yoksulluk deplasmanda

8/6/2019 Yoksulluk Deplasmanda

1/10

kten, A. N., Alt nok, E., Bilen, ., Yoksulluk Deplasmanda, Dnyaehircilik Gn 32. Kolokyumu,stanbul 2008 1

YOKSULLUK DEPLASMANDA

Ay e Nur kten, Emrah Alt nok, mer Bilen

1. GR Kentsel yeniden yap lanma balam nda yerel ynetimlerin yrtt operasyonlar zellikletoplumun en yoksul kesimini etkilemektedir. Yenileme, dnm vb. temalarla yap lankkten mdahaleler bu alanlar n kullan c lar n eitli kararlar almak ya da bakalar taraf ndan al nm kararlara uymak; ama her iki durumda da maddi ve manevi bir yk alt nagirmek zorunda b rakmaktad r. Son birka on y l n temel sylemi kentsel projelerde yerelkoullar n projeyi biimlendirmesi, yerel aktrlerin srece aktif olarak kat larak projeye ynvermesi; bir baka deyile, kat l m ilkesi stne kuruludur. Ne var kikat l m, kurumsal olduukadar toplumsal, kltrel ve ekonomik bir sorunsald r; gereklemesi baz koullar n varl na bal d r.

ncelikle, bir yerde yaayanlar n planlama srecine kat larak bar nma ve al ma koullar n deitirebilmeleri, bu ynde kararlar verebilmeleri iin kendilerine deerlendirebilecekleriseenekler sunulmas birinci kouldur. kinci koul, aktrlerin bu seenekler zerinde pazarl k edebilecek donan ma; gerekli ekonomik ykmllklere katlanabilecek gce sahipolmalar d r; ncs, planlama srecini etkileyebilmek iin srece ilikin tam bilgiye vergtlenme becerisine sahip olmalar d r. Oysa yenileme operasyonlar n n hedefi olanalanlarda ounlukla toplumun en yoksul, en donan ms z kesimi bar nmakta ve al maktad r.Gerek ekonomik gerek toplumsal a dan kaynaklar ok k s tl olan bu kesim, kentseloperasyonlar kar s nda bar nma ya da al ma koullar n deitirmek, ya da yer seimikararlar vermek iin hemen hemen hibir seenee, kapasiteye sahip deildir. O nedenle,yaad kentsel mekn salt bir konut ya da al ma alan olmaktan daha gl bir anlamta maktad r. Bu anlam her zaman bir bal l k niteliinde olmayabilir.nsanlar n yaad klar meknda baz rahats zl klar n n ya da anlamazl klar n n olmas , orada baz deiiklikler istemeleri, hatta ta nmaya istekli olmalar da mmkndr. Ancak burada nemli olan ikikonu bulunmaktad r: (1) Bar nma ya da al ma alan , zellikle yoksul ve yoksun kesim iincorafi bir mekn olmaktan te yaam topyekn kavrayan bir yerdir. Bu yerler bu insanlaravarl klar n geici zmlerle srdrme olana sunmaktad r. Ama bu alanlara s nm ,yaama tutunmaya al an insanlar n isizlik ya da iini srdrme, meslek edinme, eitim gibisorunlar zm beklemektedir. (2) Yenileme operasyonlar n n kapsam nda, bu alanlardayaayan yoksul kesimin koullar n iyiletirme kayg s yoktur. O nedenle, bu kesimin yerindekalmas yoksulluk koullar n n srdrlmesi, kentin baka blgelerine gitmeye zorlanmalar ise yoksulluklar n n corafi konumunun deimesi anlam n ta maktad r.

