Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Yeni Osmanlca Trkce Szlk60 000 BalqTuruz-Tebriz-2012

1

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

A

"1928 senesinde alnan Trk alfabesinin ""a"" harfi, Osmanlcadaki elif ve ayn harflerine yakn bir ses verir."

Ab b b ve ecdd b A'ba b Aba

Kusur, ayp, noksanlk. su. Analar, babalar, dedeler. (Eb. C.) Babalar, pederler. * Mc : Mridler, ileri gelenler. Arlklar, ykler, mes'uliyetler. * Sandk. babalar, atalar. Ekseriyetle ynden yaplm, bol giyimli bir libas, elbise. (Peygamber Efendimiz de (A.S.M.) bu libas giyerlerdi.)

Aba' aba Abab bab Ab'ab

Kaba, ahmak kii. ynden yaplm kaba kuma. (Abb) Suyu nefes almadan imek. * Ik, nur, ziy. Otu bol olan yerler, ayrlar, otlaklar, mer'alar. Taze civanlk. * briim hal. * Da tekesi. * Yumuak ynden yaplan kisve.

Ab'b bd Abad A'bad Abadan

Uzun boylu kimse. * Gzel huylu ve sabrl adam. ebedler, sonsuz gelecek zamanlar. Ebedler. Sonsuz gelecek zamanlar. Kleler. f. Mmur, en. mr edilmi.

2

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Abad

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Bayndrlk, mmurluk, enlik. * mar edilmi olan. * Hindistan'n Devlet-bad ehrinde ipekden yaplm bir yaz kad.

Abdile Abdile-i seb'a

Abdullah isimli sahabeler. Mehur olan yedi Abdullah isimli sahabe-i kiram (R.A.) (Abdullah bn-i Abbas, Abdullah bn-i mer, Abdullah bn-i Mes'ud, Abdullah bn-i Ravha, Abdullah bn-i Selam, Abdullah bin Amr bin As, Abdullah bin ebi Evf (R.A.) (Asr- saadette Abdullah ismiyle anlan ikiyz yirmi sahabe-i kiram hazert vard.)

Abajur Abak Abakiye Abal bal Abalet Abam Aba-pu bar Abat Abb Abbas

Fr. Lamba siperi. cab etmek. Lzm olmak. * Yapmak. Lzm olmak. * Yapmak. * Zahmet. Da kili. Develer. Arlk. iman kimse. f. Aba giyen, dervi. * Fakir. (Bi'r. C.) Kuyular. Su kuyular. * f. Hesap defteri. Koltuk altlar. Ik, nur, ziya. * Gzelleme. Resul-i Ekrem Aleyhissaltu Vesselmn amcalarndandr ve Mekke'nin fethinde Mslman olmutur. * Arslan, gazanfer.

Abbas

Resul-i Ekrem'in (A. S.M.) amcas Hz. Abbas'n neslinden gelen veya ayn slleden gelenlerin kurduklar devlete mensup olan.

Ab-berin

f. Akarsu ve elle kenarlarnda suyun tazyikle akmasndan meydana gelen ii oyuk kovuk.

Ab-came

f. Su kab.

3

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ab-era Abd f. Kahvalt.

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

"Kul, kle, Allah'n kulu. Mahluk, insan. Hizmeti. (Hr'n zdd). ""Abd kelimesi Allah'n baz isimleriyle birletirilerek erkek isimleri meydana getirilir. Abdullah (Allah'n kulu). Abdulbki (Ebedi olan Allah'n kulu) gibi. Bu isimleri tayan insanlar buna lyk olmaya almaldrlar."""

abd abdal Abdal

kul, kle. dnya ile ilgisini kesen mnev makam sahibi kii. t. Safdil, ahmak, bn. * Afganistan'da yayan bir Trk kavminin ad, bu kavimden olan kimse. * Anadoludaki baz gebelerin ad ve bunlardan olan kimse. * Dervi, ermi, kalender. Kendini Allah'a adam. Ona teslim olmu, bu yolda ile ekmi kimse. (Bak : Ebdal)

Abdan

(Ab. dan) Bahe kovas, bahe sulamaya mahsus szgeli kova. * Sidik kesesi, mesane.

Abdar

f. Parlak. * Salam vcudlu. * Su veren hizmeti. * Mc : Ter u tze, tap taze.

Ab-dest

f. Namaz ve sair dini ibadetler iin usulne uygun olarak, el, az, burun, yz, dirseklere kadar kollar ve topuk kemii zerine kadar ayaklar er defa ykamak ve kulaklara, baa ve enseye meshetmektir. * Azarlama, paylama.

abdest Abdestan Abdest-hane abdiyet Abdiyet

su ile temizlik ibadeti. f. Su ibrii, abdest ibrii. f. Ayak yolu, hel. * Abdest alacak yer. kulluk. Kulluk. * Kul olduunu bilerek dininde, emredildii zere ibdet ve itaatte bulunmak.

4

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Abdulaziz

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

32. Osmanl Padiahdr. Hilfeti (Hi: 1277-1293) seneleri arasndadr. Mithat Paa ve arkadalar tarafndan bilek damarlar kesilerek ehid edilmitir.

Abdulhamid ll

(mi: 1842-1918) 34' nc Osmanl Padihdr. 33 yl saltanatta kalm olan bu efkatli Sultan,slmiyete son derece bal idi. Yksek bir siyaset adam ve devlet ilerini bizzat takibeden bir zatt. Memlekette bolluk ve refah te'min iin alt. (R.Aleyh)

Abdulkadir Abdulkadir-i geylan Abdulkahir-i crcan

Allah'n kulu. (Bak: Geyln) (Bak: Crcan) "Ashab- Kiram'n fakih ve mctehidlerindendir. Resul-i

Abdullah ibn-i abbas (r.a)

Ekrem'in (A.S.M.) amcasnn oludur. Ashb- Kirm arasnda mmtaz bir mevki'e hizdir. Sahih-i Buhari'de mezkr olduu zere Resul-i Ekrem (A.S.M.), Abdullah hakknda : ""lhi onu dinde fakih kl ve kitabn ona ret!"" diye dua buyurmutu. Bu li duaya mazhariyetinden dolay zamann en bilgin ahsiyeti olmutu. Resul-i Ekrem'in (A.S.M.) hadislerini ezberlemekte, tefsir, hadis, fkh ve feriz gibi yksek ilimlerde esizdir. Hz. mer ve Osman'n (Radiyallah anhma) hilfetleri zamannda mftlk vazifesini if ediyordu. Kur'ann tefsirindeki mstesna kudretinden dolay Habr-lmme, Tercemn-l-Kur'an, Sultan-l-Mfessirin gibi yksek lkablarla Ashab ve Tabiin arasnda hret buldu. 1640 hadis rivyet etmitir. Hicretin 68. ylnda 70 yanda olduu hlde Tif'de ebed hayata kavumutur. (R.A.)" Abdullah ibn-i mer Bi'setten bir yl nce dodu. Hicri yetmi tarihinde Haccc- Zalim'in emri ile ehid edildi (R.A.) Sahabe-i Kirmn ileri

5

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

gelenlerinden ve Resul-i Ekrem Aleyhissalat Vesselmn ok ballarndan ve dima onun ahlkn yaamaa alanlardand. Hz. mer Radyallah Anh'n olu idi. Hilfet ve Valilik ilerine hi karmad. Mttaki, cmert, kanaat sahibi, halim bir zat olup kendini dnyaya balamas ihtimali olan bir mal olsa derhal onu sadaka verir veya hediye ederdi. (R.A.) Abdullah ibn-i zbeyr Ebu Bekir-i Sddk'n kz Esma'nn oludur. Muhacirlerden ilk doan ocuk olup cesaret, ecaat, ibadet ve takvas ile mehurdur. Zbeyr ibn-i Avvam'n oludur. Yezid'in saltanatn kabul etmedi ve Mekke'de dokuz sene halifelik yapt. 73 yanda ehid edildi. (R.A.) Abdullah Allah'n kulu. * Bu isim Resul-i Ekrem Aleyhissalt Vesselmn mbarek ve erefli isimlerindendir. nk, Allah'a itaat ve ibadette, kulluk yapmada devaml ve en ileride olup btn mrlerinde Cenab- Hakka maddi manevi btn hltnda itaatttan ayrlmamtr (A.S.M.). Hem muhterem babasnn ad da Abdullah'tr. Abdurrahman bin avf Aere-i mbeereden ve ok fedakar olan Sahabelerdendir. lk mslman olan sekiz kiiden birisidir. Btn ihya-y din iin olan muharebelerde ok fedakrlkta bulunmu, birisinde yirmibir yerinden yaralanmt. Bir gazada oniki diini birden kaybetmiti. Medine'ye ve Habeistan'a hicret edenlerdendi. ok zengin idi. Bir defa otuz kleyi birden azad etmiti. Hicri 31 tarihinde 71 yanda vefat etti. Abe Abe' Abece Abed Abede aret, alamet. * Cemaat, topluluk. Kymet. Ehemmiyet. Meta'. Ahmak kimse. Hay etmek. Arlanmak. * Hm etmek, kzmak. * Uyuz hastal. (bid. C.) badet edenler. bidler. Tapanlar.

6

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Abede-i esnam bek Abeket

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

f. Puta tapanlar. Putperestler. Heykele ba eenler. Sulu, su dolu olan eyler. * ban. * Civa. (Hg). (C.: Abekt) Tne, az ey. * Tuluk iinde kalan ya bakiyyesi. * Ekmek paras. * Ylan ba dedikleri ufack aka boncuk.

Abel A'bel

(C.: Abl) Yass ve enli yaprak. (C: A'bile) ok sert ta ki, krmz, beyaz veya siyah renkli olur. * Talk da.

Ab-endam Ab-endaz Aberasyon Aberat Abes

f. Gzellik. Gzel endam. Su mhendisi. Fr. Sapma. (Abre. C.) Gz yalar. Oyuncak kabilinden faydasz ve bo amel. Lzumsuz ve gayesiz i. Tesadfi. (Bak: Gaye)

abes Abese irca

sama, gayesiz, hikmetsiz, gereksiz. "Mantk ve matematikte bir isbat eklidir. Bir hkmn doruluunu isbat iin, bu hkm inkr eden dier hkmn yanll isbatlanr. Mesel: Allah'n varlnn inkr edilmesinin imknszln veya abesiyetini gstermek, Allah'n varln isbat yollarndan biridir. Bu, ""Abese irca"" yolu ile isbat eklidir."

Abese suresi

Kur'an- Kerim'de sekseninci surenin ismi olup, Mekke-i Mkerreme'de nazil olmutur. Saliha Suresi, Sefere Suresi de denilir.

Abese Abesiyat abesiyet Abesiyyun

(Abs. den) ehresini att, sureti kerih oldu (melinde). (Abes. C.) Faydasz ve bo eyler. abeslik, samalk. "Kinatn ve hdiselerin ba bo, faydasz ve gayesiz, kendi kendine, Haliksz olduuna inanmak isteyen btl yoldaki felsefeciler.

7

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Zamanmzda Ekzistansializm ""Varoluculuk"" ad altnda yeniden ortaya kan bir varlk ve hayat felsefesidir. ki kola ayrlmtr. Bunlardan uluhiyeti inkr edenler, hayatn, varln ve insann var oluunu abes ve gayesiz sayan ehl-i dallet frkalarndan biridir. Hristiyanlk dnyasnda bunlara kar kan ikinci ksm ise: Allah'a inanlmazsa hereyin abes olacan, bu sebeple Allah'a inanmann zaruriliini mdafaa etmektedirler.(Kinat abes ve gayesiz itikat eden felsife-i abesiyyun gibi kendilerini babo, hikmetsiz, gayesiz, vazifesiz, Haliksz m zannediyorlar? Acaba gzleri kr olmu, grmyorlar m ki, kinat batan aaya kadar hikmetlerle mzeyyen ve gayelerle msmirdir. Ve mevcudat, zerrelerden gnelere kadar vazifelerle muvazzaftr. Ve evamir-i lahiyyeye msahharlardr.S.)" Abey-seran Ab-gah Feslien. * iddetli emir. er ve mekruh nesne. * Bir dikenli aa. Fr. Havuz, kk gl, su biriken yer. * Tb : Karnn kaburga kemikleri kkrda ve ksa kaburgalar altnda olan ksm. Br. Ab-gine Ab-gir Ab-hane Abher Ab-hurde Ab- bisten Fr. Billur. * Ayna. * Kln. * Gz ya. * ie, srahi, kadeh. f. Suyun biriktii yer, havuz. * Dokumaclkta kullanlan fra. f. Abdest bozacak yer. Hel, tuvalet. Nergis iei, * Dolu kap. f. Su ien. Nebatlarn beslenip bymesi iin zaruri olan su ve yamur. * Gebelie sebep olan su, meni. Ab- adlet Ab- bde-reng Ab- beste Ab- cier Doruluun ve adaletin feyz ve bereketi. Kanl gz ya. Buz. * Mc : Billur, sra. Cier suyu. * Gz ya.

8

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ab- em Ab- dehn Ab- hayat Gz ya. Az suyu, salya.

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

"Kan. Ebed hayata sebep olan hayat suyu (diye tbir edilen) bu kelime, edebiyatta : ""ok gzel ifde, ltif sz, parlaklk, letfet"" mnalarnda geer. * Tas : Ak- hakiki, ak- ilhi, ilm-i ledn, mrifetullah'tan kinayedir. b- Hzr, b- hayvan, b- beka gibi isimlerle de sylenir."

Ab- hufte Ab- hurden Ab- kevser Ab- leziz Ab- musaff Ab- revan Ab- ry Ab- or Ab- yah Ab- zen

Durgun su. * Buz. * Billur. * Knnda bulunan kln. me suyu. ilir su. Kevser b- hayat. Kevser letfeti. Leziz, tatl su. Temizlenmi, tasfiye edilmi su. Saf su. Akar su. * Kalpteki ferahlk. Yz suyu, eref, haysiyet, nmus. Ac su. * Gz ya. Buzlu, souk su. f. Kk havuz. * Su birikintisi. * Yumuak, ltif szlerle hatr alan ve bu manda emir. (Bak : Avzen)

bhayat Abk bkevser Ab Abid bid Abd Abidane

hayat suyu. Sebebsiz olarak sahibi yanndan kaan kle.* Civa. (Hg) Kevser adl cennet havuzunun suyu. f. Ayva. * Suda yaayan ve suda meydana gelen. * ok mvi. f. Kvlcm. ibadet eden. Kullar. Kleler. f. Kul olarak, ibdet edene yakr surette.

9

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk bidane Abidat- islmiye A'bide abide Abide ibadet eden gibi.

