18. yüzyıldan itibaren komşu ülkelerin ekonomide, siyasette, savaş tekniklerinde göstermekte

oldukları gelişme, bu dönemde de devam etmekteydi. Osmanlı ise hızla toprak kaybediyordu.

Bu dönemde, Osmanlıların sosyal, siyasi ve iktisadi hayatında istisnai değişiklikler meydana

geldi. “Hasta adam” artık eski uluslar arası önemini yitirmişti. Fakat batılı ülkelerin çıkar çatışma-

larından faydalanarak ayakta kalıyordu. ***

19.yy a geldiğimizde Osmanlı’da modern kurumların ihtiyacı vaz geçilemez bir hal almıştı. Yö-

netsel, toplumsal ekonomik ve kültürel anlamda “modernleşme” kaçınılmaz olarak eksikliğini

göstermişti. Kısacası devletin her anlamda yeni ve modern kurumlara ihtiyacı vardı. Bu durum

Osmanlı kurumlarının kapsamlı bir şekilde yeniden gözden geçirilip organize edilmesinin yolunu

açmıştı.

Amaç, hükümet yapısında Batı’yı model olarak seçmek, merkezi yönetimi bu şekilde güçlendir-

mek ve dağılmayı engellemekti. Fakat uzun süren savaşlarda alınan yenilgiler bunu gittikçe zor-

laştırıyordu.

***

III. Selim askeri ıslahat fikrini benimsemiş, yeniçeri ocağı yerinde nizam-ı cedid adıyla bir ordu

kurmuştu. Bu orduya ekonomik destek sağlamak amacıyla irad-i cedid adıyla birde yeni bütçe

oluşturan III. Selim, yeniçerileri çıkardığı isyanlar sonucunda nizam-ı cedid ordusunu kapatmak

durumuda kalmıştır. Daha sonra çıkan kabakçı Mustafa Paşa isyanı ile de hayatını kaybetmiştir.

***

Bu dönemde Mısır Valisi Kavalalı Mehmet Ali Paşa isyanı ile de Osmanlı artık tam bağımsız bir

devlet olmaktan çıkıp yarı bağımlı bir sömürge haline gelmiştir.¶

***

Islahatlar açısından II.Mahmut devri tamamen yeni bir dönem olmuştur. II. Mahmut 1808 yılın-

da imzaladığı Sened-i ittifak ile ayanlara verdiği haklardan dolayı mutlak otoritesinde ilk kaybı

yaşamıştır. ikinci olarak Yeniçeri ocağını kaldırmıştır. (Vaka-yı Hayriye 1826) Yeniçerilerin kaldırıl-

masından sonra Osmanlı’da yenileşmenin önünde engel kalmamıştır.

***

Osmanlı–Türk toplumunun batılılaşmaya, modernleşmeye ya da çağdaşlaşmaya kesin adım

atması Abdülmecit’in ilan ettiği Tanzimat iledir. Bunun aynı zamanda insan haklarına, hukuk dev-

letine, özgürlük ve demokrasiye doğru atılan bir adım olduğu ifade edilmelidir.

Aslında II. Mahmut’un başlattığı yenilikler dizisinin devamından başka bir şey

olmayan Tanzimat Devri I.Meşrutiyetin ilan edildiği 1876 yılına kadar sürmüştür.

19. (XIX.) yy.da Osmanlı Devletinde Genel Durum

Abdülmecit’in

ilan ettiği

Tanzimat

Fermanı’nın,

aynı zamanda

insan haklarına,

hukuk devletine,

özgürlük ve

demokrasiye

doğru atılan bir

adım olduğu

ifade

edilmelidir.

Yenileşme Dönemi

Türk Edebiyatı [Batı Etkisindeki Türk Edebiyatına Giriş]

Sultan Abdülmecit

ÖĞRENCİNİN

ADI SOYADI: ……………………………………………

SINIFI, NUMARASI: ………………………………….

Yenileşme Dönemi Türk Edebiyatı 11. Sınıf 1. Ünite

1.D. 1.N

Ü.1

Tanzimat Fermanı 18. yy dan beri süre gelen Batı üstünlüğünün resmen kabul edilişidir. Yine bu ferman Batı-

lılaşma projesinin resmi devlet görüşüne dönüştürüldüğünü ilan eden bir beyannamedir.Tanzimat Fermanı,

Mustafa Reşit Paşa tarafından 3 Kasım 1839 tarihinde Gülhane bahçesinde okunan bu fermana, okunduğu

yerin adına atfen “Gülhane Hatt-ı Hümayunu” da denilir.

Tanzimat Fermanı

“Tanzimat

Fermanı, Mustafa

Reşit Paşa

tarafından 3

Kasım 1839

tarihinde Gülhane

bahçesinde

okunmuştur.”

Sayfa 2 Yenileşme Dönemi Türk Edebiyatı

Not:

1.D. 1.N Ü.1

Devletin desteği ile gençler Avrupa’ya, özellikle Fransa’ya gönderildi. Bu gençler orada hem Fransızca öğrendi

hem de batı kültürünü ve sanayisini yakından tanıdı. Genç Osmanlılar (Jön Türkler) adıyla bilinen topluluk bu genç-

ler arasından çıkmıştır.

Sosyal hayatın birçok alanında (kılık kıyafet, gördü ve nezaket gibi) Batı kültürünün etkisi görülmeye başladı.

Osmanlı’nın düşünce hayatına yeni bir bakış açısı kazandıran ve tartışmalara yol açan aydın kadrosu bu dönemde

yetişti.

Tanzimat fermanı ile Osmanlı anayasal hak kavramı ile ilk kez karşılaştı. Devlet yönetiminde padişahın yetkileri

sınırlandırıldı.

Ferman beklenen sonuçlara ulaşamamış, devlet çöküşten kurtulamamıştır.

Batılılaşma daha çok kültür ve edebiyat alanında gerçekleşmiş, beklenen anlamda bir batılılaşma olamamıştır.

Yurt dışına giden gençler döndüklerinde Osmanlı’daki batılılaşma sürecinin önderi olmuşlardır.

Tanzimat Fermanı sonrasında Batılılaşma hareketleriyle birlikte Osmanlıdaki aydın çevrelerinde eski—yeni çatış-

maları başlamıştır.

Tanzimat Döneminde Batılılaşma çabası en çok edebiyat alanında somut neticeler

vermiştir. Gazetenin bu dönemde yaygınlaşması ile birlikte Batı’dan gelen edebi tür-

ler hızla yaygınlaşmış, birçok edebi türün (makale, deneme, fıkra, eleştiri, tiyatro,

öykü, roman) ilk yerli örnekleri kaleme alınmıştır.

Tanzimat Fermanı ile Gelen Yeniliklerin Değerlendirilmesi

Sayfa 3 Yenileşme Dönemi Türk Edebiyatı

Gökhan

ULUKAN

Türk Dili ve

Edebiyatı Öğrt.

Yenileşme Dönemi Türk Edebiyatı

1.D. 1.N Ü.1