Bu noktada, yenileme projelerine ilikin tart malar n yoksullu un deplasman meselesiyles n rl kalmamas gerektii ortaya kmaktad r. Tart malar n giderek k s rlat bu dzlema lmal d r. Tart malar n oda nda ounlukla yoksul bireylerin yenileme mdahalesiningetirdii deplasmansrecinden her anlamda olumsuz etkileniyor olmalar yatmaktad r. Oysa,zellikle kronik olarak ifade edilebilecek bir yoksullukla bouan bireylerin yaad yenileme alanlar ndaki tart ma, yoksulun o alanda kal p kalmamas gerektiine dair bir soruna indirgenmemelidir. nk bu alanlardaki gen kuaklar n ncelikle h zla deimekteolan dnyada yaamak zere eitim grmesi, beceri kazanmas zm beklemektedir. Bualanlarda yaayan kad nlar n byk bir blm iin en temel eitim, al ma ve yaamaolanaklar ndan yoksun b rak lmak nemli bir sorundur ve zm beklemektedir. Ayr cayoksullar n isizlik, eitim ve sal k sorunlar da zm beklemektedir. Art k kentteki


2/10


yoksullar n yapabilirliinin artt r lmas iin gelitirilen stratejilerin, uygulanan projelerinsorguland , mekan n bu balamda tart ld bir dzleme eriilmesinin zaman gelmitir.

stanbuldaki yenileme alanlar ndan birisi de Yenikap d r. Burada, kentsel mekn n projelendirilmesine henz balanmadan bir toplumsal arat rma ve zmleme al mas

yap

lm

t

r. Bu bildirinin amac

, bu alan al

mas

n

n sonular

ndan yararlanarak,i. Yenikap n n, orada yaayanlar n gzndeki anlam n ortaya koymak;

ii. Dnm ve yenileme projelerini birer toplumsal gelime projesi olarak ele almagerekliliine iaret etmek;

iii. Yoksullukla mcadele iin makro ve mikro stratejiler gelitirilmesi ve enerjimizin bustratejiler stne younlamas gerektiini vurgulamakt r.

2. DEPLASMANDAK YOKSULLUK ve YENKAPI2.1 Yntem2008 y l nda yrtlm olan Yenikap sosyal arat rmas n n ana kitlesi yenileme projesialan ndaki haneler ve i yerlerinden olumaktad r. Arat rma kapsam nda kullan lan gzlemteknikleri, y n grmeleri (anket) ve derinlemesine grmelerdir.

Y n grmelerinde ayr anket sreci tasarlanm t r. Bunlardan ilki tm hanelere (%100)uygulamak zere tasarlanm olan k sa hanehalk anketidir. kincisi, ok aamal olas l kl rnekleme (%30) ile seilen hanelere uygulanmak zere tasarlanan uzun hanehalk anketidir. ncs ise blgede bulunan tm ticari birimlere uygulanan iyeri anketidir.

Derinlemesine grmeler kapsam nda Yenikap da farkl ya gruplar ndaki kad n veerkeklerle, hane, sokak, kahvehane gibi deiik meknlarda, farkl i kollar ndaki i yerlerinde43 adet derinlemesine grme yap lm t r. Derinlemesine grmeler sistematik olarak kaydedilmi ve arat rma alan iin yapt m z deerlendirmelerde kullan lm t r.

2.2 BulgularAlan al mas sonular na gre Yenikap daki arat rma alan iin %95lik gven aral ndaaa dakiler sylenebilir:

HANELER

Nfus 2558 ile 2723 aras ndad r. Hane bykl ortalamas 3,61 ile 4,12aras ndad r.

Hane Bakanlar n n Doum Yerleri: Doum yerleri aras nda birinci s rada (%29)Dou ve Gneydou Anadolu blgelerinden belirli iller yer almaktad r. Mardin ili de bu blgede yer almakla birlikte ayr ca belirtilmitir; nk tek ba na Mardindoumlular n oran %16d r. Bu iki kategori birlikte deerlendirildiinde, Gneydou blgesi doumlular n oran %45i bulmaktad r. kinci s radaki kmeyi (%21)Karadeniz Blgesindeki iller oluturmaktad r. nc s rada ise stanbul (%19)doumlular gelmektedir (Harita 1).

al anlar n meslek s n flar na gre da l m : Yenikap da hane bakanlar n n%57,2si beyaz yakal d r. Bu kmenin iinde %27,6 farkl kademelerde profesyonel

meslek sahibidir; %29,6 ise profesyonel meslek sahibi olmay

p hizmet sektrndedaha alt kademede istihdam edilmektedir. Hane bakanlar n n %42,6s mavi


3/10


Birinci Kme:Bitlis, Ad yaman, Elaz ,Erzurum, Gaziantep, Hatay, Ar , Malatya,Siirt, Sivas,anl urfa, Batman, rnak,Kilis, Diyarbak r

kinci Kme:orum, Giresun,Gmhane, Kastamonu, Amasya, Ordu,Rize, Samsun, Tokat, Trabzon, Bayburt,Artvin

yakal d r. Bu kmenin iinde %18,3 zanaatkr veya tar m, bal k l k vb. meslek sahibidir, %24,3 ise niteliksiz mavi yakal d r.

