yfirlit yfir þróun verðbólgumarkmiðs og árangur víða um heim

Yfirlit yfir þróun verðbólgumarkmiðs Yfirlit yfir þróun verðbólgumarkmiðs og árangur víða um heimog árangur víða um heim

Þórarinn G. PéturssonDeildarstjóri rannsóknardeildar

Hagfræðisviðs Seðlabanka Íslands

Málstofa í SÍ – 24. nóvember 2003

ÞGP · 24. nóvember 2003 2

Hin eilífa leitHin eilífa leit

• Eilíf leit að ramma fyrir peningastefnuna sem sameinar nauðsyn þess að veita henni trúverðugt akkeri og á sama tíma nægilegan sveigjanleika til að bregðast við ófyrirséðum skellum án þess að stefna trúverðugleika í hættu

• Margt verið reynt...– Eðalmálmar– Peningamagn– Gengi gjaldmiðla

• ... En horfið frá þar sem ekki þóttist reynst nægilega vel


IT er raunhæfur kostur sem nýtur æ IT er raunhæfur kostur sem nýtur æ meiri vinsældameiri vinsælda

• Æ fleiri ríki hafa tekið upp IT sem þykir sameina áðurnefnda kosti:– Hið tölulega markmið gefur akkerið– Sveigjanleg túlkun og útfærsla gefur sveigjanleikann– Í framkvæmd er IT því ekki hörð peningastefnuregla

heldur einkennist af “sveigjanlegu aðhaldi”• Hefur gert mörgum ríkjum sem áður urðu undir í

glímunni við verðbólguna að aðlaga peningastefnu sína að því sem best gerist

• Hafa jafnvel verið leiðandi í að skapa ný viðmið um hvað telst vera best í framkvæmd peningastefnu


Hvað er IT?Hvað er IT?

• Í raun er erfitt að skilgreina nákvæmlega hvað IT er:– Margbreytilegt milli IT-landa– Mörg einkenni sameiginleg með öðrum löndum– IT hefur þó verið leiðandi á mörgum sviðum

• En til að segja eitthvað:– Verðstöðugleiki meginmarkmið peningastefnunnar– Opinber yfirlýsing um tölulegt verðbólgumarkmið sem

seðlabankinn skuldbindur sig til að halda verðbólgu nálægt með framsýnni peningastefnu

– Áhersla á stofnanalegan stuðning við markmið– Áhersla á gagnsæi og reikningsskil bankans


IT-löndin: Tímasetning upphafsIT-löndin: Tímasetning upphafs

0

5

10

15

20

25

1987 1990 1993 1995 1998 2001 2004

NSJ

CHI

KAN

ÍSR

BRE

SVÍ ÁSTPER

MEX

TÉK

KÓR

PÓL

BRA

KÓL

SVI

SAF

TAÍ

ÍSL

NOR

UNG

FIL


IT-löndin: Fyrri stefna og ástæða IT IT-löndin: Fyrri stefna og ástæða IT

• Algengast að IT-löndin hafi horfið frá fastgengisstefnu (tíu lönd)

• Þrjú landanna tilgreindu ekkert akkeri fyrir upptöku IT

• Meginástæður upptöku IT:– Hrakinn af fyrri fastgengisstefnu (4)– Vaxandi óánægja með fyrri stefnu og vaxandi

vandamál vegna ósamræmis milli millimarkmiðs og endanlegs markmiðs (7)

– Eðlileg endalok mislangs þróunarferils eða formfesting þeirrar stefnu sem fylgt var í raun (10)


IT löndin: Stærð og uppbyggingIT löndin: Stærð og uppbygging

• IT-löndin (20% af VLF heimsins): – Lítil eða meðalstór iðnríki– Meðalstór eða stór þróunar- og nýmarkaðsríki– Efnaðri, opnari og með þróaðri fjármálakerfi– Ríkissjóður minna skuldsettur

Lönd

Mannfjöldi (milljónir)

VLF í

ma. US$

VLF á mann í

þús. US$

Vægi utanríkis-viðskipta1

Velta á hlutabréfa-markaði2

Vergar skuldir

ríkissjóðs2 Miðgildi alls 26,3 115 6,3 74,2 17,6 38,7 Þar af iðnríki 8,1 228 23,9 77,8 65,9 34,8 Þar af önnur ríki 43,0 110 4,3 67,3 6,4 38,9

