1

YÜKSELEN GÜÇYÜKSELEN GÜÇÇİNÇİN

Onur OKYAROnur OKYAR20102010

Çin'in Kuzeyinde Moğolistan, kuzey doğusunda Rusya ve Kuzey Kore, doğusunda Sarı Deniz ve Doğu Çin Denizi, güney doğusunda Güney Çin Denizi, güneyde Vietnam, Laos, Birmanya, Hindistan, Bhutan ve Nepal, güney batıda Pakistan, Afganistan, Tacikistan, Kırgızistan ve Kazakistan ile çevrilidir. Başkenti Pekin'dir.

2

ÇİN İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLERÇİN İLE İLGİLİ GENEL BİLGİLER

Çin sözcüğü sıklıkla Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) anlamında kullanılır. Çin, halen 24 ülke ve Tayvan tarafından tanınmamaktadır. Çin'in, ÇHC'nden önce de yaklaşık 5000 yıl geriye uzanan bir 'yazılı tarihi' vardır. Bununla birlikte üzerinde ideografik çizimlerin bulunduğu yaklaşık 6000 yıl öncesine ait kalıntılara ulaşılmıştır. Günümüz medeniyetinin temel taşlarını oluşturan kâğıt, barut, pusula ve matbaacılık gibi pek çok buluşun kökenleri Antik Çin medeniyetine dayanmaktadır.

3

ÇHC, son yıllarda yapmış olduğu atılım ve politikalarla, dünyanın en önemli ekonomik güçlerinden biri haline gelmeye başlamıştır. ÇHC'nin bölge ve dünyada nüfuzu, askeri alandan çok ekonomik alanda kendisini hissettirmektedir. 2020'lerde ÇHC'nin dünyanın en zengin ekonomisi olacağı öngörülmektedir. Dünyanın alan olarak en büyük dördüncü ülkesi olan ÇHC, yaklaşık 1.3 milyar nüfusuyla dünyanın en kalabalık ülkesidir. Dünya nüfusunun yaklaşık altıda biri ÇHC'de yaşamaktadır.

4

TARİHÇE

1949'da milliyetçileri yenmeyi başaran Komünist Çinliler (KÇP) Mao liderliğinde ülke yönetimini ele geçirmiştir.

5

Maoculuk ya da maoizm, adını Mao'dan alan, Kapitalizmin Avrupa'daki gibi bir gelişme seyri izlemediği Uzak doğu toplumlarına özgü Marksizm'in pratiği olarak ifade edilebilir.

Maoizm, Avrupa'dakinden farklı bir mülkiyet yapılanması getirmiştir. Avrupa'da toprak sahibi Lordlar bulundukları bölgede Kralın yetkilerini paylaşır kendi bölgelerinde bağımsız hareket ederlerken Asya toplumlarında böyle bir durum görülmez, merkezi otorite güçlü yapısını devam ettirebilmek için toprağı bazı kişilere mülk olarak devretmez, ancak toprağın kullanım hakkını bazı koşullar altında devreder. Böylece ülke topraklarının tamamı devlete bağlıdır. Böyle bir mülkiyet yapılanmasının sonucu olarak Asya toplumlarının üretim yapısı Avrupa'daki üretim yapısınından farklılaşmıştır.

6

MAOCULUK

Mao döneminde Çin nüfusunun önemli bir bölümü köylüydü ve etkin bir güçtüler. Mao Çin'in çevresinde köylü gerillaları ile başlattığı mücadele genişleyerek merkeze dayandı ve Çin'de Sosyalizm'in başarısıyla sonuçlandı. Kapitalizmin ideolojik etkilerinden, insan üzerindeki tahribatlarından ve yabancılaşmadan kurtulabilmek için sosyalizmin yaşamın her alanına nüfuz edebilmesi için bir "Kültür Devrimi'ni" faaliyete sokmuştur.

7

YÖNETİM

20 Eylül 1954 tarihli anayasa ile komünizm idaresi kurulmuştur. Ama bire bir komünizm yaşanmamıştır sadece isim olarak kalmıştır. Kapitalizme çok yakın olduklarından dolayı gerçek komünizm sayılamaz. Komünizm Mao zamanında yaşanmıştır.

İktidara ülkenin tek siyasi partisi olan Komünist Parti hakimdir. Ülkede yasama ve yönetim 1227 üyeli senede bir defa toplanan Milli Halk Kongresi'nin elindedir. Seçmen yaşı 18'dir. Senede bir gün toplanan "Milli Halk Kongresi"nin yürütme meclisi olan daimi komisyon veya devlet meclisi, kongre üyeleri tarafından kendi aralarından seçilen bir başkan, 13 temsilci, bir genel sekreter ve 65 milletvekilinden meydana gelir.

Ülkenin devlet başkanı hu jintao'dur

8

ORDU Çin asker sayısı açısından dünyada birinci sıradadır. Bunun nedeni

nüfûs ve askerlik mesleğinin Çin Halkına uygun olmasıdır. Pentagon, ÇHC ordusunu 21. yüzyıl'ın en büyük tehlikesi olarak görmektedir. 2007 yılında orduyu modernize etmek için tam 137 milyar Dolar harcanmıştır. Ayrıca Komünist ordunun tüm ihtiyaçlarını kendileri karşılamaktadır. J-10 adında bir jet ve Type serisi altında birçok tank yapılmıştır. Çinin savaşa katılabilecek insan nüfusu 1 milyardır.

9

DEMOGRAFİÇin nüfusunun %92'sini Han

ulusu olarak bilinen etnik Çinliler oluşturur. Bunun dışında hükümet tarafından tanınan 55 etnik grup vardır. Bu 55 etnik gruptan bazılarının Çince'den tamamen farklı olan kendi lisan, kültür ve inançları bulunmaktadır. Çin'deki Türk gruplar nüfusa oranlarına göre yandaki gibi sıralanmaktadır:

ÇİNDE YAŞAYAN TÜRKLER

Ülke adı Çin Halk Cumhuriyeti

Yaşayan Türk Grupları 1. Uygurlar2. Kansu Uygurları3. Salar Türkleri 4. Kazaklar5. Öngüt Türkleri

Tahmini Nüfus 30 milyon kadar

Yoğun Bulunduğu Şehirler

DOĞU TÜRKİSTAN, Kansu'da ve İç

Moğolistan Özerk Bölgesinde.

10

DİN

Çin halkının dini, Antik çağlardan bu yana çoğulculuk olarak tanımlanır. Mahayana Budizmi, 1. yy'dan beri Çin'deki en büyük organize din olarak yaşamayı başarmıştır.