Harita 1: Yenikap da Hane Bakanlar n n Doum Yerlerininllere Da l m

Kaynak: Yenikap , 2008 Alan al mas

al anlar n iteki durumu: 14 ya ve stndeki al an bireylerin drtte biri(%25,9) yevmiyeli ya da seyyar gibi dzenli olmayan, geici, dier bir deyileinformal ilerde al maktad r. Kendi hesab na serbest al anlar da bu kmeyeeklendiinde informal istihdam n oran %42,9u bulmaktad r. %51,4 dzenli cretli bir ite al maktad r, %5,7 ise iverendir.

Geinme koullar ve gelir: Hanelerin drtte birinin (%25,7) geliri 500YTLninalt ndad r. Hanelerin %4,6s al k s n r nda yaamaktad r. Hanelerin yar s n n(%49,5) geliri TK 1in drt kiilik bir aile iin hesaplad yoksulluk s n r nda (598YTL) veya alt ndad r. Hanelerin yaln zca %7,3 1761 YTLden daha yksek geliriolduunu beyan etmitir.

Mlk sahiplii ve kira: Hanelerin yaln zca %33,6s oturduu konutun mlkiyetinesahiptir; %57,7si kirac d r ve %8,6s da mlk sahibi olmay p kira demedenoturmaktad r. Kirac lar n %8,5i 150 YTLnin alt nda; yar s na yak n blm (%48,1)ise 300 YTLnin alt nda kira demektedir.

Kredi deme gc: Yaln zca 65 hane (%9,7) bir miktar kredi borcunakatlanabileceini sylemitir. Bu 65 hanenin bete biri ayda ancak 100 YTL veya dahaaz kredi borcu deyebileceini belirtmitir; te yandan, %7,6s (5 hane) ayda 1000-4000YTL deyebileceini sylemitir (Harita 2).

YERLER

Yenikap daki iletmelerin %72sinde al an say s 1 ila 3 aras ndad r. 1 ila 9aras nda olan iletmelerin oran ise %93tr. irketleme oran dktr. Kendihesab na al an i yerlerinin oran %57, aile iletmelerinin oran %14,7, irketlemi i yerlerinin oran %25,7dir.

Mekn a s ndan bak ld nda, Yenikap daki i yerlerinin %26s n n taban alanlar n n25 m2den kk olduu grlmtr.

1 TK (2008) Hanehalk byklne gre yoksulluk s n rlar , Trkiye, Tablo T03_261206: 2007 y l nda 4 kiilik bir hane iin ayl k al k s n r 231 YTL; ayl k yoksulluk s n r 598 YTL olarak verilmitir. http://www.tuik.gov.tr/VeriBilgi.do?tb_id=23&ust_id=7


4/10


Harita 2: Yenikap da Hanelerin En ok Kredi Geri deme Kapasitelerine Gre Da l m

(Blgeler lokasyon katsay lar na gre renklendirilmitir. Pasta grafikler blge iindeki yzdelerigstermektedir. Grafikler blgelerdeki hane say lar na gre boyutland r lm t r.)

Yenikap daki iletmelerde al anlar n yar s ndan fazlas (%53,2) Fatih ilesiierisinde oturmaktad r. Bunu takiben Zeytinburnu, Bahelievler, Bac lar veKkekmece ilelerinin oluturduu blgede oturanlar n oran ise %23,8i bulmaktad r. Geriye kalan al anlar n tm (%23) toplamda 16 ilenin oluturduugeni bir blgede oturmaktad rlar (Harita 3).