Önnur iðnríki3 10,6 230 23,2 72,0 44,1 55,3 Önnur þróunar- og nýmarkaðsríki4

29,2

88

1,7

65,8

5,7

66,3


Mismunandi fyrirkomulag ITMismunandi fyrirkomulag IT

• Útfærsla IT-ramma er mjög mismunandi milli landa

• Túlkun stefnu innan sama ramma getur einnig breyst

• IT byrjar oft tiltölulega einfalt og þróast svo eftir því sem reynsla og þekking safnast upp

• Líklega eingöngu þrjú ríki sem byrja IT með öllu tilheyrandi: – Brasilía, Ísland og Tékkland


Lagalegur rammi ITLagalegur rammi IT

• Formlegt markmið peningastefnu:– Verðstöðugleiki eina markmið (3)– Fleiri markmið en verðstöðugleiki hefur

forgang (16)– Fleiri markmið og engin forgangsröðun (2)

• Bein fjármögnun ríkissjóðs:– Óheimil (9)– Takmörkuð (9)– Engin ákvæði (3)


Lagalegur rammi ITLagalegur rammi IT

• Tækjasjálfstæði:– Ótakmarkað sjálfstæði (14)– Daglegt sjálfstæði en stjórnvöld geta snúið við

ákvörðun við sérstakar aðstæður (6)– Þarf að bera ákvörðun undir stjórnvöld (1)

• Markmiðssjálfstæði:– Skilgreint af seðlabanka (6)– Skilgreint af seðlabanka í samráði við stjórnvöldum (3)– Skilgreint af stjórnvöldum og seðlabanka (5)– Skilgreint af stjórnvöldum í samráði við seðlabanka (5)– Skilgreint af stjórnvöldum (2)


Útfærsla ITÚtfærsla IT

• Verðvísitöluviðmið:– VNV (17)– K-VNV (4)– Allir hafa þó K-VNV til hliðsjónar

• Langtímamarkmiðið:– Einfalt tölulegt markmið (2)– Tölulegt markmið með þolmörkum (8)– Bilmörk (11)



• Tölugildi langtímamarkmiðs:– Markmið (eða miðgildi bils) á bilinu 1-3% er algengast– Algengasta markmiðið (eða miðgildi bils): 2,5%– Engin með markmið (eða miðgildi bils) undir 1%– Meðaltal allra: 2,7%– Meðaltal iðnríkja: 2,1%

• Vídd bil- eða þolmarka:– Algengasta víddin ±1%– Tvö lönd með bil- eða þolmörk sem rúma 0%– Víðara hjá þróunar- og nýmarkaðsríkjum– Fylgni sögulegrar verðbólgusveiflna og víddar er 0,63



• Formleg ákvæði um endurskoðun markmiðs:– Árleg (8)– Regluleg (2)– Engin (11)

• Tímarammi markmiðs:– Eitt ár í senn (2)– Nokkur ár í senn (7)– Opin (12)

• Flóttaleiðir:– Já (7)– Nei (14)


Gagnsæi og reikningsskil ITGagnsæi og reikningsskil IT

• Ákvarðanir í peningamálum:– Einn bankastjóri ásamt peningamálaráði (17)– Fjölskipuð bankastjórn (2)– Einn bankastjóri (2)– Algengast að ákvörðun sé fengin með

meirihlutakosningu (14)• Fundartíðni- og gerð:

– Fastákveðnir vaxtaákvarðanafundir (20)– Fundargerð birt opinberlega (9)– Mánaðarlegir fundir algengastir (12)



• Verðbólguskýrslur:– Ársfjórðungsleg skýrsla (14)– Önnur útgáfutíðni (7):

• Þrisvar á ári (3)• Tvisvar á ári (3); Kanadabanki birtir 2 uppfærslur á milli• Einu sinni á ári (1)

– Upplýsingum um stefnu einnig miðlað með öðrum hætti– Í tíu tilvikum fylgjast útgáfa skýrslu og

vaxtaákvarðanafundir að:• Í sex tilvikum ávallt• Í fjórum tilvikum yfirleitt



• Birting tölulegra spáa:– Töluleg verðbólguspá (19)– Töluleg hagvaxtarspá (11)– Algengasta lengd spátímabils er 6-8 ársfjórðungar– Fjórir spá til næstu 9 ársfjórðunga– Þrír spá til næstu 3 ára eða lengur

