dourmaktadr
Denize dnk bir elence ve dinlenme endstrisi olan yat turizmi, dnya
turizmi ierisinde son yllarda hzla gelimitir. Youn kent yaamnn getirdii
baskyla, insanlarn doa zlemlerinin giderek artmas, aktif uralarda bulunma
istei, standart yaama olan tepkisi, ekonomik refah dzeyinin ykselmesi ve
teknolojik gelimeler, yat endstrisini hzla gelitirmitir.
Dnya turizmi iinde yatln nemini kavrayan lkeler, hzla bu sektre
ynelmilerdir. Yatlarn, yzen birer lks otel olmas, bakm-onarm masraflarnn
lkelere nemli bir gelir salamas, yat turizmine katlanlarn, st gelir grubuna
-
mensup bulunmas ve yat turizmine talebin devaml art gstermesi, lkeleri yat
turizmine ynlendiren en nemli etmendir.
Yat turizmi alt sektr lkemize 1993 ylnda 1 Milyar Dolar, 1994 ylnda
1.3 Milyar Dolar, 1995 ylnda 1.5 Milyar Dolar dviz girdisi salayarak lke
ekonomisindeki nemini kantlamtr. Turizmin nemli gelirler salad,
ekonomisinde geni bir yer tutan lkelerde irkin betonlamaya ve doann tahribine
yol aan otel yatrmlarnn alternatifi olarak yat turizmine ynelik yatrmlar ortaya
kmtr. Yat turizminin otel ve tatil kyleri trnde sabit yatrm olmamas bir
avantaj tekil etmektedir. nk olas bir turizm iletme blgesi deitirilebilir, yurt
dnda faaliyetleri srdrlebilir. Ayrca, sabit yatrmlar iinde yatak saysnn en
kolay arttrabildii yatrm tr yat yatrmlardr. Talep durumuna gre iletme, ksa
srede yeni yatlar ithal ederek/kiralayarak yatak saysn artrabilir.
.
Yat turizmi, turiste doa, tarih, kltrel ve insani gzelliklerin pazarlanmasna
dayal bir faaliyettir. Bu bakmdan ad geen deerlerin korunmas ve
zenginletirilmesi de sektrn en nemli ilgi alanlarndan biridir.
Ekolojik dengenin korunmas ve evre bilincinin yaratlmasna katks olan yat
turizmi, corafi konum, iklim, tarihsel ve kltrel deerlerin yansra, alt ve st yap
yatrmlarnn tamamlanmasna da yardmc olmaktadr.
Yat turizmi, insanlara salad yararlar bakmndanirdelendiinde,
ehirlemenin monoton yaamndan geici olarak uzaklamak, yatln doaya
yaknlk imkanlarndan faydalanarak, zgrlk duygusunu tatmak, yeni blgelerde
deiik kltrlere sahip insanlarla dorudan temasta ve kltr alveriinde bulunmak
iin gerekli ortamn salanmas hususlar, yat turizmini olduka nemli klmaktadr.
-
3. YAT TURZM LE LGL GENEL KAVRAMLAR
Yat turizmi, yaps itibariyle dier turizm trlerinden farkl bir zellie
sahiptir. Bu balamda, yat turizmi konusunun daha iyi anlatlabilmesi iin, bu
sektrle ilgili genel kavramlar aada ksaca aklanmtr.
a) YAT VE YAT ETLER
Gnmzde uluslararas bir kelime olan Yatch, gezi ve spor amacyla
kullanlan ve belgelerde yat olduu belirlenmi, yelken ve tekneleri kapsayan btn
deniz aralardr.
2634 sayl Turizmi Tevik Kanununda yat kelimesi yat tipinde ina edilmi,
gezi ve spor amacyla yararlanlan, tayacaklar yat says 36y gemeyen, yk ve
yolcu gemisi niteliinde olmayan, tonalito belgelerinde Ticari yat ve zel yat
olarak belirtilen deniz aralar olarak belirlenmitir.
Baka bir tanmla Yat, l belgesinde yat olarak tescil edilen gemiler ile
l belgesinin bulunmamas halinde gezi ve spor amacyla yararlanlan; ancak yk
veya yolcu gemisi niteliinde olmayan deniz aralardr.
Yatlar kullanm amacna, yapm malzemesine ve hareket gcne gre
snflandrlmaktadr.
1-Kullanm Amacna Gre Yatlar:
Kullanm amalarna gre yatlar ikiye aylmaktadr:
-zel Yatlar: Mlkiyeti bir veya daha fazla kiiye ait olan yatlardr. ok
ortakl, kstl bteli olan denizseverlere maddi imkanlarn biraraya getirerek ok
-
daha byk ve iyi donanml yatlara sahip olma frsatn vermektedir. Bu sistem bir
nevi devre-mlk gibi ilemektedir.
-Ticari Yatlar: Daha ziyade boylar 15 metreden byk yatlar mrettebatl
olarak kiraya verilmektedir. Gnlk ve haftalk olarak kiralanan bu yatlarn konfor
ve lks derecesi mteriye bal olup, haftalk kiralar genelde 4.000 ila 120.000
USA Dolar arasnda deimektedir. Trkiyede ok popler bir mavi yolculuk
teknesi olan 6 kamaral bir guletin haftalk kiras 4.000 USA Dolar civarndadr.
Mrettebatsz (bare-boat) olarak kiraya verilen teknelerin byk bir ounluu
boylar 15 metrenin altnda olan yelkenli teknelerdir. Trkiyede yelken sporu yeteri
kadar gelimedii iin yerli mterisi hemen hemen olmayan bu tekneler genellikle
yabanc yatlara kiraya verilmektedir. 4 kamaral, 14 metre boyunda bir yelkenli
teknenin haftalk kiras 3.500 USA Dolar civarndadr. Bu Pazar Trkiyede yerli ve
yabanc firmalarca paylalmaktadr (Hraca, 1996)
2-Yapm Malzemesine Gre Yatlar:
Yapm malzemesine gre yatlar ana gruba ayrlmaktadr.
-Ahap: Yapm pahal ve emek youn bir i olmas ve periyodik bakm
problemleri nedeniyle dnyada ok ender kullanlan bir malzemedir. Trkiyede ise
kstl yat retiminin byk bir ounluu ahap malzeme kullanlarak yaplmaktadr.
Bunun nedenleri, babadan oula geen bu ustaln ahap bilgisine dayanmas ve
dier malzemelere ynelecek talebin seri retimi destekleyecek seviyede olmamas
olarak zetlenebilir. Ahap tekne yapm Bat Karadeniz kylar (Kurucaile, Bartn
vb.), stanbul (Tuzla) ve Bodrumda younlamtr. Ahap tekneler dier
malzemelere oranla daha sk boya ve bakma ihtiya duyarlar. Ahabn kurumas iin
genelde k aylarnda karada muhafaza edilirler. Trkiyede ahap tekne snfna daha
-
ok ticari amala kullnlan guletler ve az sayda zel yapm Trk yatlar dahil
edilebilir.
-Poliester: Tekne yapmnda devrim yaratan bu malzeme cam elyaf ile
kullanlr. Kalp teknii ile seri retimine en uygun, ince cidari ile ok kymetli i
hacimlerde byk imkanlar salayan, bakm hemen hemen en aza indirgenmi bu
malzeme, en knden, 30 metreden byk yelkenli ve motoryatlara kadar yaygn
bir biimde kullanlmaktadr. Bu malzemenin en byk sorunu Osmosis denilen
poliesterin baz yerlerde emme halidir. Gvdenin mukavemetini azaltan bu durumun
tedavisi ihtisas isteyen bir dizi ilemi gerektirir. Bunun iin yabanc lkelerde
osmosis merkezleri kurulmutur. Trkiyede zel veya ticari amala kullnlan
yabanc yatlarn byk ounluu ile mrettabatsz olarak kiraya verilen ticari Trk
yatlar poliester malzemesiyle yaplmtr.
-Metal: Genelde sac ve alminyum en ok kullanlan malzemelerdir. Sektrde
byk yatlarn karinas satan, kamara ve yaama blmleri ihtiva eden st yaplar
ise alminyumdan yaplmaktadr. Trkiyede turizm amacyla kullanlan sa
teknelerin says yok denecek kadar azdr.
3-Hareket Gcne Gre Yatlar
Yatlar hareket gcne gre motor, yat ve yelkenli olarak tanmlanrlar. Motor
yatlarda temel hareket gc ounlukla iten takma deniz tipi motorlarla temin
edilmektedir. Bu yatlarn sratleri 10-70 deniz mili/saat arasnda deimekte olup,
lkemiz sularnda kullanlan yatlar genelde 10-22 deniz mili/saat srate sahiptir. 5-6
kamaral tipik Bodrum Guleti yelkenleri olmasna ramen motor yat tanmna daha
uygundur.