Harita 3: Yenikap da al anlar n stanbulda Oturduklar lelere Gre Da l m


5/10


Fotoraf: Yenikap da Seyyar Nohut Pilavc , Emrah Alt nok, Yenikap 2008

Fotoraf: Kap nnde t- t dizen Yenikap l lar , Emrah Alt nok, 2008

3. YENKAPIDA MEKN YOKSULN NASIL BR YERDR?Mekn soyut, geometrik bir kavramd r. Tan m iin mesafe, yn, byklk, form, hacim gibikavramlar kullan l r. zdeksel biim ve kltrel yorum mekn tan m n n d nda tutulur. Oysa belirli bir mekn, corafi konum ile zdeksel (maddi) kltr elerinin bir araya geldii bir olgu niteliindeyse ve ona bir anlam ykleniyorsa, oras art k toplumsal bir yer olmu demektir. Mekn n z nitelikleriyle yoksulluk ilikisinin nemli bir boyutu corafi konumungetirdii kolayl klara ilikindir. Yoksul birey iin ula m maliyeti son derece nemlidir.Yenikap bu balamda, Yenikap l lar n da deyimiyle, her yere yak nd r.

te yandan, bir yerleim alan n n dokusu ve bar nd rd yap lar n nitelii, plan emalar yoksulluun yaand bir blgede insan yaam ile btnlemekte ve mekna zgn bir anlam kazand rmaktad r. Bu noktada o yere zg niteliklerin yaamla ayr lmaz bir btnoluturmas , yoksul bireylerin bu yerin sunduu zmlerle sorunlar n n stesinden gelerek yaamlar n srdrmeleri eitli gzlemlerin ortaya koyduu bir olgudur. Bu gereiYenikap da yap lan sosyal arat rman n bulgular da desteklemektedir.

Yerleme dokusunun lei, yoksul bireyiin yz yze ilikileri kolaylat ran, kk,yerel bir ekonominin var olmas n nkoullar n salayan bir anlam ta maktad r.nk hem kk iletmelerin mterievresi genellikle bulunduklar mahalleolmaktad r hem de el arabas yla sat yapanlar, seyyar sat c lar bu tr mahallelerdevar olabilmektedir. Kk iletmeler ancak byle bir evredeki kiray deyebilmektedir; bu iletmelerde al anlar n da nemli bir

blm yak n evrede oturmaktad r. Kk iletmeler blge sakinlerinin tketimolanaklar a s ndan da nem ta maktad r; burada oturan dar gelirli kendi mahallesinin bakkal ndan veresiye, seyyar sat c s ndan ucuzaal veri yapabilmektedir.

Doku ve plan tipi yoksullar n var olma sava nda baz esnek zmler sunmaktad r.Yenikap da zellikle tek ailelik konutlar, bir birimi birka hanenin birlikte kullanabilmesineolanak vermektedir. Konutlar n kmrlk ya da arka avlu gibi birimleri olmas nedeniyle,gerektiinde evden retim ve bar nma ilevleri bir arada gerekletirilebilmektedir.

te yandan, arat rmam z soka n daYenikap l lar n toplumsal etkileimini biimlendiren bir ilevi olduunu ortayakoymutur. Yoksulluun daha azhissedilmesini salayan dayan mailikilerinin Yenikap da sokak leindekendisini gstermesi, bir kamusal alanolarak bu mekanlar n yar zel halegelmesi ya da zel alanlar n kamusalalana taabiliyor olmas son derecenemlidir. Bu sokaklarda sohbet etmek,

gnelenmek, hava almak ya da sanayidenal nan ileri ortaklaa yapmak iin kap


6/10


nnde oturulmakta, ocuklar da bu sokak ortam nda oynamaktad r. Ara trafiinin hemenhi olmamas ve yabanc yayalar n da seyrek gemesi nedeniyle baz sokaklar, yaam n evins n rlar d na tamas na olanak salayan gvenli alanlar haline gelmitir. Kad nlar n bir blmnn paras zl k, toplumsal bask vb. nedenlerle komuluk evresinin d na kamamas , baka bir toplumsal iliki olana n n bulunmamas , bu blgedeki soka n