Çin halkının çoğu Budisttir. Net bir rakam olmamakla beraber Budistlerin oranının %50 (660 milyon) ila %80 (1 milyar) olduğu düşünülmektedir. Nufusun %30'u (400 milyon) Taocudur.

Azınlık dinleri Hristiyanlık (%3-4 / 40-54 milyon), İslam (%1.5 / 20 milyon), Hinduizm, Dongbaizm, Bon ve bazı diğer küçük tarikat ve gruplardır.

2005'te yapılan bir araştırmaya göre nüfusun %14'ü (180 milyon) kendisini dinsiz olarak tanımlamaktadır.

11

EKONOMİ

2001 yılının Aralık ayında, Çin Halk Cumhuriyeti'nin Dünya

Ticaret Örgütü'yle 15 yıldır sürdürdüğü üyelik müzakereleri tamamlanmış ve hükümet, başta ticaret rejimi olmak üzere ekonomide çeşitli yapısal değişikliklere gideceği ve uluslararası ticaret kurallarına uyumlu hareket edeceğinin sözünü vermiştir.

12

Hemen ertesinde yıllardır sinyalleri verilen yüksek büyüme hızı gelmiş, ticaret hacimlerinde rekorlar kırılmış, uluslararası doğrudan yatırımların en cazip çekim merkezi ÇHC olmuştur. Satın alma paritesine göre hesaplandığında dünyanın en büyük ikinci ekonomisi olan Çinin Tayvan ile birlikte 2010 yılında global hasılayı yaklaşık %2, uluslararası ticareti ise %3 artıracağı belirtilmektedir.

13

1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008

YILLIK BÜYÜME 7.60% 8.40

%8.30

% 9.10% 10.00% 10.10% 9.90% 11.60

%11.90

%10.60

%

GDP (MİLYAR $)1083 1199 1325 1454 1641 1932 2367 2659 3280 859

ENDÜSTRİYEL BÜYÜME

8.50%

9.80%

8.70%

12.60% 17.00% 16.70

% 16.40% 16.60%

18.50%

16.30%

SABİT YATIRIM (YILLIK DEĞİŞİM)

5.10%

10.30%

13.00%

16.90% 27.70% 26.60

% 25.70% 24.50%

25.80%

25.60%

İHRACAT (MİLYAR $)195 249 266 326 438 593 762 969 1218 545

İTHALAT (MİLYAR $)166 225 244 295 413 561 660 792 956 467

NÜFUS1.258 1.267 1.27

6 1.285 1.292 1.3 1.308 1.314 1.321 1330

Çin Halk Cumhuriyeti’nin ihracat hacmi 1999’da 194,9 milyar dolar iken, 2004 yılında 593,4 milyar dolara yükselmiştir. 2009 yılında ise Çin’in toplam ihracat hacmi 1 trilyon 200 milyar dolar, Almanya’nın ihracatıysa 1 trilyon 120 milyar dolar olarak gerçekleşti ve Almanya, son yedi yıldır "Dünya İhracat Şampiyonu" unvanını Çin’e devretmiş oldu.

15

ÇİN’İN BÜYÜME PERFORMANSI

2009 yılında yüzde 8,7 büyüyen Çin, beklentilerin üzerinde bir performans gösterdi. Küresel ekonomik krizden etkilenen, ancak diğer ülkeler kadar yara almayan Çin ekonomisi, hükümetin devasa ekonomiyi canlandırma paketi sayesinde kısa sürede toparlanmıştır.

16

Bununla birlikta Japonya, halen ABD'nin ardından dünyanın en büyük ikinci ekonomisi; ancak hemen ardından çok az bir farkla Çin ekonomisi geliyor.

Çin'in kısa bir süre sonra dünyanın ikinci büyük ekonomisi unvanını Japonya'nın elinden alması bekleniyor. Çin ise Japonya'nın önüne geçme beklentisine mesafeli yaklaşıyor. Büyüme rakamlarını açıklayan Ulusal İstatistik Bürosu Başkanı Ma Jiantang, "Birleşmiş Milletler'in günde 1 dolar standardını temel aldığımızda, Çin'de hala 150 milyon yoksul insan var. Bu Çin'in gerçeği" diye konuşması Çin'in aslında ekonomik tenakuzunun da bir göstergesi.

17

Çin’de artan üretime bağlı olarak, petrol ve doğalgaz talebinde de artış meydana gelmiştir. 1990 yılı itibariyle 113 milyon ton olan petrol ihtiyacının, 2010 yılı sonunda 450 milyon tona ve 12 milyon ton olan doğalgaz ihtiyacının, 75 milyon tona yükselmesi öngörülmektedir. Ancak, Çin'in dünya kömür rezervlerinin %29’una ve buna karşın petrol rezervlerinin sadece %2,6 ve gaz rezervlerinin ise %0,8’ine sahip olduğu gerçeği dikkate alındığında, Çin'in başta petrol ve doğalgaz ithali için uluslarası iliişkilerinde farklı bölgesel ve küresel alternatiflere yöneldiği (İran örneğinde olduğu gibi) görülmektedir.

18

ÇİN'İN EKONOMİK BÜYÜMESİNİN, BÖLGE VE DÜNYA GÜVENLİĞİ AÇISINDAN İNCELENMESİ

2. Sahip olduğu devasa pazar ve dünyanın en ucuz iş gücü ile Çin, özellikle üretim konusunda küresel firmaların yatırımları için en uygun alan haline gelmiştir. Yüksek öğrenime verdiği önem ile de sahip olduğu genç üretken ve asıl önemlisi ucuz işgücünün, Avrupa’da özellikle Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Romanya gibi büyümekte olan ülkelerin elinden yatırımları kapması ile Çin, sadece gelişmiş ülkeleri değil gelişmekte olan ülkeleri de etkileyen bir güç haline geldi.

19

3. Doğal olarak bu olumsuz hatta yıkıcı etkinin en çok tesir ettiği ülke Amerikadır. Amerikan firmaları Çin'in ucuz işgücünden büyük miktarda kar etseler de, maliyet olarak Çin’li bir mühendisin 10 katı fiyata sahip Amerikan mühendislerinin işşiz kalması, aynı şekilde ABD'deki bir çok fabrikanın kapatılıp Çin'e taşınması özellikle Amerikan halkında konu ile ilgili isyanı körüklemektedir.