-
Yelkenli yatlar hareket glerini temel olarak 15 m ile 100 m arasnda
deien bir yelken donanmndan alrlar. Day Sailor (gnbirlik kullanm amal
yelkenli) tipi dnda tm yelkenli yatlarda rzgarsz zamanlarda ve liman iinde
kullanlmak zere ounlukla iten takma deniz motoru bulunur. Bu yatlarn gerek
motor gerekse yelkenle ortalama hzlar 6-9 deniz mili/saattir. Yar tipi yelkenli
yatlarda 30 deniz mili/saat zerinde sratler elde etmek mmknse de bu tr yatlar
turizm maksadyla kullanlmamaktadr.
Yukarda tanmlanan iki yat tipi dnda az sayda motor-sailor imal
edilmektedir. Bu yatlar temel olarak poliester yatlara benzemekte olup daha geni bir
havuzlua sahiptir. Bu tr yatlar Trkiyede ok az sayda mevcuttur. (Turizm
Bakanl,1992:19-22)
b) YATI VE YATILIK
Yatlarn elence ve spor amal kullanlmasna Yatlk, fiilen yat
kullanan insanlara da Yat denir. (zer,1990:17).
Baka bir tanmla, gezi ve spor amacyla geici bir sre mretebatl yat
kiralayan veya yeterli ehliyeti olduu takdirde kendine ait veya kiralad yat
kullanabilen kiilere Yat, bu kiilerin yaptklar faaliyetlere de Yatlk denir
(alayan,1992:227).
c) YAT TURZM
Yat turizmi, yat, yat, deniz yolculuu ve marina unsurlarndan oluan bir
olgudur. Turistin yata ulamas ve belirli bir gezinti sonunda yat terketmesi arasnda
gerekleen tm turistik faaliyetler, yat turizmini oluturur.
-
Yat turizmi, kendi ierisinde tamamen bamsz ve zel statlere sahip
hizmetlerin toplamndan olumutur. Bu toplam ierisinde; bir konaklama tesisine
verilen tm hizmetler, bir deniz yolculuunda verilen hizmetler, marinalarda verilen
sosyo-kltrel hizmetler ve bakm onarm hizmetleri yer alr.
nsanlarn yat turizmine katlm iki ekilde gerekleir. Birincisi zel
yatlaryla, ticari bir ama olmakszn gezerek turizme katlanlar; ikincisi de ticari bir
amala, charter yapanlar veya yatlarn charter firmalarna kiralayanlardr.
d) YATILIK BLGES
Yat turizminin lke iinde gelitirilmesi iin, lke ierisinde yat turimi
asndan potansiyel oluturan, Bakanlar Kurulu ve Genelkurmay Bakanlnn
uygun gr ile ilan edilen yerlere Yatlk Blgesi denir.
e) YAT LETMELER
Yat turizmi ynetmeliinde Yat letmeleri sahip olduklar veya
kiraladklar, yerli ve yabanc bayrakl yatlar, mrettebatl veya mrettebatsz olarak
gezi, elence ve spor amacyla ynetmelikte belirtilen artlar dorultusunda,
yatlarn geici kullanmlarna vererek faaliyette bulunan Bakanlktan belgeli
yatrm ve iletmeler olarak aklanmtr.
f) MRETTBATLI YATILIK
Trkiyede uygulanan yatlk eitlerinden Filotilla (Grup Yatl) ve
Crewed (Mrettabatl) charter iletmeciliklerini bu gruba sokabiliriz.
-
-Flotilla Yatl: ounlukla d lkelerde yerleik yabanc tur operatr
yat firmalarnn, Trkiyede bulundurduklar yabanc bayrakl yatlar ile yaptklar
organizasyonlardr. Bu firmalar mterilerini, btn mevsim boyu kiraladklar
charter uaklarla direkt lkeye getirip, bu yatlarla haftalk-onbe gnlk dzenli bir
program dahilinde ve toplu halde geziler yaptrrlar. Sayca 7 veya daha fazla olan,
genellikle ufak (9-9.5 m) tek kolda birbirinin pei sra ilerleyen filotilla teknelerinin
seyirlerinde en nde yol gsteren nc bir tekne bulunur. Her teknede kaptanlk
lisansna sahip yerli veya yabanc bir yat vardr. nc yatn ynetiminde yaplan
turlarn mterisi amatrler olup, bir program dahilinde hareket ederler.
Akdenizde ska rastlanan yatlk tipi charter tipidir. Trkiye kylar filotilla
iin ok uygundur. Ancak bu ii yapan iletme says azdr.
Filotilla organizasyonlar geni kapsaml, riskli olduu ve pazarda ok iyi
tannan iletmeler tarafndan yapld iin organizatr firmay etkili reklam ve
tantc yaynlar yapmaya zorlar. letmeler brorlerde, basnda, yatlk
dergilerinde, yat kulplerinde, televizyonda ve nemi byk olan Boat-Show
turlarnda yat turizmini tantmaya alr, ayrca basn ve televizyon kurulularnn
yetkililerini lkeye davet ederek, onlar gezilerinde misafir eder ve d basnda lke
hakknda olumlu yazlar yazmalarn salar(zer,1990:23).
Bu tip organizasyonlarda kullanlan yatlar kk ve baz olanaklar kstl
olduundan, mterilerin karadaki harcamalar st dzeyde gereklemekte ve
kylarmzn en cra yerleme alanlarna kadar turizmin gitmesine katkda bulunacak
bu alanlarda yeni i olanaklarnn almasn salamaktadr. Organizasyon direkt
olarak Trkiyeye yapldndan uak, havaalan servisleri ve mterilerin limana
nakil gelirleri turizm girdileri iinde nemli yer tutmaktadr. Ayrca filotilla yatl
-
mterileri amatr denizci olduklar ve bazlar ak denizde ilk defa yelken atklar
iin ailelerini yanlarna almamakta ve onlarn da ayn organizasyon iinde ancak
karada tatillerini geirmelerini istemektedirler. Bu talepler neticesi, organizatr
firmalar yat-otel kombineli yeni programlar yaparak, kara turizmine katkda
bulunmaktadrlar. Elde edilen bilgiler ve istekler, filotilla yatl ve mterilerinin
Trk bare-boat yatl iin iyi bir kaynak olabileceklerin gstermektedir. Genellikle
filotilla ile lkede tatil geiren bir turist, bir dahaki geliinde, bare-boat yatlarn
kiralamaktadr.
Btn bu ekonomik katklara tm yatlarn klama, bakm onarm ve istihdam
edilecek yerli i gc de ilave edilirse, filotilla yatln Trk turizmine salad
fayda ortaya kacaktr.
- Crewed (Mrettebatl): Klasik yatlk olarak adlandrlan bu tr yatlkta
tm hizmetler yat mretebat tarafndan grlr. Mrettebatl teknelerin bykl
iki kamaradan 7-8 kamaraya kadar olabilir. Dolaysyla bu tr yatlk 4-16 kiilik
gruplarn gezmesine imkan vermektedir. Bu tarz iletmecilikte ounlukla 4-6
kamaral tekneler 8-12 kiilik gruplara komple veya tek tek kamara eklinde
kiralanmaktadr. Tek tek kamara sat, Trkiyede olduka yeni bir uygulamadr.
Kiralama daha ok teknenin komple gnlk sat eklindedir. Gezi programlar yat
firmas ve mteri arasnda beraberce anlaarak hazrland gibi, filotilla yatln
organizasyonuna benzer ve devamllk arzeden programlar iinde de yaplmaktadr
(zer 1990:24).
Mrettebatl charter teknelerinin lkemizde yaygn olanlar geleneksel gulet,
tirhandil ve ayna k tipi denilen teknelerdir. Trkiyede genellikle Trk iletmeler
-
tarafndan altrlan mrettebatl yeknelerin kiralanmasndan elde edilen yarar en
st dzeyde olandr. Bu durumda hem kira bedeli, hem de turistlerin harcamalr
tmyle lkede kalmaktadr. Ancak baz yabanc yat sahipleri yln byk bir ksmn
yatta geirdiklerinden yatlarn klama, bakm onarmlarn Trkiyede yaptrdklar
gznne alnrsa, kiralamadan doan girdi ann bu nedenlerle asgari dzeye
inmi olduu grlmektedir.
Mrettebatl yatlk daha rahat ve dolaysyla kiralama cretlerinin yksek
olmas nedeniyle zellikle dnya siyaset ve ekonomi alannda nemli, tannm ve
etkin kiilerin tercih ettii tatil ekli olamakta, lkenin bu kiiler tarafndan
tantlmasna ve hatta baz lke lobilerinde taraf bulma ansna yardmc olmaktadr.
Btn bunlara ek olarak, mrettebatl yatlk zellikle Trk yat ina
sektrnn gelimesine byk katkda bulunmakta ve ihracat olanaklar bile
yaratmaktadr.
g) MRETTEBATSIZ YATILIK (BARE-BOATING)
Bare-boat tarz iletmecilik 2-6 kiilik yatlarla yaplmakta olan, bir veya bir
ka teknenin kiralanarak birlikte gezmesi eklinde yaplmaktadr. Trkiyede pazar
ounlukla yabanc firma bulunmakta yerli firma kendi hizmetlerini temin ve
organize etmektedir. Hatta ounlukla kendi filosunu getirmekte, huhuki koullar
yerine getirecek bir anlama ile faaliyetini yerli bir firma zerinden yrtmektedir.