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

slm medeniyeti antlar. (Abd. C.) Kleler. Abid. ant. Uzun mddet dillerde destan olup kalan beliye ve dhiye. * Bir milletin trihinde byk bir deeri hiz olan vak'a. * Fesahat ve belgat dolaysyle benzeri sylenemeyen iir. * Tarihte yksek ve hkim bir mevkide olan vak'alar veya bykleri yaatmak iin yaplan bina. * Azametiyle, gzelliiyle insan hayrete uratan mebani. (Sleymaniye ve Ayasofya cmileri gibi.) Uzun mddet yayan edeb, ilmi, sinai eserler. * Gemi devirlerden kalma tarihi veya bedii kymeti olan binalar, kaleler ve harabeleri. * Dikilmi stunlar ve bunlarn zerindeki resimler, naklar, yazlar. * Abidenin arapadaki manas bizdekinden bakadr: Kendisinden nefretle, hayetle bahsolunan, uzun mddet dillerde destan olup kalan dhiye ve beliyyeye denir. (Trk slm Ansiklopedisi)

Abidev Abil

Abide gibi. Abideyi andran, bideye benzeyen ekilde. Koyun, at ve deve gibi hayvanlara iyi bakan. * ayrda otlayarak suya muhta olmayan hayvan.

Abile Abir

f. Su zerindeki kabarck. * Sivilce. ban. (Ubur'dan) Bir yerden geen, giden yolcu. Geen. * Hz. brhimin (A.S.) dedelerinden birisinin ad.

Abis Abse Abist Abisten

Denizlerdeki dokuzbin metreyi geen derinlikler. (C: Abayis) Tarhana. f. Gebe, hmile. f. Gizli, gizleme. * Gebe. * Diilik.

10

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Abisten Abihor

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

f. Hmilelik, gebelik. f. Hayvan sulama yeri. * me kab. * Dinlenmek iin ksa bir duraklama, teneffs. * Gnlk yiyecek.

Abitgh Abiy Abiye Abkame

f. Gizlenecek yer, gizli yer. Ksmet, nasib, rt ile yzn rten, utanga kz veya kadn. f. Anadolunun baz dou illerinde ve Badat'da yaplan, turu veya salataya benzer bir eit yiyecek maddesi. * Eki hamurdan piirilerek sirkeye konulan ve turu olarak kullanlan bir gda maddesi.

Abkar

"Mutlaka kusuru olmayan. Kmil. * Bir kavmin seyyid ve erifi, efendisi. Beer san'at olmayan. * ok gzellik. * Bir nevi dek.(Abkari: Esasen abkar'e mensub demektir. Ebu Suud ve sair tefsirlerin beyanna gre Abkar: Arabn zu'mnce bir Cin beldesinin ismidir ki, Arablar acib grdkleri her eyi ona nisbetle tavsif ederek abkar derler. Mu'cem-l Bldan'da u tafsil mezkrdur: Abkar; dolu, yani buluttan inen donmu sudur. Ve demilerdir ki, cinnin skin olduu bir arzdr. Meselde: ""Keennehm cinn-i abkar: sanki abkar cinni gibi"" denilir...Bazlar da demitir ki: Abkarinin asl; vasfna hrs ile rabet olunan her eye sfattr. Bunun da esas; nk Abkar'da deme ve saire naklar yaplrd. Onun iin her iyi ey Abkar'a nisbet edilirdi.)"

Ab-kend Ab-ke Ab-kur Abl Abla'

f. Havuz, dere, su geidi. f. Delikli kevgir. * Su eken, sucu, saka. * Kadeh sunucu. f. Lm ukuru. Pisliin akt yol ve delik. Kaln, byk nesne. * Bkmek. Ak nesne. * Beyaz ta.

11

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ablise Abluka

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

f. Tarlaya tohum atan, ekinci. tl. Etrafn sarp hrile alkasn kesme. Bahren muhasara, denizden kuatma.

abluka Ablukay bozmak Ablukay kaldrmak Ab-nak Abone

kuatma, etrafn evirme. Muhasara hattn yarp gemek. Muhasaray brakmak. f. Sulu, slak, nemli. Fr. Gazete ve dergi gibi yaynlara pein para vererek muayyen bir zaman iin mteri olan kimse.

Abonman

Fr. Bir imalt ile mteri arasnda dzenli satn alma iin yaplan anlama.

Aborda

tl. Deniz teknelerinin rhtma, iskeleye veya baka bir tekneye yanlamasna yanamas.

Abr

Rya tabir etmek. D yormak. * Ya aktmak. Sudan veya baka yerden gemek. * Sylemeden bir eyi dnmek.

Abra

Bir dei-tokuta ste verilen ey. * Teraziyi ayarlamak iin hafif gelen kefesine konulan arlk.

Abran Ab-rane Abra

Alayan, alayc. f. Su borularna ve su yollarna bakan mhendis. Alaca benekli at. * Klorofil azlndan dolay ak renkte lekeleri olan bitki yapra.

Abre Abs Absal Ab-svar Ab

Gz ya. Kurumak, katlamak. f. Bahe, koru, park. f. Su stnde yzen. * Sudaki kabarck. Salh. * Hsn. bdet. * Gaflet.

12

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ab-ar Ab-inas Abt Abu Abus abus Abv Ab-vend Ab-yar Ab-yar

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

f. elle, su akarken kard ses, rlt. f. Sudan anlyan. * Gemi klavuzu. Yalan, bhe uyandrc hareket. f. Nilfer iei. atk ehreli. ask yzl. Yz eki. somurtan, surat asan. Yzn gzel olmas. Nizaml olu. (Bak: Ta'biye) f. Marapa, bardak, su kab. f. Sulayan. * Mc: Bereketlendiren, feyizlendiren. f. (Asl mns sulama ise de, lisanmzda yalnz mecazi mnsiyle baz eski nesir yazarlar tarafndan kullanlmtr). Yardm, itimat.

Ab-yr-i himmet

Korumak iin yaplan yardm, himmet yardm.

Ab-yr-i himmetinizle Himmetiniz yardmyle, himmetiniz sayesinde. Ab-zen Ac Ac'ac Acac Ac'ace Acafet Acaib acaib Acaibat Acib-i seb'a-i lem f. Kk havuz. * Banyo. Fildii. * Dolu kap. ar. Toz. * Ttn. * Bulut. * Duman. Uzun uzun armak. Zayflk. elimsizlik. (Acib. C.) artacak ve hayret verici eyler. artc, acayip. Normale zt eyler. Acib eyler. Dnyann yedi tane alacak, acaib eyi. (in seddi bunlardan biridir.) Acaiz Acak (Acuze. C.) Kocakarlar. htiyar kadnlar. f. Toprak.

13

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Acal Acalit A'cam Acam Acan Acar Acasa Acb

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

(Ecel. C.) Eceller. lmler, vdeler. Yourt. (Acem. C.) Acemler. ranllar. * Arab olmayanlar. (Ecme. C.) Meelik, kamlk, aalklar. f. Polis: Emniyet mensubu (Ecr. C.) Sevaplar, cretler, mkfatlar. * Kiralar. Deve srs. "Kuyruk sokumu. ""Us'us"" denilen kk kemik. Her eyin kuyruk dibi ve nihyeti. Ftiha-i hilkat olan kk kemik.Acb-z zeneb diye Hadis-i erifte ismi geen ve insann kuyruk sokumundaki en kk kemik.(Kur'n- Kerim'de ""Sure: 30. yet: 27"" Yani: ""Sizin hairde ideniz, dirilmeniz, dnyadaki hilkatinizden daha kolay, daha rahattr."" Nasl ki bir taburun askerleri istirahat iin dalsa, sonra bir boru ile arlsa, kolay bir surette tabur bayra altnda toplanmalar, yeniden bir tabur tekil etmekten ok kolay ve ok rahattr. yle de bir bedende birbiri ile imtiza ile nsiyet ve mnasebet peyd eden zerrat- esasiyye, Hz. srfil'in (A.S.) suru ile Hlik- Zlcellin emrine ""Lebbeyk"" demeleri ve toplanmalar aklen birinci icaddan daha kolay, daha mmkndr. Hem btn zerrelerin toplanmalar belki lzm deil. Nveler ve tohumlar hkmnde olan ve hadisde ""Acb-z zeneb"" tbir edilen ecza-i esasiyye ve zerrt- asliyye ikinci ne'e iin kfi bir esastr, temeldir. Sni-i Hakim beden-i insanyi onlarn stnde bina eder. S.)(Arkada! Zhire nazaran, hairde, eczay asliye ile ecza-y zide birlikte iade edilir. Evet, cnb iken trnaklarn, salarn kesilmesi mekruh ve bedenden ayrlan herbir cz'n bir yere gmlmesi snnet olduu ona iarettir. Fakat tahkike

14

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

gre, nebatatn tohumlar gibi ""Acb-z-zeneb"" tbir edilen bir ksm zerreler, insann tohumu hkmnde olup, hairde o zerreler zerine beden-i insan nev nema ile teekkl eder. ..)" acb acbzzeneb Acc Acc(e) Accac aceb A'ceb Aceb kuyruk sokumundaki kk kemik. lmden sonra diriliin tohumu saylan madde. Yksek sesle haykrma, * Grlt karma. Deveyi dme. Kalabalk. Frtnal, rzgrl. * Grltl. acaba, hayret. ok acyib. Pek tuhaf olan. Taaccb, ama, hayret. * Garib, ho, ltif ve ndir-l vcud olduundan bir ey iin inkr ve istirab etme hli. A'ceb-l acib Aced A'cef A'cel Acele ok acib ve gln olan. Kuru zm. nce, zayf. Daha acele, en abuk. * Acele eden kii. abuk, abukluk. Bir ii abuk yapmaya ve abuk bitirmeye alma, ivedilik. Acem Acemne Acemceme Aceme Arap olmayan, iranl. f. Acemlere yakr suret. Yabanc gibi. (C: Acemcemt) Kuvvetli, muhkem deve. (C: Acemt) ekirdek. * ekirdekten biten hurma aac. * Sert ve salam ta. A'cem acemi Acem Aceme mensub. * Arapay iyi konumayan. Dilsiz. * Beceriksiz. iin yabancs, tecrbesiz. Tecrbesiz. * Yabanc. * Yeni. Mbtedi.

15

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Acemistan Acemiyan Acente f. ran lkesi.

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

f. (Acemi. C.) ranllar. Acemler. * Acemiler, tecrbesizler. (Acenta) ing. Bir vapur irketinin her iskeledeki memuru. * Bir irket veya idarenin dier memleketteki vekili. * Memur veya vekilin memuriyeti ve idarehanesi.

A'cez Aceze aceze acb Acib Acb

En ciz. ok kudretsiz. * Mak'ad etli ve yumru olan. (ciz. C) cizler. * Dknler, zayflar. cizler, gszler. benzeri grlmeyen, artc. Hayret veren. alacak ey. alan ve hayret uyandran ey. Benzeri grlmeyen. Garib. Taaccb olunan ey.

Acbe

Allm surette olmayan. ok hrika. Acib ve garip, hayret verici, alacak ey.

Acibe-i hilkat

Her zaman yaratlan ekilden farkl olarak yaratlm olan. (Mesel: Normalinden ok fazla byk csseli veya ayakl olmak gibi)

Acic cil cil

Sesi ykseltmek. acele eden. Aceleci. * Acele eden. Hemen. * Derhal. Pein. * abuk. * Fk: Dnya.

Acil cilane cilen cilen Acin Acin

Sonraya braklm. Bir vdeye bal. * Ahiret. f. Acele edene ait. Acele olarak. * imdiki zamana ait. acele olarak. Acele olarak. Serian, derhal, mstcelen. Rengi ve tad deimi pis su. Hamur gibi yourulmu, macun kvamnda.

16

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Aciniyet aciniyyet Acir Aci Aciyy(e)

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Mcun halinde olma. Hamur gibi yourulmu olma. mcun halinde olma, yourulmuluk. Elindekini bakasna kiralayan. Kiraya veren. f. me, souktan me. (c: Acy) Anas ldnden, baka kimsenin style beslenen ocuk. * Anas stn vermeyip yemei rettii ocuk.

ciz ciz cizn cizne

Beceriksiz. Eli ermez. Kabiliyetsiz. Gc yetmez olan. gsz. (ciz. C.) cizler, beceriksizler, zayflar, gszler. "f. ciz olarak. Beceriksizce. Tevzu ile. (Alak gnlllk ifdesi iin sylenir) ""Allah'a kar kusurlarn bilen bir m'min cizne ancak Allah'tan rahmet diler."""

cizane cize cizem ciziyyet Acled Aclez Acm Acm Acn A'cube acbe acul Acul Aculne

gszce. gsz. gszm. Acizlik, beceriksizlik, kabiliyetsizlik. * Fakirlik, tevzu. Yourt. Kavi, salam nesne. (C: Ucum) Be yana girmemi deve. * Kuyruk dibi. * Isrmak. nce fikirli. Akll, anlayl. Yourma. Ma'cun kvamna getirme. (Bak : U'cube) alacak ey. aceleci. ok acele eden sabrsz. Acele edene yakr suretde.

17

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk aculiyet Aculiyet Acur acelecilik.

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Acelecilik. Sabrszlk. Kabakgillerden bir hyar cinsi. st hafif olukludur. Bazlar tylce olur.

Acuz(e) acze Acuze-i emta Acr

ok yal kadn. Kocakar. * Kl. * arap. * Srtlan. gsz kocakar. Sa aarm kocakar. Younluk, semizlik, besililik. * Youn. * Her nesnenin hacmi ve cssesi olmak.

Acr Acs Acz Acv Acve(t) Acz

Kiremiti, tulac. Almak, kabzetmek. * Gecenin sonu. (C.: Acz) her nesnenin dibi, kk ve sonu. * Yay kabzas. ocua st iirmek. Medine-i Mnevvere hurmalarndan bir eit, iyi hurma. "Beceriksizlik. ktidarszlk. Kuvvetsizlik. Gszlk. Yapamamak. * Zarardan korunmak gcnn olmamas. * Bir eyin geri taraf. (nsandaki kusur sonsuz olduu gibi, acz, fakr ve ihtiyacna da nihayet yoktur. nsana tevdi edilen alk ile nimetlerin lezzetleri tebrz ettii gibi: nsandaki kusur, kemalat- Sbhniyye derecelerine bir mirsaddr. nsandaki fakr, gna-i rahmetin derecesine bir mikyastr. nsandaki acz, kudret ve kibriysna bir mizandr. nsandaki tenevv- hcat, env- niam ve ihsanatna bir merdivendir. yle ise ftratndan gaye ubudiyettir. Ubudiyet ise, dergah- izzetine kusurlarn ""Estafirullah"" ve ""Sbhnallah"" ile ilan etmektir. M.N.)"

acz Acza'

gszlk. Dbr byk kadn. * Kumdan ylm yksek tepe.

18

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Acz-alud aczld Acze Acz-mend Acz-mend Aalya Aar

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

f. cizlik, kuvvetsizlik, gszlk. gszlkle kark. (C.: Acyiz) Her nesnenin sonu. * Kadn dbr. Acizlik, mahviyet shibi. f. cizlik, iktidarszlk. Fakr. yun. Fundagillerden, gzel iekli bir bitki ve iei. f. tah amaya yarayan turu v.s. * nili yokulu yer. * Kartrlm, birletirilmi.

