yemeklİk baklagİller · 2015-01-30 · sap ve tanelerinde bulunan proteinlerin hazm olunabilir...

YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLER

I

YEMEKLİK BAKLAGİLLER

2015


II


III

T.C.GIDA TARIM VE HAYVANCILIK BAKANLIĞI

Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü

Bakanlık EditörleriDr. Mehmet HASDEMİR

Dilek TERZİ

GRAFİK TASARIM

Şengül AKGÜN

BASKI

Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Eğitim Yayım ve Yayınlar Dairesi Başkanlığı

İvedik Caddesi Bankacılar Sokak No: 10 Yenimahalle/ANKARA

Telefon: 0312 315 65 55 Faks:0312 344 81 40

ANKARA 2015


IV

“Türkiye‘yi tarım alanında; bölgesinde lider, Dünya’da söz sahibi bir konuma getirdik.”

“Tarımda vizyoner bir bakış açısıyla; potansiyelimizi daha çok kullanmanın yanında, üretimde kaliteyi, standardı ve kırsalda yaşam seviyesini yükselterek sürdürülebilir refahı ve gelecek nesillerin gıda güvenliğini ve gıda güvenilirliğini daha da geliştirmenin sorumluluğu içerisinde hareket ediyoruz.”

Mehmet Mehdi EKERGıda Tarım ve Hayvancılık Bakanı


V


VI

İÇİNDEKİLERDÜNYA VE TÜRKİYE’DE YEMEKLİK BAKLAGİL ÜRETİMİ ........................................................................... 1

BAKLAGİLLERİN YETİŞTİRCİLİĞİ ...............................................................................................................2

YEMEKLİK BAKLAGİL ÇALIŞTAYI ..............................................................................................................7

ÇALIŞTAY AMACINA YÖNELİK SUNUMLAR ............................................................................................ 15

ÇALIŞTAY ÇALIŞMA GRUPLARI ..............................................................................................................69

SONUÇ BİLDİRGESİ VE ÇALIŞTAYDAN GÖRÜNTÜLER ............................................................................ 81


VII

Geçmişleri yaklaşık 7-8 bin yıl öncesine (nohut ve mercimekte) dayanan yemeklik baklagiller, çok uzun yıllardır insan beslenmesinde kullanılmaktadırlar. Türkiye, baklagillerin gen merkezi olarak kabul edilen “verimli hilal” in en önemli parçasıdır.

Dünyada yaklaşık 61 milyon tonun üzerinde bir üretim ve 38,2 milyar dolarlık piyasa değerine sahip bir ürün grubudurlar (FAO, 2013). Tarla bitkileri yetiştiriciliğinde ekim alanı ve üretim bakımın-dan tahıllardan sonra gelen tane ürünüdürler. Dünyada üretimi yapılan baklagiller arasında ilk sırada fasulye, daha sonra, nohut, bezelye, börülce, mercimek ve bakla gelmektedir. Türkiye’de yetiştirilen 8 çeşit baklagil arasında en fazla üretimi yapılanlar nohut, kuru fasulye ve mercimektir.

Yemeklik tane baklagiller önemli protein kaynağı olmaları sebebiyle özellikle gelişmekte olan ülkeler için ayrıcalıklı yere sahiptirler. Dünyada insan beslenmesindeki bitkisel proteinlerin %22’si, karbonhidratların %7’si; hayvan beslenmesindeki proteinlerin %38’i ve karbonhidratların %5’i yemek-lik tane baklagillerden sağlanmaktadır. Bileşiminde yüksek oranda (%18-31,6) protein içeren yemeklik tane baklagiller, beslenme sorununun çözümünde ve beslenmedeki protein açığının giderilmesinde etkin ve ekonomik ürün grubunu oluşturmaktadır. Ayrıca diğer protein kaynaklarına göre daha ucuz ve kolay elde edilebilir olmaları, antioksidan içermeleri nedeniyle kanser riskini azaltmaları ve koles-terol içermemesi, posa içeriklerinin yüksek ve yağ oranının düşük olması gibi nedenlerle kalp damar hastalıkları ve diyabetik hastalar için tercih edilmesi gereken çok önemli ürün grubudur. Çağımızın hastalığı obeziteyle mücadele programlarında yemeklik baklagillerin üzerinde önemle durulması gere-kir. Ülkemizde yemeklik tane baklagillerin tüketim verileri incelendiğinde; kişi başına yıllık ortalama 3 kg fasulye, 4,5 kg mercimek ve 5,5 kg nohut tüketildiği görülmektedir.

Besin değerleri bakımından zengin oldukları gibi yetiştirildikleri toprağa da olumlu etkilerde bu-lunmaları, havanın serbest azotunu köklerinde ortak yasayan Rhizobium cinsi bakteriler vasıtasıyla toprağa bağlama özellikleri, çevrecilik ve sürdürülebilir tarımın popülaritesinin arttığı günümüzde bu bitkilerin önemini daha da artırmaktadır. Baklagillerin ekim nöbetinde yer alması, azotlu ticari gübre-lerin kullanımını azaltacağından ekonomik anlamda, toprak ve yeraltı suyu kirliliğini azaltacağından çevre kirliliğinin önlenmesinde katkı sağlayacaktır. Yemeklik baklagillerin ekildikleri toprağı organik maddece zenginleştirmeleri yanında, toprağın ısınma, havalanma ve su tutma kapasitesini artırmaları ekim nöbetine giren bitkiler için avantaj oluşturmaktadır.

Türkiye’nin öncülüğünde yapılan öneriler doğrultusunda; FAO, Roma’da gerçekleştirilen 146. Kon-sey toplantısında, 2016 yılını “Uluslararası Bakliyat Yılı” olarak ilan etmiştir. Ülkemizde geleneksel olarak yetiştiriciliği yapılan, ancak son yıllarda hızla değişen tüketim alışkanlıklarından dolayı sofraları-mızda hak ettiği değeri kaybeden yemeklik tane baklagillerin üretim ve tüketimini artıracak pazarlama stratejilerinin oluşturulması, üretici ve tüketicilerin bilinçlendirilmesi ve toplumun tüm kesimlerinde farkındalık yaratılmasında, Uluslararası Bakliyat Yılı için yapılacak çalışmaların çok etkili olacağı dü-şünülmektedir.

YÖNETİCİ ÖZETİ


VIII


IX

Geçmişleri yaklaşık 7-8 bin yıl öncesine (nohut ve mercimekte) dayanan yemeklik baklagiller, çok uzun yıl-lardır insan beslenmesinde kullanılmaktadırlar. Türkiye, baklagillerin gen merkezi olarak kabul edilen “verimli hilal” in en önemli parçasıdır.

Dünyada yaklaşık 61 milyon tonun üzerinde bir üretim ve 38,2 milyar dolarlık piyasa değerine sahip bir ürün grubudurlar (FAO, 2013). Türkiye’ de bitkisel üretimi yapılan toplam 15,6 milyon hektar alanın 0,8 milyon hektarında yemeklik tane baklagil üretimi yapılmaktadır. Tarla bitkileri yetiştiriciliğinde ekim alanı ve üretim bakımından tahıllardan sonra gelen tane ürünüdürler. Ayrıca dünyada 63 milyon ha alanda, 58,7 milyon ton baklagil üretimi yapılmaktadır. Bunun % 60’ını mercimek, kuru fasulye ve nohut oluşturmaktadır. Dünyada üretimi yapılan baklagiller arasında fasulye ilk sırada bulunmaktadır. Fasulye’den sonra, nohut, bezelye, börülce, mercimek ve bakla gelmektedir. Türkiye’de yetiştirilen 8 çeşit baklagil arasında en fazla üretimi ya-pılanlar nohut, kuru fasulye ve mercimektir. Hemen hemen tüm bölgelerimizde baklagiller üretilmekle birlikte Güneydoğu Anadolu, Orta Anadolu ve geçit bölgeleri ile Marmara Bölgesi’nin güneyi üretimin en yoğun olduğu bölgelerdir. Kurak ve yarı kurak alanlarda nohut ve mercimeğin, sulu alanlarda ise fasulyenin ekim nöbetine girmesi, gerek birim alandan elde edilen verimin artırılması, gerekse nadas alanlarının azaltılması açısından önemlidir. Bunun dışında tüketim oranları açısından dünyada önemli bir yeri olduğu gibi tarihsel olarak net ihracatçı konumunda olmuştur. Ülkemizde kişi başına yıllık ortalama 3 kg fasulye, 4,5 kg mercimek ve 5,5 kg nohut tüketildiği dikkate alındığında, yemeklik tane baklagillerin ülkemiz insanları açısından önemi anlaşıla-caktır.

Yemeklik tane baklagiller önemli protein kaynağı olmaları sebebiyle özellikle gelişmekte olan ülkeler için ayrıcalıklı yere sahiptirler. Dünyada insan beslenmesindeki bitkisel proteinlerin %22’si, karbonhidratların %7’si; hayvan beslenmesindeki proteinlerin %38’i ve karbonhidratların %5’i yemeklik tane baklagillerden sağlanmaktadır. Bileşiminde yüksek oranda (%18-31,6) protein içeren yemeklik tane baklagiller, beslenme sorununun çözümünde ve beslenmedeki protein açığının giderilmesinde etkin ve ekonomik ürün grubunu oluşturmaktadırlar (Adak vd. 2010). İçerdikleri protein, kalsiyum, fosfor, demir gibi elementler, B1, B2, niasin gibi vitaminler ve diğer mineraller bakımından beslenmede oldukça önemlidirler. Diğer protein kaynaklarına göre daha ucuz ve kolay elde edilebilir olması sebebiyle beslenmede protein açığının kapatılmasında yemeklik tane baklagiller önemli tamamlayıcıdırlar. Ayrıca, antioksidan içermeleri nedeniyle kanser riskini azaltmada, posa içeriklerinin yüksek olması, kolesterol içermemesi ve yağ oranının düşük olması kalp damar hastalıkları ve diyabetik hastalar için uygun ürünlerdir. Beslenmede bitkisel proteinin ana kaynağını oluşturan yemeklik baklagiller, çağımızın hastalığı obeziteyle mücadele programlarında önemle üzerinde durulması, toplumda bu besin grubunun beslenmedeki farkındalığının arttırılması açısından önemlidir.

Yemeklik baklagillerin insan beslenmesinde kullanılmasının yanında tane ve sapları hayvan beslenmesinde de kullanılmaktadır. Bu bitkilerin sap ve samanında düşük selüloz vardır. Selüloz miktarı, mercimekte %30, bezelyede %40 ve fasulyede %45’dir. Tanelerin işleme artıklarında çok yüksek oranda protein (%10-25) bu-lunmaktadır. Bu artıklar kırılarak, ıslatılarak ya da pişirilerek belli oranlarda rasyonlara katılır (Geçit ve Adak 1999). Hayvan beslenmesinde büyük yeri olan tahıl saplarının iki katı ham protein içerirler. Ayrıca baklagil sap ve tanelerinde bulunan proteinlerin hazm olunabilir oranı da (%78) tahıllara oranla belirgin bir şekilde yüksektir (Azkan 1999).

Besin değerleri bakımından zengin oldukları gibi yetiştirildikleri toprağa da olumlu etkilerde bulunmaları, havanın serbest azotunu köklerinde ortak yasayan Rhizobium cinsi bakteriler vasıtasıyla toprağa bağlama özellikleri, çevrecilik ve sürdürülebilir tarımın popülaritesinin arttığı günümüzde bu bitkilerin önemini daha da artırmaktadır. Yemeklik tane baklagillerin toprağa bağladıkları azot miktarı; çeşide ve çevre koşullarına göre değişmekle beraber, yılda genel olarak 5-20 kg/da dolaylarındadır (Şehirali, 1988). Baklagillerin ekim nöbetin-de yer alması, azotlu ticari gübrelerin kullanımını azaltacağından ekonomik anlamda, toprak ve yeraltı suyu kirliliğini azaltacağından çevre kirliliğinin önlenmesinde de katkı sağlayacaktır. Yemeklik baklagillerin ekildik-leri toprağı organik maddece zenginleştirmeleri yanında, toprağın ısınma, havalanma ve su tutma kapasitesini artırmaları ekim nöbetine giren bitkiler için avantaj oluşturmaktadır.

GİRİŞ


X


1

DÜNYA VE TÜRKİYE’DE YEMEKLİK BAKLAGİL ÜRETİMİDünyada Yemeklik Baklagil Üretimi

FAO 2013 yılı verilerine göre dünya toplam yemeklik baklagil ekim alanı 66,8 milyon hektar ve üretim 61,3 milyon ton dolayındadır. Yemeklik baklagiller üretimi içerisinde en yüksek payı %38 ile fasulye, %21 ile nohut, %18 ile bezelye, %9 ile börülce, %8 ile mercimek ve %6 ile bakla izlemektedir.

Yemeklik baklagiller üretimi dünya geneline yayılmış olmakla beraber, ülkeler genel olarak belirli cinslerin üretimi ile ön plana çıkmaktadırlar. Dünyada en fazla üretime sahip kuru fasulye ve 5. sırada üretimi olan mercimeğin yetiştiriciliği Asya ve Amerika ülkelerinde yoğunluk kazanırken, 2. sırada yer alan nohudun yetiş-tiriciliği ise Asya, Afrika ve Amerika ülkelerinde yoğunluk kazanmıştır.

Dünyada 2002 yılında 19,8 milyon ton kuru fasulye üretimi yapılırken 2013 yılı itibariyle kuru fasulye üretimi % 16,8 artış göstererek yaklaşık 23,1 milyon tona yükselmiştir. Kuru fasulyede görülen 23,1 milyon tonluk bu üretim, 61,3 milyon ton olan toplam dünya baklagil üretiminin %37,9’unu oluşturmaktadır. 2013 yılı itibariyle kuru fasulye üretiminde dünyada ilk sıralarda; Myanmar (3,8 milyon ton), Hindistan (3,6 milyon ton), Brezilya (2,9 milyon ton) ve Çin (1,4 milyon ton) yer almaktadır.

Dünyada 2002 yılında 2,88 milyon ton mercimek üretimi yapılırken 2013 yılı itibariyle mercimek üretimi % 71,7 artış göstererek yaklaşık 4,95 milyon tona yükselmiştir. Mercimekte görülen 4,95 milyon tonluk bu üre-tim, 61,3 milyon ton olan toplam dünya yemeklik tane baklagil üretiminin %8,08’ini oluşturmaktadır. 2013 yılı itibariyle mercimek üretiminde dünyada ilk sıralarda; Kanada (1,88 milyon ton), Hindistan (1,13 milyon ton), Türkiye (417 bin ton) ve Avustralya (324 bin ton) yer almaktadır.

Dünyada 2002 yılında 8,3 milyon ton nohut üretimi yapılırken 2013 yılı itibariyle nohut üretimi % 58,0 artış göstererek yaklaşık 13,1 milyon tona yükselmiştir. Nohutta görülen 13,1 milyon tonluk bu üretim, 61,3 milyon ton olan toplam dünya yemeklik tane baklagil üretiminin % 21,4’ünü oluşturmaktadır. 2013 yılı itibariyle nohut üretiminde dünyada ilk sıralarda; Hindistan (8,8 milyon ton), Avustralya (813 bin ton), Pakistan (751 bin ton), Türkiye (506 bin ton), ve Myanmar (490 bin ton) yer almaktadır.

Türkiye’ nin dünya toplam baklagil üretimindeki aldığı pay ise yıllara göre değişmekle beraber %1,9 dola-yındadır.

Türkiye’de Yemeklik Baklagil Üretimi

Türkiye’nin toplam baklagil ekim alanı (kuru fasulye, nohut ve mercimek) 790 bin hektar, üretimi ise 1,12 milyon ton dolaylarındadır. Üretim miktarı açısından ülkemizde yetişen yemeklik baklagiller içerisinde nohut ve mercimek en önemli yeri tutmaktadır. 2014 yılı itibariyle ülkemiz toplam yemeklik baklagiller üretimi içe-risinde nohudun payı %43,8, mercimeğin payı %33,6, fasulyenin payı %20,9, bakla, börülce ve bezelyenin toplam payı ise %1,16 dolaylarındadır (TÜİK, 2014).

Baklagil üretimi ülke geneline yayılmış olmakla beraber Güneydoğu Anadolu, Orta Anadolu ve geçit bölge-leri ile Marmara Bölgesinin güneyi üretimin en yoğun olduğu bölgelerdir. Kuru fasulye Orta Anadolu ve geçit bölgelerinde, kırmızı mercimek Güneydoğu Anadolu Bölgesinde yaygın olarak yetiştirilirken, yeşil mercimek ve nohut üretimi ise Orta Anadolu ve geçit bölgelerinde yapılmaktadır.

Ülkemizde en fazla kuru fasulye üretimi yapılan iller; Konya, Karaman, Nevşehir, Niğde, Erzincan, Kahra-manmaraş, Aksaray, Balıkesir, Gümüşhane, Kütahya ve Samsun’ dur. Bu illerimizin kuru fasulye üretimi toplam üretimin % 76,9’ unu oluşturmaktadır. Kırmızı mercimek üretimi yapılan iller sırayla; Şanlıurfa, Diyarbakır, Mardin, Batman, Adıyaman ve Gaziantep, yeşil mercimek üretiminin yoğun olduğu iller, Çorum, Ankara, Kırşe-hir, Yozgat ve Konya, nohut üretimi yapılan iller ise sırayla; Karaman, Mersin, Konya, Antalya, Uşak, Yozgat, Ankara, Kütahya, Balıkesir, Kırşehir, Adıyaman, Isparta ve Gaziantep’ tir.

Kurak ve yarı kurak alanlarda nohut ve mercimeğin, sulu alanlarda ise fasulyenin ekim nöbetine girmesi, gerek birim alandan elde edilen verimin arttırılması, gerekse nadas alanlarının azaltılması açısından önemlidir.

2002 yılında ülkemizde 250 bin ton kuru fasulye üretilirken 2014 yılı itibariyle kuru fasulye üretimi 215 bin tona gerilemiştir. 2014 yılında 215 bin ton olan kuru fasulye üretimi, ülkemiz toplam baklagil üretiminin


2

% 20,9’unu oluşturmaktadır. Ülkemiz dünya fasulye üretiminden % 0,8 pay almaktadır. Ülkemizde kuru fasulye üretimi, nohut ve mercimekten sonra gelmektedir. Ülkemiz kuru fasulye veriminde yıllar itibariyle ciddi artışlar görülmüş 79 kg/da olan dünya kuru fasulye ortalama veriminin üzerinde olan verimimiz, 2002 yılında 139 kg/ da iken, 2013 yılında 230 kg/da’ a yükselmiştir.

2002 yılında ülkemizde 565 bin ton mercimek üretilirken 2013 yılı itibariyle mercimek üretimi % 26,2 azala-rak 417 bin tona gerilemiştir. Güneydoğu Anadolu Bölgemizde 2008’ de yaşanan kuraklık ve çiçeklenme döne-mindeki yüksek sıcaklıklar nedeniyle kırmızı mercimek üretimimiz önemli ölçüde azalma göstermiş ve 508 bin ton olan kırmızı mercimek üretimimiz 112 bin tona kadar gerilemiştir. Bu durum toplam yemeklik tane baklagil üretimimizi oldukça düşürmüştür. Türkiye’de mercimek yetiştiriciliğinde kırmızı mercimek üretimi ağırlıklıdır. 2014 yılı gerçekleşen üretim verilerine göre toplam 345 bin ton olan mercimek üretimimizin %94,2’sini kırmızı mercimek, %5’80’ini ise yeşil mercimek üretimi oluşturmuştur. Ülkemiz mercimek veriminde yıllar itibariyle cid-di artışlar görülmüş 114 kg/da olan dünya mercimek ortalama veriminin üzerinde olan verimimiz, 2002 yılında 119 kg/ da iken, 2013 yılında 152 kg/da’ a yükselmiştir.

2014 yılında 450 bin ton ile baklagiller içerisinde ilk sırayı alan nohut, ülkemiz toplam baklagil üretiminin % 43,8’ini oluşturmaktadır (TÜİK,2014). Ülkemiz dünya nohut üretiminden aldığı % 3,9 luk pay ile dünya nohut üretiminde 4. Sıradadır (TÜİK,2013). Ülkemiz nohut veriminde yıllar itibariyle artışlar görülmüş 97 kg/da olan dünya nohut ortalama veriminin üzerinde olan verimimiz, 2002 yılında 99 kg/da iken, 2013 yılında 121 kg/da’ a yükselmiştir.

