Ýmsir smitsjúkdómar og bólusetningar

92
Ýmsir smitsjúkdómar og bólusetningar m.a. úr fyrirlestrum Þrastar Laxdal Sjá einnig heimasíðu Þrastar Sjá einnig fjölmörg nemaverkefni Einkum Læknanemar – Læknanemar fyrirlestrar flokkaðir – Sýkingar

Upload: alta

Post on 25-Jan-2016

167 views

Category:

Documents


6 download

DESCRIPTION

Ýmsir smitsjúkdómar og bólusetningar. m.a. úr fyrirlestrum Þrastar Laxdal Sjá einnig heimasíðu Þrastar Sjá einnig fjölmörg nemaverkefni Einkum Læknanemar – Læknanemar fyrirlestrar flokkaðir – Sýkingar. Barnaveiki * Stífkrampi * Kíghósti * Mislingar * Hettusótt * Rauðir hundar *. - PowerPoint PPT Presentation

TRANSCRIPT

Page 1: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Ýmsir smitsjúkdómar og bólusetningar

m.a. úr fyrirlestrum Þrastar Laxdal

Sjá einnig heimasíðu Þrastar

Sjá einnig fjölmörg nemaverkefni

Einkum Læknanemar – Læknanemar fyrirlestrar flokkaðir – Sýkingar

Page 2: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Barnasjúkdómar

• Barnaveiki *• Stífkrampi * • Kíghósti *• Mislingar *• Hettusótt * • Rauðir hundar *

• Skarlatssótt *• Hlaupabóla * • Mononucleosis*• Roseola *• Fifth disease *• Hand- foot- and

mouth disease *

* Síður læknanema

Page 3: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

SkarlatssóttRoði í hálsi og petecciur

Hvít og rauð jarðaberjatunga

Page 4: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Skarlatssótt(scarlatina, scarlet fever)

• -haemol str. Gr A (nokkrar typur)• Meðgöngutími 1-7 dagar• Hálsbólga, ýmis einkenni• Bólgnar tons, oft exudat, stundum erythema og/eða petecchiur á pal molle• Tunga í upphafi hvít með papillum, seinna rauð með papillum (i.e. white and

red strawberry tongue)• Perioral pallor og roði í andliti• Útbrot dreift erythema með örfínum dökkrauðum deplum, sandpappírsáferð.

Byrja á hálsi, nárum og axilum.• Útbrot í 3-5 daga, óháð Pc gjöf• Rx Penicillin í 10 daga• NB: febris rheumatica og post str glomerulonephritis• Streptococcal sykingar á “síðum læknanema”• Post-str glomerulonephritis á “síðum læknanema• Sydenhams chorea á “síðum læknanema”?

Page 5: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Skarlatssótt

Page 7: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Skarlatssótt

Penicillin (alt.: amoxicillin)Meðferð:

Page 8: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Hlaupabóla(varicella, chickenpox)

• Upprifjun í veirufræði .... !!!

Page 9: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Veiruflokkun (Baltimore)Veira

Pos sense

AdenoHerpesPox

Rheoveirur Rotaveira

Parvo

Ortho-hepadno-veiraHepatitis B

PicornaveirurEnteroveirurRhinoveirurHepatitis AAphtoveirur (gin og kl)ParechoveirurTogaveirurRubella

RNADNA

ssDNAdsDNA dsRNA ssRNA

ssRNAPos sensem RT

Neg sense

dsDNAm RT

Orthomyxco-veirurInfluenza AInfluenza BInfluenza C

RetroveirurLentiveirurHIV

Page 10: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Veiruflokkun

HSV 1 Herpes simplex 1HSV 2 Herpes simplex 2HVS 3 VZVHSV 4 EBVHSV 5 CMVHSV 6 RoseolaHSV 7 RoseolaHSV 8 Kaposi sarcoma

Herpes

DNA

dsDNA

Page 11: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Hlaupabóla(varicella, chickenpox)

• HHV 3, varicella zoster• Hálssærindi, hitavella• Meðg. 4-16 d (allt að 21 d). 12 ára=90%• Smita 1-2d f útbrot og þar til lesionir eru þurrar (vika)• Alvarl sjd fyrir ónæmisbælda• Útbr: ávalar lesionir, þ.m.t. Í hársvörð, munn/slímhúðir, lófar/iljar.

