Shkup, 8 nëntor - Maqedonia nuk mbronmjaftueshëm ambientit e saj të mjedisit.Bile te ne më shumë grumbullohen ta-time të dedikuara për mjedisin jetësor,se sa që investohet në mbrojtjen e saj.Sipas të dhënave të Entit të Statistikëssë Maqedonisë, në vitin 2015, në shtet

janë paguar tatime të lidhura me mjedi-sin jetësor në vlerë prej105.274.000.000 denarë, apo 161 mi-lionë euro, ndërsa një vit më vonë, përharxhimet e mbrojtjes së mjedisit, ështëharxhuar një shumë modeste prej9.778.945.000 denarë. Kjo na tregon se

vetëm dhjetë për qind e mjeteve tëgrumbulluara nga tatimet e ambientijetësor, orientohen për investimet nëmbrojtjen e tij. Nga ana tjetër, aktivistëtekologjik kërkojnë që në Maqedoni tëndahen së paku një për qind ngaProdhimi i Brendshëm...

Shumë paguhet, pak investohet

Faqe 4

ww

w.k

oh

a.m

k

E p ë r d i t s h m e i n f o r m a t i v e

Koha15 DENViti XI • Numri 3217 • E enjte 9 nëntor 2017� FAQE 16

BE mund tëshpërbëhet,thotë UshtriaGjermane

"Rruga eShpejtë" dhe12 kilometrate shqiptarëve

Jo më larg se një muaj dotë fillohet me ndërtimin enjë rruge të re, rrugë tëcilën ministri i Trans-portit, Goran Sugravskika zgjedhur të quajë"Rruga e shpejtë" ngaShtipi në Radovish, apo23.5 kilometra e gjatë.Investimi në total do tëjetë gjithsej 28 milionëeuro, mjete...

Lamtumira e lajmëruarnë heshtje

Të dënuaritqë nuk i vuajtëndënimet

FAQE

18FAQE 2

Ndryshe nga ASH, që thotë se deri në fundjavë pritet takimi, nga LSDM nuk ka përgjigje se a do të ketë dhe kur do të

ketë takim mes Zaevit dhe Selës. Madje, në Qeveri thonë se nuk është e sigurt se ministri i Shëndetësisë, pas zgjedhjet

së ish-ministrit Arben Taravari kryetar i Gostivarit, do t'i takojë Aleancës për Shqiptarët

Plotësim aporikonstruim

Shumica parlamentare drejt zgjerimit të saj

� FAQE 3

Shkup, 8 nëntor - Skandali nëedicionin e sivjetshëm të Festi-valit të Teatrit Shqiptar të Di-brës u platit në heshtje, membylljen e detyruar dy ditë për-para përfundimit e të ftuar qëçdo ditë udhëtonin në relacioninDibër-Veleshtë -Dibër. As ko-muna, e cila refuzoi të përm-bushte detyrimin financiar kun-

drejt këtij manifestimi, e as Min-istria e Kulturës, e cila nuk den-joi të merrte parasysh kërkesënpër rishikimin e buxhetit që iakordon këtij projekti me interesnacional, nuk reaguan në kohëpër të shmangur dështimin enjë prej manifestimeve më tradi-cionale të kulturës shqiptare,por as për të marrë pjesën e

përgjegjësisë. Janë vetëm 500mijë denarë shuma e cila çdovit ndahet nga Ministria e Kul-turës, ndërsa komuna zakon-isht po ashtu ndan një pjesënga buxheti (350 mijë denarë),gjë që këtë vit nuk e bëri. Drej-tori i Festivalit, Ylber Nuredini,pohon se ky ka qenë një edi-cioneve që u...

Festivali i Dibrës në buzë të greminës

� FAQE 6

"Bonnie &Clyde",

legjendavazhdon

Kërkohen7000 punë-torë krahu

1.5 vjet burg për

Grujoskin!

FAQE

4

FAQE

5

Zaevi nën kërcënim

për atentat

FAQE

3

FAQE

2

Emrit i ofrohet fundi

� EDITORIAL

RAJON�

FAQE 14

FAQE 15

GLOBI�

KULTUR�

2KohaE ENJTE9 NËNTOR |2017|

Zyrtarë të lartë të ASH-së thonë se mbeten në qëndrimin zyrtar që të vazhdojë të jetëpjesë e Qeverisë, kjo për shkakun se dëshiron të kontribuojë në realizmin e agjendësreformatore të Qeverisë Aktuale

Vedat MEMEDALIU

Jo më larg se një muaj do të fillohet mendërtimin e një rruge të re, rrugë të cilënministri i Transportit, Goran Sugravski kazgjedhur të quajë "Rruga e shpejtë" nga Shtipinë Radovish, apo 23.5 kilometra e gjatë. In-vestimi në total do të jetë gjithsej 28 milionëeuro, mjete këto të siguruara tashmë ngaBanka Evropiane për Rindërtim dhe Zhvil-lim. Kjo "Rrugë e Shpejtë", ku vozitja maksi-male do të jetë 110 km/h, do të ketë trasekomplet të re - nga vendi i quajtur Sofilarë, dotë vazhdojë nëpërmjet qytetit të Shtipit dhe dotë përfundojë në Buçim, fshati i fundit iRadovishit. Tashmë, siç ka thënë ministriSugarevski, marrëveshja për ndërtim ështëfirmosur, ndërsa po ashtu 3 milionë euro dotë investohen edhe për rrugën aktuale Shtip-Radovish, e që ministri e quan "Rruga eVjetër". Deri këtu është në rregull, po të moskemi parasysh talljen që bëhet prej 10 viteshme 12.5 kilometrat e rrugës Shkup-Bllacë epër të cilën, assesi të përfundojnë "procedu-rat" e tenderëve fiktiv ndërkombëtar.

Ka qenë viti 2006 kur për herë të parë upërmend shndërrimi në autostradë i rrugësShkup-Bllacë, për t'u përsëritur vit pas vitipremtimi se, në Buxhetin e ardhshëm, kjorrugë do të realizohet me financim të plotënëse nuk paraqitet asnjë i interesuar nëthirrjen për partneritet privato-publik. Mepesë ministra të Ekonomisë, katër-pesëzëvendësministra të Transportit, me tre-katërzëvendëskryeministra... forca e shqiptarëveshihet pikërisht në këto 12.5 kilometra. Tani,në fund të këtij viti,zyrtarisht thonë se Qeve-ria po kërkon mjete që të përfundojnë "hulum-timet e nevojshme gjeodezike dhe mekanike,si dhe për projektin bazë, studim me vlerësimtë ndikimit të mjedisit jetësor dhe për doku-mentacion të tenderit".

Dhe, dhjetë vjet kanë kaluar nga 2006-akur patën nisë procedurat e tenderimit përndërtimin e kësaj rruge. Qeveria aktuale- re-formatorja, tashmë e ka ndarë mendjen për 3milionë euro për rikonstruimin e kësaj rruge.Për rikonstruim dhe jo shndërrimin e saj nëautostradë. Kjo, me fjalë tjera tregon se, edhenë dy-tre vitet e ardhshme, pas "rikonstruim-it", nuk do të ketë nevojë të vazhdojnë proce-durat ndërkombëtare dhe aq më pak nuk doketë nevojë për buxhet për këtë rrugë. Sepse3 milionë mjaftojnë.

Ani se me buxhet shteti, në mot do të in-vestohen 5 milionë euro në rrugën Katllanovë-Petrovec, 6 milionë euro për ripërtëritje të 18kilometrave nga rruga Probishtip - Krupishtë,4 milionë euro për aksin rrugor Hanet eMavrovës-Zhirovnicë, 3 milionë euro përrrugën Krivogashtan-Krushevë, 3 milionëeuro për rindërtimin e rrugës Kriva Pallankë-Rankovce, 3.5 milionë euro për rindërtimin errugës Kumanovë-Sveti Nikollë, po aq edhepër rrugën Krushevë-Demir Hisar dhe Ku-manovë-Veles... Ose gjithsej në mot do tërregullohen e ndërtohen 420 kilometra rrugëqë, siç ka thënë ministri Sugarevski, Bux-hetit të shtetit do t'i kushtojnë 86 milionëeuro.

Dhe, të jeni të sigurt: "Rruga e Shpejtë" eSugarevskit, do të ketë përfunduar, ndërsarruga Shkup-Bllacë akoma do të jetë në prit-je të partnerit privat, sepse ai publik veçmëështë në pritje që 10 vite.

"Rruga e Shpejtë"dhe 12 kilometrat e shqiptarëve Përkundër paralajmërimeve, rruga Shkup-Bllacëdo të presë ditë më të mira. Këtë herë para sajdoli “Rruga e Shpejtë” nga Shtipi në Radovish,apo 23.5 kilometra e gjatë që do të kushtojnëplotë 28 milionë euro

Fatos RUSHITI

Shkup, 8 nëntor - Pasmbarimit të zgjedhjevelokale, në të cilat BDI dheLSDM ishin në koalicionparazgjedhor ndërsa part-

neri i tyre qeveritar -Aleanca për Shqiptarëtishte në koalicion përrrethin e dytë zgjedhor mepartinë opozitare - Lëviz-jen BESA, në opinion janëhapur dilemat lidhur mepozicionin e partisë sëZiadin Selës në Qeveri. Ngaana tjetër, ditëve të funditjanë shtuar zërat që PDSHe Menduh Thaçit mund tëbëhet pjesë e qeverisë re-formatore. PDSH dhe BDInë rrethin e dytë zgjedhorbashkëpunuan mes vetenë disa komuna, dhe kybashkëpunim ka gjasa tëvazhdohet edhe nëpushtetin qendror mePDSH-në si pjesë e Qev-erisë. Kur jemi tek plotësi-mi i vendeve vakante paszgjedhjeve lokale, dy par-titë më të mëdha të koali-cionit qeveritar - BDI dheLSDM kanë konfirmuarzërat se ka pasur disa

takime mes dy kryetareveAli Ahmeti dhe Zoran Zae-vit. E njëjta gjë nuk kandodhur edhe mes part-nerit tjetër qeveritar -Aleanca për Shqiptarët,kur dhjetë ditë pasmbarimit të rrethit të dytëzgjedhor - ende nuk katakim Sela Zaev ndonësenga ASH thonë se deri nëfundjavë pritet të ndodh kytakim dhe vetëm pas kësaj,do të dihet pozicioni i kësajpartie në Qeveri.

Megjithatë, ndryshenga ASH, që thotë se derinë fundjavë pritet takimi,nga LSDM nuk ka përgjig-je se a do të ketë dhe kurdo të ketë takim mes Zae-vit dhe Selës. Madje, nëQeveri thonë se nuk ështëe sigurt se ministri i Shën-detësisë, pas zgjedhjet sëish-ministrit Arben Tar-avari kryetar i Gostivarit,do t'i takojë Aleancës për

Shqiptarët. "Gjithçka varetse cila parti do të nomino-jë kuadër më kualitativ përministër të Shëndetësisë.Kjo vlen edhe për ministrine Investimeve të Huaja, nëvendin e Ramiz Merkos,kryetarit të ri të Gostivar-it", thonë në Qeveri.

Në këto rrethana, drejtasaj që Qeveria të jetë samë stabile dhe të mund tërealizojë sa më mirë mi-sionin reformues të saj nëshumë sfera - LSDM dheBDI vazhdojnë të jenë tëinteresuara për zgjerimine shumicës parlamentareme futjen e PDSH-së nëQeveri. Por, sipasburimeve partiake, dilemëmbetet nëse kryetari ikësaj partie, MenduhThaçi, do të pranojë të jetëbashkë në Qeveri me ishpartiakun e tij, Ziadin Selakur dihen qëndrimet pub-like të Thaçit kundër Selës.

Shkup, 8 nëntor - Kryemi-nistri Zoran Zaev është nënkërcënim konstant përatentat prej vitit 2015, in-formoi të mërkurën min-istri i Punëve të Brend-

shme, Oliver Spasovski."Deklaratën që e dhakryeministri në Mal të Zikishte të bëjë me reagimine mundësisë për të ndod-hur diçka keq në procesin

e afrimit të Maqedonisëdrejt NATO-s dhe prandajai tha se është i gatshëmpër gjithçka", theksoiSpasovski. Ai sqaroi seMPB dhe shërbimi po

ndërmarrin masa seriozepër mbrojtjen e të gjithëfunksionarëve shtetërorpër të cilët ekziston shkallëe rrezikut për jetën e tyre.Ministri tha se për mo-mentin ndaj kryeminsitritZaev nuk ka kërcënim tëdrejtpërdrejtë të drejtuarnga dikush, për dallim ngaviti 2015 kur kanë paraqi-tur dhe për çka ka marrësigurim. Lidhur me komu-nikatën e publikuar nëredaksinë e gazetës Lajm,në të cilën ishin dërguarkërcënime për sigurinë eMaqedonisë, Byroja përsiguri publike nga MPBkërkoi sigurim të shkresësdhe, sipas policisë, nuk kanevojë për shqetësim sepse

Shumica parlamentare drejt zgjerimit të saj

Plotësim aporikonstruim i Qeverisë

Konfirmon ministri Oliver Spasovski

Zaevi nën kërcënim për atentat prej vitit 2015

Ministri tha se përmomentin ndajkryeminsitrit Zaev nuk kakërcënim të drejtpërdrejtëtë drejtuar nga dikush, përdallim nga viti 2015 kur kanëparaqitur dhe për çka kamarrë sigurim

Ndryshe nga ASH, që thotëse deri në fundjavë pritettakimi, nga LSDM nuk kapërgjigje se a do të ketë dhekur do të ketë takim mesZaevit dhe Selës. Madje, nëQeveri thonë se nuk është esigurt se ministri iShëndetësisë, pas zgjedhjetsë ish-ministrit ArbenTaravari kryetar i Gostivarit,do t'i takojë Aleancës përShqiptarët

Koha

KohaE ENJTE

9 NËNTOR |2017| 3Duke e komentuar deklaratën e zëvendës-ndihmësit sekretarit të shtetit amerikan HojBrajan Ji se zgjidhja e çështjes së kontestit me emrin është deri tani më afër gjetjes sëzgjidhjes, Dimitrov theksoi se ekziston përpjekje që të krijohet një klimë pozitiveAktuale

Ndërkaq, nga ASH thonë sekjo parti ka hisen e vet nëQeveri dhe nuk e pengon ajoqë edhe PDSH të jetë pjesë eQeverisë reformatore. Kohëmë parë, kryetari i ASH-së,Sela gjatë takimit në Tetovëme kryetarin BESËS, BilallKasami theksoi se nuk ështëkundër që edhe PDSH të jetëpjesë e Qeverisë. Edhe nëBDI, funksionarë të saj par-tiak thonë se parimisht siparti janë të interesuar qëshumica parlamentare tëjetë sa më e zgjeruar përf-shirë dhe PDSH-në brendasaj.

“Kryetari Ali Ahmeti patitakim para zgjedhjeve lokaleme kryetarin e PDSH-së,Menduh Thaçi, dhe bisedu-an për mundësitë që PDSHtë jetë pjesë e shumicës par-lamentare. Rëndësi ka qëkoalicioni qeveritar funk-sionon mirë dhe Qeveria popunon drejt qëllimit kryesor- atë të integrimit të Maqe-donisë në NATO, dhe bërjene reformave në shumë sferapër ta afruar vendin drejtBashkimit Evropian. Pornëse do të zgjerohet shumicaparlamentare me PDSH-nëdhe deputetë tjerë tëpavarur, kjo do të bënte Qev-erinë më stabile dhe të qën-drueshme sa i përket num-rave në Parlament në kohëmë afatgjate”, thonë zyrtarëtë lartë partiak nga BDI. Ditëmë parë, deputeti ArtanGrubi tha se kryetari Ahmetidhe kryeministri Zev janë nëkomunikim intensiv përplotësimin e resorëve qever-itar. E njëjta gjë është thënëedhe nga LSDM se Zaeviështë në komunikim më lid-erin e BDI-së. Zyrtarë të lartëtë ASH-së thonë se mbetennë qëndrimin zyrtar që tëvazhdojë të jetë pjesë e Qev-erisë, kjo për shkakun sedëshiron të kontribuojë nërealizmin e agjendës refor-matore të Qeverisë. Në lidhjeme hyrjen e mundshme tëPSDH-së në Qeveri, ngaASH-ët thonë se nuk janëkundër që PDSH të jetë pjesëe Qeverisë, meqë si parti ekanë ndarë më herët hisen etyre të pushtetit. "Ne e kemindarë para se të formohetQeveria hisen tonë tëpushtetit dhe nuk kemi psetë jemi kundër asaj që Qeve-ria të jetë më stabile”, thonënga ASH.

konsiderojnë se bëhet fjalëpër disa kopje nga tekste tëtjera. Ministri në brifing in-formoi edhe për rastin meish-pjesëtarët e arrestuar tëDSK-së Boshkovski dheGrujevski për të cilët pritetekstradim nga Greqia, se përpolicinë janë të njohurnjerëzit të cilët kanë kryerlogjistikë dhe se hetimi endeështë në rrjedhë. Spasovskiinformoi se prej qershorit tëkëtij viti deri më tani nga 12vrasje janë zbardhur 10,ndërsa të pazbardhurambeten dy vrasje. Ato janëvrasjet e Martin Janueshe-vit në Shkup dhe Dilaver Bo-jkut Leku në Strugë, për tëcilat hetimi ende është nërrjedhë. Sipas Spasovskit, nërastin me vrasjen e Janushe-vit bëhet fjalë për njëekzekutues, ndërsa si motivpolicia konsideron se bëhetfjalë për llogari të papastru-ara mes tyre. Për ngjarjet nëParlament të 27 prillit, ai thase 42 policë janë suspend-uar, dhe se për ta tashmë porrjedhin procedurat disi-plinore. (O.Xh)

Evis HALILI

Shkup, 9 nëntor - Deri në fundtë këtij muaji do të mbahettakim i nivelit të negociatorëvelidhur me kontestin për emrin.Jemi afër fundit me konfirmimtë datës. Në këtë fazë të parënuk do të ketë vizitë të ndërm-jetësuesit Methju Nimic dhesapo të definohet e gjithë kjo -do të informojnë nga zyra endërmjetësuesit. Këtë e deklaroishefi i diplomacisë së Maqe-donisë, Nikolla Dimitrov në kon-ferencën e s mërkurën për shtypnë Qeveri në të cilën u parala-jmërua mbajtje e Samitit digjitaltë Ballkanit Perëndimor, nikoqiri së cilës vitin e ardhshëm do tëjetë Republika e Maqedonisë.Duke e komentuar deklaratën ezëvendës-ndihmësit sekretarittë shtetit amerikan Hoj BrajanJi se zgjidhja e çështjes së kon-testit me emrin është deri tanimë afër gjetjes së zgjidhjes,Dimitrov theksoi se ekzistonpërpjekje që të krijohet njëklimë pozitive, e cila sipas tij,është meritë e mësimit të më-suar me Maqedoninë e cila u lanjë kohë të gjatë të presë nëpushimoren e BE-së.

"Në atë proces unë do tëdëshiroja që krahas fjalëve tëmira të ketë edhe qëndrimekonstruktive për shkak se kydo të jetë mësim. Është fakt seky ishte proces që ishte në ngec-je një kohë më të gjatë mes tëtjerash edhe për shkak se u im-ponuan çështje të tjera, të cilat

vetvetiu paraqisnin pengesë nëintegrimet tona afër ose dukendërtuar mbi pengesën rrethdallimit për emrin - rrugademokratike, problemet megjyqësi të varur, me media jo tëlira. Për shkak se ka një përp-jekje serioze me ndryshiminpolitik që e përjetoi Maqedoniatë punohet në mënjanimin e kë-tyre pengesave dhe ka mësimtë caktuar - çfarë ndodh kur dotë mbyllni një vend-kandidat nëpushimore një kohë më të gjatëështë e mundur të humbetkompasi. Kjo neve po na ndodh.Prej këtu, ka një vullnet politik,një optimizëm që të nxirretmësim dhe të hapen dyert. Edheprej atje ka mesazhe inkura-juese të këtilla", thotë shefi idiplomacisë Dimitrov. I pyeturse çka nënkupton nën radhitjen

lidhur me aktivitetet përtejkalim të kontestit, Dimitrovtheksoi se në atë që është bise-duar në takimin me kolegun etij grek Nikos Koxijas në kuadërtë Samitit katërpalësh në Se-lanik. "Atëherë biseduam se nëcilat sfera dhe se si mundemiatje ku kemi interesa të ng-jashme ose të njëjta ta zhvillo-jmë bashkëpunimin për shkaktë krijimit të klimës më pozitivee cila në njëfarë mënyre do tambyllim sferën ku kemi dallimetë dukshme siç është dallimirreth emrit. Kështu që herëtështë diçka konkrete për atë tëflitet. Atëherë biseduam përbashkëpunim të nivelit të orga-nizatave joqeveritare,akademikëve, universiteteve,disa gjëra konkrete, zjarreverore", shpjegoi Dimitrov.

Sipas tij, është shumë e rëndë-sishme çfarë bëhet lidhur meparalajmërimet. "Është shumëmë e rëndësishme se çka bëhetse sa çka paralajmërohet.Përgjithësisht politika jonëështë që të marrim argumentetë atyre të cilët do të donin qëbllokimi i rrugës sonë evropi-ane dhe euro-atlantike tëmbetet. Dallimi i politikës sëtanishme të jashtme lidhur meatë paraprake është që ajoparaprakja për fat të keq nukjepte argumente të tyre forcavepolitike të cilët nuk janëposaçërisht të interesuar që tëhapen dyert për Maqedoninë.Ne jemi të interesuar të mosketë argumente të këtilla, jovetëm të mos japim por edhe tëjapim argumente", porositiDimitrov.

Me titullin "IRJM më 11 dhe 12 korrik të vitit 2018" hyn në NATO, çështja për emrin në duart e Koxias dhe SYRIZA-s",portali grek "difernjuz" publikon tekst, prej të cilit pjesa më e madhe u publikua gjatë fundjavës në "To Vima", nëtë cilin pohohet se ekziston orar i caktuar për zgjidhjen e problemit, të cilin Greqia e ka me emrin kushtetues tëRepublikës së Maqedonisë. Sipas portalit, i cili i referohet burimeve të besueshme në qarqet diplomatike,Maqedonia, sipas orarit, fillimisht do t'i tërheqë statujat dhe "tërësisht do ta shkatërrojë planin Shkupi 2014" meqëllim që të hyjë në NATO. "Çështja për emrin e IRJM-së, hyn në fazën finale edhe në samitin e NATO-s më 11-12korrik të vitit 2018 në Bruksel, do të ketë zgjidhje definitive për emrin që do t'i mundësojë ish-RepublikësJugosllave të Maqedonisë, të hyjë në Aleancë", shkruan portali dhe shton se nëse nuk zhvillohet sipas planit, kjo dotë ketë edhe simbolikë, për shkak se do të ndodhë saktë 10 vite nga vetoja e Greqisë në samitin e NATO-s nëBukuresht në vitin 2008. Fillimisht, sipas "difernjuz" deri në shkurt duhet të ketë progres të dukshëm. Pastaj, nëprill të vitit të ardhshëm, Komisioni Evropian do ta prezantojë për progresin në zgjerim, me kërkesë që Maqedoniatë marrë datë për fillim të negociatave inkuadruese. Portali thekson se me qëllim që të arrihet deri atje, kryetari i ri iKomunës Qendër, Sasha Bogdanoviq, i cili vjen nga partia qeveritare LSDM, kumtoi se do të formojë komision i cilido ta përfshijë punën gjithëpërfshirëse të projektit "Shkupi 2014".

