Yenidoğanın Doğum Odasında Bakımı ve Isı Kontrolü

Prof. Dr. Türkan DAĞOĞLUİSTANBUL TIP FAKÜLTESİ

Doğum Odasında Bakım Neden Önemlidir“?”

Yenidoğan için riskli durumları öngörmemize ve

erken müdahale etmemize olanak sağlar

Doğum odasında yenidoğanın bakımı

Yenidoğanın ısı kontrolü

Hayati belirtileri değerlendirme

Apgar puanlaması

Göz bakımı

Vitamin K uygulaması

Kord bakımı

Dosya bilgileri

Ailenin bilgilendirilmesi

Kan örneği alma

Bebeği giydirme ve ilk emzirme

Bebeğin hayati belirtilerini değerlendirme ve ölçülerini alma

- Solunum ve dolaşım fonksiyonlarının değerlendirilir:

- Vücut ısısı kontrol edilir:

solunum sayısı: 35-45 /dak

REM uykusu sırasında solunum düzensizdir ve 3,5sn solunum durması olabilir.

kalp atım hızı: 120-160/dak

aksiller ısı: 36,5-37,5 C

- Deri rengi değerlendirilir: gövde ve dudak: pembe kol ve bacaklar : sıcak, renk pembe veya hafif siyanotik

Muayeneden önce el temizliğine dikkat edilmeli

- Vücut ölçüleri alınır

- Nazogastrik sonda ile;koanal atrezi, özofagus atrezisianal atrezi yönünden değerlendirilir

• Apgar puanlanması bebek doğduktan sonraki ilk 1.ve 5.dakikalarda değerlendirilir.

 • 5 parametre ile değerlendirilir.

– Solunum – Kalp atım hız– Kas tonusu– Uyarıya yanıt– Deri rengi

• Yorum ?

Apgar puanlaması

1.dakika 4’ün altı: durumun ağır olduğunu gösterir ve hemen ventilasyon denenenmeli, gerekirse entübasyon yapılmalı

5.dakika Bebeğin resütasyona cevabını ve durmundaki değşiklikleri belirler

 • Klampe edilen yerin 2-3 cm uzağından kesilir

• 2 arter - 1 ven olmalı

tek arter: majör kalp anomalisi riskini düşündürmeli

• bakteriyel kolonizasyonu azaltmak için :

göbek kordununun ve çevresi deri dezenfaktanları ile temizlenir

[ % 70’ lik alkol veya poridoniodine ]

Kord bakımı

Kan örneği alma

• plasenta çıkmadan önce veya çıktıktan sonra kordon damarlarından alınır:

Kan gazı

Hematokrit

Glikoz

Bilirubin düzeylerinin belirlenmesi

Kan grubu tayini

Göz bakımı

• Gonokok infeksiyonlarına karşı

- %1-5 Gümüş Nitrat : gözde %90’a varan kimyasal konj. neden olduğundan günümüzde kullanılmamaktadır

- ertromisinli göz damlası/pomadı kullanılabilinir.

K vit uygulaması neden yapılır ?

• Doğumda yenidoğan barsak florası henüz gelişmediğinden K vit sentezi gerçekleşemez

• Pıhtılaşma faktörleri de yetersizdir

• Kanamayı önlemek için Kvit yapılır

• ilk 2 saat içinde yapılmalıdır

• Kvit 1 mg i.m. tek doz halinde uygulanır

Kanamaya eğilim vardır

Bebeği yıkama, giydirme ve ilk emzirme

•Bebeğe bulaşmış kan,mekonyum varsa çocuk temiz sıcak su ile ısıtılmış bir bezle silinir.

•Özellikle Hep B, Hep C ve HIV pozitif anne bebeklerinin doğumunda eldiven giyilmesi önemlidir.

Bu bebekler doğumhanede yıkanıp annenin infekte sekresyonlarından arındırılır.

•Ilık kompres ve havlu ile kurulanır

•Ilık ve yumuşak giysiler giydirilir ve anneye verilir, ilk emzirme denemesi başlatılır.

Kesin doğum bilgileri aynı gün içinde bebeğin dosyasına kaydedilmeli 

•Doğum zamanı

•İlk solunum yaptığı zaman

•Solunum spontan veya destek sağlanarak

•1.ve 5.dakika Apgar

•Göz proflaksisi yapılıp yapılmadığı

•Kvit verilme dozu ve zamanı

•Bebeğin genel durumu

•Göbek kardonundaki damar sayısı

•Kültür için örnek alınıp, alınmadığı

•Doğum sırasında idrar ve dışkının olup olmadığı

Dosya bilgileri

Ailenin bilgilendirilmesi

• Anneye çocuğun cinsiyeti hakkında bilgi verilir.

