Yüksekliği isterdim^ onu alçak gunüUülükte buldum. Mevlânâ

Konularına göre derlenmiş

MEVLÂNÂ'DAN •!•

DÜŞÜNDÜREN SÖZLER

ŞABAN KARAKOSE

2 2 SQ ••= İ--J!.

yakam'^z AftAfTJ^RMABİ

t>. ^ ^ ^ ^ * « * ^ ^ ^ ^ A . ^ » ^ ^ ^ [ ^ «

ûoo2ûıa53 İç tnd^^Ut Ueı*

Önsöz ıs

Hz. Mevlânâ 18

Mesnevı-i Şerif 24

Abdest 29

Acele-Teenni 30

Acemilik-Tecrübe 30

Acı-Tatlı 31

Acımak (bkz. Merhawet-Şefkat) Acziyet 32

Açgözlülük 32

Açlık (bkz. Yemek-İçmek, Açhk-Tokluk) Adalet-Zulüm 33

Âdet 35

Affetmek 35

Ağa^-Orman 35

Ağırbaşlılık (bkz. Olgunluk-Hamhk, Alçakgönüllülük)

Ağlamak-Göz)'a§ı 36

Ahde Vefa (bkz. VEFA)

Âhiret 37

Ahlâk 39

Ahmak-Ahmaklık 42

Aile 43

'Akjl-Akı Ilı-Akılsız, Zeka-Zeki 43

Akraba 47

Alay Etme 48

Alçakgönüllülük 48

AJdatma (bkz. Zina)

Aldanma-Aldatma 49

AJem 50

Alışkanlık-Alışmak 52

Alışveriş (bkz. Ticaret)

Âlim 53

Allah -Allah'ın Varlığı, Allah'ın Birliği, Allah Sevgisi- 53

Altın-Gümüş (bkz. Senet-Zenginlik) Amaç (bkz. HEDEF) Amel 56

Angar)'a 58 Anlamak-Anlamamak-Anlayış (bkz. Mâna-Anlayı§) Anne-Baba 59

Aptal-Aptallık (bkz. Ahmak-MmakJık) Araştırmak-Arayış 60

Arif (bkz. İrfan-Marifet) Arkadaş-Arkadaşlık (bkz. Dost-Dosduk) Armağan (bkz. Hediye) Arzu 61

Asker (bkz. Ordu)

Astroloji 61

Aşk-Âşık 66

Ateş 74

Atomun Yapısı 77

Av-Avcı 78

Ayıp-A)Tplamak,

Kusur-Kusur Bulmak 78

A)^a 81

Awıhk-Özlem 82

Az Konuşmak (bkz. Di I-Söz) Azim-Gayret 82

Baba (bky.. Annc-Baba) Bağış 84

Bağışlamak (bkz. Affetmek) Baht-Bahtsızhk 8S

Bakjş-Görüş 8S

Barış (bkz. Sa\a§-Ban§)

Basiret 87

Bâtıl (bkz. Hak-Bâtıl)

Beddua 88

Beden (bkz. Ruh-Beden) Belâ-İmtihan 88

Benlik 91

Biçim ve içerik (bkz. Sûret-Mânâ) Bilgi (bkz. İlim) Bilgin (bkz. ÂJim) Birlik-Beraberlik 92

Buluğ-Ergenlîk 94

Burç '{bhc. Astroloji) Büyü (bkz. Sihir)

Câhil-Câhillik .7. 95

Câmi-Mescid 95

Can (bkz. Ruh-Beden)

Cansız Varlık Yoktur 96

Cazibe 98 Cebr (bkz. Kader-Kaza) Cehennem (bkz. Cennet-Cehennem) Cemaat 98

Cennet-Cehennem 99

Ceza 101

Cezbe 102

Cihad-Mücahid 102

Cimri-Cimrilik 104 Cin 105 Cins-Cinsiyet 106

Cinsellik 107 Cömert-Cömertlik 108

Cuma Namazı 109

-ç-Çalışmak 110

Çarpılmak 1 1 1

Çevre 1 12

Çift (bkz. Cins) Çirkinlik (bkz. Güzellik-Çirkinlik) Çocuk 112

Danışmak 1 14

Davranış 116 Değer-Değcr Bilmek 1 16 Değişim 117

Delil (bkz. TahkJk-TakJit) Deprem 1 18

Dert 119

Devir-Devriye 126 Devlet 128

Dış Görünüş (bkz. Sûret-Mânâ)