MAQEDONIA MË 11-12 QERSHOR 2018 HYN NË NATO

Shkup, 8 nëntor - Kryemi-nistri Zoran Zaev dhe am-basadori i SHBA-së, Xhes Bejlinë takimin e djeshëm në Shkupu dakorduan se pas procesit tësuksesshëm zgjedhor janë kri-juar rrethana që Qeveria tëfokusohet më intensivisht nëproceset e paralajmëruara dhetë filluara reformuese. Bejli iuroi vendit për procesin e suk-sesshëm zgjedhor dhe porositiinstitucionet shtetërore që t'iimplementojnë rekomandimete vëzhguesve të OSBE/ODIHR.Zaev, siç njoftoi pres-shërbimiqeveritar, u falënderua përurimet për realizimin e procesitzgjedhor dhe theksoi se fitorja

në zgjedhjet dhe numri i madhi vendeve të fituara tëkryetarëve të komunave përkoalicionin që e kryesoi në zg-jedhje, në të njëjtën kohë ështëedhe përgjegjësi e madhe dhe sepason periudhë në të cilën bes-imi i fituar do të duhet të ar-syetohet. Kryeministri shtoi seinsiston për zbatim të nder-shëm, të përgjegjshëm dhe llog-aridhënës të politikave tëpushtetit qendror dhe lokal dhese për të gjithë lëshimet ngakëto parime do të pasojnë reag-ime të institucioneve të cilatduhet ta zbatojnë ligjin nëmënyrë të njëjtë për të gjithë.Zaev shtoi se pas përfundimit të

krizës politike dhe zgjedhjeve tërealizuara me sukses, duhet tëparaqitet periudhë në të cilënQeveria tërësisht do tëpërkushtohet në intensifikimine reformave për zhvillimekonomik të vendit, si dhe di-namizim të proceseve për aspi-ratat euro-atlantike. Kryemi-nistri theksoi se në realizimin ereformave esenciale qeveriambetet në angazhimin që kyproces të jetë jashtëzakonishtinkluziv dhe se në këto ak-tivitete pret inkuadrim më aktivtë opozitës dhe faktorëve tëtjerë. Ai theksoi se Qeveria do tëvazhdojë edhe më tej t'i sendër-tojë politikat kombëtare në këtë

sferë dhe se do ta mbështesëparandalimin e butë dhe punëne Komitetit kombëtar përparandalim të ekstremizmit tëdhunshëm dhe luftën kundërterrorizmit.

Ambasadori Bejli me porosi për Zaevin

Të intensifikohen reformat e filluara

Dimitrov paralajmëron takim të negociatorëve

Emrit i ofrohet fundi"Për shkak se ka një përpjekjeserioze me ndryshimin politik që epërjetoi Maqedonia të punohet nëmënjanimin e këtyre pengesavedhe ka mësim të caktuar - çfarëndodh kur do të mbyllni një vend-kandidat në pushimore një kohëmë të gjatë është e mundur tëhumbet kompasi. Kjo neve po nandodh. Prej këtu, ka një vullnetpolitik, një optimizëm që tënxirret mësim dhe të hapendyert", thotë shefi i diplomacisëDimitrov

Koha

4KohaE ENJTE9 NËNTOR |2017|

Në Maqedoni, 1.200 njerëz vdesin për shkak të ndotjes së ajrit, ndërsavdekshmëria për shkak të ndotjes së ajrit shënon rritje gjatë 10 viteve të fundit Aktuale

Fisnik PASHOLLI

Shkup, 8 nëntor - Maqedonianuk mbron mjaftueshëm am-bientit e saj të mjedisit. Bile tene më shumë grumbullohentatime të dedikuara për mje-disin jetësor, se sa që investo-het në mbrojtjen e saj. Sipas tëdhënave të Entit të Statistikëssë Maqedonisë, në vitin 2015,në shtet janë paguar tatime tëlidhura me mjedisin jetësor nëvlerë prej 105.274.000.000denarë, apo 161 milionë euro,ndërsa një vit më vonë, përharxhimet e mbrojtjes së mje-disit, është harxhuar njëshumë modeste prej9.778.945.000 denarë. Kjo natregon se vetëm dhjetë përqind e mjeteve të grumbullu-ara nga tatimet e ambientijetësor, orientohen për inves-timet në mbrojtjen e tij. Ngaana tjetër, aktivistët ekologjikkërkojnë që në Maqedoni tëndahen së paku një për qindnga Prodhimi i BrendshëmBruto si mbrojtje nga ndotja eajrit. Shoqata e eko-aktivistëve“Shkupi Alarmi nga Smogu”,kërkon nga Qeveria e Repub-likës së Maqedonisë që në bux-hetin e vitin 2018 të ndahenmë shumë mjete si Fond iveçantë për mbrojtjen e ambi-entit jetësor në Maqedoni.“Rikujtojmë se sipas BankësBotërorë (2015), si pasojë endotjes së ajrit, ekonomia ven-dore përjeton humbje vjetore

prej 253 milionë euro apo 3.2për qind të Prodhimit tëBrendshëm Bruto, që nënkup-ton se rritja reale e ekonomisënë vitet e kaluara është zeropër qind. Andaj, një trend itillë duhet të ndalet”, thonënga kjo shoqatë ekologjike. Atatheksojnë edhe të dhënat eEvrostat apo Zyrës evropianetë statistikave, sipas të cilave,Sllovenia në vitin 2015 kandarë 389 milionë euro, ndër-sa Bullgaria 358 milionë euronga buxheti për mbrojtjen eambientit jetësor. Maqedonianë vitet e kaluara, tregojnë ra-portet e Komisionit Evropian,jo vetëm që nuk ka rritur, porka zvogëluar nga viti në vit in-vestimet në mjedisin jetësorpërkundër nevojave të mëdhapër investime në parandalimindhe kujdesin për mjedisin jetë-sor. Nevojën për investimet mëtë mëdha në të holla në mbro-jtjen e shëndetit nga pasojat endotjes së ajrit, tokës e kësh-tu me radhë, e tregojnë edheanalizat e Institutit për Shën-det Publik të Maqedonisë,sipas të cilave në nivel vjetornë Maqedoni, 1.200 njerëzvdesin për shkak të ndotjes sëajrit, ndërsa vdekshmëria përshkak të ndotjes së ajritshënon rritje gjatë 10 viteve tëfundit.

Organizatat e tjera joqever-itare kërkojnë që Ministria eEkologjisë të disponojë me tëgjitha mjetet që në Maqedonipaguhen si kompensime dhetatime lidhur me mbrojtjen emjedisit, me qëllim që të kemimbrojtje më efektive dhe uljene pasojave nga ndotja jo vetëme ajrit, por edhe e truallit bu-jqësor, ujit e kështu me radhë.

Sipas Aleksandra Bu-jarovska, nga Shoqataekologjike joqeveritare Front21/42, një nga sfidat në tëardhmen për ekzekutivin e riështë formimi i një Fondi përmjedisin jetësor ku do të derd-hen të gjitha të hollat qëpaguhen në emër të kompen-simeve dhe tatimeve për mbro-jtjen e mjedisit.

“Aktualisht në Ministrinë eMbrojtjes së Mjedisit dhe Plan-ifikimit Jetësor derdhen nëmënyrë të drejtpërdrejtë vetëmmjetet për regjistrimin e vetu-rave që janë të vogla, të cilatmë vonë ju ndahen komunave,OJQ-ve e kështu me radhë,ndërsa të hollat e tjera qëpaguhen në emër të tatimevepër mjedisin derdhen në bux-hetin e shtetit. Një qasje e tillëështë e kundërt me parimin sendotësi dhe shfrytëzuesipaguan, që parashikon dhekërkon që të hollat nga tatimet

për mjedisin të investohen nëparandalimin dhe kujdesin eambientit. Pra, nevojitet që nëtë ardhmen të formohet njëFond për mbrojtjen e mjedisitqë do të menaxhohet nga Min-istria e Ekologjisë ku do tëderdhen të gjitha të hollat përkompensimet ekologjike që dotë shpërndahen në bazë të pri-oriteteve të ndryshme në tërëMaqedoninë”, thekson Bu-jarovska.

Ndryshe, mungesa e tëdhënave të sigurta dhegjithëpërfshirëse për substan-cat ndotëse dhe ndotësit, ka-pacitetet e dobëta për imple-mentimin e ligjeve të ambientitjetësor në nivel qendror dhelokal, bartja e kompetencavepër mbrojtjen e mjedisit tekkomunat dhe mungesa emjeteve financiare për realiz-imin e këtyre obligimeve, janëdisa nga problemet kryesoretë mbrojtjes së ambientit nëMaqedoni. Sipas publikimit tëfundit të Entit të Statistikëssë Maqedonisë “Ambienti jetë-sor 2015”, të cilën ky institu-cion e ka përgatitur nëbashkëpunim me Ministrinë eAmbientit Jetësor dhe Plani-fikimit Hapësinor, problemet ekësaj natyre në Maqedoni janëtë ngjashme me ato të shtetevetë rajonit.

Zejnulla VESELI

Shkup, 8 nëntor - Të dhë-nat e fundit të Entit Sh-tetëror të Statistikës përtremujorin e tretë rezul-tojnë se tregu i punës sëMaqedonisë për momentinka 7155 vendet të reja tëpunës. Profesionet të cilët

më së shumti kërkohennga sektori i biznesit privatjanë punëtorë krahu, mu-rator, suvatues, rroba-qepës, bukëpjekës, vozitëstë makinerive të rënda,ndërsa në anën tjetër - nëAgjencinë për Punësim,numri i personave qëkërkojnë punë është për34 herë më i lartë se savendet e lira të punës përmomentin. Numër më imadh i të papunëve që mevite presin të punësohen,janë persona me arsim tëlartë, si inxhiniere të ITTeknologjisë, avokatë,mjekë apo bankierë. Num-ri prej 7155 vendeve të liratë punës, i publikuar neueb faqen e Agjencisë sëPunës, në tremujorin eparë të këtij është po i njëj-ti numër i vendeve të liraedhe në fund të tremujorittë tretë të këtij viti, që i biese biznesi privat endeështë në kërkim të 7000

punëtorëve që kanë tëkryer shkollë profesionalepër punë në industrinë endërtimtarisë, tekstilit aponë industrinë përpunuese,por edhe pas 9 muajve -nuk është paraqitur asnjëpunëtorë. Sipas ekspertëveekonomik, në tregun lirëtë punës kemi kërkesa përpunësimin e punonjësveme arsim të mesëm profe-sional, ndërkaq nuk sh-prehin interesim të pa-punët për t’u punësuar.Problemi është se kërkesate nevojës për fuqi punëto-re dhe asaj që ofrohet nëtregun e lirë te punës, nukështë problem i ri, por qëpothuaj me vite haset.“Këtu ka dy gjëra që duhentë merren parasysh, njëraështë se ka fuqi punëtoreme kualifikimet e duhura,që ndonjëherë janë tëndryshme nga ato që ekzi-stojnë në treg, dhe e dyta,sa motivohet fuqia punëto-

re e cila kërkohet. Mendojse kjo e fundit është pro-blemi kryesor që po del tëjetë kryesorja: pagat e ulë-ta dhe pasiguria që ofrohetnga kompanitë për punë-torët. Mendoj se mentalite-ti i kompanive në pe-riudhën e fundit ështëpothuaj i gabuar, sepsefokusohet shume në rritjetë përqindjes të fitimit nëshpinë të shpenzimeve qëmbulojnë nevojat e buri-meve njerëzore. Pikërishtky mentalitet i çon ata tëjapin paga të ulëta, e nëanën tjetër kërkojnë pro-duktivitet te lartë që tëkenë fitime me të larta”,thotë Fatmir Bytyqi, ek-spert ekonomik. Ndërkaq,analisti ekonomik, SinishaPekevski, shprehet se janëdisa arsye që kemi munge-së të punëtorëve që njohinzejet. Fajtorë i vetëm ështëqeveria e mëparshme, ecila hapi fakultete pothuaj-

se në çdo qytet të Maqedo-nisë dhe u mundësoi kësh-tu të gjithë atyre që mbaro-nin arsimin e mesëm, tëregjistrohen në fakultete.“Për periudhë dhjetë vjeça-re shumë të rinj që mbaro-nin shkollën e mesme,regjistronin fakultete dheme përfundimin e arsimittë lartë, ata tani e ndjejnëveten të nënçmuar se sime fakultete të kryer të pu-nojnë si murator aposhitës në ndonjë super-market. Arsyeja tjetër katë bëjë me rrogat e ulëta qëjapin firma ndërtimore, tëcilat aspak nuk korrespon-dojnë me punën që e bënnjë punëtor krahu. Dhe edyta, të gjithë ata të rinjqë kanë të kryer shkollën emesme profesionale dhe tëkualifikuar si punëtorë za-natesh, numri më i madh ityre kanë ikur në vendet ejashtme dhe assesi nukduan t’ia dinë se në Maqe-

doni ka vende të lirapune”, thotë Pekevski. Tëdhënat e fundit të ESHS-sëtregojnë se biznesi privatka nevojë për 6000 punë-torë të rinj, edhe atë 2269punëtorë në industrinëpërpunuese, 1500 vozitëstë makinerive të rënda,1300 në sektorin e tregtisë,në ndërtimtari 725 punë-torë, 553 punëtorë në in-dustrinë e tekstilit, 553 nësektorin e transportit dhe443 punëtorë në hoteledhe restorante. Mirëpo,edhe pse këto vende të liratë punës me muaj janë tëhapura, deri më sot asku-sh nga të papunët nukkanë treguar interesim qëtë paraqitet për t’u punë-suar në këto sektorë. Për-fundimisht me muajin sh-tator të këtij viti, numri i tëpapunëve shënon shifrënprej 243.200 persona,kryesisht të moshës prej18 deri më 27 vjet.

Shkup, 7 nëntor - Ministri i Trans-portit dhe Lidhjeve, Goran Sugares-ki, pret që Qeveria dhe ndërmarrjakineze "Sinohidro" deri në fund tëjanarit t'i përfundojnë negociatatpër konfirmimin e afatit të ri dhe fi-nancave shtesë për ndërtimin e au-tostradës Kërçovë-Ohër. "Mar-rëveshjen të cilën e ka arriturQeveria paraprake është që au-tostrada të ndërtohet deri më 31 ja-nar të vitit 2018. Ne mendojmë seështë mirë që deri atëherë Qeveriadhe NP për rrugë shtetërore të nën-shkruajnë aneks marrëveshje përvazhdim të afatit dhe deri atëherë tëkonfirmohet çmimi shtesë të cilinduhet ta ketë që të sendërtohet au-tostrada", tha Sugarseki, duke upërgjigjur në pyetje të gazetarëvenë konferencën për shtyp në tëcilën u paralajmërua ndërtimi irrugës së re ekspres. Sipas drej-torit të NP për rrugë të shtetit, Zo-ran Kitanov, paralelisht me negoci-atat me rritëm të përshpejtuarpunohet eksproprijimi i plotë itokës. Siç potencoi, nuk duhet tëshpejtohet ndërtimi me projektejocilësore. Për shkak të projektit tëzgjedhur dhe jo të plotë ështëshkaktuar problem edhe gjatëndërtimit të pjesës Milladinovc-Shtip ku në vetë trasën ka 22 larg-përçues. Sipas Kitanov, deri nëdatën 1 të muajit të ardhshëm do tëlargohen të gjitha pengesat përvazhdimin e ndërtimit të asaj au-tostrade për të cilën Qeveria dhe"Sinohidro" me aneks marrëveshjee vazhduan afatin për ndërtim derinë shtator të vitit të ardhshëm dheu obliguan deri më 15 shkurt tënuk mos ketë kërkesa të dëmshmemes vete. Afati i parë për për-fundimin e kësaj pjesë të au-tostradës në gjatësi prej 47 kilo-metrave, në vlerë prej 206 milionëeuro, ishte maji i këtij viti.

Biznesi kërkon murator, Agjencia për punësim ofron avokatë

Mbi 7000 vende të lira pune për punëtorë krahu Të dhënat e fundit të ESHS-sëtregojnë se biznesi privat kanevojë për 7000 punëtorë tërinj, edhe atë 2269 punëtorënë industrinë përpunuese,1500 vozitës të makinerive tërënda, 1300 në sektorin etregtisë, në ndërtimtari 725punëtorë, 553 punëtorë nëindustrinë e tekstilit, 553 nësektorin e transportit dhe 443punëtorë në hotele dherestorante

Deri në fund tëjanarit, aneks

marrëveshje përautostradën

Kërçovë-Ohër

Tatimi nuk shkon në mbrojtjen e mjedisit

Shumë paguhet, pak investohet Vetëm dhjetë për qind e mjeteve tëgrumbulluara nga tatimet eambienti jetësor, orientohen përinvestimet në mbrojtjen e tij. Andaj,kërkohet formimi i një Fondi përmbrojtjen e mjedisit, ku do tëderdhen të gjitha të hollat përkompensimet ekologjike që do tëshpërndahen në bazë të prioritetevetë ndryshme në tërë Maqedoninë

Koha

Koha

KohaE ENJTE

9 NËNTOR |2017|

Aktakuza e ngritur nga PSP për këtë lëndë ka qenë e lidhur me asgjësimin eshkresave dhe dokumentacionin e procesit ilegal të përgjimeve 5Aktuale

Policia has në rezistencë në Toplicë

Pjesëtarë të policisë nga Sektori për Punëtë Brendshme në Tetovë, Stacioni Policornë Gallatë, të martën rreth orës 17.20minuta, kanë kryer kontroll në një objektnë Toplicë, në të cilin pa licencën e nevo-jshme janë organizuar lojëra të fatit. Nëobjekt është ndaluar 31-vjeçari me ini-ciale S.J nga ky fshat. Gjatë kryerjes sëkontrollit dhe hetimit, pjesëtarët e poli-cisë kanë hasur në rezistencë dhe janëofenduar nga A.SH., 52-vjeçar dheSH.SH., 58-vjeçar nga Toplica, përderisaA.SH edhe fizikisht ka sulmuar njërinnga pjesëtarët e policisë, të cili edhe i kagrisur uniformën. Që të tre janë arrestu-ar dhe mbajtur në stacionin policor nëGostivar për zbardhjen e plotë të rastit sidhe do të ballafaqohen me padi adekuate.Nga objekti në Toplicë, përkohësisht janëkonfiskuar komplet pajisjet të cilat janëshfrytëzuar për organizimin e lojërave tëfatit si televizor, kompjuterë, monitorë,printer, lexues, buletinë etj.

Vidhen 9000 euro në Gostivar

18 vjeçari me iniciale H.M nga fshatiStrajan i Gostivarit, të martën rreth orës15.00, në stacionin policor në Gostivar kadenoncuar një vjedhje të rëndë. Personatë panjohur, me forcë kanë hapur derëne shtëpisë dhe pa kërkuar shumë nëpërshtëpi janë drejtuar në njërën ngadhomat e shtëpisë. Pas kësaj, nga njëpallto e cila ka qenë në një varëserrobash, më konkretisht nga njëri prejxhepave të palltos kanë marrë 9000 euro,të gjitha nga 100 euro dhe pa u vërejturnga askush janë larguar nga vendi i ng-jarjes. Pas ekspertizës së kryer, janëndërmarrë masa për zbardhjen e vjed-hjes së denoncuar si dhe për zbulimin eautorëve të kësaj vjedhjeje.

31 vjeçarja rrëzohet nga kati i katër

31 vjeçarja me iniciale N.N., nga Gosti-vari, të martën, rreth orës 17.45 minuta,ka rënë nga dritarja e katit të katërt tëbanesës, në të cilën ka qëndruar e cilagjendet në rrugën “Mara Ugrinova” nëGostivar. Nga rënia prej dritares sëbanesës, për pasojë 31-vjeçarja ka mar-rë lëndime trupore dhe pas marrjes sëndihmës së parë në spitalin Gostivarit,me urgjencë është transferuar për nëklinikat e Shkupit. Është kryer hetim dhepo zbardhen të gjitha detajet që ndërlid-hen me këtë rast.

Më pak vetëvrasje në Gostivar

Në rajonin e Gostivarit gjatë 10 muajve tëkaluar janë regjistruar tre vetëvrasje. Trevetëvrasjet, sipas policisë, janë kryer mevarje, ndërsa shkak kanë qenë devijimetpsikike. Në këtë periudhë, po ashtu janëregjistruar 23 tentime për vetëvrasje,gjithsej 22 tentime për helmim dhe njëtentim për varje. Sipas Policisë sëTetovës, numri më i madh i këtyre ten-timeve për vetëvrasje janë kryer metableta, me lëndë toksike dhe de-tergjente. Sipas gjinisë, më shumë janëfemrat që kanë tentuar të vetëvriten,gjithsej 13, si pasojë e mosmarrëveshjevebrenda familjare, dashurisë, sëmundjetë ndryshme e kështu me radhë. Pjesamë e madhe e tyre pasi që kanë marrëndihmë mjekësore, janë lëshuar përmjekim shtëpiak pa ndonjë pasojë tëmadhe. Krahasuar me vitin e kaluar,dukshëm ka rënë numri i vetëvrasjevedhe tentimeve për vetëvrasje në rajonin eGostivarit. (U.H)

Kronikë

Omer XHAFERI

Shkup, 8 nëntor - Ish shefi iDrejtorisë së Pestë të Drej-torisë për Siguri dheKundërzbulim, Goran Gru-joski, ndonëse gjendet nëburgun esktradues të Se-lanikut, ai të mërkurënështë dënuar me dënimminimal. Në mungesë, atij i

është shqiptuar dënimi njëvit e gjashtë muaj burg, nënakuzën e keqpërdorimit tëdetyrës zyrtare. Gjatë shqip-timit të aktgjykimit,gjykatësja Lidija Petrovskatha se të gjithë të akuzuar-it në rastin “Fortesa2”,lëndë kjo e iniciuar ngaProkuroria Speciale Pub-like, janë fajtorë. Për dallimnga shefi i tyre, gjashtënëpunëset e DSK-së nërastin “Fortesa2”, morëndënime me kushte, ashtusiç edhe propozoi PSP, që tënjëjtave duhet t’ju shqipto-hen masa alternative. Nëkëtë drejtim, pesë prejnëpunësve ju shqiptuandënime me kusht prej njëviti burg. Ky dënim, siç thagjykatësja Petrovska, mundtë bëhet i plotfuqishëm nërast se këta të dënuar bren-da tre viteve të ardhshmebëjnë ndonjë vepër tjetër

penale, respektivishtnëpunësja e gjashtë e DSK-së u dënuan me nëntë muajdënim me burg, nëse gjatëdy viteve të ardhshme bënndonjë vepër tjetër penale.

Duke e arsyetuar akt-gjykimin për rastin “Forte-sa2”, gjykatësja mes tjerashshtoi se janë marrëparasysh edhe rrethanatlehtësuese për të akuzuarinGoran Grujoski, për të cilinKëshill penal ka vlerësuarse bëhet fjalë për personfamiljar, i cili paraprakishtnuk ka qenë i dënuar.Ndërkohë, si rrethana që engarkojnë të akuzuarin,gjykatësja Petrovska tha seështë shqyrtuar pesha eveprës penale, arratisja e tijdhe fjalët përfundimtare tëtë akuzuarve tjerë në këtëproces. Sa i përket dën-imeve me kusht që GjykataPenale e Shkupit të

mërkurën ua caktoinëpunësve të DSK-së, u thase lartësia e këtyre dën-imeve lidhet me faktin se tënjëjtat kanë qenë punëtoreshembullore në sektorin kupunojnë. Ato, më herët,sipas Trupit gjykues, nukkanë qenë të dënuara dhese gjatë fjalëve për-fundimtare, theksuan sevendet e punës i kanë pasurtë rrezikuara në rast të re-fuzimit të urdhrave që uaka dhënë shefi i tyre, Gru-joski. "Në si prokurori, sot efituam aktgjykimin e parë.Të akuzuarit në rastin'Fortesa2' u shpallën faj-torë. Këtë aktgjykim që ngafillimi i procesit gjyqësor nee kemi pritur të ndodhë.Drejtësinë nuk duhet takërkojmë vetëm në kuadërtë sallave të gjykatave, poredhe në punën enëpunësve. Me këtë rast, neshprehemi të kënaqur ngaky aktgjykim. Ndërsa, kurflasim për ankimim tëvendimit - do të presimdorëzimin e aktgjykimit, meçka do t’i shqyrtojmë argu-mentet e Gjykatës, dhe mëpas do të prononcohemi sevallë do ta ankimojmë akt-gjykimin ose jo”, thaprokurorja speciale LençeRistovska.