BAKLAGİLLERİN YETİŞTİRİCİLİĞİ

Kuru Fasulye Yetiştiriciliği İklim isteği yönünden hassas olan fasulye toprak istekleri bakımından fazla seçici bir bitki değildir.

Fasulye sıcak iklim bitkisidir. Uzun gün, kısa gün ve nötr gün isteyen tipleri vardır. Ilıman bölgelerde sıcak mevsimlerde yetiştirilir.

İklim İstekleri

Sıcaklık: Fasulye iklim isteği yönünden hassas olup özellikle bazı dönemlerde çevre şartlarına karşı çok duyarlıdır. Bu özellikleri nedeniyle yetiştirildiği bölgeler sınırlıdır. Çimlenme için yüksek sıcaklık ister. Fasulye tohumu 15–20 °C’de çimlenmekte, 15 °C’nin altında çimlenme yavaşlamakta, 10 °C’nin altında ve 35 °C’nin üstünde ise çimlenme çok az olmakta veya hiç olmamaktadır. Çıkış ekimden sonra uygun nem ve sıcaklıkta 7-10 gün sonra olur. Yüksek sıcaklık ve düşük nem, çiçek tozlarının çimlenmesini engellediği için çiçeklerin dökülmesine neden olur. Özellikle 30 °C’nin üzerinde çiçekler dökülmekte verim ve kalite önemli ölçüde düşmektedir. Bu durum erken ekimle önlenebilmektedir. Çiçeklenmede optimum sıcaklık 20-25 °C’dir. Meyve bağlama döneminde 18-25 °C arasındaki sıcaklıklar optimum meyve tutumu ve gelişmesini sağlar. Olgunlaş-ma döneminde hava kuru olmalıdır. 10°C’nin altındaki sıcaklıklar danenin olgunlaşmasını engeller. Fasulyede vejetasyon süresi 70-140 gün arasındadır. Vejetasyon süresi, bitkinin sarılıcı ve bodur olmasına, erkenci veya geçci olması yanında bölgenin çevre koşullarına göre de değişmektedir. Bodur tiplerde vejetasyon süresi 70-80 gün, sarılıcı tiplerde 130-140 gündür.


3

Yağış ve nem: Toprak nemi yeterli değilse çiçeklenme süresi kısalır ve çiçeklenme azalır. Diğer taraftan fazla nem çiçeklenme döneminde boş bakla oluşumunu artırır. Tohumluk ve kuru fasulye üretiminde tohumların olgunlaşması döneminde yağan sürekli yağışlar fasulye üretimini önemli ölçüde engeller.

Toprak İstekleri

Toprak istekleri bakımından seçici olmayan fasulye çok hafif ve ağır bünyeli topraklar dışında her toprakta yetiştirilebilir. Ancak organik madde yönünden zengin ve su tutma kapasitesi yüksek olan topraklarda daha iyi verim alınır. Fasulye tınlı, pH 7-8 olan tuzluluk ve alkali sorunu olmayan verimli topraklarda iyi yetişir.

Toprak Hazırlığı ve Ekim

Fasulye çıkış yaparken kotiledonları ile birlikte toprak yüzeyine çıktığından toprak hazırlığının çok iyi ya-pılması gerekir. İyi hazırlanmamış, sert kesekli tohum yatağı ve toprak yüzeyinin kaymaklı olması tohumun çıkışını güçleştirir. Zamanında ve uygun şekilde toprak işleme, fasulye tarımı için en etkili kültürel işlemdir. Fasulye yetiştiriciliğinde toprak işlemesi, sonbahar ve ilkbahar toprak işlemesi olarak iki şekilde yapılır. Kuru fasulye yetiştiriciliğinde en çok üretimi yapılan çeşitler; Özdemir, Göynük 98, Arslan, Batallı ve Özmen’dir. To-humluk olarak ise; üreticiler kendi tohumlarını bir önceki üretim sezonundan ayırarak kullanmakta, bu alanda kullanılan sertifikalı tohum sayısının az olması sebebiyle de genellikle sarılıcı formda büyüyen, orta geçci ve geçci köy popülasyonu olan yerel çeşitler kullanılmaktadır.

Sonbahar toprak işlemesi: Tahıl anızına ekim yapılacağı zaman, anızın toprağa karışıp çürümesini sağlamak amacı ile toprak sonbaharda 10-15 cm derinlikte işlenir. Tarlada yabancı ot fazla ise toprak 15-20 cm derinlikte sürülmelidir. Anız sürümünden sonra tarla sonbaharda 25-30 cm derinlikte pullukla sürülür. Bazı mantar has-talıklarının etkisini azaltmak için toprağı derinden işleyerek havalandırmak yararlı olmaktadır. Dekara 3-4 ton iyi yanmış ahır gübresi verilerek karıştırılır.

Kuru fasulyede yetiştiricilik sezonu 4-5 ay devam etmektedir. Ekim, Mayıs ayı başlarında başlayıp Haziran ayı ortalarına kadar devam etmekte, hasat ise; Eylül ayı sonu ve Ekim ayı ortalarına kadar devam etmektedir. Kuru fasulyede yaygın münavebe şekli; Fiğ-Fasulye, Buğday-Fasulye, Şeker Pancarı-Hububat-Fasulye, Şeker Pancarı-Mısır-Fasulye, Ayçiçeği-Hububat-Fasulye, Sebze-(kavun, karpuz, domates), Şeker Pancarı-Hububat-Fa-sulye’dir.

İlkbahar toprak işlemesi: Toprak tava gelir gelmez tarla işlenir. Toprak işlemeden önce sonbahar toprak işlemesinde çiftlik gübresi verilmeyen tarlaya toprak analiz sonuçları dikkate alınarak yaklaşık 2 kg azot, 7 kg P

2O

5 verilir. Çimlenen yabancı otlar kazayağı veya kültivatör çekilerek yok edilir. Nisan ayı sonuna doğru tava

gelen toprak diskaro ile birkaç kez yüzlek olarak sürülür. Daha sonra nem kaybını önlemek için tapan çekilerek toprak sıkıştırılır, tarla ekime hazır hale getirilir. İlkbaharda tarla tava gelir gelmez tohum yatağı hazırlığına başlanmalıdır.

NOHUT YETİŞTİRİCİLİĞİDünya üzerinde oldukça geniş bir alana yayılan nohut kurak ve yarı-kurak bölgelerin bitkisidir. Buralarda

koyu renkli nohut çeşitleri yetiştirilir. İklim istekleri bakımından mercimekten sonra kurağa ve sıcağa en fazla


4

dayanıklı yemeklik baklagil bitkisidir. Oldukça derinlere inebilen kökleri vardır. Gövde ve yaprakları tüylerle örtülü olup, bazen de epidermis bir mum tabakası ile kaplıdır. Nohutların bu karakterleri nedeniyle diğer yemeklik baklagillerin kuraklıktan zarar gördükleri yerlerde yemeklik baklagil olarak kolayca yetiştirilebilir. Vejetasyon süresi 60-90 gündür. Nohudun toprakta çimlenebilmesi için toprak ısısı +3oC’den fazla olmalıdır. Nohut danelerinin optimum çimlenmesi için ortalama 15oC sıcaklığa ihtiyaç vardır. 26oC’yi aşan sıcaklık de-receleri çimlenme üzerine olumsuz etkide bulunmaktadır. Nohut türlerinin optimum sıcaklık istekleri 18-26oC arasında değişmektedir. Nohut donlardan zarar görmekle beraber –10oC’ye kadar dayanabilir. Fazla nemden hoşlanmazlar. Yağışlı mevsimlerde fungal hastalıklara ve kök çürüklüğüne yakalanarak verimleri düşük olur. Bunun için normal olarak hiç sulamadan da yetiştirilebilir. Yemeklik baklagiller içinde kirece en fazla dayanan bitkidir. Nohut aynı zamanda yemeklik baklagiller içerisinde tuzluluğa en dayanıklı olan bitkidir. Bu nedenle de topraklarda tuzluluk ortaya çıktığında ekim nöbetinde nohut bitkisi baklagil olarak özel bir öneme sahiptir. Nohut genel olarak hafif, kireçli kumlu topraklarda iyi yetişirse de en ideal nohut yetiştirme toprağı kumlu-tınlı topraklar teşkil eder. Aslında nohut toprak isteği yönünden fazla istekli olmayıp, her türlü toprakta yetişir. No-hut suyu geçiren, gübrelenmiş, kuvvetli ve orta ağır yeteri kadar toprak nemi ihtiva eden topraklarda sıhhatli bir şekilde yetişir. Fazla asitli topraklardan hoşlanmazlar. Toprak reaksiyonunun pH=7,5-8,0 arasında olmasını isterler. Fazla yağış bitkide olumsuz etki yapar. Toprak şartlarına bağlı olarak vejetatif gelişme süresince su-lama ya da hafif yağış istenir.

Toprak Hazırlığı

Sonbaharda kırlangıçkuyruğu ve kazayağı gibi, toprağı 10-15 cm. alttan işleyen aletlerle toprak sürülür ve kışa bırakılır. Toprak işlemesi 1-3 defa yapılabilir. Kuru tarım sisteminin uygulandığı bölgelerde nohut yetiştiri-ciliğinde toprağın fazla işlenmesine gerek yoktur. Nohut bitkisi derin kök sistemine sahip olduğu için usulüne uygun olan bir derinlikte hazırlanmış topraklarda iyi gelişme göstermektedir.

Ekim Zamanı

Nohudun ekim zamanı memleketimizde farklılıklar gösterir. Öyle ki, bazı bölgelerimizde nohut hasat edilir-ken, diğer bazı bölgelerimizde nohut henüz ekilmektedir. Orta Anadolu’da nohut ekimi Mart ayının ikinci yarısı ile Nisan ayı başlarında, Doğu Anadolu’da ise Nisan ayı ortası ile Mayıs ayı başlarında yapılmaktadır. Fakat erken ekimle beraber yabancı ot problemi de görülebilmektedir. Nohutta ekime karar verebilmek için çeşidin antraknoza dayanıklı olup olmadığını bilmek gerekir. Damla 89, Gülümser ve Çağatay gibi antraknoza tolerant çeşitler Mart ortasından itibaren şartlar uygun olduğunda Amasya, Tokat ve Çorum’da ekilebilmektedir. Hassas çeşitlerde (İspanyol ve Canıtez gibi) ekim için mayıs ayı beklenmelidir.

Ekim Tekniği

Ekim serpme veya makinalı ekim yapılmaktadır. Serpme ekim metodunda daha faz-la tohum kullanılmakta ve üniform bir çimlenme sağlanamamaktadır. Ancak en ideal ekim me-todu tohum ekme makineleriyle sıraya ekimdir. Sıra arası mesafesi 25-35 cm., sıra üzeri 3-5 cm. arasında değişir. Memleketimizde en çok serpme, daha sonra 3 sıraya ekim tercih edilir. Sıraya ekimde ekim derinliği 5-6 cm. olmalıdır. Tohumlar 5-6 cm’ den derine ekilecek olursa, çimlenme zamanı, bitki başına düşen bakla ve çiçek sayısı azalır, çiçeklenme yavaş seyreder. Eskiden uygulanan ekim metotlarından, serpme ekimde dekara ortalama 15-18 kg. mibzerle ekimde ise ortalama 10-12 kg. tohum atılmaktadır. Nohut yetişti-riciliğinde tohumluk olarak; yerel tohum çeşitleri, İspanyol, Gökçe, Azkan, Çağatay, Işık 05, Hisar-08, Sarı-98, Ilgaz, Aksu, Yaşa, Aslan, Diyar-95, ILC-482 çeşitleri kullanılmaktadır. Sertifikalı tohum kullanım oranı oldukça azdır. Nohut yetiştiriciliğinde yaygın münavebe şekli; Hububat-Nohut, Buğday-Nohut-Yulaf, Nohut-Buğday-Na-das, Nadas-Nohut münavebesidir.

Gübreleme

Ekim zamanı, azotlu ve fosforlu gübreler verilmelidir. Genel olarak dekara ortalama 2-3 kg. N ve 4-6 kg. P

2O

5 ile gübreleme yapılsa da toprak analizleri sonucunda yapılacak olan gübre tavsiyeleri daha doğru bir

uygulama tarzı olacaktır.

Hasat ve Harman

Dane dökme diğer yemeklik baklagillere oranla daha az önem arz etmektedir. Bu yüzden yapraklar ve mey-veler saman sarısı bir renk aldığında hasada girilir. Hasat elle yapıldığı gibi, makine ile de yapılabilmektedir. Nohutta yetiştiricilik sezonu 4-5 ay devam etmekte ve hasat Temmuz, Ağustos aylarında yapılmaktadır.

5

MERCİMEK YETİŞTİRİCİLİĞİYemeklik tane baklagiller içerisinde yer alan mercimek, içerdiği

protein oranının yüksek olması nedeniyle insan beslenmesinde önemli bir yere sahiptir. Kurak bölgelerde ekim nöbetine girerek hem üreticiye hem de ülke ekonomisine ek gelir sağlamaktadır. Kışlık ve yazlık ekime uygun mercimek çeşitleri bulunmaktadır. Mercimek yetiştiriciliğinde yaygın münavebe şekli; sulu şartlarda Mercimek-Mısır ya da Mercimek-Pamuk, Buğday-Mısır/Pamuk mü-navebesi, kuru şartlarda Hububat-Mercimek münavebesidir.

Toprak Hazırlığı

Gerek kışlık gerekse yazlık yetiştirilecek mercimekte toprak hazır-lığı, hububat hasadından sonra sonbaharda soklu pullukla 15-20 cm derinliğinde ilk sürümün yapılmasıyla başlar. Kışlık ekimde, sonbaharda ekimden önce kazayağı tırmık takımı ile ikinci sürüm yapılarak tohum yatağı hazırlanır. Özellikle kışlık ekimlerde hububat sapları ekimde problem yarattığından, hububat hasadında anız yüksekliğinin fazla bırakılmaması gerekmektedir. Yazlık ekimlerde ise sonbahar sürümünden sonra tarlaya ilkbahara kadar hiçbir işlem yapılmadan beklenir. Ekimden önce kazayağı tırmık takımı ile ikinci sürüm yapıla-rak toprak ekime hazır hale getirilir.

Gübreleme

Ekim zamanı, azotlu ve fosforlu gübreler verilmelidir. Genel olarak dekara ortalama 2-2.5 kg/da azot ve 5.5-6.5 kg/da P

2O

5 ile gübreleme yapılsa da toprak analizleri sonucunda yapılacak olan gübre tavsiyeleri daha

doğru bir uygulama tarzı olacaktır. Gübre toprağa ekim sırasında mibzerle verilmeli, eğer ekim serpme yapıla-cak ise toprak yüzeyine serpilerek kazayağı veya diskaro ile toprağa karıştırılmalıdır.

Çeşit ve Tohumluk

Kırmızı mercimek Güneydoğu Anadolu Bölgesinde kışlık, yeşil mercimek ise Orta Anadolu, Doğu Anadolu ve Batı Geçit Bölgelerinde yazlık olarak yetiştirilmektedir. İyi bir tohumluk, çimlenme gücü yüksek, dolgun taneli ayrıca hastalıksız ve herhangi bir sebeple zarar görmemiş olmalıdır. Mercimek yetiştiriciliğinde tohumluk olarak; yerel tohum çeşitleri, Fırat-87, Fırat-93, Çağıl, Yerli Kırmızı, Alemdar, Şakar ve Seyran çeşitleri kullanıl-maktadır.

Ekim

Mercimekte yetiştiricilik sezonu 6-7 ay devam etmektedir. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde kışlık mercimek ekimi Kasım, Orta Anadolu ve Geçit Bölgelerinde ise Ekim ayında yapılmaktadır. Mercimek üretimi yaygın olarak susuz alanlarda kışlık ekim şeklinde yapıldığı için, bahar yağışları verim üzerinde belirleyici etkendir. Yıl içerisinde kurak giden mevsimde üretimde düşüşler olmaktadır. İlkbahar yağışlarının fazla olduğu yıllarda ise fazla yağışa bağlı olarak yatma ve aşırı otlanma, solgunluk, kök ve kök boğazı hastalıkları verimi azaltan unsurlar olarak dikkat çekmektedir. Yazlık mercimek ekimleri erken ilkbaharda Şubat sonu Mart başında yapılmalıdır. Eğer yazlık çeşitler kışlık olarak ekilir ise soğuktan zarar göreceklerinden verim alınamaz. Kışlık çeşitlerin kıştan ve soğuktan etkilenmesi söz konusu değildir. Trakya’da genellikle yazlık çeşitler Mart ayı başında ekilmektedir. Ekimdeki gecikme verim kaybına yol açmaktadır. Mercimek ekimi genellikle buğday için kullanılan mibzerle yapılır. Gerek kışlık gerekse yazlık mercimekte dekara atılacak tohum miktarı ekilecek tohumun iriliğine göre değişmekle beraber iri taneli mercimek için kışlıkta 14-15 kg, yazlıkta 10-12 kg arasında değişir. Küçük taneli mercimekte ise bu miktar kışlıkta 8-10 kg, yazlıkta 7-8 kg civarındadır.

Hasat ve Harman

Orta Anadolu ve Geçit Bölgelerinde mercimekler limon sarısı rengini aldığında genellikle Haziran ayı içeri-sinde yapılmaktadır. Hasat elle yolunarak veya tırpanla biçilerek yapılmaktadır. Hasat edilen bitkiler 5-6 gün yığınlar halinde tarlada kuruması için bekletilir ve daha sonra harman makinesinde harmanlanır. Güneydoğu Anadolu Bölgesinde ise mercimek tırpan, traktörün kuyruk milinde hareket eden biçme makinesi ile veya biçer-döver ile hasat edilir. Biçerdöverle hasat yapılacaksa mercimeklerin tamamen kuruması beklenmelidir. Fakat gereğinden fazla beklenirse tane dökülmeğe başlar. Hasat için en uygun zaman sabahın erken saatleridir.



6

KAYNAKLAR

Adak, M. S., Güler, M. Ve Kayan, N., 2010. Yemeklik Baklagillerin Üretimini Artırma Olanakları. Türkiye Ziraat Mühendisliği VII. TeknikKongresi, 11-15 Ocak 2010 Ankara, Bildiriler Kitabı Is: 329-341Geçit, H. H. ve Adak, M. S. 1999. Yemeklik Dane Baklagilleri Ders Notları (Basılmamış).Azkan, N. 1999. Yemeklik Tane Baklagiller. Uludağ Üni.,Ziraat Fakültesi, Tarla Bitkileri Bölümü.Şehirali, S. 1988. Yemeklik Tane Baklagiller. Ankara Ünv. Ziraat Fak. Yayınları: 1089,Ders Kitabı:314, 435 s.FAO, 2013. http://faostat3.fao.org/download/Q/QC/E (erişim 20 Ocak 2015)TÜİK, 2013. http://tuikapp.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul (erişim 20 Ocak 2015)TÜİK, 2014. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=16020 (erişim 20 Ocak 2015)


7

05-06 MART 2014 YEMEKLİK BAKLAGİL

ÇALIŞTAYIKONYA


8

5 Mart 2014 Çarşamba

09:00 - 09:30 Kayıt

09:30 - 10:30 Açılış ve Protokol Konuşmaları

Bitkisel Üretim Genel Müdürü Mevlüt GÜMÜŞ

10:30 - 12:30 Çalıştay Amacına Yönelik Sunumlar

Dünya’da ve Türkiye’de Bakliyat Sektörüne Bakış

Mehmet SIĞIRCI

Bitkisel Üretim Genel Müdürlüğü

Tarla ve Bahçe Bitkileri Daire Başkanı

Türkiye’de Yemeklik Baklagillerinin Önemi ve Yetiştiriciliği

Prof. Dr. Mustafa ÖNDER

S.Ü. Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü

Konya’da Yemeklik Baklagil Sektörü

Seyfettin BAYDAR

Konya İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürü

Sağlıklı Beslenme İçin Baklagil Tüketimi

Doç. Dr. Zehra BÜYÜKTUNCER DEMİREL

H.Ü. Beslenme ve Diyetetik Bölümü

12:30 - 13:30 Öğlen Yemeği

13:30 - 14:00 Çalışma Gruplarının Oluşturulması

14:00 - 18:00 Yemeklik Baklagil Yetiştiriciliği Çalışma Grubu

Yemeklik Baklagil Pazarlama ve Tüketimi Çalışma Grubu

6 Mart 2014 Perşembe

09:30 - 11:30 Çalıştay Sonuç Bildirgesinin Açıklanması

Ümit Bayram KUTLU

Bitkisel Üretim Genel Müdür Yardımcısı V.