Dil (Lisan) 128

Dil-Söz 129

Dilenci-Dilenme 1 32 Din-İnanç 133 Din Adamı-Dindarlık I 37

Dinlenmek 1 39 Doğı-uluk 140 Doğru Sözlülük (bkz. Dil-Söz) Doktor (bkz. Tıp)

Dost-Dostluk,

Arkada§-Arkacla§lık 141

Dua-Yakan§ 143

Duygu 14S

Duyu Organları 146

Düğün (bkz. Evlilik)

Dünya )48

Dü§man-Dü§manlık 152

Düşünce 153

-e. Edeb 155

Eğitim 1 56

Ehliyet-Liyakat 158

Elest Bezmi 159

Eleştiri 160

Emniyet (bkz. Güven)

Empati 160

Endişe 160

Eren (bkz. Veli)

Ergenlik (bkz. Buluğ-Ergenlik)

Erkck-Kadm 160

EsdiTCt'(bkz. Hürriyet-Esaret)

Eş (bkz. Karı-Koca)

Evlat (bkz. Çocuk)

Evlilik 163

Evliya (bkz. Veli)

Evrim (bk/.. Der^ir-Devriye)

Ezan 164

-p-Fâhişc-Fuhuş (bkz. Zina)

Fakirlik ( 6ib. Yohul-Yoksulluk)

Fakr ; 166

Fayda-Zarar 167

Fedai 168

Felaket (bkz. Belâ-İm ti Iran, Dert)

Felsefe-Felsefeci 168

Fenâ-Bekâ 170

Feraset 171

Fırsat J72

Fikir (bkz. Düşünce)

Fitne 172

Fütüwct 172

Gaflet y 173

Gayb 174

Gayb Erenleri 175

Gaye (bkz. Hedef)

Gayret (bkz. Azim-Gayret)

Gebelik-Doğum 176

Gece-Gündüz 177

Geçim (bkz. Rızık)

Genç-Gençlik 178

Gerçek-Sahte 179

Gezi (bkz. Seyahat)

Gıda 179

Gıybet 180

Girişimcilik 1 80

Gönül (bkz. Kalb)

Görünüş (bkz. Kabuk-Öz, Suret-Mânâ)

Göz-Görmek (bkz. Duyu Organları)

Gözyaşı (bkz. Ağlamak-Gözya§ı)

Gurbet-Garib (bkz. Ayrılık, Vatan)

Gurur 181

Güç-Kuwet 181

Gülmek 181

Günah-Günahkâr I 82

Güneş 183

Güven-Güvenmek 184

Güzel Ahlâk (bkz. AHLÂK)

Güzel-Güzellik, ÇirkJn-Çirkjnlik 184

Hac 186

Hak-Bâtı) 187

Hak-Haksızlık (bkz. Adalet-ZuJüm)

Hakikat 187

Hâkjm-Hüküm (bkz. AdaJet-ZuIünn)

Hâl-Makam 188

Halk (bkz. Toplum)

Ha m d (bkz. Nimet-Şükür)

Haset •. 188

Hasret (bkz. A^Tihk-ÖzJem, Vuslat)

Hasta-Hastahk 191

Hata 192

Haya (bkz. İfTet-Hayâ-Namus)

Hayâl 192

Hayat 193

Hayır (bkz. Îyihk-Kötülük)

Hayret-Hayranlık 194

Ha)^^ 11'Eğiti m i 194

Hazırlık 194

Hedef 195

Hediye 196

Helal-Haram 196

Heva-Heves (bkz. Nefs)

Hıristiyanhk-İncil 196

Hırs 198

Hırsız-Hırsızlık 199

Hı'zır-İlyâs.... 200

Hidayet. . : . . . . 200

Hikâye. 201 .

Hikmet .' 202

Hile (bkz. Aldanma-AJdatma)

Hilm 204

Himmet 204

His (bkz. Duygu)

Hizmet 205

Hoşgörü 205

Huy (bkz. Alılâk)

Hücre 206

Hüküm-Hâkim-Mücteh id (bkz. Kanun-HükiJm)

H ükümd a r (bkz. Yönetici- Yöneticilik)

Hüner 206

Hürriyet-Esaret 2 07

Hüsn-i z^n (bkz. Zan)

Irkçılık 208

- ^ İbadet 210

İblis (bkz. Şeytan)

İbret 212

İçki (bkz. Şarap)

i d a re - i d a rec i (bkz. Yönetici- Yön e ticilik)