Filotilla yatl gibi riskli olmayp, charter uak organizasyonuna
girilmeyen, belli bir programa bal kalnmadan yaplan yatlk trdr.
ada yatlk tr olmas, talebin fazlal, alma sresinin uzunluu (7-8
ay) ve kylarmzn bu tr yatla uygunluu nedenleriyle, Trkiyenin en ok
-
zerindedurmas gereken yatlk daldr. Bu tr yatlkta yat kiralayan kiiler
kiralama sresi iinde istedikleri program uygular, yatlar kendileri kullanr ve sre
sonunda kontratta belirlenen limandan teslim ederler.
Avrupann gelimi lkeleri ile ABD de denizcilik ehliyeti olanlarn genel
nfusa olan oranlarnn 1/5, hatta 1/3lere kadar ulaabildii dnlrse, bare-boat
teknelerin tutulma nedeni anlalr. Bununla birlikte yatlar iinde tekne kullanma
yeterliine sahip kii bulunmamas halinde, kaptan kiralanabilmektedir. Pazar, bare-
boat kiralamalarda olduka genitir. En ok kullanlan tekneler fiberglas, Avrupa
yapm yelkenli teknelerdir. Kstl zaman olan ve daha abuk gezmek isteyenlerin
ise motorboatlar tercih ettikleri gzlenmektedir.
Bare-boat tarz iletmecilik iin reklam ve tantc yaynlar, filotila
yatlndaki gibi geni kapsaml olmayp, dergilerde verilen ilanlardan
olumaktadr. Bu ilanlarda daha ok teknenin zelliklerine yer verilmektedir. Ayrca
yatlarn pazarlama ilemleri deiik acentalar tarafndan komisyon karl
yaplmaktadr.
h) YAT LMANI
Yabanc dilde marina olarak tanmlanan bu terim, ngilterede denizden
yararlanma imkanlarn tanmlamak iin kullanlmaktadr (Diner,1989:20)
ABDdeki Ulusal Makina ve Gemi Yapmclar Derneine (National
Association of Boat and Engine Manufactures) gre Marina ; gemicinin uyuma,
yemek yeme, tamir yapma ve gemisinin yakt ve gda talebini karlayan, yelkenini
gerebilecei, alveri yapabilecei, haberlemenin, techizatn, ulamn
salanabildii bir faaliyet alan yaratan yerdir.
-
Yat Turizmi Ynetmeliinde Yat Liman deyimi; Ana Yat Liman, Tali
Yat Liman, Yat Yanama Yerleri ve ekek Yerleri olarak belirlenen mahalleri ifade
etmektedir.
1-Ana Yat Liman: Yat Turizmi Ynetmeliinde Ana Yat Liman , dalga
etkisinden uzak bir kapal alan kapsayan, byk apta klama ve bakm onarm
imkanlar veren, bnyesinde akaryakt iskelesi, hava ve deniz durumlaryla ilgili bilgi
salayan cihazlar, yatlar karaya ekme ve denize indirme techizat, yatlarn karada
park etmelerine imkan verecek alanlar, en az iki teknenin birden onarmnn
yaplabilecei bir atlye, yiyecek-iecek tesisleri, spor tesisleri, yangn ikaz sistemi,
Sat niteleri, telsiz, telefon, fax ve telex sistemi, eya emanet deposu, kapal depo,
otopark, emniyetli balama sistemi, amar ykama, ykatma imkan ve teknik servis
bulunduran yat limanlar olarak belirtilmitir.
2-Tali Yat Liman: Yat turizmi Ynetmeliinde Tali Yat Liman tabii
veya yaplm kapal bir su alanna sahip olan, uzun sreli kal ve onarm imkanlar
yannda, akaryakt sat, 5 tona kadar tekneleri denizden karaya ve karadan denize
ekilebilecek nitelikte vin, meteoroloji ve denizle ilgili bilgi imkan, yanhn ikaz
sistemi, imkanlar lsnde fax/telex sistemi, amar ykama ve ykatma imkan,
eya emanet deposu, teknik servis, kapal depo, otopark, yiyecek-iecek nitesi,
emniyetli balama sistemi ve yabanc dil bilen en az bir personel bulunduran yat
limanlardr.
-
3-Yat Yanama Yerleri: Yatlara, ksa sreli, kk apta ve sadece deniz
zerinde parketme imkan salayan, karada ise park etme imkannn olmad yat
limanlardr.
4-ekek Yerleri: Deniz zerinde yaplama zorunluluu olmayan, yatlara
klama, karada muhafaza, bakm ve kk apta onarm hizmetlerini verebilecek
niteliklere ve Bakanlka belirlenmi olan tesis ve techizata sahip olan yat
limanlardr.
) DER KAVRAMLAR
-Sar Bayrakl Yat: Yabanc bir lkenin karasularndan baka bir limana
giri yapan yatlar, sar bayrak (Q Flag) ekmek zorundadrlar. Sar bayrak eken bu
yatlara Sar Bayrakl Yat denir.
-Kruvaziyer Turizmi: Yattan byk, gemiden kk deniz araalryla iki ya
da daha fazla liman arasnda yaplan yat turizmi eididir.
-Mega Yat (Sper Yat) : Boyca ve groston olarak yatlardan byk olan,
yalnzca gezi, elence ve spor amacyla zel ve ticari olarak kullanlan deniz
aralardr.
- Yat Kaptan: Yat temsil eden, yatn sevk ve idaresinden, yatta verilmesi
gereken her trl hizmetten sorumlu olan kii ve kiilerdir.
-Yat Mrettebat: Yatn sevk ve idaresinde ve yatta verilmesi gerekli
hizmetlerin verilmesinde kaptana yardmc olan kii ve kiilerdir. (Turizm
Bakanl,1992:29).
-
4-YAT LMANLARINDA VERLEN HZMETLER VE LETMENN
YAPISI
a-Yatlarn letmeden Beklentileri:
Yat limanlarnda verilecek hizmetleri incelemeye balamadan nce yatlarn
iletmeden beklentilerini nem srasna gre inceleyebiliriz (Kocaman,1985,s:12).
-Gvenlik:
Yat liman iletmelerindeki yatlara uygulanan anket sonucunda en nemli
unsurun Gvenlik olduu ortaya kmtr. Gvenlik;
-Mendirekler ve balama sistemleri ile doal kooullara kar gvenlik,
-Yat limanlarn giri kontrol, evre rgs (telrg, duvar, iek duvar vb...),
24 saat gzetimin salanmas gibi aralar ile hrszlara ve tyat yaantsna
gelebilecek d etkilere kar gvenlik oalrak nitelendirilebilir.
- Temel Hizmetler:
-Su ve elektrik servisleri
-Fax, telex, telefon, posta hizmetlerinin srekli ve dzenli salanmas
-Du ve tuvalet gruplarnn yeterli olmas
-Yakt ikmalinin salanmas
-Bilgi verme nitesinden yararlanma
-ekek-bakm-onarm hizmetleri
-
- Yan Hizmetler:
-Acentaclk faaliyetleri
-Yiyecek- iecek servisleri
-Elence ve spor tesisleri
-Kara konaklama tesisleri
b- Yat Limanlarnda Verilen Hizmetler
Yat liman iletmecilii olarak konuya baktmzda elde edilecek sonu ok
farkl olmamaktadr. Yat limanlarnda verilebilecek hizmetleri 10 ana gruba
ayrabiliriz:
-Konaklama Hizmetleri:
Balama, gvenlik, evre temizlii, du, tuvalet hizmetleri posta, faz, telex,
telefon gibi haberleme hizmetleridir.
-Bakm Hizmetleri:
-Kzaklama hizmetleri
-Bakm-onarm hizmetleri
-Tekne yapm hizmetleri
Bakm-onarm hizmetleri teknenin karaya alnp kzaklanmasndan balayarak
tm gvde temizlik ve yeniden boyama, motorlarn kontrol ve rektefiyesi, elektrik
-
sistemi bakm, ahap,torna, kaynak ilemleri, elektronik kontrol ve bakm, yelken,
branda tamir ve yapm gibi eitli nitelerinden verilmektedir.
-Sat niteleri:
-Market, yat malzemeleri maazas
-Duty-Free Shop
-Hediyelik eya maazalar (Hal, deri, mcevher, bakr, porselen vb...)
-Benzin, mazot, ya sat nitesi
Bir ana yat limannda bir sene iindeki 3.000 yatlk trafii ve ortalama 12.000
yat mrettebatnn al-veri hacmi dnlrse, bu sat nitelerine kasap ve
manavdan balayarak, kozmetik ve butik llerinde sat maazalar eklemek dahi
olasdr.
