زمان پذيرش نهايي: 1395/8/1زمان دريافت مقاله: 1395/2/12

ارزيابی تاثیرات مولفه های فضای شهری بر شکل گیری الگوهای رفتاری با تاکید بر جنسیتی شدن آن؛ نمونه موردی: منطقه 2 تهران

مريم برومند - گروه شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسالمی، نجف آباد، ایران.

شیرين طغیانی* - گروه شهرسازی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسالمی، نجف آباد، ایران.حمید صابری - گروه جغرافیا، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسالمی، نجف آباد، ایران.

چکیدهفضاهای شـهری بازنمودی از کیفیت زندگی شـهروندان برپایه سـاختارهای محیطـی، فرهنگـی و اجتماعـی به شـمار رفتـه و با کاوش در آنهـا به عنوان جزئـی از کلیـت شـهر یـا جامعـه می تـوان بـه دیدگاهـی روشـن و عمومی در ایـن ارتبـاط دسـت یافت. بـه دالیلی چنـد از جمله سـهولت درک کالبد و محیـط در مقایسـه بـا معنـا و عملکـرد فضـای شـهری، مطالعـه فضاهای شـهری عمومـا بـا غفلـت از مـورد اخیـر صـورت پذیرفتـه و به بیـان دیگر، رویکرد پدیدارشناسـی و انسـان گرایی کمتر در کیفیت فضاهای شـهری به کار می رونـد. تاکیـد بـر رویکردهای یاد شـده، پذیـرش تاثیرپذیری فعالیت و رفتارهـای انسـان از محیـط را بـه دنبـال داشـته کـه به صـورت تخصصی در دانـش روان شناسـی محیطـی مـورد توجه قـرار دارد. این مقالـه با هدف واکاوی نظـری- تحلیلی تاثیرپذیری رفتار انسـان از محیط )فضای شـهری( بـا تاکیـد بـر رفتارهایـی کـه بـا تحدید حضـور برخـی گروه هـای اجتماعی بـه ویـژه زنـان بـه جنسـیتی شـدن فضـای شـهری منجـر می گردنـد، بـا اسـتفاده از نظریـات مطـرح در روان شناسـی محیطـی انجـام شـده اسـت. روش انجـام ایـن پژوهـش راهبردی- شـهری بـا رویکرد کارکـردی برگرفته از نتایـج بررسـی های توصیفـی- اسـتنتاجی و اسـنادی- کتابخانـه ای بوده کـه برمبنـای آن مدل سـازی صـورت گرفتـه اسـت. پایه هـای نظـری ایـن پژوهـش مبتنـی بـر نظریـه اکولوژیکـی )بـوم شناسـی( و نظریـه محتوای- اثباتـی لنـگ، از میان نظریـات مرتبط با ادراک در روان شناسـی محیطی بر نظریـه کنش گرایـی احتمالـی برونزویـک، قابلیت های محیطی گیبسـون و

ویژگی هـای جلب کننـده محیـط برالین اسـتوار اسـت. واژگان کلیـدی: فضـای جنسـیتی، علوم رفتـاری، روان شناسـی محیطی،

جنسـیت در شـهر، فضای شـهری.

toghyani.shirin@gmail.com :نویسنده مسئول مکاتبات، شماره تماس: ۰۳۱۴۲۲۹۱۰۱۶ ، رایانامه*

Evaluation the Impacts of Urban Elements on Formation of Behavioral Patterns by Em-phasizing on Gendered Urban Spaces (Case study: 2th Region of Tehran’s Municipality) AbstractUrban spaces are representations of the citizens’ life quality based on the environmental, cultural and social structures. One can come to a clear and general overview on this point by analyzing those structures as parts of the whole city or society. The study of urban spaces from this point of view has been neglected due to several reasons including the easiness of understanding the physical and environmental aspects compared to the meaning and performance of the urban spaces. In other words, the humanistic and phenom-enological approaches have not been applied enough in studying the quality of urban spaces. The emphasis on the mentioned ap-proaches has led to recognize the effectiveness of the environment on the human behaviors and activities. Such effectiveness is pro-fessionally studied in the field of environmental psychology. Ac-cordingly, this article attempts to provide a theoretical-analytical investigation on the effectiveness of environment on the human behavior emphasizing on those behaviors that are the consequent of limiting the presence of some social groups –especially the women- in the urban spaces which in turn leads to a gendered ur-ban spaces. From the methodological point of view, this study is a strategic-urban research with an applied method retrieved from the results of descriptive-inferential and library-based studies based on which our model is formed. The theoretical framework of this research is based on the ecological theory and Lang’s Posi-tive Concept theory. Keywords: Gendered Space, Behavioral Sciences, Environmen-tal Psychology, Gender in City, Urban Space.

241-260

شماره 46 بهار 96 No.46 Spring 2017

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

فصلنامه مديريت شهريUrban Management

شماره 46 بهار 96No.46 Spring 2017

۲۴۲

1- مقدمهفضاهای شـهری به مثابـه یکی از بارزتریـن عرصه های تجلـی هویـت، فرهنگ و تمدن، بسـتری مناسـب برای بـه کیفیـت یافتـن دیدگاهـی نسـبتا جامـع نسـبت زندگـی سـاکنان هـر جامعـه بـه شـمار می رونـد. در این فضاهاسـت کـه می تـوان چگونگی زندگـی روزمره شـهروندان بـا تاثیرپذیـری هم زمـان از بسـتر یـا کالبد فضـا و نیـز کمیـت و کیفیـت رخدادهـای اجتماعـی را مشـاهده کـرده و همچنیـن عملکـرد ایـن فضاهـا را تجسـم شـهر توسـط سـاکنان اش بـا تاکید بـر تصاویر ذهنـی آنـان مـورد شناسـایی قـرار داد. در ایـن میـان ویژگـی مهـم فضاهای شـهری یعنی دسترسـی پذیری برچسـب های از فـارغ جامعـه افـراد تمامـی بـرای جنسـیتی، سـنی و قومـی یـا تحقـق مفهـوم »شـهر اسـت. تامـل قابـل بسـیار موضوعـی همه شـمول« چـرا کـه هرگونـه ضعـف در ایـن ارتبـاط بـه صـورت مسـتقیم در خدشـه دار کـردن کیفیـت زندگـی و در نهایت تصویر شـهر دخالت خواهد داشـت. شـاید بتوان دو برچسـب »جنـس« و »جنسـیت« را از مهمتریـن دالیلـی دانسـت کـه منجـر بـه محدودیت دسترسـی و اسـتفاده زنان از فضاهای شـهری می گردنـد. مروری بر مفاهیـم یاد شـده و تاکیـد بر نقش قدرتمند مناسـبات و رفتارهـای اجتماعـی در کنار توقعـات عرفی جامعه از فـرد و نـه صرفا تفاوت های جسـمی و ذاتـی دو جنس، بـر جنسـیت، موکـد ایـن مسـاله اسـت کـه »الگوهای رفتـاری« در یـک فضا بـه عنوان جزئی از کلیت شـهر یـا جامعـه، می تواننـد بـر جنسـیتی کـردن یـک فضـا و بـه بیـان دیگـر، شـکل گیری »فضاهـای متجسـم« تاثیرگـذار باشـند. الگوهای رفتاری بـه صورت تخصصی در ارتبـاط بـا دانـش »روان شناسـی محیطـی« قابـل مطالعه هسـتند. روان-شناسـی محیطی یـا اکولوژیکی بـه عنـوان تخصصـی میان رشـته ای و با هـدف مطالعه روان شـناختی رفتـار در ارتباط با محیط هـای کالبدی و بـه بیانـی دیگر، ارتباط چگونگی رفتار مردم در بسـتر محیـط شـکل گرفت. روان شناسـی محیطـی »پارادایم شـیفتی« از تاکیـد بـر شـخص بـه تاکیـد بـر محیـط

ایجـاد کـرده کـه منجـر بـه تبییـن نظریـه »قـرارگاه رفتـاری« بر پایـه الگوهای رفتاری می-شـود. تاکید بر موضـوع جنسـیت که خـود همـان گونه که بیان شـد، متاثـر از ویژگی هـای اجتماعـی زنان و مردان اسـت، به نوعی مسـتلزم به کارگیری چارچوب تحلیل جنسـیتی در برنامه ریزی شـهر اسـت. چارچوب تحلیل جنسـیتی بـه عنوان یکـی از ابزارهای موثر بـرای درک نقش زنان و مـردان در جامعـه و عوامـل خارجی که ممکن اسـت برنامه ریـزی را تحـت تاثیـر قـرار دهند، مورد اسـتفاده قرار گرفته و اسـاس آن مبتنی بر روابط انسـانی اسـت. روابطـی کـه از یک سـو وابسـته بـه ویژگی هـای ظرف یـا محیـط )مـکان یـا فضای شـهری( خـود و از سـوی دیگـر، کنـش گروه هـای مظـروف )الگوهـای رفتـاری

شـهروندان( در آن می-باشـد. 1- پیشینه پژوهش

فضاهـای جنسـیتی اکرچـه تعبیـری معاصـر به شـمار و رفتـاری علـوم تحقیقـات در ریشـه امـا مـی رود، نظریه هـای طراحـی محیطـی دارد. در نتیجـه چنیـن ارتباطـی اسـت کـه می تـوان پیشـینه پژوهش هـای مرتبـط بـا فضاهای جنسـیتی را در میـان پژوهش های مطالعـات انسـانی، رفتارشناسـی و طراحـی محیطـی جسـتجو کـرد. پیش از جنگ جهانـی دوم اثر تحقیقات طراحی[محیطـی] نظریه هـای بـر رفتـاری علـوم سـرانجامی نداشـت. ایـن عـدم انسـجام تا حـدودی به دلیـل عـدم پیشـرفت علـوم رفتـاری و تـا حـدودی به علـت توجـه بیشـتر طراحـان بـه انگاره هـای ارزشـی بـود. تنهـا در دوره هایـی محـدود، فلسـفه خاصـی در زمینـه معمـاری، طراحـی منظـر و بـا طراحی شـهری وجـود داشـته و در جهـت توسـعه نظریه هـای طراحی معروف تریـن گرفـت. صـورت جـدی تالش هـای ایـن تالش هـا در مدرسـه معمـاری »اولـم« آلمـان بـا مدیریـت »ماکـس بیـل« و متعاقـب آن، »تومـاس مالدونـادو« انجام شـده اسـت. تا سـال ۱۹7۰ میالدی انسـانی« و مطالعـات فرآینـد در زمینـه »مطالعـات طراحـی [محیطـی] در برنامه آموزشـی دانشـکده های معمـاری در ایـاالت متحـده آمریـکا کمبودی اساسـی

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

فصلنامه مديريت شهريUrban Management

شماره 46 بهار 96No.46 Spring 2017

۲۴۳

۱۹۶8 سـال از .)۱۹7۰ ,Perin( داشـت وجـود موسسـاتی چـون موسسـه تحقیقـات طراحـی محیـط گردهمایی هـای سـاالنه ای را تشـکیل داده کـه در آن مقـاالت پژوهشـی طراحـان و رفتارشناسـان بـه همراه هـم ارائـه می گردیـد )لنـگ، ۱۳۹۱، صـص ۲-۳۱(. در جـدول شـماره ۱ سـیر تکاملی پژوهش هـای مبتنی بر روابـط متقابـل محیـط بـر رفتار بـا تاکید بـر رفتارهای نامطلـوب چـون جـرم و خشـونت که بـا ایجـاد ترس و آزار زنـان حضـور آنـان در فضاهـای شـهری را محـدود

می سـازند، آورده شـده اسـت. 2- روش تحقیق

روش انجـام ایـن پژوهش راهبردی- شـهری بـا رویکرد کارکـردی برگرفتـه از نتایـج بررسـی های توصیفـی- اسـتنتاجی و اسـنادی- کتابخانـه ای بوده کـه برمبنای

آن مـدل تحلیلـی تدویـن شـده اسـت. بـر این اسـاس تاثیرگـذاری فرآینـد واکاوی پژوهـش ایـن هـدف الگوهـای رفتـاری بـا مولفه هـای فضـای شـهری بـر جنسـیتی شـهری فضاهـای شـکل گیری بـر تاکیـد اسـت. بدیـن ترتیـب پـس از مـروری بـر مطالعـات و پژوهش هـای مرتبـط کـه بیانگر سـیر تکاملـی موضوع می باشـد، مبانـی نظـری و دیدگاه هـای اندیشـمندان گوناگـون مورد بررسـی قـرار گرفته و بر پایـه آنها و نیز روابـط متقابـل کلیدواژه هـای پژوهـش، مـدل تحلیلی جهـت ارزیابـی فرضیه هـا به ترتیـب زیر تدویـن و ارائه

است: شـده o فرضیـه يک: معنای فضای شـهری بر شـکل گیری

الگوهای رفتاری موثر اسـت.o فرضیـه دو: عملکرد فضای شـهری بر شـکل گیری

جدول 1. سیر تکاملی نظريات مبتنی بر مطالعات علوم رفتاری و محیطی

دوره زمانی پژوهشگر و نظریه، رویکرد پژوهش یا نظریه، خالصه رویکرد

. 2و وابط متقابل میان انسان و محیطتعریف اکولوژی شهری به عنوان علم شناسایی ر .1 حیطتاثیرپذیری رفتار به ویژه الگوهای رفتاری نامطلوب مانند جرم و خشونت از م

مکتب اکولوژی شهری ()رابرت پارک

1920-1916

موزون در رشد. 2؛ های آن بر رفتار انسانیهای شهری از دیدگاه پژواکمجموعهبررسی .1رفتار انسانی ادغام. 3؛ های عاطفی وجود نداردتر از محیطهمپذیری، امری مشخصیت و جامعه

در محیط شهری وابسته به نوعی محیط وجودی است.