İffet-Hayâ-Namus 213

İhlâs 213

İhsan (bkz.. Müşahede)

İhtiyaç 215

İhtiyar-İhtiyarlık 2 1 6

İhvan (bkz. Kardeş)

İlaç (bkz. Dert, Tıp)

İleti§im-Etkile§im 2 17

İlham-Keşf 218

İlim 219

imam 221

İman-Mümin 221

İmtihan (bkz. Belâ-İmtihan)

inanç (bkz. Din-Inanç)

incil (bkz. Hıristiyanhk-İncil)

nkâr-Kâfır 223

nsan 226

nsân-ı Kâmil 230

n^alJah 230

rade 231

rfan-Marifet 232

rsivet (bky^. Soyaçekim)

Isim-Unvan 234

İslam 235

stek (hkz. :\j"zu)

stiğfar (bk}<. Tcvbc-İstiğfar)

stişare-Meşvcret (bkz. Danı§mak)

I§ 235

İtaat . .236

İyiliği Emrctmek-

Kötülüğü Nchyctmek 237

İyilik-Kötülük 237

İyimser-Karamsar (bkz. Korku-Ümit)

İzzet-Zillet 239

- K L -

Kâbe (bH Hac)

Kabiliyet 240

Kabir (bkz. Mezar)

Kabuk-Öz 240

Kader-Kaza 241

Kadm (bkz. Erkek-Kadm)

Kadir Gecesi 244

Kâfir (bk?ı. İnkâr-Kafır)

Kalb 244

Kalıtım (bkz. Soyaçekim)

Kan ':. , 247

Kanaat , 247

Kanser 248

Kanun-Hüküm 249

Kapasite , 249

Karakter (bkz. Kj§Hik)

Kardc§ 250

Karı-Koca 251

Karşılık 251

Keder (bkz. Dert)

Kemâl (bkz. Olgunluk-Hamhk)

Kendinden Kaçmak 252

Kendine Yetmek 252

Kendini Beğenmek 253

Kendini Bilmek (bkz. Tanımak)

Kerbelâ 253

Kesret (bkz. Tevhid-Vahdct-Kesret)

Ke§f (bkz. Ilham-Ke§0

Keşke 255

Kıble 256

Kılavuz 257

Kınamak (bkz. Ayıp)

Kıskançlık 257

Kıyamet-Mahşer 258

Kı^Tnet (bkz. Değer-Değer Bilmek)

Kibir 262

Kin (bkz. Öfke-Kin)

Kir (bkz. Pislik)

Kişilik 263

Kitap 265

Koku 266

Komşu-Komşuluk .267

Konuşmak (bkz. Dil-Söz, Sohbet)

Korku-Ümit 267

Köle-Kölelik (bkz. Hürriyet-Esaret)

Kör-Körlük 268

Kötü Ahlâk (bkz. Alılâk)

Kötülük (bk/.. İyilik-Kötülük)

Köy (bkz. Şehir-Köy)

Kulak (bkz. Duvu Organları)

Kulluk 269

Kur'ân-ı Kerim 270

Kurban 272

Kurbiyet 273 Kusur (bkz. Ayıp) Kutub 274 Kuvvet (bkz. Güç-Kuvvct)

Linet r 276 Liderlik (bkz. Yöneticilik)

-ch-Mah§er (bkz. /Cjvamet) Mahfiyet-Melâmet 277 Makam (bkz. Hâl-Ma kam) Makam-Mevki 278 Mal-Mülk 279 Mânâ-Anla)n§ 280 Marifet (bkz. İrCm-Marifet)

_Mazhar 281 Mecaz 282 Melek 282 Memleket (bkz. Vatan) Menfaat 283 Merhamet-Şefkat 284 Mescid (bkz. Câmi-Mescid) Meslek 285 Mesnevi 285

Meşguliyet 289 Mevki • (bkz. Makam-Mevki) Mevlânâ 290 Meyil 291

Mey\'e .; 292 Mezar : 292 Mezheb 293 Miraç 293 Miras 294

Misafır-Misafirlik (bkz. Ziyaret-Misafirlik)

Mizaç (bkz. Kişilik)

Moğollar 294 Mucize 295

Hz. Muhammcd (bkz. Peygamberimiz Hz. Muhammcd)