Centripedal dreifing, birtast á 3-5d, mikill kláði• Macula →papula →vesicula →pustula →crust (allar í einu)• Sec sýkingar (staph/invasGABS (necrot fasciitis))• Rx: EKKI aspirin, ath neglur, hreinlæti, kláðastillandi lyf

(bað+matarsódi+haframjöl!)• Acyclovir? 20mg/kg x 4 í 5 daga• V-zoster immunoglobulin (1.0 g/kg) ef snemma eftir smit.• NB post inf compl. þ.m.t. Acut cerebellar ataxia o.fl• Necrotising fasciitis á “síðum læknanema”

Page 12: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Hlaupabóla

Page 13: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Hlaupabóla(varicella, chickenpox)

• Mjög smitandi.• Fósturskaðar.• Ekki transplacental mótefni sem gagna. Virkt T-frumusvar

nauðsynlegt.• Fetal varicella i.e. varicella á fyrsta trimestri: fósturskaðar,

örmyndanir á húð, útlimaskaðar, chorioretinitis, neurolo. skaðar. Hátt mortalitet.

• Congenital varicella i.e.sýking > 5d fyrir fæð ónæmissvar móður vernda barnið að nokkru, horfur góðar

• Neonatal varicella i.e. Sýking síðustu 5d fyrir fæð eða fyrstu daga eftir fæðingu er umtalsverð hætta fyrir nýburann.

Page 14: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Hlaupabóla

Page 15: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Hlaupabóla

• Veirufræði• Faraldsfræði

(þmt ranns Hildar Þórarinsdóttur)

• Klinisk einkenni

• Alvarleiki og langtímaeinkenni / síðkomin einkenni

• Bólusetningar

• Hvað nú ?

Page 16: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Hlaupabóla(varicella, chickenpox, m.a úr fyrirl Þrastar laxdal)

• Meðg. 2 vikur (4 - 21d)

• Smita 1-2d f útbrot og þar til lesionir eru þurrar (vika)

• Mjög smitandi

• Útbr. í hársvörð, munn, slímhúðir, lófar, iljar

• Centripedal dreifing, birtast á 3-5d, mikill kláði

• Macula →papula →vesicula →pustula →crust (allar í einu)

• Sec sýkingar (staph/invasGABS (necrot fasciitis))

• Acyclovir? 20mg/kg x 4 í 5 daga

• V-zoster immunoglobulin (1.0 g/kg) ef snemma eftir smit

• NB post inf compl. þ.m.t. acut cerebellar ataxia o.fl

Page 17: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Smit, sýking og síðkomnar aukaverkanir

SmitIncupationstími1-3 vikur

Veikindi5-10 dagar

Síðkomnar aukaverkanir???

Smitandi(skömmu fyrir veikindi þar til bólur eru þornaðar

Page 18: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Lancet 2006

Page 19: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Hlaupabóla(varicella, chickenpox)

• Fósturskaðar

• Ekki transplacental mótefni sem gagna. Virkt T-frumusvar nauðsynlegt.

• Fetal varicella i.e. á fyrsta trimestri: fósturskaðar, örmyndanir á húð, útlimaskaðar, chorioretinitis, neurol. skaðar. Hátt mortalitet.

• Congenital varicella i.e.sýking > 5d fyrir fæð myndar móðirin mótefni sem vernda barnið tímabundið, horfur góðar

• Neonatal varicella i.e. sýking síðustu 5d fyrir fæð eða fyrstu daga eftir fæðingu, umtalsverð hætta fyrir nýburann.