نظریه سالمت روان ()جان بولبی

1940

کید بر ات. 2؛ های خیابانی و ترس از تعدی در محیط های شهریگریتاکید بر مساله وحشی .1ایه طراحی گذاری رویکرد کاهش جرم بر پبنیان. 3؛ های شهریوجود نظارت عمومی بر محیط

محیطی

نظریه چشمان خیابان ()جین جیکوبز

1960

ید تاک. 2؛ انهای زنهای جنسیتی و افزایش فعالیترویکرد انتقادی نسبت به نابرابریگسترش .1د بر تفاوت تاکی. 3؛ بر تاثیر محیط فیزیکی و اثر فضایی شهر در گسترش جرم و ترس از جرم

ا دهنده نگرش دو سویه نسبت به شهر به عنوان ارتق. 4؛ ه شهر توسط زنان و مردانتجرب زندگی زنان و محدودکننده آن

1970 موج دوم فمینیسم

نگاری علمی وشناسانه، قومانسانهای داوری بر پایه زمینهرد بدون پیشگذاری رویکبنیان .1راحی محیط با طدر د از پایین به باالتاکید بر رویکر. 2؛ مطالعات فرهنگی در مطالعات شهری

ستفاده از های جنسی در اتوجه به تفاوت. 3؛ های استفاده مردم از محیطتاکید بر شیوه فضاهای شهری

1970-80 ویلیام وایت

ریزی ند برنامهتالش در راستای پیو. 2؛ های انسانیلیتتوجه به محیط به عنوان بسترساز فعا .1 شناسیشناسی و روانشهری و معماری با جامعه

یان گهل1980

گیل والنتین های اجتماعی بر تجربه ترس از جرم در زنانتاکید بر نقش تفاوت 1990 و پین کاسکال قدرت با ترس از جرمتاکید بر رابطه میان ساختار اجتماعی، هویت جنسی و مناسبات

گرفتن ز به سبب نادیدهیابی ترس زنان از حضور در فضاهای مرد ساالر و مرد ساریشه .1مینیستی در فهای جغرافیای تاکید بر تاثیرات فعالیت. 2؛ نیازهای آنان در مظالعات شهری

های فرهنگی تاکید بر بازتولید فضاهای شهری با توجه به جنبه. 3؛ بازتعریف فضاهای شهری و رفتاری در راستای افزایش حضور زنان

(2003) باندی و روز

تاکنون 2000 (2005اشتاین و سرون )فین ریزی و سیاست عمومیت توجه به موضوع جنسیت در برنامهکید بر ضرورتا

اکید بر ت. 2، ر کالبدی در زمینه کاهش بروز جرممرجح دانستن ابعاد اجتماعی بر ساختا .1 (2006) 1جاکر و گلدن مایسر شهرهای دوستدار کودک در راستای تامین شرایط حضور مادران )زنان(

اروشاثحق قا-2

استنتاجی و -های توصیفیهری با رویکرد کارکردی برگرفته از نتایج بررسیش -روش انجام این پژوهش راهبردیوی فرآیند هدف این پژوهش واکابر این اساس ین شده است.بوده که برمبنای آن مدل تحلیلی تدوای کتابخانه -اسنادی

است. بدینیتی گیری فضاهای شهری جنسهای رفتاری با تاکید بر شکلالگو بر های فضای شهریتاثیرگذاری مولفه-یدگاهدنی نظری و باشد، مباط که بیانگر سیر تکاملی موضوع میهای مرتبپس از مروری بر مطالعات و پژوهش ترتیب

وهش، مدل تحلیلیپژهای ژهنها و نیز روابط متقابل کلیدواهای اندیشمندان گوناگون مورد بررسی قرار گرفته و بر پایه آ :تدوین و ارائه شده است ها به ترتیب زیرجهت ارزیابی فرضیه

o گیری الگوهای رفتاری موثر است.فرضیه یک: معنای فضای شهری بر شکل o گیری الگوهای رفتاری موثراست.فرضیه دو: عملکرد فضای شهری بر شکل o است. گیری الگوهای رفتاری موثرفرضیه سه: شکل فضای شهری بر شکل

1 Monika Jaeckel and Marieke van Geldermalsen

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

فصلنامه مديريت شهريUrban Management

شماره 46 بهار 96No.46 Spring 2017

۲۴۴

الگوهای رفتاری موثراسـت.o فرضیه سـه: شـکل فضای شـهری بر شـکل گیری

الگوهـای رفتاری موثر اسـت.o فرضیـه چهـار: الگوهـای رفتـاری ناشـی از معنـا، شـکل و عملکـرد فضـای شـهری بـر جنسـیتی کـردن

آن موثـر اسـت.بـه اطالعـات گـردآوری فرضیه هـا، بررسـی جهـت کمـک پرسشـنامه مشـتمل بـر 5۰ گویـه در طیـف لیکـرت صورت پذیرفت. بر اسـاس سرشـماری عمومی نفـوس و مسـکن سـال ۱۳85 جمعیت منطقه ۲ شـهر تهـران برابـر ۶۰۶7۳5 نفر اعالم شـده اسـت. همچنین جمعیـت محـالت عرفـی سـعادت آباد و مـرزداران بـه منطقـه ۲ شـهر در مطالعاتـی عنـوان محدوده هـای تهـران بـه ترتیـب برابـر 5۲۹۱۰ و ۴۲۶۴۳ نفـر برآورد شـده اسـت )مهندسـین مشـاور سـراوند، ۱۳85(. بـه کمـک فرمـول کوکران و سـطح خطـای 5 درصد حجم نمونه هـای آمـاری بـرای محدوده هـای آمـاری هریک معـادل ۳8۰ نفـر و در مجمـوع 7۶۰ نفـر می باشـد. ارزیابـی صحـت و دقـت فرضیه های یاد شـده به کمک مـدل معـادالت سـاختاری )SEM( بـه طور مشـخص روش کمتریـن مربعـات جزئـی )PLS( در نرم افـزار Smart PLS صـورت گرفته و شـاخص های مرکزی و پراکندگـی نیـز در نرم افـزار SPSS ارزیابـی شـده اند.

3- مبانی نظریبـا تاکیـد بـر آنکـه فضـا بـه واسـطه معنـا یافتـن آن و بـه بیـان دیگـر، ادراک معنـادار آن بـه مـکان تبدیـل می شـود و قائـل شـدن دو سـطح ضمنـی و عینـی در فرآینـد یـاد شـده، معنای مـکان برآمـده از تاثیرپذیری سـاختارهای ذهنـی مشـاهده گر، تجارب و احساسـات ;۱۹۹۲ ,Altman & Low ;۱۹8۴ ,Lynch( وی فضـا بخـش هویـت عناصـر از )۲۰۰5 ,Manzo)Gieryn, ۲۰۰۰( ناشـی از عناصـر کالبـدی اعـم از Altman ;۱۹7۶ ,Relph( انسان سـاخت و طبیعـی ;۲۰۰۰ ,Gieryn ;۱۹87 ,Agnew ;۱۹۹۲ ,& Lowعناصـر ،)۲۰۰۹ ,Van der Klis & Karston ,Gieryn( عملکـردی شـامل فعالیت هـا و کاربری هـا

Van der Klis & Karston ;۲۰۰۰, ۲۰۰۹( و نیـز عناصـر اجتماعـی ماننـد تعامالت انسـانی، نشـانه های ,Manzo( فرهنگـی و رفتارهـای کالمـی و غیرکالمـی ,Altman & Low ;۱۹۹۰ ,Rapoport ;۲۰۰5 ;۲۰۱۰ ,Gustafson ;۱۹87 ,Agnew ;۱۹۹۲نتیجـه در )۲۰۰۹ ,Van der Klis & Karstonمحیـط و دیگـران شـخص، میـان سـه گانه تعامـل فـردی ادراک واسـطه بـه ۲۰۰۱(و ,Gustafson()Manzo ;۱۹77 ,Canter, ۲۰۰5( تعریـف می شـود. طراحانـه ابعـاد از ناشـی شـهری، فضـای عملکـرد ,Jacobs( و اجتماعـی )کارمونـا و همـکاران، ۱۳88(Gehl ;۱۹۶۰, ۱۹87 و سـتارزاده و همـکاران، ۱۳87( آن، بیانگـر قابلیت هـای آن فضـا در ایجـاد فعالیت هـا و ۱۳87 همـکاران، و سـتارزاده ؛ ۱۹87 ,Gehl(و )۲۰۰۶ ,Loulaitou- Sideris & Banerjeeحـاالت رفتـاری معیـن )پاکـزاد، ۱۳8۹( اعـم از فردی و گروهـی جهـت تامیـن نیازها و خواسـته های انسـان )Carr et. al, ۱۹۹۲؛ کارمونـا و همـکاران، ۱۳88 و پاکـزاد، ۱۳8۹( بـوده کـه بـر پایـه مشـاهدات اولیـه از ,Bacon( چگونگـی فعالیت ها و اسـتفاده مـردم از فضا ,Whyte ;۱۹87 ,Gehl ;۱۹۶۰ ,Jacobs ;۱۹7۴ ;۱۹8۶ ,Copper Marcus & Sarkissian ;۱۹8۰قابـل همـکاران، ۱۳88( و کارمونـا و ۲۰۰۱ ,PPS

می باشـد. شناسـایی Form اگرچه در فارسـی واژه شـکل در هـر دو مفهومو Shape بـه کار مـی رود، آنچـه کـه در ایـن پژوهـش از مفهـوم شـکل شـهر یـا فضـای شـهری موردنظـر بـود. مفهـوم اسـت، معـادل فارسـی Form خواهـد شـکل در ایـن پژوهـش منطبـق بر سـطح اول و سـوم از معناشناسـی کیویـچ از ایـن واژه و بیانگـر سـاختار، ;۲۰۰5 ,Bramley( آرایـش و نظـم متشـکله هـر اثـرنمـود عینـی، و صـوری امـری ،)۲۰۰8 ,Cowan ,Arnheim( خارجی شـی ء و مرز مشـخص کننده آن ;۲۰۰5 ,Bramley( ۱۹8۶ بـه نقـل از حبیـب، ۱۳87؛Cowan, ۲۰۰8 می باشـد. بـا تاکیـد بـر سـطح اول، شـکل فضـای شـهری انتظامـی اسـت کـه کلیـت این

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

فصلنامه مديريت شهريUrban Management

شماره 46 بهار 96No.46 Spring 2017

۲۴5

یـک فضـا را تعریف کـرده و بدیـن ترتیـب در بردارنده ,Maller( و محتوایی )عناصـر پیرامونی )حبیب، ۱۳85Trieb ;۱۹۹8, ۱۹7۴ به نقل از پاکزاد، ۱۳8۹( اسـت. بـا تاکیـد بر سـطح سـوم، شـکل فضـای شـهری متاثر از عناصـر پیرامونـی، بیانگـر محـدوده معـرف فضـای پیرامونـی عناصـر ترتیـب بدیـن می باشـد. شـهری مبیـن مـرز خارجی فضای شـهری، توسـط سـه مولفه لبـه )بدنـه(، کـف و سـقف قابل شناسـایی هسـتند. از آنجـا کـه مفهـوم اخیـر ارتبـاط کمتـری بـا الگوهـای رفتـاری می یابـد، بدیـن ترتیب، شـکل فضای شـهری بـه عنـوان یـک ظـرف در تناظـر محسوسـی بـا مفهوم لبـه و کـف در آن قـرار می گیـرد. لبـه به عنـوان حامل فضـای زمینـه )منصـوری، ۱۳87( و محدودکننده فضا :۱۹۹۹ ,Salingaros گهـل، ۱۳۹۲؛ پاکـزاد، ۱۳8۹؛(محیـط هویـت و معنـا بـر ،)۲۰۰۶ ,Sennett ;۲۹)یاراحمـدی، ۱۳8۹( و رخـداد فعالیت هـای اجتماعـی )منصـوری، ۱۳87 وGreaney, ۲۰۱۶: ۶ ( موثر بوده و Clifton ;۲۰۰5 ,Bramley( کیفیـت کاربری های آن Conzen cited in Carmona et. ;۲۰۰8 ,et. alal, ۲۰۰۳ و Trieb, ۱۹7۴ بـه نقـل از پاکـزاد، ۱۳8۹( در کنـار ویژگی هـای طراحانـه )Trieb, ۱۹7۴بـه نقل Gehl( در تجربـه کیفیـات فضایـی )از پاکـزاد، ۱۳8۹et al, ۲۰۰۶( کاربـران فضـا دخالـت دارد. منظـور از عناصـر محتوایی نیز پوشـش گیاهی )جبیـب، ۱۳85(، مبلمـان و ویژگی هـای کالبـدی و طراحانـه فضا )لینچ، ;۱8 :۲۰۰8 ,Clifton et al ۱۳۹۱؛ حبیـب، ۱۳85؛Cuthbert & Anderson, ۲۰۰۲: ۲۱۳( می باشـد. رویکـرد مـورد نظـر ایـن پژوهـش از میـان رویکردهای شـناختی- هنجـاری و برون نگـر- درون نگـر، متمرکـز بـر رویکـرد اخیـر بوده کـه بر مبنـای آن شـکل فضای شـهری متاثـر از متغیرهـای سیاسـی، انسان شناسـانه، و گردیـده فـرض ادراکـی و جغرافیایـی تاریخـی، هم زمـان بـرای فهم منطـق درونی بافت فضای شـهری

تـالش می گـردد. ۱۹87 ,Lang( رفتـار، چگونگـی انجـام یـک فعالیـتو پاکـزاد و بـزرگ، ۱۳۹۱( در راسـتای تامیـن نیـاز یـا