Prej kohës kur ka filluarky proces gjyqësor e deri mësot, ka kaluar një vit i plotë.Ndonëse, kjo lëndë ishte edorëzuar si propozim-akuzë, e cila duhej të për-fundonte brenda një afati tëshkurtër, megjithatë penge-sat e ndryshme procedu-rale, obstruksionet ndajpunës së PSP-së dhe anuli-mi i seancave ishte arsyejakryesore se pse “Fortesa2”zgjati kaq shumë. Aktakuzae ngritur nga PSP për këtëlëndë ka qenë e lidhur measgjësimin e shkresave dhedokumentacionin e proce-sit ilegal të përgjimeve.Ndryshe, në bazë të KoditPenal të Maqedonisë, ke-qpërdorimi i detyrës zyrtare“falsifikim i dokumenteve”,parasheh dënim me burgnga 3 muaj deri në pesë viteheqje lirie.

Këshilli Gjyqësor i Maqedonisë, me shumicë votash të mërkurën e ka zgjedhurgjykatësin Ivan Xholev, si kryetari i ri i Gjykatës Penale të Shkupit. Me këtë rast,kryetari i ri i GJPSH-së, Xholev është shprehur se ndihet i nderuar për mbështetjenqë ia kanë dhënë kolegët e tij dhe se kjo detyrë për ata paraqet obligim madhorpër ta kryer funksionon në mënyrë më profesionale. Zgjedhja e Xholevit në krye tëgjykatës më të përfolur në Maqedoni, vjen në kohën kur me të madhe spekulohejse për katër vitet e ardhshme - me këtë gjykatë do të udhëheqë gjykatësja VesnaDimishkovska. "Jam i vetëdijshëm se pritjet e opinionit janë të mëdha, me çka kanë plotësisht tëdrejtë. Vlerësoj se duhet të kthehet besimi në sistemin gjyqësor, në radhë të parë në drejtësinë sivlerë. Mua më pret një punë e madhe. Menjëherë pas dhënies së betimit, do të fillojë me punë dheanaliza, për shkak se GJPSH për momentin është para vdekjes klinike. Gjykata një kohë të gjatëfunksionon pa sekretar, pa udhëheqës. Ndërkohë, 15 gjykatës, të cilët ishin deleguar nga gjykatattjera, pritet të largohen pasi ju përfundon mandati. Vendet e zbrazura do të duhet të plotësohetmenjëherë dhe me këtë duhet të shikohen se cilat pozita kadrovike nuk durojnë prolongime tëmëtutjeshme, por zëvendësime urgjente”, ka thënë kryetari Ivan Xholev.

IVAN XHOLEV, KRYETAR I RI I GJYKATËS PENALE TË SHKUPIT

Shkup, 8 nëntor - Gjykata eApelit në Shkup tëmërkurën ka vendosur që“bombat”, gjegjësisht bise-dat e përgjuara për blerjen eveturës luksoze “Mercedes”të ish-kryeministrit NikollaGruevski, me çmim prej mbi600 mijë euro - të shfrytëzo-hen si dëshmi në gjykimin e

rastit “Tank”. Në Gjykatën eApelit, gjatë ditës së martë uzhvillua një seancë publikeku kryetarja e gjykatës, Lil-jana Ivanovska Shupovskadhe gjykatësit Arfim Fidanidhe Jani Niça e proceduanankesën e PSP-së, sa i për-ket bisedave të përgjuara sidëshmi në procedurë gjyqë-

sore. Në këtë seancë, mestjerash u paraqit edhe ish-ministrja e Punëve të Brend-shme, Gordana Jankullovs-ka, e cila kërkoi që “bombat”të mos shfrytëzohen si dësh-mi në procedurë gjyqësore,me arsyetimin se shkelenliritë dhe të drejtatthemelore, konkretisht pri-

vatësia e saj. Nga ana tjetër,prokurorja speciale, FatimeFetai, duke e mbrojtur tezënse “bombat” duhet të pra-nohen si dëshmi, theksoi seasnjë prej bisedave tëpërgjuara nuk ka të bëjë meprivatësinë e ish-ministres,por se të gjitha janë mekarakter të interesit publik.

“Bombat” për “Mercedesin” e Gruevskit pranohen si dëshmi

Miratohet aktgjykimi i parë i PSP-së

Një vjet e gjysmë burg për Grujoskin!

Duke i arsyetuar aktgjykimetpër rastin “Fortesa2”,gjykatësja mes tjerash shtoise janë marrë parasysh edherrethanat lehtësuese për tëakuzuarin Goran Grujoski, përtë cilin Këshill penal kavlerësuar se "bëhet fjalë përperson familjar, i ciliparaprakisht nuk ka qenë idënuar". Ndërkohë, sirrethanë që e ngarkojnë tëakuzuarin, gjykatësjaPetrovska tha se ështëshqyrtuar pesha e veprënpenale, arratisja dhe fjalëtpërfundimtare të tëakuzuarve tjerë në këtëproces

Koha

6KohaE ENJTE9 NËNTOR |2017| Aktuale

Krijimi i alternativave të tetar për rritjen e rrogave të të punësuarve në arsim, sidomos tëmësimdhënësve, nga shumë persona shihet si mënyrë mjaft e mirë për rritjen e cilësisë dhekonkurrencës brenda këtij profesioni

Evis HALILI

Shkup, 8 nëntor - Skan-dali në edicionin e sivjet-shëm të Festivalit tëTeatrit Shqiptar të Dibrësu platit në heshtje, membylljen e detyruar dyditë përpara përfundimite të ftuar që çdo ditë ud-

hëtonin në relacioninDibër-Veleshtë -Dibër. Askomuna, e cila refuzoi tëpërmbushte detyrimin fi-nanciar kundrejt këtijmanifestimi, e as Minis-tria e Kulturës, e cila nukdenjoi të merrte parasyshkërkesën për rishikimin ebuxhetit që i akordon këtijprojekti me interes na-cional, nuk reaguan nëkohë për të shmangurdështimin e një prej man-ifestimeve më tradicionaletë kulturës shqiptare, poras për të marrë pjesën epërgjegjësisë. Janë vetëm500 mijë denarë shuma ecila çdo vit ndahet ngaMinistria e Kulturës, ndër-sa komuna zakonisht poashtu ndan një pjesë ngabuxheti (350 mijë denarë),gjë që këtë vit nuk e bëri.Drejtori i Festivalit, YlberNuredini, pohon se ky kaqenë një edicioneve që uzhvillua në formën më tëkeqe të mundshme, sa itakon “betejës” për të mbi-jetuar çdo ditë dheperipecive për të gjetursponsorë në momentet efundit. Kur thotë se ky fes-tival duhet mbështetur, jovetëm për hir të një pub-liku që mezi e pret një ng-jarje të tillë dhe mirëpret

çdo shfaqje e komunikimme artistët e të ftuarit, poredhe se kontributi që sjellpër artin dhe kulturën nëpërgjithësi vazhdimishtvlerësohet nga njerëzit eteatrit.

“U bënë 16 vite qëfunksionojmë si festivalserioz, por fatkeqësishtmbështetjen institucionalee kemi pasur në kufijtëminimalë. Nuk ështëçështje se e them unë seky festival është i mirë dheia vlen të përkrahet, ethonë të tjerët, kritikët ngavendi dhe jashtë, artistëshqiptarë e maqedonas,madje edhe trupa e ak-torëve të Prilepit na thanëse si festival jeni edhe më

i mirë sesa “Vojdan Cërn-odrinski”. Por, fatkeqësiaqëndron se asgjë nuk mer-ret seriozisht dheparasysh, as kur hartohenpolitikat kulturore dhe askur ndahet buxheti. Janëlidhjet partiake ato të cilatvendosin hapjen dheshuarjen e festivaleve,caktimin e buxheteve përto. Për participimin e ko-munës vitin e kaluar udesh të bënim grevë uriepër të marrë pjesën që natakonte, ndërsa nga Min-istria e Kulturës praktikae injorimit vazhdon. As ishministrja nuk bëri asgjë,por as ministri i ri nukktheu asnjë përgjigje përkërkesat që i kam drejtu-

ar, që mund ta kuptoj siinjorim total ndaj proble-meve të këtij festivali”,thotë Nuredini.

Edicioni i 16-të umbyll në natën e pestë,ndërsa këtë vit ka qenëhera e parë që as të ftuar-it të mos mund të ako-modoheshin brendaqytetit, por kanë qëndruarnë një hotel në fshatin eStrugës Veleshtë. Nuredi-ni thuajse çdo vit kakërkuar nga Ministria eKulturës ndryshimin eshumës që akordon çdovit, si të pamjaftueshmepër të siguruar minimu-min e nevojave. Zgripci fi-nanciar i festivalit shihettek katandisja e shpër-blimeve për çmimet qëndahen. Nëse vitet e parashpërblimi për çmimin eparë ka qene 1500 euro,kjo shifër ka arritur në150 euro. Kanë qenë do-natorët nga vendi dhebashkëqytetarët ngaSHBA që kanë mundësuarmbijetesën e festivalit dherealizimin e edicionit tësivjetshëm. Tek sponsorëtprivat, Nuredini shpresonedhe për vitin e ardhshëm.

“Festivali do të rrojë,nuk do të shuhet, edhenëse Komuna apo Minis-

tria nuk na mbështesin.Për edicionin e radhës dot’i siguroj që në marsfondet. Por, kjo praktikë emoskomunikimit duhet tëndërpritet, qoftë edhe kurështë në baza personale,pasi ky festival nuk itakon një njeriu, por ështëfestival për një publik aqtë veçantë, siç janë di-branët. Nuk kam asgjëkundër që të hapen festi-vale edhe në fshatra, pasifestivalet nuk bëhen nëqendra të mëdha, por per-iferi, por të financohen siduhet dhe ashtu si e mer-itojnë”, thotë drejtoriNuredini.

Në buxhetin e vitit2017 Ministria e Kulturësmiratoi më shumë projek-te në sferën e artit dra-matik, edhe pse, sipastyre, rritja e numrit të fes-tivaleve të reja, nuk do tëdëmtonte buxhetin që urrit proporcionalisht menumrin e projekteve dhefestivaleve. Por, që në faktnuk ndodhi me Festivaline Dibrës. Edhe një tjetërfestival, ai i Tetovës, që re-alizohet prej pak vitesh iupërgjysmua buxheti si pa-sojë e borxheve, ndërsa tëtjerat u financuan meshuma relativisht të vogla.

Laura PAPRANIKU

Shkup, 8 nëntor - Rrogat emësimdhënësve në Maqe-doni, edhe mund të rritenpër 5 për qind, duke nisnga shtatori i 2018-ës,megjithatë të pakta janëgjasat që mësuesit, arsim-tarët dhe profesorët e Ma-qedonisë, të barazohen mekolegët e tyre nga Kosova,Shqipëria, Serbia e kështume radhë. Nëse miratohetpropozimi i Qeverisë përbuxhetin e vitit 2018, e qëpër momentin është nëfazën e debatit publik, pasrreth një viti mësimdhënë-sit do të marrin përafërsi-sht nga 1100 denarë mëtepër, krahasuar me rro-gat e tanishme. Nga limitete të ardhurave financiareqë përcaktohen prej Qeve-risë, konkretisht buxhetit,rrogat e mësimdhënësvenuk kanë ndonjë alterna-tivë tjetër për t’u ngjiturnga niveli ku janë. Edhenëse punojnë në komuname mirëqenie të lartë so-ciale apo në shkollat evendbanimeve të cilatndihmohen financiarishtnga sipërmarrës të ndry-shëm, rrogat në arsim nukmund të lëvizin nga ajo qëpërcaktohen me buxhet.

Rritja e rogave të ar-simtarëve në një shkollë akomunë të caktuar, nukmund të ndodh në Maqe-doni. Madje, një gjë e tillënënvizohet edhe me ligj.Kështu, në Ligjin për ar-sim të mesën, në pjesën e

cila rregullon çështjen e fi-nancimit të shkollave, nëmënyrë taksative komuna-ve u ndalohet të partici-pojnë në rritjen e rrogavetë mësimdhënësve.

“Komunat mund taplotësojnë bllok-dotacio-nin e marrë, respektivishtdotacionin e dedikuar përarsim me mjete nga buri-me vetanake, në përjash-tim të rrogave të punë-suarve në shkolla”, thuhetnë nenin 101- a. Neni pa-raprak sqaron në detajemënyrën e financimit tëshkollave, ku sikurse qën-dron në paragrafin e parëtë nenit 101, mjetet për fi-nancimin e shkollave pu-blike sigurohen nga

buxheti i shtetit, dhe siçsqaron paragrafi i dytë ikëtij neni, “mjetet finan-ciare u shpërndahen ko-munave përmes bllok-do-tacioneve dhe dotacionevetë dedikuara në pajtim meRregulloren e metodologji-së për vërtetimin e kritere-ve për shpërndarjen e bl-lok dotacioneve, sipasLigjit për financimin e një-sive të vetadministrimitlokal”. Në paragrafët pa-suese të këtij neni tregohetmënyra se si komunatbëjnë shpërndarjen e bl-lok-dotacioneve, të cilat si-gurohen nga buxheti nëpërputhshmëri me stan-darde dhe normatpërkatëse. Komunat, pra,

mund të plotësojnë bllok-dotacionet e shkollave përmirëmbajtjen e objekteve,për rritjen e standardit tëmësimit apo edhe përblerjen e pajisjeve tëpunës, mirëpo nuk mundtë ndikojnë në rritjen errogave të mësimdhënë-sve. Krijimi i alternativavetë tetar për rritjen e rroga-ve të të punësuarve në ar-sim, sidomos të më-simdhënësve, nga shumëpersona shihet si mënyrëmjaft e mirë për rritjen ecilësisë dhe konkurrencësbrenda këtij profesioni. Nëmënyrë të drejtpërdrejtëkjo do të ndikonte edhe nëkonkurrencën mes komu-nave, në kuptimin se cila

prej tyre është më shumëe ndjeshme ndaj më-simdhënësve, ndërsa fry-ma e konkurrencës do tëreflektohej edhe te këta tëfundit, pasi kuadri metepër i kualifikuar do të“luftonte” për t’u punësuarnë një shkollë e cila ofronrroga më të mira. Rrogamë e larë e një më-

simdhënësi, konkretishtprofesori në prag pensioni-mi, nuk arrin as vlerën e24 mijë denarëve, kursegjithë të tjerët kanë rrogaende më të ulëta se ta. Nëkëtë drejtim, Maqedonisëia kanë kaluar të gjithashtetet e rajonit, duke mospërjashtuar as Kosovën,shtetin më të ri të Evropës.

Sfidat me zhvillimin e shpejtë të teknologjive të reja dhenjohurive, globalizimin dhe ndryshimin e tregut të punës,imponojnë nevojën për mësim të përjetshëm dhe ngavendosjen e një sistemi fleksibil dhe të hapur të arsimit që do tëofrojë mundësi çdo individit vazhdimisht të pasurojë njohuritëpersonale, deklaroi ministrja e Arsimit dhe Shkencës RenataDeskoska. Dekoska, e cila mori pjesë në ngjarjen përmbyllëse tëprojektit "Përforcimi i të mësuarit gjatë gjithë jetës përmesmodernizimit të sistemit për arsim profesional dhe trajnim sidhe arsimim të të rriturve", financuar nga Bashkimi Evropian,theksoi se në suaza të projektit janë trajnuar më shumë se 800persona nga sektori i arsimit dhe janë bërë hapat e parë nëdrejtim të krijimit të një sistemi modular të arsimit . "Nëpikëpamje të arsimimit të të rriturve në kuadër të projektit,është përgatitur Strategjia për arsim të të rriturve 2018 - 2022,janë rishikuar 15 programe për edukim të të rriturve, ndërsajanë certifikuar 48 trajnues të rritur. Është përgatitur edheStrategjia e parë kombëtare për mësim gjatë gjithë jetës 2018-2022 në Maqedoni", tha Deskoska. Theksoi se me përfaqësues tëpunëdhënësve dhe odave ekonomike diskutojnë përmodernizimin e arsimit të mesëm profesional dhe vendosjen earsimit dual nga lloji i përvojave gjermane. Shqetëson, thaDeskoska, ajo që konkursi i vitit të kaluar për përgatitje tëteksteve shkollore për arsimin e mesëm profesional për fat tëkeq ka dështuar dhe asnjë nga këto tekstet që janë kërkuar nukështë realizuar.

Reforma për krijim të sistemit modular të arsimit

Skandali, mbyllet para kohe FTSHM

Festivali i Dibrës në buzë të greminës As komuna, e cila refuzoi tëpërmbushte detyriminfinanciar kundrejt këtijmanifestimi, e as Ministriae Kulturës, e cila nuk denjoitë merrte parasyshkërkesën për rishikimin ebuxhetit që i akordon këtijprojekti me interesnacional, nuk reaguan nëkohë për të shmangurdështimin e një prejmanifestimeve mëtradicionale të kulturësshqiptare, por as për tëmarrë pjesën epërgjegjësisë

Të ardhurat financiarë të mësimdhënësve pa alternativa

Komunat mund të financojnëshkollat, por jo të rrisin rrogat

Në Ligjin për arsim të mesëm,në pjesën e cila rregullonçështjen e financimit tëshkollave, në mënyrë taksativekomunave u ndalohet tëparticipojnë në rritjen errogave të mësimdhënësve

Koha

Koha

KohaE ENJTE

9 NËNTOR |2017| 7Të dhënat zyrtare të Institutit për Shëndet Publik thonë se gjatë javës së fundit, nëMaqedoni janë raportuar 63 raste të gripit më shumë sesa krahasuar me javën e k luar, kurky numër ishte 45 të sëmurëAktuale

Aida XHONI

Shkup 8 nëntor - Ndryshimii temperaturave luan rol tërëndësishëm në shëndetin enjeriut. Të dhënat zyrtare tëInstitutit për Shëndet Publikthonë se gjatë javës së fun-dit, në Maqedoni janë rapor-tuar 63 raste të gripit mëshumë sesa krahasuar mejavën e kаluar, kur kynumër ishte 45 të sëmurë.Me këtë rast, është një rritjeprej 40 për qind. Gjatë kësajjave, të sëmurë nga gripijanë raportuar nga nëntënjësi raportimi. Numër më imadh i të sëmurëve janëregjistruar në Gostivar - 36të sëmurë. Sa i përket sh-përndarjes së rasteve sipasmoshës, numri më i madh itë sëmurëve janë regjistruarnë grupmoshën 15-64 vjet(39 raste, ose 61.9 për qind),ndërsa incidencë më e lartë(6.1/100.000) tek personatmbi 65 vjet, ku janëregjistruar 16 raste. Mjekja epërgjithshme Jeta ReçicaBerisha bën thirrje deri tekata që janë prekur nga gripitë ndalojnë vizitat tek tëafërmit apo edhe në vendeku ka mbledhje masovike

qoftë ajo kinema, teatër aposhkollë që të mos ndikojnënë përhapjen e viruseve. “Përshkak të anergjisë së madhedhe mundësisë për infek-sione sekondare bakteriale,çdo prolongim i sëmundjespas 7 ditësh duhet të paran-dalohet me antibiotikë, sido-mos te personat të cilët janëtë sëmurë prej sëmundjevekronike, kardiovaskularedhe sëmundjeve malinje etj.Te gripi ekziston një preven-tivë specifike me imunizim.Imunizimi bëhet me vaksinë,e cila përcaktohet varësishtprej tipit serologjik të virusiti cili mbisundon në sezoninpërkatës në muajt tetor-nën-tor. Pas vaksinimit mbetetimunitet afatshkurtër tipik icili mbron në disa muajt eardhshëm, për të cilën ar-sye imunizimi përsëritet çdovit. Gjatë epidemisë së grip-it ndalohen vizitat e person-ave të hospitalizuar, ndërsakur merr përmasa të mëdha,

përhapja e sëmundjesmundet të pengohet mendërprerjen e mësimit,ndalesës për vizitë të kine-mave, mbledhje masovike,etj”, thotë për gazetënKOHA, mjekja ReçicaBerisha. Vaksinimi kundërgripit sezonal është mbrojtjamë e mirë nga kjo sëmund-je, prandaj Instituti i Shën-detit Publik ua rekomandontë gjithë popullatës, veçanër-isht personave me sëmund-je kronike dhe personave meimunitet të kompromentuar(sipas rekomandimeve tëOBSH), gratë shtatzëna nëcilëndo fazë të shtatzënisë,fëmijët në moshë nga 6 muajderi në 5 vjet, personat emoshuar në moshë mbi 65vjet, personat me gjendjemjekësore kronike, punon-jësit shëndetësor... "Të gjithëtë interesuarit duhet të viz-itojnë Qendrën më të afërttë shëndetit publik ose Njës-inë rajonale për tu infor-

muar më shumë për vaksin-imin kundër gripit sezonal",thuhet në apelin e ISHP-sëdrejtuar opinionit. Ndryshe,në të gjitha shërbimet epi-demiologjike vaksinimi filloimë 17 tetor, ndërsa këtë se-zon në dispozicion ka28.000 të vaksinave kundërgripit sezonal - influvac.Sipas të dhënave të deritan-ishme, deri në fund të javëssë 43 janë vaksinuar gjithsej25.171 persona, ose janë sh-penzuar 89.9 për qind ngavaksinat e siguruara përkëtë sezon. Numri më imadh i të vaksinuarve janënë moshë mbi 65 vjet -15.112 persona, në moshënga 30-64 vjet - 9329 per-sona dhe në moshë nga 5-29vjet - 254 persona. Janëvaksinuar edhe nëntë fëmijëderi në moshën 5-vjeçare. Sai përket punonjësve shënde-tësor, ISHP informon se janëvaksinuar gjithsej 466 per-sona.

Shkup, 8 nëntor - NëMaqedoni, në pajtuesh-mëri me statistikat të cilati posedon Këshilli Repub-likan për Siguri në Komu-nikacion dhe Rrugë(KRSKR) për vitin 2016,25 persona të moshës deri24 vjet e kanë humburjetën në aksidente komu-

nikacioni, ndërsa mëshumë se 2000 janë lënd-uar. Të rinjtë hyjnë në kat-egorinë më të ndjeshme tëkomunikacionit. KRSKR efilloi realizimin e fazës sëdytë të fushatës "Rini paçmenduri", fushatë kjo qësipas KRSKR-së, ka përqëllim edukimin dhe për-mirësimin e sigurimit të tërinjve, si kategoria më endjeshme pjesëmarrëse nëkomunikacion. "Para neshështë koha që mban motjostabil dhe me shi e borë.Bora mund të nxis prob-lem shtesë në komunika-cion. Gjithashtu, vijnëditët e festave kur të gjithëargëtohen, atmosferëdëfrimi ku konsumohet

më shumë alkool. Duke unisur nga kjo, KRSKR nëkëtë fushatë do të përqen-drohet në këto problememe të cilat mund të bal-lafaqohen të rinjtë",thuhet në fushatën eKRSKR-së, e cila filloi tëenjten, ndërsa do të reali-zohet deri në muajin marstë vitit 2018. "Në këtë fazëtë fushatës, do ti eduko-jmë të rinjtë për rreziqetnë komunikacion me tëcilat mund të ballafaqo-hen gjatë dimrit, e këtuhyjnë: pajisjet dimërorepër vetura, rrugët tërrëshqitshme, vozitje meshpejtësi më të madhe see lejuara, vozitje nënndikim të alkoolit dhe

substancave psikotropeetj". Ndryshe, sipas statis-tikave të OrganizatësBotërore të Shëndetësisë(OBSH), për çdo orë bren-da një dite, më shumë se

40 të rinj janë viktima tëfatkeqësive të trafikut nërrugë, përkatësisht çdoditë më shumë se 10 mijëtë rinj të moshës deri 25vjeç janë viktima të fatke-

qësive të komunikacionitnë botë. Kjo nënkupton seçdo ditë mijëra familje bal-lafaqohen me faktin sehumbin një anëtarë të ri tëfamiljes.