• Viðbrögð við frávikum frá markmiði:– Opinber greinargerð ef frávik nógu mikið (6)– Starf bankastjóra í húfi (1)– Tími til að ná markmiði fyrirfram skilgreindur (3)


Áhrif IT á meðalverðbólguÁhrif IT á meðalverðbólgu

• Verðbólga lækkar að meðaltali eftir IT• Var þó byrjuð að lækka fyrir upptöku IT:

– Iðnríki (⅔ af 2,5% lækkun) og önnur (utan óðaverðbólgu) (¼ af 6% lækkun)

• Iðnríki: IT fremur til að festa í sessi verðbólguhjöðnun• Önnur: IT tæki til að ná niður verðbólgu

Lönd

Meðal-verð-

bólga 5 árum fyrir

upptöku

Meðal-verð-

bólga 1 ári fyrir upptöku

Meðal-

verðbólga eftir

upptöku

Verðbólga 2002

Meðal-verðbólga

1981-90

Meðal-verðbólga

1991-02 Öll löndin 31,5 7,4 4,5 3,4 102,9 40,9 Utan óðaverðbólgu1 9,5 7,6 4,5 3,4 15,0 7,0 Iðnríki2 5,0 3,3 2,5 2,4 10,6 2,4 IT-7 hópurinn3 10,5 8,8 4,0 2,9 11,4 4,2 Iðnríki sem ekki hafa verðbólgumarkmið4

–

–

–

1,5

5,2

2,1


Verðbólga hefur lækkað víðast hvarVerðbólga hefur lækkað víðast hvar

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 1999 2001 2003

Iðnríki með verðbólgumarkmið

Iðnríki án verðbólgumarkmiðs

IT-7 ríkin


Mat á áhrifum IT á meðalverðbólguMat á áhrifum IT á meðalverðbólgu

• Met eftirfarandi langsniðslíkan (fixed effect líkan metið með SUR):it = i + ITit + it-1 + xit-1 + 0w

it + 1wit-1 + it

• ITit = 1 frá fyrsta ársfjórðung eftir upptöku IT, 0 fyrir það• Áhrif IT á meðalverðbólgu eru /(1 – )• IT hefur lækkað verðbólgu að meðaltali um 2½-3 prósentur

Öll löndin

Upptaka fyrir 2000

Upptaka fyrir 1998

Upptaka fyrir 2000 og

meðalverðbólga 1981-90

undir 20%

Iðnríki og upptaka fyrir

2000 -0,065

(0,053) -0,269 (0,086)

-0,266 (0,101)

-0,249 (0,102)

-0,150 (0,106)

/(1 – ) -0,874 -2,621 -2,551 -3,030 -2,207

Fjöldi landa 21 13 7 6 5 Fjöldi mælinga 1.777 1.082 600 513 426 R2 (frígr.leiðrétt) 0,718 0,783 0,936 0,916 0,923

Wald-próf (p-gildi) 0,128 0,057 0,633 0,179 0,205


Áhrif IT á verðbólgusveiflurÁhrif IT á verðbólgusveiflur

• Verðbólgusveiflur hafa minnkað frá upptöku IT• Tengist lækkun verðbólgu: Há verðbólga fer saman við

sveiflumikla verðbólgu• IT því dregið úr sveiflum í verðbólgu en virðist ekki hafa

áhrif á verðbólgusveiflur umfram áhrifin í gegnum lækkun meðalverðbólgu

Lönd

Meðalsveiflur 5 árum fyrir

upptöku

Meðalsveiflur eftir upptöku

Meðalsveiflur

1981-1990

Meðalsveiflur

1991-2002 Öll löndin 58,9 2,2 184,3 92,5 Utan óðaverðbólgu1 3,3 2,2 7,4 4,1 Iðnríki2 2,1 1,4 5,1 1,6 IT-7 hópurinn3 3,4 2,6 4,2 2,8 Iðnríki sem ekki hafa verðbólgumarkmið4