Page 20: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Smit á meðgöngu og við fæðingu

Fyrsta trimester

> Viku fyrir fæðingu

Viku fyrir fæðingu og perinatalt

Page 21: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Alvarleiki

• Nýburar

• Ungbörn

• Aldraðir

• Barnshafandi konur

• Ónæmisbældir

• Aðrir undirliggjandi sjúkdómar

Page 22: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

MTK einkenni

– Cerebellar ataxia (approximately one in 4000 cases),– Meningoencephalitis, – Meningitis – Vasculitis (which may result in strokes)

– Annað ??• ITP? • Neutropeniur?• Arthritar?• O.s.frv.

Page 23: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Varicella vaccination

• Verndar gegn hlaupabólu í 85% tilfella• Verndar gegn alvarlegum evikindum í 97%

tilfella

• Japan (amk 20 ár)• USA, 48 af 50 fylkjum (um 10 ár)• Canada• Australia • Finland• Þýskaland• Önnur Evrópulönd í athugun

Page 24: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Faraldsfræði hlaupabólu og alvarlegir fylgikvillar hennar

Hildur Þórarinsdóttir, læknanemi

Hlutfall barna með mótefni gegn vzv eftir aldurshópum

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

0-1.

árs

1-2.

ára

2-3.

ára

3-4.

ára

4-5.

ára

5-6.

ára

6-7.

ára

7-8.

ára

8-9.

ára

9-10

.ára

10-1

1 ár

a

11-1

2 ár

a

12-1

3.ár

a

13-1

4 ár

a

14-1

5.ár

a

15-1

6 ár

a

16-1

7.ár

a

17-1

8 ár

a

18-1

9.ár

a

http://www.laeknabladid.is/2009/02/nr/3405

Page 25: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Faraldsfræði hlaupabólu og alvarlegir fylgikvillar hennar

Hildur Þórarinsdóttir, læknanemi

Hlutfall barna með mótefni gegn vzv eftir aldurshópum

0%

20%

40%

60%

80%

100%

0-6 mánaða 6-12 mánaða 12-18 mánaða 18-24 mánaða

Page 26: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Innlagnir eftir aldri

0246

81012

0-1

árs

1-2

ára

2-3

ára

3-4

ára

4-5

ára

5-6

ára

6-7

ára

7-8

ára

8-9

ára

9-10

ára

10-1

1 ár

a

11-1

2 ár

a

12-1

3 ár

a

13-1

4 ár

a

14-1

5 ár

a

15-1

6 ár

a

16-1

7 ár

a

ár

Faraldsfræði hlaupabólu og alvarlegir fylgikvillar hennar

Hildur Þórarinsdóttir, læknanemi

Fjöldi innlagna eftir árstíð

0123456789

Janú

ar

Feb

rúar

Mar

s

Apr

íl

Maí

Júní

Júlí

Ágú

st

Sep

tem

ber

Okt

óber

Nóv

embe

r

Des

embe

r

Page 27: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Faraldsfræði hlaupabólu og alvarlegir fylgikvillar hennar

Hildur Þórarinsdóttir, læknanemi

Ástæða innlagnar Fjöldi

Húðsýkingar 16

Ataxia 7

Hár hiti 6

Ónæmisbæling 5

Vannæring 4

Blóðsýking 3

Annað 17

Alls 58

Meinvaldar FjöldiHlutfal

l

Staphilococcus aureus 8 53%

Stafilococcus aureus og pneumococcar 2 13%

Stafilococcus aureus og enterococcar 1 7%

Sterptococcus hem. Gr A 4 27%

Page 29: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Mononucleosis• EBV (epithel og B-frumur (immortalization))• Unglingar um 60% seropós, mun fyrr í Afríku og í efnaminni hópum• Ung börn fá síður einkenni (afar sjaldg sjd í Afríku)• Smitast með munnvatni !• Meðg 1-2 mánuðir !!!• Slappleiki, hausverkur, ógleði, kviðverkir í 1-2 vikur• Vaxandi hálssærindi og hálsbólga, oft með exudati, stundum

petechiae á mótu mjúka og harða góms. Hiti í 80-90%• Lymphadenopathia (flestir), miltisstækkun (50%) og lifrarstækkun

(30%)• Maculopapular útbrot (5-15%), ef ampi 80% með útbrot !• Skánar á 2-4v (eða lengri tíma)• Mononucleosis og Ebstein Barr á “síðum læknanema”

• NB Tengsl við Burkitt lymphoma/nasophar carcinoma ?