Shilegovparalajmëron

zgjidhjesistematike për

ndotjenShkup, 8 nëntor - Qyteti i Shkupit, sëbashku me MPB-në inicion ndryshimeligjore me të cilat gjatë kontrollit teknik tëautomjeteve, çdo automjet të mund nëmënyrë ekologjike të hartohet dhe të mar-rë ngjitëse. Pastaj autoritetet e qytetit do tëmund në mënyrë administrative t'i për-jashtojnë automjetet që realisht kontribuo-jnë për ndotjen e ajrit. Kryetari i Qytetit tëShkupit, Petre Shilegov, këtë dje e kumtoipas takimit për ndotjen e ajrit në krye-qytet. Potencoi se për herë të parë fillon tëzgjidhet problemi në mënyrë sistematikeme ndotjen, si të ajrit ashtu edhe të mje-disit. "Pres se këtë mund ta bëjmë edhe nëformë ligjore dhe se deri në fund të vitit dotë kalojë deri te Kuvendi i Republikës sëMaqedonisë. Deri në fund të vitit tëardhshëm do të mund të kemi automjetetë hartuara, në kuptim ekologjik, në terri-torin e tërë shtetit. Dhe kështu në mënyrëadministrative ta ndalojmë komunika-cionin për automjete - ndotës", tha Shile-gov në Klubin e deputetëve. Ai sqaroi senuk do të ketë implikime shtesë financia-re ndaj buxhetit të qytetarëve sepse edheashtu secili qytetar kryen kontrolle teknikegjatë vitit. Dallimi, siç tha, është që gjatëmatjes së nxjerrjes së gazrave, që dikuzbatohet, e diku jo, do të mund të katego-rizohet automjeti, çfarë dhe sa sasi tëgazrave të liruara ka dhe në pajtim të asajtë hartohet në kuptim ekologjik. Shilegovpotencoi se kjo është vetëm një ide dhe seduhet të përpunohet. Çdo automjet do tëduhet të marrë ngjyrë adekuate të ngjitës-es si ato që i kemi gjatë regjistrimit të au-tomjetit. Sipas tij, masa "çift-tek" është epadrejtë sepse ka automjete të reja të cilatkanë regjistrim çift dhe të vjetra që kanëtek dhe të cilat, siç tha, realisht më shumëe ndotin ajrin. Shilegov përsëriti se siç dotë rritet ndotja e ajrit do të vendoset rritjegraduale e çmimit të parkimeve, ndërsa dotë ulet çmimi i transportit publik. Kryetarii Qytetit të Shkupit tha se ngrohja nëmënyrë afatmesme do të zgjidhet me gasi-fikimin i cili, siç tha, tani më e premtoi.Është planifikuar që në periudhën eardhshme të fillojnë bisedime dhe negoci-ata me operatorin i cili e shfrytëzon sis-temin qendror me qëllim të mundësojëulje eventuale të çmimit të ngrohjes qen-drore dhe stimulim për kyçje në sa mëshumë amvisëri, nga ata të cilët janëtërhequr ose asnjëherë nuk kanë qenë tëkyçur.

Shkup, 8 nëntor - Reformë esistemit të mbrojtjes sociale,avancimi i shërbimeve so-ciale, intensifikimi i luftëspër përballje me varfërinëdhe shkyçjen sociale nëvend, parandalimi i margji-nalizimit të çdo lloji, avanci-mi i dukshëm i të drejtavedhe mbrojtjes së punëtorëvedhe involvimi më i madh nëtë gjitha këto çështje tëpartnerëve socialë dhe

shoqërisë civile, është fokusii Qeverisë së re", tha min-istrja e Punës dhe PolitikësSociale, Mila Carovska. Nëfjalimin në seminarin përdispozitat e papranuara ngaKarta evropiane sociale,Carovska theksoi se vitet ekaluara Maqedonia ka kalu-ar përmes një periudhe kurnjë pjesë e këtyre të drej-tave sociale, të vërtetuaraedhe në Kartë, kanë qenë

ose të neglizhuara ose jom-jaftueshëm të avancuaradhe të zhvilluara. Seminarii organizuar nga Këshilli iEvropës dhe MPPS, nëkuadër të procedurës sëparashikuar me nenin 22nga Karta për "dispozitat epapranuara" është ipërkushtuar në shkëmbimtë opinionit dhe informa-cioneve për dispozitat, qënuk janë të pranueshme

nga ana e Republikës sëMaqedonisë, si dhe të proce-durës për ankesa kolektive.Qëllimi është që përmesdiskutimit shqyrtohengjendjen në vend në raportme të drejtat dhe standard-et që i vërtetojnë dhe mbro-jnë dispozitat e lartpërmen-dura, si dhe për mundësitëe zgjerimit të vëllimit të dis-pozitave, të cilat do të pra-nohen.

KRSKR nis fushatë të re senzibilizimi

25 të vdekur nga aksidentet, 2000 të lënduar!Të rinjtë hyjnë në kategorinëmë të ndjeshme tëkomunikacionit. KRSKR e filloirealizimin e fazës së dytë tëfushatës "Rini pa çmenduri",fushatë kjo që sipas KRSKR-së, ka për qëllim edukimin dhepërmirësimin e sigurimit të tërinjve, si kategoria më endjeshme pjesëmarrëse nëkomunikacion

Në rrugën lokale Radiovcë-Sedllarcë e Epërme, të martën rreth orës 13.00, një veturë e tipit “OpelCorsa”, me targa të Tetovës, të cilën pa leje për vozitje e ka drejtuar 17-vjeçari nga fshati Kamjan, kahumbur kontrollin mbi automjetin dhe për pasojë ka dalë nga rruga. Vozitësi minoren ka marrëlëndime trupore dhe me anë të një veture tjetër është dërguar në spitalin e Tetovës, ku edhe ështëmbajtur për shërim të mëtejshëm. Si shkak edhe për këtë është mospërshtatja e shpejtësisë,përderisa dëmi i shkaktuar material vlerësohet që të jetë rreth 30 mijë denarë. Në udhëkryqin errugëve “Bllagoja Toska” dhe “Fushtanska”, të martën, rreth orës 16.20 minuta, ka ndodhur njëaksident komunikacioni, në të cilin janë përfshirë një veturë dhe një biçikletë. Vetura e tipit “Turan”me targa të Tetovës, e drejtuar nga 35-vjeçari me iniciale M.J dhe biçikleta e tipit “Rog”, të cilën e kadrejtuar 80-vjeçari me iniciale M.D. Me të njëjtën veturë çiklisti është dërguar në spitalin klinik tëTetovës dhe pas marrjes së ndihmës është lëshuar për mjekim shtëpiak.

TETOVË, DY AKSIDENTE ME DY TË LËNDUAR

Të drejtat sociale konform Kartës evropiane sociale

Për një javë mbi 60 persona me grip!

Çdo ditë e më shumë me gripDr. Jeta Reçica Berisha bënthirrje deri tek ata që janë prekurnga gripi që të ndalojnë vizitattek të afërmit apo edhe në vendeku ka mbledhje masovike qoftëajo kinema, teatër apo shkollë qëtë mos ndikojnë në përhapjen eviruseveKoha

8KohaE ENJTE9 NËNTOR |2017| Aktuale

Nga Inspektorati i Tetovës për ambientin jetësor, thonë se qytetarët më sëshumti denoncojnë ndezje të deponive të vogla, por edhe tym të pakontrolluartë fabrikave për prodhimin e mobiljeve

Urim HASIPI

Tetovë, 8 nëntor - Tetovarëtedhe zyrtarisht filluan që tëthithin ajër të ndotur dheshqetësues. Jo vetëm që këtoditë po ankohen se ajri që atathithin, ka një erë tymi dhedjegie, por stacioni i matjeska filluar që të regjistrojë rrit-jet e para të larta të grimcavePM10 në ajër që janë tëdëmshme. Ashtu edhe siçpublikoi Ministria e MjedisitJetësor dhe PlanifikimitHapësinor në faqen e sajë tëinternetit ditëve të fundit,grimcat PM10 në ajër janë dyherë më të larta se mesatarjae lejuar që është e sigurt përshëndetin e njerëzve. Më trenëntor të këtij muaji, në orën17.00, pasi që për disa ditënuk ka punuar stacionimatës, matjet treguan njëkoncentrim të lartë të grim-cave PM10 prej më shumë se208 mikrogram në një metërkub në ajër, të cilin e kanëthithu tetovarët. Sezoni indotjes së ajrit shpesh përkon

edhe me fillimin e sezonit tëngrohjes, gjegjësisht viteve tëfundit koncentrimi i grimcavePM10 fillon që të rritet në ditëte vjeshtës dhe e arrin maksi-mumin në ditët e dimrit, fillonqë të bie në ditët e pranverës,por pothuajse asnjëherë nukbie ndër 50 mikfrogramët elejuar në një metër kub nëajër.

Vetëm gjatë kësaj vere qëlamë pas, kemi pasur njëgjendje më të mirë kur edhe tëdhënat që publikonte Minis-tria e Mjedisit Jetësor dhePlanifikimit Hapësinor nëfaqen e sajë të internetit tërralla ishin ditët kur ështëtejkaluar kufiri i sigurt i kon-centrimit të grimcave PM10gjatë ditës. Kjo ka rezultuarme gjithsej 91 ditë me ajër tëndotur, që nga fillimi i vitit,për dallim nga vitit i kaluarkur kemi pasur të bëjmë me254 ditë me ajër të ndoturderi në fund të tetorit. Por,kjo nuk nënkupton se kemipërmirësim të gjendjes, përshkak se normat tregojnë se

në interes të shëndetit tënjerëzve, në një vit kalendariknuk guxon që të ketë mëshumë se 35 ditë me ajër tëndotur. Nga Instituti përShëndet Publik në Tetovëthonë se në përmirësimin enivelit të ndotjes kanëndikuar disa faktorë, pormegjithatë kjo nuk është kon-stante. “Gjatë kësaj kohe qëkur nuk ka punuar Jugohro-mi, niveli i ndotjes ka qenëmë i vogël, por kjo nuk do tëthotë se pikërisht ky kombi-nat është ndotës. Por, ajo qëdua të them është se në peri-udhën e ardhshme pritet që tëketë përkeqësim të shëndetittë qytetarëve, kur personatme sëmundje kronike, do tëduhet të përballen me ndotjendhe kjo do të ndikojë duk-shëm në shëndetin e tyre”,tha Ratko Davidovski, mjeknë Institutin për ShëndetinPublik.

Nga Inspektorati i Tetovëspër ambientin jetësor, thonëse qytetarët më së shumti de-noncojnë ndezje të deponive

të vogla, por edhe tym tëpakontrolluar të fabrikave përprodhimin e mobiljeve. ”Paskontrolleve të përditshme, In-spektorati i ambientit jetësor,ka vërtetuar se një fabrikë përprodhimin e mobiljeve, elokalizuar në dalje të Tetovës,si energji për ngrohje kashfrytëzuar mbetje të materi-alit, të cilin e ka shfrytëzuarnë procesin prodhues.Pronarit të fabrikës i ështëshqiptuar gjobë më vlerë prej500 euro.

Gjatë këtij muaji janëdënuar rreth njëzet firma, tëcilat kanë furnizuar me mallmarketet pas orës 8 të mëng-jesit, çka është në kundërsh-tim me masat kundër ndotjessë ajrit, të cilat parashohin qëfurnizimi me mall të realizohetvetëm në orët e mëngjesit”,njoftojnë nga Inspektorati iKomunës së Tetovës. Nga atjeshtojnë se rregullisht kontrol-lojnë firmat me leje ekologjikeB, auto serviset, dhe stacionine ngarkimit të mbetjeve ko-munale.

Kërçovë, 8 nëntor - Për treditë sa zgjati Manifestimitradicional poetikmbarëkombëtar i “Hyj-neshës Ilire Thana” nëKërçovë, te Shtëpia eArteve në Kërçovë, dyzetëpenda të shquara të le-trave ishin mbledhurtokas për të shpalosurvargun e tyre, dhe për tëmarrë frymëzimin e ri përvarg të ri, për ditën e re qëpo vjen, për ditën ebashkimit të shpirtrave.Që nga Shkodra e gjer nëPërmet, nga Durrësi eDrenica, Tirana, Tetova eMitrovica, Malëshova,Myzeqeja e Kërçova,

Shkupi e Prishtina,shkresëtarët e vargjevekishin marrë udhë për tëkërkuar frymëzimin rad-hës pranë çerdhes sëshqiponjave të Ma-jeshqipes,mbi plisa tëUjëmirit e dëlirësinë eDardhës e Drenovës sëvargmalevetë Sharrit, atytek këmbët e Hyjneshës sëMaleve, Thanës...! Varganii poetëve Agim Bajrami eVaso Papaje, Sami Velçaninga Durrësi, Agim Xhekae Ermal Lala nga Tirana,Farida Zmijani Ramadaninga Shkodra, Fatmira Locinga Lezha, Lola Shehi ngaLushnja, Xhelal Toskunga Rrogozhina, LumoKolleshi nga Përmeti, Flo-ra Peci nga Mitrovica, DanIbrahimi e Silva Tërnavanga Prishtina, korçarjaRakela Zoga e beratasiDhimitër Nica nga Se-laniku i Greqisë, KaloshÇeliku nga Shkupi, RamiKamberi e Remzi Saliunga Tetova, të shoqëruarnga poetët nikoqirë XhelalAdemi, Adem Xheladini,Hava Ajdini, Mirije Vran-galla, Ibraim Koça,

Xhevdet Ukalli, XhemileAdili, Nazif Selimi, LirijeAsani, Nurije Emrullai,Marigona Xhelili, VeselXhaferri dhe kantautoriFerit Abdiu, i kërkuanHyjneshës Ilire Thana,frymëzimin për vargun eshenjtë të poezisë dukekërkuar bekimin e saj përdeklamimin e shpirtit tëtyre në varg. Nata e parëkaloi nën jehun e vargut tëçdo poeti veç e veç, ku ataparaqitën vargjet e tyrepërpara auditorit të pran-ishëm, nga ku vijoideklamimi i vargut nënstrehën e Shtëpisë sëArteve deri në orët e her-

shme të mëngjesit. Gjatëmesditës së të shtunës,poetët pjesëmarrës,shëtitën nëpër bulevardete bukura të qytetit tëKërçovës, u ngjitën në ma-jat e Kalasë së Kërçovës,nga ky si në pëllëmbë uduk Kërçova e nusëruar,ashtu krenare tek rrënjëte Kalasë së lashtësisëuskanase për të vazhduarmë pas me një vizitë tëQP” Nëna Shqiptare”nëZajaz, ku u pritën nga fla-muri gjigand i viktimavetë rezistencës shqiptaredhe shtatorja e Nënësmburojë Shqiptare. Gjatëmbrëmjes vijuese, organi-

zatori, Klubi i Shkrim-tarëve Shqiptarë “Penes-tia” nga Kërçova, kishteparaparë promovimin etitujve të librave të au-torëve pjesëmarrës tëTakimit poetik mbarëkom-bëtar “Hyjnesha IlireThana”, ku u promovuantre tituj: “Do ta dehbotën”, “Me forcën e sh-pirtit”, dhe “Letër epashkruar” të autoresLola Shehi, “Arratisje (102lirika)” të Agim Xhekës,“Një psherëtimë e marr mevete” të autorit Riza Çato,“Mjellmë në mjegull” tëautores Rakela Zoga sidhe “Një tjetër diell” tëVaso Papajt, për të cilatreferuan Rami Kamberi,Agim Bajrami dhe AdemXheladini. Gjatë takimevepoetike “Guri i HyjneshësIlire Thana” u promovuanpo ashtu edhe veprat e au-torëve kërçovarë SelimAdili e Begzat Rrahmani,si dhe përpara auditorit uparaqitën penat e reja tëKërçovës, si Fisnike Rasi-mi, Mirandë Kadriu dheJonida Jusufi. Pas kësajnë emër të Klubit të

Shkrimtarëve Shqiptarëdhe Komunës së Kërçovës,Adem Xheladini për pjesë-marrësit e takimit poetikpër kontribut në fushën eletërsisë ndau mirënjohje.Përgjatë këtyre ditëve tëmuzave nën shkëlqimin eThanës, kumboi edhe zërimagjepsës i NaimKërçukut, këngëtar imirënjohur i disa festi-valeve të këngës në Ra-diotelevizionin Shqiptar sidhe këngëtares famëmad-he të Kërçovës LumturijeAxhami-Sejdini, e cila ng-jalli emocione të veçantatek pjesëmarrësit e pran-ishëm, duke i ngritur tëvallëzojnë një për një dhekësisoj të jenë pjesë eharesë e frymëzimit të ri.Duhet theksuar se përgjithë këtë aktivitet kul-turor përkrah dhe pan-dashëm u ndodh Komunae Kërçovës e udhëhequrnga kreu i saj Fatmir De-hari, e cila si edhe katërvitet e mëparshme upërkujdes që poetët të nd-jehen si në shtëpitë e tyredhe të shpalosin vargun etyre poetik. (A.Xh.)

Edhe njëspecialist nga fusha

e KirurgjisëAbdominale

Shkup, 8 nëntor - Në Fakultetin eMjekësisë të Universitetit "Shën Kir-ili dhe Metodi" në Shkup, në Kate-drën për Kirurgji të Përgjithshme, dr.Burim Elezi me sukses ka mbrojturprovimin specialistik nga kirurgjia epërgjithshme - abdominale, ndërsafitoi titullin Specialist i Kirurgjisë sëPërgjithshme. Komisioni në përbërjeprof.dr. Aleksandar Çaparoski -kryetar, prof.dr. Mile Petrovski dheprof.dr. Goran Kondov anëtarë, evlerësuan lartë përgatitjen profesion-ale të dr.Burim Elezit. Elezi është ilindur në Kërçovë, ku edhe ka kryershkollën fillore. Arsimin e mesëm evazhdon në gjimnazin amerikan"Nova" në Shkup, ndërsa Fakultetine Mjekësisë së Përgjithshme nëShkup e mbaroi në vitin 2009. Pasmbarimit të praktikës në Kërçovë, nëvitin 2011 punësohet në KlinikënKirurgjike "Shën Naumi i Ohrit", nëShkup. Ndryshe, dr. Elezi është njo-hës i gjuhës angleze, gjermane dhegjuhëve te Ballkanit dhe është njënga specialistët më të ri për ngamosha në Maqedoni.

Takimet poetike mbarëkombëtare “Guri i Hyjneshës Ilire Thana”

Penat për frymëzim vjeshte te Shtëpia e Arteve në KërçovëDyzetë penda të shquara tëletrave ishin mbledhurtokas për të shpalosurvargun e tyre, dhe për tëmarrë frymëzimin e ri përvarg të ri, për ditën e re qëpo vjen, për ditën ebashkimit të shpirtrave

91 ditët që shqetësojnë

Rikthehet ndotja në TetovëKjo ka rezultuar me gjithsej 91ditë me ajër të ndotur që ngafillimi i vitit, për dallim nga vititi kaluar kur kemi pasur tëbëjmë me 254 ditë me ajër tëndotur deri në fund të tetorit.Por, kjo nuk nënkupton se kemipërmirësim të gjendjes përshkak se normat tregojnë se nëinteres të shëndetit tënjerëzve, në një vit kalendariknuk guxon që të ketë më shumese 35 ditë me ajër të ndotur

Koha

KohaE ENJTE

9 NËNTOR |2017| 9SpecialeDuke qenë se jetoi e punoi, në pjesën më të madhe të jetës, në një vend të huaj,Karlo Grosler, nuk hapi asnjëherë gojë për të shkuarën e tij

Historitë e pazakonta,gjenden edhe aty (pikëri-sht) ku nuk ta pretmendja. Po të takosh Eve-restin, pa e ditur mbiemrine tij, për shkak të aksentittë theksuar vlonjat, as qëtë shkon ndër mend semund të jetë nga një vendtjetër. E shumta, do tëndërroje qytet, por do tëqëndroje me hamendësi-me, sidoqoftë në Jug. Sigu-risht, Everesti është lindure rritur në Vlorë, s’kaç’theks tjetër të ketë, porkur mëson se mbiemrin eka Grosler, nuk përmbahethabia, se s’gjendet në tëasgjë tipar austriak, për-veç mbiemrit.

Mirëpo, historia nukështë asnjëherë ashtu siçduket… Everest Groslerështë austriak për ngaorigjina sado që vendi i gjy-shit të tij, e ka pritur si tëgjitha vendet e tjera ku aika provuar të emigrojë.“Origjina nuk ka qenëavantazh deri tani, fundjane, përveç një certifikate tëlindjes së gjyshit, nuk kemidokumente të tjera për tëprovuar prejardhjen e tij.Gjithçka është djegur eështë zhdukur në vitet eashpra të komunizmit,gjatë të cilave gjyshi dhe egjithë familja ime, përfshirëxhaxhallarët dhe babain,kanë vuajtur pasojat e dy-shimeve të kota që ngrihe-shin asokohe nga hiçi, jomë të ishe i huaj. Jashtëjam pritur e kam pasur vë-shtirësi njësoj si të tjerët,prandaj edhe jam kthyer”.Përveç miqve të tyre, tënjohurve a të afërmve, tëtjerët as që mund të dy-shojnë se familja Groslerështë me prejardhje au-striake. Ata kanë jetuar ejetojnë me të gjitha tiparetspecifike të vlonjatëve. Eve-resti nuk pretendon tanjohë mirë historinë e fa-miljes së tij, të paktën jo aqsa i ati i tij, sado që as ky ifundit nuk e ka gjithëinformacionin që do tëdonte të kishte.

Dikur, frika e babait tëtij i kishte shtrirë rrënjëtaq thellë, saqë nuk guxon-te të hapte gojë sepse kësh-tu, përveç vetes, do të rre-zikonte edhe fëmijët. U patipremtuar këtyre të funditse do t’ua tregonte histo-rinë e plotë vetëm përparase të mbyllte sytë, por asatëherë nuk arriti ta bënte.Vdekja nuk vjen gjithnjë epërllogaritur, sidomos kurrrugën drejt saj ta shtrojnëtë tjerët.

Duke qenë se jetoi epunoi, në pjesën më tëmadhe të jetës, në një vendtë huaj, Karlo Grosler, nukhapi asnjëherë gojë për tëshkuarën e tij. Për shkaktë asaj “copë” certifikate qëu ka mbetur ngaprejardhja e familjes, njëringa djemtë e tij, Alfred Gro-sler, di që i ati pati lindurmë 1897-n në një zonë tëA u s t r o - H u n g a r i s ë .

Pikëpyetja më e madhe përrrjedhën e fatit të tyre, qëdo donin ta kishin ndry-she, ngrihet pikërisht nëpikën kur babai ka vendo-sur të largohet nga vendi itij për të mbërritur nëVlorë.