هدفـی خـاص )رضـوان، ۱۳75( تعریف شـده که متاثر از انگیزه هـای فـردی و گروهـی، قابلیت هـای محیطی، از برسـاخته ادراک فـردی، تصویـر ذهنـی و معنـای و پاکـزاد و ۱۹7۴ ,Trieb ;۱۹87 ,Lang( محیـط بـزرگ، ۱۳۹۱( بـه عنـوان واکنشـی در جهـت تعامـل بـا محیـط و هماهنگـی بـا آن )Trieb, ۱۹7۴؛ آلتمن، )۱۳۹۱ بـزرگ، و پاکـزاد و ۱۳75 رضـوان، ۱۳۹۰؛ تاثیرگـذار نیازهـای بـا ارتبـاط دانسـته می شـود. در »سلسـله مراتب رفتـاری، الگوهـای شـکل گیری بـر

نیازهـای انسـانی مازلـو« مـورد تاکیـد اسـت. دیـدگاه مـورد نظـر ایـن پژوهـش در ارزیابـی الگوهای رفتـاری از میـان سـه نظریـه اصلـی کنـش متقابـل، نظریـه گشـتالت و نظریـه اکولوژیکـی بـر مـورد اخیـر منطبـق می باشـد. همچنیـن رویکـرد پدیدارشناسـی زیست شـناختی، رویکردهـای بـر )انسـان گرایی( رفتـاری، شـناختی و روان کاوی اولویـت دارد. برمبنای هـدف اصلـی ایـن پژوهـش، ارزیابـی نقـش مولفه های شـهری بـر شـکل-گیری الگوهـای رفتـاری بـا تاکیـد بـر جنسـیتی شـدن فضـا، ایـن موضـوع مـورد پذیرش قـرار دارد کـه رفتارشناسـی انسـان می بایـد بـا توجـه بـه محیـط پیرامونـی وی اعـم از کالبـدی و اجتماعـی انسـان رفتـار کـه چـرا گیـرد؛ قـرار مطالعـه مـورد بـر شـکل گیری و خـود متاثـر شـده از محیـط وی معنـای محیـط دخالـت دارد. بنابراین در کنـار رویکرد روان شناسـی دانـش از مسـاله بـه پدیدارشناسـانه محیطـی نیـز بهره گیـری خواهـد شـد. بـا توجـه بـه تاثیرپذیـری رفتارهای انسـانی از ادراک فـردی، از میان نظریـات مرتبـط بـا ادراک در روان شناسـی محیطـی، نظریـه کنش گرایـی احتمالـی )الگـوی عدسـی( اگون »جیمـز محیطـی قابلیت هـای نظریـه ، برونزویـک گیبسـون« و نظریـه ویژگی هـای جلب کننـده »ایـزا برالیـن« مـورد تاکیـد قـرار دارد. همچنیـن پذیرفتـه می شـود کـه محیـط بنابـر نظریـه بارکر بـه مانند یک قـرارگاه رفتـاری عمـل کـرده کـه برمبنـای آن میـان جنبه هـای کالبـدی و الگوهـای رفتاری رابطـه ویژه ای برقـرار بـوده کـه یـر بـروز رفتارهـای نسـبتا مشـابه در

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

فصلنامه مديريت شهريUrban Management

شماره 46 بهار 96No.46 Spring 2017

۲۴۶

زمان هـای مختلف توسـط افـراد گوناگون داللـت دارد. در حقیقـت با تاکید بر نظریه محتـوای- اثباتی »لنگ« مبتنـی بـر لـزوم شناسـایی قابلیت های محیطـی موثر بـر رفتار، در صورت شناسـایی عوامـل محیطی موثر بر رفتـار می تـوان قابلیت هـای محیط را جهـت رخداد یا ممانعـت از شـکل گیری الگوهـای رفتـاری معین مورد

برنامه ریـزی و طراحـی قـرار داد. بنـا بـه تعبیـر »لوفـور« فضـا یک لوح سـفید نبـوده و توسـط افراد جامعه تولید می شـود. در حقیقت افراد بنا بـر ادراکات، نیازهـا و انگیزه هـای خود فضا را به شـیوه مطلوب شـان مـورد اسـتفاده قـرار داده و بـه آن شـکل می دهنـد. بدیـن ترتیـب ممکـن اسـت عملکردهـای مـورد انتظار و طراحی شـده فضا را تغییـر داده و معانی تـازه ای را بـه فضـا ببخشـند. با توجـه به تعریـف مورد نظـر از رفتـار بـه عنوان خروجـی فرآیندی کـه طی آن نیازهـا و انگیزه هـای انسـان از حالـت بالقـوه به فعلیت بـا عملکردهـای می رسـند، تولیـد فضـای اجتماعـی ویـژه و مطلـوب اسـتفاده کنندگان از فضـا تولیـد یـا بازتولیـد می گـردد. ایـن فضـای اجتماعی خـود از یک سـو در بردارنده مناسـبات و اشـکالی اسـت کـه امکان کنـش میـان انسـان ها در بسـتری کالبـدی را ممکـن می سـازد و از سـوی دیگر، بـا تعریف مرزهـا و قلمروها به شـکل گیری تمایزاتـی در انتظام فضایـی- اجتماعی منجـر گـردد. بـر این اسـاس و با پذیـرش نظریه فضای افتراقـی »لوفور« و نظریات »مـون« و »راکرفلر« ، این پژوهـش در رویکـردی دو سـویه می پذیـرد کـه فضای اجتماعـی نـه تنهـا بسـتری بـرای رخـداد فعالیت هـا محسـوب می گـردد، بلکـه در تعییـن نـوع فعالیت هم دخالـت دارد. تقسـیمات فضایـی و نمادیـن حاصـل از فرآینـد یـاد شـده می تواننـد حضـور برخـی گروه های اجتماعـی چـون زنـان را تشـویق یـا تحدیـد نمایند. به تعبیـر تانکیس معنـا، کارکرد [عملکرد] و شـکل مادی فضاهـای شـهری ضمن آنکـه در عمل به سـختی قابل تفکیـک هسـتند، بر شـکل گیری جغرافیای جنسـیتی غیرکالمـی رویکـرد بـر تاکیـد بـا موثرنـد. شـهرها »راپاپـورت« در تعریـف معنـای محیـط سـاخته شـده

نشـانه ها و تعبیرهـا، نمـود کـه محیـط اشـاره بایـد داده قـرار اسـتفاده کنندگان اختیـار در را کدهایـی بـه نمی شـوند. درک برابـر شـیوه ای بـه لزومـا کـه زعـم وی کدهـای محیطـی صرفـاً بـرای افـرادی قابـل کشـف و رمزگشـایی اسـت کـه فرهنـگ آن جامعـه را آموختـه باشـند. در ایـن صـورت فرهنـگ به شـیوه ای غیرمسـتقیم بـر معنـای محیط تاثیـر گـذارده و پس از کدگشـایی اسـت کـه افـراد رفتـار خـود را در تطابق با

انگاره هـای فرهنگـی صـورت می دهنـد.ضمـن آنکـه برمبنـای پژوهش هـای متعـدد مشـخص گردیـده که کدگشـایی از معانـی و ارتباطات غیرکالمی محیـط به شـیوه ای متفـاوت میان زنان و مـردان انجام می شـود، بایـد اشـاره داشـت کـه توانایی هـای ادراکی زنـان در ایـن امـر باالتـر اسـت. آنهـا می-تواننـد بـا مشـاهده رفتارهـای غیرکالمی به سـرعت به اسـتنباط درونیـات از شـهود و سـریع تفسـیر بـه و رسـیده افـراد دسـت یابنـد. ایـن توانایـی امـکان آن را بـه زنان می دهـد کـه در زمانـی کوتـاه خطـر را حـس کـرده و پیـش از رخـداد رفتار فیزیکـی نامطلوب خـود را از آن برهاننـد. قابـل توجـه آن اسـت کـه در بسـیاری موارد زنـان حقیقتـا از رخـداد رفتـار فیزیکـی واهمه نداشـته بلکه مسـائل عرفـی و فرهنگی و ترس از برچسـب های ناهنجـار اجتماعـی اسـت کـه آنهـا را بـه واکنـش وا مـی دارد. به تعبیر »کاسـکال« اقدامـات احتیاطی زنان بـه واسـطه تـرس از جنایت صرفا ناشـی از جـرم نبوده بلکـه نشـانه ای از مناسـبات قدرتـی اسـت کـه مـردان بـه واسـطه اتخاذ شـیوه ای مسـلط بـر آنـان و تصاحب فضاهـای اجتماعـی ایجاد کرده اند. نتیجه آن اسـت که بـه تعبیـر »تانکیس« ، ترس از خشـونت مردانه در زنان در قالـب تـرس از فضـای مردانه نمود می یابـد. با توجه بـه ویژگی هـای جسـمی و روانـی زنـان در مقایسـه بـا مـردان، قلمروخواهـی و میـل به تصاحب فضا از سـوی مـردان، زنـان را به عقب نشـینی وا داشـته و این چنین اسـت کـه فضا بـه واسـطه کمرنگ شـدن حضـور زنان و غلبـه مـردان در اصطـالح جنسـیتی می شـود. ترس زنـان از خشـونت فیزیکـی، کالمی و غیرکالمـی مردان

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

فصلنامه مديريت شهريUrban Management

شماره 46 بهار 96No.46 Spring 2017

۲۴7

-زنان از خشونت فیزیکی، کالمی و غیرکالمی مردان به ویژه در شرایط کالبدی و زمانی که رفتار جنس مخالف به بیظمی به شکل خشونت و جرم علیه زنان نمود یافته که مورد نخست همچون نیابد. این بینظمی گرایش یابد، افزایش می

یابد. سطح ضمنی با توجه به سرعت و توانایی زنان در درک و معنای فضای شهری در دو سطح صریح و ضمنی بروز میعین آنکه استنباط هدف رفتاری مردان تعریف شده و کامال قابل درک خواهد بود که چطور نوع خاصی از رفتارها در

گرد و توانند زنان را به عقباند، چگونه میگیری به جرم منجر نگردیدهصریحا شکل نگرفته و حتی در صورت شکلاحتیاط وادار ساخته در شرایطی که از دید سایر مردان دلیلی برای عدم حضور زنان در فضای شهری وجود ندارد. در

ریزی شهری از حیطه مردانه خارج شده و شناسایی مطلوبیت م است برنامهدهد که تا چه حد الزحقیقت این امر نشان میهای نمادین، اجتماعی و هم همبستگی اعمالفضاها هم از طریق فضاهای شهری لزوما با مشارکت زنان تعیین گردد.

به واسطه اختالط های عملی که مردمتوان این دو را از هم جدا کرد: راهشوند. اگرچه به سختی میمی ]جنسیتی[جنسی هایی که پردازند، آگاهانه یا ناآگاهانه میل به بیش نویسی پیدا کرده است. راهمعانی و تصورات، به عمل جنس در فضا می

، 1388)تانکیس، تواند فضاهای معینی را جنسی کندها در پیش گرفته و تولید رمزهای اجتماعی بدین ترتیب، میبدن : ( ,2006Rendell :136) شودجنسیتی می هااین روشضا به ف 1رندلبه تعبیر (. 151 ص

o از طریق اقدامات عامرانه مربوط به طراحی معماری بر طبق جنسیت طراح. o .از طریق نحوه استفاده از فضا o .از طریق عملکرد فضا o .)از طریق نمایش عملکرد فضا )بازنمایی فضایی

ده و ایش داده شاست که به صورت عملکرد فضا در فضای شهری نم هاییمنظور از بازنمایی فضایی همان ایدئولوژی: 1390یری، ها و مدشیریزان و شهرسازان و نیز فضای عمومی جامعه دارد )عرریشه در فضای ذهنی اندیشمندان، برنامه

جدول شماره .رددگجاد میشود، به صورت مفهومی نیز ایفضا همان گونه که به طور مادی تولید می به تعبیر لوفور(. 124حلیلی پژوهش رای مدل تببیانگر سطوح جنسیتی شدن فضا با تاکید بر دو مرحله تولید و بازتولید آن بوده که مبنایی 2

باشد.می 1مطابق نمودار شماره سطوح جنسیتی شدن فضای شهری. 2جدول

اثیت مگذارفا ما هاث سطاسطحپ شاازاخلقا

ااییا)همحل اث د(

-، برنامهمدیران شهریریزان شهری، طراحان و

معماران

گذاری، مدیریت،سیاستریزی، طراحی و اقدامات برنامه

عامرانه مربوط به معماری شکل و عملکرد فضا

پساازاخلقااایی

)همحل ا یزااث د(

فعالیت و رفتار اعم از رفتارهای کنندگان از فضااستفاده کالمی و غیرکالمیفیزیکی،

نیزبازنمایی فضا ، معنا و عملکردالگوهای رفتاری با تاکید بر خشونت و

جرم

اا ه هیفارا یرف یاثی دا مااجنس تا دنااییفا مفامآیندااهدلاثحل لتا.1نم داراااا

1 Jane Rendell

جدول 2. سطوح جنسیتی شدن فضای شهری

ااااا

ااااااااااااااااااااااااهیفاهطی عیثتهعماتاهحدودها-3

رودخانه درکه تا محله فرحزاد(، از جنوب به خیابان های البرز )حدفاصلکوهتهران از شمال به دامنه رشتهشهر 2منطقه و بزرگراه آزادی )حدفاصل میدان آزادی تا میدان توحید(، از شرق به بزرگراه چمران و از غرب به خیابان اشرفی اصفهانی

ده که از ( بو1385کیلومتر مربع )مهندسین مشاور سراوند، 4763شود. وسعت این منطقه برابر محمدعلی جناح محدود میگانه شهر تهران در اختیار دارد. جمعیت این منطقه 22رتبه پنجم را بین مناطق 5و 21، 22، 4این جنبه پس از مناطق

گیری فضای شهری جنسیتیکلش

باز تولید فضای شهری به عنوان فضای اجتماعی(راکرفلرو مونو نظریات لوفور)بر پایه نظریه فضای افتراقی