Page 30: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Mononucleosis

Greining / rannsóknir• Atypical lymphocytosisi (>90%),• Thrombocytopenia (væg) (50%)• Monospot (ótryggt, einkum <5ára)• Hækkuð lifrarpróf, eink gGT• Veirutiterar (IgG og IgM)

Meðferð• Sterar ????????• Acyclovir ???• Stoppa íþróttir e.d. ??

Page 31: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Mononucleosis

Complicationir:• Splenic rupture• Neurological

– Krampar

– Meningo-encephalitis

– Ataxia

– Bell’s palsy, Guillain-Barré sx

– Alice in Wonderland sx

• Haemol anaemia/trompocytopenia/aplastic anaemia• Pneumonia/myocarditis/pancreatitis/etc• B-cell lymphoproliferative sx• Útbrot ef ampicilline er gefið !

Page 33: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Mononucleosis

Page 34: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Mononucleosis

Page 35: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Ampicillin útbrot og EBV

Page 36: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Mislingar !!!

Page 37: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Mislingar - veiran

• Mislingaveiran er af ættkvísl Morbillivírusa af ætt Paramyxoviridae

• Paramyxovírusar og Pneumovírusar tilheyra sömu ætt

• Stór pleomorphic singlestranded antisense RNA veira

• Eingöngu í mönnum !!!

Page 38: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Mislingar – meingerð

• Úðasmit. • Binst CD46 og CD150. • Sýkir epithelfrumur í öndunarvegi og dreifist þaðan með

lymphocytum um blóðrás til reticulendothelial kerfis og áfram um líkamann. Sýkir frumur í öndunarvegi, conjunctiva, þvagrás, litlum æðum og MTK.

• Intracelluler fjölgun og syncitia myndun og kemst þannig fram hjá vessabundna ónæmiskerfinu. Sprengir einnig frumur.

• Aðallega með frumubundnu ónæmissvar sem á einnig þátt í einkennum.

Page 39: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Mislingar - virusinn

Sýking

Efriloftvegir

Eitlar“regional”

Primary viremia: systemisk, low-titer

Monocytar

Secondary viremia

Öndunarvegur

Húð

MTK

O.s.frv.

Page 40: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Gangur sýkingar

Klassískir mislingar fara í gegnum fjögur stig:– incubation – prodrome – exanthem– recovery stig

Page 41: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Mislingar - útbrot

Page 42: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Mislingar

Page 43: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Mislingar

Page 44: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Mislingar

Mislingar á síðum læknanema

Page 45: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Mislingar - mismunagreiningar

Mononucleosis Lyfjaútbrot - Tegretol

Page 46: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

0

1.000

2.000

3.000

4.000

5.000

6.000

7.000

8.000

9.000

19

00

19

04

19

08

19

12

19

16

19

20

19

24

19

28

19

32

19

36

19

40

19

44

19

48

19

52

19

56

19

60

19

64

19

68

19

72

19

76

19

80

19

84

19

88

19

92

19

96

20

00

Ár

Fjö

ldi á

100

000

íbú

a

• Bólusetningar gegn mislingum hefjast hér á landi upp úr 1960

• 1976 Bólusetningin tekin upp við 2 ára aldur

• 1989 Bólusetning tekin upp með bólusetningu gegn rauðum hundum og hettusótt við 18 mánaða aldur

• 1994 Ákveðið að endurbólusetja við 9 ára aldur

• 1.7.2001 Endurbólusetning færð frá 9 ára til 12 ára gamalla barna

• Síðasta tilfelli (1) greint 1997

M

Mislingar á Íslandi

10 ár fyrir 10 ár eftirSjúkdómstilfelli (látnir) Sjúkdómstilfelli (látnir)