“I vetmi kujtim i qartëqë kam nga babai, janëfjalët e tij që përsëriste aqshpesh: Do t’ju them sekush jam në të vërtetë,vetëm në prag të vdekjes.Mirëpo, siç kuptohet, nukarriti ta bënte këtë gjë. Ish-te gjithë kohës i tërhequr ei heshtur, nuk përfshihejnë punët e askujt e nukpërzihej me asgjë. Me si-guri, sepse çdo lëvizje e tijdo ngjallte dyshime e do tëishte në qendër të vë-mendjes, siç edhe ishte,edhe pa qenë nevoja takrijonte ai terrenin për tëpasur vëmendjen. Një ar-sye pse mund të ketëardhur këtu mund të ketëqenë edhe papunësia nëvendin e tij, ose nevoja eShqipërisë për mekanikë.Ai ishte mjaft i zoti, sado qëas për këtë nuk e vlerëson-te veten”, tregon Alfred

Grosler, që ende jeton nënjë nga pallatet e vjetra, nëqytetin e Vlorës. Alfrediështë njëri prej gjashtëdjemve të Karlo Grosleritdhe, njësoj si vëllezërit,edhe për shkak të shumëviteve që kanë kaluar qënga koha kur babai i tyreishte gjallë, nuk e ka aq tëlehtë të kujtojë ngjarjet, si-domos kur këto të funditjanë më shumë hamendë-sime se rrëfime që i kadëgjuar nga goja e të atit.“Nga ato pak gjëra që na katreguar, më shumë i nxiturnga kurioziteti ynë i vazh-dueshëm, dhe meqenëseishin informacione ‘pa za-rar’ dimë se babai, kur kambërritur për herë të parënë Shqipëri, është vendo-sur në qytetin e Korçës. Kjoka ndodhur shumë herët,diku pas Luftës së ParëBotërore. Në fillim punoi sishofer meqenëse nuk kish-te shumë njerëz të aftë përtë ngarë makinën atëherë.Në kohën e Zogut ështëshpërngulur nga Korçadhe është vendosur nëKuçovë. Aty punoi simbikëqyrës, kur sapo ki-

shin nisur punët për pusete naftës. Me sa di, në atëkohë, ura që sot quhet UraVajgurore, quhej Ura e Ha-san Pashës. Nafta nxirrejnga puset e Kuçovës dheshkonte deri aty, prej nganisej pastaj në Vlorë emandej në Itali. Pikërishtnë këtë kohë, që ka qenëmes viteve ’20-’30, babaiështë njohur me dajot e mi.Përmes tyre ka njohurnënën time, KonstantinaMërtirin. Ata u martuanshumë shpejt dhe patëngjashtë fëmijë, njërin prejtë cilëve e humbën në mo-shë shumë të vogël.Megjithëse fliste shumëpak dhe nuk thoshtethuajse asgjë për veten, ba-bai arrinte të na çudisteme aq pak të dhëna sa najepte. Për shembull, endesot nuk e fsheh habinë sesi fliste tetë gjuhë të huaja.Përveç saj, në kohën kurmundej, pra përpara çliri-mit, ushtronte disa pasio-ne që nuk ishin as në kul-turën e Vlorës e as tëShqipërisë. I pëlqente tëlexonte libra, i pëlqeninshumë kuajt dhe zogjtë”,

tregon Alfredi.Mirëpo, kohët për Gro-

slerin e madh vetëm do tëpërkeqësoheshin. Jeta dotë bëhej edhe më e vështirënga ç’mund të ishte vetëmprej faktit se jeton në njëvend të huaj, nuk je për-reth njerëzve të tu e nukflet gjuhën tënde. KarloGrosler kishte filluar të pu-nonte si mekanik kur mba-roi Lufta e Dytë Botërore.Në qoftë se, në çdo kohëtjetër, gjuhët e huaja qëdinte do të kishin qenë pa-suria e tij më e madhe, nëatë kohë, fakti që dije gjer-manisht ishte e keqja jotemë e madhe.

Të të akuzonin si spiuntë gjermanëve, ishte prak-tika më e zakonshme. Jundodhte edhe atyre që di-nin të thoshin vetëm“Najn”. Meqenëse kishtegjashtë fëmijë dhe i nuha-ti menjëherë pasojat qëmund të kishin, nëse për-zihej në punë që nuk iduheshin, Karlo nuk u bëpalë me asnjë. “Megjithatë,mbase ishte e pamundurqë të mos kishte asnjë llojkontakti me njerëzit e ven-dit të tij. Me sa di, ai kish-te një mik gjerman, ishtemjek, por vetëm kaq, ose tëpaktën kaq dimë ne. Ten-tativat për ta vrarë ishin tëvazhdueshme dhe akuzatsi spiun edhe më të shum-ta. Babai ka kaluar njëkohë të gjatë i fshehur,nuk e di saktësisht se ku,por ka treguar që ka qën-druar në zonën e Nartës.Kur u kthye në shtëpi, nukhumbën kohë, erdhënmenjëherë për ta marrë. Kyështë i vetmi moment ijetës për të cilin nuk mëduhet fare të sforcohempër ta kujtuar. Përveçsetërhoqën dhunshëm ba-bain, njëri prej atyre qëerdhi e mori, më qëlloiedhe mua. Për një kohë tëgjatë ka qëndruar në he-tuesi dhe ka jetuar dhunëne torturat që vetëm ato vitedinin të t’i ‘falnin’. Gjatëkësaj kohe, vëllezërit enënës sime, që kishin njël-loj ndikimi politik, u përpo-qën ta nxjerrin dhe ashtu

ndodhi. Pas lirimit, pati njëfazë relativisht të qetë tëjetës së tij…”, vijon Alfredi.Kur doli nga torturat, Kar-lo Grosler punoi si meka-nik në parkun e mallravenë Vlorë. Më pas ndërroidisa punë, derisa u vendosnë Kombinatin e Konser-vave “Ernest Thelman”.

Aty, meqenëse speciali-stët që montuan kombina-tin ishin nga GjermaniaLindore, Karlo pati mundë-sinë të ndihej pak “në shtë-pi”, sepse komunikoi nëgjuhën tij. Aty punoi gjatë,sado që jetoi gjithë jetën embetur nën hijen e dyshi-mit të spiunllëkut. Është ekotë t’ju themi se ishte nëvëzhgim në çdo çast, ai dhefëmijët, vëllezërit e gruaja etij. Gjatë këtyre viteve, he-shtja që e kishte pak nënatyrë, u bë edhe më efortë, për të shpëtuar fa-miljen. “Kur teknikët eKombinatit të Konservaveu larguan, në fund të vite-ve ’60, ndodhi një defektmekanik.

I dyshuari dhe i aku-zuari i parë, doemos qëishte im atë. Ishte mundë-sia e tyre më e mirë për taakuzuar e arrestuarmenjëherë, si sabotator eautor të një plani për tëhedhur në erë Kombinatine Konservave. Erdhi sërishkoha e hetuesisë, por këtëherë ishte edhe më e rëndë.Gjendja e tij u bë përvdekje. Nga hetuesia, kursituata ishte rënduar sëtepërmi, e patën çuar disaherë në spital. Pikërisht nëkëtë gjendje, kur nuk ish-te i fuqishëm të bënteasgjë, e nxorën, megjithatë,edhe pas kësaj, ishte çdoditë i detyruar që të paraqi-tej në Degën e Punëve tëBrendshme.

Në momentin që e ki-shin dërguar për në shtëpi,e kishin çuar më parë nëspital, sepse mendonin sekishte vdekur nga torturat.Ka qenë doktor Flloko qëka ndërhyrë dhe e ka ri-sjellë në jetë. Kuptohet qëai i mbylli sytë shumë sh-pejt pas kësaj ngjarjeje. Ki-shte kaluar shumë përvojatë këqija që të mund tëmbijetonte. Edhe largiminpërfundimtar e bëri në he-shtje, ashtu siç kishte je-tuar gjatë gjithë jetës nëvend të huaj. Ai nuk arritita mbante premtimin që nakishte bërë, se një ditë dotë na tregonte se kush ish-te.

Në fund, as ne nuk epyetëm më. Situata ishterënduar aq shumë, sa tanivërtet rrezikonim të gjithë.Kuptohet që nuk shpë-tuam krejtësisht. Njësoj sibabi, por me dëme më tëvogla, edhe ne jetuam gjatëgjithë kohës së komuniz-mit, gjithnjë si të huaj tëdyshimtë. Paragjykimet nakanë ndjekur pas në punëtqë kemi bërë e në martesattona. Me ngjarjet e babaitnë biografi, nuk e kishim tëlehtë të ndërtonim një jetëtë qetë. Për shembull, unëvetë kam kaluar shumëperipeci kur kam dashurtë martohem me gruan qëdoja”, tregon Alfredi. Kandodhur pothuajse kësh-tu edhe me vëllezërit e tij.Ata e kishin të qartë fatin etyre, e vetmja gjë që nukdinin ishte arsyeja pse ugjendën në Vlorë, ajo qëbabai i tyre nuk mundi t’uathoshte kurrë.

(panorama)

Histori të çuditshme

Familjes austro-hungarezeqë “ngeli” në Vlorë

Historia nuk ështëasnjëherë ashtu siçduket… Everest Groslerështë austriak për ngaorigjina sado që vendi igjyshit të tij, e ka pritur sitë gjitha vendet e tjera kuai ka provuar të emigrojë

10KohaE ENJTE9 NËNTOR |2017|

Themelues: Arben Ratkoceri dhe Lirim Dullovi

NPK "Koha Production" Num. i xhirollogarisë: 210063340670177; Tutunska Banka -Shkup; Numri tatimor 4030008022772

E përditshme informativewww.koha.mk

Botues: Koha Production SHPK | Adresa e botuesit dhe redaksisë: Bul. Goce Delçev nr.11, | Q.T. Mavrovasja lok.14 - përdhesë, Shkup | Gazetë ditore - botohet çdo ditë përveç të dielës | Shtypi dhe distribuimi:“Adria Media Ballkan” - rr. 852 nr.62, Shkup, 5000 kopje | Data e shtypjes e mërkurë 8 nëntor | Numri i parë i gazetës doli më 22 Nëntor 2006Drejtor: Lirim DULLOVI | Kryeredaktor: Vedat MEMEDALIU | Ndihmëskryeredaktor: Evis HALILI | Redaktorë: Shkëlzen HALIMI | Redaktor teknik: Halil BERISHA

E-mail: koha@koha.com.mk | Tel: 02 3179 - 904; Tel: 02 3179 - 905; Tel: 02 3179 - 906; Fax: 02 3118 - 060; | MARKETING: Bekim SHAQIRI • marketing@koha.com.mk; Tel: 02 3179-904; Mob: 071 372 222 | Përgjegjës për distribuim: Afrim DULLOVI - Tel: 071 372 221Përfaqësues ligjor: Shtëpia e avokatëve Inter Partes - Shkup

Forum

Augustin PALOKAJ

Një shtet i cili ka prob-lem ta forcojë shtetësinë evet edhe 10 vjet pas sh-palljes së Pavarësisë ekonsideron si tragjediedhe dyshimin e një shtetitë vogël dhe të largët rrethnjohjes së pavarësisë sësaj. Kështu ndodhi këtoditë me Kosovën pasiministri i Jashtëm i Ser-bisë, Ivica Daçiq, shpallilajmin se, sipas tij, Re-publika e Surinamit, ish-kolonisë së Mbretërisë sëHolandës, e ka tërhequrnjohjen e pavarësisë sëKosovës. Në rrethana nor-male për një shtet do tëishte krejtësisht eparëndësishme nëse enjeh apo jo Surinami. Kyshtet, me rreth vetëmgjysmë milioni banorë,nuk ka ndonjë rëndësi aspër Kosovën, as përSerbinë. Por tash në tëdyja anët përdoret emri ikëtij shteti për tëpasqyruar një proces dhepër të imponuar një de-bat nëse njohja e pavarë-sisë së Kosovës është pro-ces i pakthyeshëm apo jo.

Për Kosovën problem seri-oz nuk është mosnjohjaapo jo nga ana e Surina-mit. Me kalimin e numrit100 të shteteve që e kanënjohur Kosovën është sig-uruar njohja nga shumicae shteteve të botës. Natyr-isht se secili shtet i ri qënjeh Kosovën e shton këtënumër, por nuk do tëndryshojë ndonjë gjë emadhe në pengesat që kaKosova në proceset e inte-grimit në strukturat ra-jonale, evropiane dhebotërore. Për Kosovënmungesa e njohjeve ngadisa shtete paraqet

pengesë serioze, shpeshedhe të pakapërcyeshmepër faktoriziminndërkombëtar të saj dhepër realizimin e aspi-ratave të integrimit në or-ganizmat ndërkombëtarë.Fakt është se shumica eshteteve anëtare të OKB-së, shumica e madhe evendeve anëtare të NATO-s dhe BE-së e kanë njo-hur Kosovën. Problem përKosovën është kundërsh-timi dhe pengesat që i bënRusia Kosovës në Organi-zatën e Kombeve tëBashkuara, ku ajo, kra-has Kinës që është më

pak e interesuar, ka tëdrejtë vetoje, pastaj Span-ja me katër shtetet e tjeranë BE dhe tri shtete tëtjera në NATO, Serbia dheBosnjë-Hercegovina nërajon.

Në rastin e BE-së dheNATO-s nuk ndihmonshumë as fakti seKosovën e kanë njohurpothuajse të gjitha shtetetanëtare (në NATO 24 prej28, ndërsa në BE 23 prej28) pasi në çështjet qëkanë të bëjnë me procesine integrimit në BE, e nërastin e NATO-s në tëgjitha çështjet, vendoset

me konsensus. Madje fi-tohet përshtypja se mëaktive janë shtetet që nuke kanë njohur Kosovënsesa ato që e kanë njo-hur. BE-ja ia përmendKosovës emrin me fus-notë, ndërsa NATO-jaheziton madje edhe em-rin t’ia përmend Kosovësdhe kur përmend liderëtpolitikë ata i përmend meemra e jo me funksioneqë kanë. Pa njohje nga tëgjitha vendet anëtare tëNATO-s dhe të BE-sëKosova nuk mund të anë-tarësohet në këto shtete.E pamë edhe në vizitën e

fundit të Këshillit të At-lantikut të Veriut (Trupikryesor politik i NATO-s ipërbërë nga ambasadorëte 28 shteteve anëtare) seNATO-ja madje në mënyrëqesharake do të thoshimedhe poshtëruese e traj-ton Kosovën. SipasNATO-s, ky delegacionnuk e ka vizituar fareKosovën, por vetëmKFOR-in, ndërsa nukështë takuar me presi-dent apo kryeministër eministra, por vetëm medisa persona privatë. Për-pos numrit, për Kosovën erëndësishme është njohjanga disa shtete kyç, aposë paku pranimi i atyreshteteve që të mos e pen-gojnë Kosovën. Kroaciadhe Sllovenia, dy shtetet epara të krijuara në terri-torin e ish-Jugosllavisë,kanë më shumë se 25 vjetqë janë njohur ndërkom-bëtarisht. Si datë e njo-hjes ndërkombëtare kon-siderohet njohja e tyrenga Bashkimi Evropian.

Është interesant tëthuhet se ende janë 14shtete që nuk e kanë njo-hur Kroacinë si shtet dhenuk kanë lidhur marrëd-hënie diplomatike me të.Edhe më interesanteështë se shumica e atyreshteteve që nuk e kanënjohur Kroacinë e kanënjohur Kosovën. Si përshembull: Butani, Gjibu-ti, Liberia, Ishujt Mare-

Ejup AJDINI

Të gjithë jemi dëshmi-tar se po përballemi mevështirësi të shumta, mevuajtje e probleme tënatyrave të ndryshme, tëcilat e detyrojnë njeriun tëlargohet nga idealet e veta,nga dëshirat që ai mundo-het t’i ëndërroj, apo t’i re-alizoje. Më e keqja qën-dron në atë se, njeriudetyrohet ta ndërrojveprimin, qëndrimin dhesjelljen kulturore, saqë naduket se lindi një karaktertjetër nga ai që ishte kohëmë parë. Populli thotë sedisa punë të detyrojnë që

edhe derrin ta përkëd-helësh. Do ta përkëd-helësh patjetër, ose duhettë vdesësh si idealist, pasidespotizmi udhëheqës tëndjek hap pas hapi dhe nëçdo moment ka fuqinë ab-solute që të të trondite sh-

pirtërisht, materialisht, paedhe familjarisht. Hajdepo vuash dhe po vdesëshsi idealist, por e keqjadespotike nuk ndalet mekaq, pasi ajo edhe nëburgje dhe në varr të nd-jek pas. Ata për të mbijet-uar si despot të përher-shëm, edhe pas vdekjes tëngarkojnë me epitete tërrejshme duke të quajtur ipaaftë, apo edhe tradhtar.Ndodh që në mes të ditëstë të ndezin zjarre, kursenë mes të natës të tëhapin vare. Kjo nuk duhettë shpjegohet me argu-mente të veçanta, pasi ajoduket qartë në të gjitharrethet tona shoqërore.Këtë e dëshmojnë qartë tridekadat e fundit, kunjeriu ynë e ndryshoivetveten, sjelljen, pa edhekarakterin edhe pse nëpërlibra e doracak tëndryshëm thuhet sekarakteri i njeriut nukndryshon. Ndryshon. Si

nuk ndryshon?! Jo rastë-sisht gjatë historisë njerë-zore lindën maskat, qënënkuptohet se njeriu kadashur që ta mbuloje fy-tyrën e tij të vërtetë. Pra,ndryshon, si nukndryshon, kur dihet se tëgjithë të zgjedhurit nëpushtet emërohen nëemër të popullit, pastaj,shumica prej tyre veprojnënë kundërshtim me in-teresat e popullit dhe jorrallëherë edhe e tradhto-jnë atë. Ky lloj njeriu, përtë arritur deri te një vendi pushtetit, nuk vraponme vlera njerëzore, hu-mane e shkencore, porbëhet servil i paparë paraliderit të tij, para famil-jarëve të tij, herë-herëedhe para rojeve të tij. Kë-sisoj, me ardhjen nëpushtet të këtij lloj njeriut,lindën një despot i ri,lindën një brengë dhe njëhall më shumë përshoqërinë, kështu që pop-

ulli ynë brenda këtyredekadave u mbush medespot të kësaj natyre, tëcilët i kanë hipur popullitmbi qafë dhe nuk e lejojnëtë marre frymë. Ata i sol-lën vuajtje, skamje, re-voltë, sëmundje nga më tëndryshmet. Më e keqja, edetyruan rininë shqiptareqë me miliona të migrojnëe të arratisen nëpër botë,pasi nga despotizmishtetëror nuk kanë shpë-tim dhe kësisoj u mohohetqëndrimi në atdhe.

Edhe sot e kësaj dite ishohim njerëzit e poli-tikave me plotë maska, tëcilët haptas gënjejnë mepopullin. Ata vazhdimishtpajisen me maska të reja.Edhe në sh. XXI premto-jnë asfalt, kanalizime,stërvitjen e qenve që t’i sig-urojnë lagjet e qytetit qëtë mos afrohen qentë etjerë, depot e mbeturinavee të tjera të ngjashme. Ru-ana Zot, kushedi edhe sa

shekuj na duhen për t’umbrojtur nga era e keqe embeturinave dhe ngaqentë endacak. Pse ndodhkjo te ne?!. Ndoshta vetkëta njerëz janë “ qentëendacak” të mbetur ngambeturinat e shekullit tëkaluar. Si për ironi të fatittonë, ende nuk jemi nëgjendje t’i dallojmëmaskat, pasi ata të sotmetjanë të mbështjella mengjyra moderne, mengjyrat e shekullit të ri.Këta maska me ngjyra iquajnë “ liri e demokraci”.Ndoshta kjo është mburo-ja më e mirë për të vazhd-uar agoninë e shekullit tëkaluar komunist. Ndoshtakëto maska janë simbolikae rrenave të shekullit të ri.Më e keqja e këtyre rre-nave qëndron te një “su-permaskë“, ku fshihet fri-ka për të qenë ballë përballë me të vërtetën dheduke i ndezur fitilat e lig-jeve dhe ndjenjën e frikës.

Si u bë Surinami, shteti me gjysmë milionibanorë, temë kryesore në Kosovë dhe Serbi

Nëse nuk ka njohje të rejatë Pavarësisë së Kosovësdhe nëse ndonjë shtet i biepishman pse na ka njohur,kjo nuk është aq shumë përshkak të dështimit tëQeverisë së Kosovës, apomeritë e Serbisë. Ështëthjesht dëshmi se aleatëtkryesorë dhe sponsoruesite pavarësisë së Kosovës,SHBA-ja, Britania e Madhe,Gjermania dhe Franca, kanëndalur angazhimin nësigurimin e njohjeve

Estetika politike dhe maskat e reja Edhe sot e kësaj dite ishohim njerëzit e politikaveme plotë maska, të cilëthaptas gënjejnë mepopullin. Ata vazhdimishtpajisen me maska të reja.Edhe në sh. XXI premtojnëasfalt, kanalizime,stërvitjen e qenve që t’isigurojnë lagjet e qytetit qëtë mos afrohen qentë etjerë, depot e mbeturinavee të tjera të ngjashme

Rubrika "Forum" është krijuar si hapësirë për të botuar letrat, opinionet, reflektimet dhe reagimet e lexuesve dhe qytetarëve. Redaksia mban të drejtën për të redaktuar e shkurtuar, si dhe mos botuar ato shkrime që nuk i përmbahen etikës.

KohaE ENJTE

9 NËNTOR |2017| 11Forumshal, Swaziland, Tonga dheTuvalu. Për disa nga këtoshtete vështirë se do tëkishim dëgjuar sikur tëmos ishin në listën evendeve që e kanë njohurKosovën, ndërsa për Suri-namin do të kenë dëgjuarvetëm ata shqiptarë që dinëmë shumë për Holandën.Shpesh në Kosovë ështëbërë debat dhe bëhet edhetash rreth njohjeve. Por kydebat është i shtrembëruarpër shkak të egos së poli-tikanëve që të marrin mer-itat për njohje, ndërsa tëmos ndiejnë kurrfarëpërgjegjësie për dështimetnë rritjen edhe më të mad-he të numrit në njohje. Efakt është se shumica emadhe e njohjeve tëKosovës janë bërë falëpunës dhe insistimit tështeteve sponsoruese tëpavarësisë së Kosovës dheatyre që mbështesin këtështetësi që nga fillimi i pro-cesit të caktimit të statusit.Nëse shihet harta e botësme shtetet që e kanë njo-hur Kosovën, vërehet qartëse fjala është për shtete kundikim të madh kanë fuqitëperëndimore, si Shtetet eBashkuara të Amerikës,Britania e Madhe, Francadhe Gjermania. Deri dikuka ndihmuar edhe Turqia.Njohjet kanë munguar ngavendet ku kanë ndikim Ru-sia dhe Spanja dhe këtoshtete kanë një prirjekundër SHBA-së dhePerëndimit, siç është Iranidhe Koreja e veriut.

Rusia tek vendet e ish-Bashkimit Sovjetik dhe nëdisa vende islamike, të cilatkanë qëndrim antiperëndi-mor, ndërsa Spanja në disavende të Afrikës së Veriutdhe të Amerikës Latine.Politikanët nga Kosova osekanë vendosur kontakteformale kur një shtet na kanjohur, pasi puna ishte

kryer nga dikush jashtëKosovës, ose prisnin që tëshpallej njohja e pastaj tëmundoheshin të merrninmeritat për vete. Një sjelljee tillë pos që ka qenë ma-nipuluese, ka qenë edhejokorrekte ndaj shtetevediplomacia e së cilave kainvestuar shumë në njo-hjen e Kosovës. Dhe njësjellje e tillë e marrjes sëmeritave ka ndikuar edhenë zbehjen e vullnetit tekkëto shtete që të vazhdojnëme nivelin e njëjtë të lobim-it për njohje me të cilinkishin filluar në fazën eparë të pas shpalljes sëPavarësisë. Nëse nuk kanjohje të reja të Pavarësisësë Kosovës dhe nëse ndon-jë shtet i bie pishman psena ka njohur, kjo nuk ështëaq shumë për shkak tëdështimit të Qeverisë sëKosovës, apo meritë e Ser-bisë. Është thjeshtë dëshmise aleatët kryesorë dhesponsoruesit e Pavarësisësë Kosovës, SHBA-ja, Brita-nia e Madhe, Gjermaniadhe Franca, kanë ndalurangazhimin në sigurimin enjohjeve. Edhe ashtu gatitë gjitha njohjet janë sigu-ruar nga këta aleatë, ndër-sa disa politikanë kosovarëvetëm kanë pritur tëndodhnin njohjet dhe t’imerrnin meritat. Harta ebotës me vendet që e kanënjohur dhe nuk e kanë njo-hur Kosovën pak a shumëtregon edhe ndarjen eshteteve properëndimoredhe ato që janë në anëntjetër, me përjashtim tëdisa vendeve të BE-së.