-Acentaclk Faaliyetleri:
Yat liman trafii iinde byk ounluun doal ve tarihi evreyi gezip grme
isteinde olduu ve yurt d haretliliinin younluu gznne alnrsa acentaclk
faaliyetlerini de iletme faaliyetlerinin arasnda sayabiliriz.
-Kara Konaklama niteleri:
Otel, motel, pansiyon, bungalow ya da kiralk-satlk niteleri gnmzde
ngiltere, spanya, Fransa, talya yat liman iletmeciliinde youn olarak
grlmektedir.
-
-Yiyecek-ecek niteleri:
Yatlk yaantsna dnk olarak her eit zevke hitab edebilecek birka eit
nitenin yat liman faaliyetleri iinde yer almas, hizmete btnlk getirecei gibi
iletmenin nemli gelir kaynaklarndan birini de olutaracaktr.
-Spor Tesisleri:
Masa tenisi, atlk, golf gibi sporlar bata olmak zere spor etkinlikleri
iletme bnyesine canllk katacak, kk oranda da gelir hanesine katkda
bulunacaktr.
-Elence Tesisleri:
Diskotek, bar, club, oyun salonlar, kumarhane gibi elenceye ynelik
faaliyetler turizm iletmesinin vazgeilmez unsurlarndan biri olarak, yat limanlar
iletme bnyesinde de yer almaktadr.
- Kiralk Yat letmecilii-Yat Alm-Satm Faaliyetleri:
Her trl haberleme, bakm-onarm, personel olanaklarnn bulunduu yat
liman iletmesinin bu faaliyetlerde bnyesinde yaratacaktr.
c- Dier Hizmetler:
Yat limanlarnda verilen yukarda saym olduumuz hizmetlere ek olarak;
salk hizmetleri, kanalizasyon, p toplama, yangn, meteoroloji, can kurtarma,
ambar ve depo, amarhane, banka, ulatrma, gmrk, pasaport hizmetlerini
sayabiliriz.
-
Yat limanlar iletmelerinin snflarna gre bu ana hizmet gruplarnn bazlar
daha nemli olmaktadr. Ana yat limanlarnda konaklama ve bakm- onarm
hizmetleri nem kazanrken, yat yanama yerlerinde sat niteleri, elence tesisleri
nem kazanmaktadr.
5- YAT LMANLARININ YNETM
Herhangi bir sanayi kuruluunda, turizm iletmesinde alma konular
genellikle irdelenmi, personel organizasyonu, retim, pazarlama vb. gibi konular
genel kurallara balanmtr. lkemizde ise yat liman iletmeciliinin
faydalanabilecei bu tr bilgi kaynaklar ya da yeterli yasal dayanaklar
bulunmamaktadr. Yat limanlarmzn tam kapasite ile faaliyetlerini balatmasndan
sonra alnacak sonularn ok daha iyi olaca bir gerek olarak grlmektedir.
Son yllarda fiyatlama konularndaki ar oynamalar nedeni ile yat limanlar
ya da benzer iletmeler arasndaki fiyat farkllklar lkemiz yat liman iletmecilii
aleyhinde soru iaretleri oluturmaktadr. Kylarmza ve yat limanlarmza olan
talep yllar itibari ile artmaktadr. Artn devamnn salanmas ya da nmzdeki
yllarda mevcut talep korunmas, birtakm olumlu koullarn devamna ya da
gelimesine baldr.
Yurdumuzda tm konaklama tesisleri Turizm Bakanl ya da ynetimler
tarafndan kontrol edilmekte, fiyatlar onaylanmakta ve elden gelindiince birtakm
nitelerin genel Trkiye turizmine zarar vermesinin nne geilmeye allmaktadr.
Ayn ekilde lkemiz kylarnda yatlara hizmet veren Yat limanlar letmeleri ya da
benzer kurulularn fiyatlandrma, emniyet ve hizmet asndan deerlendirme ve
kontrollerin yaplmas, yat liman iletmeciliinin de bir otel-motel iletmesi gibi
-
kabul edilip iletme asndan deerlendirilmesi, Yat liman letmeciliine yn
kazandracaktr.
letmeciliinn grevinin mevcut artlar kullanp ya da zorlayp hizmeti ya
da mal en iyi ekilde retmesi olarak belirlersek, artlarn dzeltilmesi ile yat
limanlar iletmelerinin verimliliinin artaca bir gerektir. Temel art olan
yneticiden, teknik grevliye kadar tm personlerin hizmet eitiminin salanmas,
karar verme mekanizmalarnn abuklatrlmas, merkezi Yat Liman letmecilii
ynlendirme grubunun oluturulmas Turizm lermeciliinin bu dalnn ivedi
gelimesini salayacaktr.
Yat Liman daresi turizm yatlarna azami kolayl aslayacak
organizasyonu kurmaldr. zellikle yabanc yatlarn tabi olduu liman, pasaport ve
gmrk mevzuatnn, bunlar skntya drmeden halledilmesine yardmc olacak
ve bu konuda tecrbeli, yabanc dil bilen elemalarn grev yapt informasyon
brosu tesislerin en nemli hizmetidir.
6- YAT TURZMNN TURZM SEKTRNE KATKILARI
Turizmin, bir lkenin demeler dengesine olumlu katks olan, yeni istihdam alanlar
yaratan, ekonomiye canllk kazandran, yatrm alanlarn eitlendirerek lke iin
ekonomik riskleri azaltan ve lke lehine d lkelerle kamuoyu yaratlmasn
salayan bir sektr olduu dnldnde, bu sektrn alt dallarn tesbit etmek,
katklarn lmek, sorunlarn zmek ve an gereklerine gre ynlendirmek
ilevleri daha nem kazanmaktadr. (zer 1990: 113)
Turizmin en nemli fonksiyonu olan ekonomik fonksiyonu aadaki etkileimler
halinde incelemek mmkndr.
-
- Turizmin moneter ekonomik etkileri,
- Turizmin reel ekonomik etkileri,
- Turizmin moneter ekonomik etkileri,
- Turizmin d demeler dengesine etkisi,
- Turizmin gelir etkisi,
- Turizmin i fiyatlara etkisi,
- Turizmin devlet gelirlerine etkisi,
- Turizmin reel ekonomik etkileri;
- Turizmin istihdam etkisi,
- Turizmin sektrler zerine etkisi,
- Turizmin alt yap etkisi,
olarak gruplandrlmaktadr (Olal- Timur 1988: 9-10)
Turizm sektrnn, alt yap sektr olan yat turizminin etkilerini, yukardaki
etki gruplarnda toplamak mmkndr.
Bu blmde, moneter ekonomik etkilerden gelir etkisi ve reel ekonomik etkilerden
istihdam etkisi incelenecektir.
ok eitli tketim merkezlerini harekete geiren yat turizminin sektre
katks kmsenemez. Yatlarn imalinden, yat limanlarnn inaasna sanayi sektr,
yat iletmeleri, yat liman iletmeleri, restoranlar, barlar, sat maazalar, yasal
rgtler gibi i sahalar, sektrn ne denli yaygn olduunu ve katma deerinin
yksekliini gsterir eitliliktedir. Belirli blgelere yat liman yaparak o blgede
canlanmann yaratlmas, kk bir ehir oluturulmas bile mmkndr. Ayrca
yatlkta pek ok yata hizmet vermek iin sadece yat liman altyap ihtiyac
-
karlanmakta, baka altyap gereksinimi olmamaktadr. Bu da maliyet asndan
katk salamaktadr. Halbuki bir koya otel yapmak iin oraya yol, su, elektrik ve
kanalizasyon gibi altyap unsurlarn mutlaka gtrmeniz gerekmektedir (zer 1990:
113)
a- Gelirler
lkeye gelen turistlerin ve i turizme katlan lke vatandalarnn yapm
olduklar turistik tketim harcamalar ile artan turizm talebini karlamak amacyla
yaplan turistik yatrmlar, gerek turizm sektrnde, gerekse sektr besleyen dier
sektrlerdeki retim faktrlerinin gelirlerim oluturur (Olal- Timur 1988: 106).
Direkt turistik tketim harcamalarnn yaratt gelir etkisi yannda, dier birimlerin
yaptklar harcamalar devrederek yeni gelirler oluturur. Bu ekilde ortaya kan
nihai turizm geliri, tm turistlerin yaptklar harcamalardan ok daha yksektir.
Deiik tip turistlerin Trkiye'yi ziyaretlerinde harcadklar her l $, Trkiye'de
yaayanlara 2 $ gelir yaratmaktadr (Olal- Timur 1988: 119).
lkeler turizm sektrnden nemli miktarda gelir elde etmektedirler. lkenin
mali ve hukuki bnyesine gre devlet gelirlerinin kesin yaps eitlilik gstermesine
karn aadaki alt gelir gruplarn ierir (Barlas 1996: 12).
- Sat vergileri,
- Kar zerinden vergiler,
- cret vergileri,
- Sosyal gvenlik demeleri,
- Lks tketim vergileri,
- alanlarca denen direkt/dolayl vergiler,
- Mlkiyet vergileri vb.