A Ak Akc Ad d

(Bak: Zviye) Cil, perdah, lostra. Cil ve perdah veren sanatkr. Hud aleyhisselmn kavmi. Hz. Hud Peygambere (A.S.) isyan ettiklerinden gazab- lhiyyeye urayan ve helk olan, Yemen tarafnda yaam bir kavmin ad.(irk ve kfr cinayeti, kinatn btn kemaltna ve ulvi hukuklarna ve kudsi hakikatlarna bir tecavz olduu cihetledir ki, ehl-i irk ve kfre kar kinat kzyor ve semavat ve arz hiddet ediyor ve onlarn mahvna ansr ittifak edip, kavm-i Nuh (Aleyhisselam) ve d ve Semud ve Fir'avun gibi ehl-i irki bouyor, gark ediyor. $ yetinin srriyle cehennem dahi ehl-i irk ve kfre yle kzyor ve kzyor ki, paralanmak derecesine geliyor. .)

da A'da Ada

dmanlar. En zlim, en ok dmanlk eden. Etraf su ile evrili kara paras. * Etraf yollarla evrili arsa ve binalar takm.

db u erkn

Edebler, kaideler ve rknler. Ahlk ve terbiye kaideleri.

19

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk db

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

"(Edeb kelimesinin ouludur.) Usul, yol, yordam, davran kaideleri, terbiye. Ahlk ve terbiyenin gerektirdii konuma ve hareket tarz. Adaba uymayanlara edepsiz denir.""Edipler edepli olmal"" yani yazarlar, edebiyatlar dine, ahlka ve terbiyeye uymal. Aksi halde edebiyat adna lyk olamazlar, edepsiz olurlar.(Snnet-i Seniyyenin meratibi var. Bir ksm vciptir, terkedilmez. O ksm, eriat- Garr'da tafsiltiyle beyan edilmi. Onlar muhkemattr. Hibir cihette tebeddl etmez. Bir ksm da, nevfil nevindendir. Nevfil ksm da iki ksmdr. Bir ksm, ibadete tbi Snnet-i Seniyye ksmlardr. Onlar dahi eriat kitablarnda beyan edilmi. Onlarn tayiri bid'attr. Dier ksm, ""db"" tabir ediliyor ki, Siyer-i Seniyye kitablarnda zikredilmi. Onlara muhalefete, bid'a denilemez. Fakat db- Nebevi'ye bir nevi muhalefettir ve onlarn nurundan ve o hakiki edebden istifade etmemektir. Bu ksm ise (rf ve dt), muamelt- ftriyede Resul-i Ekrem Aleyhissalt Vesselmn tevtrle malum olan harektna ittiba etmektir. Mesel: Sylemek dbn gsteren ve yemek ve imek ve yatmak gibi hltn dbnn dsturlarn beyan eden ve muaerete taalluk eden ok Snnet-i Seniyyeler var. Bu nevi Snnetlere ""db"" tabir edilir. Fakat o dba ittiba eden, dtn ibadete evirir. O dbdan mhim bir feyz alr. En kk bir dbn mrt, Resul-i Ekrem Aleyhissalt Vesselm tahattur ettiriyor; kalbe bir nur veriyor. Snnet-i Seniyyenin iinde en mhimi slmiyet almetleri olan ve eire de taalluk eden Snnetlerdir. eir, deta hukuk-u umumiye nev'inden cemiyete ait bir ubudiyettir. Birisinin yapmasyle o cemiyet umumen istifade ettii gibi, onun terkiyle de umum cemaat mes'ul olur. Bu nevi eire riya giremez ve iln edilir.

20

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Nfile nev'inden de olsa, ahs farzlardan daha ehemmiyetlidir. Snnet-i Seniyye, edebdir. Hibir mes'elesi yoktur ki, altnda bir nur, bir edeb bulunmasn! Resul-i Ekrem Aleyhissalt Vesselm ferman etmi: $ Yni : ""Rabbim bana edebi, gzel bir surette ihsan etmi, edeblendirmi."" Evet Siyer-i Nebeviyyeye dikkat eden ve Snnet-i Seniyyeyi bilen, kat'iyyen anlar ki: Edebin envn, Cenab- Hak, Habibinde cem'etmitir. Onun Snnet-i Seniyyesini terkeden, edebi terkeder. L.)" db db- milliye db- muaeret edepler, ahlk kurallar. Millete ait edep ve terbiyeler. Beraber yaayta, ho ve slmca yaama ve geinme usulleri. Peygamberin (A.S.M.) snnetine uygun olan hareket. nsanlara kar edebli olma, insanca ve slmca yaama db. Adba dair snnet-i peygamberiyeye uymak.(... ki cihann rahat ve selmetini iki harf tefsir eder, kazandrr: Dostlarna kar mrvvetkrne muaeret ve dmanlarna sulhkrne mumele etmektir. M.) db- umumiye A'dad Adahi Adahik Adak Adakk A'dal Adal Adalat adale Umumi ahlk kaideleri. nce ve ksa kollu adam. (Udhiye. C.) Kurbanlar. (Udhuke. C.) akalar, gln eyler. Nezredilen ey. (Bak: Nezr) nce, dakik. (dl. C.) Eitler, denkler, msaviler. Gm az olan para. (Adale. C.) Adaleler. kas.

21

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Adale

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Tb: Bedenin hareketini icra eden ve birbirinden, ince bir perde ile ayrlan sinirli et ksmlarndan her biri. Hepsine birden et (Lahm) tbir edilir.

Adalet

"Zulm etmemek. Herkese hakkn vermek ve lyk olduu mumeleyi yapmak. Mahkeme. Hak kanunlarna uygunluk. Hakszlar terbiye etmek. nsaf. Mdelet. Dd. Cenab- Hakk'n emrini emrettii ekilde tatbik etmek. Suluya Allah'n emrini icra etmek.(Adlet iki ktr. Biri mbet, dieri menfidir. Msbet ise; hak sahibine hakkn vermektir. u ksm adlet; bu dnyada bedahet derecesinde ihtas vardr. nk her eyin istidat lisaniyle ve ihtiyac- ftr lisaniyle ve ztrar lisaniyle Ftr- Zlcell'den istedii btn matlubatn ve vcut ve hayatna lzm olan btn hukukunu mahsus mizanlarla, muayyen llerle bilmahede veriyor. Demek adletin u ksm, vcut ve hayat derecesinde kat'i vardr. kinci ksm menfidir ki: Hakszlar terbiye etmektir. Yni, hakszlarn hakkn, tzib ve tecziye ile veriyor. u k ise; endan tamamiyle u dnyada tezahr etmiyor. Fakat, o hakikatn vcudunu ihsas edecek bir surette hadsiz iarat ve emarat vardr. Ezcmle: Kavm-i d ve Semud'dan tut, t u zamann mtemerrid kavimlerine kadar gelen sille-i te'dib ve tziyne-i ta'zib, gayet li bir adletin hkmran olduunu hads-i kat'i ile gsteriyor. S.) (Bak: Ftih Sultan Mehmed)"

adalet Adlet-i ilhiye Adlet-i izafiye

hak sahibine hakkn vermek, doruluk. Allah'n adaleti. "zafi adalet veya adlet-i nisbiye de denir. Kll'n selmeti iin, cz' feda eden adalet usuldr.(Cemaat iin ferdin hakkn nazara almaz, ""ehven-er"" diye bir nevi adalet-i izfiyeyi yapmaa alr. Fakat

22

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

adalet-i mahza kabil-i tatbik ise ""adalet-i izafiye""ye gidilmez, gidilse zulmdr. M.)" Adlet-i mahza Adaletin tam hakikisi, tam adalet. (Adlet-i mahza ile adalet-i izafiyenin izah udur ki: $ yetin mna-y iarisi ile : Bir msumun hakk, btn halk iin dahi ibtal edilmez. Bir fert dahi umumun selmeti iin feda edilemez. Cenab- Hakkn nazar- merhametinde hak, haktr. Kne byne baklmaz. Kk byk iin iptal edilemez. Bir cemaatin selmeti iin bir ferdin rzas bulunmadan hayat ve hakk feda edilmez. Hamiyet nmna, rzas ile olsa o baka meseledir. M.)(... Adlet-i lhiyenin tam mns ile tecelli etmesi iin hare ve Mahkeme-i Kbr'ya lzum vardr ki, biri cezasn, dieri mkfatn grsn. ..) Adaletkr Adletkrane adaletname Adaletpenah adaletperver adaletullah Adall adall Adam f. Adaletli, insafl, adalet sahibi. f. Adletlice. Adalet sahibine yakr ekilde, insafl ve hakl surette. mahkemeye davet yazs. f. Adletli. adaletsever. Allahn adaleti. ok sapk, ok dallette. iyice saptm. nsan. * Erkek kii. * Birinin tarafn tutan kimse. * yi ve terbiyeli yetimi insan. Adamet Adan Ahmaklk, aklszlk. Deniz kenar.

23

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Adaptasyon

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Fr. Tatbik etme ii. Bir eyin bir bakasna gre ayarlanmas. Bir canlnn, yaad muhite uymas ii. * Yabanc dilde yazlm bir eseri yerli adlar ile ve yerli hayata uydurarak evirme.

Adapte Adarr A'das dt dat Adavet

Fr. Adaptasyonu yaplm, tamamlanm. En zararl. (Ades. C.) Mercimekler. detler, alkanlklar. detler. (Bak: det) "Husumet, dmanlk. Kin. buz. Garaz.(Advet ve muhabbet, nur ve zulmet gibi zttrlar. kisi, mna-y hakikisinde olarak beraber cem olmazlar. Eer muhabbet, kendi esbabnn rhaniyetine gre bir kalbde hakiki bulunsa, o vakit advet mecazi olur; acmak suretine inklb eder. Evet mmin, kardeini sever ve sevmeli. Fakat fenal iin yalnz acr. Tahakkmle deil, belki ltufla slahna alr. Onun iin nass- hadis ile: "" gnden fazla, m'min m'mine ksp kat- mkleme etmeyecek."" Eer esbb- advet galebe alp, advet, hakikatyla bir kalbde bulunsa; o vakit muhabbet meczi olur; tasannu ve temelluk suretine girer. M.)"

adavet adavetkrane Aday Adb Adcem Add dd add

dmanlk. dmancasna. (Bak: Namzed) Kl. * Kesmek. * Svmek.* Yardmc. Eri burunlu. Hesablamak. Saymak. Saylmak. tibar etmek. Kuvvet, salbet. sayma.

24

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Addar addetmek Addetmek de

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Denizci, gemici taifesi. saymak. Saymak. tibar etmek. ttihaz etmek. det kelimesinin arabca terkiblerdeki ksalm ekli. Mesel: Harikulde, alelde, fevkalde.

A'deb

Erkeklerden arkada ve yardmcs olmayan. * Bir boynuzu krk hayvan.

aded Aded Adeden Aded A'del dem

say, tane. Say. Tane. Rakam. Miktar. Say bakmndan, sayca. (Adediye) Adede yani miktar ve rakama, sayya mensub. (Adil. den) Adletli, ok doru. "nsan. lk insan ve ilk peygamber (A.S.)Allah ilk insan olarak dem'i, sonra ei Havva'y yaratmtr. Bugnk insanlar onlardan treyip oalmtr. Baz dine tbi olmyanlar, insann maymun soyundan bir hayvandan trediini iddia ederler. Bu iddia kastldr, nki ilm isbat yaplamamtr. Lboratuarlarda kk canllar zerinde yaplan almalar gstermitir ki, canlnn genetik yapsnda meydana gelen deiiklik sonucu treyen yeni canl, ana-babasndan daha mkemmel deil; dejenere olmu, soysuzlam, bozuk bir ekil almtr. nsan ise en mkemmel mahluktur. Kald ki bu gne kadar bir canlnn deiip baka bir canl haline geldiini kimse grmemitir. Bugnk maymunlar da hl insan olmamlardr. Bugnn psikoloji ve felsefi antropolojisi insann mahiyete, zce hayvandan farkl olduunu kabul etmitir. $ Yani: Cenb- Hak, dem'i (A.S.) btn kemaltn mebadisini tazammun eden li bir ftratla tasvir etmitir ve

25

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

btn malinin tohumlarna mezraa olarak yksek bir istidat ile halketmitir ve mevcudat ihata eden ulvi bir vicdan ve ihatal on duygu ile tehiz etmitir; ve bu meziyet sayesinde, btn hakaik- eyay retmeye hazrlamtr, sonra btn esmay kendisine retmitir. dem'i halketti, tesviye etti, cesedine nefh-i ruh etti, terbiye etti, sonra esmy tlim etti ve hilfete namzed kld. Sonra vakta ki dem'i melikeye tercih etmekle rchan mes'elesinde ve hilfet istihkaknda ilm-i esm ile mmtaz kld. ..)(Hz. dem'in (A.S.) Cennet'ten ihrac ve bir ksm beni-demin Cehennem'e idhali ne hikmete mebnidir?Elcevap: Hikmeti, tavziftir... yle bir vazife ile me'mur edilerek gnderilmitir ki, btn terakkkiyat- mneviye-i beeriyenin ve btn istiddt- beeriyenin inkiaf ve inbisatlar ve mhiyet-i insaniyenin btn Esm-i lhiyeye bir yine-i cmia olmas, o vazifenin netayicindendir. Eer Hz. Adem Cennette kalsayd; melek gibi makam sbit kalrd, istiddt- beeriye inkiaf etmezdi. Halbuki yeknesak makam shibi olan melikeler oktur, o tarz ubudiyet iin insana ihtiya yok. Belki hikmet-i lhiye, nihayetsiz makamat kat' edecek olan insann istidadna muvafk bir dr- teklifi iktiza ettii iin, melikelerin aksine olarak mukteza-y ftratlar olan mlum gnahla Cennet'ten ihra edildi. Demek Hazret-i Adem'in Cennet'ten ihrac, ayn- hikmet ve mahz- rahmet olduu gibi; kffarn da Cehennem'e idhalleri haktr ve adlettir. M.) (Bak: Terakkiyat)" Adem adem ademabd ilk insan ve ilk peygamber. yokluk, olmama, bulunmama. ebediyyen yok olma.

26

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Adem-bd ademld Adem-i abesiyyet Adem-i basiret Adem-i dikkat Adem-i emniyet Adem-i hric

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

f. Yokluk. Yokluk alemi. yoklukla kark. Abes olmay. Faydasz ve bo olmamak. Basiretsizlik, grszlk. Dikkatsizlik. Emniyetsizlik. Gvensizlik. "lm-i lhide mevcud olup, maddi vcudu olmayan.(Adem-i mutlak zaten yoktur; nk bir ilm-i muhit var. Hem daire-i ilm-i lhnin harici yok ki, bir ey ona atlsn. Dire-i ilim iinde bulunan adem ise, adem-i hricidir ve vcud-u ilmiye perde olmu bir nvandr. Hatta bu mevcudat- ilmiyeye baz ehl-i tahkik ""A'yan- sbite"" tabir etmiler. yle ise, fenaya gitmek, muvakkaten haric libasn karp, vcud-u mneviye ve ilmye girmektir. Yani, hlik ve fani olanlar, vcud-u hricyi brakp; mhiyetleri bir vcud-u mnevi giyer, dire-i kudretten kp dire-i ilme girer. M.)"