–

–

2,9

1,0


Áhrif IT á eiginleika verðbólguferilsÁhrif IT á eiginleika verðbólguferils

• Upptaka IT og aukinn trúverðugleiki peningastefnu ætti að valda því að tímabundnar verðlagsbreytingar hafa síður varanleg áhrif á verðbólgu:– Verðbólguvæntingar ráðast fremur að framsýnum

væntingum en sögulegri verðbólgu• Varanleiki verðbólguskella ætti því að minnka eftir

upptöku IT:t = + 1t-1 + 2t-2 + ITtt-1 + t

• Hafi IT þessi áhrif ætti < 0:– Rétt formerki hjá öllum nema einum– Tölfræðilega marktækt hjá átta ríkjum og hjá öllum

landasöfnum í langsniðsmati– Kemur ekki á óvart að ekki fást marktæk áhrif hjá þeim

ríkjum sem hafa stysta IT-sögu


Aðlögun að langtímamarkmiðiAðlögun að langtímamarkmiði

• Átta ríki höfðu þegar náð langtímamarkmiði við upphaf IT• Aðlögunartími að meðaltali 7 ársfjórðungar hjá öllum en

aðeins 3 hjá iðnríkjum• Aðlögunarhraði nátengdur fjarlægð verðbólgu frá

markmiði: – C = 1,5695| – T|; R2 = 0,895

• Tekur jafnan 1½ ársfjórðung að ná verðbólgu niður um 1%• Allur hópurinn að meðaltali í samræmi við fjarlægð frá

markmiði en styttri tíma hjá iðnríkjum

Lönd

Miðgildi verðbólgumarkmiðs1

Upphafleg verðbólga2

Aðlögunarhraði (fjöldi ársfj.)3

Metinn aðlögunarhraði6

Öll löndin 2,7 7,1 7 8 Utan óðaverðbólgu7 2,6 7,5 8 8 Iðnríki8 2,1 3,5 3 5 IT-7 hópurinn9 2,3 8,9 12 11


Áhrif IT á hagvöxtÁhrif IT á hagvöxt

• Hagvöxtur lítillega minnkað að meðaltali í öllum hópnum en aukist í öðrum hópum

• Sumar rannsóknir sýna tölfræðilega marktæk áhrif til aukins hagvaxtar, aðrar engin áhrif

• Engin rannsókn bendir til að upptaka IT hafi skaðað hagvöxt• Slaki í aðdraganda IT hjá iðnríkjum en síður hjá öðrum

Lönd

Meðal-hag-

vöxtur 5 árum fyrir

upptöku

Meðal-hag-

vöxtur 1 ári fyrir upptöku

Meðal-

hagvöxtur eftir

upptöku

Hag-vöxtur

2002

Meðal-hagvöxtur

1981-90

Meðal-hagvöxtur

1991-02 Öll löndin 3,3 2,1 3,2 3,1 2,7 3,0 Utan óðaverðbólgu1 2,9 2,2 3,0 2,4 3,0 2,9 Iðnríki2 2,1 1,2 2,4 2,4 2,5 2,5 IT-7 hópurinn3 2,8 1,7 3,6 2,1 2,9 3,3 Iðnríki sem ekki hafa verðbólgumarkmið4

–

–

–

1,4

2,7

1,9


Áhrif IT á sveiflur í hagvextiÁhrif IT á sveiflur í hagvexti

• Sveiflur í hagvexti hafa minnkað að meðaltali• Niðurstöður rannsókna misvísandi: einhver áhrif eða engin• Engar vísbendingar um að IT auki hagsveiflur• Sveigjanlegt IT virðist því draga úr sveiflum í verðbólgu án

þess að auka hagsveiflur (og jafnvel draga úr þeim)

Lönd


upptöku


Meðalsveiflur

1981-1990

Meðalsveiflur

1991-2002 Öll löndin 3,1 2,4 3,1 3,6 Utan óðaverðbólgu1 2,7 2,4 3,1 3,0 Iðnríki2 2,9 2,5 3,4 2,6 IT-7 hópurinn3 2,5 2,4 3,3 2,6 Iðnríki sem ekki hafa verðbólgumarkmið4