11:30 - 12:30 Genel Değerlendirme ve Kapanış

13:30 - 17:00 Yemek - Teknik Gezi


9

Tarımsal üretimin ülke ekonomisi açısından önemli rol oynadığını, Konya ilinin tarım sektöründe önemli bir konumda olduğunu, Baklagil Çalıştayı’nın ülke tarımına önemli katkılar sağlayacağına inandığını ifade etti. Türkiye’nin son on yılda tarımsal üretimde önemli gelişmeler gösterdiğini ve bunun sonucunda, 2002 yılında dünyada 11’inci, Avrupa’da 4’üncü sırada yer almakta iken, bugün itibariyle dünyanın 7’nci, Avrupa’nın en büyük tarımsal ekonomisi haline geldiğini ifade etti. Ayrıca 83 yıldır beklenen Tarım Kanunu’nun da içinde olduğu tarımın temel sorunlarını çözen 16 kanunun hayata geçirildiğini, 2013 yılında 74 ülkeye 127 milyon dolar tohumluk ihracatı yapıldığını belirtti. Ufuk çizgimiz olan 2023’e doğru ilerlerken, sürdürülebilir büyümesini devam ettiren Türkiye’nin, Tarımsal Gayrisafi Yurtiçi Hasılasının 150 milyar dolara ulaştığını, tarımsal ihracatın 40 milyar doları aştığını, parçalı arazilerin birleştirilerek 14 milyon hektar alanda arazi toplulaştırmasının tamamlanmış olduğunu ve 8,5 milyon hektarlık sulanabilir alanın tamamının suya kavuşmuş bir Türkiye olmasının temel hedef olduğunu ifade etti.

Tarımda kişi başı milli gelirin 1064 dolardan, 3591 dolara, tarım ürünleri toplam ihracatının 4 milyar dolardan 17,7 milyar dolara, gıda maddeleri ihracatının 3,7 milyar dolardan 16,7 milyar dolara yüksel diğini ve Türkiye’nin, 188 ülkeye bin 663 çeşit tarımsal ürün ihraç eden bir ülke konumuna geldiğini söyledi. Üreticiye 2003-2013 yılları arasında 59,4 milyar lira tarımsal destek verildiğini, mazot, kimyevi gübre, toprak analizi desteği olarak bugüne kadar 9,2 milyar lira ödeme yapıldığını belirtti. Prim desteği verilen ürün sayısının 4’ten 17’ye yükseldiğini, bugüne kadar 17,9 milyar lira ödendiğini, gerçekleştirilen desteklerle tohumluk üretimin yüzde 411 artarak 145 bin tondan 742 bin tona ulaştığını belirtti.

Tarım sektöründe son on yılda yaşanan gelişmeleri aktardıktan sonra, baklagillerin 2 milyardan fazla insan için önemli bir protein kaynağı olduğunu, tarla bitkileri yetiştiriciliğinde ekim alanı ve üretim bakımından tahıllardan sonra geldiğini, Dünya’da yaklaşık 60 milyon ton üretim ve 40 milyar dolarlık piyasa değerine sahip bir ürün grubu olduğunu belirterek yemeklik baklagil sektörünün önemini vurguladı. Türkiye’nin geçmişten bugüne önemli bir baklagil

BİTKİSEL ÜRETİM GENEL MÜDÜRÜMEVLÜT GÜMÜŞ


10

üretim merkezi olduğunu, 2013 yılı itibariyle ülkemizde yaklaşık 1,2 milyon ton kuru baklagil üretildiğini, bu üretimin 506 bin tonunu nohut, 417 bin tonunu mercimek ve 195 bin tonunu kuru fasulyenin oluşturduğunu ifade etti. Son yıllarda kuru fasulye, nohut ve mercimekte üretim miktarı nispeten gerilese de verimlilikte önemli artışlar yaşandığını, birim alandan elde edilen mevcut üretim miktarları dikkate alındığında, ülkemizin dünya ortalamalarının üzerinde bir verim seviyesine sahip olduğunu belirtti. Bunun yanında, ülkemizde kişi başına nohut tüketiminin 5,5 kg, yeterlilik derecesinin %102; mercimek tüketiminin 4,5 kg, yeterlilik derecesinin %102; kuru fasulye tüketiminin ortalama 3 kg, yeterlilik derecesinin %83 olduğunu ifade ederek, mevcut üretim düzeylerimiz ve kendine yeterlilik durumumuzun yüksek olduğunu, spekülasyona meydan verilmeyecek seviyelerde bulunduğunu, gerek içinde bulunduğumuz dönemde gerekse önümüzdeki yıllarda bakliyat tüketiminde bir sorun yaşanmaması ve arz güvenliğimizin sağlanarak bu alanda ihracatçı bir ülke özelliğimizi devam ettirmemiz yönünde gerekli çalışmaların yapıldığını açıkladı. Ayrıca, Türkiye’nin öncülüğünde yapılan öneriler doğrultusunda Birleşmiş Milletler Gıda ve

Tarım Organizasyonu’nun (FAO), Roma’da gerçekleştirilen 146. Konsey toplantısında, 2016 yılının “Uluslararası Bakliyat Yılı” olarak ilan edildiğini, bu nedenle Sayın Bakanımız Mehdi EKER’in destek ve talimatlarıyla, Bakanlığın birçok biriminde 2016 yılının “Uluslararası Bakliyat Yılı” ilan edilmesiyle ilgili yoğun çalışmalar yürütüldüğünü belirtti. Dünya’da ve Türkiye’de yaşanan bu gelişmelerin yanında, bakliyat sektörünün önemli bir protein kaynağı olmasından dolayı toplumsal, toprak ve su kaynakları açısından sağladığı katkılar nedeniyle de çevresel açıdan ele alınması gereken stratejik bir sektör olduğunu, bu nedenle bu sektörün sevk ve idaresinin, bölge ve ülke sınırlarının ötesinde küresel bir vizyonla ele alınmak durumunda olduğunu, bu çerçevede Bakanlıkça destekleme politikalarının oluşturulduğunu, başta fark ödemesi desteği olmak üzere baklagillere yönelik mazot, gübre, toprak analizi ve sertifikalı tohum desteklerinin yapıldığını ifade etti. Bakanlığın devam eden bu politikaları yanında düzenlenen bu çalıştayın, sektörün mevcut durumunun analiz edilmesine, Bakanlık politikaları doğrultusunda hedeflerin ve stratejilerin belirlenmesine katkılar sağlayacağını ifade ederek konuşmalarına son verdi.


11

Konya’nın ülke tarımında lokomotif rolü oynadığını belirterek “Türkiye baklagillerin gen merkezidir, ülkemizin her yöresine uygun baklagil çeşitleri bulunmaktadır. Baklagil tarımında; kurak ve yarı kurak alanlarda nohut ve mercimeğin, sulu alanlarda ise fasulyenin ekim nöbetine girmesi birim alandan alınacak verim açısından çok önemlidir. Ülkemizde kişi başına yıllık ortalama 3-4 kilogram fasulye, 4-5 kilogram mercimek ve 5-6 kilogram nohut tüketildiği dikkate alındığında yemeklik

baklagillerin ülkemiz insanları açısından önemi büyüktür. Besin değerleri önemli olduğu gibi, ekildiği toprağa da olumlu etkileri bulunmaktadır. Yatırımcıların projelerine önemli destekler sağladık. Konya Ovası'nın yarıkurak iklime sahip olmasından dolayı adımlarımızı dikkatli atmalı, planlarımızı iyi yapmalıyız. Akıllı tarımcılık uygulamasına önem veriyoruz. İhtiyacı karşılamak, üretimi arttırmak konusunda istediğimiz yere geleceğiz” dedi.

İL GIDA TARIM VE HAYVANCILIK MÜDÜRÜ SEYFETTIN BAYDAR


12

TÜRKİYE TOHUMCULAR BİRLİĞİ (TÜRKTOB) VE TOHUM SANAYİCİLERİ VE ÜRETİCİLERİ ALT BİRLİĞİ (TSÜAB)

YÖNETİM KURULU BAŞKANI YILDIRAY GENÇER

Konya’nın bitkisel üretimin ana unsuru olan tohum üretiminde Türkiye’de ilk sırada yer aldı-ğını hatırlattı. Ülkemizde baklagiller ile ilgili serti-fikalı tohumluk üretimi ve kullanımının istedikleri ölçüde olmadığını ifade eden GENÇER, üreticile-rin genel olarak kendi üretimlerinden ayırdıkları tohumları kullandığını ancak son yıllarda Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığının politikaları ve uygulamaları doğrultusunda sertifikalı baklagil tohumluklarının üretimini ve kullanımını olumlu etkileyen gelişmeler olduğunu söyledi. Nohut, kuru fasulye ve mercimek için 2012 yılında dekar başına 7 TL olan yurt içi sertifikalı tohum kulla-nım desteğinin 2013 yılında 10 TL’ye çıkarıldığını, kilogram başına yurt içi sertifikalı tohum üretim desteğinin ise 50 Kuruş olarak devam ettiğini vurgulayan GENÇER, desteklerin çok önemli ol-duğunu ve önümüzdeki yıllarda da devam etme-si gerektiğini vurguladı. Baklagil tohumluğunda çeşit eksikliği konusunun mutlaka gündeme alın-ması gerektiğinin altını çizen GENÇER, yeni bitki

çeşitlerine olan ilgi ve talebin günden güne arttı-ğını, bitkisel ürünler konusundaki tüketici tercih ve isteklerinin de giderek daha çok çeşitlilik arz ettiğini sözlerine ekledi. GENÇER, tohumculuk şirketlerinin bir yandan belirli türler üzerinde uz-manlaşmaya yönelirken diğer yandan çeşit özel-liklerinde çiftçi ve tüketici tercihlerini de dikkate aldığını, çiftçi ve tüketici tercihlerini dikkate al-mayan kuruluşların son derece rekabetçi ve dina-mik bir yapıya sahip olan tohumculuk piyasasın-da varlıklarını sürdürebilmesi hayli zor olduğunu kaydetti. Baklagil tohumlukları ile ilgili son beş yıllık tohumluk üretimleri konusunda bilgi veren GENÇER, “Nohutta 2007 yılında 143 ton olan üre-timin 2012 yılında 1603 tona yükseldiğini, kuru fasulyede; 2007 yılında sadece 3 ton olan üre-timin 30 kat artarak, 2012’de 86 tona ulaştığını, 2007 yılında 1103 ton olan mercimek tohumluk üretiminin ise yaklaşık iki kat artışla 2078 ton olarak kayıtlara geçtiğini ifade etti.


13

KONYA TİCARET BORSASI BAŞKAN V. NAMIK KÖKLÜSOY

Baklagillerin protein kaynağı açısından önemli olduğunu ve bu önemli besin grubunun beslen-me ve obezite programlarındaki rolünden bah-setti. Baklagillerin nadas alanlarında kullanılması gerektiğini, yem bitkileri ve yağlı tohumlara ve-rilen desteklerin oransal olarak bakliyata verilen

destekten fazla olması nedeniyle üreticilerin bak-

liyat yerine başka ürünlere yöneldiğini, baklagil

grubuna verilen desteklerin artırılması gerektiğini

ifade etti.


14


15

ÇALIŞTAY AMACINA YÖNELİK SUNUMLAR


16

DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE YEMEKLİK BAKLAGİL SEKTÖRÜNE BAKIŞ

Mehmet SIĞIRCI

Bitkisel Üretim Genel MüdürlüğüTarla ve Bahçe Bitkileri Daire Başkanı

SUNUM PLANI

Baklagillerin Önemi

Dünya Baklagil Üretimi

Dünya Baklagil Ticareti

Dünya Baklagil Tüketimi

Türkiye Baklagil Üretimi

Bakanlık Politikaları


17

BAKLAGİLLERİN ÖNEMİ

BAKLAGİLLERİN ÖNEMİ

Toprak ve su kaynaklarını korumakta

Önemli bir diyet ürünü

2 milyardan fazlainsanın protein kaynağı

Azot fiksasyonu


18

Öne Çıkan Ülkeler ve Üretimleri

Dünya Kuru Fasulye Üretimi: 23,1 Milyon ton

Myanmar 3,80 milyon ton

Hindistan 3,63 milyon ton

Brezilya 2,94 milyon ton

Dünya Mercimek Üretimi : 4,95 Milyon ton

Kanada 1,88 milyon ton


Türkiye 417 bin ton

Dünya Nohut Üretimi : 13,1 Milyon ton


Avustralya 813 bin ton

Pakistan 751 bin ton

Türkiye 506 bin ton

Kaynak: FAO, 2013 ton

ÖNEMLİ TÜRLER İTİBARİYLE ÜRETİMLER

Kaynak: FAO

YILLAR

KURU FASULYE NOHUT MERCİMEK

Alan (Bin ha)

Üretim(Bin ton)

Verim (Kg/da)

Alan (Bin ha)

Üretim(Bin ton)

Verim (Kg /da)

Alan (Bin ha)

Üretim(Bin ton)

Verim (Kg / da)

2002 27.548 19.811 72 10.403 8.293 80 3.648 2.884 79

2003 28.243 20.970 74 9.644 7.111 74 3.552 2.980 84

2004 27.156 18.231 67 10.471 8.383 80 3.849 3.589 93

2005 26.693 18.898 71 10.203 8.436 83 4.076 4.036 99

2006 27.867 20.812 75 10.513 8.459 80 3.828 3.338 87

2007 29.142 21.353 73 11.270 9.749 87 3.703 3.298 89

2008 26.770 20.971 78 11.069 8.606 78 3.313 2.825 85

2009 25.770 21.149 82 11.512 10.439 91 3.699 3.933 106

2010 30.851 23.772 77 11.987 11.064 92 4.335 4.724 109

2011 30.432 23.178 76 13.273 11.750 89 4.144 4.426 107

2012 29.291 23.598 81 12.345 11.626 94 4.206 4.558 108

2013 29.234 23.139 79 13.540 13.102 97 4.345 4.952 114


19

Yıllar İthalat Miktarı (ton)

İthalat Değeri (1000$)

İhracat Miktarı (ton)

İhracat Değeri (1000$)

2001 2.208.648 1.061.046 3.029.839 1.238.930

2002 2.352.935 1.173.445 3.403.152 1.357.067

2003 2.925.494 1.383.268 3.501.086 1.358.070

2004 2.482.450 1.265.351 2.989.953 1.274.498

2005 2.478.103 1.408.728 2.728.405 1.387.707

2006 2.893.574 1.846.529 3.335.380 1.929.505

2007 3.028.247 2.122.482 3.829.071 2.460.502

2008 3.326.491 2.863.542 4.410.196 3.432.858

2009 3.672.159 3.141.671 4.438.957 3.418.341

2010 3.090.257 2.919.263 4.126.843 3.292.740

2011 3.321.726 3.227.563 3.393.895 3.074.549

DÜNYA KURU FASULYE TİCARETİ

Kaynak: FAO

Kaynak: FAO

DÜNYA NOHUT TİCARETİ


İthalat Değer i (1000$)



2001 1.118.320 509.654 1.040.814 456.449

2002 860.172 354.919 802.240 347.942

2003 922.012 386.516 856.123 353.112

2004 740.935 363.585 759.819 356.665

2005 832.377 468.640 845.176 441.709

2006 782.393 520.911 974.015 578.921

2007 893.178 652.684 803.970 547.182

2008 997.260 736.799 934.645 689.988

2009 1.140.683 739.838 1.198.794 720.918

2010 1.031.287 750.977 1.188.074 822.147

2011 1.114.171 975.969 1.158.957 963.705


20


İthalat Değeri (1000$)



2001 1.138.504 456.373 1.177.013 431.416

2002 1.076.922 436.520 1.018.923 355.644

2003 1.118.432 507.295 1.041.169 434.918

2004 1.030.364 503.115 1.127.666 497.943

2005 1.316.448 622.629 1.403.589 631.831

2006 1.326.900 600.322 1.553.348 629.452

2007 1.571.823 836.141 1.648.504 847.337

2008 1.340.262 1.339.224 1.360.250 1.316.180

2009 1.680.803 1.521.226 1.807.257 1.500.417

2010 1.875.929 1.757.829 1.993.725 1.725.675

2011 1.918.223 1.650.961 1.963.981 1.548.557

DÜNYA MERCİMEK TİCARETİ

Kaynak: FAO

Kaynak: FAO

DÜNYA İHRAÇ FİYATLARI

Kaynak: FAO


21

GELECEĞE YÖNELİK BEKLENTİLER• Dünya baklagil üretim alanlar›nda azalma beklenmektedir.

• Gelişlmekte olan ülkelerdeki kişli başl›na baklagil tüketiminde azalma görülmektedir.

• Şiehirleşlmenin baklagil tüketimini azaltt›ğ› belirtilmektedir.

• Artan Dünya nüfusu nedeniyle, Dünya baklagil tüketiminin 2030 y›l›na kadar da %23 artmas› beklenmektedir.

• En h›zl› tüketim art›ş› Asya ve Afrika ülkelerinde beklenmektedir.

• Üretimin azalmas›na rağmen, önemli baz› baklagil türlerinde talebin devam edecek olmas› nedeniyle ithalat artabilecektir.

Kişi Başına Baklagil Üretim - Tüketim

Tüketim Projeksiyonu


22

2016 Uluslararası Bakliyat Yılı• Türkiye’nin öncülüğünde yap›lan öneriler doğrultusunda;

• FAO, Roma’da gerçekleştirilen 146. Konsey toplant›s›nda, 2016 y›l›n› “Uluslararas› Bakliyat Y›l›” olarak ilan etmiştir.

Food and Agriculture Organization of the United NationsInternational Year of Pulses - 2016 Proposed Theme Areas

TÜRKİYE YEMEKLİK BAKLAGİL SEKTÖRÜTürkiye İçin Baklagillerin Önemi

• Türkiye, baklagillerin gen merkezi olarak kabul edilen “verimli hilalin” en önemli parças›d›r.

• Türkiye, tüketim oranlar› aç›s›ndan dünyada önemli bir yeri olduğu gibi tarihsel olarak ihracatç› konumunda olmuştur.

• Baklagil üretimi ülke geneline yay›lm›ş olmakla beraber Güneydoğu Anadolu, Orta Anadolu ve geçit bölgeleri ile Marmara Bölgesinin güneyi üretimin en yoğun oldu€u bölgelerdir.

• Genel olarak; k›rm›z› mercimek Güneydoğu’da, yeşil mercimek, nohut ve kuru fasulye Orta Anadolu ve geçit bölgelerinde, bakla ve bezelye ise Ege ve Güney Marmara’da yetişmektedir.

Kuru Baklagillerin Dağılımı

Kaynak: TÜİK


23

Kaynak: TÜİK,2013

Üretim Miktarı(ton)

Payı (%)

Tarla Bitkileri Üretimi(Tahıllar ve diğer) Toplamı 63.452.736 100,00

Kuru baklagiller (toplam) 1.147.735 1,80

Bakla (yemeklik) 7.818 0,01

Bakla (hayvan yemi ) 10.008 0,02

Bezelye 3.235 0,01

Nohut 506.000 0,80

Kuru Fasulye 195.000 0,31

Mercimek (kırmızı) 395.000 0,62

Mercimek (yeşil) 22.000 0,03

Börülce 2.112 0,00

Burçak (dane) 4.885 0,01

Buy 195 0,00

Mürdümük 1.482 0,00

TÜRKİYE KURU BAKLAGİL ÜRETİMİ


24

YıllarKayıtlı

Üretici Sayısı(ÇKS)

Ekim Alanı (ha)

Üretim (ton)

Üretim Değeri (Bin TL)

Verim (kg/da)

2002 - 180.000 250.000 335.000 139

2003 9.284 162.000 250.000 377.500 154

2011 22.392 94.625 200.673 518.760 212

2012 21.616 93.174 200.000 588.713 215

2013 19.907 84.763 195.000 652.829 230

TÜRKİYE KURU FASULYE ÜRETİMİ

Kaynak: TÜİK

Kuru Fasulye Havzaları


25

TÜRKİYE MERCİMEK ÜRETİMİ

Kaynak: TÜİK, Verim; Kırmızı Mercimek Verimidir.