کالبدی -نتظام فضاییایجاد تمایزات در ا ضمن تعریف قلمروها و مرزها

تاثیرگذاری فضای اجتماعی نهفته در فضای شهری بر تعیین نوع رفتار ضمن ایجاد بستری برای رخداد فعالیت

جنسیتی شدن فضای شهری در نتیجه الگوهای رفتاری

جرم

الگوهای رفتاری نامطلوب

خشونت

فیزیکی، کالمی و غیرکالمی

روخواهی و مناسبات قدرت مردانهقلم

تحدید حضور زنان و غلبه حضور مردان در فضای شهری

ترس و ناامنی زنان از حضور در فضای شهری

راپاپورتنظریه رویکرد غیرکالمی

کاسکالنظریه

تانکیسنظریه

شناسی محیطیروان

برونزویکگرایی احتمالی نظریه کنش

بسونگیهای محیطی نظریه قابلیت

برالینکننده های جلبنظریه ویژگی

فضای شهری

عملکرد

معنا

شکل

نمودار 1. مدل تحلیلی فرآيند جنسیتی شدن فضای شهری با تاکید بر الگوهای رفتاری

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

فصلنامه مديريت شهريUrban Management

شماره 46 بهار 96No.46 Spring 2017

۲۴8

بـه ویـژه در شـرایط کالبـدی و زمانی که رفتـار جنس مخالـف بـه بی نظمـی گرایـش یابـد، افزایـش می یابد. ایـن بی نظمـی بـه شـکل خشـونت و جـرم علیـه زنان نمـود یافتـه که مورد نخسـت همچـون معنـای فضای شـهری در دو سـطح صریـح و ضمنـی بـروز می یابـد. سـطح ضمنـی بـا توجـه بـه سـرعت و توانایی زنـان در درک و اسـتنباط هـدف رفتـاری مردان تعریف شـده و کامـال قابـل درک خواهـد بـود کـه چطور نـوع خاصی از رفتارهـا در عیـن آنکـه صریحا شـکل نگرفته و حتی در صـورت شـکل گیری بـه جـرم منجـر نگردیده انـد، چگونـه می تواننـد زنـان را به عقب گرد و احتیـاط وادار سـاخته در شـرایطی کـه از دیـد سـایر مـردان دلیلـی بـرای عدم حضـور زنان در فضای شـهری وجـود ندارد. در حقیقـت ایـن امـر نشـان می دهـد کـه تـا چـه حد الزم اسـت برنامه ریـزی شـهری از حیطـه مردانه خارج شـده و شناسـایی مطلوبیـت فضاهـای شـهری لزومـا بـا مشـارکت زنـان تعیین گـردد. فضاهـا هـم از طریق نمادیـن، همبسـتگی های هـم و اجتماعـی اعمـال سـختی بـه اگرچـه می شـوند. [جنسـیتی] جنسـی می تـوان ایـن دو را از هـم جـدا کـرد: راه هـای عملـی کـه مـردم بـه واسـطه اختـالط معانـی و تصـورات، بـه عمـل جنـس در فضـا می پردازنـد، آگاهانه یـا ناآگاهانه میـل بـه بیش نویسـی پیـدا کـرده اسـت. راه هایی که بدن هـا در پیـش گرفتـه و تولیـد رمزهـای اجتماعـی بدیـن ترتیـب، می توانـد فضاهـای معینـی را جنسـی کنـد )تانکیـس، ۱۳88، ص ۱5۱(. بـه تعبیر رندل فضا :۲۰۰۶ ,Rendell( به این روش ها جنسـیتی می شـود

:)۱۳۶o از طریـق اقدامات عامرانـه مربوط به طراحی معماری

بر طبق جنسـیت طراح.o از طریق نحوه استفاده از فضا.

o از طریق عملکرد فضا.o از طریق نمایش عملکرد فضا )بازنمایی فضایی(.

منظـور از بازنمایی فضایی همان ایدئولوژی هایی اسـت کـه بـه صـورت عملکرد فضـا در فضای شـهری نمایش اندیشـمندان، فضـای ذهنـی در ریشـه و داده شـده

عمومـی فضـای نیـز و شهرسـازان و برنامه ریـزان جامعـه دارد )عرشـی ها و مدیـری، ۱۳۹۰: ۱۲۴(. بـه تعبیـر لوفـور فضـا همان گونه کـه به طور مـادی تولید می شـود، بـه صـورت مفهومـی نیـز ایجـاد می گـردد. جـدول شـماره ۲ بیانگر سـطوح جنسـیتی شـدن فضا بـا تاکیـد بـر دو مرحلـه تولیـد و بازتولیـد آن بـوده که مبنایـی بـرای مـدل تحلیلـی پژوهـش مطابـق نمـودار

شـماره ۱ می باشـد.3- معرفی محدوده های مطالعاتی

منطقه ۲ شـهر تهران از شـمال به دامنه رشته کوه های البـرز )حدفاصـل رودخانـه درکـه تـا محله فرحـزاد(، از جنـوب بـه خیابـان آزادی )حدفاصـل میـدان آزادی تا میـدان توحیـد(، از شـرق بـه بزرگراه چمـران و از غرب به خیابان اشـرفی اصفهانی و بزرگـراه محمدعلی جناح محـدود می شـود. وسـعت ایـن منطقـه برابـر ۴7۶۳ کیلومتر مربع )مهندسـین مشاور سـراوند، ۱۳85( بوده کـه از ایـن جنبـه پـس از مناطـق ۴، ۲۲، ۲۱ و 5 رتبه پنجـم را بیـن مناطـق ۲۲گانـه شـهر تهـران در اختیار دارد. جمعیـت ایـن منطقـه طبـق سرشـماری عمومی نفـوس و مسـکن در سـال ۱۳85 برابـر ۶۰88۱۴ نفـر بـوده که برای سـال ۱۳۹5 برابـر ۶۴۰۳۶۱ نفـر برآورد گردیـده اسـت. از ایـن نظـر مطابـق سرشـماری سـال ۱۳85 پـس از مناطـق ۴، 5 و ۱5 تهـران رتبه چهارم و مطابـق بـرآورد سـال ۱۳۹5 پس از مناطـق ۴ و 5 رتبه سـوم را در اختیـار دارد. تعـداد نواحی ایـن منطقه برابر ۹ ناحیـه بـوده و محـالت ۲7 گانـه آن تراکـم جمعیت ۹۳ نفـر در هکتـار را در بـر می گیرنـد. محلـه سـعادت آبـاد بـه همراه محلـه دریا ناحیه ۱ شـهرداری منطقه ۲ شـهر تهران را تشـکیل می دهـد. این محله از شـرق به بزرگـراه چمـران، از جنـوب به شـهرک غرب، از شـمال بـه کوی فراز، از شـمال شـرق بـه اوین، از شـمال غرب بـه فرحـزاد راه دارد. محلـه مـرزداران بـه همـراه محله سـتارخان ناحیه ۴ شـهرداری منطقه ۲ شـهر تهران را تشـکیل می دهند )سـایت شـهرداری منطقه ۲ تهران، و نواحـی تقسـیم بندی مطابـق محلـه ایـن .)۱۳۹5محـالت سـایت شـهرداری منطقـه ۲ از شـمال محدود

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

فصلنامه مديريت شهريUrban Management

شماره 46 بهار 96No.46 Spring 2017

۲۴۹

بـه بزرگـراه همـت، از شـرق محـدود بـه بزرگراه شـیخ فضل الـه نـوری، از جنـوب محـدود بـه بزرگـراه جـالل آل احمـد و از غـرب محـدود بـه بزرگـراه یـادگار امـام

می باشـد.4- يافته ها

4-1- آمار توصیفیاز مجمـوع 7۶۰ نفر پاسـخگو بیشـترین فراوانی مربوط بـه گـروه سـنی ۳5-۲۶ سـال بـا ۲۶5 نفـر و معـادل حـدود ۳۰ درصـد و کمتریـن فراوانـی مربوط بـه گروه سـنی 5۶ سـال و باالتـر بـا جمعیـت 7۹ نفـر و معادل حـدود ۱۰ درصـد از کل بوده اسـت. بیشـترین فراوانی جنسـی در اختیـار زنـان بـا ۳۹۳ نفـر در مقایسـه بـا جمعیـت ۳۶7 نفـری مـردان بـوده کـه تفـاوت حـدودا ۳ درصـدی را نشـان می دهـد. در ارتبـاط بـا میـزان سـطح بـه مربـوط فراوانـی بیشـترین تحصیـالت کارشناسـی بـا ۲5۳ نفـر و معـادل حـدود ۳۳ درصد و کمتریـن فراوانـی مربـوط بـه سـطح دکتـر و باالتـر بـا جمعیـت ۱۱7 نفـر و معـادل حـدود ۱5 درصـد از کل بوده اسـت. بیشـترین پاسـخ دهندگان به پرسشـنامه از نظـر تاهـل، در زمـره افـراد متاهل قـرار داشـته و بیش از 5۰ درصـد جمعیـت را بـه خـود اختصـاص داده انـد. همچنین بیشـترین فراوانی در ارتباط با مدت سـکونت

در اختیـار افرادی قرار داشـته که بین یک تا 5 سـال از مـدت سکونت شـان در محلـه می گذرد. شـاخص های توصیـف داده هـا بـه دو گـروه شـاخص های مرکـزی و می شـوند. تقسـیم توزیـع پراکندگـی شـاخص های مهمتریـن عنصـر در مجموعـه شـاخص های مرکـزی، میانگیـن و در ارتبـاط بـا شـاخص های پراکندگـی، واریانـس و انحـراف معیار هسـتند. بدیـن ترتیب آمار توصیفـی مشـتمل بـر دو گـروه یـاد شـده در ارتباط با متغیرهـای پژوهـش بـه ترتیب جدول شـماره ۳ مطرح

می گردنـد. 4-2- آمار استنباطی

)PLS( دو مـدل مربعـات جزئـی در روش کمتریـن »بیرونـی« و »درونـی« آزمون می شـود: مـدل بیرونی هـم ارز مـدل اندازه گیری و مـدل درونی مشـابه تحلیل مسـیر در مدل هـای معـادالت سـاختاری اسـت. مـدل درونـی نشـانگر بارهـای عاملـی متغیرهـای مشـاهده شـده اسـت. پـس از آزمـون مـدل بیرونـی الزم اسـت مـدل درونـی که نشـانگر ارتباط بین متغیرهـای پنهان پژوهـش اسـت، ارائه گـردد. با اسـتفاده از مـدل درونی می تـوان بـه بررسـی فرضیه هـای پژوهـش پرداخـت. مرحلـه دوم در برآورد مدل، آزمـون معنی داری ضرایب مسـیر فرض شـده در مدل پژوهش و واریانس تشـریح

جدول 3. آمار توصیفی مرتبط با متغیرهای پژوهش

انحمافااچ هتا ش دگتاه غ ماهع یر

م مینااه ینه ناهقدار

ش مینااهقدار

فاهعنیفااییا مف

0.465- 0.274 0.53031 2.3644 1.33 3.79

عمل مدااییفاا مف

0.728- 0.057 0.33654 2.2414 1.47 3.01

ااییفاا مف

0.116 0.541 0.42297 2.3746 1.50 3.60

ا ه هیفاارا یرف

0.464- 0.353 0.38390 2.3251 1.52 3.28

3.29 1.53 2.4187 0.32725 0.226 -0.111ااییفاجنس ت اتآهیرااس نبیطا-4-2

ارز مدل بیرونی هم شود: مدلآزمون می 2«درونی»و 1«بیرونی»دو مدل )PLS(در روش کمترین مربعات جزئی های معادالت ساختاری است. مدل درونی نشانگر بارهای عاملی گیری و مدل درونی مشابه تحلیل مسیر در مدلاندازه

ون مدل بیرونی الزم است مدل درونی که نشانگر ارتباط بین متغیرهای پنهان متغیرهای مشاهده شده است. پس از آزمهای پژوهش پرداخت. مرحله دوم در برآورد توان به بررسی فرضیهپژوهش است، ارائه گردد. با استفاده از مدل درونی می

ب تبیینی است که داری ضرایب مسیر فرض شده در مدل پژوهش و واریانس تشریح شده با ضریمدل، آزمون معنی گردد.وسیله هر مسیر برآورد میبه

اگ مفهدلااندازهاا ف(اآزه نیایی و باشد. در این مرحله مدل بر مبنای پامقدم بر ارزیابی مدل ساختاری می PLSگیری در روش آزمون مدل اندازه

گیری تا چه حد خصیصه دهد که ابزار اندازهگیرد. مفهوم روایی مدل به این پرسش پاسخ میروایی مورد بررسی قرار میهای حاصل از آن اطمینان داشت. توان به دقت دادهگیری نمیسنجد. بدون آگاهی از اعتبار ابزار اندازهمورد نظر را می

باشد. اعتبار ها، روش اعتبار محتوا یا مین روشهای متعددی وجود دارد که یکی از ایبرای تعیین اعتبار پرسشنامه روششود. اعتبار محتوای گیری به کار برده میدهنده یک ابزار اندازهمحتوا نوعی اعتبار است که برای بررسی اجزای تشکیل

های رتها و مهاهای پرسشنامه معرف ویژگیدهنده آن بستگی دارد. اگر گویههای تشکیلگیری به گویهیک ابزار اندازهگیری آنها را داشته باشد، آزمون دارای اعتبار محتوا است. برای اطمینان از اعتبار ای باشد که محقق قصد اندازهویژه

های دهنده ابزار اندازه گیری معرف قسمتهای تشکیلمحتوا، باید در موقع ساختن ابزار چنان عمل کرد که سوالگیری است که همزمان با تدوین آزمون در ر محتوا، ویژگی ساختاری ابزار اندازهمحتوای انتخاب شده باشد. بنابراین اعتبا

شود. شود. اعتبار محتوای یک آزمون معموال توسط افرادی متخصص در موضوع مورد مطالعه تعیین میآن تنیده میتأیید شده و از اعتبار و نظران در مورد موضوع تحقیقبنابراین روایی محتوایی این پرسشنامه توسط اساتید فن و صاحب

1 outer model 2 inner nodel

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

فصلنامه مديريت شهريUrban Management

شماره 46 بهار 96No.46 Spring 2017

۲5۰

شـده بـا ضریـب تبیینی اسـت که به وسـیله هر مسـیر بـرآورد می گـردد.