Adem-i ihtilf Adem-i iktidar Adem-i imkn Adem-i inkr Adem-i istima' Adem-i itat Adem-i itikad Adem-i itilf Adem-i ittifak Adem-i kabul

Birlik. Beraberlik. Uyuma. Anlama. ktidarszlk. Gszlk. Kuvvetsizlikten gelen hastalk. mknszlk. Mmkn olmay. nkr etmeme. nkrszlk. Huk: Mahkemede dvann dinlenmemesi. tatsizlik, emri dinlememek. tikatszlk. lfetsizlik, anlamazlk. ttifakszlk. Uyumazlk. sbat tasdik etmemek. ek, hkmszlk. man hkmlerini lkaydlkla karlamak, nefy ve inkr etmek, kabul etmemek, gz

27

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

kapamak gibi chilne bir hkmszlk. Bir terk, bir cehl-i mutlak. (Kabul etmemek bakadr. nkr etmek bakadr. Adem-i kabul, bir lkaydlktr, bir gz kapamaktr ve chilne bir hkmszlktr. Bu surette, ok muhal eyler onun iinde gizlenebilir. Onun akl, onlarla uramaz. Amma inkr ise: O adem-i kabul deil, belki o kabul- ademdir, bir hkmdr. Onun akl, hareket etmeye mecburdur. M.) (Bak: Kabul-i adem) Adem-i kifyet Adem-i merkeziyyet Kifyet etmeme, kfi gelmeme, yetmezlik. Bir idri taksimattaki paralarn (vilyet, belediye ve ky) muayyen hususlarda kendi kendilerine idare yetkileri. Bir yere bal olmakszn veya bir yerden idare edilmeksizin olan muamele. Btn ksm ve ubelerin kendi kendilerini idare tarz. Adem-i mes'uliyet Mes'uliyetsizlik, sorumsuzluk.

Adem-i mevcudiyyet Yokluk. Olmama. Adem-i muvafakat Adem-i mblt Adem-i mdhale Adem-i msade Adem-i salhiyet Adem-i srf Adem-i tahayyz Rz olmay, muvfakat etmeme. Dikkatsizlik. Karmamazlk. zinsizlik, msaadesizlik Salhiyetsizlik, yetkisizlik. Yokluk. Mutlak yokluk. Bolukta yer kaplamamak. Mekndan mnezzeh olu. Yer ile bal olmamak. Hacmi olmay. Adem-i takayyd Kaytszlk. Bir eye bal olmay. Kymet vermemek. zerine almamak. Adem-i ta'kib Adem-i te'diye Takibsizlik. * Huk: Muhakemeye lzum grmemek. Borcunu dememe.

28

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk dem Adem adem ademistn demiyn demiyt ademiye demiyet ademiyet demiyyet dem-k ademnma Ader Ades adese Adese

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

nsanlardan olan, insana it, insana dair ve mteallik. Yoklua ait. Ademle ilgili (Bak: Vukut) yoklukla ilgili, olmama. yokluk lkesi. (dem. C.) nsanlar. (Adem. C.) Yokluklar. Ademler. yoklukla ilgili. insanlk. yokluk. nsanlk. Namuslu bir insana yakr hl ve tavr. f. Adam ldren, katil. yokluk gsteren. ok su. (C. Ads) Mercimek. mercek. Mercimek. * Mercek. Uza yakn veya yakn uzakta grmee yarayan drbn veya mikroskop cam.

Adese-i ayniyye Adese-i mtekarib Ades det det

Gzleme mercei. Yaknlatran mercek. Mercimee benziyen ey. grenek, alkanlk. Usul, grenek, allm davran. Huy, tabiat. Toplumda nesiller boyunca uyulan ve kamuoyunda (umum efkrda) sayg ve meyyideye sahip hareket kaideleri (Sosyoloji). slm cemiyetinde detler de slm olur, slma uygun olur. Mslman, slma aykr

29

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

detlere uymaz. Cemiyetin yabanc detlerle bozulmamasna gayret gsterir. Adet det olduu zere, her vakitki gibi, alelde. Baya surette, di bir suretle. Dpedz. deta Adeten det-i agnm detullah sanki. Grenek ekliyle, det olarak. Kei ve koyunlar iin alnan vergi. "(Snnetullah da denir.) Tabiatta canl cansz btn varlklarn nasl hareket edeceklerini belirliyen Allah'n emirleri, O'nun koyduu deimez dzen. Mesel oksijenle hidrojenin birlemesinden su meydana gelir. Ik, geldii aya eit bir a ile yansr ki, bunlar birer detullahdr. ""detullah"" yerine ""tabiat kanunu"" demek yanltr.(... Esbab- tabiiyyenin ss-l-esas hkmnde olan cz- lyetecezzadaki kuvve-i czibe ve kuvve-i dfiann ictimalarnn hortumu zerinde bir muhaliyet damgas var. Fakat caizdir ki, herbir eyin esas zannettikleri olan cezb, def, hareket, kuva gibi emirler, dtullahn kanunlarna birer isim olsun. Lkin kanun, kaidelikten tabilie ve zihnlikten hriclie ve itibarden hakikata ve letiyetten messiriyete gememek artyla kabul ederiz. M.N.)" detullah Adevn (adv) Adf Adgs Adgsu ahlm Adh Adham Allahn yaratklardaki kanunlar. Sr'atle komak. Yemek. (Dags. C.) Desteler, demetler. * Kark ryalar. * Kark sylentiler. Kark rylar. Tbire demeyen rylar. Kurbanlar. Kuluk vakti kesilen kurbanlar. Kuluk vakti. (Bak: d) Youn, kaba. * ri csseli adam.

30

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk di d

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

baya, aa, sradan. stnlk fark olmayan. Kymetsiz. * Her zamanki. * d kavmine id.

Adid dih Adihe dil

Hasm. * Arkada. * Isrma. Bir srmlk lokma. (Bak: Add) Sihirbaz. * Soktuu saat ldren ylan. Bhtan, yalan. "(dile) Adlet eden. Allah'n emirlerini noksansz tatbik eden. Doru. Doruluk gsteren. Adlet sahibi. (Bak: Adlet)(Mesel bir hkmdr- dil, ihkak- hak iin mazlumlarn hakkn zlimlerden almakla ve fakirleri kavilerin errinden muhafaza etmekle ve herkese mstahak olduu hakk vermekle lezzet almas, iftihar etmesi, memnun olmas; hkmdarln ve adaletin bir kaide-i esasiyesi olduundan elbette Hkim-i Hakim, Adl-i dil olan Zt- Hayy- Kayyumun btn mahlukatna, hususan zihayatlara ""hukuk-u hayat"" tabir edilen erait-i hayatiyeyi vermekle.. ve hayatlarn muhafaza iin onlara cihazat ihsan etmekle ve zaifleri kavilerin errinden Rahimane himaye etmekle.. ve umum zihayatlarda bu dnyada ihkak- hak etmek nev'i tamamen; ve hakszlara ceza vermek nev'i ise, ksmen srr- adletin icrasndan olmakla.. ve bilhassa Mahkeme-i Kbr-y Hairde adalet-i ekberin tecellisinden hasl olan ve tabirinde ciz olduumuz uunt- Rabbaniye ve mani-i kudsiyedir ki, kinatta bu faaliyet-i daimeyi iktiza ediyor. L.)"

Adil dilne dilane diliyet

E, denk, akran, benzeri. lde, miktarda eit olan. Adalet sahibi bir adama yakr surette. dilce. dillik.

31

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Adm Adm-l imkn Adm-n nazr din dine di diyat suresi

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Mlik ve sahib olmayan. Yok olan. Bireyi olmayan. Fakir. mknsz. Olamaz. Ei, benzeri olmayan. Esiz. Benzersiz. Otlakta bulunan dii deve. Cuma gn. f. Ate, nar. Kur'an- Kerim'in 100. suresinin ismi olup, Medine-i Mnevvere'de nzil olmutur.

diyat

(di. C.) Her zaman meydana gelen hrikulde ve birer mu'cize-i kudret olmakla beraber, insanlarca allm olduundan kuymeti bilinmeyen hdiseler. * Kymetsiz eyler. (Kur'an, yetleriyle insanlarn nazarn me'lfatlar olan eylere eviriyor. yetler, necimler gibi lfet perdesini deler, atar. nsann kulandan tutar, ban edirir. O lfetin altndaki havrk-ul dt mu'cizeleri o diyat ierisinde gsterir. M.N.)

diyt

(Adiv. den ism-i faildir) Hzla komak, seyirtmek. (At, deve v.s. koanlarn hepsine tlak olunabilir.) * Mc: Dmanlk, zulm. * Dima muharebeye koup hcum eden cemaat. * Uzaklk. (Kamus)

diyt diyt- umr diye diyen diyye diyyet Adk adl

her zaman olagelen allm eyler. Gnlk iler, her zamanki deersiz iler. (C: diyat) Gaza yolunda seirten at. Her zamanki gibi. Adice. Fevkalde olmayarak. tiyad edilmi. Allm. Adilik. Aalk. Vurmak, darp. hak gzetme, tarafsz hkm, doruluk.

32

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Adl Adla'

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Mni olmak. Men etmek. (Azla') (Dl'. C.) Kaburgalar. * Mat : Geometrik ekillerin kenarlar, say kkleri.

Adl

Adlete mensup, adletle alkal, ilgili.* Sultan II. Bayezid'in iirlerinde kulland mahlas.

adl Adliye

adaletle ilgili. "Mahkeme. Muhakeme ileriyle uraan daire. (Adliyede, adalet hakikat ve mracaat eden herkesin hukukunu bil-tefrik muhafazaya, srf hak namna almak vazifesi hkmettiine binaendir ki; mam- Ali (RA), hilafeti zamannda bir yahudi ile beraber mahkemede oturup, muhakeme olmular. .)"

adliye Adl-penah Adm

adalet yeri, mahkeme binas. Adletin barnd yer, adlete snan kimse. (C: dm) Yay tutama. * Deve kuyruu. * Saban eii ki, ucunda demiri vardr. * Harman savurduklar yaba.

Admer Adn Adrah Adras Adrefut Adrenalin

Arslan. * edit, iddetli. * Bel. * irkin yzl iman kadn. cennette bir blm. f. Yldrm. * Gkgrlts. * imek. (Drs. C.) Arka diler, diler. Kelerden byk bir hayvan. Fr. Tb: Bbrek st salgsndan karlan bir hormon. Sentetik olarak da yaplr. Damar daraltmak ve kanamay nlemekte kullanlr.

Adreng Adret Adub

Fr. Keder, mihnet, sknt. Kalar olmayan kimse. Yardmc.

33

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Adud

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Paz. Kolun omuzdan dirsee kadar olan ksm. * Mc: Yardmc. stinadgh.

Adude Adud Adul Advv advv Advv-i cn Advv-i kadim Advv-d din

Yumuaklk. Tazelik. Paz kemii ile ilgili. Gemici, mellah. Dman, hasm. dman. Can dman. Eski dman. Din dman.(Hem kfrannzla yle bir Mlik-i Zlcell'in memleketinde isyan ediyorsunuz ki, ibdndan ve cnudundan yleleri var ki, deil sizin gibi kck ciz mahluklar, belki farz- muhal olarak da ve arz byklnde birer advv- kfir olsaydnz arz ve da byklnde yldzlar, ateli demirleri, uvazl nhaslar size atabilirler, sizi datrlar. Hem yle bir kanunu kryorsunuz ki, o kanun ile yleler baldr, eer lzum olsa arznz yznze arpar, glleler gibi kreniz misill yldzlar stnze yadrabilirler. S.)

Adv Adva Advan Adya'

Yelmek. Seirtmek. * Hazrlamak. Hastalk bakasna bulamak. ok koan kimse. Boynuzu ufak koyun. * Nebiyyi Zin Aleyhisselam Efendimizin devesinin ad.

Adye Afa' Afaf Af'af

Kouculuk, dedikoduculuk. * Yalan sylemek. * Svmek. Eek spas. (Affet) Temiz olma. Masumiyet. Gnahszlk. Devedikeni aacnn yemii.

34

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Afaif fk Afak

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Namus, rz ve iffet sahibi, erefli kadnlar. ufuklar, taraflar, ynler. Ufuklar. Yerle gn birletii gibi grnen uzak dire. * Etraf. Cihetler. * Mc: Gr ve dn snrlar. (Zdd: Enfs'dr.)

Afakgir fk Afak

Ufuklar tutmu, leme yaylm, yi, ok mehur. dmzda olanlar. Kinat ve iindeki hdiselere id. Nefsin haricindeki leme dair. * Kymetsiz szler ve meseleler. (Enfsinin zdd.) (Objektif)

Afar

Arap diyarnda ok olan bir yeil aa. * Hurma aacn islah etmek. * Katksz ekmek yemek.

Afaret Afarit Afaroz ft Afat Afat- semaviye

frite, eytan, kt niyet. (frit. C) eytanlar. fritler. (Bak: Aforoz) afetler, bellar. Afetler. (Bak: Afet) Semavi fetler. Allah tarafndan insanlar ikaz ve ceza iin verilen bel ve musibetler.

Afaz

Fr. Tb: Organlarda bir ileme bozukluu olmad halde, fikri kelime ile anlatamamak hli.

Afen Afend A'fer Afer Aferca Aferide ferin

rme, prsme. Yemein kokmas. (Bak: Ufunet) f. Harp. Kavga. Pek beyaz. * Beyaz krmzlna galip olan geyik. Toprak. Yer. Arz. * Ekin suladklar vaktin evveli. Yaramaz huylu. (C: Aferidegn) f. Yaratlm, mahluk. beenme sz.

35

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Aferin Aferin-hn Aferna' Afes A'fes fet Afet A'fet Afetzede

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

f. Beenmek, alk, yaa, varol. * Yaratan, yaratc. "f. ""Aferin"" diyen." Arslan. * Kuvvetli deve. Burun erilii. plak, uryn. baa gelen zc hl. Bel. Musibet. Byk felket. Dhiye. * Mc: Son derece gzel. En g sey. * Pek aklsz. * Peltek konuan. Kekeleyen. (C: Afetzedegn) f. Bir musibete, bir belya ve bilhassa yangn, zelzele gibi bir felkete uram.

Afetzedegn Aff Afgan Af

(Afetzede. C.) f. Afete, belya, felkete uramlar. ffet, namus. ffetli olmak. Nefsini haramdan men'etmek. Afganistan. Afgan krall, Afganistan milleti. Silen, silinmi. Affeden, balayan. * Affedilmi, balanm. * Yalvaran. * Uzun sal. * Tencere altnda artaya kalan.

afif Afif

iffetli, namuslu, temiz. Temiz. Gzel. Nezih. ffetli ve namuslu olan. Haramdan saknan. * Mstakim.