Ajo që tash është evi-dente është dështimi i dia-logut në Bruksel që tëndikojë në parandalimin eobstruksioneve që Kosovësi bën Serbia duke bërë për-pjekje të vazhdueshme dheduke i inkurajuar të tjerëtqë të pengojnë integrimin e

Kosovës në arenënndërkombëtare. Vazhdimi isjelljes së tillë të Serbisëdëshmon se nuk ka avan-cuar fare normalizimi i ra-porteve edhe pse Qeveria eKosovës, duke dashur tëmbrojë pjesëmarrjen në di-alog dhe disa kompromisetë dëmshme, gjithmonë fletsë në dialog po normalizo-hen raportet mes Kosovësdhe Serbisë si dy shtetesovrane dhe të pavarura.Duhet pranuar se Serbia nëdialog nuk ka pranuar as-një obligim që të mos e pen-gojë Kosovën në integrimetnë organizmat ndërkombë-tarë, edhe pse kjo ka qenënjë ide para se të arrihejMarrëveshja e parë eatëherë dy kryeministrave,Hashim Thaçit dhe IvicaDaçiqit. Por në vend të fjal-isë që palët të mos e pengo-jnë njëra-tjetrën për inte-grimet në nismat dheorganizatat rajonale dhendërkombëtare u pranuakërkesa e Serbisë dhe uvendos formulimi që palëttë mos e pengojnë njëra-tjetrën “në rrugën e tyrepërkatëse evropiane”, pranjë formulim i cili nuk kakurrfarë vlere apo kuptimi.Së pari, “rruga përkatëseevropiane” është e papër-caktuar dhe e padefinuar,ndërsa nëse me këtë men-dohet në integrimet në BE,Kosova nuk mund edheashtu ta pengojë Serbinë,ndërsa as Serbia për mo-mentin nuk mundet nëmënyrë direkte ta pengojëKosovën. Prandaj ky kaqenë një rast i humbur përKosovën që përmes dialogutSerbia të obligohet që tëmos e pengojë Kosovën tëintegrohet në organizatatndërkombëtare dhe e inku-rajuar Serbia e ka bërëfushatën kundër Kosovësedhe në mënyrë shumëagresive. (koha.net)

Edmund PHELPS

Pse papunësia është kaq e ulët nëvendet ku inflacioni mbetet i nën-shtruar? Për ekonomistët, kjo ështënjë pyetje tepër thelbësore. Dhe kurekonomistët përballen me një pyetjethelbësore, kjo shpesh pasohet nganjë mosmarrëveshje thelbësore. Unëisha një nga ekonomistët rebelë tëviteve 1960 që refuzuanmakroekonominë që na kishin më-suar në vitet 1950 – teoria “ke-jneziane” e zhvilluar nga J.R. Hicks,A.W. Phillips dhe James Tobin, sipastë cilës kërkesa agregate nxiste gjithç-ka. Papunësia e lartë u shkaktuavetëm nga kërkesa e pamjaftueshmedhe papunësia e ulët u shkaktuavetëm nga kërkesa jashtëzakonishtshumë e lartë.

Kjo na shqetësoi, sepse teoriaekonomike bazë që na mësohej – teo-ria e ndërtuar nga Alfred Marshall,Knut Wicksell dhe Robert Solow –thoshte se çdo gjë drejtohej nga forcastrukturore. Përparimi teknologjik mëi shpejtë dhe preferenca më e madhepër të punuar apo kursyer duhet tëmirëpriteshin, sepse ato do të nxisninfurnizimin e punës dhe kapitalit – dhepër pasojë punësimin dhe investimin.Por kejnezianët pretenduan se forcatstrukturore ishin të këqija, sepse atou kushtonin njerëzve punët e tyre,vetëm në rast se politikë bërësit prod-honin mjaftueshëm kërkesë për t’upërshtatur me rritjen e furnizimit.

Një konkluzion që nxorëm ne ishtese të paktën rruga e një ekonomie, ematur nga variabla konvencionalemakroekonomike të papunësisë, infla-cionit dhe rritjes së prodhimit, nukpërcaktohet tërësisht nga kërkesaagregate. Forcat strukturore kanërëndësi. Pretendimi i kejnezianëve se“kërkesa” është e gjithëfuqishme – sevetëm ajo rrit punësimin dhe për pa-sojë investimin dhe madje edhe rritjen– ishte e pabazë. Megjithatë, ata vazh-dojnë ta përsërisin atë. Perspektivastrukturaliste mbi sjelljenmakroekonomike çoi në konceptin qëu quajt norma “natyrale” e papunë-sisë, duke huajtur nga nocioni, që lin-di në Europë gjatë viteve midis luftë-tarëve, të një norme interesi“natyrale”. E megjithatë termi“natyral” ishte çorientues.

Ideja themelore e qasjes struktu-raliste është se ndërkohë që forcat etregut luhaten gjithnjë, norma epapunësisë në të vërtetë ka një ten-dencë rikthyese. Për shembull, nëseështë nën nivelin e saj “natyral”, ajodo të rritet drejt këtij niveli – dhe nor-ma e inflacionit do të rritet. (Sigurishtqë një tronditje e re ndaj kërkesësmund ta rrisë përsëri papunësinë dhetë zvogëlojë inflacionin, por “normanatyrore” gjithmonë ushtron forcën esaj qendërsynuese.)

Por ka një komplikim që e kamtheksuar prej kohësh. Vetë “normanatyrore” mund të rritet ose ulet ngandryshimet strukturore. Për më tepër,ndryshimet në qëndrimet njerëzoredhe normat mund të kenë gjithashtunjë ndikim. Megjithatë, një zhvillim içuditshëm ka paraqitur një sfidë përkëtë pikëpamje. Amerika dhe euro-zona janë në mes të një bumi. NëAmerikë, papunësia ka arritur nivele

shumë të ulëta dhe nuk tregon shen-ja rritjeje në ish-normat e saj natyrore– pavarësisht se cili mund të jetë nivelii saj i ri. Me jo më shumë prova sekëtë, një model strukturalist do tëparashikonte një normë inflacioni qëështë ngritur tashmë dhe po rritet –dhe norma e inflacionit nuk po ecënmirë, edhe pse Rezerva Federale eSHBA-së e ka përmbytur ekonominëme likuiditet. Edhe në eurozonë,papunësia po bie, e megjithatë edheatje normat e inflacionit janë ende tëulëta.

Çfarë e shpjegon paradoksin epapunësisë së ulët pavarësisht infla-cionit të ulët (ose anasjelltas)? Deri mëtani, ekonomistët – strukturalistët dhekejnezianët konservatorë – kanë nge-cur. Përgjigja duhet të jetë se “normanatyrore” nuk është e një natyre kon-stante, siç është shpejtësia e dritës.Sigurisht që ajo mund të zhvendosetnga forca strukturore, qoftëteknologjike apo demografike.

Për shembull, është e mundur qëtendencat demografike po ngadalëso-jnë rritjen e pagave dhe zvogëlojnënormën natyrore. Nga vitet 1970 derinë fund të viteve 2000, demografiaishte kryesisht një çështje e fjetur.Tani, personat e lindur pas Luftës sëDytë Botërore po largohen nga punëtme paga relativisht të larta ndërsa tërinjtë, të cilët fillojnë me paga rela-tivisht të ulëta, po vërshojnë ende nëtregun e punës. Kjo ngadalëson rritjene normave të pagave në një nivel tëcaktuar papunësie, duke çuar nëpapunësi më të ulët në një normë tëcaktuar rritjesh pagash. Më intere-sant është efekti i mundshëm i vleravedhe qëndrimeve të njerëzve dhe shpre-sat dhe frikët e tyre për të panjohurëndhe të paditurën në normën natyrore.Këtu po hyjmë në tokë të panjohur.

Për mua, një hipotezë bindëseështë se punëtorët, të tronditur ngakriza financiare e vitit 2008 dhe rece-sioni i thellë që pasoi, druhen tëkërkojnë rritje në detyrë apo të kërko-jnë punëdhënës që paguajnë më mirë– pavarësisht lehtësisë së gjetjes së njëpune në tregun e punës. Një hipotezëkonkluduese është se punëdhënësit,të shqetësuar nga rritja jashtëzakon-isht e ngadaltë e produktivitetit, sido-mos në dhjetë vitet e fundit, kanë fil-luar të kenë dyshime për dhënierritjeje pagash – pavarësisht rikthim-it të kërkesës në proporcionet e parakrizës.

Kam argumentuar gjithashtu,bazuar në një modelin tim, se ndërsarikthimi i fortë i dollarit në fillim të vi-tit 2015 kërcënonte të përmbyste treg-jet amerikane me importe, firmatpatën frikë të furnizonin me mëshumë prodhim me të njëjtin çmim.Ose ata furnizuan të njëjtën sasi prod-himi si më parë me çmime të reduk-tuara. Dhe ata refuzuan të rrisnin pa-gat e punonjësve. Me pak fjalë, mëshumë konkurrencë krijoi “super-punësim” – punësim të ulët dhe infla-cion të ulët. E gjithë kjo nuk nënkup-ton se s’ka shkallë natyrorepapunësie, vetëm se e gjithë kjo s’kaasgjë normale. Nuk ka pasur kurrë.

(reporter.al)

Ah, kjo është maska e djal-lit.

Sot, në çaste të caktu-ara, bota maskat i përdorënpërjetësisht për argëtim,kurse kjo botë e mjerë ejona, maskat i përdorë përtë qëndruar sa më gjatë nëpushtet, që simbolizojnëhipokrizinë e grupeve tëcaktuara, që janë të lidhurame pushtetin dhe me jetën etyre të rrejshme shoqërore.

Maskat kanë filozofinë etyre. Edhe pse maska simaskë paraqet një figurëkomike, por ajo përbrendasaj paraqet një simbolikëmë të gjerë. Sipas studi-uesve të ndryshëm, dësh-mohet se edhe një maskëmund të prodhojë filozofi,për të cilën më meritorëështë esteti B. Kroçe. Pra,edhe ne, jo rastësisht umorëm në këtë shkrim, që idedikohet figurës komike tëmaskës, të cilat në pamje tëparë duken të vogla, por sh-peshherë në brendinë e tyrebartin edhe ide të mëdha.Themi ide të mëdha, sepse,nëse për botën maskatparaqesin figurë komike,për ne në Ballkan, maskatparaqesin tragjedinëshoqërore, nga të cilat navjen e keqja dhe mjerimishoqëror.

Ne të “gjithë” japimmendime nga shumë fusha

të jetës shoqërore, por, siçduket, ato s’kanë ndikim tëduhur në përmirësimin egjendjes sonë shoqërore.Sipas B. Kroçes, mendimetnuk janë disiplinaakademike, por ato duhettë luajnë rolin e tyre nërrugëtimin pozitiv të jetësshoqërore. Filozofinë e jetëse përcakton praktika jetë-sore dhe pse ne, si për çudi,nuk mësojmë nga praktikate hidhura të jetës sonë?! Psekemi droje t’i rrekemi mëthellësisht katrahurës sonëjetësore e kombëtare, që napërcjellë që një shekull tëtërë. Pse?! Pse, kur dihetqartë se Asnjë sistem filo-zofik s’është përfundimtar,pasi edhe jeta asnjëherënuk është përfundimtare.Pse nuk e kërkojmë hapurnjë sistem filozofik të ri jetë-sor, veçmas këtu te ne, meqëllim që të zgjidhen prob-lemet e mbetura peng ngahistoria e rrejshme ballka-nike dhe të përgatitenkushtet për pozicionim tënjë sistemi të ri dhe mevlera të mirëfilltademokratike.

Këto maska politike tëshekullit të ri, në mjedisettona kanë krijuar klimë id-iotësie edhe për maskatfetare. Kanë filluar tëpërhapen sekte tëndryshme, të cilët e moho-

jnë fenë e të parëve tonë, qësecili sekt e lavdëron Zotin egrupit të vet më shumë sezotat e grupeve tjera. Bileka filluar edhe hasmëriandër njerëzore se cili sektduhet huhet të jetë më iprivilegjuar. Ruana zot ngakëta që “pjellin” zotat e tyre,të cilët , fenë e tyre i lidhinme mjekrat, me pantallonate shkurtra apo të gjata, mehirama të bardhë apo me tëzi e të gjelbër... Ruana zot,sa e tmerrshme, deri kukanë depërtuar maskat. Aqkeq ua kanë shpërlarëtrurin, saqë liderin e sektittë tyre e llogaritin zot, pasijanë të bindur se ai i caktonvendet në parajsë...O Zot imadhërishëm, ata janënjerëzit tanë, shpëtoi atanga absurditeti i tyre dhetregoju se vetëm një zot kanë këtë galaktikë.

Si përfundim, ka ardhurkoha që të hiqen maskat,t’u lihen maskat lojëravekomike, larg jetës sonëreale, le t’u mbeten“muzeve të shëmtisë”... tëdukemi ashtu siç jemi, tëmbështetemi në gjykiminreal estetik dhe duke ilarguar maskat, veçmas atopolitike, që për kohën tonëduken tejet të shëmtuaradhe kësisoj të zgjojmë prob-lemin e intuitës estetike nëmbarë botën shqiptare.

S’ka asgjë normale te normanatyrale e papunësisë

Me papunësinë që po arrin nivele shumë tëulëta në ekonomitë e mëdha, pavarësishtinflacionit të ulët e që rritet ngadalë, ështëkoha që bankat qendrore të rishikojnëbesimin e tyre tek e ashtuquajtura normënatyrale. Asnjë objektiv numerik për këtënormë s’mund të shërbejë si një spirancëpër politikën monetare

12KohaE ENJTE9 NËNTOR |2017| Reportazh

U shpall jo më kot qyteti më i vizituar nga turistët nësezonin e verës që lamë pas. Është ndër të paktat qyteteqë kur e viziton, të fal atë kënaqësinë e munguar nëpërrrugët plot kaos e trafik të kryeqytetit, apo të qyteteve tëtjera të mbipopulluara në Shqipëri. Një herë pyetëm njëturiste prej Hungarisë, nëse ishte hera e parë që evizitonte Beratin dhe çfarë i pëlqente prej këtij qyteti.

“It’s my third time and actually, here I find peace”(Është hera ime e tretë dhe në këtë qytet unë gjej qetës-inë), tha. Por çfarë e bën qytetin e një mbi një dritarevekaq të veçantë?

Janë kaq shumë arsye, saqë teksa më fluturojnë tëtëra në mendje, nuk mundem dot të zgjedh se nga t’ianis. Që kur shkel në terminalin e qytetit (vendi kundalojnë autobusët ndërqytetas, por edhe ata ndërkom-bëtarë), arrin të ndjesh ajrin e pastër dhe mirëpritjen eparë nga qytetarët e Beratit, të cilët në vite janë shquarpër bujarinë dhe shpirtin e tyre të madh. Vazhdon mëpas rrugëtimin në këmbë, ose me urban dhe stacion passtacioni të shpalosen përpara syve monumentet, lagjethistorike Goricë dhe Mangalem, ura e Goricës, kalajakrenare që qëndron mbi lagjen e Mangalemit etj.

Përveç aspektit historik, në qytet është menduarpër t’i ofruar kënaqësi edhe të rinjve që përtej qetësisë,preferojnë edhe zhurmën, lëvizjet, daljet e vazhdueshme.Kohët e fundit qyteti është pasuruar edhe me një pe-donale të shoqëruar nga lokalet, duke mundësuar kësh-tu edhe kushte të mjaftueshme për të rinjtë beratas dhejo vetëm. Ndërkohë, pjesa më karakteristike e Beratitjanë rrugët me kalldrëm dhe lagjja e Mangalemit që ko-hët e fundit duket sikur është zbukuruar më tepër pasvendosjes së dritave nëpër rrugicat e saj, të cilat ndriço-jnë shtëpitë dhe çatitë e tyre duke ia shtuar bukurinëkëtij qyteti. Pak më sipër, mund të shihet ajo që njihetsi “Tabia”, e vendosur në kala, nga ku mund të shihetnjë pjesë e mirë e qytetit duke të të falur atë ndjesinësikur ti je zotërues i tij. Kalaja është padiskutim pjesamë e vizituar e qytetit muzeal. Jo vetëm për shkak të his-torisë që mban mbi supe, si e vetmja kala ku heroi ynëkombëtar njohu disfatë me perandorinë osmane, poredhe për shkak të bukurisë që ajo ka. Sheshet plotpemë e gjelbërim, shitësit ambulantë të materialeve ar-tizanale, lokalet me ushqime tradicionale, muzeu iqytetit e plot pasuri të tjera, e bëjnë atë mjaft të pëlqy-er prej të gjithë vizitorëve.

TË NJOHIM BERATIN,PËRTEJ FOTOGRAFIVE

Sheshet plot pemë e gjelbërim, shitësit ambulantë të materialeve artizanale, lokalet me ushqimetradicionale, muzeu i qytetit e plot pasuri të tjera, e bëjnë atë mjaft të pëlqyer prej të gjithë vizitorëve

KohaE ENJTE

9 NËNTOR |2017| 13

14KohaE ENJTE9 NËNTOR |2017|

Vjetërsimi i lëndëve nëpër gjykatat e Kosovës u ka mundësuar personave të caktuar, përfshirë edheish-udhëheqës të institucioneve dhe ndërmarrjeve publike, që të shmangin vuajtjen e dënimeve tëshqiptuara Rajon

Vjetërsimi i lëndëvenëpër gjykatat e Kosovës uka mundësuar personave tëcaktuar, përfshirë edhe ish-udhëheqës të institucionevedhe ndërmarrjeve publike,që të shmangin vuajtjen edënimeve të shqiptuara.Duke i shfrytëzuarmundësitë ligjore, personat edënuar, në shumë raste,janë larguar nga Kosova dhekanë pritur vitet e nevo-jshme për ekzekutimin evendimit. Pas kalimit tëafatit për zbatimin e vendim-it të gjykatës, Kodi Penalparasheh edhe mundësinë eparashkrimit apo vjetërsim-it të lëndës, me çka këta per-sona i shpëtojnë vuajtjes sëdënimit. Organizatat joqever-itare monitoruese të trajtim-it të lëndëve të korrupsionitnëpër gjykatat në Kosovë,tregojnë se janë një numër ikonsiderueshëm i lëndëvepenale që kanë tejkaluarafatet ligjore.

Betim Musliu, drejtor iInstitutit të Kosovës përDrejtësi, thotë për RadionEvropa e Lirë se ka njënumër të madh të lëndëveqë arrijnë të parashkruhenapo vjetërsohen si rezultat imos trajtimit të tyre nga anae sistemit të drejtësisë. “Jovetëm në lëndët e korrup-sionit, por në të gjitha lëndëte natyrave të ndryshme kalëndë që parashkruhen në

numër të madh gjatë vitit.Ka raste të parashkruara tëcilat kanë të bëjnë me veprapenale që kanë qenë tëdënuara deri në 5 vjet, porqë parashkrimi absolutështë dashur që të arrihetbrenda 10 viteve”. “Ka rastetë korrupsionit të cilat janëdenoncuar në vitin 2000,2001...,e të cilat nuk janëtrajtuar fare e që tani jemi nëvitin 2015, 2016 ... ku kaarritur afati i parashkrimit”,thekson Musliu. Parashkri-mi i rasteve në gjykata,shton Musliu, po amnistonpersona që kanë kryer veprapenale të natyrave tëndryshme. Grumbullimi ilëndëve të pazgjidhura vazh-don të jetë problem i madhqë përcjell gjyqësorin nëKosovë. Drejtuesit e KëshillitGjyqësor të Kosovës kanëtheksuar se janë mbi 200mijë lëndë të vjetra, të cilatnuk janë të zgjidhura, e qënumri më i madh i tyre janënë gjykatat themelore. SipasMusliut, grumbullimi i gjitha

këtyre lëndëve ka ndodhurpër shkak të mungesës sëresurseve në sistemin edrejtësisë si nga radhët egjyqtarëve ashtu edheprokurorëve.

Megjithatë, ai shton se nëvitet e fundit ka pasur shtimtë gjyqtarëve dheprokurorëve, por nuk ka pa-sur trend pozitiv në drejtimtë rënies së lëndëve tëpazgjidhura. “Është njëtrend që nuk po arrin tëndalet dhe kjo kërkon njëmekanizim të llogaridhëniesi cili do të duhej të ishteshumë efikas në drejtim tëtrajtimit të gjyqtarëve dheprokurorëve që lejojnë këtolëndë të parashkruhen”,thotë Musliu. Ndërkohë,drejtori i Agjencisë KundërKorrupsionit, Shaip Havollitha për Radion Evropa e Lirëse zvarritja e lëndëve nëpërgjykata, duke tejkaluar edheafatet ligjore, po jep mesazhtë mos ndëshkimit përveprat e penale të kryera.“Kemi shqetësim lidhur me

prolongimin e rasteve tëveprave penale të korrup-sionit gjatë trajtimit, qoftë nëfazën e aktakuzave, qoftë nëfazën pas ngritjes së ak-takuzave. Kemi numër tëmadh të rasteve të korrup-sionit që janë iniciuar proce-dura, që shumica e tyre janëduke u trajtuar ose janë tra-jtuar pjesërisht ose me vitetë tëra kanë mbetur në pro-cedura, pra po anashkalo-hen afatet kohore”, thotëHavolli. Në Kosovë, thotëHavolli sa i përket lëndëve tëcilat kanë arritur të vjetërso-hen ka munguar një strategjie punës si dhe ka munguarnjë llogaridhënie e gjyqtarëvedhe prokurorëve.

“Mendoj që për tëardhmen për lëndët e kor-rupsionit dhe të gjitha lëndëtduhet të kërkohet përfor-mancë të prokurorëve dhegjyqtarëve dhe në rast dësh-timit të ketë llogaridhënie.Deri më tani nuk ka pasurllogaridhënie të mjaftueshmesa i përket gjyqësorit dheprokurorisë”, thotë ai. SipasKodit Penal të Kosovës, nd-jekja penale nuk mund tëndërmerret nëse kanë kalu-ar rreth dyfishi i viteve ngavitet e dënimit. Po ashtu,Kodit Penal parasheh që nd-jekja penale nuk mund tëndërmerret nëse kanë kalu-ar tridhjetë vjet nga kryerja eveprës penale të dënueshmeme burgim të përjetshëm.Parashkrimi i lëndëve dhedënimeve parashihet edhepër rastet tjera të veprave pe-nale, kurse përjashtim bëjnëvetëm veprat që ndërlidhenme krimet ndaj njerëzimitdhe krimet e luftës, të cilatnuk parashkruhen.

Deputeti i Vetëvendos-jes, Albin Kurti duke iureferuar një dokumentijozyrtar të emërimit të gjyq-tarëve serbë nga Veriu iKosovës, ka thënë se këtagjyqtarë janë emëruarduke nënshkruar njëdeklaratë që askund nukpërmend shtetin e Kosovësdhe Kushtetutën e saj.Sipas Kurtit në deklaratëne nënshkruar nuk për-mendet askund lojalitetit

gjyqtarët serbë do të trego-jnë ndaj shtetit të Kosovës.“E, në vend të Kushtetutëssë Kosovës këta thuhet sepaskan si bazë Marrëvesh-jen e Parë (Thaçi-Daçiq të19 prillit 2013). Si derivat iasaj Marrëveshjeje të Parë,Marrëveshja për Drejtësi e10 shkurtit 2015 midisqeverisë së Kosovës dheasaj të Serbisë, parashehqë Kryetari i GjykatësThemelore për rajonin e

Mitrovicës të jetë serb dhegjithsej në ndërtesa të jenë147 shqiptarë dhe 170 ser-bë. Qytetarët serbë do tëgjykohen vetëm nga zyrtarëserbë kurse ata shqiptarëku t’iu qëllojë”, theksonKurti. Kurti vlerëson se mekëso teksti të emërimit,presidenti i vendit HashimThaçi hoqi gjithçkashtetërore, shmangu Re-publikën duke depoli-tizuar Kosovën në term

gjeografik, dhe, ishte ai qëu betua para këtyre gjyq-tarëve e prokurorëve qënuk e njohin Republikën eKosovës, përkatësishtpavarësinë e shtetit tonë.“Kësisoj, nuk po integro-hen gjyqtarët e prokurorëtserbë në shtetin eKosovës, por Presidenti iKosovës, Hashim Thaçi,po integrohet në drejtësinëe pajtuar me Serbinë”,thotë Kurti.