الف( آزمون مدل اندازه گیریاندازه گیـری در روش PLS مقـدم بـر آزمـون مـدل ارزیابـی مدل سـاختاری می باشـد. در ایـن مرحله مدل بـر مبنـای پایایی و روایی مورد بررسـی قـرار می گیرد. مفهـوم روایـی مـدل به این پرسـش پاسـخ مي دهد که ابـزار اندازه گیـري تـا چـه حـد خصیصـه مورد نظـر را مي سـنجد. بـدون آگاهـي از اعتبـار ابـزار اندازه گیـري نمي تـوان بـه دقـت داده هـاي حاصـل از آن اطمینـان پرسشـنامه روش هـاي اعتبـار تعییـن بـراي داشـت. متعـددي وجـود دارد کـه یکـي از ایـن روش هـا، روش اعتبـار محتـوا یـا مي باشـد. اعتبـار محتوا نوعـي اعتبار اسـت که براي بررسـي اجزاي تشـکیل دهنده یک ابزار اندازه گیـري بـه کار بـرده مي شـود. اعتبـار محتـواي یـک ابـزار اندازه گیـري بـه گویه هـاي تشـکیل دهنده آن بسـتگي دارد. اگـر گویه هـاي پرسشـنامه معـرف

ویژگي هـا و مهارت هـاي ویـژه اي باشـد کـه محقـق قصـد اندازه گیـري آنهـا را داشـته باشـد، آزمـون داراي اعتبـار محتـوا اسـت. بـراي اطمینـان از اعتبـار محتوا، بایـد در موقـع سـاختن ابـزار چنـان عمـل کـرد کـه سـوال هاي تشـکیل دهنده ابـزار انـدازه گیـري معـرف قسـمت هاي محتـواي انتخـاب شـده باشـد. بنابرایـن اعتبـار محتـوا، ویژگـي سـاختاري ابـزار اندازه گیـري اسـت کـه همزمـان بـا تدویـن آزمـون در آن تنیـده مي شـود. اعتبـار محتـواي یک آزمـون معموال توسـط افـرادي متخصـص در موضـوع مـورد مطالعـه تعییـن مي شـود. بنابرایـن روایـی محتوایـی ایـن پرسشـنامه توسـط اسـاتید فـن و صاحب نظـران در مـورد موضـوع تحقیـق تأیید شـده و از اعتبـار و روایـی الزم برخوردار مي باشـد. همچنیـن بـا تاکیـد بـر شـیوه هـای آمـاری از میانگیـن واریانـس اسـتخراج شـده )AVE( جهـت ارزیابـی روایـی همگـرا اسـتفاده شـده اسـت. در ایـن شـیوه روایـی، میانگیـن واریانـس حداقـل ۰/5 شـرط

جدول 4. نتايج آزمون روايی همگرای مدل اندازه گیری به به تفکیک متغیرهای پژوهش

جهت )AVE( 1باشد. همچنین با تاکید بر شیوه های آماری از میانگین واریانس استخراج شدهروایی الزم برخوردار میشرط الزم برای اعتبار و 5/0استفاده شده است. در این شیوه روایی، میانگین واریانس حداقل 2ارزیابی روایی همگرا

نتایج روایی همگرای مدل اندازه گیری آورده 4. در جدول شماره (Choua & Chen, 2009)روایی یک سازه است روایی آن را مورد تایید قرار می گیرد. 5/0از AVEشده که با توجه به بیشتر بودن

گیری به به تفکیک متغیرهای پژوهشنتایج آزمون روایی همگرای مدل اندازه .4جدول

(AVE)ه ینه ناواریینسااه غ م 0.5342اهعنیفااییفا مف 0.5651اعمل مدااییفا مف 0.6921ا ااییفا مف

0.5702اا ه هیفارا یرف 0.6356ااییفاجنس ت

و تحلیل عاملی 5(CR) ، پایایی ترکیبی4پرسشنامه از روش همسانی درونی ضریب آلفای کرونباخ 3برای تحلیل پایایی

ها ی شاخصکه فرض آلفای کرونباخ مبتنی بر این است که همهاست. درحالیاستفاده شده 7()بار عاملی 6تاییدیتوان به طور جداگانه ارزیابی شده و درنتیجه میپایایی هر شاخص به PLS های صورت برابر پایا هستند، در مدلبه

ایی درونی متغیرهای پنهان تری از پایگیرانهترکیب پایاتری رسید. با توجه به اینکه ضریب آلفای کرونباخ برآورد سختاستفاده 8گلداشتاین -دیلون ρ معیار دیگری به نام پایایی ترکیبی یا معیار PLS های مسیردهد، در مدلارائه می

گلداشتاین بیشتر از -دیلون ρ گیرد. درهرصورت وقتی مقدارها را در نظر میگردد. این معیار بارهای متفاوت شاخصمیبعدی است و این شاخص در آن است که آن بلوک تک دهندهنشان (.Fornell and Larcker, 1981) باشد 7/0

نتایج .گرددبعدی بودن یک بلوک محسوب میمقایسه با آلفای کرونباخ معرف بهتری برای پایایی هر شاخص و تک آمده است. 5مرتبط با پایایی مدل اندازه گیری به ترتیب در در جدول شماره

گیری به تفکیک متغیرهای پژوهشج آزمون پایایی مدل اندازهنتای .5جدول

ضمیباآ یفااه غ ما مونبیخ

پییییتاثم بتا(CR)

0.953 0.927اهعنیفااییفا مف 0.707 0.783اعمل مدااییفا مف 0.924 0.906ا ااییفا مف

1 Average Variance Extracted (AVE) 2 Convergent Validity 3 Construct Reliability 4 Cronbach’s Alpha 5 Composite Reliability (CR) 6 Confirmatory factor analysis 7 Loadings factors 8 Dillon-Goldstein's rho (ρ)

جهت )AVE( 1باشد. همچنین با تاکید بر شیوه های آماری از میانگین واریانس استخراج شدهروایی الزم برخوردار میشرط الزم برای اعتبار و 5/0استفاده شده است. در این شیوه روایی، میانگین واریانس حداقل 2ارزیابی روایی همگرا

نتایج روایی همگرای مدل اندازه گیری آورده 4. در جدول شماره (Choua & Chen, 2009)روایی یک سازه است روایی آن را مورد تایید قرار می گیرد. 5/0از AVEشده که با توجه به بیشتر بودن

گیری به به تفکیک متغیرهای پژوهشنتایج آزمون روایی همگرای مدل اندازه .4جدول

(AVE)ه ینه ناواریینسااه غ م 0.5342اهعنیفااییفا مف 0.5651اعمل مدااییفا مف 0.6921ا ااییفا مف

0.5702اا ه هیفارا یرف 0.6356ااییفاجنس ت

و تحلیل عاملی 5(CR) ، پایایی ترکیبی4پرسشنامه از روش همسانی درونی ضریب آلفای کرونباخ 3برای تحلیل پایایی

ها ی شاخصکه فرض آلفای کرونباخ مبتنی بر این است که همهاست. درحالیاستفاده شده 7()بار عاملی 6تاییدیتوان به طور جداگانه ارزیابی شده و درنتیجه میپایایی هر شاخص به PLS های صورت برابر پایا هستند، در مدلبه

ایی درونی متغیرهای پنهان تری از پایگیرانهترکیب پایاتری رسید. با توجه به اینکه ضریب آلفای کرونباخ برآورد سختاستفاده 8گلداشتاین -دیلون ρ معیار دیگری به نام پایایی ترکیبی یا معیار PLS های مسیردهد، در مدلارائه می

گلداشتاین بیشتر از -دیلون ρ گیرد. درهرصورت وقتی مقدارها را در نظر میگردد. این معیار بارهای متفاوت شاخصمیبعدی است و این شاخص در آن است که آن بلوک تک دهندهنشان (.Fornell and Larcker, 1981) باشد 7/0

نتایج .گرددبعدی بودن یک بلوک محسوب میمقایسه با آلفای کرونباخ معرف بهتری برای پایایی هر شاخص و تک آمده است. 5مرتبط با پایایی مدل اندازه گیری به ترتیب در در جدول شماره

گیری به تفکیک متغیرهای پژوهشج آزمون پایایی مدل اندازهنتای .5جدول

ضمیباآ یفااه غ ما مونبیخ

پییییتاثم بتا(CR)

0.953 0.927اهعنیفااییفا مف 0.707 0.783اعمل مدااییفا مف 0.924 0.906ا ااییفا مف

1 Average Variance Extracted (AVE) 2 Convergent Validity 3 Construct Reliability 4 Cronbach’s Alpha 5 Composite Reliability (CR) 6 Confirmatory factor analysis 7 Loadings factors 8 Dillon-Goldstein's rho (ρ)

جدول 5. نتايج آزمون پايايی مدل اندازه گیری به تفکیک متغیرهای پژوهش

0.877 0.841اا ه هیفارا یرف 0.845 0.789ااییفاجنس ت

به 5ضریب آلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی در رابطه با پرسشنامه پژوهش مطابق با نتایج جدول شماره با توجه به آنکه

های ضریب پایایی پرسشنامه با تاکید بر روشباشد، می 7/0تفکیک هریک از متغیرهای پنج گانه پژوهش بیشتر از های پرسشنامه به عنوان متغیرهای مشهود تبط با گویهبارهای عاملی مرآلفای کرونباخ و پایایی ترکیبی مورد تائید است. جهت انجام تحلیل عاملی تاییدی آورده شده است. قدرت رابطه بین 6و سنجشگر متغیرهای مکنون در جدول شماره

وسیله بار عاملی نشان داده شده که مقداری بین صفر و یک است. اگر بار عاملی عامل )متغیر مکنون( و متغیر مشهود بهتر از قابل قبول و مقدار بزرگ 6/0تا 3/0شود. بار عاملی بین نظر میباشد، رابطه ضعیف بوده و از آن صرف 3/0کمتر از

بسیار مطلوب خواهد بود. 6/0

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

فصلنامه مديريت شهريUrban Management

شماره 46 بهار 96No.46 Spring 2017

۲5۱

Choua( الزم بـرای اعتبـار و روایـی یـک سـازه اسـتChen &, ۲۰۰۹(. در جـدول شـماره ۴ نتایـج روایـی همگـرای مـدل انـدازه گیـری آورده شـده که بـا توجه بـه بیشـتر بـودن AVE از ۰/5 روایـی آن را مورد تایید

قـرار مـی گیرد. بـرای تحلیـل پایایـی پرسشـنامه از روش همسـانی )CR( درونـی ضریب آلفـای کرونباخ ، پایایـی ترکیبیو تحلیـل عاملـی تاییـدی )بار عاملی( اسـتفاده شـده

اسـت. درحالی کـه فـرض آلفـای کرونبـاخ مبتنـی بـر ایـن اسـت کـه همـه ی شـاخص ها به صـورت برابـر پایا هسـتند، در مدل هـای PLSپایایـی هـر شـاخص بـه طـور جداگانـه ارزیابـی شـده و درنتیجـه می تـوان بـه ترکیـب پایاتـری رسـید. بـا توجـه بـه اینکـه ضریـب پایایـی از سـخت گیرانه تری بـرآورد کرونبـاخ آلفـای درونـی متغیرهـای پنهـان ارائـه می دهـد، در مدل های مسـیر PLS معیـار دیگـری بـه نـام پایایـی ترکیبی یا

جدول 6. تحلیل عاملی تايیدی مرتبط با گويه های پرسشنامه

های پرسشنامهتحلیل عاملی تاییدی مرتبط با گویه .6جدول

بار گویه شاخص متغیربار گویه شاخص غیرمت قدرت عاملی

قدرت عاملی

معنای فضای شهری

باال Q25 0.653 عناصر کالبدی

الگوهای رفتاری

باال Q6 0.787 شخصیتQ28 0.543 انگیزه متوسط Q8 0.762 باال

باال Q13 0.649 باال Q35 0.761 رویدادهای رسمیرویدادهای سطمتو Q4 0.508 احساسات متوسط Q15 0.452 غیررسمی

عناصر اجتماعیQ2 0.659 مذهب باال Q3 0.588 متوسط Q19 0.709 باال Q34 0.870 باال Q24 0.612 فرهنگ باال Q11 0.761 باال

عملکرد فضای شهری

رضایتمندی از حضور

Q10 0.830 باال

فضای جنسیتی

های سیاست کالن

Q38 0.575 متوسط Q22 0.743 باال Q40 0.894 باال

باال Q45 0.854 باال Q14 0.629 پیوند با محیط

فعالیتQ5 0.573 ریزیبرنامه متوسط Q41 0.836 باال Q9 0.743 باال Q46 0.442 متوسط Q23 0.643 طراحی باال Q30 0.471 متوسط

متوسط Q33 0.598 متوسط Q20 0.566 کیفیت بصری

کیفیت استفادهQ17 0.721 باال

نمادها

Q31 0.805 باال Q21 0.633 باال Q36 0.831 باال Q27 0.880 باال Q42 0.811 باال

شکل فضای شهری

باال Q43 0.724 باال Q1 0.643 پوشش گیاهیQ6 0.708 باال Q48 0.675 باال

متوسط Q50 0.413 متوسط Q16 0.462 مبلمانهای ویژگی

طراحانهQ12 0.846 باال

واقعیات

Q37 0.693 باال Q26 0.394 متوسط Q39 0.634 باال

متوسط Q44 0.514 باال Q18 0.718 لبهQ29 0.622 باال Q47 0.708 باال

باال Q49 0.713 باال Q32 0.751 کف

اب(اآزه ناهدلاسیخ یرفهای مشهود و مکنون به کمک روش کمترین مربعات بر پایه مدل ساختاری معرفی شده، روابط معناداری میان متغیر