20

4. Aslında Çin'in başarısında önemli bir rolü Tayvan'da kurulu olan firmaların, siyasi sorunları bir kenara bırakıp, üretimi Çin topraklarına taşımaları oynuyor. Tayvan hükümeti Çin topraklarında 1997 yılında 11 milyar dolar, 2001 yılında 19 milyar dolar ve 2002 yılında 32 milyar dolar ve 2009 itibariyle 100 milyar doları geçen yatırım yapılmasına izin vermiştir. Böylece şu anda Tayvan orijinli büyük elektronik firmalarının yarısından fazlası üretim faaliyetlerini Tayvan'dan Çin'e taşımış bulunuyorlar. Tayvan firmaları dünyanın en önde gelen bilgisayar parçaları üreticileri olduğundan Çin, Tayvan tarafından dünyaya ihracat basamağı olarak kullanılıyor.

21

Çin'in, Tayvan elektronik piyasasını kendi topraklarına kabul etmesi derinlere inildiğinde önemli çıkarımları da beraberinde getiriyor. ABD müttefiki Hindistan'ın dünya bilişim sektöründeki liderliğine karşı Çin, bilgisayar parçası üretimi liderliğini de kendi bünyesine katarak Batı karşısında yenilmeyeceğini de göstermeye çalışıyor.

Çin'in yatırıma aç olması ve teknoloji ile inşaat sektöründe hala bakir alanların olması da bunda etkendir.

22

5. Çin’in uyguladığı ekonomik kalkınma politikaları, ülke ekonomisinde hızlı gelişmeleri sağlarken, kalkınma dereceleri itibariyle bölgeler arası büyük farklılık hemen göze çarpmaktadır. Bu ekonomik kalkınmadaki farklılık, gelir dağılımı, istihdam alanındaki eşitsizlikleri beraberinde getirmektedir. Ayrıca yatırımların etnik kimliğe göre farklılık göstermesi ileride yaşanılması muhtemel sosyal huzursuzlukların tohumlarını da atmaktadır.

23

6. Her şeye rağmen şu unutulmamalıdır ki, Çin hâlâ gelişme yolundaki bir ülkedir. Nispeten daha gelişmiş güney ve doğu sahilleri ile ülkenin yoksul kuzey ve batı bölgeleri arasındaki ekonomik gelişmişlik ve gelir farklılığı uçurumu giderek açılmaktadır. Bu durumun, ülkede siyasal ve toplumsal sonuçları ağır gelişmelere yol açması etnik ya da dinî esaslara dayalı bölünme ihtimali, siyasî sistemin geleceği, bazı komşu ülkelerle olan ilişkilerindeki gerginlik bu ülkeye milyarlarca dolar akıtmış olan yabancı yatırımcıları artan ölçüde tedirgin edebilmektedir.

24

DIŞ TİCARET

Ülkenin başlıca İHRACAT yaptığı ülkeler

ABD (%21.1), Hong Kong (%17.4), Japonya (%13.6), Güney Kore (% 4.6),Almanya (% 4), Hollanda (%2.7), Singapur (%2.2), Türkiye (%2.1)

Ülkenin başlıca İTHALAT yaptığı ülkeler

Japonya (%18), Tayvan (%11.9), Güney Kore (%10.4),ABD (%8.2), Almanya (%5.9), Hong Kong (%3.9), Rusya Federasyonu (%3.3), Malezya (%2.5)

25

26

266232326282

438394

593534

763660

969

792

1.218

956

1.430

1.130

0

200

400

600

800

1.000

1.200

1.400

1.600

2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008İHRACATİTHALAT

DIŞ TİCARET ORANLARI

27

Çin'de 1000 kişide 583 bisiklet var, ABD'de ise 361.

Çin'de 1000 kişide 22 motosiklet var, ABD'de ise 15.

Ancak Çin'de 1000 kişide 14 otomobil olmasına karşılık, ABD'de 759 rakamı geçerli.

Çin'de 1000 kişide 137 sabit telefon ve 110 mobil telefon bulunuyor. ABD'de ise 1000 kişide 667 sabit telefon ve 451 mobil telefon bulunmakta.

Çin'de televizyon sayısı 1000 kişide 304, ABD'de ise 835.

Kişi başına elektrik tüketimi Çin'de 827 kilowat saat, ABD'de ise 12322!

ABD'de 1000 kişide 625 bilgisayar var. Çin'de ise sadece 19.

28

ÇİN VE ABD ARASINDAKİ EKONOMİK TENAKUZLARDAN BİR PARÇA

TÜRKİYE-ÇİN TİCARÎ İLİŞKİLERİ

Türkiye ile Çin arasında 4 Ağustos 1971 tarihinde tesis edilen ikili diplomatik ilişkiler, iki ülke arasındaki diyaloğun temelini teşkil etmektedir. İlişkiler daha sonra, özellikle de Çin’de Maonun ölümü sonrası yönetim ile 1978 sonrası başlattığı dışa açılım projesi ekseninde hız kazanmıştır.

29

Türkiye- Çin 2008 ihracat değer ve oranları: 132 milyar $’dan sadece 1,5 milyar $ ile yaklaşık olarak % 1,

Türkiye- Çin 2008 ithalat değer ve oranları: 202milyar $’dan 16 milyar $ ile % 7,5tir.

TÜRKİYE-ÇİN TİCARET SORUNLARI

1. Tekstil ürünleri Türkiye’de olduğu gibi Çin’in en önemli ve en çok döviz kazanan ihracat malıdır. Çin tarafı, Türkiye’nin Çin'e karşı kota önlemlerinin bir emsal teşkil edeceğini ve bundan dolayı AB ile ABD gibi ülkelerin benzer hareketleri tetikleyebileceği endişesi içindedir.

30

2. Hem Türkiye hem Çin kalkınmakta olan ülkelerdir, bundan dolayı üretilen ve ihraç edilen ürünler arasında büyük ölçüde benzerlikler vardır. Yani iki ülkenin ekonomik ilişkisi birbirini tamamlayan değil, birbirine rakiptir. Bu durum iki ülke arasındaki rekabeti arttıracak ve Çin’in ucuz iş gücü ile düşük maliyet gibi avantajları karşısında Türkiye’nin yenik düşmesi söz konusu olacaktır.