Afifne Afik fil Afil

f. ffetlice. Temiz olarak. Nazif olarak. ok aptal. gurub eden, batan. Uful eden. Gurub eden. Batan. * Grnmez olan. Kaybolan. * Fni, geici.

Afiln (afiln)

(Afil. C.) Gelip geici, fni olanlar. * Gzden kaybolup gidenler. Uful edenler.

Afin

Affedenler.

36

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Afinite Afir Afire Afi Afitab fitb Afitb Afite fiyet Afiyet Afk Aflak Aforoz

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

(Affinite) (Bak: Ak- kimyevi) Gnete kum stnde kurutulan et. Komusuna bir ey vermeyen kadn. Fr. Duvar iln. f. Gne. * Mc: Pek gzel. * ok gzel yz. gne. Gnee it. * Gzellie dir. Dii koyun. Koyun gdc kz. esenlik, shhat ve selmet. Salk, selmet, shhatli olmak. Aklsz olmak. Szn tam sylememek. ok gevek ey. R. Papa tarafndan bir Hristiyann kiliseden karlmas, dinden hari addolunmas.

Afra' Afraze Afreye Afrue Afs Afsa Afsun

Beyaz kzllna galip olan geyik. * Ayn onnc gecesi. f. Nur. Aydnlk, k. * Kandil fitili. Horoz ibii. nsann ense sa. * Davarn aln sa. f. Un helvas. Hapsetmek. * Deve srmek. * Arkasna ayayla vurmak. Boynuzu ardna kayk koyun. (Efsun) f. By, sihir, tlsm. (Byclk yapmak ve byclere uymak, Mslmanlkta yasak ve gnahtr.)

Afar Afelil Aft Aftab

Avar kabilesini meydana getiren Trkmenlerin ad. Srtlan dedikleri canavar. * Yal, eti ve derisi sarkm kuru kadn. Pelteklikten sz zorlukla sylemek. Kekemelik. f. Gne. * Pek gzel ahs. * ok parlak ehre.

37

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Aftabe Aftb-gerdan Aftab-gerdek Aftab-gerdi Aftab-gir Aftb- kurey Aftab Aftab-perest Aftab-ru f. brik. Su kab.

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

f. Gneten korunmak zere baa giyilen ey. * Avc kulbesi. f. Kaya keleri. * Ayiei. f. Yer yz. * Kaya keleri. * Devaml gne gren yer. f. Gnelik, emsiye. * Gne gren yer. Hz. Muhammed (S.A.V.) Efendimiz. f. Gnelik, emsiye, tente. * Gnee ait, gnele ilgili. f. Nilfer iei. * Gnee tapan kimse. * Ayiei. f. Gne yzl, yz gne gibi parlak (gzel). * Sevimli, dilber. * Gnee kar olan (yer).

Afur afvkr Afvv afvv Afv

Bel kasrgas. affedici. Affeden, merhametli. affeden. "Balamak. Kusur ve gnh affetmek.(eytann mhim bir desisesi: nsana kusurunu itiraf ettirmemektir. T ki, istifar ve istiaze yolunu kapasn. Hem nefs-i insaniyenin enaniyetini tahrik edip, ta ki, nefis kendini avukat gibi mdafaa etsin; adeta taksiratndan takdis etsin. Evet eytan dinliyen bir nefis, kusurunu grmek istemez; grse de yz te'vil ile te'vil ettirir. ( $ )srryla: Nefsine nazar- rza ile bakt iin aybn grmez. Aybn grmedii iin itiraf etmez, istifar etmez, istiaze etmez; eytana maskara olur. Hazret-i Yusuf Aleyhisselm gibi bir Peygamber-i Alian, $ dedii halde nasl nefse itimat edilebilir. Nefsini ittiham eden kusurunu grr. Kusurunu itiraf eden, istifar eder. stifar eden, istiaze eder. stiaze eden, eytann errinden kurtulur. Kusurunu grmemek, o kusurdan daha byk bir

38

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

kusurdur. Kusurunu itiraf etmemek byk bir noksanlktr. Ve kusurunu grse, o kusur kusurluktan kar, itiraf etse, afva mstahak olur. L.)(nsann hayat- itimaiyesini ifsad eden bir desise-i eytaniye udur ki: Bir m'minin bir tek seyyiesiyle btn hasenatn rter. eytann bu desisesini dinliyen insafszlar, m'mine advet ederler. Halbuki : Cenab- Hak Hairde adlet-i mutlaka ile mizan- ekberinde a'ml-i mkellefini tartt zaman, hasenat seyyiata galibiyeti, malubiyeti noktasnda hkmeyler. Hem seyyiatn esbab ok ve vcudlar kolay olduundan bazen bir tek hasene ile ok seyyiatn rter. Demek bu dnyada, o adlet-i lhiyye noktasnda muamele gerektir. Eer bir adamn iyilikleri fenlklarna kemmiyeten veya keyfiyeten ziyade gelse, o adam muhabbete ve hrmete mstehaktr. Belki, kymetdar bir tek hasene ile, ok seyyiatna nazar- afv ile bakmak lzmdr. Halbuki: nsan, ftratndaki zlum damaryla, eytann telkiniyle bir zatn yz hasenatn bir tek seyyie yznden unutur, m'min kardeine advet eder, gnahlara girer. Nasl, bir sinek kanad gz stne braklsa; bir da setreder, gstermez. yle de: nsan garaz damariyle, sinek kanad kadar bir seyyie ile da gibi hasenat rter, unutur, m'min kardeine advet eder. nsanlarn hayat itimaiyesinde bir fesad leti olur. L.)" afv Afv-cu afvcyem Afv-i anil ceraha balama. Afv isteyen. Afv arayan. af diliyorum. "Huk: Kendisine cinayet yaplm olan kimsenin, yaralanmadan dolay malik olduu ksas, diyet veya hkmet-i adl; yani, ehl-i vukufca tayin edilen diyet hakkn caniye balamasdr."

39

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Afv-i anilkat'

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Huk: Azalarndan biri kesilen bir ahsn, buna karlk hak kazand diyet veya ksas davalarndan vaz gemesi.

afyon Afyon Agh

ila. Lt. Haha stnn birikmesinden ibaret bir madde. (Ageh) f. Haberdar. Uyank. Kalbi uyank. Malumatl. Basiretli. Vkf. Bilen.

gh Aghn Agh (ageh) Agal Agali Agande

haberli, uyank. (Agh. C.) f. Aghlar, bilenler, bilgililer. limler. f. Malumat, vukuf, haberdarlk. Uyanklk, teyakkuz, basiret. Darltma, kkrtma. * inemeden yutma. * Al. * Ar kovan. f. Kkrtma. * Bireye saldrmak iin kkrtma. f. Sucuk, yastk, minder gibi zorla doldurulmu olan eyler. * Bir eit zehirli olan haere, bcek.

Agarr Agarr-l eyym Agate Agavat Agayan Agaz Agba Agber Agbe Agbiya Agdef Agdiye Agel

ok scak gn. * Kendini beenmi. * Asil, licenb. * Beyaz. En scak gn. f. Bulam. (Aa. C.) Saray hizmetlerinde kullanlan harem aalar. Aalar. f. Balama. Mberet. Daha kt, en kt. * Daha koyu, en koyu. ok tozlu. Boz renkli. (Gabi. C.) Ahmaklar, gabiler. Uzun ve sarkk kulakl. (Gada ve Gda. C.) Yenip iilecek gdalar. (Bak: kal)

40

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk agel Agende-gu Ageste Agfer Agfer-l-gafirn Agrra Agin Agisna Agi Agiyye Aglak Aglal Aglaz Agleb sark.

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

f. Sz dinlemeyen, aldrmayan, alak ve hayrsz kimse. f. Islanm, slak.* Bulam. Mafiret eden, balayan, afveden. Afvedenlerin en ok afvedeni. (Allah). (Garr. C.) Tecrbesizler, safdiller, acemiler. * Marurlar. f. Dolu, doldurulmu. Bize imdad eyle, yardm ihsan eyle (melinde du.) f. liik, sarkk. * Uzatlm. ine su biriken ukur. (Galak. C.) Kilitler. * Kapal, anlalmaz eyler. Aalar arasnda akan su. (Bak: Egll) (Galiz. den) kaba ve galiz eyler. "Daha galib. ok kerre, ekseriya. ou. (""Aleben - Aleb"" eklinde de kullanlr.)"

Agleb-i hkem Agleb-i ihtimal Aglef Aglez Agma Agmad Agmak

Hakmlerin ou. Hakmlerin ekserisi. Byk bir ihtimal. Snnetsiz. * Sandkta kapal. * Mc: Katlam, duygusuz kalb. (Galiz. den ism-i tafdil) Pekok kaba ve galiz. Yldz. Yldz akmas. (Gmd. C.) Bak ve kl knlar. Yukar kalkmak, ykselmek, yukarya meyletmek. * Buhar olup yukar kalkmak, buharlamak.

Agmar Agmaz Agmaz-ul ayn

(Gamr. C.) Yce kimseler. * Seller. * (Gumr. C.) Bilgisizler, cahiller. (Gamz. C.) Gz yummalar, gz krpmalar. (Egmaz-ul ayn) Gz kapal kimse. ok msamahakr. Gafil.

41

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Agna Agnam

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

(Gani. den) ok gani. En zengin. (Ganem. C.) Koyunlar, keiler. * Hayvanlardan alnan vergi anlamnda kullanlan bir tabirdir.

Agniya Agniye Agnostik Agnostisizm

(Gani. C.) Zenginler, ganiler. (Bak: Ugniye) fels. Agnostisizm grn benimseyen. "fels. Gerein, mutlak hakikatn bilinemez olduunu; insann gerei, tam uygun bilgiyi elde edecek yaradlta olmadn kabul eden felsefe gr."

Agra Agrafi Agrandisman Agrar Agras Agraz

ok sevimli, yakkl. yun. Yazma kabiliyetinin kaybedilmesi. Fr. Bytme (Fotoraflkta kullanlr.) (Grr. C.) Tecrbesizler. Acemiler. Kolay aldananlar. (Gars. C.) Taze fidanlar, yeni dikilmi aalar. (Garaz. C.) Garazlar. Fiil yaplrken gzetilen gayeler. Kasden ve bilerek yaplan ktlkler.

Agreb Agreb-l garib Agrel Agsan Agsem Agser

(Garib. den) En garib, ok tuhaf. alacak eylerin en garibi. (C. Gurl) Snnet olmam kii. (Gusn. C.) Dallar, aacn dallar. * Mc: Mnann ksmlar. Beyaz siyahndan daha fazla olan sa. Boz ve esmer renkli, ok tyl ab, kilim. * Kurbaa yosunu. * Karabatak kuu. * Aalk ve di (adam).

Aga Agiye Agta

Baygn adam. * Vcudu siyah yz beyaz olan hayvan. (Ga. C.) Perdeler, rtler. * Zarflar, mahfazalar. Karanlk. * Zayf gzl.

42

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Agtem Agtiye Agu Agul Agun Agunde Agu Ags Agva Agvar Agvas Agyar Agyaz Agyed Agyer Agza Agzel

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Sz tutkunarak syleyen. Kekeme. (Gt. C.) Perdeler. Zehir, sem. f. Hiddetlenerek gz ucuyla bakma. f. Ba aa, ters. * Uursuz. f. Halla elinden gemi pamuk, atlm pamuk. f. Kucak. * Snlan yer. f. Taclarn oymaclkta kullandklar demir kalem. Dallete en fazla sapan, giden. Sapk. (Gar. C.) Maaralar. (Gavs. C.) Yardm istemek iin barmalar. mdat istemeler. Yabanclar. Bakalar. * Rakipler. (Bak: Gayr) (Gayze. C.) Aalklar, meelikler. Uykucu, tenbel. * Esmer vcutlu. * Nazik derili. (Gayret. den) ok gayretli adam. (Gaz. C.) Dmanlarla savalar, muharebeler. (C.: Uzeln-Uzul) Eri kuyruklu at.* Silahsz kimse. * Yamursuz bulut.

Agziye Aa yeri aaz Ada

(Gd. C.) Yenilip iilecek eyler. Gdalar, besin maddeleri. Topkap saraynda hazine kethdasnn oturduu yer. balama. Bir kapta kartrlp piirilerek koyulam ve lzucet kazanm her nevi eker vesaire.

adiye Al (al)

tekelcilik. Koyun, kei vesair hayvanlara mahsus st ak, etraf it veya al rp ile evrilmi yer, mandra.

43

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk At

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Mersiye. len kimse iin sylenen ve onu ven ve znty anlatan iir. len iin alama. (Mslmanlkta lenin arkasndan ar alayp dvnme iyi deildir.)

aleb aleben aleb amaz aniya arz arube asan Atabaka

daha galib, ekseriyet, ok defa. ekseriyetle, genellikle. ekseriyetle ilgili. kolay anlalmayan, pek derin. ganiler, zenginler. garazlar, kt niyetler. en garip. dallar. Tb: Grme sinirlerinin gz yuvarla iinde dalmasndan meydana gelen zar.

au ayr Ah u enin Ah Ahabir Ahabi Ahad ahad hd Ahadd hd- ns Ahad hadis

kucak. bakalar, yabanclar. Ah deyip inlemek, alamak. Ah u fizr da ayn mnay ifde eder. Karde, birader. * Dost. (Ahbr. C.) Hikyeler. * Rivayetler. (Habe. C.) Habeliler. (Bak: Ehad) birler. Birler. Birden dokuza kadar olan saylar. (Hadd. den) Pek keskin. Avam, halktan birisi. Rivyet eden bir veya iki koldan olan veya mtevatir mertebesinde olmayan hadis demetir. tihar haddine yetimeyen hadistir. artlar

44

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

tamam olursa zann- galib ifade eder, muktezas ile amel vcib olur. (Muvazzah lm-i Kelm) ahad Ahad Ahadid Ahadis Ahadiyyet Ahaff Ahakk Ahal Ahali bir iki koldan nakledilen hads tr. Tek, yalnz. Birlere id, birlere mensub. Sopa ve kam gibi eylerin vcudda brakt izler. (Bak: Uhdud) (Bak: Ehdis) (Bak: Ehadiyyet) Pek hafif, ok hafif. * Dncesiz. (Bak: Ehakk) f. Bireye yaramyarak atlacak olan ey, erp. (Ehl. C.) Halk, umum, ns. * Bir memleketin yerlileri, bir memlekette oturanlar, yaayanlar. ahl Ahamire Ahann Ahar har Aharr Ahass Ahavat Ahaveyn halk. Acem milletinden bir tife. Sz burun iinden syleyen. Burnundan konuan. (Aher) Gayr, bakas. Dieri. bakalar, dierleri. Daha scak, en scak. Aslsz, kt kimse. (Uht. C.) Kzkardeler. * Benzer eyler. ki karde. * slam limlerinden olan Urfal Vaiz Mahmud Kmil efendinin babas Mustafa Kmil Efendi ve amcas Urfal Mehmed Efendi. (Bak: Ehaveyn) Ahazz Ahba Ahbab Pek bahtiyar, mes'ud, ansl, mutlu. (Haba. C.) Saray adamlar. Dost. Sevilen dostlar. Sevilenler. Ehibb, muhibler.