Muhasebe 296 Murakcbe 297 Mûsikî 297 Mutluluk-Mutsuzluk 298 Mücahede-Mücahid (bkz. Cihad-Mücabid) Mümin (bkz. İman-Mümin) Mürid-Mür§id 299 Müslüman (hkz. İman-Mümin) Müşahede 305 Müşrik (bkz. Şirk~Mü§rik) Müzik (bkz. Mûsiki)

-^. Namaz 308 Namus (bky.. İffet-Hayâ-Namus)

Nasib (hkz. Rjzık-Nasih)

Nasihat 312 Naz 312

Nazar 312 Nefs 313 Ney 318 Nikâh (hkz. Evlilik) Nimet-Şükür 319 Niyet 321 Noksanlık (hkz. Olgunluk-Hamhk) Nûr 321

-d- • Olgunluk-Hamjık 323 Ordu 325 Oruç 326 Ovıın-Ovuncak 327

Öfke-Kın 328

Öğrenim-Öğrenmek- Öğretmek-Öğretmen (bky^. Eğidm, İlim) Öğüt (hh.. Nasihat) Ölçü 330 Ölmeden Evvel Ölmek 330 Ölüm 331 Ömür (hkz. Havat) Önyargı 334

Övgü-Övülmck 334

Öz Eleştiri (hkz. Muhasebe) Özgürlük (hkz. Hürriyet-Esaret) Özlem (hkz. Ayrıhk-Özlcm)

Padişah (hkz. Yöncüci-Yöneticilik) Para (hkz. Sen^ct-Zenginlik) Peri (hkz. Cin)

Peygamberimiz Hz. Muhammed (sav) 33S Peygamberlik-Peygamberi er 339 Pislik 343 Pişmanlık 343 Polis 344 Problcm-Çözüm 344 Psikoloji 344 Put 34S

- R İ T

Rahmet 346 Rehber (hkz.^ Kılavuz) Renk , 346 Rjza 347 Rızık-Nasib 347 Riyazet 348 Ruh-Beden 349

Ruhbanlık 354

Rüşvet 355

Rüya (hkz. İlyku-Rüya) Rüzgâr 355

Sabır 356

Sadaka (hkz. Bağış) Sadâkat (hky.. Zina)

Sahabe 358

Sahte (hkz. Gerçek-Sahte)

Sağlık 359

Sanat-Sanatkâr 359

Sarhoşluk (hkz. Şarap-Sarho§!uk) Savaş-Barış 360

Saygı 362

Sebep 362

Secde (hkz. Namaz) Semâ 363

Servet-Zenginlik 364

Sevgi-Se\'gili 365

Se\inç (hkz. Mutluluk) Seyahat 366

Sevr-ü Sülük (hkz. Yol-Yolculuk) Sczg] 367

Sıdk (hkz. Doğruluk) Sıkıntı (hkz. Dert)

Sır-Sırdaş 368

Silâh 368

Silsile 368

Sohbet 369

Sormak-Soru 369

Soyaçekim 369

Söz (hkz. Dil-Söz) Stres 370

Su 370

Suç 371

Sûfî (bkz. Tasav^'uf-Sûfî)

Su-i zan (bkz. Zan)

Susmak (bkz. Sükût)

Sükût 371

Sûret-Mânâ, Zâhir-Bâtın 372

Sünnet (bkz. Peygamberimiz Hz. Mubammed)

Şaka-Latife 377

Şans (bkz. Baht-Babtsızhk)

Şarap-Sarho§luk 377

Şefkat (bkz. Merhamet-Şefkat)

Şehid-Şehidlik 379

Şehir-Köy 380

Şehvet 380

Şems-i Tebrizî 383

Şer (bkz. İyilik-Kötülük)

Şeriat 383

Şeyh^ (bkz. Mürid-Mür§id)

Şeytan 385

Şiir 388

Şirk-Müşrik 388

• Şöhret , 389

Şükür (bkz. Nimet-Şükür)

Taassup 390

Tahkik-Taklit 390

Takdir (bkz. Kader-Kaza)

Takiit (bkz. Tahkik-Takîit)

Takva 391

Tamah (bkz. Açgözlülük)

Tanımak (Kendini Tanımak, İnsanları Tanımak) 392

Tarikat 396

Tartışma 397

Tasavvuf-Sûfî 397

Tayy-i Zaman Tay)^-i Mekan 400

Tebhğ-İr§ad 400

Tecrübe (bkz. Acemilik-Tecrübe)

Tedbir 401

Teenni (bkz. Acele-Teenni)

Tefekkür (bkz. Düşünce)

Tekâmül (bkz. Devir, Olgunluk)