31

3. Türkiye’nin Uzakdoğu’da Çin’e bağlı ekonomik-ticari ilişkilerini tekrar gözden geçirmesi gerekmektedir. Dünyada en büyük 500 şirketinin önde gelen 128’i Çin’de yerleşmiş durumdadır; diğer büyük şirketler Çin ile olan ilişkilerini geliştirmektedir. Türkiye’nin Çin pazarında uygun payını alabilmesi ve ikili ekonomik ilişkilerden karlı çıkması artık çok güçtür. Uzun yıllardır düzenli bir şekilde Türkiye’nin aleyhine gelişen ticari dengesizlik sorunu bunun bir ispatıdır.

32

4. Türkiye, Çin’in Dünya Ticaret Örgütü’ne üye olma müzakereleri sırasında Türkiye-Çin görüşmesinde geleceğe yönelik ekonomik çıkarını sağlama planı yapmamış ve bu avantajı kaybetmiştir. Nitekim Türkiye dışında 130 ülke Çin’den belli ticari sözler aldıktan sonra Çin ile anlaşmaya varmıştır. Türkiye, Çin’in “pazar ekonomisi statüsünü” kabul etmekle “gelişmekte olan ülke” sıfatıyla Dünya Ticaret Örgütü’ne giren Çin’e karşı bu zeminde çeşitli hukuksal mücadele edebilecek avantajını da kaybetmiştir.

33

5. ÇHC ile dış ticaretimiz genelde Türkiye’nin bu ülkeye başta demir-çelik olmak üzere sınırlı sayıda üründe ihracat yapması ve buna karşılık ÇHC’den daha çeşitli üründe çok daha yüksek hacimde ithalât yapması şeklinde gerçekleşmiştir.

6. Türkiye-ÇHC arasında giderek büyüyen ticaret açığı, iki tarafın ekonomik yapılarındaki farklılığa ek olarak

Türk firmalarının pazar hakkında yeterli bilgiye sahip olmamaları,ÇHC tarafından ticarette öne sürülen tarife dışı ve teknik engeller,Coğrafî uzaklık,Lojistik ve taşımacılık sorunları, Muhabir banka sıkıntıları, Güvensizlik

gibi çeşitli nedenlere dayanmaktadır.

34

ÇİN'İN DÜNYA İLE ENTEGRASYON SÜRECİ

Çin'in, Rusya-Japonya ile komşu olması ve endüstri devrimi sonrasında Avrupa sömürge İmparatorlukları İngiltere-Almanya-Hollanda ve ABD ile ilişkilere girmesi, bu ülkeler için "Cazibe Merkezi" haline gelmesine neden olmuştur. Bu kritik jeopolitik avantaj, İngiltere, Rusya ve Japonya başta olmak üzere, Büyük Güçler'in Çin'i uzun yıllar sömürge rejimi altına almasına yol açmıştır.

Ayrıca Çin'in dağlık coğrafyasının oluşturduğu doğal engeller ile halkının yazı ve dilinin zorluğu, "İçe Kapanık" bir toplumsal yapıya neden olduğu gibi, Çin Halkının Batı kültürüne karşı daima "Kuşkucu" bir ön yargı beslemesine de sebep olmuştur.

35

Mao sonrasında Deng Xi-aoping'in 1982'de başlattığı "Değişim Süreci", Kültürel Devrimin "ekonomik bağımsızlık elde edilmeksizin, siyasal bağımsızlığın ayrılmaz şekilde elde edilemeyeceği" argümanını ön plana çıkarmıştır.

Çin, Batı ile entegrasyon süreci içinde, izolasyonist politikayı terk ederken, "bağımsızlığın korunması ve inisiyatifin kendi elinde muhafazası" ilkesinden yola çıkarak, "açıklık" politikasının bir taraftan halkın hayat standardının artırılması, diğer taraftan ise, ekonomik büyümenin eş zamanlı olarak yürütülmesi hedeflerini amaç edinmiştir.

36

İÇ GÜVENLİK, İNSAN HAKLARI VE ULUSLARARASI TERÖR İLE MÜCADELE

1. Çin'in iç güvenliğini etkileyen en önemli sorunların başında, şüphesiz ki mevcut nüfus potansiyelinin istihdamı ve bu toplumsal dokunun sisteme ve rejime bağlı kalmasının sağlanabilmesi meselesi gelmektedir.

37

Yeryüzünde yaşayan her 5 insandan birinin Çinli olması ve geri kalmışlığı yıkmak için çalışan toplam işgücü nüfusunun yaklaşık 850 milyon olduğu dikkate alındığında ve Çin'in takip ettiği '1 Çocuk" politikasına rağmen; gelecek 25 yıl içinde nüfusunun 400 milyon artması beklenmektedir. 150 milyon nüfusun, günlük 1 dolarlık gelir seviyesinin altında olan gelir dağılımı neticesinde artan işsizlik ve doğal sonucu olan suç oranları Çin'in içgüvenlik alanındaki en önemli sorunları arasındadır.

38

2. Çin'in iç güvenliğini tehdit eden bir diğer önemli unsur, Çin halk sağlığındaki mevcut sorunlardır. Çin makamlarına göre, 2002 yılı itibari ile, Çin'de AİDS virüsü taşıyan 1 milyon kişi bulunmaktadır. 2001-2002 yılındaki hastalık artış oranı ise %30 oranında gerçekleşmiştir. 2010 yılında ise AİDS vakalarının 10 milyona ulaşacağı tahmin edilmektedir. Ülkede 158 ayrı AİDS ile mücadele istasyonu hastalıkla baş edilmesinde yetersiz kalmaktadır.

39

3. Çin'in algıladığı tehdit unsurlarından birisi de ayrılıkçı hareketler ve radikal etnik ve dini terör faaliyetleridir. Bu bağlamda Çin, Uygur gruplarının, Özbekistan İslami Hareketi, Hizbut-Tahrir, Cemaat-i İslami ve Cemaat Masası örgütleri ile Orta Asya'da illegal faaliyetler içinde olduğunu ve XUAR-Sincan Uygur Otonom Bölgesinde, Taliban hareketi ile işbirliğini devam ettirdiğini ileri sürmektedir.

40

4. Dünya güvenliğini olduğu kadar, Çin'in iç ve dış güvenlik algılamalarını da tehdit eden unsur, şüphe yok ki, Çin'in gerek yılda 22 milyon ton olan kömür ihracatını, gerekse, 500 milyon ton olan kömür tüketiminin, 2010 yılında 1700 milyon tona ulaşması olasılığıdır. Bu bağlamda, Çin'in toplam enerji tüketiminde kömürün %71, petrolün ise %22 oranında yer alması tahmin olunmaktadır. Bu seçenekler; bir yandan "Küresel Isınma" ve ozon tabakasında olumsuz sonuçlara yol açtığı gibi, diğer yandan da, Kuzey Kore ve Tayvan gibi ülkelerin, nükleer enerji tüketimi eğilimlerini ön plana çıkarması, bölgesel gerginliklerin devamına önemli zemin hazırlayacaktır.