13.667 (4) 4.024 (0)

Frá Þórólfi Guðnasyni

Page 47: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Andrew Wakefield

Page 48: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

The Lancet, feb 1998

Background: We investigated a consecutive series of children with chronic enterocolitis and regressivedevelopmental disorder.Methods: 12 children (mean age 6 years [range 3–10], 11 boys) were referred to a paediatric gastroenterology……

Findings: Onset of behavioural symptoms was associated, by the parents, with measles, mumps, and rubella vaccination in eight of the 12 children, …….Interpretation: We identified associated gastrointestinal disease and developmental regression in a group of previously normal children, which was generally associated in time with possible environmental triggers…..

Page 49: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar
Page 50: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Frekari rannsóknir ....

• Aukning á einhverfur eftir 1988

þegar MMR kom á markað? Nei !

• Er einhverfa sjaldgæfari hjá

börnum sem fá ekki MMR? Nei !

• Veldur MMR bólgu í þörmum? Nei !

• Hefur tekist að endurtaka

rannsóknir Wakefields? Nei !

Page 51: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar
Page 52: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Afleiðingar

Andrew Wakefield: surgeon paid to attack MMR shots faces medical council hearing

SCHOOLBOY, 13, DIES AS MEASLESMAKES A COMEBACK

The Sunday Times (London) April 2 2006

Þátttaka í MMR bólusetningum fellur t.a.m. í Englandi í 78.9% (92% - 95% nauðsynlegt til að verjast faröldrum), í sumum hverfum og skólum í London í 50%

Page 53: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Afleiðingar

Fjöldi tilfella af mislingum í Bretlandi:

1998: 56

2008: 1.348

Page 54: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Roseola

Page 55: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Roseola(exanthema subitum, mislingabróðir, dílaroði, 6th disease)

• HHV 6 (75%), HHV 7 (15%), aðrar veirur (10%)

(f og fr munnvatnsveirur fullorðinna)• Meðganga 5-15 dagar (9d)• Eink: stöðugur hár hiti í 3-5 daga, + öndunarf.eink, + fylling í

fontanellu, lítil vanlíðan.• Hitakrampar (10-20%), etv helmingur fyrsta hitakrampa• Aseptiskur meiningitis í 30-40%• Útbrotin koma þegar/eftir að hitinn fellur, rósrauð, lítil, centrifugal (á

bol) í upphafi, seinna á útlimum. Hverfa oft fljótt, horfinn á <4d• Rx: styðjandi• HHV6 á “síðum læknanema”

Page 56: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Fifth disease

Page 57: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Fifth disease(erythema infectiosum)

• Parvovirus B 19• Meðg. um 2 vikur, viremia í nokkra daga áður en útbrot koma fram• Lítil prodromal eink, oft væg efri öndunarfæraeink,, liðeinkenni.• Roði í kinnum með circumoral fölva (slapped-face appearance)• Erythematous, maculopapular (morbilliform) útbrot centrifugalt• Síðar möskvakennd útbrot (reticulert). Oft symmetriskt.• Hætta að smita þegar útbrot birtast• Fósturskaði/fósturlát mögulegt, non-immune hydrops, cong aplastic

anaemia.• Rx: styðjandi• Fimmta veikin á “síðum læknanema”

Page 58: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Fifth disease

Page 59: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Fifth disease

Page 60: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Hand- foot- and mouth disease

Page 61: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Hand- foot- and mouth disease

Cox A 16Ent 71

Page 62: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Hand- foot- and mouth disease

Page 63: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Hand- foot- and mouth disease

• Coxackie A16 (og 71)• Meðg 4-6d, sumar og haust• Húðútbr (um 100% í yngstu börnunum, lægra með hærri aldri),

útbrot í munni, hendur oftar en fætur, vesiculur

• Gengur yfir á fáum dögum

• Rx: engin/stoðmeðferð

Page 64: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

HerpanginaHerpangina: cox A 16

Page 65: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Kíghósti(Kikhósti, pertussis, whooping cough, 100 daga hósti)