Mercimek Havzaları

Yıllar

Kayıtlı Üretici Sayısı(ÇKS)

Ekim Alanı (ha)

Üretim (ton)

Üretim Değeri(ton)

Verim(kg/da)

2002 - 492.000 565.000 378.550 119

2003 30.316 442.000 540.000 405.000 128

2011 23.749 214.847 405.952 544.477 198

2012 21.764 237.478 438.000 544.887 193

2013 22.425 281.178 417.000 525.644 152


26

YıllarKayıtlı Üretici Sayısı

(ÇKS)Ekim Alanı

(ha)Üretim (ton)

Üretim Değeri (Bin TL)

Verim (kg/da)

2002 - 660.000 650.000 546.000 98

2003 152.011 630.000 600.000 576.000 95

2011 84.219 446.412 487.477 995.932 122

2012 75.978 416.241 518.000 1.359.270 127

2013 69.743 423.557 506.000 1.245.500 121

TÜRKİYE NOHUT ÜRETİMİ

Kaynak: TÜİK

Nohut Havzaları


27

Kaynak: TÜİK, 2012/2013

Kaynak: TÜİK

VERİMDE YAŞANAN DEĞİŞİM

KİŞİ BAŞI TÜKETİMYETERLİLİK DERECESİ

Nohut 6,0 kg/yıl %99,5

K. Mercimek 4,0 kg/yıl %122

Kuru Fasulye 2,9 kg/yıl %83

Kuru Baklagil ( Toplam)

12,9 kg/yıl %102

TÜRKİYE’DE BAKLAGİL TÜKETİMİ


28

BAKLAGİL SEKTÖRÜNE YÖNELİK BAKANLIK POLİTİKALARI

5488 sayılı Tarım Kanununda belirlenen ulusal tarım polikaları çerçevesinde çalışmalar yapmak üzere; üreticiden tüccar ve sanayiciye kadar sektörün ve ilgili Bakanlıkların katılımıyla 2010 yılında Ulusal Baklagil Konseyi kurulmuştur.

Tarımsal Destekler

• 2013 Yılı Kuru Fasulye, Nohut ve Mercimek Destekleri:

• Fark Ödemesi Desteği 10 krş/kg,

• Mazot 4,30 TL/da,

• Gübre 5,5 TL/da,

• Toprak analizi 2,5 TL/da,

• Yurtçi sertifikalı tohumluk kullanımı desteği 10 TL/da,

• Yurtçi sertifikalı tohumluk üretim desteği 0,50 TL/kg,

• Organik tarım 10 TL/da.

• Ar-Ge destekleri

• Kırsal kalkınma destekleri, alet- makine ve sulama sistemi…

Destekler ve Maliyeti Karşılama Oranı (2013 Yılında)• Mercimekte maliyetin % 28’i• Nohutta maliyetin % 18’ i• Kuru Fasulyede maliyetin % 9’ u Bakanlığımızca karşılanmıştır.

SONUÇ• Türkiye için bakliyat sektörü, stratejik bir sektördür.• Bu nedenle bu sektörün sevk ve idaresi, bölge ve ülke sınırlarının ötesinde küresel bir

vizyonla ele alınmak durumundadır.


29

TÜRKİYE’DE YEMEKLİK BAKLAGİLLERİN ÖNEMİ VE TARIMI

Prof. Dr. Mustafa ÖNDER Selçuk Üniversitesi Ziraat FakültesiTarla Bitkileri Bölümü

SUNUM PLANI

Giriş

Yemeklik Baklagillerin Önemi

Yemeklik Baklagillerin Tarımı


30

GİRİŞ Dünya’da karaların yüz ölçümü yaklaşık 13 milyar hektar civarında olup 1,4 milyar hektarında bitki

yetiştiriciliği yapılmaktadır. Bu da anakaranın % 10,8’ine tekabül etmektedir.

Ülkemiz ise toplam 77,9 milyon hektar alana sahip olup, bunun yaklaşık %26’sını ormanlar, %16’sını çayır-meralar, % 35’ini tarım alanları oluşturmaktadır. Yaklaşık 700 cins ve 18.000 tür içeren baklagiller (Leguminoseae) familyası, çiçekli bitkiler içinde en büyük familyadır. Baklagiller familyası, insan beslenmesinde, hayvan beslemede, tıbbi bitki olarak ilaç endüstrisinde, mobilya ve kağıt ya-pımında, boya ve reçine yapımında, kozmetikte, yakacak ve süs bitkisi olarak ve daha birçok alanda kullanılmaktadır.

Dünyada ekonomik öneme sahip 1000 bitki türü içerisinde 150 baklagil türü bulunmaktadır. Bu 150 türden ülkemizde, soya ve yerfıstığını da ilave edersek fasulye, nohut, mercimek, bakla, bezelye ve börülce olmak üzere 8 tanesi besin maddesi olarak kullanılmaktadır.

Uzun yıllar boyunca insanlar dünyadaki kaynakların sonsuz olduğunu düşündüğü veya bir gün bu kaynakların tükeneceğini düşünmediği için, doğadan faydalanırken sınır tanımamışlardır.

Özellikle 20. Yüzyılın yarısından itibaren ortaya çıkan sonuçlar bu düşüncenin ne kadar yanlış olduğunu ortaya koymuştur. Günümüzde ekolojik sorunların boyutları ve ulaştığı değişim hızı göz önüne alındığında, doğal dengenin korunması için acil önlemlerin alınması gerektiği apaçık ortada-dır. Bu uğraşların ve bilgi birikiminin sağlanması sonucunda dünyadaki kaynaklardan maksimum faydalanılırken, doğaya en az zarar verme ve gerekli önlemleri alarak doğayı korumaya çalışma fikri ortaya çıkmış ve bu da sürdürülebilir dünya kavramı olarak ifade edilmiştir. Bu kavramın uygulanabi-lirliği için ekoloji, hukuk, tıp, ziraat, biyoloji, siyaset gibi birçok bilimin prensiplerinden yararlanmak gerekir.

Tarım, gıda zincirinin “birincil üretim” olarak tanımladığımız başlangıç noktasıdır. Tarım mutlaka sürdürülebilir olmalıdır.

Sürdürülebilir Tarım, yeterli ve kaliteli gıda maddesinin uygun maliyetlerde üretimini, tarım ya-pılan arazinin, çiftçilerin, çevrenin ve doğal tarım kaynaklarının korunmasını geliştirecek sistem ve uygulamaları içerir.

Tarıma genel bir çerçeveden bakacak olursak;

Tarımın 3 temel yapı taşı vardır. Bunlar;

A- Toprak (yapısı, organik madde seviyesi vs)

B- Bitki (özellikle tohumluk)

C- İklim (özellikle su)

Dünyaca ünlü Science dergisinde yayınlanan bir makalede, tarım topraklarının global düzeyde en önemli sorunlarının;

1. Erezyon (çıplak kalması sonucu)

2. Tuzlanma (yanlış gübreleme ve sulama sonucu)

3. Besin maddelerinin eksikliği (münavebe uygulanmadığı için)

Araştırıcılar,

Teknolojinin bu kadar gelişmiş olmasına rağmen her yıl tarım topraklarının % 1’inin kaybolduğu-nu ifade etmektedirler, M.C. Scholes, R.J.Scholes, 2013. Dust Unto Dust. Science.


31

YEMEKLİK BAKLAGİLLERİN ÖNEMİİnsan Beslenmesindeki Önemi

• Yüksek oranda protein içerirler

• Kolesterol seviyeleri çok düşüktür

Genel olarak sağlıklı yetişkin bir insanın günlük protein ihtiyacı; vücut ağırlığının gram cinsinden değeri kadardır. Dünya sağlık Örgütü (WHO) verilerine göre; kişi başı günlük protein tüketiminin % 60’ı bitkisel, % 40’ı hayvansal kaynaklı olursa kaliteli ve dengeli bir beslenmeden bahsedilebilir. Türkiye’de bu oranlar % 80 bitkisel ve % 20 hayvansal kaynaklı şeklindedir. Türkiye’de bitkisel kaynaklı proteinlerin büyük bölümü fasulye, nohut ve mercimek gibi yemeklik tane baklagillerden sağlanmaktadır.

Yemeklik tane baklagiller, kuru tanelerinde bulunan yüksek oranda protein bakımından diğer besin gruplarına göre önemli bir üstünlük gösterir. Kalsiyum, demir, fosfor gibi elementlerle B1, B2 ve niasin gibi vitaminler bakımından diğer besinlere göre belirgin bir üstünlüğü vardır. Ancak, içerdikleri bazı antibesinsel maddeler nedeniyle sindirimleri biraz zordur.

Kişi Başına Tüketilen Bazı Baklagil Miktarları (kg/yıl)

Kişi Başına Tüketilen Protein Miktarları (gram/gün)


32

Münavebedeki Önemiİyi bir ekim nöbeti uygulanması ile toprak verimliliğinin korunması ve yükseltilmesi mümkün olur.

Yemeklik tane baklagiller sahip olduğu kazık kök sistemi ile toprağın alt tabakalarında bulunan nemden ve besinlerden yararlanabilir. Bitkiler hasat edildikten sonra toprakta kalan köklerin bileşiminde % 5-20 oranında azot bulunur. Baklagil köklerinde C/N oranı 13/1 olup uygun şartlarda 1-2 haftada mikroorganizmalar tarafından ayrıştırılabildiği halde C/N oranı 80/1 olan tahıl köklerinin aynı şartlarda ayrışabilmesi için gereken süre 4-8 hafta kadardır (Akçin, 1988). Bu mikroorganizma faaliyetleri sırasında bazı yağlar, polisakkarit sakızları ve mumlar gibi bazı maddeler açığa çıkarak toprak tanelerinin birbirine yapışmasını sağlayarak sonuçta toprakta arzu edilen bir agregat yapının oluşması sağlanır.

Baklagillerin münavebeye alınması ile, sürekli aynı derinlikte toprak işlemesiyle oluşan taban taşının önüne geçilir ve kazık kök sistemleri ile toprağın alt katmanlarındaki besin maddelerinin alınması ayrıca zamanla bu kazık köklerin çürümesi sonucu toprakta kılcal boşlukların oluşması ve bu şekilde toprağın havalanması ve su iletimi iyileştirilmiş olur. Ayrıca baklagil köklerinde bulunan fosfor, potasyum ve kalsiyum gibi elementler köklerin ayrışması sonucu serbest hale geçer.

Baklagiller familyasının en önemli özelliği;

Köklerinde ortak yasayan Rhizobium cinsi bakteriler vasıtasıyla toprak havasında serbest halde bulunan, ancak diğer bitkiler tarafından direkt olarak yararlanılamayan azotu yaşadıkları ortama bağlayarak köklerinin yayıldığı toprak katlarını organik azotça zenginleştirirler ve kendi ihtiyaçlarının büyük bir kısmını bu azottan sağlarlar.

• Yemeklik tane baklagillerin toprağa bağladıkları azot miktarı; çeşide ve çevre koşullarına göre değişmekle beraber, yılda genel olarak 5-20 kg/da dolaylarındadır (Şehirali, 1988).

• YTB içerisinde en az azot fikse eden tür fasulyedir.


33

Hayvan Beslemedeki Önemi

Dünyada hayvan beslemesindeki proteinlerin %38’i ve karbonhidratların %5’i baklagillerden sağ-lanmaktadır. Yemeklik tane baklagiller insan beslemesinde olduğu gibi hayvan beslemesinde de önemli bir kaynaktır. Özellikle mercimek samanı hayvan beslemesinde önemli bir yere sahiptir. Tane/sap oranı 1/1,5 olup sapta % 13,74 oranında protein bulunduğu bilinmektedir.

Ekonomik Önemi

Dünya’da:

63 milyon ha alanda, 58,7 milyon ton baklagil üretimi yapılmaktadır. Bunun %60’ını mercimek, kuru fasulye ve nohut oluşturmaktadır. Dünyada üretimi yapılan baklagiller arasında fasulye ilk sıra-da bulunmaktadır. Fasulyeden sonra nohut, bezelye, börülce, mercimek ve bakla gelmektedir.

Türkiye’de:

Yetiştirilen 8 çeşit baklagil arasında en fazla üretimi yapılanlar nohut, kuru fasulye ve mercime-ktir. Hemen hemen tüm bölgelerimizde baklagiller üretilmekle birlikte Güneydoğu Anadolu, Orta Anadolu ve geçit bölgeleri ile Marmara Bölgesi’nin güneyi üretimin en yoğun olduğu bölgelerdir.

Yıl-lar

Fasulye Nohut Mercimek

Ekilen Alan

(bin ha)

Üretim (bin ton)

Verim (kg/da)

Ekilen Alan(bin ha)

Üretim (bin ton)

Verim (kg/da)

Ekilen Alan(bin ha)

Üretim (bin ton)

Verim (kg/da)

2008 26.770 20.971 78 11.063 8.600 78 3.314 2.826 85

2009 25.743 21.115 82 11.513 10.451 91 3.689 3.906 106

2010 30.930 23.319 75 11.972 11.002 92 4.365 4.765 109

2011 30.411 23.062 76 13.181 11.610 88 4.172 4.404 106

2012 28.780 23.140 80 12.145 11.309 93 4.250 4.550 107

Yıllara Göre Dünyada Baklagil Üretimi, Ekim Alanı ve Verimi

Kaynak: FAO


34

Ürün Ülkeler Ekim Alanı (bin ha) Üretim (bin ton) Verim (kg/da)

Fasulye

Hindistan 90.100 3.630 40

Myanmar 2.846 3.722 131

Brezilya 2.727 2.821 103

Meksika 1.559 1.081 69

Türkiye 93 200 215

Nohut

Hindistan 8.320 7.700 93

Pakistan 1.055 291 28

İran 565 315 56

Avustralya 456 673 148

Türkiye 416 535 129

Mercimek

Hindistan 1.600 950 59

Kanada 990 1.494 151

Türkiye 237 438 184

Nepal 208 208 100

Dünyada Önemli Baklagil Üreticisi Ülkeler (2012)

Yıllara Göre Türkiye’de Baklagil Üretimi, Ekim Alanı ve Verimi

Kaynak: FAO

Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Yıllar

Fasulye NohutMercimek

Kırmızı Yeşil

Ekilen Alan

(bin ha)

Üretim(bin ton)

Verim(kg/da)

Ekilen Alan

(bin ha)

Üretimbin (ton)

Verim (kg/da)

Ekilen Alan

(bin ha)

Üretim(bin ton)

Verim(kg/da)

Ekilen Alan

(bin ha)

Üretim(bin ton)

Verim(kg/da)

1990 171 210 123 890 860 97 630 630 100 276 216 78

1995 170 225 132 745 730 98 475 515 108 165 150 91

2000 176 230 131 636 548 86 390 280 72 82 73 89

2005 141 210 149 558 600 108 387 520 134 53 50 94

2010 103 213 206 456 531 116 212 422 199 23 25 111

2011 95 201 212 446 488 109 192 380 198 23 26 115

2012 93 200 215 416 518 124 242 410 191 23 28 123


35

2013 Yılı Fasulye Üretim Değerleri 2013 Yılı Nohut Üretim Değerleri

Kaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık BakanlığıKaynak: Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

Fasulye

İlçeler Ekilen Alan (ha)

Üretim (ton)

Verim(kg/da)

KONYA 1.383 50.786 350

ÇUMRA 6.000 21.600 360

ALTINEKİN 2.000 8.000 400

KADINHANI 2.000 9.000 450

SELÇUKLU 650 2.600 400

YUNAK 485 1.261 260

SARAYÖNÜ 450 1.710 380

EREĞLİ 400 1.400 350

MERAM 355 1.030 290

AKŞEHİR 215 503 234

DOĞANHİS-AR 210 495 236

BEYŞEHİR 150 375 250

GÜNEYSINIR 150 450 300

AKÖREN 100 250 250

CİHANBEYLİ 100 450 450

DERBENT 100 170 170

KARATAY 82 325 398

SEYDİŞEHİR 77 231 300

DEREBUCAK 70 165 230

ILGIN 52 199 382

HÜYÜK 50 150 300

ÇELTİK 39 110 285

KULU 27 98 363

KARAPINAR 18 90 500

TUZLUKÇU 16 27 170

YALIHÖYÜK 15 45 300

BOZKIR 13 49 378

HALKAPINAR 3 6 190

HADİM 1 3 200

Nohut

İlçeler Ekilen Alan (ha)

Üretim (ton)

Verim(kg/da)

KONYA 20.884 29.482 141

ILGIN 2.800 3.710 133

ÇUMRA 2.150 3.325 155

BEYŞEHİR 2.000 3.200 160

AKÖREN 1.500 1.560 104

GÜNEYSINIR 1.500 1.500 100

MERAM 1.270 1.030 81

DERBENT 1.200 1.100 92

BOZKIR 1.001 1.603 160

DOĞANHİS-AR 1.000 1.300 130

EREĞLİ 900 2.025 225

HÜYÜK 750 1.385 185

SARAYÖNÜ 600 900 150

HALKAPINAR 567 546 96

KADINHANI 540 800 148

SELÇUKLU 510 1.335 262

SEYDİŞEHİR 470 588 125

AKŞEHİR 420 381 91

ALTINEKİN 350 825 236

KARAPINAR 215 503 234

AHIRLI 200 200 100

KULU 189 380 201

TAŞKENT 180 360 200


KARATAY 101 221 220

YALIHÜYÜK 90 117 130

YUNAK 63 110 175

HADİM 57 82 144

ÇELTİK 50 71 142

TUZLUKÇU 46 47 102

EMİRGAZİ 45 59 130

DEREBUCAK 10 18 175


36

Yeşil Mercimek

İlçeler Ekilen Alan (ha) Üretim (ton) Verim (kg/dekar)

KONYA 827 1.007 122


BOZKIR 111 168 151


MERAM 71 44 63

KADINHANI 70 72 103

SARAYÖNÜ 60 36 60

KARAPINAR 55 85 154

ILGIN 50 75 150

YUNAK 45 59 130

KULU 43 65 150

ÇUMRA 25 19 76

AKÖREN 10 8 75

EMİRGAZİ 9 12 130

AKŞEHİR 7 8 107

KARATAY 6 7 110

EREĞLİ 5 7 140

GÜNEYSINIR 5 7 150

DOĞANHİSAR 4 5 113

SELÇUKLU 4 6 150

TUZLUKÇU 3 4 159

HADİM 2 2 120

2013 Yılı Yeşil Mercimek Üretim Değerleri

Kırmızı Mercimek

İlçeler Ekilen alan(ha) Üretim(ton) Verim(kg/dekar)

KONYA 1.251 1.873 150

HÜYÜK 650 1.235 190

BEYŞEHİR 250 250 100

AKÖREN 160 160 100

ÇUMRA 95 93 97


SEYDEŞEHİR 15 21 140

SARAYÖNÜ 10 6 60

YUNAK 10 13 130

MERAM 8 7 90


DOĞANHİSAR 3 4 117

KARAKUNAR 2 3 150

BOZKIR 2 3 157

2013 Yılı Kırmızı Mercimek Üretim Değerleri




37

Yıllara Göre Türkiye’de Fasulye Ticaret Değerleri

Yıllara Göre Türkiye’de Nohut Ticaret Değerleri

Kaynak: FAO

Kaynak: FAO


38

Yıllara Göre Türkiye’de Mercimek Ticaret Değerleri

Fasulye Nohut Mercimek Bezelye Börülce Bakla

İlmi adı Phaseolus vulgaris

Cicer arietinum Lens esculenta Pisum sativum Vigna sinensis Vicia faba

Synonim - - L.culinaris - V. unguiculata Faba vulgaris

Etkili bakteri Rhizobium phaseoli R. ciceri R.

leguminasorumR.

leguminasorumR.

leguminasorumR.

leguminasorum

İklim isteği Yazlık Alternatif Alternatif Alternatif Yazlık Alternatif

Kaynak: FAO


39

YEMEKLİK TANE BAKLAGİLLERİN TARIMI

1. İklim istekleri,

2. Toprak istekleri,

3. Tohum yatağı hazırlığı ve ekim,

4. Bakım işlemleri (sulama, gübreleme, mücadele vs.),

5. Hasat ve harman.

YTB’LERDE YAYGIN OLARAK GÖRÜLEN HASTALIK VE ZARARLILAR

Fasulyede: Kök çürüklüğü (Fusarium spp.), pas (Uromyces appendiculatus), antraknoz (Ascochyta rabiei), Kırmızı örümcek (Tetranychus cinnabarinus), yaprak biti, virüs.