-
Turizm yatrm projelerinin gereklemeleri sonunda salanan verim, direkt
iletme gelirleri ve istihdam etkisi ile direkt dviz gelirleri eklinde tanmlanmakta
ise de, buna ek olarak ve direkt verimin bir ka misli oranda bir gelir el kii
mevcuttur (Kahraman 1986: 11).
Turizmin alt sektr olan yat turizmine ynelik olarak yaplan turistik
harcamalar ve tur istik yatrmlar ise o lkenin yat turizm gelirlerini oluturur.
Genel turizm gelirleri ierisinde, yat turizm gelirleri farkl bir konuma
sahiptir. Yat turizmine katlan turistlerin fazla para harcayan, belirli bir gelir
seviyesinin stnde ve tketim harcamalar yksek dzeyde oluan insanlar olmas,
yat turizm gelirlerinin genel turizm gelirler ierisindeki payn ykseltmekte ve
nemini artrmaktadr.
Yat turizminin yaratt gelir eitleri; yat liman gelirleri, yat iletme gelirleri,
yat inaat sanayii gelirleri ve dier gelirler olmak zere drt grupta incelenebilir .
Dier gelirler, yat liman faaliyet gelirleri, liman hizmet gelirleri, ekme-
atma/karada park gelirleri, teknik atlye gelirleri, yiyecek-iecek nite gelirleri,
dkkan kira gelirleri, emtia sat gelirleri, yakt gelirleri, yakt kulb gelirleri gibi
gelir kalemlerinden olumaktadr.
Genel olarak gelirlerin hesabnda fiyatlarn, balama yeri doluluklarnn
bilinmesi gerekir.
Fiyatlarn tesbitinde ise yaplan projeye emsal ve mesafe olarak bir limann
fiyatlar ile limana gelen ortalama tekne boyutlarnn, ortalama kal srelerinin,
ticari olup olmadklarnn belirlenmesi esastr. Kal sresinin uzamas ve ticari
amal alan firmalar ya da belli bir snr aan tekne says fiyatlarnda indirim
-
nedeni olabilmektedir. Marina hizmetlerindeki tm fiyatlar maliyet ve rekabet
ortamnda oluan kar yzdesine bal olarak belirlenmektedir.
Tablo1: Yat Turizminin Yaratt Gelir eitleri (Kaynak: zer,1990)
Yat Liman
Gelirleri
Yat letme
Gelirleri
Yat na Sanayii
Gelirleri Dier Gelirler
Liman balama Yat kira gelirleri Yat sat gelirleri, Yat turizmine
ekme-atma/karada Yedek para sat
gelirleri, Katlan turistlerin
Park Bakm, onarm
gelirleri, yat liman, yat
Teknik/Atelye iletmeleri ve yat
Yiyecek-iecek ina sanayi
Dkkan-kira dnda yaptklar
Emtia sat harcamalardan
Yakt oluan gelirler.
Yat kulb
Balama fiyatlar ou uygulamalarda ya tekne boyuna gre ya da metrekare
olarak belirlenmektedir. Boyuna gre fiyat uygulanan baz marinalarda trimaran,
katamaran gibi eni fazla olan tekneler iin ekstra fiyat verilmektedir (Turban
Marinalarnda 5 m. fazlas, Ataky Marinada ise igal ettikleri balama yeri saysna
gre hesaplanmaktadr. Balama gelirleri=Boy x Kal gn x Gnlk fiyat).
-
ekme-atma/karada park fiyatlar ise yatlarn yzer kesimleri dikkate
alnarak uygulanmaktadr. (En x Boy x Metrekare fiyat). ekme atma gelirleri,
teknelerin sudan karaya ekilmesi ya da karadan denize indirilmesi karl alnan
cretlerden olumaktadr. Karada park gelirleri ise teknelerin karaya ekildikten
sonra karada kald sre boyunca denen tutarlardr.
Teknik atlye gelirleri pek ok iin yaplmasndan olumaktadr. Bunlar
yle sralayabiliriz:
- Alt ykama ve temizlik
- Borda boyama
- Ahap ileri
- Zehirli boya
- Elektrik ileri
- Can sal bakm .
- Elektronik ileri
- Dtan takma motor ileri
- Polyester ileri
- K bakm
- Ak arj
- Torna ileri
- Kaynak ileri
- Mekanik tamir
- Yelken branda tamiri
- Motor ileri
- Muhtelif bakm-onarm
-
Yiyecek-iecek nite gelirleri marinada bulunan restoran, bar gibi nitelerdeki
satlardan elde edilmektedir. Bu nitelere olan talep yine yatlardan gelmektedir.
Fakat eer marina kompleksinin iinde apart niteler, villalar ya da otel niteleri
varsa bunlar da ayn talep iinde dnmelidir.
Kira gelirleri marina ierisinde bulunan butik, ayakst yemek yenilecek
yerler, pastane, pub-bar, spor giyim, hediyelik eya, acenta ofisleri, depolar, kafe gibi
yerlerin genellikle yreyi de dikkate alarak metrekare zerinden l, 3, 5 yl gibi
kiralanmasndan olumaktadr.
Yakt giderleri yatlara verilen motorin, benzin ve ya satndan elde edilen
gelirlerdir.
Genellikle % 8-10 kar marj ile sat yaplmaktadr.
Elektrik ve su gelirleri balama gelirleri ile birlikte liman hizmet gelirlerini
oluturmaktadr. Elektriin TEK, suyun Belediye tarafndan saland yerlerde al
fiyatlar birbirine yakndr. Baz marinalar da kendi kuyularndan su temin
etmektedirler.
Emtia gelirleri, market gelirleri, deniz malzemeleri sat gelirleri gibi gelir
kalemlerinden olumaktadr. Market malzemelerinin bir ksm ithal edilmektedir.
Sair gelirler ise, telefon, teleks, faks, komisyon, acentaclk, transfer, otopark
kira, kuru temizleme, oyun sahalar, plaj-yzme havuzu gelirleri gibi gelirlerden
olumaktadr (zer 1990: 120-121).
b- stihdam:
Bir ekonomi dzeninin yeterli biimde ileyip ilemedii hereyden nce,
cari cret karl almak isteyen herkese i salayp salayamamasyla llr.
-
Ekonomileri az gelimi lkelerde istihdam hacminin artrlmas, hem talebin teviki,
hem de sermaye donanmnn artrlmas gereken topyekn bir kalknma sorunudur.
Turizm ekonomide demeler dengesi aklarnn kapatlmas ve istihdam yaratlmas
asndan nemli bir endstri dal haline gelmitir. Turizm endstrisi yatrm ve
istihdam olmak zere iki aamada istihdama katkda bulunmaktadr. Krsal yrelerde
ya da kk yerlemelerde kalifiye i gc snrl arza sahiptir. Bu yrelerden turizm
yatrmlarna igc transferi yaplmaktadr. Turistik iletmelerde ise byk
ehirlerden gelen daha kalifiye eleman istihdam edilmektedir. Bylece bir deiim ve
yerleme ile gelir elde etme ve blgesel dengelerin yaratlmas sz konusu
olmaktadr (zer 1990: 115)
Turizmin yaratt istihdam etkisini, turizm sektrnde yaratlan direkt
istihdam ve endirekt istihdam etkileri eklinde ikiye ayrmak mmkndr.
Turizm sektrnde mekanizasyon ve otomasyona gitme imkan olduka
snrl olduundan, turizm sektrnn istihdam younluu dier sektre oranla
yksektir. Turistik tketim harcamalar sektrde emek youn retimin hakim olmas
nedeniyle yksek oranda direkt istihdam etkisi yaratrken, sektre mal ve hizmet
veren yan sektrlerde yeni i imkanlar salayarak endirekt istihdam etkisi yaratr.
(Olal-Timur 1988: 147).
Turizm sektrnn esas itibaryla emek faktrne dayanmas, sektrel
istihdama u zellikleri kazandrr;
-Turizmin mevsimlik karakterinden kaynaklanan zellikler,
-Yar kalifiye ve kalitesiz igc istihdam,
-Personel saysnn, turistik iletmelerin byklne bal olmas,
-
-Blgesel kamu ve endstriyel kurulularn emek piyasasndaki rekabetine bal
olarak cretlerin ykseltilmesi,
-Bayan personel saysnn yksek olmas,
-Eitilmi personel saylarnn farkll,
-zel alma koullarnn arlnn, sosyal problemlere neden olmas,
Turistik tketim harcamalarnn yaratt gelir etkisi, turizm sektrnde direkt
istihdam, turizm sektrne girdi veren sektrlerde de turistik faaliyetin zelliklerine
gre endirekt istihdam etkisi yaratr.
Ayrca, bir blge ekonomisine blge dndan yaplan para enjeksiyonu,
blgesel ekonominin gelimesine ve tketim harcamalarnn artmasna neden olur.
Sonradan turistik blge olan bir yerleim merkezinde turizm hareketlerinin
artmasyla, devaml nfusun tketim harcamalarnn yaratt istihdam yannda,
blgeye gelen turistlerin harcamalar ek istihdam yaratacandan, blgedeki toplam
istihdamda art olur.
