POLSKA

ZABYTKI Z LISTY UNESCO

Stare Miasto w Krakowie

STARE MIASTO w Krakowie tozabytkowy zespół architektonicznyo średniowiecznym układzie.Kościoły: romański (Św. Andrzeja,XI w.), gotycki (Mariacki, XIII–XIVw.), barokowy (Św. Piotra i Pawła,XVI/XVII w.); mury miejskie (XIII–XIV w.) z Bramą Floriańskąi Barbakanem, wieża ratuszowa(XIV–XVI w.), Sukiennice (XIV w.).

Kościół archiprezbiterialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej

Marii Panny w Krakowie

Stare Miasto w Warszawie

STARE i NOWE MIASTOw Warszawie to zabytkowyzespół architektonicznyo średniowiecznym układzie.Zburzone prawie całkowicieZburzone prawie całkowiciew 1944r., zrekonstruowanem.in. gotycka katedra Św.Jana (XIV, XVIII, XIX w.);mury miejskie (XIV, XV–XVIw.) i Barbakan (XVI w.);kamienice (XV–XVIII w.).Łazienki Królewskie w

Warszawie

Stare Miasto w ZamościuStare miasto w Zamo ściu nazywane perłą renesansueuropejskiego.

Zamość powstał w ostatniej ćwierci XVI w. na miejscu wsiSkokówki z woli Jana Zamoyskiego. Różnymi metodami skupiłw swoim ręku kilkaset wsi od Wisły po Bug (ponad 600 tysięcyw swoim ręku kilkaset wsi od Wisły po Bug (ponad 600 tysięcyhektarów). Z nowego miasta, Zamościa, pragnął uczynić stolicętego państwa. Rolę katedry pełniła kolegiata Św. TomaszaApostoła. Prestiż ordynacji i rodu podnosiła, utworzona w 1595 r.,Akademia Zamojska — druga wyższa szkoła w całej Koronie.

Zamość pozostawał w rękach Zamoyskich do 1821 r. Poodkupieniu przez władze Królestwa Polskiego miasto przybrałouproszczony, klasycystyczny kostium.

Stare Miasto w Zamościu

Prace przy wytyczaniu miastai budowie gmachów oraznowoczesnych umocnień ruszyływ 1580 r. Zamość, rozplanowanyprzez włoskiego architekta BernardoMorando według nowożytnych ideiMorando według nowożytnych ideimiasta idealnego (città-ideale), stał sięjednym z najlepszych dziełrenesansowej urbanistykieuropejskiej. Życie ekonomicznekoncentrowało się na wielkim rynku,z ratuszem stojącym w jednejz pierzei oraz placu solnymi węglowym. Podcieniowe kamienicezdobiły pierwotnie postrzępione attyki.

Zespół miejski w Zamościu

Białowieski Park Narodowy

BIAŁOWIESKI PARK NARODOWY od1921 teren chroniony, od 1932 rezerwat(pow. 4693 ha), od 1947 zatwierdzonyjako Białowieski Park Narodowy(najstarszy w Polsce) o pow. 10 502 ha(VI 1998). Obejmuje tereny Puszczy(VI 1998). Obejmuje tereny PuszczyBiałowieskiej, w tym — ścisły rezerwatprzyrody (89,3%), Ośr. HodowliRzadkich Zwierząt, Rezerwat PokazowyZwierząt Puszczańskich i ParkPałacowy. W szacie roślinnej wyróżniasię ok. 25 zespołów (10 leśnych)przeważają grądy, są też łęgi, olsy,łozowiska oraz bory: mieszane,sosnowe, świerkowe i bagienne.

Żubry w Białowieskim Parku Narodowym

Białowieski Park Narodowy

W Białowieskim Parku Narodowymwystępuje ok. 800 gat. roślinnaczyniowych, ponad 200 gat. mszakówi porostów i ok. 1000 gat. grzybów,z rzadkich roślin — obuwik, pełnikeuropejski, kosaciec syberyjski, arnikaeuropejski, kosaciec syberyjski, arnikagórska, turówka wonna. W faunie (11 000gat.) występują 62 gat. ssaków i ponad 200gat. Ptaków. Z osobliwości — żubr, konikleśny, łoś, bóbr europejski, bocian czarny,orzeł bielik, orlik krzykliwy W 1977Białowieski Park Narodowy został uznanyprzez UNESCO za rezerwat biosfery.Wpisany na Listę Świat. Dziedzictwa Kult.i Przyrody UNESCO, uhonorowanyDyplomem Europy.