Nohutta: Antraknoz (Ascochyta rabiei), Yetiştiriciler bu hastalıktan kaçmak amacıyla ekimi geciktirmektedirler. Bu da verimin önemli derecede azalmasına sebep olmaktadır.

Mercimekte: Erken ilkbaharda yabancı ot problemi görülmektedir.

TÜRKİYE’NİN BAKLAGİL ÜRETİMİNDEKİ SORUNLARI VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

• Tohumluk,

• Ekim,

• Gübreleme ve bakteri aşılaması,

• Sulama,

• Mücadele,

• Hasat ve harman,

• Depolama ve Standardizasyon,

• Üretim maliyetleri ve destekler.


40

Fasulye (Phaseolus vulgaris L.) (2n: 22)

Fasulye Tarımı

İklim istekleri

İklim isteği bakımından fasulye ılıman iklim bitkisidir ve çevre şartlarından çok etkilenir.

Fasulye bitkisinin soğuğa toleransı hiç yoktur. Sıcaklık o°C düştüğü zaman bitkinin % 90 ölür. Fasulye bitkisi gelişme döneminde 20-25 °C arasında bir sıcaklık ister. Fasulye çeşitleri gelişmeleri için minimum 12-13 °C üzerinde sıcaklık ister. Çimlenme için optimum toprak sıcaklığı 15 °C’dir (Akçin,1988). Toprak sıcaklığı düşük ve toprakta nemi yüksek olursa, ekimi yapılan tohumlar su alır, fakat çimlenme için yeterli sıcaklık olmadığından bozulur. Fasulye bitkisi çiçeklenme döneminde serin iklim koşullarını sever. Çiçeklenme ve meyve bağlama döneminde 18-25 °C arasındaki sıcak-lıklar, optimum meyve tutumu ve gelişimini sağlar.

Toprak istekleri

Fasulye kumlu topraklardan, orta ağır topraklara kadar birçok toprak tipinde yetişebilir. Bununla birlikte derin, geçirgen, su tutma kapasitesi iyi, organik maddece zengin, humusça zengin ve fazla asit olmayan toprakları çok sever. Potasyumca zengin topraklar meyve kalitesini arttırır. Ağır toprak-ların özellikle yağışlı geçen sezonlarda, kaymak tabakası oluşturacağı için, çimlenme problemlerine sebep olabileceği unutulmamalıdır. Fasulye bitkisi fazla asit ve alkali topraklardan hoşlanmaz. Ph’sı 6.0 - 7.5 olan topraklarda başarılı şekilde yetiştirilir. Ph’sı 5.5 in altında olan topraklarda mutlaka kireçleme yapılmalıdır. Fasulye toprak tuzluluğuna oldukça duyarlı bir bitkidir.

Toprak hazırlığı

Fasulye bitkisinin kök sistemi derinlere kadar inebilmektedir (120 cm). Genel olarak fasulye bitkisinin kökleri olgunluk döneminde toprak altında 60 cm genişliğinde ve 90 cm derinliğinde bir gelişme göstermektedir (Akçin, 1988). Fasulye ekilecek tarlalarda toprak işlemesi toprak tava gelir gelmez yapılmalıdır. Erken toprak işleme, organik artıkların toprağa karışarak, kolayca ayrışmasını ve topraktaki su seviyesini yükseltmek için önemlidir. Buda fasulye üretiminde zamanında ve usulüne uygun olarak yapılan toprak işlemesinin, verimi etkileyen önemli faktörlerden birisi old-uğunu göstermektedir.


41

Nohut (Cicer arietinum L.) (2n:16)Nohut Tarımı

İklim istekleriÜlkemizde oldukça geniş bir alana yayılan nohut, kurak ve yarı kurak bö1gelerin bir bitkisidir.

Nohut iklim istekleri bakımından yemeklik tane baklagiller içerisinde mercimekten sonra kurağa ve sıcağa en dayanıklı olanıdır. Nohut bitkisinin derinlere inebilen köklere sahiptir. Ayrıca gövde ve yaprakları tüylerle kaplı olup, bazen de epidermis bir mum tabakası ile kaplıdır. Bu özellikleri ned-eniyle diğer baklagillerin kuraklıktan zarar gördükleri yerlerde nohut rahatlıkla yetiştirilebilir. Bilhas-sa kurak steplerimiz için elverişli bitkilerden birisidir.

Toprak istekleriNohut toprak isteği bakımından son derece kanaatkârdır. Kirece en fazla dayanan bir yemek-

lik tane baklagil bitkisidir. Nohut bunula beraber yemeklik baklagiller içerisinde tuzluluğa da en dayanıklı olanıdır. Bu nedenle de topraklarda tuzluluk problemi ortaya çıktığında, ekim nöbetinde nohut bitkisi baklagil olarak özel bir yere sahiptir. Nohut genelde hafif, kireçli kumlu topraklarda iyi yetişirse de en ideal, nohut yetiştirme toprağını kumlu - tınlı topraklardır. Nohut her türlü toprakta yetişse de özellikle suyu geçiren, gübrelenmiş, kuvvetli ve orta ağır, yeteri kadar toprak nemi ihtiva eden topraklarda iyi verim vermektedir. Fazla asidik topraklardan hoşlanmadığı için toprak pH = 7.5-8.0 arasında olmasını ister. Fazla yağış bitkide olumsuz etki yapar. Genellikle toprak şartlarına bağlı olarak vejetatif gelişme süresince sulama ya da hafif yağış istenir. Fazla kireçli topraklarda yetiştirilen nohutların taneleri sert olmakta ve zor pişmektedir.

Toprak hazırlığıToprak sonbaharda yaklaşık 15 cm derinliğinde sürülür ve kışa bu şekilde girer. Nohut bitkisi

çok iyi ve itinalı bir şekilde hazırlanmış tohum yatağına ihtiyaç göstermez. Genellikle kaba topraklar nohudun çimlenmeleri için uygun olup, ince toz haline getirilmiş topraklarda çimlenme düşmektedir. İlkbaharda toprak 5-8 cm derinliğinde kazayağı ile işlenir.

Bu şekilde yüzeysel toprak işlemesi ile tarla hem yabancı otlardan temizleyerek hem de kesekleri kırmak suretiyle toprağı kabartıp düzlemek suretiyle iyi bir tohum yatağı hazırlanmış olur. Kuru ziraat sisteminin uygulandığıbölgelerde nohut tarımında ise toprağın fazla işlenmesine gerek yoktur. No-hut derin kök sistemine sahip olduğu için, usulüne uygun olan bir derinlikte hazırlanmış topraklarda iyi gelişme göstermektedir. Orta Anadolu Bölgesinde tahıl anızına yapılan nohut ekimlerinde, ilkba-harda yüzlek (8-10 cm) bir sürümle hububat saplarının toprağa gömülmesi sağlanır. İkinci sürümden sonra ise ekim işlemi gerçekleştirilir. Bu ikileme işlemi kazayağı ve kırlangıçkuyruğu gibi toprağı alttan işleyen aletlerle yapılmalıdır. Toprak ve su erozyonu olmayan yerlerde en ideal sürüm zamanı sonbahardır.


42

Mercimek (Lens culinaris Medik.) (2n:14)

Mercimek TarımıYemeklik tane baklagiller içerisinde kuraklığa en dayanıklı olanıdır. Mercimek fazla yağışa karşı hassastır. Aşırı nem bitki alt kısımlarının, kolayca çürümesine ve tane yapısının kusurlu olmasına neden olur. Mercimek kurağa, sıcağa ve soğuğa iyi dayanan, vejetasyon süresini 90-110 günde tamamlayan bir uzun gün bitkisidir. Mercimek 4-5 0C’de çimlenir. Kışlık mercimek çeşitleri erken devrede kışa girerlerse -25 ile -30 0C’ye kadar dayanabilirler. Optimum sıcaklık isteği 30 0C’dir. Ülkemizde geçit bölgelerinde kışlık olarak tarımı yapılırken, Orta ve Doğu Anadolu Bölgesinde ise yazlık olarak ekilmektedir.

Bezelye (Pisum sativum L.) (2n:14)

Bezelye TarımıKışlık ekimlerde, kış sıcaklığının -11°C’ye düşmesi halinde bazı çeşitlerin yalnız yapraklarında hafif donlar görülmekle beraber, bazı hassas çeşitler, çoğunlukla sırık çeşitler bu sıcaklık derecelerine dayanmamaktadırlar (Bourion ve ark. 2003). Bezelye tohumlarının toprakta normal bir çimlenme gösterebilmesi için sıcaklığın 4–18°C arasında olması gereklidir. Bezelye için aylık optimum sıcaklık 12–18°C arasında olmalıdır. Bezelye bitkisinin çiçek ve meyveleri yaprak ve gövde kısımlarına nazaran donlardan daha çok zarar görürler. Bezelye tarımında anormal hava şartları çok kısa dahi sürse verimi çok düşürmektedir. Bezelye tarımında soğuk şartlara mukabil sıcak ve kurak hava şartları da istenmez. Bitkiler bakla bağlama döneminde 26°C’nin üstündeki sıcaklıklardan zarar görür, döllenme azalır.


43

Börülce (Vigna sinensis (L.) Savi)(2n: 22)

Börülce Tarımı

Börülce yarı nemli koşullara çok iyi uyum sağlamış bir sıcak iklim sebzesidir. Gelişme döneminde yüksek sıcaklık ister. İlkbahar ve sonbahar donlarına karşı hassastır. Aşırı sıcaklık ve kuraklık döllenmeyi olumsuz yönde etkileyerek meyve ve tohum bağlamasını önler. Tohumların çimlenmesi için toprak sıcaklığı 8-10 °C hava sıcaklığı ise 10-12 °C olmalıdır. En iyi gelişme sıcaklığı 20-30 °C arasıdır. Gündüz ve gece sıcaklığı arasındaki fark 5-10 °C olmalıdır. Gün uzunluğu bakımından nötr gün bitkisi olarak kabul edilir. Düşük sıcaklık ve gün ilk çiçeklenmeyi uyarıcı etkiye sahiptir.

• Toprak istekleriBörülce kumlu topraklardan killi topraklara kadar değişik topraklarda yetiştirilebilir. Erkenci taze börülce yetiştiriciliğinde hafif topraklar tercih edilmelidir. Optimum toprak pH’sının 5.5-6.5 civarında olması istenir.• Toprak hazırlığıToprak sonbaharda derince sürülmelidir. Ekolojik koşullar elverişli ise kış aylarında da toprak işlemesi yapılabilir. Erken toprak işleme organik maddelerin toprağa karışarak, kolayca ayrışmasını ve topraktaki su seviyesinin yükselmesine yardımcı olur. İlkbahar da tohum ekiminden önce toprak birkaç defa 10-15 cm derinliğinde işlenir.


44

Bakla (Vicia faba L.) (2n:12)

Bakla TarımıBakla kışlık veya yazlık olarak yetiştirilebilir. Kışlık ekimlerde, anızdan sonra tarla sürülür ve

sonbaharda ikinci defa işlenir ve ekime hazırlanır. Yazlık ekimde ise anız bozumundan sonra top-rak derince sürülür, ilkbaharda tohum ekiminden önce tekrar sürülerek ekime hazırlanır. Bakla tohumları derine ekildiği için toprağın derin işlenmesi ve yabancı otlardan temizlenmiş olması gerekmektedir. Toprak hazırlığının son aşamasında ise geniş yapraklı yabancı otların kontrolünde linuron % 47.5 (200 g/da) etken maddeli herbisit kullanılabilir. İlaçlama yapılırken toprağın hafif nemli olmasına ve ilacın toprağa çok iyi karıştırılmasına dikkat edilmelidir.


45


Seyfettin BAYDAR

Konya Gıda, Tarım ve Hayvancılık İl Müdürü

SUNUM PLANI

Tarımsal Yapı

Konya İlinde Nohut Üretimi

Konya İlinde Fasulye Üretimi

Konya İlinde Mercimek Üretimi

Yemeklik Baklagil Üretiminin Genel Değerlendirmesi

Baklagil Faaliyetlerimiz

Önerilerimiz

Hedeflerimiz


46

YEMEKLİK BAKLAGİLLERİN ÖNEMİYÜZÖLÇÜMÜ

Konya, 4.081.352 da arazi varlığı ile, ülke yüzölçümünün %5,2’lik kısmını oluşturmakta ve en geniş arazi varlığına sahip il konumundadır.

Konya’ da yaklaşık 1,9 milyon ha alanda tarım yapılmakta ve bu alan, toplam alanın yaklaşık %47’sine karşılık gelmektedir.

Tarım Alanı Orman ve Fun-dalık Çayır Mera Diğer

Araziler Yüzölçümü

Konya 1.901.838 492.830 761.461 924.223 4.081.352

Türkiye 23.810.672 21.678.134 14.617.000 18.250.432 78.356.238

Konya/TR 7 ,99% 2,27% 2,21% 5,06% 5,21%

Konya ilinin;• (%63,4) düzlük,• (%32,1) dağlık,• (%4,5) sulak alandan oluşmaktadır.**


47

Toplam Tarım Alanı Sulanan Tarım Alanı Sulanmayan Tarım Alanı

Konya 1.901.838 608.588 1.293.249

% 32,00 % 68,00 %

Tarım Arazileri Sulama Durumu (ha)

Kaynak: KOP BKİ

Toplam Alan Tarla Bitkileri Nadas Sebze Meyveler Bağ

Konya 1.901.839 1.258.899 586.562 17.652 29.260 9.315

Türkiye 23.810.672 15.618.059 4.147.587 808.488 2.763.242 468.792

Konya/TR 7,99 % 8,06 % 14,14 % 2,18 % 1,06 % 1,99 %

Tarımsal Alan Kullanımı (ha)

Kaynak: TÜİK,2013

Konya Tarımsal Alan Kullanımı (da)

Kaynak: TÜİK,2013

Kaynak: TÜİK,2013


48

KONYA İLİNDE NOHUT ÜRETİMİ• 2013 yılı verilerine Konya ilinde 233.802 da alanda nohut tarımı yapılmaktadır.

• İlimiz Uşak, Mersin ve Karaman’ dan sonra, Türkiye’ de 4. sırada yer almaktadır.

Konya İlçelerinde Nohut Ekim Alanları (da)

Konya İlçelerinde Nohut Üretim Miktarı (ton)

NOHUT ÜRETİMİ• 2013 yılı Konya ilinin toplam nohut üretimi 33.421 tondur.

• Nohut üretiminde Konya ili, Karaman ve Mersin’ den sonra Türkiye’ de 3. sırada yer almaktadır.


49

NOHUT VERİMİ

• 2013 yılı Konya ilinin ortalama nohut verimi 143 kg/da olup Türkiye’de 23. s›rada yer almak-tadır.

NOHUT ÜRETIMINDEKI DEĞIŞIM

• Konya ilinde nohut ekim alanı% 61 azalmış, üretim % 39 azalmış, verim ise % 32 artmıştır.

Konya İlçelerinde Nohut Verimleri (kg/da)


50

İLİMİZDE ÜRETİMİ YAPILAN NOHUT ÇEŞİTLERİ

• İlimizde yaygın olarak Gökçe nohut çeşidi ekilmektedir. Bunun yanında Azkan, Çağatay, Işık 05 nohut çeşitlerinin de tarımı yapılmaktadır.

• Azkan nohut çeşidi, ilimizde son yıllarda ekimi yapılan ve ekiliş alanları artan tescilli çeşitlerden biridir.

• Çağatay ve Işık 05 nohut çeşitleri, az ekilmekle birlikte, ekiliş alanları her yıl artmakta ve genelde hasadı biçerdöverle yapılmaktadır.

• Tescilli olmayan ve yerel bir çeşide dönüşen İspanyol isimli nohut çeşidinin de ekimi yapılmaktadır.

• Nohut üretiminde başta Gökçe olmak üzere, tescilli çeşitler %70, tescilli olmayan çeşitler ise % 30 oranında kullanılmaktadır.

• Tescilli olmayan tohumluklar ise; ispanyol çeşidi ile tescilli çeşitlerden ancak bir yıl ekimi yapılan ürünlerden sağlanmaktadır.

KONYA İLİNDE FASULYE ÜRETİMİ KURU FASULYE

Konya ili 2013 yılında 135.754 da kuru fasulye ekim alanı ile Türkiye’de 1. sırada yer almaktadır.

2013 Yılı Konya İlçelerinde Kuru Fasulye Ekim Alanları (da)


51

2013 Yılı Konya İlçelerinde Kuru Fasulye Üretim Miktarları (ton)

2013 Yılı Konya İlçelerinde Kuru Fasulye Üretim Miktarları (ton)

• 2013 yılı Konya ilinin ortalama kuru fasulye verimi 366 kg/da olup Siirt ve Kastamonu’ dan sonra Türkiye’ de 3. sırada yer almaktadır.

• 2013 yılı Konya ilinin kuru fasulye üretimi 49.723 ton’dur.


52

• 2013 yılı Konya ilinin ortalama kuru fasulye verimi 366 kg/da olup Siirt ve Kastamonu’ dan sonra Türkiye’ de 3. sırada yer almaktadır.

Konya İlinde Kuru Fasulye Verimleri (kg/da)

2002-2013 Yılları Arası Konya İli Kuru Fasulye Ekim Alanları ve Üretim Miktarları

KURU FASULYE EKİM ALANI VE ÜRETİMİNDEKİ DEĞİŞİMLER


53

• 2013 Yılı Konya ilinin toplam taze fasulye üretimi 9.015 ton olup Türkiye’de 13. sırada yer almaktadır.

Konya İçelerinde Taze Fasulye Ekim Alanları (da)

2013 Yılı Konya İline Bağlı İlçelerin Taze Fasulye Üretim Miktarları (ton)


54

ÜRETİMİ YAPILAN FASULYE ÇEŞİTLERİ• İlimizde fasulye üretiminde kullanılan tescilli olmayan çeşitler

Kanada, Kolsuz Amerikan, Beyşehir Çalısı, Şeker Fasulyesi, Sarıkız, Barbunya çeşitleridir.

• Fasulye üretiminde tescilli olmayan sertifikasız tohumluk kullanım oranı ise %80, tescilli sertifikalı tohumluk kullanım oran› %20’ dir.

• Sertifikalı tohumlukların yerel tohumluklara göre fazla fiyat farkı bulunması ve ilimizde çiftçilerce kabul görmüş, tam uyum sağlamış sertifikalı çeşitlerin az olması nedeniyle sertifikalı tohumluk kullanımı yeterince yaygınlaşamamıştır.

KIRMIZI MERCİMEK

• 2013 yılı Konya ilinin toplam kırmızı mercimek ekim alanı16.073 da olup Türkiye’ de 13. sırada yer almaktadır.

Konya İçelerinde Kırmızı Mercimek Ekim Alanı (da)


55

YEŞİL MERCİMEK

• 2013 yılı Konya ilinin toplam yeşil mercimek ekim alanı 9.826 da olup, Türkiye’de 6. sırada yer almaktadır.

• 2013 Yılı Konya İlinin toplam Kırmızı Mercimek Üretimi 2.398 ton olup Türkiye’ de 11. sırada yer almaktadır.

• Kırmızı Mercimek Verimi ortalama 149 kg/da ile Türkiye’ de 11.sırada yer almaktadır.

Konya İçelerinde Kırmızı Mercimek Üretim Miktarı (Ton) ve Verim Değerleri (kg/da)

Konya İçelerinde Yeşil Mercimek Ekim Alanı(da)


56

• 2013 yılı Konya ilinin toplam yeşil mercimek üretimi 1.203 ton olup Türkiye’ de 6. sırada yer almaktadır.

• Yeşil mercimek verimi ortalama 122 kg/da ile Türkiye’de 13.sırada yer almaktadır.