45

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk ahbb Ahbar ahbr Ahbr- gayb sevilenler, dostlar. (Bak: Ehbr) haberler.

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

"Bizce bilinmeyen gayb lemlerine ve gelecee dir haberler.(... Hem de musibetlerin vakti muayyen olsa idi; musibet, bana gelen adam, musibetin intizarnda o gelen musibetin belki on mislinden ziyade mnevi bir musibet -o intizardan- ekmemesi iin, hikmet ve rahmet-i lhiyye tarafndan gizli, perdeli braklm. Ve ekser hdist- kevniyye-i gaybiyye byle hikmetleri bulunduundandr ki, gaibden haber vermek yasak edilmi. $ dsturuna kar hrmetsizlik ve itaatsizlik etmemek iindir ki, medar- teklif ve hakaik-i imaniyeden baka olan umur-u gaybiyyeden izn-i Rabbni ile haber verenler dahi, yalnz, iaret suretinde perdeli ve kapal ihbr etmiler. Hatta ""Tevrat"" ve ""ncil"" ve ""Zebur"" da Peygamberimiz hakknda gelen mjdeler ve haberler dahi bir derece perdeli ve kapal gelmi ki, o kitablarn bir ksm tabileri te'vil edip iman etmediler. Fakat itikad- imniyyeye giren mes'eleleri tasrih ile ve tekrar ile ihbar etmek ve ak bir surette tebli etmek hikmet-i teklifin muktezas olduundan, Kur'n- Mu'ciz-l Beyan ve Tercmn- Zian (A.S.M.) umur-u uhreviyeden tafsilen ve hdist- istikbliye-i dnyeviyeden icmlen haber vermiler. .)"

Ahbar Ahbas

Rivayeti, rivayet eden kii. (Habs. C.) Su bentleri, havuzlar. * Hapisler, zindanlar. * Gayr- meru vakf yerler.

Ahbaz Ahbel

(Hubz. C.) Ekmekler. Divane, deli.

46

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ahben Ahbes Ahbe Ahbiye

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

ok su imekten karnn iip zahmetli olmas. Pek ok pis, daha murdar. En habis, berbad. Habe, Habei. (Hb. C.) Kldan yaplm gebe adr. * Kee ve kldan yaplan evlerde konup gen Trkler.

Ahcar ahcr Ahcen Ahd misk Ahd peyman ahd Ahd

(Hacer. C.) Talar. talar. Burnu eri kimse. f. Yemin, anlama, szleme. f. Yemin etme, sz verme. sz verme, szleme, ahit. Vdetme. Sz verme. Vef. Yemin. And. Misak. Peymn. * Asr. Devir. Tevhid. Mukavele. * Vasiyet.

Ahda' Ahdak Ahdan Ahdar Ahdar- nzr Ahdas Ahdeb Ahdel Ahder Ahderr Ahdes Ahdet

Boyun damarlarndan bir damar. * Hilekr, aldatc, kandrc. (Hadeka. C.) Gz bebekleri. (Hdn. C.) Dostlar, yoldalar. Yeil, yemyeil, pek yeil. ok yeil, yemyeil, tam yeil. (Hades. C.) Yeni hdiseler, fena eyler. Dertler, musibetler. * Genler. Hi kimsenin fikir ve dncesini beenmeyen, ahmak. * Uzun boylu. Boynu nne eilmi olan. * ok eik olan ey. (C.: Ehadir) Kavi ve galiz olmak. Kaba olmak. * a adam. Yabani eek. Fikirli kii. (C.: Ahd) Yamur yadktan sonra yaan yamur.

47

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ahd-i atik

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Tevrat, Zebur ve Mezamir'in bazlar, Yahudilerin eski ve mukaddes kitaplar.

Ahd-i cedid Ahd Ahd-name

f. ncil. Ahde id, szlemeye dir. f. Anlamann artlarn ve anlamay yapanlarn imzalarn tayan kat.

Ahek-i siyah Ahek-i tefte Ahen Ahen-iyn Ahen-be

Rutubete dayankl olan bir cins imento. Snmemi kire. Demir. * Mc: Sert. Zincir. Kl. f. Diki yks. f. Dokunacak bezin veya ulhann iki yanna konan demirli aa. Bu demirli aa bezin buruukluunu da aar.

Ahen-cn Ahen-dest Ahen-dil Ahene Ahen-ger Ahen-ger Ahenin Ahenk henk Ahenkdr Ahen-ke Ahen-pu Ahen-rb Aher

f. Demir canl. * Kat yrekli. * Sabrl, tahammll. f. Demir elli, eli demir gibi olan. f. Demir yrekli, kahraman. * Merhametsiz, acmasz kimse. f. Demir halka. f. Demirci. Demir yapan veya satan. f. Demircilik. Demirden yaplm, ok kuvvetli, pek salam. f. Seslerin arasndaki uygunluk. Dzgn tarz ve gidi. uyum, dzen. f. Uygun, dzgn, henkli, makaml. f. Demiri eken. Mknats. f. Demirler giymi. Zrh kuanm. f. Demiri kapan, mknats. Baka, dier, gayr.

48

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk her Aheste heste Ahesteg Aheste-rev Ahfa ahf ahfd Ahfad Ahfas Ahfaz Ahfec Ahfe baka, dier. f. Yava, ar. yava.

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

f. Yavalk, acele etmemeklik. f. Aheste heste yryen, acelesiz, yava yava yryen. ok gizli, pek gizli. ok gizli. torunlar. Torunlar. Hafidler. Evld oullar. Yardmclar. (Hfs. C.) kembeler, krkbayrlar. (Ahfad) Alak ve ukur yer. * Mc: ok alak gnll. Mtevzi. Ayaklar eri. Kk gzl, zayf bakl. * Yalnz gece gren kimse. * byk Arab liminin lkab. * Bulutlu gnde grp bulutsuz gnde grmeyen.

Ahfiye

(Hf. C.) rtler, perdeler, gizli eyler. * iein tomurcuunu rten kabuk.

Ahger Ahger-i suzan Ahh Ahr ah Ahi Ahibba Ahid ahid

f. Ate koru. Yanar halde olan kmr. Yakc kor. ksrmek. t. (Ahur) Hayvanlarn barnd yer, dam. kardeim Kardeim. * Ahilik ocandan olan kimse. * Eli ak, cmert. Dostlar, arkadalar. (Bak: Habib) (Bak: Ahd) verilen sz, andlama.

49

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ahid-iken hil Ahilik

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

f. Ahdi bozan, anlamay bozan. Erkei olmayan kadn. * Fevkinde kimse olmayan yksek padiah. "Asrlar nce Anadolu'da gelien bir halk oca. Sosyal bir kurulu olan ahilik i alannda adam yetitirmek, alma sevgisini alamak, istihsali oaltmak gibi gayeleri vard. Gnlk hayatta ise teavn, yoksullar koruma gibi insani duygular; ayrca mzik, silah kullanma, binicilik kabiliyetlerini gelitirmeye de nem verirdi."

Ahilla hin Ahin Ahr Ahir hir hir hir-bin hire Ahiren hiren hiret

(Ehill) Sadk ve samimi arkadalar. En sadk dostlar. Haliller. (C.: Avhin) Fakir. * Hazr, sabit kimse. * Yumuak hurma aac. (C.: Uhun) Boyal yn. En son, sonraki. hereyden sonra da var olan, varlklarn sonrasna da hkim. sonraki. Zina ileyen. Fasklk yapan. * Tembel kimse. f. Sonunu gren, dnen. Zni, zinakr. En son, en son olarak. * Son zamanlarda, yaknda. sonradan. "Bu dnyadan sonra gideceimiz ebedi lem. hiret, kyamet koptuktan sonra, btn varlklarn ve insanlarn devaml kalacaklar yerdir. Orada lm yoktur, hayat sonsuzdur; dinin emirlerine bal olanlar iin cennet; dine bal olmyanlar iin de cehennem vardr. hirete inanmayan insan mslman olamaz. Kur'an ve peygamberi inkar etmi olur. nsan lp toprak olduktan sonra onu kim diriltecek diyenlere Kur'ann pek ok cevaplarndan biri melen udur: ""Onu ilkin kim yaratt ise, ldkten sonra da yine o diriltecek."" (Bak:

50

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Hair)(Dnya dar-l hikmet ve ahiret dar-l kudret olduundan; dnyada Hakm, Mrettib, Mdebbir, Mrebbi gibi ok isimlerin iktizasyla, dnyada icad- eya, bir derece tedric ve zaman ile olmas, hikmet-i Rabbaniyenin muktezasyla olmu. hirette ise; hikmetten ziyade kudret ve rahmetin tezahrleri iin maddeye ve mddete ve zamana ve beklemeye ihtiya brakmadan, birden eya ina ediliyor. Burada bir gnde ve bir senede yaplan iler, hirette bir anda ve bir lemhada inasna iareten Kur'an- Mu'ciz-l Beyan: $ ferman eder. .)(Mhim bir taraftan ehemmiyetli bir sual: Rivayette gelmi ki, Cennette bir adama beyz senelik bir Cennet verilir. Bu hakikat akl- dnyevinin havsalasnda nasl yerleir?Elcevap : Nasl ki bu dnyada herkesin dnya kadar hususi ve muvakkat bir dnyas var. Ve o dnyann direi onun hayatdr. Ve zahiri ve batni duygularyla o dnyasndan istifade eder. Gne bir lmbam, yldzlar mumlarmdr der. Baka mahlukat ve ziruhlar bulunmalar, o adamn mlikiyetine mani olmadklar gibi, bilkis onun husus dnyasn enlendiriyorlar, zinetlendiriyorlar. Aynen yle de, fakat binler derece yksek, herbir m'min iin binler kasr ve hurileri ihtiva eden has bahesinden baka, umumi cennetten beyz sene geniliinde birer hususi cenneti vardr. Derecesi nisbetinde inkiaf eden hissiyatyla, duygularyla cennete ve ebediyete lyk bir surette istifade eder. Bakalarn itiraki onun mlikiyetine ve istifadesine noksan vermedikleri gibi, kuvvet verirler. Ve hususi ve geni cennetini zinetlendiriyorlar. Evet, bu dnyada bir adam, bir saatlik bir baheden ve bir gnlk bir seyrangahtan ve bir aylk bir memleketten ve bir senelik bir mesireghta seyahatndan; azyla, kulayla, gzleriyle, zevkiyle, zikasyla, sir duygularyla

51

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

istifade ettii gibi; aynen yle de fakat bir saatlik bir baheden ancak istifade eden bu fni memleketteki kuvve-i mme ve kuvve-i zika, o bki memlekette bir senelik baheden ayn istifadeyi eder. Ve burada bir senelik mesireghtan ancak istifade edebilen bir kuvve-i bsra ve kuvve-i smia orada, beyz senelik mesireghndaki seyahattan; o hametli, batan baa zinetli memlekete lyk bir tarzda istifade eder. Her m'min derecesine ve dnyada kazand sevaplar, haseneler nisbetinde inbisat ve inkiaf eden duygularyla zevk alr, telezzz eder, mstefid olur. L.)" hiret hirn hirzaman br dnya. sonrakiler. "Dnyann son zaman ve son devresi. Dnya hayatnn kyamete yakn son devresi. (Rivayette var ki : ""Fitne-i hirzaman o kadar dehetlidir ki, kimse nefsine hkim olmaz."" Bunun iin, binyz sene zarfnda emr-i Peygamberiyle btn mmet o fitneden istiaze etmi, azb- kabirden sonra ( $ ) vird-i mmet olmu. Allahu a'lem bissavab, bunun bir te'vili udur ki: O fitneler nefisleri kendilerine eker, meftun eder. nsanlar ihtiyarlaryla, belki zevkle irtikb ederler. Mesel: Rusyada hamamlarda, kadn- erkek beraber plak girerler ve kadn, kendi gzelliklerini gstermee ftraten ok meyyal olmasndan seve seve o fitneye atlr, batan kar ve ftraten cemlperest erkekler dahi nefsine malup olup o atee sarhoane bir srur ile der, yanar. te dans ve tiyatro gibi o zamann lehviyatlar ve kebirleri ve bid'alar, birer czibedarlk ile pervane gibi nefisperestleri etrafna toplar, sersem eder. Yoksa cebr-i mutlak ile olsa ihtiyar kalmaz, gnah dahi olmaz. .)"

52

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk hirzaman Ahissa Ahiyane Ahiyyen erahiyyen

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

dnyann son zamanlar. (Hasis. C.) Cimriler, pintiler, tamahkrlar. f. Damak. * Tb: Boaz.* Beyin kemii. (Sryanice) Hannn, Mennn, Rahmn ve Rahim olan. ok ok nimet veren.

hiz Ahz hize hize Ahkab Ahkad Ahkaf suresi

(hize) Alan. Alc. Ahzeden. * Ses alc let. * Kabul etme, alma. (Ahz. den) Esir. alan, alc. Fiz : Elektrik enerjisini mekanik enerjiye eviren alet. Uzun zamanlar. (Hukd. C.) Kinler, garezler. Kur'an- Kerim'de krkaltnc sure olup Mekke-i Mkerreme'de nzil olmutur.

Ahkaf Ahkm ahkm Ahkm- adliye

(Hkf. C.) Eri br kum tepeleri. (Hkm. C.) Hkmler. Kanunlar. Nizamlar. hkmler, kanunlar. Adaletle alkal hkmler, emirler. * Adliye nezaretinin eski ismi.

Ahkm- fer'iyye ve ahkm- asliyye (Bak: eriat) Ahkm- kur'niye Ahkm- ahsiye f. Kur'n- Kerim'in kat'i olan hkmleri, emirleri. (Bak: Hukuk) Huk: ahsn kendisini alakalandran hkmler. (Bak: Hukuk-u ahsiye) Ahkar En hakir, pek ciz ve deersiz. (Daha ok tevazu makamnda sylenir.) Ahkar-ul ibd ahkem Ahkem Kullarn en hakiri. en ok hkmeden. En salam. En kuvvetli. * En ok hkmeden. * En hakim ve akll.

53

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ahkem-l hkimn Ahker Ahla ahlf Ahlaf

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Hkmdarlarn hkmdar. Hkimlerin en hkimi. Cenb- Hak (C.C.) f. Ateli kl, kl ile kark ince kor. En tatl, ok irin. ok tatl. halefler, ncekilerin yerine geenler. Halefler. Sonra gelenler. Zrriyetler. Evvelkilerin yerine geenler. Nesil. Evldn evldlar. Nesl-i ti.