• Şüpheli bir durumda “sonra size gerekli açıklama yapılacaktır” denir

• Anomali varlığında annenin doğum eylemi ile ilgili stresi atması beklenir

• Doğumda annelerin çoğunda çocukların karışabileceği endişesi vardır. Anneye ve bebeğe takılan bilezikle annenin rahatlaması sağlanır.

Yenidoğanların ısı kontrolü

Yenidoğan bebek homeotermiktir yani ısı kaybı ve üretimi dengelenmiştir

Çevre ısısının aşırı yüksek/düşük olması durumunda bu denge bozulur

Termoregulasyon “?”

Isı yapımı ve ısı kaybı arasında denge sağlanmasıdır

Fetal yaşamda plasenta en etkili ısı düzenleyicisidirDoğumla bu düzenleme ortadan kalkar

Doğum sonrası bebeğin ısısı hızla düşerYD kendisini 370C’lik intrauterin ortamdan 10-12 0C daha düşük soğuk bir çevrede bulur

<1kg yenidoğanlarda vücut ısısı her 5dak 10C düşer 

ısı dengesi nasıl korunur?

Bunu engellemek için;

Doğum odasının ısısı 250C civarında olmalı

Yenidoğan doğar doğmaz sıcak, kuru bir havlu ile kurulanmalı

Sağlıklı yenidoğanlar giydirilir sarılır ve nötral termal çevrede kot içine yatırılmalı

En fazla ısı kaybı baş bölümünden olduğu için yenidoğanın başına pamuklu kumaştan başlık takılmalı

YD’da ısı kaybını veya fazladan ısı yapımını önlemek için çevre ısısının bebeğe uygun düzenlenmesi gerekir.

termal nötral alan nedir? = uygun çevre ısısı

Termal nötral alan:yenidoğan bebeklerin periferik soğuk uyarısına ve iç hipertermisine karşı metabolik hızlarını değiştirmedikleri dar bir ısı aralığıdır

 Bu aralıkta;bebekler vücut ısısını daha çok yalnız vazomator tonus aracılığı ile buharlaşma olmadan kontrol ederler

bebeğin oksijen tüketimi yani metabolik hızı minimumdur

Hemşireler termal nötral alanı sürdürmenin önemini, ısı kontrolünün fiziksel ve fizyolojik prensiplerini bilmelidir.

Hemşirelerin başlıca yapması gerekenler:

-ısı kaybına veya fazladan ısı yapımına neden olan durumları ortadan kaldırmak

-Vücut ısısnı 36,5-37,5C arasında sürdürmek için eksternal ısı ve çevresel destek sağlamaktır

Vücut iç ısısını normal sınırlar içinde tutan termal nötral alanın sağlanması YD’nın yaşamı için esastır

erişkinde ısı kontrolü nasıldır?

erişkinde

Metabolik aktivite

Kas aktivitesi (titreme)

yenidoğanda

Metabolik aktivite

Kahverengi yağ metabolizmasını kullanarak (titremesiz- 3-6 gün sürer)

yenidoğanda ısı kontrolü nasıldır?

yenidoğan neden ısı kaybeder?

1- vücut yüzeyinin vücut ağırlığına oranı: erişkinlere göre miadında doğanlarda 3 kez, pretermlerde ise 4 kez fazladır

 2- ince deri ve deri altı tabakası:

Özellikle preterm bebeklerde merkezden yüzeye ısı akışına karşı yeterli bariyer oluşturulamaz

 3- vücüdun küçük olması:

yeterli ısı rezervi oluşturulamaz

4-solunum güçlüğü, sepsis, IVK ve hipoglisemi gibi sorunların varlığı bazal met hızını dolayısı ile oksijen tüketimini arttırır.

5- pozisyon: • term bebekler: yüzey alanlarını azaltmak için ekstremitelerini

gövdelerine yaklaştırarak ısı kaybedilen alanlarını azaltırlar.

• preterm bebekler: pozisyonlarını düzenleyemezler. • Bu beceri gestasyon yaşı ile artar.

6- preterm ve SGA bebeklerde :olgunlaşma eksikliğine bağlı • ısı üretiminde önemli rol oynayan kahverengi yağ dokusu ve glikojen

depoları yetersizdir. • Subkutan doku azdır. • Sinir sistemi immatür olduğundan soğuk strese cevap yetersizdir ya da

hiç olmayabilir.