41

5. Sanayileşmenin doğal sonucu olan kentleşmenin hızı artmış; göçler, gecekondular, hareketli nüfuslar çoğalmış bulunmaktadır.

6. Çin’deki sanayileşme ve ekonomideki kalkınmanın, dolayısıyla modernleşmenin getirdiği sorunların en büyüğü Çin toplumunun temeli olan “Aile Sistemi”nin bozuluşudur.

42

ABD- ÇİN ARASINDAKİ SORUNLU ALANLAR

Çin ile Amerika Birleşik Devletleri arasındaki en önemli sorunların başında Tayvan gelmektedir. Uzun yıllardır devam eden bu sorunda bazı dönemlerde anlaşmaya varılsa da kalıcı bir çözüm bulunamamıştır.

43

Çin Halk Cumhuriyeti açısından ABD’nin de etkisiyle ortaya çıkan sorunlardan biri de Japonya kaynaklıdır. Japonya da ABD gibi Çin’in büyümesini kendisine tehdit olarak algılayan ülkelerden bir tanesidir. Bu nedenle bir yandan işbirliği içinde görünüp bir yandan da kendini koruma çabası içerisindedir.

44

ABD Ulusal Güvenlik Konseyi’nin Doğu Asya sorumlusu Jeffrey Bader, 6 Kasım 2009’da bölgedeki sorunları sıralamış ve; Kuzey Kore ve İran nükleer sorunu, Afganistan ve Pakistan’da yaşanan problemler, küresel ısınmanın getirdiği tehditler ve küresel ekonomik canlandırma gibi konularda Çin’in de iştirak etmesini istemiştir. Buna ilaveten Çin’in insan haklarına saygı göstermesi konusunda ısrarlı olunacak( Tibet ve Sincan sorunları) ve Tayvan sorumluluğunun da sürdürüleceğini vurgulamıştır.

45

Buna karşın Çin Hükümeti’nin ABD’ye dönük olarak, sert diplomasiyi elden bırakmadan barışçıl bir politika izlediği görülmektedir. Dünya politikasında baskın güç olan Amerika, statükoyu koruma çabası içerisindeyken, gelişen ve yükselen güç olan Çin ise bu durumu değiştirmek ve baskın güç olmak çabasındadır. Bunun en son örneği Dalai Lama’nın Amerika ziyaretinde verdiği röportajda ortaya çıkmıştır. Dini lider, Çin’in tek amacının süper güç olmak olduğunu ama ahlaklı politikalar olmadan askeri ve siyasi güç olmanın sorunları azaltmayacağını belirtmiştir.

46

Asya-Pasifik’te NATO benzeri güvenliği sağlayıcı bir mekanizmanın yoktur. Bölgede her hangi bir ihtilaf veya çatışma çıktığında ABD’nin müdahalesi söz konusu olacaktır. Şimdiye kadar ABD, büyümekte olan Çin’e gelecekte ABD’nin bölgesel ve küresel çıkarlarını tehdit edecek bir güç olarak bakmıştır. Bunun sebebi Çin’in mevcut uluslararası sisteme nispeten bir “yabancı madde” olarak bakmasıdır. ABD’li Çin uzmanı Ross Terrili’nin son eseri Yeni Çin İmparatorluğu’nda (The New Chinese Empire and What It Means for the United States) büyüyen Çin’in eski Çin İmparatorluğu arasında fark olmadığı tespitinde bulunmuş, siyasî ve ideolojik kültüründe demokrasi ve insan hakları kavramı olmayan büyük Çin’in dünyaya felaket getirebileceğini ileri sürmüştür.

47

48

TAYVAN SORUNU

Tayvan konusundaki sorun 1950’li yılların başında Sovyetlerin Çin’e destek vermesine karşılık ABD’nin Tayvan’a bağımsızlığı yönünde destek vermesi ile başlamıştır. ABD- Çin diplomatik ilişkileri başlayıp Şanghay Bildirisi imzalandıktan sonra Amerika’nın Tayvan’a tutumu değişmiştir. Amerika Çin Halk Cumhuriyeti’nin tek yasal hükümet olduğunu ve Tayvan’ın onun bir parçası olduğunu kabul eden bildirge imzalamıştır.

49

Amerika’nın silah desteği ile Tayvan’ı güçlendirmek istemesi ve Tayvan, Güney Kore gibi ülkelerle Çin’in etrafını sarmak istemesi Çin’in gitgide güçlenmesinden korkmasındandır. ABD her ne kadar sözde Tayvan konusuna karışmaktan vazgeçmiş gibi görünse de Tayvan’ın bağımsızlığını her zaman savunmuştur. Buna karşılık Çin, bu konuda sorunun başından itibaren hiçbir tavizde bulunmamış ve her defasında Amerika’yı iç işlerine karışmakla suçlamıştır.

50

TAYVAN'IN DİPLOMATİK DURUMU

Tek Çin politikası uyarınca 1971'de Birleşmiş Milletlerin Çin Halk Cumhuriyeti'nin kabulü ve çoğu devletin Tayvan'ı tanımaktan vazgeçmesi Çin Cumhuriyetini dış ilişkiler alanında zor durumda bırakmıştır. Tayvan 1970'lerden bu yana, BM ve WHO, UNESCO gibi çeşitli BM kuruluşlarına yeniden katılabilmek için büyük bir çaba içerisindedir. Tayvan, Olimpiyatlar gibi uluslararası organizasyonlara ise Chinese Taipei ismiyle katılmaktadır.

51

Günümüzde ise, diplomatik olarak Çin Cumhuriyeti'ni tanıyan çoğu Afrika ve Orta Amerika'daki küçük ülkelerin dahil olduğu 25 ülke vardır. Buna karşılık pek çok ülke Tayvan'da yarı resmi temsilciliklerle (Örneğin, ABD Amerikan Kültür Derneği tarafından) temsil edilmektedir.

Türkiye de Tayvan'ı resmen tanımayan ülkeler arasındadır. Ülkemizi Taipei’deki “Türk Ticaret Ofisi” temsil etmektedir. Buna karşılık; Ankara’da Çin Cumhuriyetini temsilen “Taipei Ekonomi ve Kültür Ofisi” faaliyet göstermektedir.