Ahlak

(Hulk.C.) Huy, tabiat. nsann davran tarz, tutum ve tavr, bir cemiyette makbul ve iyi saylan davran kurallar. Bu kural ve kaideleri inceliyen ilim. Ahlkn kayna ve mahiyetini inceliyen felsefe.Filozoflar hangi hareketlerin iyi, hangilerinin kt olduu ve insann neden ahlk kaidelerine uymas gerektii konusunda ortak bir fikre varamadlar. Kimi menfaati, kimi saadeti, kimi de vazifeyi ahlkn temeli sayd. slm ahlk ise ahlkn temeli Allah'n emrine uygunluu ve gaye olarak da Allah rzasn almakla insan ahsi veya itimi (toplumsal) bencillikten kurtarmtr. Ahlk da cemiyetten cemiyete ve zamanla deien keyf ve tesadf kaideler yn olmaktan karp Allah'n emirlerine uygunluu esas almakla, birlik ve beraberlii ve devamll salamtr. (Bak: Hulk)

ahlk Ahlk- fzla Ahlk- hamide

insann iyi veya kt hlleri, bunlarla ilgili ilim. yi ahlk, faziletli huylar. Beenilen gzel ahlk.(Hz. Muhammed (A.S.M.) btn ahlk- hamidede en yksek ve yetiilmeyecek bir dereceye malik idi...... Onda itima etmi ahlk- hamidedir ki her bir haslette en yksek tabakada olduuna dost ve dman ittifak ediyorlar. M.)

Ahlk- hasene

"Yksek ahlk en parlak ve ulvi bir ekil ve ruhta gsteren ve bilfiil yaayan Peygamberimizin (A.S.M.) ve O'nun yolunda gidenlerin

54

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

ahlk.(Diyorsun ki: Teklif, saadet iindir. Halbuki ekser-i nsn ekvetine sebeb, tekliftir. Teklif olmasayd, bu kadar tefavt- ekavet de olmazd?C- Cenab- Hak, verdii cz'-i ihtiyri ile ef'al-i ihtiyariye lemini kesbiyle tekil etmee insan mkellef kld gibi, ruh-u beerde vedia olarak ekilen gayr-i mtenhi tohumlar sulamak ve nev nemalandrmak iin de beeri teklif ile mkellef klmtr. Eer teklif olmasayd, ruhlardaki o tohumlar nev nem bulamazd. Evet, nev'-i beerin ahvaline dikkatle baklrsa grlr ki; ruhun mnen terakkisini, vicdann tekmln, akl ve fikrin inkiaf ve terakkisini telkih eden, yani alayan, eriatlardr; vcud veren, tekliftir; hayat veren peygamberlerin gnderilmesidir; ilham eden, dinlerdir. Eer bu noktalar olmasayd, insan hayvan olarak kalacakt ve insandaki bu kadar kemlt- vicdaniye ve ahlak- hasene tamamen yok olurlard. Fakat insanlarn bir ksm, arzu ve ihtiyariyle teklifi kabul etmitir. Bu ksm, saadet-i ahsiyeyi elde ettii gibi nev'in saadetine de sebep olmutur. Amma insanlarn byk bir ksm, ihtiyar ile kfr kabul ve teklif-i lahiyyeyi reddetmilerse de teklifin baz nevilerinden szlen terbiyevi, ahlki vesaire gzel eyleri aldklarndan, teklifin o nevilerini zmnen ve ztraren kabul etmi bulunurlar. te bu itibarla, kfirin her sfat ve her hli kfir deildir. .)(Hadsiz salt ve selm ol Peygamberimiz Muhammed Mustafa (A.S.M.) zerine olsun ki, demi: $Yani; benim, insanlara Cenab- Hak tarafndan bi'setim ve gelmemin ehemmiyetli bir hikmeti, ahlk- haseneyi ve gzel hasletleri tekmil etmek ve beeri ahlkszlktan kurtarmaktr. H.)"

55

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ahlkyyt

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Ahlk ilmi ve dsturlarn ve bunlarn vasflarn ve tatbiklerini inceleyen, reten ilim. * Ahlk ve terbiye ile alkal ders ve bahisler.

Ahlkyyun

"Ahlk ilmi ile uraan limler; bunlar iki ksmdr. Bir ksm ahlk- hasene olan slam ahlkn telkin eder, dier ksm ise, dine tbi olmayan ve hakiki ahlk bulamam olanlardr."

Ahlk ahlk ahlkiyat ahlkiyyun Ahlal Ahlam Ahlas Ahlat Ahlat- erbaa Ahlef Ahles Ahlet Ah-limm Ahliya Ahma Ahmak ahmak ahmakane Ahmakane Ahmak Ahmakiyet

Ahlkla ilgili, ahlka ait. ahlkla ilgili, ahlka uygun. ahlk ilmi. ahlk limleri. (Hll. C.) Samimi dostlar, yranlar. Rylar. (Bak: Hulm) En hlis, daha temiz. (Hlt. C.) ok kartrlabilir, kartrlmaa elverili. nsan vcudunda varl kabul edilen drt unsur veya sareler. Solak kimse. Kara ile krmz arasnda olan renk. Sa dklm kii. Baba ayr, ana bir karde. (Hali. C.) Bo eyler. (Ham. C.) Kayn biraderler. (Humk. dan) Pek aklsz, sersem, akn. Anlaysz. aklsz, budala. ahmaka, budalaca. f. Ahmakasna, ahmak olana yakr ekilde. Aklszlk, ahmaklk. Ahmaklk, aklszlk.

56

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ahmak-ul humaka Ahmal eskal Ahmal Ahmas Ahmas-l kadem Ahmed ibn-i hanbel Ahmed Ahmed-i bedev

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Ahmaklarn en ahma. Ar ykler. (Haml. C.) Ykler. * Ar eyler. Eya, arlk. (Hums. C.) Bete birler, humslar. Ayak taban. (Bak: Hanbel, mam- Hanbel) ok hamdeden, vlmeye en lyk olan. "(Seyyid) (Hi. 596-675) Msr'n en byk velilerindendir. Hz. Ali neslinden gelir. Bir ok lkab vardr. Ona Afrika bedevileri tarznda (yz rten pee) tadndan dolay (el-Bedevi) deniyordu. 626 ylna doru onda deruni bir tahavvl vukua geldi. Yedi kraat zere Kur'an okudu ve afii fkh tahsil eyledi. Kendisini ibadete vakfeyledi ve kendisine yaplan izdiva teklifini reddeyledi. Berlindeki bir yazmada bu hususta unlar yazldr: ""Cennet hurilerinden baka hibir kadn ile evlenmemee ahdettim."" Kerametler ve harikalar gstermitir. Geceleri Kur'an okumak deti idi. Aktab- Erbaa'dandr. (R.A.)"

Ahmed-i fruk

"(Hi. 971-1034) (mam- Rabban) Hz. mer (R.A.) ahfadndan olduundan Fruk denilmitir. Kendisi demitir ki: ""Hakaik-i imaniyeden bir mes'elenin inkiafn, binler ezvak ve mevcid ve kermata tercih ederim."" Hem demi ki: ""Btn tarikatlarn nokta-i mntehas hakaik-i imniyenin vuzuh ve inkifdr."" Bu zatn byk ve ok kerametleri grlm ve mceddidiyet vazifesini bihakkn if etmitir. Naki tarikatnn kahraman ve bir gnei hkmnde olduu Risale-i Nur'dan ""Mektubat"" isimli eserde mezkurdur. (R.A.) (Bak: Mceddid)"

57

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ahmed-i muhtar Ahmed-i rf

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Hz. Muhammed (A.S.M.) Efendimiz. (Hi: 512-578) Byk bir veliyullahtr. Pek ok kerametleri grlmtr. mam- Musa Kzm Hazretlerinin evltlarndan olup, dine byk hizmetler etmitir. (R.A.)

Ahmed-i snus Ahmer ahmer Ahmes Ahme Ahmez Ahna Ahna' Ahnas Ahnef Ahnes Ahond Ahra Ahrab Ahrac Ahrad Ahrak Ahram

(Bak: Snus) Krmz. krmz. Kuvvetli, yiit. Kahraman, cesur, ecaatli, bahadr. nce, dakik. Daha metin, daha salam, daha etin. apraz ve birbirine zt iler. arpk, eri eyler. ok alak gnlllk, mtevazilik. (Hns. C.) Yeminden dnmeler. Yalan yeminler. Ayaklar arpk ve eribr olan. Burnu bask ve sivri olan adam. f. Tahsil yapm, hoca. Ulu, byk. Daha lyk, daha mnasib, en elverili. Kula kesik. * Kulaktaki kpe delii. (Hrc. C.) Hayvanlarn yular, tasma ve palanlarna dizilen boncuklar. Pek tamahkr cimri. Miskin, aklsz adam. (Harem ve Harim. C.) Gizli yerler. Gizli olup herkesin girmesi serbest olmayan yerler. * Kadnlarn bulunduu haremlikler.

Ahrar

(Hr. C.) Hrler. Esir veya kle olmayan kimseler. * Silsilesinde esir veya kle bulunmayanlar. * Hrriyetiler.

ahrr

hrriyetiler.

58

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ahrarane

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

f. Hrriyetilere yakr tarzda. Serbeste. Hr olana yakr surette.(nsana kar hrriyet, Allah'a kar ubudiyyeti intac eder. Mn.)

Ahras Ahraz Ahreb

(Hris. C.) Bekiler, muhafzlar, koruyucular. (Ahrad) Kirpikleri dklm, ipil gzl. "ok harap, perian, ykk. * Kula yark kimse. * Edb: Rbai vezinlerinden ""Mef'ul"" ile balayan oniki ekilden herbiri."

Ahrec Ahred Ahrem

Ak ile kara. Siyahla beyaz. Ayaklarnn siniri kurumu veya bozulmu olan hayvan. "Burnu kesik olan. Kesik burunlu. * Edb: Rbai vezinlerinden ""Mef'ul"" ile balyan oniki ekilden herbiri. * Tb: Omuz ucu."

Ahres Ahrez Ahruf Ahsa Ahsar Ahsas Ahseb

Dilsiz, dili olmayan kimse. Gzleri dar ve kk olan. (Harf. C.) Ular. * iveler, leheler. * Harfler. """hsa""dan fiildir. (Bak: hs)" Pek ksa, daha ksa, daha zl, daha veciz. Hisler. Duygular. ok iyi hesab edilmi, mnsib. * ok fazla cimri, hasis. * Miskin. * Sann rengi krmzya yakn. *Tynn rengi boz renk olan kzl deve.

Ahsef Ahsem

Kara ile ak, alaca. Geni yzl kl. * Arslan. * Enli, yass ve yayvan burun. * Enli, yass ve yayvan burunlu adam.

ahsen Ahsen

en gzel. En gzel. ok gzel.

59

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ahsen-i takvim

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

"En gzel kvama koyma. * Cenab- Hakkn her eyi kendisine lyk en gzel kvam, sfat ve surette yaratmas. nsann en yksek ve cmi isti'dd ve kabiliyetlerde ve en gzel surette yaratld.(Env'- zihayat iinde en ziyade rzkn envna muhta, insandr. Cenab- Hak insan btn Esmsna cmi' bir yine ve btn rahmetinin hazinelerinin mddehartn tartacak, tanyacak cihzata mlik bir mu'cize-i Kudret ve btn Esmsnn cilvelerinin vaziyetlerinin inceliklerini mizana ekecek letleri hvi bir halife-i Arz suretinde halk etmitir. Onun iin hadsiz bir ihtiya verip, maddi ve mnevi rzkn hadsiz envna muhta etmitir. nsan, bu cmiiyete gre en l bir mevki olan ahsen-i takvime karmak vstas, krdr. kr olmazsa, esfel-i sfiline der; bir zulm- azimi irtikb eder. M.)"

ahseniyet Ahsen-l gayt Ahsen-l hlkn

en gzel olma. Gayelerin en gzeli, en iyisi. Hlkyyet mertebelerinin en gzel ve en mnteha mertebesinde olan bir Hlk- Zlcelal. Her eyi hereyle mnasebetine lyk bir tarzda gzel yaratan Hlk. (C.C.)

Ahsen-l kasas

bret verici vakalarn en gzel ekilde nakledilii. Kssalarn en gzeli. * Sure-i Yusuf (A.S.).

Aha'

(Ha. C.) Vcuttaki barsak, cier gibi organlar. * Mahaller, blgeler, cihetler.

Aha Ahab Aham Aheb Ahef

Pek korkun. ok korkun. ok korkun yer. Kereste. Tahta. Aatan yaplan bina. * Aatan olanlar. (Haem. C.) Bir byk ztn yaknlar, maiyeti, taraftarlar. (C.: Ehib) Sert tal byk da. * Hain ve youn olan. Uyuz adam.

60

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ahem Ahen Ahic Ahican Ahig Ahign Ahian Ahtab Ahtal Ahtapot

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Burnu koku almayan. * Burnunun ii kokan kimse. Pek sert ey. * Geimsiz kimse. f. Zt ve uygunsuz. (Ahic. C.) f. Ztlar. Drt unsur. (Toprak, su, ate, hava.) f. Zt ve uygunsuz. (Ahig. C.) Ztlar. ok kat, pek huunetli. (Hatab. C.) Odunlar. abuk yryen. * Boboaz, ok konuan kimse. enesi dk. Fr. ok ayakl, kafadan bacakl bir nevi deniz hayvandr ve yakalad canl hayvan kstrp kann emer. * Canl yengece benzeyen bir ban.

Ahtar Ahte

(Htar - Hatarat) Tehlikeler. f. Dar karlm, dar ekilmi. (kl, bak gibi..) * Husyesi karlm hayvan.

Ahteb Ahtel Ahtem Ahter Ahtern Ahter-bn Ahter-g Ahter-i dnble-dar Ahter-inas h

Ar kuu dedikleri ku. * Kzl eek. Sarkk kulakl. Uzun burunlu. Yldz. * Mc: Baht, talih. f. Yldzlar. Necimler. f. Mneccim. Yldz ilmi ile megul olan kimse. f. Yldz ilmi ile uraan kii, mneccim. Kuyruklu yldz. f. Yldz ilmi ile uraan. Mneccim. ceyln.

61

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ahu

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

f. Ceyln. * Gzleri ok gzel olan. ok gzel gz. * Gazl. * Mc: Dilber. Mahbub.

Ahu-bee Ahu-bere Ahu-erende Ahu-dil hufizr Ahun Ahun-br Ahu-nigh Ahu-pa(y) Ahur Ahuri Ahuvan Ahu-yi leng giriften Ahu-yi mde Ahu-yi ner Ahu-yi simin Ahva Ahval ahvl ahvlt Ahval-i hayret-fez Ahval-i shhiye

f. Ceylan yavrusu. f. Ceylan yavrusu. f. Otlyan ceylan. f. Ceylan yrekli. * Mc: Korkak. yanp yaknma. f. Delik, yark. Laam. f. Yer kazan, delik aan. Laamc. Ceylan bakl f. Ceylan ayakl. evik, atik. * Alt keli, nakl ev ve kk. f. Ahr, dam. f. Hardal. (Ahu. C.) f. Ceylanlar. Karacalar. Topal ceylan tutmak. * Mc: nsafszlk etmek. Acizlere satamak. f. Dii ceylan. Erkek ceylan. Sevgili. * Ski. (C.: Huvve) Kararm nesne. (Hl. C.) Daylar. Annenin erkek kardeleri. haller, durumlar. ahvaller, durumlar. Hayret verici haller. Salk durumu.