• Bordatella pertussis

• Meðg. 7-10 dagar, smitandi í um 3 v

• Kvefstig (catarrhal): 2 v, vaxandi kvef og nefrennsli

• Hóstastig (spasmodic): 2-4 v, hóstaköst í hviðum (kik), enda oft í max útöndun og etv cyanosu. Þegar barnið nær andanum; mikil soghljóð (kíg). Slímuppköst. Oft hitalaus

• Afturbatastig (convalescent): 2 (-8) v, skánandi hósti.

• Fylgikv: lungnabólgur,, aðrar efri loftvegasýkingar,krampar, encephalopathia o.fl

• Rx: macrolidar

• Pertussis og kíghósti á “síður læknanema”

Page 66: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Bólusetningar og ýmis heilbrigðismál barna

Page 67: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Lömunarveikiveiran

• Poliovirus – Greinist fyrst fyrir um 100

árum (Landsteiner og Popper 1908)

– RNA veira

– Enteroveira – Picornaveira (dýr og menn)

– Þrjár tegundir, 1,2 og 3

• Eingöngu í mönnum (?)– “transgenic” mýs til

Page 68: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar
Page 69: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Úrræði nauðsynleg

Leit að bóluefnum gegn polioveiru

Page 70: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Upphaf bólusetninga ???• Í lok 18. aldar reynir Edward

Jenner bólusetningu gegn kúabólu með góðum árangri

• Í upphafi 19. aldar var kúabólusetning tekin upp á Íslandi Directorate of Health / Þórólfur Guðnason

Page 71: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Sögulegt yfirlit - inoculation

• Lady Mary Montagu kynnti “inoculation” fyrir Evrópu á sautjándu öld – variolation

• Tilraunir á föngum og munaðarlausum börnum, síðar meðferð á konungsfjölskyldunni

• Jenner notaði “inoculation” með kúabólu gegn bólusótt öld seinna

• Pasteur kom fram með gerlakenningar enn einni öld seinna.

Page 72: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Útrýming bólusóttar

• 1967 hófst herferð WHO til útrýmingar á bólusótt úr heiminum

• 1977 lauk herferðinni með “útrýmingu” bólusóttar

• 1980 mælti WHO með því að bólusetningum gegn bólusótt yrði hætt

Page 73: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Fjöldabólusetning

Page 74: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

.... allir bólusettir

Page 75: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

.... enda allir í hættu

Page 76: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Kuldakeðjan

Page 77: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

KostnaðurÚtrýming bólusóttar úr heiminum á árunum 1966 – 1980

Kostnaður: 312 millíón dollarar

Ein C – 17 herflutningaflugvél

Kostnaður: 327,8 millíón dollarar

Page 78: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

When eradication is achieved, allchildren — the rich, poor, educated, illiterate, rural,urban, black, brown, yellow, white, male, female, illegalimmigrant, political elite, nomad, slum dweller, refugee,animist, Buddhist, Christian, Hindu, and Muslim —will be protected from polio

The costs are limited, but the benefits are infinite.

Page 79: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar
Page 80: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar
Page 81: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Verkefni: Þórður Þórarinn Þórðarsonhttp://www.laeknabladid.is/2005/09/nr/2089

Page 82: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Icelandperinatal mortality

Perinatal Mortality ´61 -´03

0

5

10

15

20

25

61-'65 66-'70 71-'75 76-'80 81-'85 86-'90 91-'95 96-'00 01-'03

years

nu

mb

er/

1000 l

ive b

orn

Hörður Bergsteinsson, Children’s Hospital Iceland

Page 83: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Icelandtreatment for childhood cancer