Presidenti po integrohet në drejtësinë e pajtuar me Serbinë

Marrëveshja ekufirit më 2015

pasqyronrealitetin faktikZëvendëskryeministri i Kosovës, En-

ver Hoxhaj ka ripërsëritur qëndrimin e tijnë mbështetje të versionit origjinal të mar-rëveshjes për demarkimin e kufirit meMalin e Zi, të nënshkruar në vitin 2015.Hoxhaj, në një intervistë dhënë sot, kathënë se nuk është detyrë e komisionit tëmerret me opinionin publik dhe të reago-jë për çdo situatë, por ka treguar që presinnjë raport të plotë nga ky komision për tëdiskutuar më pas sipas të vërtetave dhefakteve. Hoxhaj tha se marrëveshja përkufirin e vitit 2015 paraqet gjendjen realetë kufirit në mes të Kosovës dhe Malit tëZi. Ai ka përkujtuar se edhe në rastin epërcaktimit të vijës kufitare në mes tëSllovenisë dhe Kroacisë, Gjykata e Arbi-trazhit ka nxjerrë verdiktin final duke ubazuar në parimet kadastrale, parime këtoqë Hoxhaj thotë se janë përdorur edhe nëshënimin e vijës kufitare mes Kosovës dheMalit të Zi. “Marrëveshja e nënshkruar nëmes të Kosovës dhe Malit të Zi e pasqyrongjendjen reale të kufirit në mes të Kosovësdhe këtij shteti fqinj. Për rrethanat ak-tuale, duhet përkujtuar se edhe në rastine përcaktimit të vijës kufitare mesSllovenisë dhe Kroacisë, Gjykata e Arbi-trazhit ka nxjerr verdiktin final duke ubazuar në parimet kadastrale, parime këtoqë janë përdorur në shënimin e vijës ku-fitare mes Kosovës dhe Malit të Zi. Pran-daj, pres një raport i cili sa i takonmetodës dhe fakteve do ta përshkruajëgjendjen reale”, deklaroi Hoxhaj.

Serbia është e gatshmetë nisë procedurat për tëmarrë statusin e anëtaresme të drejta të plota në Or-ganizatën Ndërkombëtare tëFrankofonisë (OIF), kathënë ministri i Jashtëm isaj, Ivica Daçiq, i cili s’kamundur pa përmendur seKosova është vëzhguese në

te dhe se është kundër anë-tarësimit të saj në organi-zatat ndërkombëtare, meqëSerbia “është kundër poli-tizimit të tyre”, transmetonKoha.net raportimin e medi-ave të Beogradit. SipasFoNet-it, Daçiq derisa kapërmendur statusin eKosovës në OIF, ka thënë

se “nuk është qëllim, asdëshirë e Serbisë izolimi ikujtdo”, porse është kundërpolitizimit të punës së orga-nizatave ndërkombëtareqoftë OIF, UNESCO dhegjithë sistemi i OKB-së.Jemi fuqimisht të përkush-tuar për dialogun midisBeogradit e Prishtinës, që

po zhvillohet me ndërm-jetësimin e BE-së. Mbësht-esin që Prishtina të marrëpjesë në punën e nismave tëshumta rajonale endërkombëtare, por me sta-tus neutral dhe në përputh-je me Rezolutën e KS tëOKB 1244, citohet të ketëthënë Daçiq,

Shqiptari vretgruan me thikë,njofton policinë:

Hajdeni se e vravaBurri shqiptar vret me thikë

bashkëshorten e tij mëngjesin e kësaj tëmarte në Itali. Ngjarja e rëndë ka ndodhurpas një zënke mes çiftit. Pas krimit, 37-vjeçari, Dritan Sulollari ka marrë në tele-fon policinë:-“ Hajdeni se kam vrarë gru-an time”. Krimi ka ndodhur në banesëne tyre në komunën Grasica në provincëne Goricas. Sipas deklaratave të para Su-lollari e ka goditur bashkëshorten disaherë me thikë. Plaga e marrë në fyt i kashkaktuar vdekjen e menjëhershme 30-vjeçares, Migena Këllezi. Vrasja ka ndod-hur sot rreth orës 9:00 të mëngjesit, kunë banesë ka qenë edhe djali i tyre 8 vjeç,por nuk dihet nëse ai e ka parë kriminmakabër. Burri është gjetur nga policiapranë gruas së tij të vdekur me shumëplagë në trup. Prej shumë kohësh çiftikishte sherre mes tyre.

Serbia nuk e do Kosovën në organizatat ndërkombëtare, që ato “të mos politizohen”!

Të dënuarit që nuk ivuajtën dënimet

Kodit Penal parasheh qëndjekja penale nuk mund tëndërmerret nëse kanë kaluartridhjetë vjet nga kryerja eveprës penale të dënueshmeme burgim të përjetshëm.Parashkrimi i lëndëve dhedënimeve parashihet edhe përrastet tjera të veprave penale,kurse përjashtim bëjnë vetëmveprat që ndërlidhen mekrimet ndaj njerëzimit dhekrimet e luftës, të cilat nukparashkruhen

KohaE ENJTE

9 NËNTOR |2017|

Ish presidenti i qeverisë autonome të Katalonjës, Carles Puigdemont,ka kërkuar ndihmë nga Evropa kundër gjyqësorit spanjoll 15Globi

Në administratën autonometë Katalonjës në lindje të Span-jës ka filluar grevë epërgjithshme në shenjë protestekundër nenit 155 të zbatuar ngaqeveria qendrore dhe arrestimittë ish anëtarëve të qeverisëlokale katalonjase. Greva epërgjithshme e zhvilluar methirrjen e bërë nga Sindikata In-tersindical-CSC është mbështe-tur edhe nga organizatat jo-qeveritare pro pavarësisë,ndërsa bëhet e ditur se dysindikata të mëdha të venditnuk i janë bashkuar me ar-syetimin se është një "grevë poli-tike". Për shkak të grevës sëpërgjithshme e cila më shumëka në objektiv sektorin e trans-portit, bëhet e ditur se ështëndërprerë transporti tokësor dhehekurudhor në më shumë se 60pika. Vëzhguesit e grevës kanëbllokuar trafikun në gjashtë au-tostrada kryesisht në dalje tëBarcelonës, ku gjithashtuveprime të ngjashme kanë ndër-marrë edhe në në pikat kyçe tëtrafikut brenda qytetit. Ndërko-hë është vërejtur se grupet kanëmbyllur përkohësisht edhe lin-jën e trenit të shpejtë Barcelona-Girona dhe disa linja të tjera

periferike. Për shkak tëveprimeve që kanë paralizuarqarkullimin njoftohet se janëformuar rradhë të gjata në pikat

e hyrje-daljes të qyteteve siBarcelona, Girona, Lleida dheTarragona. Ndërkohë që edhembi ura janë vendosur pankar-

ta me mbishkrimet "Ne nuk dotë ndërmarrim as edhe një haptë vetëm prapa kundër presion-eve. Ne jemi republikë. 8 nëntorigrevë e përgjithshme". Qeverialokale e Katalonjës ka njoftuarse janë të garantuara shërbimete transportit minimal mes 25deri në 50 përqind. Ndërsa përprocesin mësimor në shkollathanë se kanë vendosur një më-sues për 6 klasa. Në kuadër tëgrevës thuhet se gjatë ditës do tëmbahen tubime përpara ndërte-save të bashkive të qyteteve tëmëdha në Katalonjë. Ndërkohëështë vërejtur se policia katalon-jase është përpjekur të bindëprotestuesit për të liruartrafikun, me ç'rast bëhet e diturse nuk ka patur ndonjë inci-dent.

Sipas qëndrimit të eu-rodeputetit të Gjelbër,Sven Giegold, zbulimet epublikuara së fundmi ngaParadise Papers kanë ar-ritur një shkallë të re. "Përherë të parë kemi parëdokumentet e një prejzyrave më profesionale tëavokatisë në parajsatfiskale". Pjesa më e rëndë-sishme e këtyre zbulimevelidhet me Appelby, një ngazyrat më të specializuarapër firmat që përdorinparajsat fiskale. Janë

vlerësuar edhe regjistra të19 parajsave fiskale, ndërto Malta, Bermuda,Trinidad, Grenada etj. Meterritoret e saj jashtë Bri-

tanisë së Madhe, listën eparajsave fiskale e krye-son Britania e Madhe,thotë Giegold. "Duhet tëushtrojmë presion ndaj

Britanisë së Madhe për tëmbyllur parajsat fiskale."Një mundësi për këtë ofro-jnë negociatat e ardhshmetë Brexit. Por krahas Bri-

tanisë së Madhe janë edheMalta, Holanda Irlandaato që duan të pengojnëBE të përpilojë një listë tëplotë të parajsave fiskale.Eurokomisioneri për Fi-nancat, Pierre Moscovicishprehet se kjo është njëbllokadë politike. BEbllokohet nga shtete qëparalajmërojnë për ku-jdes. Ka ardhur koha që tëgjithë të punojnë në tënjëjtin drejtim për tëshmangur mashtrimindhe mënjanimin taksor.Por kjo është e vështirëpër sa kohë mënjanimi itatimit justifikohet legal-isht. Rezerva shpreh edheish-ministri gjerman i Fi-nancave, Wolfgang Schäu-ble. Sipas tij bota e global-izuar financiare pengonluftimin efektiv të mënja-

nimit fiskal me mundësitëpraktikisht të pakufizuaraqë ka. "Ne jemi në një botëtë globalizimit. Me këtëmundësitë për të gjeturformën më të mirë tati-more janë të panumërta".Megjithatë BE po përpiqetqë të vështirësojë jetën eparajsave fiskale me ndih-mën e konkurrencës dhetë drejtës për mbështetje.Belgjika për shembull pokërkon 700 milionë nga35 firma, që kanë përfitu-ar nga politika fiskale përsipërmarrjet, Luksembur-gu kërkon 250 milionëeuro nga Amazon përshkak të mënjanimit tëtatimeve. Irlanda 13 mil-ionë euro nga Apple. Porkërkesat e Komisionit Eu-ropian janë ende kërkesavetëm në letër.

Një vit pas zgjedhjes sëDonald Trump si president iSHBA-së, shumë ekspertëbotërorë të ekonomisë i japinqeverisë së tij nota të dobë-ta. Ekspertët amerikanëjanë më të butë në gjykimete tyre. Gati tre të katërtat eekspertëve të pyetur nga In-stituti gjerman Ifo, ishin tëmendimit se Donald Trumpe ka ndikuar negativishtekonominë botërore. Ifopublikoi të martën një son-dazh me 929 ekspertë nga120 vende të botës. 57,2% eekspertëve të pyetur janë tëmendimit, se ardhja e tij nëpushtet e ka rënduarekonominë amerikane. Porndikimin më negativ të poli-tikës së Trumpit ekspertët eshohin në fushën e drejtë-sisë sociale dhe mbrojtjes sëmjedisit. 73,5 të ekspertëvetë anketuar dhe 61,2 tëekspertëve në SHBA janë tëmendimit se më shumë vua-jnë të varfrit nga politika eTrumpit, si ajo eparashikuar ashtu edhe ajoe jetësuar ndërkohë. Më kri-tikë janë ekspertët ngaKanadaja, Meksika e Irlan-da. Më pak kritikë janëekspertët amerikanë. Vetëm38% e tyre janë shprehur,se presidenca e Trumpit kasjellë pasoja negative brendavendit. Por megjithatë atavazhdojnë ta konsiderojnëqeverinë e Trumpit si jo efek-tive dhe të dëmshme përpolitikën e brendshme nëSHBA.

Reagime për "Paradise Papers"Si reagoi BE ndaj zbulimevetë "Paradise Papers", njëstrategji e mënjanimit tëtatimeve në stil të gjerë?

Ekonomi erënduar me

Trumpinpresident

Grevë e përgjithshme në KatalonjëNë administratën autonome tëKatalonjës ka filluar grevë epërgjithshme në shenjë protestekundër nenit 155 të zbatuar ngaqeveria qendrore dhe arrestimittë ish anëtarëve të qeverisëlokale katalonjase

Ish presidenti i qeverisë autonome të Katalonjës, Carles Puigdemont, kakërkuar ndihmë nga Evropa kundër gjyqësorit spanjoll. Puigdemont, i cilindodhet në Bruksel të Belgjikës bashkë me katër ish-ministrat e qeverisëlokale të Katalonjës, në një deklaratë për Radion Katalonjase ka thënë se"Evropa nuk mund të mbajë në burg ose në internim anëtarët e njëqeverie". Ai ka mbrojtur idenë e tij se Spanja "ka kryer shkelje të tëdrejtave të njeriut" duke mbajtur në burg 8 ministrat e ish qeverisë sëKatalonjës. Puigdemont ka shprehur pritshmëritë se vendimet e marranga gjyqësori spanjoll kundër politikanëve katalonjas do të anulohennga gjykatat në Evropë. "Çdo gjë do të përfundojë tek gjykatatndërkombëtare dhe Spanja do të përjetojë edhe njëherë turpin nëgjykatat ndërkombëtare", tha ai.

PUIGDEMONT KËRKON NDIHMË NGA EVROPA

Bashkimi Europian mundtë ketë hyrë në rrugën e sh-përbërjes. Dhe për këtë ske-nar, Gjermania po përgatitet.Këtë e konfirmojnë mediatgjermane, të cilat kanë zbulu-ar një dokument prej 120faqesh. Një strategji e hartu-ar nga ekspertët e ushtrisëgjermane, për të ndërtuar sis-temin e mbrojtjes dhe sig-urisë në rast se Bashkimi Eu-ropian shpërbëhet. Në raportthuhet se Gjermania potërhiqet nga roli udhëheqësqë ka në Europë. Qeveriagjermane duhet të përgatitet

për skenarët më të këqij, sh-përbërjen e plotë të Bashkim-it Europian, një Europë mul-tipolare dhe një konfliktLindje-Perëndim kuparashikohet që disa vendetë Europës kalojnë me Rus-inë. Raporti konstaton se pro-cesi i zgjerimit nuk shihet mëme interes nga vendetanëtare të Bashkimit Europi-an. Disa vende kanë brak-tisur unionin, që po humbetaftësinë konkurruese globale.Një botë që po destabilizohet,disa herë kaotike dhe afërkonflikteve ka ndryshuar dra-

matikisht mjedisin e sigurisëtë Gjermanisë dhe Europës.Ushtria gjermane nuk për-jashton mundësinë edhe ard-hjen në pushtet të ekstrem-istëve dhe kalimin drejtmodelit politik rus në shumëvende të Europës. Skenarëtnë fjalë janë ndër më të errëtitdhe vënë në dyshim të gjithëkuadrin e të drejtave për tëcilat u luftua dhe investuakaq shumë. Për më tepër qënë rajone si Ballkani ato lënëvakumin e rrezikshëm që çonnë kaos dhe lloj-lloj animeshgjeopolitike.

BE mund të shpërbëhet

16KohaE ENJTE9 NËNTOR |2017| Speciale

Në realitet, në momentin kur vdiqën, banda e tyre ishte tashmëpërgjegjëse për të paktën 13 vrasje, duke përfshirë 2 policë, dhjetëragrabitje dhe rrëmbime, si dhe shumë plagosje

Vjedhja që ata u bënëbankave dhe pronarëve tëdyqaneve, në një Amerikërurale ku kishin pllakosurfalimentimet, çoi në shfry-tëzimin e tyre si dhe tëmarrëdhënies së tyre, ecila u romantizua nga njështyp “i verdhë” që lulë-zonte në atë kohë. Në re-alitet, në momentin kurvdiqën, banda e tyre ishtetashmë përgjegjëse për tëpaktën 13 vrasje, dukepërfshirë 2 policë, dhjetëragrabitje dhe rrëmbime, sidhe shumë plagosje.

Bonnie

E hollë dhe vetëm 1 e50 e gjatë, Bonnie Parkerishte e dyta e tre fëmijëvetë një familje të varfër ngaTeksasi. Në janar 1930,kur u takua me ClydeBarrows dhe u fejua metë, Bonnie ishte 19 vjeçdhe punonte si kamarierepër të mbajtur veten.Bashkëshorti i saj në trevitet e fundit, Roy Thorn-ton ndodhej në burg përvrasje. Ata nuk u divor-cuan kurrë. Ndonëse ishtenë shumicën e kohëspranë Clyde dhe bandëssë tij, në kohën kur vdiq,nuk pati asnjë mandat ar-restimi kundër saj apoakuza për vrasje. Në fakt,shumë pak në mos aspakprova ekzistojnë që ajo tëketë qëlluar dhe vrarëndokënd, por tashmë në1934, fati i saj ishte lidhurpazgjidhshmërisht me atëtë të dashurit të saj, ClydeBarows.

Clyde

Kur Clyde u takua meBonnie në janar 1930, aiishte 21-vjeçar dhe ivetëm. I pesti i shtatëfëmijëve, lindur në njëfamilje të varfër fermerënë Teksas, ai së bashkume të vëllanë Buck embanin veten duke kryervjedhje të vogla. Shumëpak kohë pas takoi Bon-nien, në shtëpinë e njëmikut të tyre të për-bashkët, Clyde u fut nëburg për grabitje. Ai ikishte lënë një përshtypjeshumë të madhe Bonniet,përderisa ajo arriti t’i fusëfshehurazi në burg njëarmë dhe ta ndihmojë tëarratiset. Kur u riarrestua,Clyde u dënua me dy viteburgim. Në shkurt të1932, ai u lirua me kushtdhe pas kësaj u rilidh meBonnien. Deri në këto mo-mente, Clyde ishte përf-shirë kryesisht në krimetë vegjël, më shumë tëkarakterit oportunist.Megjithatë, Burgu i Shtetittë Teksasit me sa duket ekishte ndryshuar shumë.Pikërisht në kohën e qën-drimit në burg, thuhet seai vrau një tjetër të burgo-sur i cili e kishte rrahurdhe përdhunuar. Deri kuru lirua në vitin 1932,Clyde ishte bërë tashmënjë burrë shumë i ashpër-suar.

Krimet

Nuk kaloi shumë kohëpërpara se Clyde të përf-shihej sërish në veprim-tari kriminale, këtë herëduke rekrutuar shumënjerëz, përfshirë edheRalph Fults, për të krijuar

atë që u bë më vonë efamshme si banda Bar-row. Pasi Clyde dhe Fultskishin sulmuar dhe gra-bitur një dyqan pajisjeshmetalike, ata bashkuanmë vonë me Bonnien, pornë këtë moment u pikasëndhe nisi kështu një ndjek-je me shpejtësi të lartëprej policisë. Pavarësishtaftësive të Clyde në drej-timin e automjetit, ata udetyruan të vjedhin mush-ka për të kaluar nëpër fer-mat e një fshati teksandhe si Bonnie, ashtu edheFults u arrestuan. Clydearriti të shpëtojë. Bonniepretendoi se ishte rrëmby-

er prej bandës por,pavarësisht se juria nukarriti që ta dënojë, ajo qën-droi për dy muaj në Bur-gun Kaufman në Teksas.Menjëherë pas lirimit, ajou bashkua përsëri meClyden. Banda Barrowpërbëhej nga RaymondHamilton, Henry Methvin,Joe Palmer, WD Jonesdhe vëllai i Clyde, Ivan M.‘Buck’ Barrow. Gjatë njëperiudhe jo të shkurtër,banda kreu shumë grabit-je dhe rrëmbime, disa prejtë cilave patën autorësinëe Bonnie dhe Clyde.

Aktet e tyre “heroikë”shkaktuan një valë rrë-

fimesh dhe mitologjie ecila bazohej në shumë pakprova, dhe më shumë nëthashetheme e fjalë. Nëdisa drejtime, banda ad-mirohej dhe ata kon-sideroheshin si Robin Hudtë kohëve moderne,ndërkohë që të tjerë ishanin dhe konsideroninsi thjeshtë shkelës të rën-domtë të ligjeve të shtetit.Megjithatë, ishte hera eparë që Clyde përflitej përvrasje, që u solli edhe mëshumë famë atyre. ByrojaFederale e Hetimeve, FBI,që atëherë quhej Byroja eHetimeve nisi të shfaqë njëinteres jo të vogël për Bar-rown si dhe shoqëruesen etij femër në dhjetor të vitit1932. Ajo që më vonë do tëshndërrohej në ndjekjenmë të madhe të banditëvenë atë kohë, nisi me njëvetëdije shumë të vogëlpër faktin se sa të pakap-shëm dhe këmbëngulës dotë bëheshin këta të rinj.Në kohën që Bonnie ndod-hej ende në burg në Tek-sas, Clyde u identifikua sishoferja që ngau makinënpas një vjedhjeje në njëbankë. Më vonë, kur Clydedhe Hamilton po pininduke shkelur ligjin në njëfestë në Oklahoma, pranëtyre u afrua sherifi vendassi dhe një shoqërues i tij.Të dy policët u qëlluandhe vranë kur Clyde dheHamilton u përpoqën tëarratisen.

Nëse publiku kishpatur ndonjë farë simpatiepër bandën Barrow, ajo udavarit me shpejtësi pasvrasjes së dy sherifëve. Në22 mars të vitit 1932,Clyde ndodhej i fshehurnë një banesë të vetmuarnë Joplin, Missouri sëbashku me të vëllanë

Buck dhe kunatën e tij,Blanche. WD Jones dheBonnie ishin gjithashtu tëpranishëm. Por këtë herë,tensionet ishin shumë tëlartë, pasi disa prej anë-tarëve të bandës këmbën-gulnin se Clyde duhej tëdorëzohej vetë. Nuk ka as-një dyshim që Bonnie dotë mbante anën e Clydepër të vazhduar rrugën.Ndonëse nuk ka shumëprova që të mbështesinkëndvështrimin “mi-tologjik” se ata ishin tëdashuruar, nuk ka asnjëdyshim se çifti ishte i pan-dashëm. Banda nisi tëshqetësohet në mënyrë tëvazhdueshme prej forcavetë rendit dhe shumë shpe-jt, një shkëmbim zjarrindodhi, ku u plagos rëndëWD Jones, por jo përparase Clyde të qëllonte dhevriste një polic dheplagoste fatalisht njëtjetër. Ne 18 korrik 1933,banda mori me qera dykabina në Plate City, Mis-souri. Gjatë natës, njëmakinë e blinduar uparkua shumë pranëkabinave. Autoritetet ishinlajmëruar kur një prejanëtarëve të bandës kishteshkuar në një farmaci tëPlatte City për të blerëilaçe. Shkëmbimi i zjarritmes policëve dhe bandësBarrow ishte shumë in-tensiv. Si pasojë e tij, vël-lai i Clyde, Buck mori njëplumb në kokë. Cuditër-isht, pavarësisht fuqisënjerëzore te krahut të poli-cisë, banda arriti edhe njëherë të arratiset.

Arrestimi

Arratisja e bandës dheshmangia e autoritetevenuk zgjati shumë.