KONYA İLİNDE ACIBAKLA ÜRETİMİ ACI BAKLA

• Ülkemizde sadece Isparta ve Konya ilinde yetiştirilmektedir.

• Konya ilinin yıllık üretimi 410 ton olup dekara verimi 109 kilogramdır.

KONYA İLİNDE BAKLAGİL ÜRETİMİ GENEL DURUMUYEMEKLİK BAKLAGİL ÜRETİMİ•Ülkemizde olduğu gibi ilimizde de, üretimi gerçekleştirilen 8 baklagil çeşidi arasında, en fazla üretimi yapılan baklagiller; kuru fasulye, nohut ve mercimektir.• Konya ilinde yemeklik baklagillere genel olarak bakacak olursak ekim alanları azalmış, verim artışları olmuş, dolayısıyla birim alandan elde edilen ürün miktarı artmıştır.•Ekim alanındaki azalma, verim artışı ile karşılanamadığından toplam üretim miktarı düşmüştür.

Konya İlçelerinde Yeşil Mercimek Üretim Miktarı (Ton) ve Verim Değerleri (kg/da)

2013 Yılı Konya İline Bağlı İlçelerde Acı Bakla Ekim Alanı (da)


57

YEMEKLİK BAKLAGİL TOHUM ÜRETİMİ

UYGULANAN PROJELER Konya Taze Fasulyesini Geliştirme Projesi

• 8 ilçede (Beyşehir, Ilgın, Derbent, Meram, Karatay, Derebucak, Selçuklu, Doğanhisar)

• 60 üretici ile

• 300 dekarlık alanda demonstrasyon olarak uygulanması hedeflenmektedir.

Konya İlinde Tohumluk Yemeklik Baklagil Üretimi

Konya Fasulyesini Geliştirme Projesi Uygulama Alanı

Üretim Alanı (da) Üretim Miktarı(kg) Firma Sayısı

Nohut 4.059 370.000 12

Mercimek 47 4.000 1

Kuru Fasulye 110 21.500 2

Taze Fasulye 3.550 748.000 3

Bezelye 790 170.000 2

Barbunya 15 22.000 1

TOPLAM 8.571 1.335.500


58

Konya Fasulyesini Geliştirme Projesi Uygulamaları• Korumalı toprak işleme• Fasulye üretiminde damlama sulama sistemi• Turfanda amaçlı plastik alçak tünel uygulaması• Toprak tahliline dayalı gübreleme programı• Fasulye tohumlarına rhizobium bakterisi aşılaması• Fasulye ekim alanlarında karşılaşılan hastalıkların tür ve cins düzeyinde teşhisi• Fasulye ekim alanlarında biyoteknik mücadele uygulamaları• İyi Tarım Uygulamaları sertifikası

ÖNERİLERİMİZ Yemeklik Baklagil Üretimi ve Kalitesinin Artırılmasına Yönelik Öneriler

Yemeklik baklagillerin alımının protein oranına göre yapılmasıÜrün desteğinin protein bitkileri destekleme ödemesi altında desteklemelerin verilmesiDesteklemelerle baklagillerin münavebeye alınmasının sağlanmasıSertifikalı tohumluk üretiminin desteklenmesi ve artırılması

HEDEFLERİMİZ

Yemeklik Baklagil Üretimindeki HedeflerNadas alanlarında nohut ve mercimek ekiminin yaygınlaştırılmasıSulu alanlarda fasulyenin ekim nöbetinde daha fazla yer almasının sağlanmasıÜretilen taze fasulyenin dondurulmuş gıda olarak pazarlanması işlenmesine yönelik tesislerin kurulmasıTarla bitkileri üretiminde yemeklik baklagil üretiminin oransal değerinin artırılması

BAKLAGİL ÜRETİMİ GZFT ANALİZİ

GÜÇLÜ YÖNLERİ

• Önemli bir protein kaynağı olması, besleyici özelliği ve yağ oranının düşük, karbonhidrat oranının yüksek olması nedeniyle, süreklilik arz eden bir talebi bulunmaktadır.

• Konya Bölgesi için iyi bir münavebe bitkisidir.

• Kuru ve yarı kurak alanlarda nohut ve mercimek nadas alanlarının azaltılması bakımından önemlidir.

• Toprağı koruyup ıslah etmesi, havanın serbest azotunu toprağa bağlaması gibi özellikleriyle, çevre ve sürdürülebilir tarım açısından önemlidir.

FIRSATLAR

• Ülkemiz baklagillerin gen kaynağıdır.

• Ülkemizin her bölgesinde yetişen baklagiller vardır.

TEHDİTLER

• Ülkemiz ihracatçı konumundan, ithalatçı konumuna geçmektedir.

• İthalatta gümrük vergi oranları yerli üretimi korumaya yetmemektedir.

• Yemeklik baklagil fiyatlarındaki dengesizlik.

• Girdi maliyeti yüksekliği nedeniyle dünya piyasasıyla rekabet edememesi.


59

ZAYIF YÖNLERİ

• Biyodizel üretiminde mısır ve diğer bitkilere yerini kaptırmıştır.

• Dekara alınan verimlerin çiftçiye yeterli gelmemesi.

• Sertifikalı tohum yetersizliği.

• Desteklemelerin az olması.

• Sıraya ekim olmadığında, boyu kısa olan baklagillerde hasat biçer döverle yapılamamakta, elle yapılmakta harman makinası ile daneleri ayrılmaktadır. Dolayısıyla mekanizasyon yetersiz veya çeşitler mekanizasyona uygun değildir.

• Ekim makinası yetersizliği

• İşçilik ve üretim maliyetlerinin fazlalığı nedeniyle, üreticinin zarar etmesi veya yemeklik baklagil üretiminde diğer ürünlerden daha az kazanması.

• Depolamadaki yetersizlikler ve pazarlama sıkıntısı.

• Küçük parçalı arazilerde üretim yapılması.

• Nohutta antraknoz hastalığı nedeniyle verimin düşük olması, antraknoza toleranslı çeşitlerin bir süre sonra hassas hale gelmesi.

• Örgütlenme yetersizliği ve fiyat oluşumuna çiftçinin müdahil olamaması.

• Hastalık zararlı ve yabancı otların, % 100’e varan verim kaybına neden olması.


60


Doç. Dr. Zehra BÜYÜKTUNCER DEMİRELHacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü

SUNUM PLANI

İnsan diyetinde baklagillerin kullanımı

Baklagillerin besin değeri

Sağlıklı beslenme modellerinde baklagillerin yeri

Baklagil tüketim miktarları

Baklagiller ve sağlık

Öneriler


61

Baklagiller

Leguminosae (Fabaceae) Bitki AilesiKurubaklagiller ilk ehlileştirilen bitkilerdendir. Kurubaklagillerin güney Anadolu’da M.Ö. 5500 yıllarında insan beslenmesinde kullanıldığı anlaşılmaktadır.b

Scanned from The Oxford encyclopedia of ancient Egypt ISBN 0-19-510234-7

İnsan Diyetinde Baklagiller

İnsan diyetinde yer alan temel kurubaklagiller;• Nohut• Mercimek• Bakla• Fasulye

• Bezelye• Börülce• Soya fasulyesi• Yer fıstığı

Enerji (kkal/100 g) Karbonhidrat(g/100g)

Protein(g/100 g)

Yağ (g/100g)

Posa(g/100g)

Bakla 338 58.2 25.1 1.7 6.7

Barbunya 349 63.7 22.9 1.2 4.3

Fasulye 340 61.3 22.3 1.6 4.3

Nohut 360 61.0 20.5 4.8 5.0

Börülce 343 61.7 22.8 1.5 4.4

Mercimek 340 60.1 24.7 1.1 3.9

Bezelye 348 62.7 24.2 1.0 1.2

Soya Fas. 403 33.5 34.1 17.7 4.9

Baklagillerin Besin Değerleri

Kaynak: Besinlerin Bileşimleri, Türkiye Diyetisyenler Derneği Yayını, 1991


62

Baklagillerin Protein Kalitesi

• Proteinin içeriği zengin

• Elzem aminoasit örüntüsü

• Kükürtlü aminoasitlerden sınırlıdır

• Sindirebilirliği: % 69-90

• Yumurta, et, süt için sindirilebilirlik: %91-100

• Tahıl proteinler: % 79-90

• Baklagiller: %69-90

• Baklagillerin tahıllar ile birlikte tüketilmesi

• Baklagillerde kükürtlü aminoasitler yetersiz

• Tahıllarda lizin aminoasidi yetersiz

• Baklagil + Tahıl karışımı = Dengeli aminoasit örüntüsü

• Baklagiller demir, çinko, kalsiyum ve magnezyumdan zengindir

B1 Vit.(mg/100g)

B2 Vit.(g/100g)

B3 Vit.(mg/100g)

Kalsiyum(mg/100g)

Demir(g/100g)

Bakla 0.5 0.3 2.5 102 7.1

Barbunya 0.8 0.2 2.2 135 6.4

Fasulye 0.7 0.2 2.4 144 7.8

Nohut 0.3 0.2 2.0 150 6.9

Börülce 1.1 0.2 2.2 74 5.8

Mercimek 0.4 0.2 2.0 79 6.8

Bezelye 0.7 0.3 3.0 33 5.1

Soya Fas. 1.1 0.3 2.2 226 8.4

Kaynak: Besinlerin Bileşimleri, Türkiye Diyetisyenler Derneği Yayını, 1991

Baklagillerin Besin Değerleri


63

Baklagillerde Bulunan Diğer Bileşikler:

• Flavonoidler – Isoflavonlar

• Tripsin İnhibitörleri

• Fitat ve Tannenler

• Guatrojenler

• Toksik öğeler

• Saponinler ve alkaloidler

• Isoflavonlar – Fitoösterojenler:

– Kalp ve damar hastalıkları

• Hiperkolesterol

• Hipertansiyon

• Endotel fonksiyon

– Çeşitli kanser türleri

• Meme, endometrium, yumurtalık, prostat kanserleri

• Hormona bağlı olmayan kanserler

– Hipertansiyon

– Osteoropoz

– Kadınlarda menapoza bağlı sorunlar

• Tripsin İnhibitörleri

– Proteinin sindirimini güçlendirirler.

• Düşük Glisemik İndeks Değeri

– Çözünür posa, çözünmez posa, dirençli nişasta içerir.

• Glisemik indeks: Besinin kan glikoz düzeyini yükseltme değeridir ve farklı besinlere karşı oluşturulan glisemik yanıtların karşılaştırılması için kullanılır.

≤ 55 : Düşük Glisemik İndeks

55–70 : Orta Glisemik İndeks

> 70 : Yüksek Glisemik İndeks

Besinler Glisemik İndeks

Kraker/Bisküvi 87

Beyaz ekmek 75

Prinç(haşlanmış) 73

Karpuz 76

Elma 36

Nohut 28

Kuru Fasulye 24

Mercimek 32

Soya Fasulyesi 16

Düşük Glisemik İndeks Değeri


64

SAĞLIKLI BESLENME MODELLERİNDE BAKLAGİLLERİN YERİ

TÜRKİYE

Ülkemizde kurubaklagillerin tüketim düzeyi kişi başına günlük 31 g kadardır.Orta ve Güney Amerika’da ve Güney Doğu Asya’da daha yüksek düzeyde tüketilmekte-dir. Avrupa ülkelerindeki tüketim daha dü-şüktür.

ABD

İNGİLTERE

AKDENİZ ÜLKELERİ

Protein kalitesiToplam yağ miktarDoymuş yağ miktarıPosa içeriğiFe, Ca, Mg, Zn Fitokimyasallar

Protein kalitesiToplam yağ miktarıDoymuş yağ miktarıPosa içeriğiDemir


65

BAKLAGİL TÜKETİM MİKTARLARI

Erkek Kadın

x s x s

19-30 yaş

Kent 17.45 28.51 13.15 24.60

Kır 18.87 36.77 14.04 30.93

TOPLAM 17.75 30.41 13.33 25.99

31-50 yaş

Kent 16.13 30.08 12.36 25.12

Kır 17.32 34.96 17.46 32.78

TOPLAM 16.42 31.35 13.39 26.92

51-64 yaş

Kent 15.93 31.49 13.85 27.29

Kır 14.70 31.31 11.21 26.41

TOPLAM 15.55 31.42 13.06 27.05

TBSA-2010: Bireylerin kurubaklagil ve yağlı tohum tüketim miktarı (g)

Kaynak: Türkiye Beslenme Sağlık Araştırması,2010


Yerleşim Hiç Her gün Haftada5-6 kez

Haftada3-4 kez

Haftada 1-2 kez

15günde 1 kez

Ayda 1 kez n

Kent 8.4 2.1 2.5 11.0 46.2 20.2 9.7 5108

Kır 8.5 1.5 2.4 12.2 47.9 19.1 8.4 2722

TOPLAM 8.4 1.9 2.5 11.3 46.6 19.9 9.3 7830

TBSA-2010: Bireylerin kurubaklagil tüketim sıklığı dağılımları (%)


TBSA-2010 verilerine göre bireylerin kurubaklagil tüketim miktarı (g)


66

• Tip 2 Diabetes Mellitus – Düşük glisemik indeks

• Kan şekerinin kontrolünü kolaylaştırır

• İnsülin sekresyonunu azaltır.

• Öğün sonrası açlık hissini geciktirir.

• Obezite– Düşük glisemik indeks– Zengin posa içeriği

• Kan şekerinin kontrolünü kolaylaştırır

• Açlık hissini geciktirir.

• Doygunluk hissi sağlar.

• Besin tüketimini azaltır.

• Kalp ve Damar Hastalıklar

– Baklagilleri haftada 4 kez tüketenlerde koroner kalp hastalığı oluşma riski, haftada 1 kez tüketenlerden %22 oranında daha düşük bulunmuştur.

Bazzono et al. Arch Intern Med 2001; 26;161(21):2573-8.

– Kan lipid profili düzenleme • Kan kolesterol ve lipoprotein düzeylerini düşürür.

• Total kolesterol düzeyi %7

• LDL kolesterol düzeyinde % 6

• Triglserit düzeyinde % 17

Anderson & Major. Br J Nutr 2002; 88(Supl 3): 263-71

– Çözünür posa içeriği zengindir. • Kolesterol düşürücü etkiye sahiptir.

– Magnezyum ve potasyum içeriği zengindir


67

• Kan basınscını düşürürler.

– Folik asit içerir. • Kan homosistein düzeyini düşürür.

– Düşük glisemik indekse sahiptir. • Kan glikoz düzeyi ve insulin salgılanmasını kontrol eder.– Isoflavon, saponin ve fitosterol içerir.

• Kolesterol oksidasyonunu azaltır.

• Barsaktan kolesterol emilimini azaltır.Bazzono et al. Arch Intern Med 2001; 26;161(21):2573-8.

• Kanser– Kolorektal kanser

– Mide kanseri

– Akciğer kanseri

– Prostat kanseri

– Meme kanseri

Wang et al., PLOS ONE 2013; 8 (6):e67335

Wu & Li. Nutr Cancer 2013;65(5):625-32.

Dong & Qin. Breast Cancer Res Treat. 2011; 125(2):315-23.

Kim et al. Cancer Sci. 2011;102(1):231-44.Yan et al. Cancer Epidemiol Biomarkers Prev. 2010;19(1):148-58

• Zengin posa içeriği

– Direcçli nişasta, oligosakkaritler – barsak sağlığı

• Zengin fitokimyasal içeriği

– İsoflavonlar, tokoferoller, glutatyon, saponinler

• Düşük toplam ve doymuş yağ içerikleri

9632 erkek ve kadın katılımcı – NHEFS• Kurubaklagil tüketemi 3 aylık besin tüketim sıklığı anketi ile değerlendirilmiş. Kardiyovasküler

ve kalp hastalığı insidans medikal kayıtlar ve ölüm belgeleri ile 19 yıl izlenmiştir. 19 yıllık izlem sonunda; 7802 CHD ve 3680 CVD kaydedilmiş. Baklagil tüketimi ile KVH ve KKH arasında ters ilişki gösterilmiş. Baklagilleri haftada 4 kez tüketenlerde koroner kalp hastalığı oluşma riski, haftada 1 kez tüketenlerden %22 oranında daha düşük bulunmuştur. Baklagilleri haftada 4 kez tüketenlerde kardiyovasküler hastalık oluşma riski, haftada 1 kez tüketenlerden %11 oranında daha düşük bulunmuştur.

Suggested Mechanisms:The fatty acid profile, dietary fibre, isoflavones and antioxidants in legumes may contribute to redu-cing the risk of cardiovascular disease through their hypocholesterolaemic effect. Legumes are also good sources of saponins and phytosterols which may assist with decreasing absorption of choles-terol from the gut. With regards to blood pressure, soy isoflavone extracts have been found to reduce this major risk factor for heart disease, especially systolic blood pressure.

‘Doymuş yağ ve kolesterol içeriği düşük bir diyet ile, günde 25 gram soya proteini tüketilmesi kalp hastalığı riski azaltır.’

FDA, 1999 • Haftada en az 3 kez baklagil tüketilmelidir.


68

Öneriler • Haftada en az 3 kez baklagil tüketilmelidir.

US, Dietary Guidelines for Americans, 2010

• Haftada en az 2 kez baklagil tüketilmelidir.

Türkiyeye Özgü Beslenme Rehberi, 2004

• Bir porsiyon = 90 gram

• Özellikle kalp-damar ve diyabet hastalarında baklagil tüketimi daha sık ve düzenli olmaldır.

• Baklagil tüketiminde çeşitlilik sağlanmalıdır.

• Baklagillerin uygun yöntemlerle hazırlanması önemlidir.

– Islatma, Dış zarların çıkarılması, Pişirme

• Protein kalitesini artırmak için, baklagiller tahıllarla birlikte tüketilmelidir.

• Bileşimindeki minerallerin yararlılığını artırmak için, baklagiller C vitamininden zengin besinler ile birlikte tüketilmelidir.

• Baklagillerce zengin kullanıma hazır ürünlerin geliştirilmesi tüketimin artırılmasına yardımcı olabilir.


69

ÇALIŞMA GRUPLARI


70

BAKLİYAT YETİŞTİRİCİLİĞİ ÇALIŞMA GRUBUModeratör : Prof. Dr. Mustafa ÖNDER Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri BölümüRaportör : Nuran UYSAL Konya İl Gıda Tarım ve Hayvancılık MüdürlüğüBakanlık Sorumlusu : Dilek TERZİ İl Müdürlüğü Sorumlusu : Dr.Celal YILDIZ Konya İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü

S.NO ADI SOYADI KURUMU

1 Prof. Dr. Mustafa ÖNDER Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi

2 Mehmet SIĞIRCI BÜGEM Tarla ve Bahçe Bitkileri Daire Başkanlığı

3 Dr. Hakan BAYRAK Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü

4 Dr. Sabri ÇAKIR Geçit Kuşağı Tarımsal Araştırma Enstitüsü

5 Dilek TERZİ BÜGEM Tarla ve Bahçe Bitkileri Daire Başkanlığı

6 Adem ALTINDAL Aksaray Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

7 Ahmet ARICI Derbent Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü

8 Ali ATAİYİBİNER Meram Ziraat Odası Başkanlığı

9 Ali ÜSTÜN Türk Ziraat Yüksek Mühendisleri Birliği

10 Ayşegül AKSOY Karatay Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü

11 Bülent ÇALI Çumra Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü

12 Celil ÇALIŞ Konya Ziraat Mühendisleri Odası

13 Hakkı AKPINAR Seydişehir Ziraat Odası Başkanlığı

14 Hüseyin MUTLU BÜGEM Tohumculuk Daire Başkanlığı

15 İhsan ULUSOY Çiftçi

16 İsa KAYACIK Önder Çiftçi Derneği

17 Kazım BAYRAM Altınekin Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü

18 Mahmut KAMACI Çumra Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü

19 Mehmet ÇOLAK Çiftçi

20 Mehmet ÇULÇU Gıda Kontrol Genel Müdürlüğü

21 Mehmet GENCER Yozgat Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

22 Mehmet GÜRKAN Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü

23 Mehmet ÖZKOÇ Çiftçi

24 Mevlüt ACAR Aksaray Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

25 Mevlüt Asım KEŞ Konya Ziraat Odası Başkanlığı

26 Musa ULUSOY Çiftçi

27 Mustafa KÜÇÜK İPLİKÇİ Konya Ticaret Borsası

28 Muzaffer IŞIK Arzuman Tohumculuk Tar. Ürün. Tic. Ltd. Şti

29 Ramazan ÇINAR Seydişehir Ziraat Odası Başkanlığı

30 Ramazan KELEŞ Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü

31 Ramazan TOPAL Karaman Gıda Tarım ve Hayvancılık İl Müdürlüğü

32 Salih AYDIN BÜGEM Tarım Havzaları Daire Başkanlığı

33 Şakir UYSAL Altınekin Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü

34 Turan EKMEKÇİ Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü

35 Yavuz ÜNÜVAR Seydişehir Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü

36 Yücel DOĞAN Hüyük Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü


71

BAKLAGİL YETİŞTİRİCİLİĞİNDE MEVCUT DURUMDünyada 63 milyon ha alanda, 58,7 milyon ton baklagil üretimi yapılmaktadır. Bunun % 60’ını

mercimek, kuru fasulye ve nohut oluşturmaktadır. Dünyada üretimi yapılan baklagiller arasında fasulye ilk sırada bulunmaktadır. Fasulye’den sonra, nohut, bezelye, börülce, mercimek ve bakla gelmektedir. Türkiye’de Yetiştirilen 8 çeşit baklagil arasında en fazla üretimi yapılanlar nohut, kuru fasulye ve mercimektir. Hemen hemen tüm bölgelerimizde baklagiller üretilmekle birlikte Güneydoğu Anadolu, Orta Anadolu ve geçit bölgeleri ile Marmara Bölgesi’nin güneyi üretimin en yoğun olduğu bölgelerdir.