Temizlik 402

Tenasühü Red 404

Teşbih (bkz. Zikir)

Tesettür 404

Teşekkür (bkz. Nimet-Şükür)

Tevazu (bkz. Alçakgönüllülük)

Tevbe-İstiğfar 405

Tevekkül 407

Tevhid-Vahdet-Kesret 408

Tezahür (bkz. Mazhar)

Tıp 411

Ticaret 412

Toplum 413

Tuzak 414

Türk 415

Ucub (bkz. Kendini Beğenmek)

Unutmak 417

Utanmak (bkz. İffet- Haya-Namus)

Usta-Çırak 417

Uyanık Olmak 418

Uyku-Rüya 418

Umit-Ümitsizi ik (bkz. Korku-Ümit)

Üzüntü (bkz. Dert)

-V-Vaad 421

Vahdet (bkz. Tcvhid-Vahdet-Kcsret)

Vahiy 421

Varhk (bkz. Yaı-TitüıŞ'Vaıhk-Yokîuk)

Vatan-Yurt 422

Vefa 424

Vehim 424

Velî 425

Vera (bkz. Zübd-Vera)

Vesvese 429

Vird 429

Vuslat 430

Yahudilik-Tevrat 432

Yakîn 433

Yalan-Yalancı 434

Yalnızlık 435

Yaratılış-Varhk-Yokluk 435

Yardım Dilemek 436

Yardırnla§ma-Dayanı§ma 437

Yasak 437

Yaşlılık (bkz. İhciynr-lhtiyarhk)

Yemek-İçmek, Açlık-Tokiuk 438

Yemin 440

Yetenek (bkz. Kabiliyet)

YokJuk (bkz. Yaraü!ı§-Varlık-Yokîuk)

Yoksul-Yobulluk 440

Yol-Yoîculuk 441

Yönetici-Yöneticilik 444

Yücelik , 447

Yüz 447

•\

Zahir-Bâtın (bk2.. Sûret-Mânâ)

Zaman 449

Zan 450

Zarar (bky.. Fayda-Zarar)

Zaruret 450

Zekâ (bkz. Ahi)

Zekât 451

Zengin-Zenginhk (bkz. Scnet-Zenginlik)

Zıt 451

Zikir 452

Zina 453

Zulüm (bkz. AdaJet-ZuJüm)

Zühd-Verâ 454

Bir gönül eğitimcisi olan Mevlânâ Celaleddin-i Rumi, huzurun, sevginin, barış ve hoşgörünün sembolüdür. Sadece Anadolu'daki değil, Doğu'dan Batı'ya hemen her coğrafyadaki manevi rehberliğiyie o, kendisine yönelenlerin gönüllerini aydınlatmakta, ruhlarını özgürleştirmektedir. Hz. Mevlâna, akıl ve ruh sağlığı bozulan insan ve toplum için bulunmaz bir panzehir, şifa kaynağıdır.

İnsanın dünyadaki serüvenine ve Allah'a olan yolculuğuna dair hemen her konudaki hikmetli sözlerinin yer aldığı Mesnevî'si ise tasavvuf edebiyatının şaheseri olarak kabul edilir. Ancak bu önemli eseri doğru ve yeterli bir derinlikte okumak epey zorlu bir iştir. Anlayış ve ciddi bir çaba gerektirir.

Bu nedenle, hacimli bir eser olan Mesnevî'den herkesin yararlanabilmesi için, ondaki hikmetli sözleri derleyen çalışmalar yapılmıştır. Elinizdeki kitap da, Tasavvuf araştırmacısı Şaban Karaköse tarafından hazırlanan ve A'dan Z'ye konularına göre Mesnevî'deki hikmetli sözlerin tasnifini amaçlayan bir çalışmadır.

Siz de ''Mevlânâ'dan düşündüren sözler"inde kendinizi bulacaksınız...

"Mutlaka gönülden gönüle yol vardır."

' Gonlü aydın bir ere kul olmak^ padişahların başına taç olmadan daha iyi.'' "Canların gıdası aşktır. Bundan dolayı ruhların gıdası açlıktır,"

"Sual de bilgiden doğar, cevap da." "Söz söylemede yücelik Sivamaiyınl Dinlemek, söylemekten yeğdir."

"Kibir, hırs, şehvet kokusu, söz söylerken soğan gibi kokar." "Ahmaklara verilecek cevap sükûttur."

^ T B M M %i^ Kütüphanesi

löm