0

10

20

30

40

50

60

70

80

90

100

1959-1968 1969-1978 1979-1988 1989-1998

Year of diagnosis

Su

rviv

al %

Girls

Boys

Cancer in childhood 0-19 years, five year survival

Jón R Kristinsson, Children’s Hospital Iceland / Icelandic Cancer Registry

Page 84: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

0

100

200

300

400

500

600

1888

1893

1898

1903

1908

1913

1918

1923

1928

1933

1938

1943

1948

1953

1958

1963

1968

1973

1978

1983

1988

1993

1998

Ár

Fjö

ldi

á 1

00 0

00 í

a

Án lamana

Lamanir

•1956 Bólusetning gegn mænusótt hafin•1960 Síðustu mænusóttartilfellin með lömunum greind á Íslandi•1963 Síðasta mænusóttartilfellið greint á Íslandi (erlent barn)

Mænusótt á Íslandi

10 ár fyrir 10 ár eftir Sjúkdómstilfelli (lamaðir) Sjúkdómstilfelli (lamaðir) 2.700 (224) 6 (4)

Directorate of Health / Þórólfur Guðnason

Page 85: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Meningococcal serogroups- in Iceland (until Oct. 2002) -

Serogroups of meningococi causing disease

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

1983

1984

1985

1986

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

/10

year

nu

mb

er

B

C

Other than B or C

Directorate of Health / Þórólfur Guðnason

Page 86: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

MCC vaccination plan- Iceland -

Vaccination campaigne,

started October 2002• 6 months-19 years• < 12 months, two injections• > 12 months, one injection • ~ 88.000 individuals• Finish < 1 year

Directorate of Health / Þórólfur Guðnason

Page 87: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Men C disease in Iceland

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

19

83

19

84

19

85

19

86

19

87

19

88

19

89

19

90

19

91

19

92

19

93

19

94

19

95

19

96

19

97

19

98

19

99

20

00

20

01

20

02

20

03

20

04

/9

years

nu

mb

er

<20 years

>=20 years

MCC Vaccination started

MCC vaccination- results of vaccination campain -

Directorate of Health / Þórólfur Guðnason

Page 88: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

MCC vaccination in Iceland- summary -

• Successful vaccination campaigne– At least 85% coverage– 34 reported side effects (0,05%); all minor– 84 individuals Refused vaccination

• Included in the national childhood vaccination program

• No Men C disease in the vaccinated agegroup• Very cost-effective

Page 89: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar
Page 90: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

Bólusetningar

Fyrirkomulag barnabólusetninga á Íslandi eftir 1. nóvember 2002www.landlaeknir.is -> sóttvarnir -> bólusetningar 

 Aldur:   Bólusetning gegn:

 3 mánaða  Kikhósta, barnaveiki, stífkrampa, Haemofilus influenzae sjúkdómi gerð b (Hib) og mænusótt í einni sprautu.

 5 mánaða  Kikhósta, barnaveiki, stífkrampa, Haemofilus influenzae sjúkdómi gerð b (Hib) og mænusótt í einni sprautu.

 6 mánaða Meningókokkum C.

 8 mánaða Meningókokkum C.

 12 mánaðaKikhósta, barnaveiki, stífkrampa, Haemofilus influenzae sjúkdómi gerð b (Hib) og mænusótt í einni sprautu.

 18 ánaða    Mislingum, hettusótt og rauðum hundum í einni sprautu.

 5 ára   Barnaveiki, stífkrampa og kikhósta í einni sprautu.

 12 ára  Mislingum, hettusótt og rauðum hundum í einni sprautu.

14ára Barnaveiki og stífkrampa í einni sprautu + Mænusótt í einni sprautu.

Page 91: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar

........ að lokum !

• Ónæmisaðgerðir (ónæmisfræði) hafa bjargað fleiri mannslífum en nokkur önnur heilbrigðisaðgerð

• Enn er mikið starf óunnið– Lönd og álfur

– Ýmsir sjúkdómar• Rotaveira• VZV• HPV• HIV ???• Hepatitis B• Hib• Meningococcar A, B, C• Pneumococcar• O.s.frv., o.s.frv.

Page 92: Ýmsir smitsjúkdómar  og bólusetningar