–

–

1,8

1,6


Áhrif IT á sveiflur í gengi og vöxtumÁhrif IT á sveiflur í gengi og vöxtum

• Sveiflur í gengi aukast að meðaltali í iðnríkjum en minnka í öðrum hópum:– Aukast (10): 4 iðnríki (öll áður með fast gengi) og 6 önnur (4 áður

með fast gengi)– Minnka (11): 4 iðnríki (öll áður með fljótandi gengi) og 7 önnur (4

áður með fljótandi gengi)• Sveiflur í vöxtum minnka og vextir lækka


upptöku


Meðalsveiflur

1981-1990

Meðalsveiflur

1991-2002

Lönd

Gengi

Vextir

Gengi

Vextir

Gengi

Vextir

Gengi

Vextir Öll löndin 7,5 3,9 7,1 2,1 9,1 18,1 8,2 3,9 Utan óðaverðbólgu1 7,6 3,3 6,8 1,9 8,5 5,6 7,4 3,1 Iðnríki2 5,8 1,7 6,8 1,3 6,8 2,1 6,2 1,7 IT-7 hópurinn3 7,2 4,1 6,8 2,2 8,2 5,3 6,7 2,6 Iðnríki sem ekki hafa verðbólgumarkmið4

–

–

–

–

6,2

1,5

5,9

2,0


Önnur áhrif ITÖnnur áhrif IT

• IT leiðir til lækkunar verðbólguvæntinga en oft með töfum: – Trúverðugleik vinnst ekki strax– Þarf að sýna árangur til að auka trúverðugleika

• Herkostnaður verðbólguhjöðnunar enn til staðar• Hegðun seðlabankanna breytist:

– Meira litið til langtímaþróunar verðbólgu en skammtíma sveiflna í verðbólgu

– Peningastefnan framsýnni en áður• Glíma peningastefnunnar við skelli:

– Samanburður á olíuverðshækkunum á 8. og 10. áratugnum


Efasemdir um gagnsemi ITEfasemdir um gagnsemi IT

• Sveigjanleiki verðbólgumarkmiðsins:– Sumir segja IT of ósveigjanlegt og auki því

hagsveiflur– Aðrir segja IT of sveigjanlegt og valdi

lausatökum í peningamálum• Óraunhæft að uppfylla allar forkröfur

– Ýmsar forkröfur sem þarf til að geta tekið upp IT– Þessar forkröfur auka getu til ná IT en það á við

um hvaða peningastefnu sem er – ekki bara IT



• Ófullkomin stjórn seðlabanka á verðbólgu:– Tímatafir, áhrif annarra þátta á verðbólgu o.fl. – Veldur því að seðlabankar hafa minni stjórn á

verðbólgu en t.d. grunnfé– Kallar á framsýna og gagnsæja peningastefnu,

þ.e. IT– Lítið gagn að geta stjórnað grunnfé ef samband

þess og verðbólgu er óáreiðanlegt– Reynsla af einhliða fastgengisstefnu við frjálsa

fjármagnsflutninga slæm



• Samspil IT og gengissveiflna:– IT kallar ekki endilega á hreint flot– Rétt að taka tillit til gengisþróunar:

• Gengi hluti af miðlunarferli• Getur skipti máli umfram miðlunaráhrif ef

fjármálamarkaðir vanþróaðir og skuldsetning í erlendri mynt algeng

– Þarf þó að passa að gengi taki ekki yfir sem akkeri stefnu:

• Reynsla Nýja-Sjálands og Ástralíu af Asíu-kreppu


Niðurstaða fyrir ÍslandNiðurstaða fyrir Ísland

• Tæplega 3 ár frá því að SÍ tók upp IT:– Mætti töluverðum mótbyr í upphafi m.a. vegna

uppsafnaðra vandamála fyrri stefnu• Kostir hinnar nýju stefnu að koma í ljós:

– SÍ tekst betur að miðla til almennings hver meginviðfangsefni peningastefnunnar eru og þannig aukið skilning og tiltrú á stefnunni

– Umfjöllun um peningastefnuna innan SÍ hefur stórbatnað: endurspeglar betur hvað peningastefnan getur gert og hvað ekki

– Áherslur í stjórn peningamála hafa færst frá skammtímasjónarmiðum yfir í umræðu um verðbólguhorfur næstu missera

– Endurspeglar mun betur raunverulega virkni peningastefnunnar

yfirlit yfir þróun verðbólgumarkmiðs og árangur víða um heim

Documents