Żubry w Białowieskim Parku Narodowym

Zamek Krzyżacki w Malborku

W wyniku wojny trzynastoletniej w 1454–66 Malbork znalazł się

w rękach polskich, a na zamku aż do I rozbioru rezydowali

królewscy starostowie. Zaborca pruski rozpoczął rozbiórkę pruski rozpoczął rozbiórkę murów, przerwaną dopiero

w epoce romantyzmu. Aż do wybuchu II wojny światowej trwały prace zmierzające do

przywrócenia zamkowi dawnego kształtu. Dzieło to po

zniszczeniach wojennych jest kontynuowane po dzisiaj. Zamek w Malborku

Zamek Krzyżacki w Malborku

Największa gotycka ceglana twierdza w Europie, dawna rezydencja wielkichmistrzów krzyżackich. Blisko pół wieku po przybyciu w dorzecze dolnej Wisły ZakonPanny Marii rozpoczął wznoszenie nad brzegiem Nogatu, w miejsce pomorskiegogrodu Zantyr, potężnego założenia obronnego, które rozwinęło się w największyzespół ceglany w Europie. Najstarszą część zamku stanowi Wysoki Zamek.W 1309 r. Siegfried von Feuchtwagen przeniósł swoją siedzibę z Wenecji doMalborka.Po przybyciu władz z zakonu przebudowano dotychczasowe przedzamcze —Po przybyciu władz z zakonu przebudowano dotychczasowe przedzamcze —wzniesiono tu Zamek Średni. Składają się na nią trzy skrzydła: wschodnie(pomieszczenia gościnne), północne (infimeria, wielka komturia), zachodnie (WielkiRefektarz). W przekształconym Wysokim Zamku powstał kościół NajświętszejPanny Marii. Pod jego prezbiterium znajduje się kaplica Św. Anny. Szczególniepięknie opracowano elewacje od strony Nogatu — wielkie okna i wysmukłekolumienki nadają jej lekkość, niezwykłą w średniowiecznej twierdzy. Z wnętrz urodąwyróżniają się dwa refektarze — letni i zimowy ze sklepieniami palmowymi. Obazamki połączono systemem podwójnych murów obronnych z kilkudziesięciomawieżami i basztami Zamku Niskiego, przeznaczonego przede wszystkim na celegospodarcze oraz mieszkania dla służby żołnierzy.

Kościół Pokoju w Świdnicy

Najwspanialszy na ziemiach polskich przykład oddziaływaniakatolickiego baroku na sztukę protestancką.

W zawartym w 1648 pokoju westfalskim, kończącym wojnętrzydziestoletnią, zawarowano ograniczoną wolność kultukatolikom, luteranom i kalwinistom. W zgodzie z tymipostanowieniami w trzech księstwach śląskich, rządzonych przezpostanowieniami w trzech księstwach śląskich, rządzonych przezkatolickich Habsburgów, władze zgodziły się na wystawienie pojednym kościele luterańskim. Zgodę tę opatrzono surowymiwarunkami — budowle miały powstać poza murami miejskimi,z nietrwałego materiału (tzw. mur pruski), bez wież i ozdób.W latach 50. XVII w. architekt Albrecht von Säbisch wystawiłw Głogowie, Jaworze i Świdnicy trzy świątynie zwane kościołamiPokoju. Zachowały się z nich dwie, trzecia, głogowska, uległazniszczeniu.

Kościół Pokoju w Świdnicy

Budowla ze Świdnicy (1656–58),wzniesiona stosownie do narzuconychobostrzeń, zachwyca przede wszystkimoryginalnym rozwiązaniem wnętrza,mogącego pomieścić 7000 wiernych,zjeżdżających z całego księstwa, z czegozjeżdżających z całego księstwa, z czegoaż 3000 na miejscach siedzących —w nawie i na kilku kondygnacjachbalkonów. Z Säbischem współpracowalicieśle: Andrzej Gamper, Kasper Königeri Hans Zöllner. Świątynię przyozdobionopolichromią, wyposażono w bogatorzeźbioną ambonę i prospekt organowy.Własną loże ufundowali najbogatsiz parafian, panowie z pobliskiego Książa,hrabiowie Hochberg.