Belli bir blgedeki turistik istihdamn toplam istihdam iindeki pay (etkinlik
faktr) u ekilde hesaplanabilir (Olal- Timur 1988: 154).
Etkinlik faktr = Y%X%
% X : Herhangi bir blgede turizm sektrnde alan ii saysnn o blgedeki
toplam ii saysna oram.
%Y: lke apnda turizm sektrnde alan ii saysnn lkedeki ii saysna
oran.
Turizm iletmeleri hizmet retip, satan kurululardr. Bu hizmetler de sektre
girebilmi kstl dzeydeki otomasyona ramen neredeyse % 100'e yakn bir oranda
insan emei ile sunulmaktadr. Genel olarak ve ortalama bir hesapla, ina edilecek
-
her bir otel odas ile bir kiilik bir istihdam olana yaratlaca kabul edilmektedir.
rnein; bir yl ierisinde 16.000 yatak, yani 8000 oda hizmete sokulmu olsa
bunun, 8000 yeni i yeri yarataca, dier bir ifadeyle 8000 kiiye istihdam olana
yarataca sylenebilir. Lokanta ve dier elence yerleri iin de ayn tez geerlidir.
Alacak her 50 sandalyelik bir lokanta iletmesi gene ortalama olarak
(Sandalyex0.12 personel, hesabyla) 6 kiiye istihdam yaratacaktr. Eer ylda
ortalama 50 sandalyeli 500 iletme ald varsaylrsa, bu (500x50=25.000x0.12)
3000 yeni istihdam olana anlamna gelmektedir.
Bir kiilik istihdam maliyetinin ne dzeyde seyrettii kukusuz
yatrmclardan ok devleti ilgilendirmektedir. Kredi ve tevikler ise devlet adna
ilgili kamu kurum ve kurulular tarafndan ynlendirilmektedir. Bu kurum ya da
kurulular, Trkiye gibi isizi bol bir lkede hem programlarn olutururken hem de
bu programlar uygularken sektrlerin istihdam yaratma gcne dikkat etmek
zorundadrlar. lkemizde istihdam gc yksek sektrler Tablo-2de sunulmutur.
-
Tablo2: stihdam Gc Yksek Sektrler- (Cari fiyatlarla milyon TL.)
(Kaynak: zer,1990) Bir kiilik i imkan salamak iin gerekli yatrm miktar
Sektrler 1981 1985 1990 1991
Madencilik 5.8 19.1 89.4 378.4
Lastik 43.5 16.1 134.7 265.1
Gda-ki 5.3 12.9 131.2 262.1
Meslek l Aletleri 5.9 24.2 101.5 230.5
Su rnleri 2.1 12.6 119.1 226.1
Elektronik 10.6 19.2 121.0 213.8
Ticaret 5.9 8.9 64.1 208.4
Demird Metaller 1.4 37.3 115.6 204.3
Tat Aralar 17.1 37.3 112.1 204.3
Pimi Kil vb. 2.8 8.7 79.2 197.7
Hayvanclk 5.6 20.8 114.1 194.3 Bitkisel retim
3.1
10.1
165.0
193.5
Orman rnleri
9.2
12.6
154.4
192.8
Ormanclk
12.8
107.4
189.8
Turizm
2.8
15.5
143.1
140.6
Dokuma ve Giyim
5.2
16.1
123.2
128.2
Makina malat
3.8
20.2
59.6
124.0
Madeni Eya
5.4
19.9
103.6
110.7
Deri ve Ksele
1.8
8.5
112.5
102.6
Kat 14.6 52.9 213.7 90.1
Cam 9.1 7.3 14.1 62.4
-
Tabloda da grld zere, kii bana istihdam yaratma gc 62.4 milyon
ile cam sektr tm sektrlerin en banda yer almaktadr. Ancak bu sektr de her yl
ayn uygunluu gstermemektedir. te yandan sektrlerin hitap ettii tketici
dokusu ve says, zellikle de hemen hemen baka hi bir sektrde bu lde
grlmeyen 3.4 civarnda seyreden oaltan etkisi dikkate alndnda turizm
sektrnn, istihdama salad olumlu etki kesinlikle yabana atlacak trden
deildir. Tabi ki, bu olgu, Trkiye gibi isizi bol bir lke iin olduka nemlidir.
Dier turizm alt sektrleri gibi yat turizminin istihdam alanlar da ok
genitir. Yat turizminin yaratt istihdam alanlarn, yatrm aamas ve iletme
aamas olmak zere iki grup halinde aadaki ekilde gerekleir. (zer 1990:
116).
Tablo-3:Yat Turizminin Yaratt stihdam eitlemesi (Kaynak: zer, 1990)
Yatrm Aamas letme AamasTekne imalat yapanlar, Yat iletme firmalar ve seyahat act.,Tekne ithalat yapanlar, Yat zerinde alan personel, Marina inasnda alanlar, Yat Liman iletmesinde alanlar,malat ve inada kullanlan malzemeyi
reten, satan ve ithal edenler,
Yat malzemesi satan ve ithal edenler,
Yat imalatlarna ilikin fuarlarda ve
derneklerde alanlar,
Sergi, festival, yar ve fuar organizasyon
firmalar, Resmi grevliler, Sektr canlandrmak iin kurulan kulp
ve federasyonlar ve derneklerde
alanlar,yat bakm onarmnda alan
kk sanayi iletmeleri,resmi grevliler,
-
Yukardaki iletmeler dolayl ve dolaysz etki olarak gelitirilip artrlabilir.
Grld gibi muazzam bir igc yaratma kapasitesine sahip olan yat turizmi
zerinde nemle durulmay gerektirmektedir. sizliin sosyal bir problem olduu
lkemizde yat yapmn ve iletmeciliini desteklemek, gerekli mevzuat dzenlemek
ve sektrn problemini zmek, gen nfusu % 60'dan fazla olan lkemizde istihdam
asndan nem kazanmaktadr ( zer, 1990). ema dikkatle incelenirse, her eitim
seviyesinde verimli ve etkin bir ekilde istihdam mmkn olabilmektedir.
lkemizde, dier tekne trleri hari, yat yapm ile uraan 280 civarnda
imalathane bulunmaktadr. Bir o kadar da "direkt yan sanayici" faaliyet
gstermektedir. Her bir i yerinde ortalama 10-14 ii altm kabul edersek, bu
gn bu alandaki btn olumsuz koullar ve kstlamalara ramen 6000-7500 arasnda
ii istihdam edildiini grmekte ve yat yapm sanayiinin sorunlar zldnde bu
saynn birinci yl 3 katna, dier yllar 6-7 katna kaca gr hakim olmaktadr
Yat zerinde alan personel ise mrettebatl ve mrettebatsz tekne iletmecilik
anlayna gre deimektedir. Mrettebatl teknelerde genellikle 3 personel
almaktadr. Bunlar kaptan, gemici ve miodur. Kaptan ayn zamanda ahlk da
yapabilmektedir. Mrettebatsz teknelerde ise istee bal olarak bir kaptan
alabilir.
Yat iletmecilii firmalarnda bro personeli 2 ila 5 arasnda firmann i
hacmine gre deimektedir. Ayrca firmalarn deiik yerlerde brolar da
bulunabilir. Teknik personel ise teknelerin olaan bakmlar iin istihdam
edilmektedir (zer, 1990).
-
II. BLM
DNYADA YAT TURZM
Yat turizmi, elverili koullara sahip ky zelliklerine ve iklime bal olarak
Akdeniz anandaki Fransa, spanya, Hrvatistan gibi lkelerin kylar ile Kuzey
ve Gney Amerikadaki baz lke ve adalarn kylarnda gelimitir. Uzak Douda
ise iklimsel zelliklerin uygun olmamas sebebiyle yat turizmi nemli bir gelime
gsterememitir.
Bu blme kadar, turizm ve yat turizmi ile ilgili temel kavramlar ele alnm,
yat limanlarnn ynetimi, yat limanlarnda verilen hizmetler hakknda bilgi
verilmitir. Bu blmde ise Dnyada Yat Turizmi bal altnda Akdenize kys
olan baz lkeler ile Akdeniz ana dnda, Kuzey ve Gney Amerika lkeleri ve
adalarndaki yat turizmi hakknda bilgi verilerek konu irdelenecektir.
I. AKDENZ ANAINDAK BAZI LKELERDE YAT TURZM
A. MARNALARDA VERLEN HZMETLER
1-Fransa
Fransann Akdeniz sahil eridi , toporafik olarak birbirinden farkl iki ayr
blme ayrlmaktadr. Deniz, batda Langedoc-Roussilon diye bilinen ky band
boyunca ve geni Rhone deltasnn iine doru gider. Douda ise talya snr
yaknndaki Alp eteklerine doru uzanr. Fakat her iki taraf da Akdenizin hi bir
yerinde olmad kadar yemek ve elence ihtiyacn karlamaktadr. Toplam 300
millik sahil eridi boyunca amaca ynelik ina edilmi 50 marina vardr. Bir Fransz
Adas olan Korsikada ise dokuz adet marina vardr.