52

Tibet Özerk Bölgesi

Yönetim Şekli Özerk Bölge

Alan 66.000 km² km²

NüfusYoğunluk

5.880.00089.1 /km²/km²

GSMHKişi Başına

70.7 milyar Yuan11.784 Yuan

İnsan hakları konusunda en sorunlu iki bölgeden bir tanesi Tibet Özerk Bölgesi’dir.

İnsan hakları örgütleri, Çinli yetkilileri Tibet'te Budist kültürünü sistematik olarak bastırmakla ve Çin içinde özerklik talep eden Budistlerin ruhani lideri Dalai Lama'ya sadık rahiplere eziyet etmekle de suçlamaktadırlar.

53

TİBET SORUNU

Vatandaşlık ve insan hakları konusunda sorunlu diğer bir bölge ise Doğu Türkistan’dır. Doğu Türkistan’da yaşayan yaklaşık 50 etnik grup içerisinde en kalabalık nüfusa sahip olanı Uygur Türkleridir. Bölgede nüfus dağılımını değiştirmek ve Uygur Türklerini Doğu Türkistan’da azınlık durumuna düşürmek amacı ile Çin hükümeti Han Çinlilerini bu bölgeye yerleştirmektedir. Çin hükümetinin bu konuda başarılı olduğu şu anki nüfus dengelerinden rahatlıkla anlaşılmaktadır.

54

DOĞU TÜRKİSTAN SORUNU

Yönetim Şekli Özerk Bölge

Başkent Urumçi

En Büyük Şehir Urumçi

Yönetici Nur Bekri

Alan 1.660.001 km²

NüfusYoğunluk

19.630.000 (2004)11,8/km²

GSMHKişi Başına

301.9 milyar Yuan14.871 Yuan

ABD’nin gelişmelere böyle dikkat çekmesinin ve insan hakları konusuna vurgu yapmasının arkasında Orta Asya’da yükselen güç olan Çin’in bölgesel sorunlarına dikkat çekme ve Çin’i geriletme isteği yatmaktadır. Bu tavırlarında ABD’nin Orta Asya’ya hakim olma isteği açıkça görülmektedir.

55

HONG KONG

Tam adı: Hong Kong Özerk Yönetim Devleti

Yüzölçümü: 1 092 km²

Başkenti: Hong Kong

Para birimi: Hong Kong Doları

Dili: İngilizce

Nüfusu: 7 303 334 kişi (2002 tahmini)

Ortalama Ömür: 79.8 yıl (2002 tahmini)

Okur Yazarlık Oranı: % 92.2 (1996 tahmini)

Kişi Başına Düşen Milli Gelir: 25 000 $ (2002 tahmini)

56

Hong-Kong, 1842 yılında Nanking Antlaşmasıyla Çinlilerden İngilizlere geçti. 1949'da Birleşik Krallık'ın Çin'i tanımasıyla ekonomik hayatı çok gelişti. II. Dünya Savaşı esnasında (24 Aralık 1941'de) Japonların eline geçen Hong-Kong, 1945'te yeniden Britanyalılar verilmiştir. Yapılan anlaşma neticesinde 1 Temmuz 1997'de Çin'e geri verildi.

57

Çin Halk Cumhuriyeti ile bu ülkeyi tanımayan ülkeler arasındaki ticari trafik Hong-Kong'dan geçer. Hong-Kong büyük bir ticaret merkezi olması dolayısıyla sanayi hızla gelişmektedir. İhracatının en önemli kısmı (giyecek ve çeşitli sanayi ürünleri) özellikle ABD ve İngiltere ile yapılır.

58

Nüfusun hemen hepsi Çinlidir ve büyük bir kısmı Budisttir. Bunun yanında Konfiçyüscüler, Müslümanlar, Hindular, Museviler, Hıristiyanlar ve Taoistler de bulunur. Nüfus yoğunluğu bakımından km² başına 3500 kişi ile dünyada birinci sırayı alır. En büyük meselesi gayet çok olan nüfus yoğunluğu ve tatlı su ihtiyacıdır. İçme suyu, Çin'den borularla getirilir.

59

ÇİN-İRAN İLİŞKİLERİBM Güvenlik Konseyi Daimi üyelerinden Rusya son zamanlara kadar,

İran'a nükleer tesisler konusunda yeni müeyyidelere olumlu bakmıyor, bu konuda oldukça yumuşak bir tavır sergiliyordu. Bunun sebebi Çin'e yüksek miktarlarda sattığı doğalgaz ve petrol. Ancak, Kum'daki ikinci nükleer tesisin ortaya çıkmasıyla tavrı değişmiş, belli bir sertlik kazanmış bulunuyor. Nitekim bu husus Devlet Başkanı Medvedev'in 'yeni müeyyideler söz konusu olabilir' şeklindeki yeni yaklaşımıyla kendisini belli etmiştir.

60

Çin, İran'a karşı geçmişte benimsenen üç Güvelik Konseyi müeyyide kararının da Amerika ve müttefiklerinin istedikleri sertlik ve etkinlikte çıkmasını engellemişti. Bu yüzden muhtemel yeni müeyyideler konusunda da benzer bir tavır takınacağı bugünden tahmin edilebilir. Çin'in İran'ı kollayan bu tavrının arka planında şüphesiz İran ile var olan güçlü siyasi, ekonomik ve enerji ilişkileri belirleyici rol oynuyor. Özelikle enerji alanında iki ülke çok kapsamlı, derin ve önemli ilişkilere sahipler.

61

Çin bugün toplam ham petrol ihtiyacının oldukça büyük bir miktarını İran'dan sağlıyor (Kimine göre, İran, Suudi Arabistan'dan sonra ikinci ülke). Çin, İran'daki yabancı enerji yatırımlarında da hakim bir rol oynuyor. Çin'in devlet kontrolündeki enerji şirketleri İran'da son 5 yıl içinde yaklaşık 120 milyar dolarlık yatırım yapmış bulunuyorlar.

Bu noktadan hareketle ABD politikalarını destekleyen Hindistan ve Japonya'ya karşı Çin de İran ve Kuzey Kore'yi desteklemektedir.