toplumsal, psikolojik nemini daha da artt rmaktad r.Sonu olarak mekna bu balamlar iinde yaklamak, bu tr blgelerde al acak olan planc lar iin toplumsal faktr ile meknsal faktrn i ie geiinin anla lmas a s ndannem ta maktad r. Bu i ie geililiin, bu kozan n iyap s n anlamaya al mak bireylerinyoksullua kar gelitirdikleri stratejileri yorumlamada olduka geni bir perspektif salamaktad r. Bu perspektif iinde Yenikap gibi bir yerdeki toplumsal ve ekonomik kozan n da lmas bir bar nma hakk ya da rant payla m meselesini amaktad r. Buradakikoza iinde, zdeksel formun olanak verdii bar nma, retim ve dayan ma biimlerinin belki bir sre iin daha dayan l r k ld yoksulluun kentin baka bir yerine ta nmas n n,toplumsal gelime a s ndan bir ilerleme f rsat yaratmayaca ; hatta sorunun daha da

a rlamas na yol aaca grlmektedir. Bu kozan n da lmas , yaln zca o yerde yaayanlar leinde deil, toplum leinde birbirini tetikleyen bir kronik yoksulluk gidiat na h zkazand rabilir.

4. YENKAPIDA YER DUYUSU VE YERE BALILIK Kentin bir paras iin bizimki/onlar nki, gvenli/tehlikeli, yak n/uzak, vars l/yoksul,gzel/irkin gibi ayr mlar yap labiliyorsa bir yer duyusu oluabilmi demektir (Cummins vd.,2007). Bir mekn n yer olabilmesi iin insanlar n ona bir anlam ve deer yklemi olmalar ,kendilerini onunla zdeletirmeleri gerekir (Gieryn, 2000). O nedenle yer yaln zca tula veharla ina edilmez; yaln zca profesyoneller taraf ndan kurulmaz. Bireyler ve yerel topluluk,srekli ve soyut mekn n iinden, s n rlar ve bakalar ndan farkl kimlii olan, anlaml bir yer ortaya karabilir.

Yenikap daki gzlemlerimizde, burada yer duyusunun var olduunu ve eitli etmenlere bal olarak farkl lat n grdk. Yer duyusunun ilgin rneklerinden birisi KasaplyasMahallesi iindeki bir alt blgedeydi. Tm alandan ayr lan, dingin, kompakt, s n rlar belirgin,hatta kendi iine kapal kk bir komuluk biriminde yer duyusu adeta elle tutulabilir gibiydi. Bu blgede yaayanlar sokaklar ndaki (mahallelerindeki) yaant ya hibir mdahaleistemediklerini kesin bir dille, defalarca belirttiler. Bu blgede gen, yal , yoksul, varl kl olmak zere olduka heterojen bir toplumsal profil olmas na kar n, gerektiinde bir koruma projesinin getirecei mali yk hep birlikte gslemenin yolunu bulacaklar n da ifadeediyorlard .

Bir baka yer duyusu rnei Yal Mahallesindeydi. Yal Mahallesinde yak n bir gemitek rdan g etmi olan haneler al kanl klar na uygun bir komuluk ortam yaratm lard .Akraba ya da hemehri olan bu haneler konutlar n hem bar nma hem de dayan ma iinderetim yapmak zere, soka ise adeta bir avlu gibi, bir toplumsal mekn olarak kullanmaktayd lar. Kendilerine bir yenileme projesinden sz edildiinde en belirgin tepkileri,yaamlar n aynen buradaki gibi srdrme istekleri oldu.

Alandaki bir baka mahallede, yukar daki ikisinden daha farkl bir yer duyusu olgusu ilekar lat k. ounlukla, proje alan iindeki en dk gelirli, en az eitimli, en niteliksiz vegeici ilerde al an igcnn bulunduu bu sokak, yoksulluun en youn olarak yaand

alan olarak kar m za kt . Daha ok gle gelen kalabal k ailelerin oturduu bu blgedekiler yerlerinden, bar nma koullar ndan memnun deildi. Ama bu yer, varl klar n srdrebilmenin


7/10


tek olana n burada bulduklar iin nemliydi.