مشخص است، 7آزمون گردید. چنان که در جدول شماره 3.2.4نسخه Smart PLSافزار به وسیله نرم (PLS)جزئی

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

فصلنامه مديريت شهريUrban Management

شماره 46 بهار 96No.46 Spring 2017

۲5۲

معیـار ρ دیلـون- گلداشـتاین اسـتفاده می گـردد. این معیـار بارهـای متفاوت شـاخص ها را در نظـر می گیرد. درهرصـورت وقتی مقدار ρ دیلون-گلداشـتاین بیشـتر .)۱۹8۱ ,Fornell and Larcker( باشـد ۰/7 از نشـان دهنده آن اسـت کـه آن بلـوک تک بعـدی اسـت و ایـن شـاخص در مقایسـه بـا آلفـای کرونبـاخ معـرف بهتـری بـرای پایایـی هـر شـاخص و تک بعـدی بـودن یـک بلوک محسـوب می گـردد. نتایج مرتبط بـا پایایی مـدل انـدازه گیـری بـه ترتیـب در در جدول شـماره 5

اسـت. آمده

بـا توجـه بـه آنکـه ضریـب آلفـای کرونبـاخ و پایایـی ترکیبـی در رابطـه بـا پرسشـنامه پژوهـش مطابـق بـا نتایـج جدول شـماره 5 به تفکیک هریـک از متغیرهای پنـج گانـه پژوهـش بیشـتر از ۰/7 می باشـد، پایایـی آلفـای بـر روش هـای ضریـب تاکیـد بـا پرسشـنامه کرونبـاخ و پایایـی ترکیبـی مـورد تائیـد اسـت. بارهای عاملـی مرتبـط بـا گویه هـای پرسشـنامه بـه عنـوان متغیرهـای مشـهود و سنجشـگر متغیرهـای مکنون در جـدول شـماره ۶ جهـت انجام تحلیـل عاملـی تاییدی آورده شـده اسـت. قـدرت رابطـه بیـن عامـل )متغیـر

)SEM( جدول 7. متغیرهای مکنون و مشهود در مدل معادالت ساختاری

باالتر بوده 96/1یا سطوح معناداری برای تمامی مسیرها از میزان استاندارد t-valueدرصد مقادیر 95در سطح اطمینان به عنوان خروجی نرم 2باشد. این ضرایب در نمودار شماره میان ابعاد و متغیرهای پژوهش می وجود روابط معنادار و گواه اند. نیز مشخص شدهافزار

(SEM) متغیرهای مکنون و مشهود در مدل معادالت ساختاری .7جدول اt-value یخص t-value هعنیدارف وا س (ا-ه غ ماه ن نا)هس ق

شخصیت 4.376 تایید

الگوهای رفتاری 8.725 انگیزه 3.403 تایید احساسات 2.225 تایید مذهب 5.138 تایید فرهنگ 10.518 تایید پوشش گیاهی 5.479 تایید

شکل 6.085 مبلمان 2.440 تایید های طراحانهویژگی 2.690 تایید لبه 3.311 تایید کف 2.327 تایید عناصر کالبدی 3.036 تایید

معنا 3.403 رویدادهای رسمی 4.088 تایید رویدادهای غیررسمی 2.519 تایید عناصر اجتماعی 2.698 تایید رضایتمندی از حضور 2.182 تایید

عملکرد 2.405 پیوند با محیط 2.037 تایید فعالیت 2.092 تایید کیفیت بصری 5.139 تایید ت استفادهکیفی 2.052 تایید های کالنسیاست 3.073 تایید

فضای جنسیتی - ریزیبرنامه 3.555 تایید طراحی 4.632 تایید نمادها 3.155 تایید واقعیات 3.172 تایید

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

فصلنامه مديريت شهريUrban Management

شماره 46 بهار 96No.46 Spring 2017

۲5۳

مکنـون( و متغیـر مشـهود به وسـیله بـار عاملي نشـان داده شـده کـه مقـداري بین صفـر و یک اسـت. اگر بار عاملـي کمتـر از ۰/۳ باشـد، رابطه ضعیف بـوده و از آن صرف نظـر مي شـود. بـار عاملـي بیـن ۰/۳ تـا ۰/۶ قابل قبـول و مقـدار بزرگ تـر از ۰/۶ بسـیار مطلـوب خواهد

. بودب( آزمون مدل ساختاری

بـر پایه مدل سـاختاری معرفی شـده، روابـط معناداری میـان متغیرهـای مشـهود و مکنـون بـه کمـک روش کمتریـن مربعـات جزئـی )PLS( بـه وسـیله نرم افـزار Smart PLS نسـخه ۳,۲,۴ آزمـون گردیـد. چنان که در جدول شـماره 7 مشـخص اسـت، در سطح اطمینان

۹5 درصـد مقادیر t-value یا سـطوح معنـاداری برای تمامـی مسـیرها از میـزان اسـتاندارد ۱/۹۶ باالتـر بوده و گـواه وجـود روابـط معنـادار میـان ابعـاد و متغیرهای پژوهـش می باشـد. این ضرایـب در نمودار شـماره ۲ به

عنـوان خروجـی نـرم افزار نیز مشـخص شـده اند. در نمـودار شـماره ۳ بارهـای عاملـی و ضرایـب مسـیر کـه بیانگر شـدت رابطه هسـتند، نشـان داده شـده اند. ضرایـب مسـیر در حقیقـت ضرایـب بتـا )β( حاصـل از معادلـه رگرسـیون میان متغیرها هسـتند. اعـداد داخل دوایـر نیز بیانگـر واریانس تبیین شـده )R۲( در تحلیل عاملـی اکتشـافی بوده که نشـان می دهنـد چند درصد از تغییـرات متغیـر وابسـته توسـط متغیرهای مسـتقل

)SEM( نمودار 2. سطوح معناداری در مدل معادالت ساختاری

)SEM( نمودار 3. ضرايب مسیر و بارهای عاملی در مدل معادالت ساختاری

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

فصلنامه مديريت شهريUrban Management

شماره 46 بهار 96No.46 Spring 2017

۲5۴

تبییـن می شـود. چنـان کـه پیش تـر نیز اشـاره شـد، قـدرت رابطـه بیـن عامـل )متغیـر مکنـون( و متغیـر مشـهود بـه وسـیله بـار عاملـی نشـان داده می شـود. بـار عاملـی مقـداری بیـن صفـر و یـک اسـت. اگـر بـار عاملـی کمتـر از ۰/۳ باشـد، رابطه ضعیف بـوده و از آن صرف نظـر می شـود. بـار عاملـی بیـن ۰/۳ تـا ۰/۶ قابل

قبـول و بیـش از آن بسـیار مطلـوب خواهـد بود. Smart نرم افـزار از خروجـی ۴ نمـودار مبنـای بـر PLS می تـوان بارهـای عاملـی مربـوط بـه شـاخص ها و متغیرهـای پژوهـش را بـه ترتیـب جـدول شـماره 8 تبییـن نمـود. همچنیـن مقـدار واریانـس تبیین شـده )R۲( در ارتبـاط بـا متغیرهـای وابسـته و مسـتقل در

جـدول یاد شـده مشـخص شـده اسـت. از میـان بارهای عاملی تنها ارتباط شـاخص احساسـات بـا الگوهـای رفتـاری در ارزیابی همزمان تاثیـرات میان معنـا، عملکـرد و شـکل فضای شـهری بر شـکل گیری الگوهـای رفتـاری موثـر بر جنسـیتی کـردن فضا کمتر از ۰/۳ بـوده کـه بیانگـر رابطه ضعیـف و در نتیجه قابل اغمـاض بیـن شـاخص و متغیر یاد شـده می باشـد. در ارتبـاط بـا آزمـون فرضیه ها در PLS باید توجه داشـت کـه در مدل هـای مسـیری آزمـون معناداری مسـیرها از طریـق روش خودگردان سـازی یـا بوت اسـتراپ که نوعـی روش بـاز نمونه-گیری اسـت، صـورت می گیرد. بـوت اسـترپینگ درواقـع تخمیـن ویژگی هـای )مثـل واریانـس( یک تخمیـن زننده با اسـتفاده از اندازه گیری همیـن ویژگی ها در یک توزیع تقریبـی از کل داده هاي نمونه اسـت. یک انتخاب اسـتاندارد براي توزیع تقریبی، توزیع تجربی داده هاي مشـاهده شـده اسـت. در حالتی کـه بتـوان فـرض کـرد مجموعـه ای از مشـاهده ها از جمعیتی مسـتقل و به طور مسـاوي توزیع شـده اسـت، بـوت اسـترپینگ می توانـد با سـاخت تعـدادي بازنمونه پیاده سـازی شـود که هرکدام از ایـن بازنمونه ها درواقع نمونه هایـی تصادفی با جایگـذاري از مجموعه داده هاي اصلـی هسـتند. در خروجی های مربوطه، ضریب مسـیر t-value آمـاره استخراج شـده نمره هـای همـراه بـه وجـود دارد. ازآنجایی کـه سـطح خطاي تعریف شـده در

تحقیقـات ۰,۰5 اسـت، نمرات مقـدار t-value باالتر از ۱/۹۶ نشـان دهنده پذیـرش فرضیـه اسـت. در نهایـت بررسـی صحـت و دقـت فرضیه ها بـا توجه به سـاختار پیشـنهادی نیازمنـد تمرکـز بـر سـطوح معنـاداری در نمـودار شـماره ۲ و ضرایـب مسـیر در نمـودار شـماره ۳ بـوده کـه نتایـج آن در جدول شـماره ۹ آورده شـده

است. بدیـن ترتیـب بـا توجـه بـه آنکـه سـطوح معنـاداری از ۱/۹۶ می باشـد، می تـوان باالتـر تمامـی متغیرهـا تمامـی فرضیه هـا را در سـطح اطمینـان ۹5 درصـد تاییـد شـده دانسـت. در ایـن میان بـا تاکید بـر ضرایب مسـیر کـه تمامی آنهـا باالتـر از ۰/۳ به دسـت آمده اند نیـز قابـل توجیـه اسـت. جـدول شـماره ۱۰ نمایشـگر نتایـج و تحلیل هـای نهایـی از فرآیند آزمـون فرضیه ها بـه کمـک مـدل معـادالت سـاختاری )SEM( و روش

کمتریـن مربعـات )PLS( می باشـد. ج( آزمون نکويی برازش

)SEM( بـه طـور کلـی در مـدل معـادالت سـاختاریاز جملـه روش کمتریـن مربعـات جزئـی )PLS( پـس از آزمـون فرضیـه بهتـر اسـت تـا کیفیت مـدل درونی یـا سـاختاري ارزیابی شـود. کیفیت مدل سـاختاري به معنـاي آن اسـت کـه آیا متغیرهاي مسـتقل )بـرون زا( توانایـی پیش بینی متغیرهاي وابسـته )درون زا( را دارند یـا خیـر؟ در ایـن ارتباط از شـاخص »اعتبـار افزونگی« یـا ضریـب استون-گیسـر ، شـاخص اعتبـار اشـتراک ، واریانس تبیین شـده)R۲( و شـاخص GOF به عنوان آزمون هـای نکویـی بـرازش و قـدرت مـدل سـاختاری

می شود. اسـتفاده معـادالت سـاختاری مبتنی بـر PLS مدل های بیرونی )هـم ارز مـدل اندازه گیـری( و مـدل درونـی )معـادل مـدل سـاختاری( را مـورد ارزیابـی قرار می دهـد. مدل بیرونـی )اندازه گیـری( مدلـی اسـت کـه رابطـه میـان متغیرهـای مکنـون بـا متغیرهای مشـهود را مشـخص برازندگـی بـرای اشـتراک اعتبـار شـاخص می کنـد. ایـن مـدل اسـتفاده می شـود )بـه نقـل از رسـتمی و همـکاران، ۱۳۹۴، ص ۱5۰(. در مقابـل کیفیـت برازش

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

مـدل درونـی )سـاختاری( بـه عنـوان مدلی کـه رابطه میـان متغیرهـای مکنون را تبیین مـی نماید، به کمک شـاخص اعتبـار افزونگی مورد سـنجش قـرار می گیرد. بـر اسـاس مالک استون-گیسـر، مدل باید نشـانگرهاي متغیرهـاي مکنـون درون زا را پیش بینـی کنـد. در این روش بخشـی از داده هـاي بلـوک خاصـی از نشـانگرها در طـول برآوردهـاي پارامتـر حـذف شـده و سـپس تـالش می شـود تـا بـا اسـتفاده از پارامترهـاي بـرآورد شـده، بخش حذف شـده برآورد شـود. ایـن روش تکرار می شـود تـا تمـام نقـاط داده ها حـذف و برآورد شـوند. مثبـت بـودن ضریـب استون-گیسـر بیانگـر آن اسـت کـه مقادیـر مشـاهده شـده خـوب بازسـازي شـده اند از سـاختاري مـدل کـه گرفـت نتیجـه می تـوان و کیفیـت مناسـب برخـوردار اسـت. ایـن شـرط در مورد R۲ آزمـون اعتبـار اشـتراک نیـز مصـداق دارد. مقـدارنشـان دهنده توانایـی مـدل در توصیـف سـازه بـوده و درصـد پوشـش متغیـر مکنـون )وابسـته( را در نتیجـه تاثیرگـذاری متغیر مشـهود )مسـتقل( نشـان می دهد. در نهایـت از شـاخص GOF جهـت ارزیابی قدرت کل PLS مـدل اسـتفاده مـی شـود. این شـاخص در مـدلعـددی بیـن صفـر تا یـک را به دسـت داده کـه مقادیر نزدیـک به یک نشـانگر کیفیت مناسـب مدل هسـتند. نتایـج مربوط بـه آزمون هـای نکویی بـرازش در جدول

شـماره ۱۱ آورده شـده اسـت. بـه مربـوط مقادیـر بـودن مثبـت بـه توجـه بـا نتیجه گیـری افزونگـی و اشـتراک شـاخص های واجـد کیفیـت مناسـب بـرازش مـدل می شـود کـه بـوده اسـت. برمبنـای واریانـس تبیین شـده مشـاهده می شـود که میـزان تحقق متغیـر الگوهـای رفتاری در نتیجـه کارکـرد همزمـان سـه متغیـر معنـا، عملکرد و شـکل فضـای شـهری برابـر 7۴ درصد و میـزان تحقق فضـای جنسـیتی در نتیجـه تاثیـر متغیـر یـاد شـده حـدود ۶7 درصـد می باشـد. در نهایت میزان به دسـت آمـده بـرای شـاخص GOF برابـر ۰/8۱۴ و نزدیکـی آن بـه یـک مویـد مطلوبیـت مـدل سـاختاری پژوهش

می باشـد.