Sonuçta vücut ısısını sürdürme yeteneği zarar görür.

yenidoğanın ısı kontrolünü sağlayamama nedenleri

•Bakım sürecinin uzaması: bu devredeki tedavi uygulamaları termal nötral alan ısısının sürdürülmesini zorlaştırabilir. Hemşireler girişim öncesi vücüt ısısını kontrol etmelidir.

•Yüksek vücut ısısına verilen cevabın sınırlı olması:yenidoğanlarda çevre ısısının arttığı durumlarda vücut ısısı da artar,deri aşırı ısındığından yüzeyel kan damarları genişler. Bu nedenle fazla ısı yapımı termal nötral alan sağlanarak önlenmelidir.

•Sıvı kaybını arttıran nedenlerin varlığı: (fototerapi, radyan ısıtıcı kullanımı, güneş ışığı ve kalın giydirme, bahtaniye ile sarma)özellikle prematüre bebeklerde gizli sıvı kaybını arttırır.

•Düşük doğum tartsı/prematürelik: bu bebeklerde ısı kontrolüne ilişkin sorunlara ek olarak uterus içi sorunlar olabilir. Bu durumda MSS deprese olur ve ısı kontrol merkezi zarar görebilir.

•Sepsis varlığı: sepsis nedeniyle başlangıçta deride vazokonstrüksiyon olur. Isı yükselmeye devam ederse artış hissedilebilir. Küvözün ısı kontrolü de önemlidir

ısı ölçümü nasıl yapılır?

   

Rektal ısı ölçümü:Vagal stimulasyon

       Rektal perforasyon riski nedeni ile rutin kullanılmaz.

doğum kilosu ve gestasyon yaşına bakılmaksızın rektal ısı için normal değer 36,5-37,5 C arasında olmalıdır.

Aksiler ısı ölçümü:Termometre preterm bebekte 3 dak,term bebekte 5 dak tutulmalıTerm bebek 36,5-37,5 CPreterm bebek 36,3-36.9 C

Deri ısı ölçümü:•Bebeklerde soğuk strese vasokontriksiyona cevap verdiklerinden hipoterminin ilk belirtisi deri ısısında düşmedir.

•Ancak koltuk altı bölgesi kahverengi yağ depolarından zengin olduğundan vücut ısısının bir süre daha normal sınırlarda kalabileceği unutulmalıdır

Hipoterminin sonuçları nelerdir?

Isı kaybedilme yolları

Evoporasyon

(buharlaşma)

Kondüksiyon

(iletim)

Konveksiyon

(yayılım)

Radyasyon

(ışınım)

Vücut ısısında azalma ve soğuk stres

Metabolik hızda artma Kahverengi yağ metabolizması

vazokonstriksiyon

Glukoz kullanımında artma

Oksijen kullanımında artma

hipoglisemi Surfaktan üretiminde azalma

hipoksemi

Sol güçlüğü

Asit üretiminde artma

Met asidoz

Alb bağlanma yerinden bilirubin açığa çıkması

sarılık

Periferik damarlar

Pulmoner damarlar

Soluk, soğuk deri

hipoterminin önlenmesinde hemşire neler yapabilir?

• Doğum sonrası yenidoğanda vücut ısısının düşüşü yavaştır. Deri ısısı 0.3 C/dak düşer. Düşüşü azaltmak için oda ısısı 25C olmalıdır. Böylece bebeğinin konveksiyon yolu ile ısı kaybı önlenir.

• Resusitasyon yapılan masa oda kapısından uzakta bulundurulur.

• Doğumda ısı kaybı en fazla bebeğin derisinden amniotik sıvısının buharlaşması ile olduğunundan bunu önlemek için bebek önceden ısıtılmış bir havlu ile kurulanır.

• Kondüsyon ve radyasyon yolu ile ısı kaybını en aza indirmek için anne bebek arasında ten tene temas sağlanabilir.

-

• Yenidoğan yatağının veya küvözün soğuk olması vücut ısısının düşmesine neden olur. Yenidoğan yatırılmadan önce ısıtılmalıdır.

• buhalaşma ile olan ısı kaybını azaltmak için 28-31 GH arasındaki doğan yenidoğanlar servo kontrollü küvözde giyinik olarak tutulur

• başın kan damarlarından zengin olması ve beynin fazla ısı üretmesi nedeni ile vücut ısısının büyük bölümü baş yüzeyinden kaybedilir. bu nedenle bebeğe başlık takılmalıdır

• Banyo yenidoğanın ısı kaybına yol açacağından vücut ısısı stabil oluncaya kadar ertelenmelidir.

• Isı üretimi için yeterli beslenme sürdürülmelidir.