al mam z kapsam nda Yenikap da yer duyusuna ilikin izlenimlerimizi, arat rmam z nyere bal l k konusunda salad verilerle birletirmeye al t k. Yer bal l , insanlar ilekonut, sokak vb. sosyo-fiziksel dzenlemeler aras nda dinamik ama dayan kl pozitif balar n

kurulmas

yla gelimektedir (Brown & Perkins, 1992). Yer bal

l

ou zaman mahalle,sokak ya da komuluk birimi iin olumlu dnlmesi ve onunla gurur duyulmas biimindegrlr (Twigger-Ross ve Uzzell, 1996); ev ve komular hakk ndaki iyi dncelerle beslenir (Brown,&Werner 1985; Werner, Altman, Brown ve Ginat, 1993). Konut alanlar ndaki greliduraanl k ve hanelerin birbirlerine olan ainal klar bir gven duygusu yarat r ve zamanla buduygularda art sz konusu olur. Ancak yere bal l k ve mahalleye umutla bakma tavr yla baka deikenler aras ndaki balant lar da gz nne almak gerekir. Gelir ve eitim dzeyi,yoksulluk, g ve mahallede yaama sresi gibi deikenler de mahalledeki, konut alan ndakieilimleri etkileyebilir. Yenikap daki hanelerin yere bal l a s ndan Tablo 1de grlen 6faktr anlaml dzeyde nemlidir.

Tablo 1: Yenikap da Yere Bal l k (Faktr Analizi)

1 2 3 4 5 6

Bu mahallede hepimiz bir aile gibiyiz. 0,804487 0,039579 0,106244 0,114034 0,064651 0,104417

Bu mahallede herkes birbirinin inanc na,adetlerine sayg gsterir.

0,6989 0,196793 0,084389 -0,21684 0,178588 -0,15351

Bu mahalle benim iin ok zeldir 0,660059 0,353922 0,292628 0,214205 0,110996 0,089847

Kendinizi bural (Yenikap l ; Kumkap l ; Yal Mahalleli vb.) olarak hissediyor musunuz?

0,47516 0,4487 0,144446 0,04764 0,172177 0,259072

Bu mahalleden kurtulmak istiyorum -0,06677 -0,869 -0,06418 -0,00287 -0,16016 0,081075

Baka bir mahallede yaamay ok isterim -0,1244 -0,78862 -0,1939 -0,07973 -0,11784 0,136609

Oturduum mahalleden memnunum 0,374264 0,636891 0,119463 0,397085 0,018997 0,057329

Bu mahalle benim iin ideal (en iyi) mahalledir 0,387257 0,544783 0,375347 0,382726 -0,03588 -0,12718

Baka hibir mahalle bizim bu mahalle gibiolamaz.

0,062933 0,251801 0,814576 -0,03096 0,267468 0,110565

Bu mahalle ilerimi yapabileceim en uygunyerdir

0,434597 0,077198 0,62986 0,138686 -0,04005 -0,26924

Bu mahalle benim iin ok ey ifade eder 0,481759 0,177051 0,487882 0,172098 0,154432 0,266343

Oturduum evden memnunum 0,024721 0,151283 0,055471 0,884157 0,221813 0,018929

Biraz uraarak bu mahalleyi gzel bir yer haline getirebiliriz.

0,136197 0,17498 0,146658 0,163488 0,843704 0,093422

ou sorunumu bu mahallede zebilirim 0,499668 0,123306 0,157447 0,161345 0,545247 -0,21652

Bu mahallede bizim kltrmze uygunolmayan insanlar var.

0,044831 -0,1297 0,012241 0,014275 0,00377 0,892933

Kaynak: Yenikap , 2008 Alan al mas


8/10


Tabloda 1de birinci faktr iinde yer alan ilk drt deiken hane halk n n kendisiniYenikap ya ait hissettiini gstermektedir.kinci faktrdeki deikenler, mahalle sakinleriningenel olarak Yenikap da yaamaktan memnun olduklar n gstermektedir. Baka hibir mahalle bizim mahalle gibi olamaz ifadesiyle birlikte nc faktr iinde yer alandeikenler Yenikap n n, burada oturanlar iin ay rt edici bir zellik, zel anlam ve deer

ta yan bir yer olduunu gstermektedir. Drdnc, beinci ve alt nc faktrler Yenikap n nsorunlar n n semt sakinlerinin gayretleriyle zlebilecei kan s na, genel olarak mahalledenmemnuniyete ve en nemlisi, bu semtin/mahallenin geleceine umutla bak ld na iaretetmektedir. Tm faktrler incelendiinde Yenikap daki hanelerin genel olarak kendileriniYenikap l olarak hissettikleri ve bu yere bal olduklar sylenebilir.