62

ŞANGAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ

Üye Ülkeler

Çin Halk Cumhuriyeti, Kazakistan,Kırgızistan, Rusya,Tacikistan, Özbekistan,

Gözlemci ÜlkelerHindistan, İran,Moğolistan, Pakistan

Çalışma Dilleri Çince, Rusça

Genel Sekreter Zhang Deguang

Kuruluş 14 Haziran 2001

63

Şanghay İşbirliği Örgütü; ilk adım olarak 1996 yılında beş devletin “terör, ayrılıkçı hareketler ve dinsel fanatizme karşı mücadelede işbirliğine gitmek” amacıyla başlayan Şanghay görüşmeleri, Haziran 2001’de Özbekistan’ın katılmasıyla bölgesel ekonomik ve güvenlik işbirliği örgütüne dönüşmüş uluslararası bir teşkilattır. 44 milyon km2’lik Asya kıtasında 30 milyon km2 alanı kapsayan ŞİÖ, halihazırda gözlemci olanları da tam üye haline getirdiğinde, zaten Asya kıtasının hemen, hemen tamamını denetlemiş olurlar.

ÇİN HALK CUMHURİYETİ’NİN ÖNEMLİ İŞ MERKEZLERiNDEN ŞANGHAY

64

ŞİÖ NEDEN KURULDU?

Başlangıçta daha çok, “birlik harcında ABD’nin hegemonya karşıtlığı bulunan jeostratejik bir adımdı. Kendi aralarında “üç bela dedikleri” terör, ayrılıkçı hareketler ve dini fanatizmin arkasındaki güç olarak ABD’yi görüyorlardı.

65

Dünya petrol üretim ve kullanım pazarının yarısından fazlasını elinde bulunduran ve Hindistan, İran, Moğolistan ve Pakistan'ın gözlemci olarak bulunduğu örgüt, ABD'ye karşı etkili bir kutup oluşturmaktadır. Dönemin Rusya Devlet Başkanı Putin, Şanghay İşbirliği Örgütü'nün Ağustos 2007 Bişkek Zirvesi’nde “tek kutuplu dünya kabul edilemez” diyerek bir anlamda birliğin misyonunu da belirtmiştir.

66

ÇİN'İN GİRİŞİMLERİŞanghay İşbirliği Örgütü'nün (ŞİÖ) ortaya çıkmasının ardında,

Çin Halk Cumhuriyeti'nin (ÇHC) girişimleri önemli rol oynamıştır. 1990'lı yılların başında Çin'in bölgeye olan ilgisini ardındaki faktörler şunlardır:

1. Sınır Güvenliği: Sovyetler'in dağılması üzerine sınır bölgelerinde istikrarı sağlamak,

2. Batı Bölgelerinin Gelişimi: Deng Xiaoping'in belirlediği reform ve dışa açılma ilkeleri doğrultusunda 1978'ten itibaren ülkenin doğu sahillerinde görülür bir gelişme kaydedilmesine rağmen, Sincan, İç Moğolistan, Tibet gibi batı bölgelerinde kayda değer bir gelişme elde edilememiştir. Orta Asya ve Rusya ile karayolu, demiryolu bağlarını kurarak bölge ticaretini ve batı bölgelerinde ekonomik gelişiminin önünü açmak,

67

3. Büyüyen Enerji İhtiyacı: Ekonominin hızla büyümesi ÇHC'nin petrole olan bağımlılığını arttırmış; 1993 itibariyle Çin petrol ithal eden ülke konumuna gelmiştir. Bu bağlamda özellikle İran ile petrol ithalatı konusunda anlaşmalara imza atmıştır.

4. Soğuk Savaş Sonrası Stratejik Ortam: Soğuk savaşın ardından ABD'nin tek süper güç olarak sahneye çıkması üzerine ÇHC denge unsuru olarak stratejik ortaklık arayışlarına girişmiştir. 1997'de Jiang Zemin'in Moskova ziyareti sırasında ortak bir bildiri yayınlayan iki ülke liderleri, "dünyada çok kutupluluğun desteklenmesi" amacını taşıdıklarını belirtmişlerdir.

68

ŞANGHAY İŞBİRLİĞİ ÖRGÜTÜ'NÜN ETKİNLİKLERİ

GÜVENLİKTE İŞBİRLİĞİ

21 Nisan 2006'da, ŞİÖ antiterörizm kapsamı altında uluslararası uyuşturucu suçlarıyla mücadele etme planını açıkladı.

2006 ŞİÖ savunma bakanları toplantısında belirlendiği üzere, 2007'de Rusya'nın Ural Dağları yakınlarındaki Chelyabinsk bölgesinde ortak askeri tatbikat düzenlenmiştir.

Ekim 2007'de Tacikistan başkenti Duşanbe'de güvenlik, suç ve uyuşturucu trafiği konularında kapsamlı işbirliğine gidilmesi amacıyla ŞİÖ ile Kolektif Güvenlik Anlaşması Örgütü arasında bir anlaşma imzalanmıştır.

69

EKONOMİK İŞBİRLİĞİ

ŞİÖ'ne üye devletler 2003 yılında ekonomik işbirliğini genişletmek ve uzun vadede bir serbest ticaret bölgesi oluşturulması amacıyla bir çerçeve anlaşması imzalamıştır.

25 Ekim 2005, ŞİÖ Moskova zirvesinde, ŞİÖ'nün ortak enerji projelerine öncelik tanıyacağı açıklanmış, özellikle de petrol ve gaz sektörüyle ve su kaynaklarının ortak kullanımı üzerinde durulacağı belirtilmiştir.

70

KÜLTÜREL İŞBİRLİĞİ

Kültürel işbirliği de ŞİÖ çerçevesine dahil edilmiştir. 12 Nisan 2002'de Pekin'de ŞİÖ kültür bakanları buluşması düzenlenmiş, sürekli kültürel işbirliği konusunda ortak bildiri imzalanmıştır. Kültür bakanlarının üçüncü buluşması 27-28 Nisan 2006'da Taşkent'te düzenlenmiştir. İlk defa 2005 Astana zirvesi sırasında bir ŞİÖ Sanat Festivali ve bir sergi düzenlendi. Kazakistan aynı zamanda 2008 yılında bir halk dansları festivali düzenlenmesini önermiştir.

71

ÇİN’İN ÖRGÜT ÜZERİNDEKİ ÇIKARLARI

Şanghay İşbirliği Örgütü, Çin’in inisiyatifi ile vücuda gelmiştir ve sınır güvenliği, bölgesel güvenlik ile ekonomik çıkarlarını amaçlamıştır. Yani üye ve gözlemci ülkelerin siyasal, ekonomi ve güvenlik çıkarları olduğu gibi, Çin’in de Şanghay İşbirliği Örgütü platformunda Orta Asya ve Rusya’nın enerjilerini elde etme ve kendi ucuz malların pazarı ve iş gücü üssü haline getirmeye çalışmaktadır. Aynı zamanda örgütün Çin-Rusya ilişkilerini sağlayan bir zemin olarak da değerlendirmektedir.