Dünyada baklagil ekim alanları ve üretiminde önemli oranlarda artışlar yaşanmıştır. Dünyada kuru fasulye üretimi 2002 yılı itibariyle 19,8 milyon ton, nohut üretimi 8,3 milyon ton ve mercimek üretimi ise 2,9 milyon ton iken; 2012 yılı itibariyle kuru fasulye üretimi %19,1 artışla 23,6 milyon ton, nohut üretimi %40,2 artışla 11,6 milyon ton, mercimek üretimi ise %58’lik artışla 4,6 milyon ton olmuştur.

Dünya kuru fasulye ekim alanı 2002’de 27,5 milyon ha, nohut ekim alanı 10,4 milyon ha ve mercimek ekim alanı ise 3,6 milyon ha iken; 2012’de kuru fasulye ekim alanı %6,3 artışla 29,3 milyon ha, nohut ekim alanı %18,7 artışla 12,3 milyon ha ve mercimek ekim alanı ise %15,3’lük artışla 4,2 milyon ha olmuştur.

Yıllar itibariyle dünya baklagil verimlerinde de artışlar yaşanmıştır. Mercimek veriminde, 2008 yılında yaşanan kuraklık nedeniyle son 30 yılın en düşük verimi alınmışsa da, son 10 yılda mercimek verimi 791 kg/ha’dan 1084 kg/ha’a yükselmiştir. 2002’de 720 kg/ha olan kuru fasulye verimi 2012’de 810 kg/ha’a, nohut verimi ise 800 kg/ha iken 940 kg/ha’a yükselmiştir.

Ülkemizde üretim payı en fazla olan fasulye, nohut ve mercimek üretiminin dünyadaki durumu incelendiğinde, kuru fasulye üretiminde Myanmar’ın, Brezilyanın, nohut üretiminde Hindistan’ın, mercimek üretiminde Kanada’nın ilk sırada yer aldığı görülmektedir. Türkiye dünya nohut üretiminde 3. ve mercimek üretiminde ise 4. sırada yer almaktadır (FAO).

Ülkemiz baklagil ekim alanlarında son on yıl içerisinde önemli düzeyde azalmalar görülmüştür. Baklagillerde (kuru fasulye, nohut, mercimek) 2002 yılı itibariyle, 1 milyon 332 bin hektar olan toplam ekim alanımız 2012 yılında %41 azalma göstererek 789 bin hektara gerilemiştir. Ekim alanlarımızdaki en çok azalma payı, %53 oranıyla kuru fasulyede yaşanmıştır.

Türkiye’de kuru fasulye üretimi 2002 yılı itibariyle 250 bin ton, nohut üretimi 650 bin ton ve mercimek üretimi ise 565 bin ton iken; 2013 yılı itibariyle kuru fasulye üretimi %22 azalışla 195 bin ton, nohut üretimi %22 azalışla 506 bin ton, mercimek üretimi ise %26’lık azalışla 417 bin olmuştur (TÜİK,2013).

Ekim alanları ve üretimde, son on yılda görülen bu azalmaya karşın; kuru fasulye verimin de %65, nohutta %23 ve mercimek veriminde ise %28’lik artış görülmekle beraber, ülkemiz baklagil verimleri, dünya verimlerinin üzerinde seyretmektedir (TÜİK,2013).

Ülkemiz baklagil üretimi ülke geneline yayılmış olmakla beraber Güneydoğu Anadolu, Orta Anadolu ve geçit bölgeleri ile Marmara Bölgesinin güneyi üretimin en yoğun olduğu bölgelerdir. Genel olarak; kırmızı mercimek Güneydoğu’da, yeşil mercimek, nohut ve kuru fasulye Orta Anadolu ve geçit bölgelerinde, bakla ve bezelye ise Ege ve Güney Marmara’da yetişmektedir.

Türkiye baklagil üretiminde %43,3’lük payla nohut ilk sırada yer almaktadır. Ülkemizde başlıca üretimi yapılan illerimiz sırasıyla Konya, Diyarbakır, Uşak, Yozgat, Kütahya, Çorum, Isparta, Kahramanmaraş, Balıkesir, Antalya ve Adıyaman illerimizdir. Bu illerimizin toplam nohut üretimimizde aldıkları pay %46’dır.

Ülkemizde mercimek üretimi yeşil ve kırmızı mercimek olarak gerçekleştirilmektedir. 2013 yılı verilerine göre 417 bin ton olan toplam mercimek üretimimizin % 95’ini kırmızı, %5’ini ise yeşil mercimek oluşturmaktadır. 2013 yılı mercimek üretiminin toplam baklagiller içindeki payı ise %37’dir.


72

Ülkemizde yeşil mercimek ile kırmızı mercimek üretiminin yapıldığı iller farklılık göstermektedir. Kırmızı mercimek üretiminin % 78’i sırasıyla Şanlıurfa, Diyarbakır ve Mardin illerinde yapılmaktadır. Yeşil mercimek üretimi ise daha çok İç Anadolu Bölgemizde yapılmakta olup üretimin %51’i sırasıyla Çorum, Ankara ve Kırşehir’de yapılmaktadır. Türkiye kırmızı mercimek üretiminin %98’i Güneydoğu Anadolu bölgesinde yapılmaktadır (TÜİK,2013). 2008 yılında yaşanan kuraklık sonucunda 2007/2008 yılı üretim döneminde özellikle bu bölgede önemli oranda üretim düşmüştür. Yaşanan kuraklık kırmızı mercimek rekoltesinin 98 bin tona gerilemesine sebep olmuştur. Bu üretim rakamı ile 2008 yılında ülkemizin mercimek tüketimini karşılayacak üretimi dahi gerçekleştirme imkanı ortadan kalkmıştır.

2013 yılında toplam baklagil üretiminden %17 pay alan kuru fasulye ülkemizin hemen hemen bütün bölgelerinde yetiştirilmektedir. En fazla üretim yapılan illerimiz Konya, Karaman, Nevşehir, Niğde, Erzincan ve Kahramanmaraş’tır. Üretimde ilk sıralarda yer alan bu illerimizin toplam kuru fasulye üretimimizden aldıkları pay %67’dir (TÜİK,2013).

BAKLAGİL YETİŞTİRİCİLİĞİ GÜÇLÜ VE ZAYIF YÖNLERİGÜÇLÜ YÖNLER

• Sürdürülebilir tarım için münavebede mutlaka yer alması gereken bitki grubu olmaları,

• Uygun yetiştirme şartlarında verim potansiyellerinin çok yüksek olması,

• Organik Tarım ve İyi Tarım Uygulamalarının varlığı,

• Yetiştirilme periyodunun kısa olması sebebiyle bazı baklagil bitkilerinden sonra ikinci ürün yetiştirme şansının olması,

• Nohut ve mercimeğin kısmen marjinal alanlarda kullanılabilmesi,

• Farklı ekim ve hasat zamanları olduğu için işletmedeki iş gücünün daha iyi değerlendirilebilmesi,

• Baklagillerin havanın serbest azotunu köklerinde ortak yaşayan Rhizobium cinsine ait bakteriler vasıtasıyla toprağa bağlayabilme özelliğinde olmaları,

• Ülkemizde baklagillerin birçoğunun gen merkezi olması ve uzun süreden beri baklagillerin tarımının yapılması nedeniyle üreticilerin bu bitkilerin yetiştirme tekniklerini iyi bilmesi,

• Kuru tarım alanlarının değerlendirilmesinde ve bazı bölgelerde nadas alanlarının azaltılmasında nohut ve mercimeğin ön plana çıkması,

• Taneleri alındıktan sonra geriye kalan sap ve samanın tahıl samanına göre daha kaliteli olduğu için hayvan beslemede ön plana çıkması,

• Münavebede yer almaları ile toprağın yapısının korunmasına katkı sağlamaları,

ZAYIF YÖNLER

• Baklagillerin alternatif ürünlere göre rekabeti ortam şartlarına ve hastalıklara dayanıklılık açısından oldukça zayıf olmaları,

• Üretim maliyetlerinin yüksek olması (özellikle fasulyenin),

• Baklagillerde alım garantisinin olmaması ve fiyat istikrarsızlığı,

• Hastalıklara dayanıklı olarak üretilen sertifikalı tohum çeşitlerinde de, yeni patojen ırklarının gelişmesi nedeniyle hastalık adına sıkıntılar yaşanması (nohutta antraknoz hastalığı),

• Özellikle kurak alanlardaki baklagil yetiştiriciliğinde yapılması gereken yetiştirme tekniklerinin uygulanmaması,


73

• Mekanizasyon probleminin olması (özellikle hasatta),

• Bazı türlerde amaca ve ekstrem şartlara uygun çeşit olmaması,

• Yağmurlama sulama ile bakteriyel hastalıkların artması (özellikle fasulyede),

• Kurak alanlarda yetiştirilen baklagillerin verim potansiyelleri yağış rejiminde olan düzensizlikler sebebiyle değişiklik göstermektedir. Bu durumun, nohut ve mercimek üreticisini tedirgin ve isteksiz hale getirmesi,

• Nohutta antraknoz hastalığı hala sıkıntı yaratmaya devam etmektedir. Üreticinin maliyeti artırır endişesiyle yeterince ilaçlama yapmaması ve gerekli münavebe yapılmaması sonucu topraklarımızdaki antraknoz sporlarının yoğunlaşması bu hastalıkla mücadeleyi her geçen gün daha da zor bir hale getirmesi,

• Baklagillerde özellikle küçük alanlarda tarımı yapıldığında mekanizasyonun uygulanmaması,

• Kurak alanlarda tohum yatağının iyi hazırlanmaması nedeniyle verim kayıpları yaşanması,

• Üreticilerin mahsullerinden tohumluk ayırarak kullanmak gibi geleneksel alışkanlıklarının devam etmesi sebebiyle baklagillerde sertifikalı tohum kullanım oranı diğer kültür bitkilerine nazaran az olması,

• Fasulyede mevcut sertifikalı çeşitlerin yetiştiricilerin isteklerine her yönüyle cevap verememesi nedeniyle yer yer yurtdışından yemeklik özellikte olup tohumluk kalitesinde olmayan Kanada fasulyesi gibi popülasyonların ülkemize getirilerek tohum olarak kullanılmasıyla viral hastalıkların artması,

• Kurak alanlara ekilen nohut ve mercimekte maliyeti arttırdığı için özellikle yabancı otlar için gereken ilaçlı mücadelenin zamanında ve yeterince yapılmaması nedeniyle, verim kayıplarının ortaya çıkması,

• Baklagillerde ekimin geç yapılması durumunda aşırı sıcaklık sebebiyle döllenmede sıkıntılar yaşanması ve bu durumun verim düşüklüğüne neden olması.

SORUNLARIN ÇÖZÜMÜNE YÖNELİK STRATEJİLER/POLİTİKALAR • Öncelikli olarak, yemeklik baklagil üretimini artırmaya yönelik politikaların geliştirilmesi,

• İyi tarım uygulamaları, organik tarım vb. üretim sistemlerini baklagil yetiştiriciliğinde yaygınlaştırarak, sektörün rekabet üstünlüğünü sağlayıcı, girdi maliyetlerini azaltıcı çalışmaların yapılması,

• Baklagillerde hastalık ve zararlılar ile mücadeleyi sağlamak üzere entegre ürün yönetim sistemlerinin oluşturulması ve uygulamaya geçirilmesi,

• Baklagillerin, hububat ve yağlı tohumlar gibi alternatif ürünlerle rekabet şansını artıracak destekleme politikalarının uygulanması,

• Nadas alanlarının daraltılmasına yönelik çalışmalarda, nohut ve mercimek ekiminin kontrollü olarak yapılması,

• Baklagillerde, sertifikalı tohum üretim ve kullanımının yaygınlaştırılması,

• Tohum seçiminde yüksek verimli çeşitler yanında kalite özelliklerinin de dikkate alınarak yöreye uygun çeşitlerin teşvik edilmesi,

• Araştırma-yayım- çiftçi bağının güçlendirilmesi,


74

• Baklagil yetiştiriciliğinde, mekanizasyon kullanımını yaygınlaştırmak amacıyla kırsal kalkınma desteklemelerinde sektöre öncelik verilmesi,

• Desteklemelerde içerisinde baklagillerin de olduğu uygun bir münavebe sisteminin aranması,

• İşletme büyüklüğünden kaynaklanan yapısal sorunların çözümüne yönelik olarak arazi toplulaştırma çalışmalarının hızlandırılması, toplulaştırmanın tamamlandığı alanlarda parçalanmanın (miras vb.) önüne geçilmesi,

• Toprak verimliliğinin artırılması ve korunması yönünden önemli katkılar sağlayan baklagillerin ekim nöbetine mutlaka alınmasının teşvik edilmesi,

• Nohut ve mercimeğin ekim alanlarının genişletilmesi bakımından geçmişte uygulanan nadas alanlarında üretim uygulaması tekrar teşvik edilmeli.

İZLEME VE DEĞERLENDİRME GÖSTERGELERİ• TÜİK kayıtları,

• ÇKS kayıtları,

• Araştırma Enstitüsü kayıtları,

• Üretici Örgütlerine ait kayıtlar,

• Uluslararası kuruluşlara ait kayıtlar,


75

BAKLİYAT PAZARLAMASI VE TÜKETİMİ ÇALIŞMA GRUBUModeratör : Prof. Dr. Cennet OĞUZ

Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü

Raportör : Yrd. Doç. Dr. Mithat DİREK

Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü

Bakanlık Sorumlusu : Dr. Mehmet HASDEMİR

İl Müdürlüğü Sorumlusu : Konya İl Gıda Tarım ve Hayvancılık Müdürlüğü

Grup Üyeleri

S.NO ADI SOYADI KURUMU

1 Prof. Dr. Cennet OĞUZ Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi2 Doç. Dr. Zehra BÜYÜKTUNCER

DEMİREL

Hacettepe Üniversitesi Beslenme ve Diyetetik Böl.

3 Yrd. Doç. Dr. Mithat DİREK Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi4 Dr. Cihan UZUN Derbent Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü5 Dr. Mehmet HASDEMİR BÜGEM Tarla ve Bahçe Bitkileri Daire Başkanlığı6 Ali İhsan UYANIK Çiftçi7 Ali ULUKÜTÜK BÜGEM Tarla ve Bahçe Bitkileri Daire Başkanlığı 8 Berna EYİT Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürlüğü9 Erdem KARAMAN Gümrük ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel Müd.10 Ferhat TONGUR Tonguroğulları Gıda Ltd. Şti.11 Fikret DEVECİ Deveci Tar. Ürün. Tic. Ve Ltd. Şti.12 Hacı Mehmet TUTUMLU Kadınhanı Ziraat Odası Başkanlığı13 Hakan SAÇTI TAGEM Tarımsal Ekonomi ve Politika Araş. Dai. Bşk.14 Halil ÇINARLI Çınarlı Tar. Ürün. Tic. Ve Ltd. Şti.15 Hasan GÜMÜŞ Gıda Kontrol Genel Müdürlüğü16 Hatice EREN TAGEM Tarımsal Ekonomi ve Politika Geliştirme Ens.17 İsmail SARI Mersin Ticaret Borsası18 Kemal KILIÇ Eğitim Yayım ve Yayınlar Dairesi Başkanlığı19 Mehtap AYDINLI Gıda Kontrol Genel Müdürlüğü20 Mustafa Emre KAPLAN Karatay Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü21 Neşe ALTINTAŞ Tarım Reformu Genel Müdürlüğü22 Ömer AVCI Karatay Gıda Tarım ve Hayvancılık İlçe Müdürlüğü23 Ömer Faruk ÇAĞLARSOY İÇS Bakliyat Konya Şubesi24 Özlem YÜCE ALTUNTAŞ Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü


76

BAKLİYAT PAZARLAMASI VE TÜKETİMİNDE MEVCUT DURUMTarım insanların yeterli ve dengeli beslenmesindeki önemi nedeni ile gelişmişlik düzeyi ne

olursa olsun bütün ülkelerin vazgeçemeyeceği bir sektördür. Tarımsal ürünlerin büyük bir kısmı yine ülke içerisinde tüketilmekte, kalite ve çeşit sorunları nedeniyle ihracat istenilen düzeyde gerçekleşememektedir. Tarımsal ürünlerin çabuk bozulabilir nitelikte olmasından dolayı, ürünlerin toplanmasından ambalajlanmasına, taşınmasından, depolanmasına ve tüketicilere ulaşana kadar geçen süreç ürünün değeri açısından önemlidir.

Türkiye’nin baklagil ticaretine bakıldığında; 2013 yılı kuru fasulye ithalat miktarı 24,408 ton, değeri 34 milyon dolar ve en çok ithalat yaptığımız ülkeler; Kırgızistan, ABD, Kanada, Arjantin ve Çin, mercimekte ise; ithalat miktarı 199 bin ton, değeri 132 milyon dolar, en çok mercimek ithalatı yaptığımız ülkeler; Kanada, Rusya, ABD’dir. Aynı yıl itibariyle, nohutta ithalat miktarı 57 bin ton, değeri 63 milyon dolar, en çok nohut ithalatı yaptığımız ülkeler; Hindistan, Arjantin, ABD ve Meksika’dır (FAO).

Türkiye’nin 2011 yılında; dünya kuru fasulye ithalatından aldığı pay %1 iken, ihracattan aldığı pay %0,04, mercimek ithalatından aldığı pay %16 iken, ihracattan aldığı pay %10,8, nohut ithalatında aldığı pay %0,76 iken, ihracattaki payı %2,43 olarak gerçekleşmiştir (FAO).

Ülkemizin hemen hemen her bölgesinde yetiştirilen yemeklik tane baklagiller Türk mutfağının ve özellikle dar gelirli ailelerin protein kaynağını oluşturmaktadır. Nohut, mercimek ve fasulyede üretilen ürünün önemli bir kısmı yurt içinde tüketilmektedir. Ülkemizin baklagillerdeki kişi başına yıllık ortalama tüketimi ve yeterlilik dereceleri; kuru fasulyede 3 kg, yeterlilik derecesi %83, mercimekte 4,5 kg, yeterlilik derecesi %102, nohutta ise kişi başına tüketim 5,5 kg ve yeterlilik derecesi % 102’ dir.

Dünyada baklagillere verilen desteklere bakıldığında ise, AB’de baklagiller, Ortak Piyasa Düzeni’ ne (OPD) tabi olmayan ürün grupları içerisinde değerlendirilmektedir. Tek ödeme sistemine geçiş sürecinde baklagilleri ilgilendiren destekler birkaç ayrı unsurdan oluşmaktadır. Baklagiller doğrudan gelir desteğine tabi ürün grupları arasında ‘protein bitkileri’ ve ‘tane baklagiller’ olarak iki kısımda ele alınmaktadır. İki gruba ayrı destek uygulanmaktadır.