5. SONU: Planlaman n Aktr Olmak Planlamada bugn gelinen noktada, kentin tm aktrlerinin planlama srecine kat l m ngrlmektedir. Bir konut alan nda yaayanlar n projelere aktif kat l m n n salanmas iinyere bal l k bir f rsatt r. Bunun iin yer olgusunun ve bal l n karar vericiler taraf ndan

doru anla

lmas

, planlama srecine olumlu bir bak

a

s

yla kat

lmas

gerekir.Bir blgede yaayanlar n mahalleleriyle, sokaklar yla ilgili projeleri evre kalitesinin veyaam kalitesinin ykseltilmesi iin deerlendirmek istemeleri karar vericilere veuygulamac lara bir potansiyel sunar. Bu potansiyelin deerlendirilmesi ancak iki kritik noktan n a lmas yla mmkn olacakt r: Birincisi; proje alan nda yaayan insanlar nkoullar n iyiletirme amac , proje haz rlama giriimini balatan iradenin ncelikleri aras nda birinci s rada olmal , kentsel alanlar n ekonomik potansiyelini deerlendirme amac n nmutlaka nne gemelidir. kincisi; yneticiler yenileme, dnm ya da koruma projelerindeki aktrlerin kat l m srecini tmyle piyasa mekanizmas n n ileyiine b rakmamal d r. Onun yerine, ekonomik ve toplumsal gce sahip olmayan aktrlerin projesrecine gerekten kat labilmeleri iin, onlar n haklar n n korunabilmesi iin kamu kurumlar ve yerel yneticiler proje srecinde aktif rol stlenmelidir.

zellikle yenileme projelerine konu olan alanlardaki hanelerin nemli blm meslek edinmeve kendini gelitirme potansiyeli a s ndan gsz, isizlik ve geim sorunlar yla bunalm t r.Bylesi alanlardaki i yerlerinin de nemli bir blm, yenileme sreci iinde destek almadanvarl n srdrecek kapasiteden yoksundur. Dolay s yla, alandaki hanelerin ve i yerlerininsalt kendi gleriyle projeye kat lmalar n beklemek gereki olamaz. Ekonomik gce sahipolmayan; toplumsal, kltrel ve teknik a dan haz rl kl olmayanlar n, siyasal, ekonomik veteknik gce sahip olanlarla birlikte bir projenin iinde kat l mc ya da payda olarak yer almas n n beklenmesi bir hayal olmaktan teye geemez. O nedenle, haz rlanan kentsel projelerde ve uygulamalarda, proje alan nda yaayanlar n yaam kalitesinin ykseltilmesi veonlar n yapabilir k l nmas projenin ncelikli amac olmal d r. Bu balamda alandaki, rnein,Mardinlilerin midye dolmas yapmas gibi gml bilgiler zerinde younlamal ; bu gml bilgiyi a k ve formel bilgi haline getirmek zere proje gelitirilmelidir. Bu bir ahlakiykmllk olduu gibi btncl ve uzun erimli kent vizyonu olan yerel ynetimlerinsetikleri, hem toplumsal hem de ekonomik a dan ak lc bir yoldur. Bu da ancak kamukesiminin bu srete aktif rol stlenmesiyle mmkn olacakt r.