72

13 Ekim 2009 tarihinde Rus-Çin işbirliğinin bir tezahürü olarak, 3,5 milyar dolarlık petrol ve doğalgaz boru hattı anlaşması imzalanmıştır. Bu anlaşma bağlamında inşa edilecek hattın Rusya’ya bağlı Skovorodino’dan, Çin’in kuzeydoğusunda yer alan Daqing şehrine kadar uzanması hedeflenmektedir. Projenin 2010 sonunda tamamlanması ve düzenli petrol sevkiyatının 2011’de başlaması planlanmaktadır.

73

TÜRKİYE’NİN ÖRGÜTE KATILMA SORUNLARI

74

Çinlilere göre, gelecekte Hindistan ve Pakistan örgüte üye olduğu takdirde “iki düşman” arasındaki sorunların da örgütün gündeminde yer almasıyla örgütün işlevsiz kalması veya parçalanması söz konusu olabilir. Hindistan’ın örgüte girmesiyle bir truva atı olarak ABD’nin çıkarı için hizmet etmesi olasılığı vardır. Türkiye’nin örgüte girmesi de aynı rolü üstelenmesine yol açabilir. Pekin hükümeti Türkiye’nin AB üyeliğine olumlu bakmaktadır. Çünkü AB’ye giremeyen Türkiye’nin Asya’ya dönüş yapabileceğini ve bundan dolayı Orta Asya ile Doğu Türkistan meselesinde etkin hale gelerek Çin’in bölgedeki çıkarlarına zarar verebileceğini düşünmektedirler.

ABD- ÇİN İLİŞKİLERİNİN TÜRKİYE BOYUTU

Türkiye’nin Çin’e yönelik tutumunun geçmişten bu yana hatalı olduğu düşünülmektedir. Türkiye kendini Batılı devletlere kabul ettirme çabasına girişmiş ve Doğu ile ilişkilerini güçlendirmesi gerekliliğini göz ardı etmiştir.

ABD ile Çin arasındaki ilişkilerin Türkiye’yi etkileyen en önemli kısımlarından birisi Doğu Türkistan meselesidir. Doğu Türkistan’da çok miktarda Uygur Türkü yaşıyor olmasına rağmen Türkiye bu bölgeye gerekli önemi göstermemiştir. Türkiye’nin aksine Çin, Doğu Türkistan Bölgesinin jeopolitik ve jeoekonomik konumunun öneminin farkındadır. Bölgedeki çalışmalarının ana sebebi de böyle bir bölgeyi kaybetme korkusudur. Çünkü Doğu Türkistan İpek Yolu’nun geçtiği, Doğu ile Batı’yı kültürel ve ticari açılardan birbirine bağlayan bir köprü görevini görmektedir.

75

TÜRKİYE’NİN ÇİN POLİTİKASI ÜZERİNE TESPİTLER

Türkiye’nin Çin ile olan “siyasî ilişkisi sıcak ancak ekonomik ilişkisi soğuk”tur. Bu durumu değiştirmek için Türkiye’nin karşılıklı güven artırıcı önlemler üzerinde çalışması gerekmektedir.

Türkiye, Asya-Pasifik bölgesi ile olan ilişkilerinde sadece Çin’i tercih etme şeklindeki geleneksel politikasını tekrar gözden geçirmelidir. Türkiye’nin dış politika stratejisinde tek bir ülkeyi hedef alması zararlıdır.

76

Çin ile olan ilişkileri belli bir düzeyde tutabilmesi için Ankara, Rusya-Çin-Hindistan gibi Asya bölgesinde etkili bölgesel oyuncularla aynı mesafede dengeli bir politika izlemelidir. Türkiye-Rusya ilişkileri ısınmaya başlamıştır; Türkiye’nin Hindistan ile olan ilişkilerine de hız vermesi gerekmektedir. Ankara, bu üç ülkenin küresel ve bölgesel politikalarda Türkiye’ye ihtiyaç duymasını sağlayabilir. Büyük Çin olabilmesi için Orta Asya ve Ortadoğu’yu hedef alan ve Avrasya Köprüsü Projesi adında Avrasya politikasını hayata geçirmeye çabalayan Pekin hükümeti, bölgede siyasî, ekonomi ve güvenlik alanında önemli rol alabilen Türkiye’ye önem verecektir. Bu da Türkiye’nin çevresel bölge politikasının başarılı olmasına bağlıdır.

77

Türkiye, Doğu Türkistan meselesini iki ülke ilişkilerine zarar veren bir problem değil, bu ilişkileri güçlendiren bir araç haline dönüştürmelidir. Doğu Türkistan meselesi Çin açısından hayati önem taşımaktadır, yani Çin’in yaşamsal çıkarıdır. Bu yüzden Doğu Türkistan, her zaman ikili ilişkileri gerek olumlu gerekse olumsuz boyuta taşıyabilir. Zedelenmiş bir Doğu Türkistan meselesi ikili ilişkilere köprü olamayacağı gibi aksine Pekin’in Türkiye’ye olan ilgisini azaltabilir.

78

79

KAYNAKLARKAYNAKLAR

1.Geleceğin Süper Gücü Çin Kitabı, Atilla SANDIKLI İlhan GÜLLÜ, 20052.ABD-ÇİN İlişkileri: Gizli Güç Savaşları Mı? Makalesi, TURKSAM Uzmanı Fatma ŞEBNEM ERCAN, 20093.ABD - ÇİN İlişkileri Analizi: Çin Rakip Mi Ortak Mı? Makalesi, Doç. Dr. Erkin EKREM, Asya - Pasifik Masası, Kıdemli Araştırmacı,20084.Çin Halk Cumhuriyeti’nin Dünya Ekonomisindeki Yeri Makalesi, Prof. Dr. Rezan TATLIDİL, Araş. Gör. Keti VENTURA, 20085.Rusya'dan Çin'e Bir Örgüt Makelesi, Ahmet İNSEL, 20086.Silahlanma Yarışı Barış Değil Savaşı Üretir! Makalesi, S.ÇİFTYÜREK, 20087.http://www.turksam.org/tr/a614.html8.wikipedia.com Bilgileri9.Fikret ERTAN, 06 Ekim 2009 Tarihli Zaman Gazetesi Yazısı