Türkiye’de çeşitli ürünlere uygulanan prim desteği, sertifikalı tohumluk kullanım desteği, mazot, gübre ve toprak analizi desteği baklagiller içinde uygulanmaktadır. 2008 yılında baklagiller için başlatılan fark ödemesi desteği 2013 yılı itibariyle kuru fasulye, nohut ve mercimek için 10 krş /kg’dır. 2005 yılından itibaren verilen mazot ve gübre destekleri, baklagilleri de kapsamaktadır. 2005 yılında 2,40 TL/da olarak başlatılan mazot desteği 2013 yılına kadar %79 oranında artarak 4,30 TL/da olarak gerçekleşmiştir. Gübre desteği ise 2005 yılında 1,6 TL/da olarak başlatılmış, 2013 yılında ise 5,5 TL/da olarak gerçekleşmiştir.

Baklagillerde herhangi bir örgütlenme yapısı olmadığı için, ürün fiyatları piyasadaki ürün azlığı veya fazlalığına göre gelişmektedir. İç piyasa fiyatlarını etkileyen önemli bir unsur, Türkiye’de baklagil ürünlerinin yüksek maliyetli üretilmesinden dolayı düşük fiyatlı gerçekleştirilen ithalattır. DTÖ kararları çerçevesinde baklagil ithalatında uygulanan gümrük vergilerinin üst sınırları bellidir. Bu sınırlar, dış piyasa fiyatları ile üreticilerin rekabet edebilmesi için yeteri kadar yüksek değildir.

BAKLİYAT PAZARLAMASI VE TÜKETİMİ GÜÇLÜ ve ZAYIF YÖNLERİGÜÇLÜ YÖNLER

• Üretim potansiyelinin yüksek olması,

• 2016 yılının “Dünya Bakliyat Yılı” olarak ilan edilmesi,

• Marjinal alanların değerlendirilmesi,


77

• Aile işgücünün değerlendirilmesi,

• Türkiye’de üretilen baklagillerin kalitesinin yüksek olması,

• Organik tarım ve İyi Tarım Uygulamalarının yapılabilirliği ve destekleniyor olması,

• Pazar potansiyelinin yüksek olması,

• Yerli ürünlerin DNA markörlerinin belirlenebilmesi ve baklagillerde kullanılabilmesi

• MAHREÇ işaretlerinin ve uluslararası ürün belgelendirme standartlarının(ISO 17065 17021) sistemlerinin etkin olması,

• Sözleşmeli üretime ilişkin bir yönetmeliğin bulunması,

• Pazarlama marjlarının yüksekliği,

• Lisanslı depoculuk – Ürün İhtisas borsalarının örneklerinin olması,

• Arazi toplulaştırılmasının yapılıyor olması,

• Konya Ticaret Borsasının ürün ihtisas borsalarına örnek olacak şekilde alt yapısını tamamlamış olması,

• Bakliyat işleme teknolojisinin Türkiye’de yüksek olması (Kanada ve Afrika ülkelerine bu teknoloji kurulmaktadır.)

• Miras Kanunun değişerek, arazi parçalanmasını belirli oranda önlemesi,

• Türkiye’de bakliyat sektörünün coğrafi ortamda kümelenmiş olması (Mardin mercimek, İç Anadolu nohut ve kuru fasulye üretimi, Konya ve Mersin ise paketleme ve dış satım)

• Tarımsal desteklerin varlığı ve baklagillerde uygulanması,

• Gıdalara yönelik olarak risk esaslı rutin denetimlerinin yapılması, tüketicilerin güvenilir gıda tüketmesinin sağlanması için ALO 174 gıda hattı ve BİMER in olması,

• Dış satımda ihracatçı firmalarımızın network ağının gelişmiş olması,

• Tüccar-sanayicilerin depo altyapısının yeterli olması

• Hazır Gıda sanayiinin varlığı,

• Reklam ve kampanyalar varlığı ve gelişmiş olması,

ZAYIF YÖNLER

• Baklagiller üretim ve pazarlaması konusunda AR-GE faaliyetlerine ayrılan desteğin yeterli olmaması,

• Güçlü bir pazarlama organizasyonunun olmaması,

• Yasaların yetersiz olması,

• Yasal denetimlerin yetersiz olması,

• Rekabetin fiyat odaklı olması,

• Üretimin önemli ölçüde iklim koşullarına bağlı olması,

• Yeterli üretim olmaması,

• Uluslararası standartta ürün üretilememesi,

• Üretici örgütlerinin zayıf yapısı,

• Baklagillerin yeterince tanıtımının yapılmaması,

• Fiyatlardaki istikrarsızlık nedeniyle sözleşmeli üretimin yapılamaması,


78

• İthalat ve ihracat ticaretindeki istikrarsızlıkların üretimi olumsuz etkileyerek sözleşme yapılamaması,

• Fiyatlardaki istikrarsızlık nedeniyle sözleşmeli üretimin yapılamaması,

• Finansman ihtiyacı,

• Lisanslı depoculuk için yüksek sermaye gerekmesi,

• Özel lisanslı depolara finans sisteminin güven duymaması ve desteklememesi,

• Elektronik ürün senetlerinin tam olarak uygulamaya geçirilememesi,

• Belirli bölgelerde kümelenmiş sektörün ortak strateji oluşturamaması

• Tüketimi artırmaya yönelik çalışmaların azlığı,

• İthal ürünlerin toplumda damak tadını bozmuş olması,

• Bilgi kirliliği ve yanlış bilgilendirme,

• Üretim alanlarının küçük ve üretim miktarının küçük ölçekli olması,

• Tüccar-sanayicinin lisanslı depo üzerinden mal ticaretinin yapılmaması,

• Pazara sunulan ürünlerde tek tip standart ürün olmaması,

• Baklagil üretiminde birim alana gelirin diğer ürünlere göre az olması,

FIRSATLAR

• 2016 yılının “Dünya Bakliyat Yılı” olarak açıklanması,

• Büyüyen ve gelişen pazar yapısı,

• Tüketicilerin alım güçlerinin artması,

• Tüketicilerin ürünlere ulaşmasının daha kolay olması,

• Yerli ürünlerin DNA markörlerinin belirlenebilmesi ve baklagillerde kullanılabilmesi,

• Mahreç işaretlerinin ve uluslararası ürün belgelendirme standartları(ISO 17065, ISO 17021) gibi dünyada kabul görmüş kalite ve standardizasyon uygulamalarının Türkiye’de de başlamış olması,

• Gıdalara yönelik olarak risk esaslı rutin denetimlerinin yapılması, tüketicilerin güvenilir gıda tüketmesinin sağlanması için ALO 174 gıda hattı ve BİMER in olması,

TEHDİTLER

• Üretim planlaması yapılamadığından ortaya çıkan arz açığı ve buna bağlı olarak görülen fiyat dalgalanmalarından üreticinin etkilenmesi,

• Üreticiden tüketiciye perakendeci zincirinin iyi kurulamaması,

• AB ülkelerinin iç pazarlarını korumak amacı ile uyguladığı kotalar ve zaman zaman yükselen gümrük vergileri,

• Türk parasının döviz karşısındaki değişimi,

• Yeterli üretim olmaması,


79

SORUNLARIN ÇÖZÜMÜNE YÖNELİK STRATEJİLER/POLİTİKALAR • Yasal düzenlemelerin hazırlanması ve hayata geçirilmesi,

• Alt yapı yatırımlarının desteklenmesi,

• Firmaların pazarlama iletişim kanalları hedeflerinin iyi oluşturulması (yeni ürün hakkında bilgi verme, talep yaratma, ürünün kullanım sıklığı, tüketiciyi bilinçlendirme, tüketici sadakati oluşturma, firma imajı oluşturma),

• Siyasi destek sağlanması,

• Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından ilan edilen “2016 Dünya Bakliyat Yılının” Türkiye için bir fırsata dönüştürülerek, üretimi ve tüketimi artıracak pazarlama stratejilerinin oluşturulması,

• Satış olgusu dışında ürünlerin rekabetini artıracak, Türk Baklagili markasını oluşturacak yeni pazarlama yaklaşımlarının geliştirilmesi,

• Kaliteli üretimin teşvik edilerek, uluslararası standartlara uygun üretimin geliştirilmesi ve pazara sevki,

• Kendine yeterlilik ve sürdürülebilirlik yanında ihracatı geliştirme açısından desteklerin artırılarak devam ettirilmesi,

• Baklagillerin, hububat ve yağlı tohumlar gibi alternatif ürünlerle rekabet şansının artırılabilmesi için çiftçilerde farkındalık oluşturulması,

• Sektörde yapılan ithalatların yerli üretime zarar vermeyecek, aynı zamanda tüketicilerin geleneksel damak tadını kaybetmesini engelleyecek şekilde gerekli tedbirlerin alınması,

• Yemeklik baklagil piyasalarını fiyat istikrarına kavuşturacak politikaların yürütülmesi ve paydaşlar arasındaki koordinasyonun etkinleştirilmesi,

• Coğrafi işaret ve mahreç yanında, yerli üretim baklagillerin menşeinin tespiti amacıyla DNA Markörlerini belirlenmesi ve kullanımın teşvik edilmesi,

• Uluslararası ürün belgelendirme standartlarının (TSE ISO 17065 vb.) sektörde etkin olarak kullanılması,

• Üretimin yeterli düzeye gelmesi ile birlikte, lisanslı depoculuğun geliştirilmesi, bu amaçla geçiş döneminde depo kiralama ücretlerinin sübvanse edilmesi,

• Sektörün tüm taraflarının bir araya geldiği baklagil konseyi aktif şekilde çalışmalıdır.

• Sektörün etkin bir pazarlama sistemine kavuşması için ürün ihtisas borsasının oluşturulması ve elektronik ürün senetleri ile ticaretin yaygınlaştırılması,

• Belirli bölgelerde doğal olarak kümelenmiş sektöre yönelik ortak stratejilerin oluşturulması,

• Bakliyat sektöründe AR-GE ve inovasyon çalışmalarına desteklerin artırılması ve yaygınlaştırılması.

• Tüketimi artırmaya yönelik politikalar dikkate alındığında;

• Yemeklik baklagillerin pazarlamasında üretici ve tüketicileri bilinçlendirecek, tüm kesimlerde farkındalık yaratacak kamu spotlarının hazırlanması, bu çalışmalarda gençlerin ve çocukların hedef kitle olarak alınması,

• Baklagillerin katma değer yaratacak yeni ürünlere dönüştürülmesi (bezelye unu, nohut unu, fasulye unu, nohutlu ekmek),


80

• Geleneksel baklagil yemeklerinin, tüketimini artıracak endüstriyel üretimlerinin yapılması ve yaygınlaştırılması (mercimek köftesi, humus, vb),

• Hazır gıda sanayinde baklagil kullanımının özendirilmesi ile yaygınlaştırılması perakende zincirde ürünlerin yer alması,

İZLEME VE DEĞERLENDİRME GÖSTERGELERİ• İhracat ve ithalat göstergeleri,

• İGEME kayıtları,

• ÇKS kayıtları,

• Araştırma Enstitüsü kayıtları,

• Firma kayıtları,

• Üretici Birlikleri kayıtları,

PAYDAŞLARBu işin ilgilileri

• Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı,

• Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı,

• IGEME,

• Yerel Yönetimler,

• Medya,

• Çiftçi Organizasyonları (Üretici Birlikleri, Dernekler, Ziraat Odası ve Kooperatifler),

• Üniversiteler,

• Kalkınma Ajansları,

• Çiftçiler,

• Özel sektör ve uluslararası kuruluşlardır.

Kırsal alanda yemeklik tane baklagiller üretiminde finansman ve pazarlama konusunda girişimciliğinin yaygınlaştırılması için paydaşların katılımcılığında gruplarla çalışılması, kaynakların etkin kullanımında devletin yol gösterici olması yanında destek ve teşvikleri girişimciliğin sürdürülebilirliğini sağlayacaktır. Bazı alanlardaki yasal yetersizlikler veya yasal altyapının varlığına rağmen bunların uygulanmasındaki yetersizlikler de etkin işlemeyen pazarlama organizasyonuna zemin oluşturmaktadır. Ayrıca, Türkiye’deki üretici birlikleri ve örgütlerinin ürün pazarlamasındaki paylarının artırılması büyük önem arz etmektedir. Zira bunların pazarlamada ki payı artar ise pazarlama araçları ve teknolojilerinin kullanım düzeyleri de artacaktır.


81

SONUÇ BİLDİRGESİVE

ÇALIŞTAYDAN GÖRÜNTÜLER


82

ÇALIŞTAY SONUÇ BİLDİRGESİTürkiye’nin önemli bir baklagil üretim merkezi olan Konya’da Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı

öncülüğünde, Sağlık Bakanlığı, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı, çiftçiler, tüccarlar, sanayiciler, ihracatçılar, üniversiteler ve araştırma enstitülülerinin içerisinde yer aldığı sektörün tüm paydaşlarının katılımıyla 5-6 Mart 2014 tarihleri arasında “Yemeklik Baklagil Çalıştayı” düzenlenmiştir.

Konya Valisi Muammer EROL ve Bitkisel Üretim Genel Müdürü Mevlüt GÜMÜŞ’ün açılışını yaptığı çalıştayın ilk gününde, öğleye kadar yemeklik baklagil sektörünün mevcut durumu tüm yönleriyle ortaya konulmuştur. Bu çerçevede; Dünya’da ve Türkiye’de Yemeklik Baklagil Sektörüne Bakış, Türkiye’de Yemeklik Baklagil Önemi ve Yetiştiriciliği, Konya’da Yemeklik Baklagil Sektörü ve Sağlıklı Beslenme İçin Baklagil Tüketimi konularında sunumlar yapılarak çalışma grupları öncesinde katılımcılar konu hakkında bilgilendirilmiştir.

Çalıştay programı doğrultusunda Bakliyat Yetiştiriciliği ile Bakliyat Pazarlaması ve Tüketimi Çalışma Grupları şeklinde iki ayrı çalışma grubu oluşturulmuştur.

Bakliyat Yetiştiriciliği Çalışma Grubunda; sertifikalı tohum kullanımı, hastalık ve zararlılar ile mekanizasyon başlıkları altında değerlendirmeler yapılmıştır.

Bakliyat Pazarlaması ve Tüketimi Çalışma Grubunda ise sözleşmeli üretim, pazarlama, finansman, lisanslı depoculuk, ürün ihtisas borsası, beslenme alışkanlıkları ve tüketimi artırmaya yönelik çalışmalar başlıkları altında değerlendirmeler yapılmıştır.

BAKLİYAT YETİŞTİRİCİLİĞİ ÇALIŞMA GRUBUSelçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü Öğretim Üyelerinden Prof. Dr. Mustafa

ÖNDER’in moderatörlüğünde, Bakliyat Yetiştiriciliği Çalışma Grubu aşağıdaki tespitlerde bulunmuştur.

• Öncelikli olarak, yemeklik baklagil üretimini artırmaya yönelik politikaların geliştirilmesi,

• İyi tarım uygulamaları, organik tarım vb. üretim sistemlerini baklagil yetiştiriciliğinde yaygınlaştırarak, sektörün rekabet üstünlüğünü sağlayıcı, girdi maliyetlerini azaltıcı çalışmaların yapılması,

• Baklagillerde hastalık ve zararlılar ile mücadeleyi sağlamak üzere entegre ürün yönetim sistemlerinin oluşturulması ve uygulamaya geçirilmesi,

• Baklagillerin, hububat ve yağlı tohumlar gibi alternatif ürünlerle rekabet şansını artıracak destekleme politikalarının uygulanması,

• Nadas alanlarının daraltılmasına yönelik çalışmalarda, nohut ve mercimek ekiminin kontrollü olarak yapılması,

• Baklagillerde, sertifikalı tohum üretim ve kullanımının yaygınlaştırılması,

• Tohum seçiminde yüksek verimli çeşitler yanında kalite özelliklerinin de dikkate alınarak yöreye uygun çeşitlerin teşvik edilmesi,

• Araştırma-yayım- çiftçi bağının güçlendirilmesi,

• Baklagil yetiştiriciliğinde, mekanizasyon kullanımını yaygınlaştırmak üzere kırsal kalkınma desteklemelerinde sektöre öncelik verilmesi,

• Desteklemelerde münavebenin aranılmasına, bu münavebe sisteminde baklagillere öncelik verilmesi,

• İşletme büyüklüğünden kaynaklanan yapısal sorunların çözümüne yönelik olarak arazi toplulaştırma çalışmalarının hızlandırılması, toplulaştırmanın tamamlandığı alanlarda parçalanmanın (miras vb) önüne geçilmesi.


83

BAKLİYAT PAZARLAMASI VE TÜKETİMİ ÇALIŞMA GRUBUSelçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü Öğretim Üyelerinden Prof. Dr. Cennet

OĞUZ moderatörlüğünde, Bakliyat Pazarlaması ve Tüketimi Çalışma Grubu aşağıdaki tespitlerde bulunmuştur.

Üretimi artırmaya yönelik politikalar dikkate alındığında yemeklik baklagillerin pazarlamasında;

• Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından ilan edilen “2016 Dünya Bakliyat Yılının” Türkiye için bir fırsata dönüştürülerek, üretimi ve tüketimi artıracak pazarlama stratejilerinin oluşturulması,

• Satış olgusu dışında ürünlerin rekabetini artıracak, Türk Baklagili markasını oluşturacak yeni pazarlama yaklaşımlarının geliştirilmesi,

• Kaliteli üretimin teşvik edilerek, uluslararası standartlara uygun üretimin geliştirilmesi ve pazara sevki,

• Kendine yeterlilik ve sürdürülebilirlik yanında ihracatı geliştirme açısından desteklerin artırılarak devam ettirilmesi,

• Baklagillerin, hububat ve yağlı tohumlar gibi alternatif ürünlerle rekabet şansının artırılabilmesi için çiftçilerde farkındalık oluşturulması,

• Sektörde yapılan ithalatların yerli üretime zarar vermeyecek, aynı zamanda tüketicilerin geleneksel damak tadını kaybetmesini engelleyecek şekilde gerekli tedbirlerin alınması,

• Yemeklik baklagil piyasalarını fiyat istikrarına kavuşturacak politikaların yürütülmesi ve paydaşlar arasındaki koordinasyonun etkinleştirilmesi,

• Coğrafi işaret ve mahreç yanında, yerli üretim baklagillerin menşeinin tespiti amacıyla DNA Markörlerini belirlenmesi ve kullanımın teşvik edilmesi,

• Uluslararası ürün belgelendirme standartlarının (TSE ISO 17065 vb.) sektörde etkin olarak kullanılması,

• Üretimin yeterli düzeye gelmesi ile birlikte, lisanslı depoculuğun geliştirilmesi, bu amaçla geçiş döneminde depo kiralama ücretlerinin sübvanse edilmesi,

• Sektörün etkin bir pazarlama sistemine kavuşması için ürün ihtisas borsasının oluşturulması ve elektronik ürün senetleri ile ticaretin yaygınlaştırılması,

• Belirli bölgelerde doğal olarak kümelenmiş sektöre yönelik ortak stratejilerin oluşturulması,

• Bakliyat sektöründe AR-GE ve inovasyon çalışmalarına desteklerin artırılması ve yaygınlaştırılması.

Tüketimi artırmaya yönelik politikalar dikkate alındığında;

• Yemeklik baklagillerin pazarlamasında üretici ve tüketicileri bilinçlendirecek, tüm kesimlerde farkındalık yaratacak kamu spotlarının hazırlanması, bu çalışmalarda gençlerin ve çocukların hedef kitle olarak alınması,

• Baklagillerin katma değer yaratacak yeni ürünlere dönüştürülmesi (bezelye unu, nohut unu, fasulye unu, nohutlu ekmek),

• Geleneksel baklagil yemeklerinin, tüketimini artıracak endüstriyel üretimlerinin yapılması ve yaygınlaştırılması (mercimek köftesi, humus, vb),

• Hazır gıda sanayinde baklagil kullanımının özendirilmesi ile yaygınlaştırılması perakende zincirde ürünlerin yer alması.


84


85


86


87


88

yemeklİk baklagİller · 2015-01-30 · sap ve tanelerinde bulunan proteinlerin hazm olunabilir...

Documents