-
Gney Fransa, ngilizlerin rabet ettikleri bir blgedir. Hyres ile talya snr
arasndaki Cote dAzur (Fransz Rivieras) btn yerlerden daha iyi bilinir. Cote
dAzurun ok popler olmasnn bir nedeni de, bu yrenin sahilden batya doru
esen Mistral rzgarlarndan korunmaya imkan vermesidir.
Mistral rzgarlar yaz aylarnda fazla grlmese de, ilkbahar ve sonbaharda
hava tahmin raporlarndan haberdar olmal, herhangi bir Mistral rzgar tehlikesinde,
en yakn limana snmaldr. Hava tahmin raporlar dzenli aralklarla radyodan
yaynlanr. Geleneksel radyo, VHF R/T btn marinalar iin hava tahminleri
yaynlar, pekok marinada kapal devre video yaynlar ile devaml olarak gnlk
hava tahminleri grlere sunulur.
Korsikann Fransadan ok daha az marina kapasitesine ramen yatla
keyifli bir seyahat etme zemini ve yatlar arlayabilecek pek ok liman (marina
hizmetleri olmamasna karn) bulunmaktadr. Adann, en yakn yeri Fransaya 90
mil uzaklktadr.
Fransann yat limanlarnn ou hemen hemen btn hizmetleri
vermektedirler. Bir ksm sadece elektrik ve su hizmeti ile snrl kalmayp, telefon,
kablolu TV balantlar gibi imkanlar da sunmaktadrlar. Kyda restoranlar, barlar;
kylerde butikler vardr. Marinalarn pek ounda villalar, alveri merkezleri,
tamir, bakm ve klama yerleri bulunmaktadr. (Bkz Ek 1dedir)
2-spanya
spanyann Cebelitarktan Fransa snrndaki Cabo Creusa kadar ky
band 700 milin zerindedir. Bir 350 millik kys ise Mallarcann Balear Adalar,
Menorca biza ve Formentera kylardr. Anakara kys be blgeye ayrlr; Costa
-
del Sol (Cebelitark ve Almeria aras) , Costa Brava (Blanes-Fransz snr). Costa del
Sol blgesi en gelimi blgedir. ou ticari ve balk limanlarnda yatlar iin
kolaylklar bulunmaktadr. Balear Adalar evresinde birok marina ve balk
barnaklar vardr. Balear Adalar, Costa del Sola gre popler olmas bakmndan
ikinci srada olup servis hizmetleri olduka gelimitir.
Akdeniz spanyas, Kuzey Avrupallar (zellikle ngilizler) iin uzun sre
gzde olmutur. ou, hem villalarda tatil yapm hem de yatlarn barndrmlardr.
Genellikle yaz havasna sahip olan blgede gl deniz rzgarlar eser, fakat
ounlukla lk hava hakimdir. Costa del Sol Akdenizin bu yumuak havasndan
yararlanr. zellikle mevsim dnda baz rzgarlar izlemek mmkndr. Amaca
ynelik olarak ina edilmi marinalar, yat ve mretabatna tamir, bakm, onarm,
lokanta, bar gibi imkanlar sunarlar. (Bkz Ek 2)
3-talya
Gney Avrupadan uzanan talya, Akdenizi ikiye bler. Bu blmler Sicilya
ve Tunus arasndaki dar Sicilya boaz ve daha dar olan Sicilya ile talya yarmadas
arasndaki Messina boaz ile balanr. Anakaraya ek olarak, Sicilya ve Sardunya
Akdenizin en byk iki adasdr. talyann kuzeyi daha yeil ve zengin arazilere,
daha fakir olan gneyi ise, yat ve yatlk ynnden daha kt imkanlara sahiptir.
Liguria ve Tuscany sahilleri boyunca kuzeybatda ticari limanlarla birlikte
yaylm durumda bir ok marina vardr. Elbe Adas, Akdenizin bu blgesinde
yatlara seyir zemini salayan yerleim merkezlerinin en bilinenlerindendir.
Akdeniz dalk ky hatt mkemmel sahiller ve limanlar ile doludur. Romadan
izmenin ucuna ve topuktan dou kylarna kadar pek az marina olmasna karn,
-
ok sayda balk limanlar vardr. Latincede marina kelemise balk liman
demektir. Bu balk limanlar yanl anlllllalacak biimde marina olarak
adlandrlmaktadrlar. Dou sahillleri, Venedik Krfezine yaklancaya kadar her
eit liman hizmeti asndan olduka fakirdir. Ve sadece Venedik kentine
yaklaldnda iyi olanaklar sunan marinalara ulalabilir.
Sardunyann Costa Simaralda boyunca kuzeyde belli bir yerde kmelemi
marinalar vardr. Sicilyann ise kuzeydousunda bir tane marinas bulunmaktadr.
Bu marina sadece Mesina Boazndan gemek isteyenlerce kullanlabilir. Uzun
talya ky eridi ok farkl hava artlarna maruz kalmaktadr. Byk bir ksmnda
hava yazn durgundur. Genellikle sahile yakn rzgarlar, saatte 2 milin zerinde
esmezler. Libeccio, Tramontana, Sirocco ve Gregale Rzgarlarna dikkat etmek
gerekir. Bu rzgarlarn ou kn frtna hzyla, ilk ve sonbaharda ise daha az hla
eserler. talyay evreleyen deniz blgesi yazn durgundur. Pek ok marina ve sahil
radyo istasyonlar VHFden hava tahminleri yaynlamaktadr. talyan Marinalar
Fransadakiler ile hemen hemen ayn servisleri sunmaktadrlar. Ancak, marina
blgesindeki sahilin gelimesine daha az nem vermilerdir.talyada ortalama fiyat
dzeyi fransadan daha yksektir. Kuzeybat marinalarnn iinde ya da yaknnda
tamir, bakm onarm servisleri vardr. (Bkz. Ek 3)
4- Yugoslavya, Hrvatistan, Bosna - Hersek
Eski Yugoslavyann sahil eridi, youuun olarak girintili ve 700n
zerinde adayla Byk Adriyatik dalgalarnn kt etkilerinden korunmu,
Akdenizin en cazip gezinti yaplabilecek yerlerinden biridir. Anakara boyunca ve
adacklarn evrelerinde; sakin, dalgalardan iyi korunmu kylar ve saysz limanlar
-
vardir. Bunlarn ou nefis grntlere sahip eski kasaba ve kyler olup, hepsi
modern gelimenin hasarlarndan kurtulmutur. Ancak Eski Yugoslavyann
dalamsndan sonra ortaya kan Yeni Yugoslavya, Hrvatistan ve Bosna-Hersek
arasnda 5 yl sren sava sonunda pek ok liman ehri ar hasar grm, Byk
Srbistan hayali nedeniyle Srplarn kardklar sava tm blgeye yaylmtr. Bu
nedenle marinalarn en son durumu hakknda bilgi sahibi olunabilmemitir. Eski
Yugoslavyadaki marinalar , Bat Akdenizdeki her trl imkan sunan marinalardan
farkldr. Bunlar, az ok rahat, iyi korunmu ve uygun barnaklardr. Gnel olarak ana
yerlemelere yakn olduuundan restoran ve bar sknts ekilmez. Yazn deniz
hareketsizdir. ok fazla korkulan Adriyatik rzgar olan Bora ile gneyden esen
Sirocco (yerel olarak Jugo diye bilinir) ekseriyetle k rzgarlar olup, ilk ve
sonbaharda da eserler. Radyolar gnde kez ngilizce olarak hava durumu ile ilgili
yayn yapmaktadrlar.
Savatan nce Eski Yugoslavyadaki tm yl iin giri limanlar Rovinj,
Mali Losinj, Zadar, Split, Dubrovnik, Bar; sadece yaz iin zola, Ponec. Punat
(KRK), Primostendir. (Bkz. Ek 4)
5-Yunanistan
Yatlar iin Yunanistan, Yunan adalardr. nk adalar lke alannn %20si
kadardr. Yunanistann ky eridine bakldnda, Anakara sahillerinin 500 mil
dna doru yzlerce ada ile evrelendii grlr. Batdaki yon Adalar Gney
Egedeki Cycladeslerin kuru kayalk haliyle kyaslandnda, yemyeil aalar ve
Dou Akdenizin seyahat brorlerinde grlen beyaz evleriyle talyan havas tar.
Giritin, yaz aylarna kadar karla kapl yksek dalaryla, yeil ormanlar ve Kuzey
-
Sporadesin beyaz kumsallar keskin bir ztlk iindedir. Doudaki Dodecanese,
1912den 1947ye kadar sren talyan idaresinin etkisini yanstmaktadr. 1947ye
kadar Adalarn ve Yunanistann genel zellii marinalarn azl ve Bat Akdenize
kyasla servislerin eksikliidir. Btn Yunanistanda amaca ynelik ina edilen
sadece alt marina vardr. Bunlar kendilerini marina olarak adlandran ve ek birtakm
imkanlar sunan birka limanla desteklenmitir.