Kamu kesimi taraf ndan blgede yaayanlar n ve al anlar n kat l m n destekleyen, siviltoplum kurulular n n aktif kat l m n salayan, blgeye yat r m yapacak sermayenin de butoplumsal proje iindeki sorumluluklar n belirleyen bir modelin gelitirilmesi veuygulanmas zorunludur. Yenileme projelerinin kentin btnne salayaca yararlar kadar proje alan nda halen bar nmakta ve al makta olanlara da yarar salamas temel bir meseleolarak ele al nmal d r. Tm yenileme-dnm projelerinde, projenin alanda yaayanlara


9/10


neler sunmas gerektii, neler sunabilecei ncelikli sorun olmal d r. Bu projeler, alandayaayanlar n refah dzeyinin, yaam kalitesinin ykselmesine katk salamas iin toplumsalve ekonomik gelitirme, kapasite artt rma projeleri ile birlikte dnlmelidir. Ne var ki,yenileme projeleri iin ngrlen sreler hemen hibir zaman proje alan ndakilerin bu tr sorunlar n zmeye, projenin toplumsal ve ekonomik sorunlar n zmeye yeterli deildir. O

nedenle bu projeler btncl bir bak a s yla, uzun erimli stratejiler erevesinde eleal nmal d r. Toplumsal gelime ve insan kayna n n kapasitesini artt rmak zere lke, blgeve byk kent leinde stratejiler gelitirilmelidir.

Sonu olarak, yenileme alan n orada yaayanlar n yapabilirliini artt rma anlay yla elealman n ve bu anlay hayata geirmenin be koulu yle zetlenebilir:

Geni perspektifli ve klieleri aan bir yarat c l k; Btncl bir proje yakla m ; Farkl kurumlar, rgtlenmeler aras nda i birlii; Farkl dzeyde ve deiik alanlardaki kamu kurumlar aras nda eitli leklerde i birlii; Proje srecinde kamunun ynlendirici olarak aktif rol stlenmesi.


10/10


KAYNAKLAR BROWN, B. B., & PERKINS, D. D. (1992) Disruptions in place attachment. In I. Altman, &S.Low (Eds.), Place attachment (pp.279304). New York: Plenum.

BROWN, B. B., & WERNER, C. M. (1985) Social cohesiveness, territoriality, and holidaydecorations: The influence of cul-de- sacs. Environment and Behavior , 17, 539565CARLEY, M. (2002)Community Regeneration and Neighbourhood Renewal: a review of theevidence. Edinburgh: Research Department Communities Scotland.

CUMMINS, S; CURTIS, S; DIEZ-ROUX, A V; MACINTYRE, S (2007) Understanding andrepresentin place in health research: A relational approach.Social Science and Medicine 65(9), Nov.2007, 1825-1838.

GIERYN, T F (2000) A space for place in sociology, Annual Review of Sociology ( 26),Academic Research Library pg. 463.

LAMORE, R L; LINK, T; BLACKMOND, T (2006) Renewing people and places:Institutional investment policies that enhance social capital and improve the built environmentof distressed communities. Journal of Urban Affairs, 28(5), 429-442.

PLGER, J (2008) Leipzigs Municipal Job Agency. Report to the Academy for SustainableCommunities (Case Study 4), Centre for analysis of Social Exclusion, CASEreport 53.

PORTER, L. ve BARBER, A. (2006) Closing time. The meaning of place and state-ledgentrification in Birminghams Eastside.City, 10(2), July 2006, 215-234.

TEAFORD, J. (2000) Urban Renewal and Its Aftermath, Housing Policy Debate11(2), 443-465.

TWIGGER-ROSS, C. L., & UZZELL, D. L. (1996) Place and identity processes. Journal of Environmental Psychology, 16, 205220.

WERNER, C W, ALTMAN, I., BROWN, B. B., & GINAT, J. (1993) Celebrations in personal relationships: A transactional/dialectic perspective. S. Duck (Ed.),Social context and relationships: Understanding relationship processes series., Vol. 3 (pp. 109138). NewburyPark, CA: Sage.

Ay e Nur KTEN , Prof. Dr., Y ld z Teknik niversitesi Mimarl k Fakltesi ehir ve Blge Planlama Blm

Emrah ALTINOK , Yksek ehir Planc s Ara t rma Grevlisi, Y ld z Teknik niversitesi Mimarl k Fakltesi ehir ve Blge Planlama Blm

mer B LEN , Yksek statistiki Ara t rma Grevlisi, Y ld z Teknik niversitesi Fen Edebiyat Fakltesi statistik Blm

yoksulluk deplasmanda

Documents