62

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ahval-i ahsiye

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Huk: Hakiki ahslarn, hukuki varlklariyle alkal olan hukuki durumlar. (Doum, evlenme, boanma, evlat edinme, lm hadiseleri gibi)

Ahvas Ahvat Ahveb Ahvec Ahved Ahvef Ahvel ahvel Ahver

(C.: Ehvis, Huves) Bir gz birinden kk olan. (Uht. C.) Kz kardeler. Asi, gnahkr. En muhta, pek ok ihtiyac olan. ok deien. En korkak. * ok korkun. Bir eyi ift gren, a. a. Akll. * ri gzl gzel. * Mteri yldz. (Jpiter) * Beyaz yzl, gzel gzl adam.

Ahver Ahves Ahvezi Ahy v emvt Ahy ahy Ahyal Ahyan Ahyanen ahyr Ahyar Ahyaz Ahyed

Yumuak, beyaz nesne. Cesur, kahraman, yiit, ecaatli, bahadr. Yeyni, hafif. * Tez, seri. Diriler ve ller. (Hayy. C.) Diri olanlar. Hay olanlar. Canllar. diriler, canllar. (Hayl. C.) : Atlar, at srleri. Atl ktalar. (Hin. C.) Arasra. Vakit vakit. Vakitler. Zamanlar. (hynen) Zaman zaman, arasra. Kh kh. hayrllar, iyiler. Hayrllar. * Dostlar. * yilik sevenler. (Erar'n zdd) (Hayiz. C.) Odalar, blmeler, blmler. Peygamberimizin Tevrattaki ismi.

63

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Ahyef Ahyus Ahz u it Ahz u kabul Ahz girift Ahz kabz ahz Ahz Ahza Ahzab suresi

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Bir gz gk, dier gz siyah olan. Ekseriyetle su kenarnda biten bir ot. Alveri. Alp kabul etmek. Ele geirme, yakalama. * Esir alma. Kendine mal etme. alma, tutma. Alma. * Tutma. * Kabul etme. * kence etme. ok alak, menfur kii. Nefret edilmi olan kimse. Kur'n- Kerimde otuznc surenin ad olup Medine-i Mnevvere'de nzil olmutur.

Ahzab

(Hizb. C.) Hizbler, blkler, ksmlar, gruplar. * Topra kat yer. * Kur'nn ksmlar. Hizbleri.

ahzb Ahzad Ahzan ahzn Ahzar Ahzeka Ahzel Ahzem Ahzen Ahzer Ahzetmek Ahz- asker Ahz- misak

hizipler, blmler, partiler. Erilip bklen, esnek. (Hzn. C.) Hznler, kederler, skntlar, tasalar, gamlar. hznler, zntler. (Hazer. C.) Endieler, ihtiyatlar. Bodur ve iman adam. Beli krlm olan adam. ini sk tutan, ihtiyatl, tedbirli. * Yksek yer. * Gs byk. ok hznl kederli. En tasal, daha gaml. Devaml gzn krpan adam. * Ufak gzl olan kimse. Almak. Tasarrufuna dahil etmek. Tahsil etmek. Askere alma. * Askere alnma. Szleme. * Yemin etme.

64

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Aib id Aid (Bak: Ayib)

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

geri gelen, dnen, dair, ilgili. Geri gelen, dnen. Rci. Dir. * Bir kimse veya bir eyle ilgili olan. * Hastay ziyaret eden.

Aidat

(Aide. C.) Gelirler, kazanlar. * Resim, vergi. rad. Belirli srelerde bir dernee denmesi taahhd edilen para.

Aide Aidiyyet Aik

(C: Avid - Aidat) Kr, kazan, fayda, gelir. Alkallk, ilgililik. Aid olma. Birine mahsus olma. (Aika ) Mni'. Alkoyan. Engel. Megale. Bir iten alkoyup men ve sarfeden.

Aika Ail Aile

(C. Avik) Alkoymaya ve te'hire sebep olan ey, mni, engel. Ailesini geindiren, idare eden. Kalabalk ailesi olan. Fakir. "Erkein kars. * Ev halk. * Akraba. * Ayn ite olan, ayn gaye iin alanlarn hepsi.(Kadnn aile hayatnda mdr- dahil olmak haysiyetiyle kocasnn btn malna, evldna ve hereyine muhafaza memuru olduundan en esasl hasleti; sadakattr, emniyettir. Ak saklk ise, bu sadakat krar; kocas nazarnda emniyeti kaybeder, ona vicdan azab ektirir. Hatta erkeklerde iki gzel haslet olan cesaret ve sehvet kadnlarda bulunsa, bu emniyete ve sadakata zarar olduu iin, ahlk- seyyiedendir. Kt haslet saylrlar. L.)"

Aile-perver Ailev ailev Ainne Air Ai

f. Evine dkn, ailesine dkn. Aile ile ilgili. aileyle ilgili. (nan. C.) : Dizginler. Gz ars. Yayan. * Rahat yayan.

65

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Aie Aiz Aizze Aj Ajan (Bak: Ayie)

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Yeni domu deve yavrusu. (Bak: Eizze) f. Dinlenme, rahat hl, istirahat. Fr. Bir ahsn, bir irketin veya bir devletin baz ilerini gren kimse. * Gizli vazifeli olan kii.

Ajanda

Aklda tutulmas icab eden eyleri not etmeye yarayan, takvim eklinde tanzim edilmi defter.

Ajans

Fr. Her trl havadisi toplayp, ilgili mevkilere bildiren kurulu. * Ticari bir teekkln kolu.

Ajeh Ajende Ajig Ajih Ajine Ajir

f. Vcutta kan prtkl kk ur. f. amur. * Binalarda kullanlan har. f. Nefret, kin ve dmanlk. f. Kir, kf. * apak. f. Deirmen ta gibi maddeleri yontup dzelten demir alet. Diengi. f. Gl, havuz. * Kalabalk, izdiham. * Barma, feryt. * ekingen. * Akll, uyank. * Amde, hazr.

Ajirak Ajur Ajg Ak alem Ak anber Aka A'kab kab

f. Grlt, ses. Bar. Fr. Gzenek. Gz gz ilenmi nak. f. Hurma lifi. * Aa budama. Osmanllarda saltanat sanca. Beyaz cins anber. "ran Trkleri ""aa"" yerine kullanrlar." (Akab. C.) Bir eyin hemen sonras. hemen sonras.

66

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Akab

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Topuk. ke. * Bir eyin hemen arkas. * Bir eyin gerisinde olan zaman veya mekan.

Akabe biat

Nbvvetin 11. senesinde Mekke'nin haricindeki Akabe denilen yerde Medine ahalisinden bir cemaatn, Hz. Peygamber'le (A.S.M.) grp konuarak slm' kabul ve tasdik ettikleri biat hdisesi.

Akabe

(C.: Akabt) Bdire. Sarp ve klmas mkl yoku. * Tehlikeli geit. Dar ve iki taraf pusu yeri olan boaz. * Muhatara, tehlike. * Hastaln veya baka bir halin en tehlikeli ve korkulur sresi. * Kzldenizin kuzey ucunda, Svey'in dou tarafnda bulunan dar bir krfezin ismi.

Akab-gir Akabinde kabinde Akab-rev Akademi

f. Pee den, kovalyan. Arkasndan, hemen arkadan. Hemen ardndan. hemen sonrasnda. f. Arkadan gelen. Pee dm, arkaya taklm. yun. Yksek mekteb. * limler, edebiyatlar heyeti. * Eflatun'un vaktiyle talebesine ders verdii yer. * plak modelden yaplan insan resmi. * Belli bir ilmin gelime ve ilerlemesini te'min maksad ile mterek tetebbularda veya serbest tedrisatta bulunan salhiyetli kimseler topluluu. (Huk. L.)

Akaa Akaid

Osmanl saraylarnda hizmet gren beyaz hadmaas. (Akide. C.) Akideler. tikad olunan hakikatlar. tikada dir kaziye ve hkmler, esaslar.(Akaid ve iman hkmleri kavi ve sabit klmakla meleke haline getiren, ancak ibadettir. Evet, Allah'n emirlerini yapmaktan ve nehiylerinden saknmaktan ibaret olan ibadetle vicdan ve akl olan imani hkmler terbiye ve takviye edilmezse, eserleri ve

67

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

te'sirleri zayf kalr. Bu hale, Alem-i slmn hl-i hazrdaki vaziyeti ahittir. .) akaid Akaid-i diniye akideler, inanlan hakikatlar. "Dini akideler. mni esaslar.(Ben tahmin ediyorum ki: Eer eyh Abdulkadir-i Geylni (R.A.) ve ah- Nakibend (R.A.) ve mm- Rabbni (R.A.) gibi ztlar bu zamanda olsa idiler; btn himmetlerini hakaik- imniyyenin ve akaid-i slmiyyenin takviyesine sarfedeceklerdi. nk, saadet-i ebediyyenin medr onlardr. Onlarda kusur edilse, ekavet-i ebediyyeye sebebiyet verir. M.)" akaid Ak'ak Akak Ak'aka Akakir A'kal Akala Akalid Akalim Akalit Akall Akall-i kalil Akalliyet manla ilgili. Saksaan. Scak ok olmak. Saksaan sesi. (Akkar. C.) Tb: la yerine kullanlan nebt kkler. En akll. Pek akll. Daha akll. Bir eit pamuk. Yourt. (Ekalim) (klim. C.) klimler. * Dnyann kt'a ve memleketleri. Yourt. (Ekall) Daha az. En az. En az. Azn az. (Ekalliyet) Azlk. Aznlk. * Bir lkede hkim unsurlarn haricinde olan ve ekseriyet tekil edemiyen insanlar. Ak'am Akam akmet Burnu eri. ocuksuz, ocuu olmayan, ksr. * Tedavisi kabil olmayan hastalk. ksrlk, verimsizlik.

68

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Akamet Akan Akanyldz

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Neticesizlik. Ksrlk, sonu alnmama. Deve ayan baladklar ip. Daha ziyade yaz geceleri gkyznde hzla geip giden kl iz, ahap.

akar A'kar Akar

gelir getiren mal. Ksr. Kk, yksek bina. * Bbil vilayetinde bir yer ad. * Dehetli olmak. Yaralamak. Boazlamak. * Korku ve dehetten kiinin ayaklar titreyip dvememesi.

Akarat Akaret Akarib akarib A'kas

(Akar. C.) Gelir getiren yaplar ve mallar. Ksrlk, ksr olma. (Bak: Ekarib) akrabalar, yaknlar. Boynuzu kula ardnda bitmi veya boynuzu kula ardna gelmi nesne.

Akas Akasr Akasi Akat Akavil Akb Akbeh Akbel Akbenek

irkin kokulu olma. (Akser. C.) Pek ksalar. (Aksa. C.) ok uzaklar. Evin ortas. Evin evresi, etraf. (Bak: Ekavil) Sakaln kaba ve sk olmas. (Kabih. den) En irkin. ok kabih. Eri gzl. * Kabiliyetli kimse. * En ok beenilen Gzn saydam tabakasnda bir yara veya bandan kalan ve grmeyi yava yava azaltan beyaz benek.

Akbiye

(Kub. C.) Kaftanlar, ste giyilen elbiseler.

69

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Akcier Aka

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Gs boluunu dolduran ve solunmaa yarayan bir organ. Ree. (Ake) Beyaz, olduka beyaz. * Para. * Eskiden para ls olarak kullanlan kk gm sikke.

ake akd Akd

eskiden para. anlama, szleme. Anlama. Szleme. * Dmleme. Dmlenme. Ba balama. Balanma.* Huk: Nikh, hibe, vasiyet, bey' u ir gibi er' bir muameleyi iki tarafn iltizam ve taahhd etmeleridir, icab ile kabuln irtibatndan ibarettir. Byle bir muameleye mn'akid denir. Bunun byle vcuda gelmesine de in'ikad denilir.

Akdam akdam Akdar Akdem akdem Akdem-i umur Akdemn (akdemn)

(Kadem. C.) Ayaklar, kademler. kademler, ayaklar. Deerler. Kudretler. Daha nce. Daha ileri. Daha mhim. en nceki. lerin en mhimmi. Daha evvelce yaam olanlar. Gemiler. leride ve daha mhim kimseler. * Eksikler. (Bak: Kudem)

Akder Akderi Akdes akdes Akd-i meclis Akd-i muavaza

En kudretli. * Ksa boylu. Eski zamanda kat yerine kullanlan ve zerine yaz yazlan deri. En kudsi. En mbarek. en mukaddes. Konumak iin toplanma, meclis kurma. Hibe ve sadaka gibi teberruattan olmayp iki taraftan ivaz verilerek yaplan akd, ivazl akd. Sat, trampa gibi.

70

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk Akd-i zimmet

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

slmlarla muharebe etmi veya eden bir ahsn veya bir cemaatn slm ahd u emnn, yani tbiiyyetini kabul etmesi.

Akdiyye A'kef Akem Aker Akerker Akese Akevka' Akf Akfa Akfal Akfar Akfas Akfen Akfer Akhaf Akheb Akheban Akher kbet kbetbn kbetendiane Akl kl akl

Mafsallarda bulunan yumru ve dm. Ahmak. Vergisi olmayan emlk. Trbe, cami, kpr, eme gibi. Zeytinya tortusu. Kuvvetli arslan. * Yourt. f. kse. * Bir eye ilimi, aslm. Ksa boylu. Emek, meylettirmek. (Kaf. C.) Ban arka ksmlar. Enseler. (Kufl. C.) Kilitler. Kap kilitleri. (Kafr. C.) Sahralar, ller. (Kafas. C.) Hamal kfeleri. * Kafesler. Kula kk ve kaln olan. ok ksr, en ksr. * ki n ayaklar dirseine kadar beyaz olan at (Khf. C.) Aa kaplar, aatan yaplm kaplar. * Kafa taslar. Rengi bozrak olan ak nesne. Fil, cmus. En kahredici, ok kahreden. son, netice. iin sonunu grebilen. sonu iin kayglanrcasna. (Bak: Akl) akll. zihnin anlama ve dnme sfat.

71

Yeni Osmanlca-Trkce Szlk kl(e) klane klne klt Aklclk

60 000 Balq

Turuz-Tebriz-2012

Uyank. Akl banda. Tedbirli. Dncesi salam. Huyr. akllca. f. Akll kimseye yakr surette, akl ve idrakle. Akll kadnlar. (Rasyonalizm) fels. nsann, aklla geree uygun bilgiyi bulabileceini, akln do