Yunanistann sunduu ey saysz kk balk limanlardr. Bu limanlar
sevimli, sakin ve korunakl olmasna karn, Bat Akdenizin elenceli
marinalarndan farkldr.
Yunanistanda ortalama olarak talyaya oranla daha ok rzgar vardr.
Kuzeyden eserek btn Egeyi etkisi altna alan yaz rzgar melteme; zellikle 5 ve
6 deniz mili hzla estii temmuz ve austos aylarnda dikkat etmek gerekir. Ege
Denizinin yon ya da ok bat tarafnda deniz durgun olup, gndzleri biraz
hareketli, geceleri ise l gibidir. Meltemin daha az kuvvetle estii yaz balangc ve
sonu Egenin en ideal zamanlardr.
Her sabah saat 6.30da Yunanca-ngilizce olarak orta dalgadan yayn yapan
askeri radyodan hava tahminleri dinlenebilir. Ayrca sahil radyo istasyonu da
VHFden tahmin raporu yaynlar. Fakat bunlara fazla gvenmemek gerekmektedir.
Yksek adalarn ve anakarann korunakl yerlerinde doru olabilir; ancak ak
denizlerde rzgarn hz 10-15 deniz miline kabilir.
Tamir ve klama olanaklar az ve birbirinden uzak olan Yunanistanda
sadece iki travel lift vardr. zel tamir ve yedek para iin Pire ve Atina gibi byk
limanlara gidilme zorunluluu vardr. Yunanistanda ok geni bir yiyecek seenei
-
veya Fransa ve talyann sahip olduu lde yemek kltr yoktur. Bu konu ikinci
planda kalmaktadr.
Giri limanlar (sk olarak kuzeybat ve gneybatda) : Corfu Port, Preveza,
Argostoli (Cephalosia), Patra, Zakinthos, Kalamata, Zea (Piraeus), Mitilini (Lesbos),
Khios Harbour, Pithagorion (Samos), Skala (Patmos), Kos Harbour, Mandraki
(Rodos), Chania (Girit), Ayios Nikolais (Girit). (Bkz Ek 5)
6-Cebelitark
Akdenizin batsndan gelen yatlar, zellikle ngiliz yatlar, Cebelitarkn
ngiliz Kolonisinden giri yaparlar. Burann msait yerleimi, tamir ve klama gibi
zellikleri Cebelitark yatlk iin popler klmaktadr. (Tablo Ek 5tedir.)
7-Tunus
Tunus, yeni otellere, tatil kylerine nemli derecede yatrm yaparak turizm
endstrisini oluturmakta olan bir devlet olup, tatil olanaklarna, zel olarak da
yatlk alanna doru ynelmektedir. Tunus hkmeti, yatlar Gney Fransann ve
talyann kalabalk marinalarndan Tunusa ekebilmek amacyla yeni marinalar
ina etmektei mevcut limanlar ticaret verebilecek ekilde geniletmektedir.
Tunus, deiik yerler grmek isteyen yatlarn mevsimsel Akdeniz turlar iin
iyi bir konumdadr. Sicilya sadece 80 mil, Sardunya ise 122 mil uzaklktadr.
Akdenizin dou ve bat ksmlar arasndaki pasajdan giden yatlar, bu yeni
marinalardan biri iin rotalarn geitirebilirler. Tunusun 700 millik bir ky eridi
olmasna ramen, pek ok marina ve geniletilmi limanlar (ki bunlar yaam biimi
-
olarak Afrikadan ok Avrupaya benzerler) kuzey ve kuzeydouda yeralrlar. Gney
ise Sahra lnn bitiminde yeralr. (Bkz Ek 5)
8-Malta
Malta, k aylarndaki kuru, sakin iklimi ve yetenekli, greceli olarak ucuz i
gc nedeniyle Akdenizdeki en popler yerlerden biridir. Yatlarn kalabilecei,
bakent Valettaya yakn olan doal ve gzel liman, 300 yat balama kapasiteli
Marsamxette ek olarak Msida Creekde 300 yat barndrabilecek bir yat liman ina
edilmitir. Limann ucunda yer alan dalgakran inaat, Manuel Adasnn iki
marinasna 800 yat barndrma imkan tanmaktadr. Yzyllardr Malta , Akdeniz
trafiinin kava olmutur. Son zamanlarda ise bu trafik yatlar iin dzenli olarak
art gstermektedir. Malta, en kk adas Gozo ve Comino ile birlikte ok deiik
ve cazibeli sahilleri, kumsallar, krfez ve koylaryla uzun sre kalnabilecek bir
yerdir. (Bkz. Ek 5)
9-Kbrs
Kbrs, 1974teki Bar Harekat ile ikiye blnmtr. Birlemi Miletlerin
Bar Gc, kuzey ve gney arasndaki snr gerilimini en aza indirmek iin Kbrs
Trkleri ve Rum Toplumlarn gzlemektedir.
Trkiyeden Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyetine (KKTC) ya da Gney Kbrs
Rum Kesimine geerken, KKTCden Gney Kbrs Rum Kesimine
geilememektedir. Gney Kbrs Rum Ynetimi, KKTCne yaplan herhangi bir
-
ziyaretin yasal olmadn, uymayanlarn 10.000 Kbrs Poundu (8.000 Pound) para
cezas ya da 6 ay hapis cezas ile cezalandrlacan ilan etmitir.
-Kuzey Kbrs Trk Cumhuriyeti (KKTC): Yatlar genellikle Girnede
(eski ad ile Kyrenia) barnr. Girnede ilgili memurlar yatlar ziyaret eder ve
formaliteleri tamamlar.
-Gney Kbrs Rum Kesimi (GKRY) : Kbrsn gneyine Limasol, Larnaka
ya da Paphosdan girilebilir (ki buralarda marina vardr). Limasol Sheraton Pleasure
Liman kyda birka restoran ve barlar kolaylklar salamaktadr. Ancak Limasola
biraz uzak kalmaktadr. Larnakann yaknnda yer alan Larnaka marinas tm
olanaklara sahiptir ve Dou Akdenizdeki en popler klama yerlerinden biridir.
Dkkanlarda ou ngiliz rnleri bulunabilir.(Bkz. Ek 5)
10-Fas
Fasta yatlk konusunda bugne kadar nemli bir gelime olmamtr.
Melilloda 35 balama kapasiteli, ancak her trl hizmeti verebilen bir yat liman
bulunmaktadr. Ayrca Al Hocaima, Medip, Guta ve Tanca barnak ve limanlarnda
da yatlar iin demirleme ve balama olanaklar ve hizmetler verilmektedir. (Bkz. Ek
5)
11- Cezayir
800 mil uzunluunda Akdeniz sahilinde Cezayirde ancak birka liman ve
barnak bulunmaktadr. Limanlar, Cezayir Liman gibi daha ok ticari amal
limanlardr. lkenin turizm altyapsnn bulunmamas sonucu yakn gelecekte
yatlk konusunda bir gelime beklenmemektedir. (Bkz. Ek 5)
-
12- Libya
Libya kylar politik konjuktr nedeniyle yatlar iin uygun bir lke deildir.
Herhangi bir yatlk yatrm yoktur. (Bkz. Ek 5)
13- Msr
Msrda bugne kadar gerek anlamda marina yatrm gereklememitir.
Yatlar iin nemli bir merkez Svey Kanaldr. Bu kesimde yat liman
olmamasna karn Tevfik, smailiye ve Port Saidde adet yat klb
bulunmaktadr. Bu klplerin bnyesinde ad geen limanlarda yatlara hizmet
verilmektedir. Ayrca yatlar iin Damietta, Rosetta, skenderiye ve Mersa Matruh
limanlarnda da yat klpleri bnyesinde hizmet olanaklar bulunmaktadr. Port
Saidde Dumyat Marinas inaat devam etmektedir. (Bkz. Ek 5)
14- srail
srail sahillerinde yatlk faaliyetleri ok ksa gemie dayanmaktadr. Halen
srail sahillerinde toplam 1100 balama kapasiteli ve kstl hizmet olanaklar sunan
toplam 6 marina bulunmaktadr. Ancak srailde nemli saydayat nfusa sahip bir
lkedir. 1989 ylnda 1000in zerinde kaytl yat bulunan srailde marina kapasitesi
500 olarak tespit edilmitir. srail Hkmeti, 1980-2005 yllar arasnda Kzldeniz ve
Akdeniz sahillerinde toplam 10.000 kapasiteli 15 marinann yapmn planlamtr.
-
Politikadaki yumuamann etkisiyle srailin gelecek yllarda Bat Akdeniz
lkeleriyle rekabet edebilecek bir altyapy oluturarak piyasa payn arttrmas ok
mmkn grlmektedir.
Halen, Akka, Ashdod, Haifa limanlarnda birer adet, Tel Avivde (Tel Eviv ve
Jaffa) 2 adet marina