5- نتیجه گیری و جمعبنديچارچـوب تحلیل جنسـیتی به عنوان یکـی از ابزارهای موثـر بـرای درک نقـش زنـان و مـردان در جامعـه و را برنامه ریـزی اسـت ممکـن کـه خارجـی عوامـل تحـت تاثیـر قـرار دهنـد، مـورد اسـتفاده قـرار گرفته و اسـاس آن مبتنـی بـر روابط انسـانی اسـت. روابطی که از یـک سـو وابسـته بـه ویژگی هـای ظـرف یـا محیـط )مـکان یا فضای شـهری( خـود و از سـوی دیگر، کنش گروه هـای مظـروف )الگوهـای رفتـاری شـهروندان( در آن می باشـد. ویژگی هـای مـکان یـا فضـای شـهری خـود از تعریـف مفهـوم مـکان مشـتق گردیـده کـه به صـورت خالصـه مشـتمل بـر سـه بعـد کالبـد، معنـا و روابـط انسـانی)Canter, ۱۹77( در بسـتری از روابـط :۲۰۱۰ ,Gustafson( میـان فـرد، دیگـران و محیـط۱-۱۰( می باشـد. کالبـد فضـای شـهری را می تـوان متناظـر بـا شـکل آن دانسـت. در شهرسـازی شـکل، ,Arnheim( محتـوا رویـت قابـل یـا صـورت نمـود ۱۹۶8(، مظاهـر کالبـدی و رویت پذیـر )لینـچ، ۱۳۹۱( اسـت کنتـرل تحـت کـه جهـان از قسـمتی یـا و Alexander, ۱۹۶۴( بـه نقـل از حبیـب، ۱۳۹۰، ص ۲۲( دانسـته می شـود. از سـوی دیگـر و بـه تعبیر کان ,Venturi( شـکل بـه وجـود آورنـده عملکـرد بـوده ،۱۹۶۶( و در نتیجـه صرفـا در رابطـه بـا کالبـد لحـاظ نشـده بلکـه رابطـه آن بـا ادراک و فعالیت هـای جامعه )Whitehand, ۱۹۹۲( نیـز درنظرگرفتـه می شـود. از میـان ابعـاد سـه گانه مکان، مولفـه معنایی در مقایسـه بـا دو مولفـه دیگر، از پیچیدگی بیشـتر برخـوردار بوده و بـه جهـت تاثیرپذیـری از عوامـل ذهنـی و ضمنـی مولفـه آن دشـوارتر صـورت می پذیـرد. سـه تبییـن دوسـویه رابطـه ای همـواره معنـا و عملکـرد شـکل، )دیالکتیـک( بـا یکدیگـر داشـته و ممکن اسـت بتوان مجموعـه ای از گفتمان هـا را میان آنها متصور شـد که در قالـب یـک سـاختار کلی قابل تعریف باشـند. شـکل و عملکـرد بـا هـم ترکیـب می شـوند تـا بـه انسـان ها را گوناگـون رفتارهـای و فعالیت هـا فرصت انجـام و بی واسـطه تجربـه ای در معنـی و شـکل بدهنـد،

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

احساسـی از فضاهـای شـهری و نیز عملکـرد و معنا در امـور اجتماعـی مشـترک ترکیـب می شـوند. بنابراین، سـه مولفـه یـاد شـده درعیـن غیـر قابـل تقلیـل بودن بـه یکدیگـر، بـه طـور غیـر قابـل تفکیکـی در ادراک و فهـم انسـان از مـکان و فضاهـای مختلف به هـم پیوند خورده انـد. بدیـن ترتیـب، ایـن مولفه هـا در ترکیـب بـا هـم می تواننـد بـا تضمـن فعالیت هـای انسـانی، در

شـکل گیری و رخـداد الگوهـای رفتاری موثر بـوده و از ایـن طریـق به تشـویق یا تحدیـد رفتارهایـی خاص در راسـتای جنسـیتی شـدن فضا بیانجامند. صـرف نظر از پیچیدگـی و ابهـام در تعریف مفاهیم، نکتـه قابل توجه در ایـن میـان، آن اسـت کـه اساسـا روابط یاد شـده در مطالعـات شـهری تا چه حـد مورد توجـه و ارزیابی قرار می گیرنـد، به بیـان دیگر و با تاکید بر مقوله جنسـیت،

(SEM) یرهیفاعیهلتادراهدلاهعیداللاسیخ یرفاا.8دولاجااه یز یراعیهلت

ا2R یخص ه غ ماه ن نا)هس ق /ا وا س (

شخصیت 0.694 بسیار مطلوب

ای رفتاریالگوه 0.740 انگیزه 0.404 قابل قبول

احساسات 0.225 ضعیف مذهب 0.648 بسیار مطلوب فرهنگ 0.852 بسیار مطلوب پوشش گیاهی 0.742 بسیار مطلوب

شکل 0.000 مبلمان 0.406 قابل قبول های طراحانهویژگی 0.529 قابل قبول

لبه 0.635 بسیار مطلوب کف 0.375 قابل قبول

عناصر کالبدی 0.646 بسیار مطلوب

معنا 0.000 رویدادهای رسمی 0.723 بسیار مطلوب رویدادهای غیررسمی 0.584 قابل قبول عناصر اجتماعی 0.408 قابل قبول

رضایتمندی از حضور 0.752 بسیار مطلوب

عملکرد 0.000 پیوند با محیط 0.460 قابل قبول

فعالیت 0.843 بسیار مطلوب کیفیت بصری 0.796 بسیار مطلوب کیفیت استفاده 0.648 بسیار مطلوب های کالنسیاست 0.345 قابل قبول

فضای جنسیتی 0.668 ریزیبرنامه 0.605 بسیار مطلوب طراحی 0.712 بسیار مطلوب نمادها 0.562 قابل قبول واقعیات 0.340 قابل قبول

، عملکرد و عاملی تنها ارتباط شاخص احساسات با الگوهای رفتاری در ارزیابی همزمان تاثیرات میان معنااز میان بارهای

بوده که بیانگر رابطه 3/0گیری الگوهای رفتاری موثر بر جنسیتی کردن فضا کمتر از شکل فضای شهری بر شکلباید توجه PLSها در ارتباط با آزمون فرضیه درباشد. یاد شده میضعیف و در نتیجه قابل اغماض بین شاخص و متغیر

نوعی روش که 1سازی یا بوت استراپداری مسیرها از طریق روش خودگردانهای مسیری آزمون معناداشت که در مدلهای )مثل واریانس( یک تخمین زننده با درواقع تخمین ویژگی 2گیرد. بوت استرپینگگیری است، صورت میباز نمونههای نمونه است. یک انتخاب استاندارد برای توزیع ها در یک توزیع تقریبی از کل دادهگیری همین ویژگیاندازه استفاده از

1 Bootstrap 2 Bootstraping

)SEM( جدول 8. بارهای عاملی در مدل معادالت ساختاری

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

کمیـت و کیفیـت توجه بـه نقش های متعارف جنسـی و نیـز رفتارهـای رمزآلـود جنسـیتی در برنامه ریـزی فضـای اجتماعـی شـهر به چـه ترتیب می باشـد. نقش غالـب مـردان در تقریبـا تمامی امور مدیریتـی از دیرباز تاکنـون، سـبب شـده کـه اصطـالح شهرسـازی مردانه در تشـریح وضعیـت موجـود شـهرها ناشـی از تمایـل مـردان بـه اعمـال قـدرت در جهـت کنتـرل و هدایـت زنـان مطرح شـود کـه خود بـه روشـنی بیانگـر مفهوم آن اسـت. ایـن اعمـال قـدرت در جهـت کنتـرل زنـان اشـکال گوناگونـی به خـود گرفته که از سـطوح ابتدایی کالن برنامه ریزی هـای بـه و شـده آغـاز خانوادگـی سیاسـی و اجتماعـی منتهـی می گـردد کـه هریک در جای خود بسـیار قابل تعمق و مطالعه اسـت. از دیدگاه شهرسـازی نیـز ایـن موضـوع می تواند سلسـله مراتبی از سـطح مدیریـت کالن شـهری تـا سـطح یـک فضای شـهری را در بـر گرفتـه و در نتیجـه، تمرکـز بـر نظـام مدیریـت شـهری و یـا سـطح خردتـر روابـط اجتماعی میـان شـهروندان را به دنبـال خواهد داشـت. وجود زن در یـک فضای شـهری برای مـردان می توانـد به عنوان

بی نظمـی، میـل و خطـر تعبیـر شـود )چنـان کـه در بسـیاری از فضاهـا و اماکـن نظامی به زنان اجـازه ورود داده نمی شـود(. بنابرایـن، مردان آگاهانه یـا ناآگاهانه و بـا بروز برخـی الگوهـای رفتـاری سـعی در بازگرداندن ترتیـب بدیـن و کـرده عـادی شـرایط بـه وضعیـت فضاهـای جنسـیتی شـکل می گیرند، فضاهایـی که در تضـاد با شـهر همه- شـمول قـرار دارند. چاره اندیشـی بـرای ایـن مسـاله تسـلط بـر حوزه هایـی گسـترده بـه نیـز و ویـژه جامعه شناسـی، روان شناسـی، مدیریـت طراحـی- برنامه ریـزی شـهری )شهرسـازی( را طلـب می کنـد کـه در ایـن میـان بـه نظـر می رسـد دانـش میـان رشـته ای شهرسـازی بـه عنوان تخصصـی دانش مرتبـط با شـهر بتوانـد رویکـردی جامع تـر را در پیش گرفتـه و مطالعـات در ایـن زمینه را بـه نتایج مفیدتری

گرداند. منجـر منابع و ماخذ

۱. آلتمـن، ایرویـن )۱۳۹۰(، محیـط و رفتـار اجتماعی: خلـوت، فضـای شـخصی، قلمـرو، ازدحـام، ترجمه علی

نمازیان، تهران: انتشـارات دانشـگاه شـهید بهشـتی.

ها از جمعیتی ای از مشاهدههای مشاهده شده است. در حالتی که بتوان فرض کرد مجموعهتقریبی، توزیع تجربی دادهسازی شود که هرکدام تواند با ساخت تعدادی بازنمونه پیادهمی شده است، بوت استرپینگطور مساوی توزیعمستقل و به

های مربوطه، های اصلی هستند. در خروجیهایی تصادفی با جایگذاری از مجموعه دادهها درواقع نمونهاز این بازنمونهشده در یفکه سطح خطای تعروجود دارد. ازآنجایی t-valueشده آماره های استخراجضریب مسیر به همراه نمره

در نهایت بررسی صحت و دهنده پذیرش فرضیه است.نشان 96/1باالتر از t-valueاست، نمرات مقدار 0.05تحقیقات و ضرایب مسیر در 2شماره ها با توجه به ساختار پیشنهادی نیازمند تمرکز بر سطوح معناداری در نمودار دقت فرضیه

آورده شده است. 9شماره بوده که نتایج آن در جدول 3شماره نمودار

PLSنتایج آزمون فرضیه ها بر مبنای ضرایب مسیر در روش . 9جدول

اها را در سطح تمامی فرضیه توان، میباشدمی 96/1تمامی متغیرها باالتر از بدین ترتیب با توجه به آنکه سطوح معناداری

اند دست آمده به 3/0تر از باال آنها درصد تایید شده دانست. در این میان با تاکید بر ضرایب مسیر که تمامی 95اطمینان ها به کمک مدل یههای نهایی از فرآیند آزمون فرضایج و تحلیلنمایشگر نت 10شماره نیز قابل توجیه است. جدول

باشد. می (PLS)و روش کمترین مربعات (SEM)معادالت ساختاری

هاآزمون فرضیه نتایج و تحلیل های نهایی .10جدول ااا

ااج(اآزه نان یتا مازش

پس از آزمون فرضیه (PLS) جزئی از جمله روش کمترین مربعات (SEM) به طور کلی در مدل معادالت ساختاریاری ارزیابی شود. کیفیت مدل ساختاری به معنای آن است که آیا متغیرهای بهتر است تا کیفیت مدل درونی یا ساخت

اعتبار »زا( را دارند یا خیر؟ در این ارتباط از شاخص بینی متغیرهای وابسته )درونزا( توانایی پیشمستقل )برونبه عنوان FGOو شاخص (2R)، واریانس تبیین شده2شاخص اعتبار اشتراک، 1گیسر-یا ضریب استون 1«افزونگی

شود. اده میهای نکویی برازش و قدرت مدل ساختاری استفآزمون 1 Cross Validated Redundancy (CV red.)