Kościół Pokoju w Świdnicy

Kopalnia soli w WieliczceOgromnej wartości zabytek górniczy, najstarszy

czynny tego typu obiekt w Europie. Choć najstarsze znane ślady eksploatacji

podkrakowskich złóż datowane są na 3000 lat p.n.e., to za tradycyjną datę powstania żup

wielickich uważa się połowę XIII w. — czasy księcia krakowsko-sandomierskiego Bolesława Wstydliwego i jego węgierskiej małżonki Kingi (Kunegundy, beatyfikowanej w XVII w.), wtedy (Kunegundy, beatyfikowanej w XVII w.), wtedy to bowiem władca uregulował przepisy w tym

zakresie. Wydobycie soli stanowiło tzw. regale czyli było objęte monopolem książęcym, ale

kolejni Piastowie uszczuplali je na rzecz możnych. W 1278 r. pozyskanie cennej

kopaliny zajmowało się wyłącznie przedsiębiorstwo monarsze — żupy. Funkcję żupnika krakowskiego, nadzorującego kopalnie

w Wieliczce i Bochni, uważano z najbardziej lukratywne stanowisko w państwie.

I niejednokrotnie stawało się zaczątkiem wielkiej fortuny (Bonerowie, Lubomirscy).

Wnętrze kopalni soli w Wieliczce

Kopalnia soli w WieliczceCzynna nieprzerwanie przez siedem wieków kopalnia wielick astała si ę nie tylko bezcennym pomnikiem techniki, ale tak żezabytkiem sztuki, bowiem liczne komory i sale kopalniane zo staływspaniale udekorowane. W tzw. szybie Daniłowicza mie ści si ęMuzeum Żup Krakowskich . W komorach, galeriach i łączących jeMuzeum Żup Krakowskich . W komorach, galeriach i łączących jekorytarzach wykuto w soli pos ągi świętych i innych postaci.Najbardziej znane sale to kaplice bł. Kingi i Św. Antoniego (obiez XVII w.). Dzieło ludzkie wzbogacaj ą naturalne Groty Kryształowe— pró żnie o ścianach pokrytych kryształami soli.

Kopalnia w Wieliczce od kilku stuleci zyskała sław ę wielkiejatrakcji turystycznej i od czasów o świecenia przybywali tu liczniesłynni ludzie (Fryderyk Chopin, Johann Wolfgang Goethe).

HACZÓW i LIPNICA MUROWANA

LIPNICA MUROWANA,LIPNICA MUROWANA,LIPNICA MUROWANA,LIPNICA MUROWANA, wieś gminna w woj. małopol. (powiat bocheński), na

Pogórzu Wiśnickim, nad

HACZÓW,HACZÓW,HACZÓW,HACZÓW, wieś gminna w woj. podkarpackim (powiat

brzozowski), w Kotlinie Jasielsko-Krośn., nad Wisłokiem. — 3,3

tys. mieszk. (1998); zakład Pogórzu Wiśnickim, nad Uszwicą (pr. dopływ Wisły).

— 690 mieszk. (1998); prawa miejskie 1326–1880. Drewn. późnogot. kościół cmentarny (koniec XV w.) z 3 późnogot.

tryptykami i polichromią z kilku epok.

tys. mieszk. (1998); zakład odzież., cegielnia; późnogot.

drewn. kościół z 4. ćwierci XIV w. (rozbud. po 1624, przebud. 2.

poł. XVIII w.), z późnogot. polichromią z 1494 i pocz.

XVI w.; barok. dwór z 2. poł. XVIII w. (przebud.); punkt

muzealny w kościele.

Kościół parafialny pw. Św. Michała w D ębnie Podhala ńskim

Zabytek gotyckiej architekturydrewnianej, z cenną polichromiąpatronową wnętrza.

W dolinie Dunajca na PodhaluW dolinie Dunajca na Podhaluprzetrwało kilka bardzo cennychdrewnianych świątyń wiejskich,wzniesionych prawdopodobniew drugiej połowie XV w. Znajdująsię one w Łopusznej, Harklowej,Grywałdzie. Najbardziej jednakznany jest kościółek w DębniePodhalańskim. Ta niewielkabudowla, wystawionaz modrzewiowego.

Kościół parafialny pw. Św. Michała w Dębnie Podhala ńskim

PREZENTACJE :

„ZABYTKI Z LISTY UNESCO”

PRZYGOTOWAŁA:

WERONIKA GAWRYCH