-tدارفا)عدداهعنت هس مvalue)

ضمیبا اه غ م ازاه غ م هس م

0.516 3.403 الگوهای رفتاری معنای فضای شهریا0.419ا2.405 الگوهای رفتاری عملکرد فضای شهریا0.668ا6.085 ی رفتاریالگوها شکل فضای شهری

ا0.607ا8.725 فضای جنسیتی الگوهای رفتاری

سطحاثیی د نن ج اآزه اامض قابل قبول تایید یک قابل قبول تایید دو بسیار مطلوب تایید سه بسیار مطلوب تایید چهار

ها از جمعیتی ای از مشاهدههای مشاهده شده است. در حالتی که بتوان فرض کرد مجموعهتقریبی، توزیع تجربی دادهسازی شود که هرکدام تواند با ساخت تعدادی بازنمونه پیادهمی شده است، بوت استرپینگطور مساوی توزیعمستقل و به

های مربوطه، های اصلی هستند. در خروجیهایی تصادفی با جایگذاری از مجموعه دادهها درواقع نمونهاز این بازنمونهشده در یفکه سطح خطای تعروجود دارد. ازآنجایی t-valueشده آماره های استخراجضریب مسیر به همراه نمره

در نهایت بررسی صحت و دهنده پذیرش فرضیه است.نشان 96/1باالتر از t-valueاست، نمرات مقدار 0.05تحقیقات و ضرایب مسیر در 2شماره ها با توجه به ساختار پیشنهادی نیازمند تمرکز بر سطوح معناداری در نمودار دقت فرضیه

آورده شده است. 9شماره بوده که نتایج آن در جدول 3شماره نمودار

PLSنتایج آزمون فرضیه ها بر مبنای ضرایب مسیر در روش . 9جدول

اها را در سطح تمامی فرضیه توان، میباشدمی 96/1تمامی متغیرها باالتر از بدین ترتیب با توجه به آنکه سطوح معناداری

اند دست آمده به 3/0تر از باال آنها درصد تایید شده دانست. در این میان با تاکید بر ضرایب مسیر که تمامی 95اطمینان ها به کمک مدل یههای نهایی از فرآیند آزمون فرضایج و تحلیلنمایشگر نت 10شماره نیز قابل توجیه است. جدول

باشد. می (PLS)و روش کمترین مربعات (SEM)معادالت ساختاری

هاآزمون فرضیه نتایج و تحلیل های نهایی .10جدول ااا

ااج(اآزه نان یتا مازش

پس از آزمون فرضیه (PLS) جزئی از جمله روش کمترین مربعات (SEM) به طور کلی در مدل معادالت ساختاریاری ارزیابی شود. کیفیت مدل ساختاری به معنای آن است که آیا متغیرهای بهتر است تا کیفیت مدل درونی یا ساخت

اعتبار »زا( را دارند یا خیر؟ در این ارتباط از شاخص بینی متغیرهای وابسته )درونزا( توانایی پیشمستقل )برونبه عنوان FGOو شاخص (2R)، واریانس تبیین شده2شاخص اعتبار اشتراک، 1گیسر-یا ضریب استون 1«افزونگی

شود. اده میهای نکویی برازش و قدرت مدل ساختاری استفآزمون 1 Cross Validated Redundancy (CV red.)

-tدارفا)عدداهعنت هس مvalue)

ضمیبا اه غ م ازاه غ م هس م

0.516 3.403 الگوهای رفتاری معنای فضای شهریا0.419ا2.405 الگوهای رفتاری عملکرد فضای شهریا0.668ا6.085 ی رفتاریالگوها شکل فضای شهری

ا0.607ا8.725 فضای جنسیتی الگوهای رفتاری

سطحاثیی د نن ج اآزه اامض قابل قبول تایید یک قابل قبول تایید دو بسیار مطلوب تایید سه بسیار مطلوب تایید چهار

PLS جدول 9. نتايج آزمون فرضیه ها بر مبنای ضرايب مسیر در روش

جدول 10. نتايج و تحلیل های نهايی آزمون فرضیه ها

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

۲. پاکـزاد، جهانشـاه )۱۳8۹(، مبانـی نظـری و فرآینـد طراحـی شـهری، تهران: انتشـارات شـهیدی.

۳. پاکـزاد، جهانشـاه و بـزرگ، حمیـده )۱۳۹۱(، الفبای روان شناسـی محیط بـرای طراحـان، تهران: انتشـارات

آرمانشهر.نظریـه و شـهر فضـا، ،)۱۳88( فـرن ۴. تانکیـس، اجتماعـی: مناسـبات اجتماعـی و شـکل های شـهری، ترجمـه حمیدرضـا پارسـی و آرزو افالطونـی، تهـران:

تهـران. دانشـگاه انتشـارات 5. حبیـب، فرح )۱۳85(، کند و کاوی در معنای شـکل

شـهر، نشریه هنرهای زیبا، شـماره ۲5، 5-۱۴.۶. --- )۱۳87(، جـزوه درس شکل شناسـی شـهری، دانشـکده هنـر و معمـاری دانشـگاه آزاداسـالمی واحـد

علـوم و تحقیقـات. 7. --- )۱۳۹۰(، نقـش شـکل شـهر در کاهش خطرات

ناشـی از زلزله، تهـران: مولف.8. رسـتمی، رضـا، اکبـری، پیمـان، ویسـمرادی، اکبر و محمـدی نجف آبـادی، عبدالمجیـد )۱۳۹۴(، تحلیـل نقـش واسـطه ای رضایـت شـغلی و تعهـد سـازمانی در رابطـه بیـن بازاریابـی داخلی و مشـتری گرایی کارکنان )مطالعه موردی شـرکت-های پخـش دارویی و غذایی(،

مدیریـت بازاریابی، شـماره ۲۶، ۱۳۹-58.۹. رضـوان، شـفیق )۱۳75(، رفتـار و مدیریـت، تهـران:

انتشـارات علمی دانشـگاه آزاد اسـالمی. شـهر ۲ منطقـه شـهرداری ۱۰. سـایت .)tehran.ir.www.region۲( تهـران)۱۳۹۴/۱۰/۱۶(

۱۱. سـتارزاده، داریـوش، نقـی زاده، محمـد و حبیـب، فـرح )۱۳87(، فضـای شـهری، اندیشـه ای اجتماعـی، علـوم و تکنولـوژی محیط زیسـت، )۴( ۱۲، ۱7۳-8۳.

۱۲. عرشـی ها، مریـم و مدیـری، آتوسـا )۱۳۹۰(، تاثیر فضاهـای جنسـیتی شـده بـر احسـاس امنیـت زنـان، نمونه هـای مـوردی میـدان مـادر و میـدان راه آهـن، فصلنامـه پژوهـش اجتماعی، سـال چهارم، شـماره ۱۳،

.۱۱۹-۴۲۱۳. کارمونـا، ماتیـو، هیـت، تیـم، اک، تنـر و تیسـدل، فضاهـای عمومـی، مکان هـای ،)۱۳88( اسـتیون

شـهری، ترجمـه فریبـا قرائـی، مهشـید شـکوهی، زهرا اهـری و اسـماعیل صالحـی، تهران: انتشـارات دانشـگاه

. هنر۱۴. گهـل، یـان )۱۳۹۲(، شـهر انسـانی، ترجمـه علـی

غفـاری و لیـال غفـاری، تهـران: موسسـه علـم معمـار.۱5. لنـگ، جـان )۱۳۹۱(، آفرینـش نظریـه معمـاری، نقـش علـوم رفتاری در طراحی محیـط، ترجمه علیرضا

عینی فـر، تهـران: انتشـارات دانشـگاه تهران.۱۶. لینـچ، کویـن )۱۳۹۱(، تئـوری شـکل خوب شـهر، ترجمـه منوچهـر مزینـی، تهـران: انتشـارات دانشـگاه

تهران.منظـر درس جـزوه ،)۱۳87( امیـر ۱7. منصـوری،

تهـران. دانشـگاه شـهری، ۱8. مهندسـین مشـاور سـراوند )۱۳8۴(، طرح تفصیلی معمـاری و شهرسـازی معاونـت تهـران، ۲ منطقـه

شـهرداری تهـران.شـهری: لبه هـای ،)۱۳8۹( سـمانه ۱۹. یاراحمـدی، بررسـی نقش لبه هـا در تحقـق اهداف منظـر، ماهنامه

منظـر، شـماره ۱۱، 8-۳۰.20. Altman, I. & Low, S. (1992), Place Attachment,

New York- Plenum.

21. Agnew, J. A. (1987), Place and Politics- The Geo-

graphical Mediation of State and Society. Boston-

Allen & Unwin.

22. Agnew, J. A. & Duncan, J. S. (1989), Introduction.

In J. A. Agnew & J. S. Duncan, (Eds.), The Power

of Place- Bringing Together Geographical and So-

ciological Imaginations. Boston- Unwin Hyman,

pp.8-1.

23. Arnheim, R. (1968) Gestalt psychology and artis-

tic form, in L. L. Whyte (Editor) Aspects of Form,

Lund Humphries, London, pp. 196-208.

24. Bacon, E. (1974), Design of Cities, London:

Thames & Hudson.

25. Bramely, Glen &Kirk, Karryn (2005), Does plan-

ning make a difference to urban form? Recent evi-

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

dence from Central Scotland,”Journal of Environ-

ment and Planning. Vol.37. pp 355-378.

26. Canter, D. (1977), The Psychology of Place, the

Architectural Press, London.

27. Carmona, M., Hrath, T. Taner, O. & Steven, S.

(2003), Public Places Urban Spaces; The Dimen-

sions of Urban Design, Axford Press. Axford.

28. Choua, S. W. and Chen, P. Y. (2009). The Influ-

ence of Individual Differences on Continuance In-

tentions of Enterprise Resource Planning (ERP).

International Journal of Human Computer Studies,

67 (6), pp. 484–496.

29. Clifton, K. et al (2008), Quantitative analysis of

urban form: A multidisciplinary review, Journal of

Urbanism. Vol.1, No.1, March 2008, pp 17-45.

30. Cooper-Marcus, C. & Sarkissian, W. (1986),

Housing As if People Mattered, Berkeley: University

of Californian press.

31. Cowan, Robert (2005),The Dictionary of Urban-

ism. Streetwise Press. London.

32. Fornell, C. and Larcker, D. (1981). Evaluating

Structural Equation Models with Unobservable

Variables and Measurement Error. Journal of Mar-

keting Research,  18  (1),  pp.  39−50.

33. Gehl, I. (1987), Life between buildings, translated

by J. Koch, New York.

34. Gehl, I., Kaefer, L.J. & Reigstad, S. (2006), Close

encounters with buildings, URBAN DESIGN Inter-

national,11, 29–47.

35. Greaney, D. (2016), Visualising the design of

conditions for urban social sustainability, Ambiances

[Online], Experiential Simulation, Online since 10

September 2015, connection on 30 September 2016.

URL : http://ambiances.revues.org/618.

36. Gieryn, Thomas F. (2000), A Space For Place in

Sciology, Annu. Rev. Sociol, 96–26-463.

37. Gustafson, P. (2010), International Migration and

National Belonging inthe Swedish Debate on Dual

Citizenship, Acta Sociologica, Vol. 48,No. 1 (Mar.,

2005), pp. 5-19.

38. Jacobs, Jane (1960), The Death and Life of the

Great American Cities, London, Jonathan Cape.

39. Lang, J. (1987), Creating Architectural Theory,

van Nostrand Reinhold, New York.

40. Lokaitou-Sideris, A. and Banerjee, T; (2006),

Urban Design Downtown: Poetics and Politics of

Form; University of California Press.

41. Lynch, Kevin (1984), City Design and City Ap-

pearance. Principles and Practice of Urban Planning.

ed. William I. Goodman and Eric C. Freund. Wash-

ington: International City Manager’s Association.

42. Maller, Alexander (1998), Emerging Urban Form

Types in a City of American Middle Wes, Urban De-

sign, Vol.3, No. 2, 137 -49.

43. Manzo, Lynne C. (2005), For better or worse- Ex-

ploring multiple dimensions of place meaning, Envi-

ronmental Psychology 25, p 86–67.

44. Perin, C. (1970), With man in mind, Cambridge,

Mass.: MIT press.

45. Project of Public Space (PPS) (2001), How To

Turn a Place Around: A Handbook for Creating

Successful Public Spaces, Project For Public Spaces,

Inc., NewYork.

46. Rapaport, A. (1990), The meaning of the built en-

vironment- a nonverbal communication approach,

the University of Arizona Press, Tucson.

47. Relph, E. (1976/2008), Place and placelessness

(2008 edition includes new introduction). London:

Pion.

48. Rendell, J. (2006), Introduction: Gender, Space, in

Gender space architecture an interdisciplinary intro-

duction, London and New York: Routledge.

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017

49. Salingaros, N. (1999), Urban space and its infor-

mation field, Journal of  Urban Design, Vol. (4), 29- 

49.

50. Sennett, R. (2006), The Open City: Towards an

Urban Age, Seventh and final edition  in  the series 

of Urban Age newspapers [online]. Available online

at: http://v0.urbanage.net/0_downloads/UA_Sum-

mit_Berlin_Newspaper.pdf (consulted on Novem-

ber 29, 2011).

51. Trieb, M. (1974), Stadtgestaltung – Theorie und

Praxis (Urban City Design - Theory and Praxis),

Düsseldorf: Bertelsmann.

52. Van der Klis, M. & Karsten, L. (2009), Commut-

ing partners, dual residences and the meaning of

home. Journal of Environmental Psychology, Vol.

29, Issue 2, p.p. 235-45.

53. Venturi, R. (1966), Complexity and Contradiction

in Architecture, NewYork: The Museum of Modern

Art.

54. Whitehand, J.W.R. (1992), The making of the ur-

ban landscape, Oxford: Blackwell.

55. Whyte, W.H. (1980), The Social Life of Small Ur-

ban Spaces, Washington DC: Conservation Founda-

tion.

Dow

nloa

ded

from

ijur

m.im

o.or

g.ir

at 2

0:39

IRS

T o

n S

atur

day

Feb

ruar

y 18

th 2

017