Pak histori Karlos Alende kishte

një vit që punonte në mar-inë. Ai u bë pjesë eekuipazhit të anijestregtare ‘SS Andrew Fu-rusuth’. Tashmë me em-rin Karl Alen, ai do të ud-hëtonte drejt Afrikës sëJugut si pjesë e një floteme anije mallrash. Ato dombroheshin nga anijeushtarake. Një prej tyreishte edhe destrojeri ‘USSEldridge’. Por teksa anijetishin ende në portin eFiladelfias në SHBA, Alenvuri re se si destrojeri u bëkrejt papritur ngjyrëjeshile- dhe pastaj thuhetse u zhduk përpara syve tëtij. Vetëm një pjesë e vogële anijes dukej pak në ujëpër një çerek ore. Dëshmi-tarët thanë se e kishinparë anijen për pak çastenë Norfolk, rreth 445 kilo-metra larg. Pastaj “USS El-dridge” u rikthye paprit-mas në Filadelfia. Disa

prej njerëzve u hodhën nëdet të dëshpëruar, të tjerëulërinin nga dhimbjet.Mesa duket vetëm 21 anë-tarë të ekuipazhit prej 181personash kishte mbijetu-ar. Të mbijetuarit thuhetse u çmendën me kalimine kohës.

A ishin alienët në lojë?

Alen heshti gjatë përkëtë ngjarje. Ai dinteshumë më tepër se mari-narët e tjerë. Gjatë kohësqë shërbente në marinë, aikishte dëgjuar se SHBA poeksperimentonte mefushat magnetike. Qëllimiishte të mbroheshin anijetndaj torpedove gjermane.Testimet u zhvilluan nënemrin ‘Project Rainbow’(Projekti Ylberi). Në atëkohë flitej seriozisht semund të krijoheshin fushamagnetike kaq tëfuqishme, të cilat mund të‘zhduknin’ gjërat. Publik-

isht nuk u tha se përseAlen si marinar i thjeshtëdinte kaq shumë sekrete.Incidenti misterioz iFiladelfias u bë i njohurkur astrofizikanti dheUFO-logu, Moris K. Xhe-sap botoi një libër. Ai ishtei bindur se alienët kanërolin e tyre në këtë ngjarje.Në librin e tij, ai i referohejteorisë së fushës sëunifikuar të Albert Ajnsh-tajn. Fizikantët kanë kohëqë merren me këtë teori, ecila besohet se i përm-bledh të gjitha forcat e uni-versit në një formulë. Ajn-shtajn kishte tentuar vetëtë mbyllte teorinë e rela-tivitetit në teorinë e fushës,por nuk ia doli. Në vitin1955, Xhesap mori njëletër nga Alen: “Teoritë tu-aja janë realitet. Shihnidokumentet e Filadelfias”.Xhesap u bë kurioz, upërgjigj dhe mori sërish njëletër nga Karl Alen.

Letra ishte pak kon-

Një legjendë amerikane

Bonnie & ClydeNë një periudhë 2-vjeçarenë vitet 1923-1924, nëkulmin e Depresionit tëMadh në Amerikë, dypersonazhe të bërë tëfamshëm tashmë, Bonniedhe Clyde u shndërruan ngahajdutë vocërrimash, nëvjedhës bankash dhe vrasës

Historia që tronditi botën

Çfarë ishte eksperimenti i Filadelfias?Në kulmin e Luftës së Dytë Botërore, në tetor të vitit 1943, ndodhi diçka e rrallë: Destrojeri‘USS Eldridge’ i flotës amerikane thjesht u zhduk dhe më pas u shfaq qindra kilometra mëtej. Kjo ngjarje vazhdon të trazojë edhe sot UFO-logët dhe shkencëtarët.

KohaE ENJTE

9 NËNTOR |2017| 17SpecialeTeksa anijet ishin ende në portin e Filadelfias në SHBA, Alen vuri rese si destrojeri u bë krejt papritur ngjyrë jeshile- dhe pastaj thuhetse u zhduk përpara syve të tij

Kimistja polake që s’-mund të frekuentonteuniversitetin, fizikantjahebree që urrehej nganazistët, matematikaniagjermane që askush nuk edonte, kristalografja an-gleze që ia vodhën zbulim-in, ylli i Hollivudit që ishteinxhiniere ushtarake dheteoricienia serbe që eklip-sua nga i shoqi. Këto janë6 gratë e shkencës që ihapën rrugë shumë tëtjerave me vullnetin,zotësinë, talentin dhekokëfortësinë e tyre.

MARI KYRI. Mbetetshkencëtarja më e njohure 1900. Studioi në Sor-bonë për fizikë e matem-atikë dhe ishte femra eparë që mori një katedërnë këtë universitet. Futikonceptet si radioaktivitet,zbuloi poloniumin, emrine të cilit e vuri në nder tëatdheut të saj. Nuk ipatentoi asnjëherë zbu-limet, fitoi dy çmime Nobelnjë në fizikë dhe tjetrin nëkimi. Vdiq nga anemiaaplazike në 1934. Vajza esaj e madhe Irene fitoiedhe ajo një çmim Nobelnë kimi në vitin 1935, va-jza e dytë Eve ishtekëshilltare e Sekretarit tëKombeve të Bashkuara.Mari përsëristevazhdimisht një frazë:“Fizika është një gjë ebukur.”

EMMY NOETHER.Ishte matematikania më erëndësishme e historisë, eurryer nga Hitleri, pormjaft e dashur nga Ajn-shtajni. Lindi në Erlangennë Gjermani në vitin1882, sot mund të thuhejse ishte e prekur nga sin-droma e Aspergerit: vishejgjithnjë në të njëjtënmënyrë, nuk i kushtonterëndësi pamjes, nuk i in-teresonte kontakti me tëtjerët. Pëlqehej shumë nga

studentët dhe asaj iatribuohet teorema e Noe-therit. Albert Ajshtajni dotë shkruante kështu pasvdekjes së saj: “Një evetme, më në fund, ështëpersoni për të cilin ushqejnjë vlerësim të jashtëza-konshëm, bëhet fjalë përnjë matematikane tëshkëlqyer…ishte një kokëe bukur dhe ka vdekur.Emmy ishte gjeniu më imadh matematikan menjë edukim superior që iudha edhe grave.” Ata që eqortonin se ishte një per-son obsesiv dhe mjaft i za-konshëm ajo u përgjigjej:“Një njeri gjykohet ngamendimet dhe jo nga thër-rimet që lë mbi tavolinë.”

ROSALIND FRANKLIN.Lindi në Londër në 1920është shkencëtarja që bëritë mundur zbulimin eADN-së. Emri i saj lidhetme imazhet e defraksionitme rreze X të ADN.Dyshohet se të dhënat esaj u përdorën nga Wat-son dhe Crick për të për-funduar strukturënmolekulare të ADN-së.Watson vite më vonë do tëpranonte se kishte parë sivizion defraksiogramën eRosalindës që tregontestrukturën helike të ADN-së. Ajo ia kishte treguarMaurice Wilkins, një kolegnga e njëjta shkollë. Nukmbajti mëri për këto ng-jarje. Vdiq në vitin 1958nga një tumor në vezore, 4vite para çmimit Nobel tëWatson, Crick dheWilkins. Të atit i shprehejkështu: “Shkenca ështëjeta e të gjitha ditëve, nukmunden dhe nuk duhet tëndahen.”

LISE MEITNER. Lindinë vitin 1878 në Vienë. Nëvitin 1912 emërohet asis-tente e Maks Plankut,pastaj drejtoreshë në de-partamentin e fizikës nëBerlin në 1918. Ishte gru-aja e parë që mori një kat-edër në Gjermani. Bashkëme Otto Hahn shpjegoizbrazjen atomike. Iukushtua radioaktivitetit.Studimet e saj çuan nëfuzionin bërthamor, për tëcilën Hahn mori në vitin1945 Nobelin. Ndërkohëqë Hahn fitoi Nobelin, Lise

fitoi anën e errët të zbu-limit, u njoh si nëna ebombës atomike. Ishtepromotorja e agjensisëndërkombëtare për en-ergjinë atomike në Kom-bet e Bashkuara që pro-movon përdorimin e paqtënuklear dhe jo përdoriminushtarak. Në epitafin e sajshkruhet: “Lise Meitner,një fizikante që nukhumbi kurrë human-izmin.”

HEDI LAMARR. Lindinë 1914 në Vienë dhemori pjesë në fimin Ek-stazë, me skena nudoje, epara skenë në historinë ekinemasë. Shkoi në Hol-livud, pati 6 burra dhedisa të dashur. Megjithatëajo njihet si inxhinierjanga Viena dhe është sh-pikësja e sistemit sekrettë komunikimit, një sis-tem kriptimi i komu-nikimeve radio që sot për-doret për telefoninëcelulare. Kur e pyetën secila ishte gjëja që i pëlqen-të më shumë u përgjigj:“Ta mbaj kokën të impen-juar me formula fizikendërkohë që flas memeshkujt.”

MILEVA MARIC. Lindinë 1875 në Serbi, por vitimë i rëndësishëm do tëvinte kur në 1896 njohuAlbert Ajnshtajnin dhe umartua me të e lindi trefëmijë. Iu kushtua plotë-sisht të shoqit dhe kurfama e këtij të fundit arri-ti majat e larguan nga ajopër t’u martuar më pasme kushërirën e dytë,Elsa Einstein Löëenthal.Nga studimet e funditdyshohet se Mileva, njëmendje brilante në Po-liteknikun e Zyrihutmund të ketë paturndikimin e saj në zbulimete Ajnshtajnit. Hipotezë qëmbështetet nga fakti sekur Ajnshtajni fitoi No-belin në vitin 1921 ia dhatë gjithë shumën e çmim-it Milevës nga e cila ishtedivorcuar. Mendohet sekjo shumë është një llojkompensimi intelektualpër punën e Milevës. Ein-stein- një gur. Kështu dota përkufizonte çiftin e for-muar nga ajo dhe Ajnsh-tajni, Mileva.

Blanche po vuante tashmë nga njëbetejë e mëparshme, kur ajo ishtegoditur në sy nga disa copa xhami dhepothuajse ishte verbuar. Më pas, në 24korrik, bandës Barrow i kishin zënëpritë. Buck u qëllua disa herë dhe siai, ashtu edhe Blanche u kapën. Buck,tashmë i plagosur shumë rëndë, vdiqnë spital pesë ditë më vonë. Në muajte ardhshëm pati një gjakderdhje të pa-parë ndonjëherë, teksa bandës i zininpritë, ata arratiseshin dhe më pas kurvranë një gardian burgu, në kohënkur sulmuan burgun Eastham për tëliruar pjesëtarët e bandës, RaymondHamilton dhe Joe Palmer. Gjatë kësajpërleshjeje, ishte pikërisht Palmer qëqëlloi dhe vrau një viktimë të pafa-jshme. Ishin pikërisht këto lloj vras-jesh me gjak të ftohtë, sidomos tënëpunësve civilë që e ashpërsuan mëshumë qëndrimin e autoriteteve si dhepozicionimin e tyre për të sjellë paradrejtësisë bandën, gjallë apo vdekur.Në 1 prill 1934, reputacioni i ClydeBarrowës për pamëshirshmërinë e tij uçimentua një herë e mirë kur ai sëbashku me pjesëtarin tjetër të bandës,Henry Methvin i drejtuan armët e tyredy rojeve të autostradës në Grapevine,Teksas. Incidenti më i fundit konfirmoiedhe një herë një mirëkuptim ndërm-jet agjentëve të FBI-së dhe autoritetevetë Luizianës për t’u marrë tashmë meBonnien dhe Clyden në një mënyrë qëdo të eliminonte një herë e mirërrezikun që ata përbënin për publikun.

Fundi i rrugës

Ishte një ditë e qetë, pa shumë ng-jarje në 23 maj 1934, kur Bonnie dheClyde po kalonin me makinë nëpër njërrugë dytësore pranë vendit ku atafshiheshin, në Bienville Parish,Louisiana. Pa e ditur ata, një grupvullnetarësh, prej katër policësh ngaTeksasi si dhe dy oficerësh rendi ngaLouisiana të udhëhequr nga kapiteni irenxhërasve Frank Hamer po qën-dronin të fshehur, duke pritur. Hameri ishte vënë pas bandës që në muajinshkurt të atij viti, kur kishte marrënjë direktivë nga Departamenti iNdëshkimeve i Teksasit që të elimi-nonte Bonnie dhe Clyde.

Hamer, së bashku me agjentë tëtjerë kishte vizituar shtëpinë eprindërve të pjesëtarit të bandës Bar-row, Henry Methvin në Shreveport,Louisiana për të marrë informacionenë lidhje me lëvizjet e bandës. Shtëpiae Methvin ishte projektuar si një vendi sigurt si dhe pikë takimi nga Clyde,nëse banda do të ndahej në ndonjë

prej përleshjeve me armë. Në 23 maj,Hamer dhe vullnetarët e tij po prisninme durim në shkurre, deri kur Bonniedhe Clyde të ktheheshin për lart nëAutostradën 154, ndërmjet Gibslanddhe Sailes. Ata kishin një ditë që qën-dronin aty dhe ishin shumë pranëbraktisjes së planit, kur më në fund ushpërblyen, teksa panë të afrohej For-di V-8 i vjedhur prej Clyde. Në fillim,Clyde ndaloi për të folur me babanë eMethvin, Henry duke qëndruar pranënjë kamioni i cili ishte vendosur aty mëparë nga Hamer për të hutuar Clyde sidhe për ta nxjerrë atë në rrezen e ar-mëve të renxherasve. Brenda paksekondave, të gjithë këta hapën zjarrduke lëshuar afërsisht 130 plumbadrejt Bonnie dhe Clyde.

Clyde vdiq menjëherë, pas njëgoditjeje të vetme në kokë që erdhinga arma e një prej renxhërsave,Prentis Oakley. Por Bonnie u dëgjuatek ulërinte nga dhimbja, teksaplumbat i përshkonin trupin, dukebërë shoshë atë dhe makinën. Më pas,renxhërsat rimbushën armët, dukendërruar me radhë automatikët, shot-ganët dhe më pas pistoletat, teksamakina erdhi e ndaloi duke rënë nënjë kanal. Edhe pse ndaloi, armëtvazhdonin të shtinin. Me standardet ekohëve të sotme, një incident i tillë dotë kishte shkaktuar një hetim, sido-mos kur një oficer policie rebel siHamer, mori në duart e tij ligjin.Pavarësisht se nuk kishte pasur man-date arrestimi kundër Bonniet për tëjustifikuar vrasjen e saj, Hamer dheautoritetet e Lousianës kishin vendo-sur që ekzekutimi ishte opsioni ipreferuar. Cilido të ketë qenë kënd-vështrimi i një akti të tillë nga një per-spektivë morale, ajo që me siguri ështësjellje për t’u vënë në dyshim ngaHamer dhe disa prej vullnetarëve tëtij, është se ata mbajtën shumë prejarmëve të vjedhura që gjetën në mak-inën e Bonnie dhe Clyde si suvenirë,dhe më vonë i shitën ato. Në qytetin eGibsland, Louisiana çdo vit mbahet“Festivali i Bonnie dhe Clyde” në Au-tostradën 154, pikërisht në përvje-torët e vdekjeve të tyre. Është e tr-ishtueshme, por viktimat e pafajshmetë vandës Barrows, që ishin në totaltridhjetë e katër, nuk kujtohen me pokaq adhurim. Bashkë me pahar-rueshëmrinë e neveritshme, një film iromanticizuar që ka fituar madje edheOscar si dhe një poemë e shkruar ngavetë Bonnie janë botuar për botën qëta lexojë, mitologjia e dy kriminelëvegjakftohtë e analfabetë vazhdon epazbehur. (bota.al)

fuze, por ideja ishte kjo: që MarinaAmerikane, me ndihmën e Ajnshtajnit,e kishte dematerializuar anijen përmesfushave magnetike- duke e bërë që tëshfaqet diku tjetër. Alienët e kanë ndih-muar Ajnshtajnin për të kryer këtë mi-sion të vështirë. Por eksperimenti nukshkoi siç duhej. Shumica e njerëzvenë bordin e ‘USS Eldridge’, gjatë ri-materializimit, u shkrinë me pjesët eanijes, duke pësuar atë fund tëtmerrshëm.

Hetime pa sukses

Interesant ishte fakti se zyrtarë tëZyrës për Hetimin Detar (ZHD) ushfaqën një ditë në zyrën e Xhesap.Ata kishin një kopje të librit të tij, tëmbushur me shënime me shkrim dore.Xhesap njohu menjëherë se ai ishteshkrimi i Alen. Zyrtarët e ZHD morëntë dhënat dhe u ngrit një ekip heti-mor. Pjesë e këtij grupi ishte edhe vetëshkencëtari i njohur, Verner fonBraun. Një grup me shkencëtarë morinën shqyrtim çdo provë. Rezultatet ekëtij hetimi nuk janë bërë akoma tënjohura edhe sot.

Pyetjet e hapura

Edhe pse Alen i tërhoqi deklaratate tij dhe ‘eksperimenti Filadelfia’ sotkonsiderohet një legjendë, sërish kapyetje të hapura.

-Albert Ajnshtajn u takua në vitin1943 me drejtuesit e Marinës. Çfarëfoli ai me oficerët?

-Çfarë ka ndodhur me projektin ‘Yl-beri’? A ka pasur të tilla eksperimenteme destrojerin ‘USS Eldridge’?

-Përse nuk është publikuar kurrë eplotë lista e atyre që ishin në destrojernë tetor të vitit 1943? Tek e fundit di-het se kanë vdekur dhjetëra persona.Disa dëshmitarë dolën më vonë publik-isht. Victor Silverman ishte marinarnë atë kohë në anije. Ai tha për dyshkrimtarë që kanë shkruar për këtëngjarje: “U bë një mjegull e dendur dheunë nisa të shoh forma. Mjegulla ishtejeshile dhe u zhduk papritur përmesnjë rrufeje. Krejt papritur isha në Nor-folk. E njoha portin menjëherë, sepsekam qenë më parë aty. Pastaj u kthe-va në port në Filadelfia”.

Astrofizikanti Xhesap ishte i bindurse qeveria po mbante sekret lidhjet esaj me alienët. Në fund ndodhi diçka eçuditshme: Në vitin 1958, tre vite pasikishte shkëmbyer letrat me Alen, aipësoi një aksident të rëndë ne makinë.Më 19 prill të vitit 1959, ai telefonoimjekun e tij dhe i tha se donte tatakonte. “Kam prova interesante përeksperimentin e Filadefias,” i tha ai.

Por të nesërmen, Xhesap u gjet ivdekur në makinë. Automjeti ishtembushur me një gaz toksik.

U tha se ishte vetëvrasje, por edheoficeri që hartoi raportin kishtedyshimet e tij. Autopsia e tij nuk ukrye dhe vdekja e Xhesap mbetet endesot një pjesë shumë e rëndësishme eenigmës së pazgjidhur të eksperimen-tit të Filadelfias.

(Marrë nga gazeta Bild)

6 gra që ndryshuan botën...

Gjashtë gratë e shkencësqë i hapën rrugë shumë tëtjerave me vullnetin,zotësinë, talentin dhekokëfortësinë e tyre

18KohaE ENJTE9 NËNTOR |2017| Kulturë

Letra e tij “Promemorje” për Enver Hoxhën, shkruar më 5 tetor 1953, dhe e botuar pas rëniessë komunizmit, denoncon vendosjen e pushtetit “njëdorësh” në Shqipërinë e Pasluftës sëDytë Botërore dhe instalimin e Metodës së realizmit socialist

Tashti, para lamtumirës, duat’ju kujtoj se e gjithë kjo që naduket se e shikojmë është sa emadhërishme, aq edhe etmerrshme!.. Ju mos e bëni tëpadurueshme, gjer në shkatër-rim!…Dhe mos har-roni!…Diktaturat nuk i kemilënë pas!…Diktaturat më tëtmerrshme, të ngarkuara edheme shkencë, do t’i keni për-para!…Mendohuni mirë…Për tëmirën tuaj dhe të atyre që do tëvijnë!…Lamtumirë!…Me këtëshënim, shkëputur nga “romanii jetës”, siç e quan librin “Dafinate thara”, shkrimtari KasemTrebeshina ka lajmëruar “ikjen”e tij pothuaj 10 vite më parë, sipërgjigje të gjendjes së tij të çu-ditshme se “E ndiej që nuk jammë, në asnjë vend…”.

Kasem Trebeshina lindi më 8gusht 1826 në qytetin e Beratit.Trebeshina filloi studimet nëShkollën Normale të Elbasanit,por i ndërpreu më 1942, kur uaktivizua në Luftën Nacionalçlir-imtare. Pas vendosjes së regjim-it komunist në Shqipëri, ai shër-beu si oficer i Drejtorisë së

Mbrojtjes Popullore, që ishte ho-mologe e OZN-së jugosllave, dheqë drejtohej nga Koçi Xoxe.Trebeshina ndërpreu edhestudimet e larta në Institutin eTeatrit “Ostrovski” të Leningraditdhe iu kushtua tërësisht krijim-tarisë letrare. Në vitin 1961 arrintë botojë poemën “Artani dheMin’ja ose hijet e fundit tëmaleve” dhe një përkthim paemër të Garsia Lorkës. KasemTrebeshina u njoh si shkrimtarnë dhjetëvjeçarin e fundit tëshekullit 20. Ky fakt lidhet fillim-isht me rebelimin e tij të hapurpolitik, e më pas me disidencënletrare. Pjesëmarrës aktiv nëLuftën Nacionalçlirimtare që nëmoshë fare të re, ai nuk u pajtuame politikën moniste të numritnjë të partisë ku bënte pjesë; ekundërshtoi atë në mënyrë tëdrejtpërdrejtë, veçanërisht, përorientimin që po i jepte letërsisëdhe arteve. Për këtë qëndrim uburgos dhe veprat i mbetën nëdorëshkrim. Letra e tij “Promem-orje” për Enver Hoxhën, shkru-ar më 5 tetor 1953, dhe e botu-

ar pas rënies së komunizmit, de-noncon vendosjen e pushtetit“njëdorësh” në Shqipërinë ePasluftës së Dytë Botërore dheinstalimin e Metodës së realizmitsocialist të cilën vetë KasëmTrebeshina e identifikon me njëcensurë nga më të çuditshmet.

Pjesa më e madhe e vepravetë Trebeshinës kanë nisur tëbotohen në fillim të viteve ’90 nëPrishtinë: Stina e stinëve, 1991;Mekami, melodi turke, 1994;Historia e atyre që s’janë, dramë,1995, Tregtari i skeleteve, 2006,Këngë për Kosovën, 2007, Shtig-jet e shekujve, 2007 dhe nëTiranë: Legjenda e asaj që iku (ri-botim i Stina e stinëve), 1992;Koha tani, vendi këtu, 1992;Qezari niset për në luftë, 1993;Rruga e Golgotës, 1993; Lirikadhe satirë 1994: Hijet e sheku-jve, 1996; Ëndrra dhe hije dra-ma; 1996 etj. Megjithatë pjesamë e madhe e veprës së KasëmTrebeshinës është ende nëdorëshkrim: 18 vëllime me poezi,42 pjesë teatrore, 21 romane evëllime me tregime etj. Për kri-

tikët, veprat e Trebeshinës qën-drojnë ndërmjet traditëskuteliane dhe surrealizmit, poratij vetë i pëlqen ta quajë real-izëm simbolik. Kasëm Trebeshi-na profet e quan Robert Elsie nënjë artikull të vitit 1992. Nisurnga fakti se pjesa më e madhe eveprës së Kasëm Trebeshinesështë e pabotuar, si pasojë e njëklime armiqësore dhe censure.Vendi i veprës së Trebeshinës neletërsinë shqipe, mbetet ende ipapërcaktuar përfundimisht.Pjesa me e madhe e veprës seTrebeshinës është nëdorëshkrim, numër që mendohettë arrijë deri në 140dorëshkrime, përmbledhjepoezish, tregime, novela, ro-mane, drama, komedi,tragjikomedi, shkrime kritike,eseistike dhe publicistike. Që nëvitet ’50, ai filloi të shkruajëndryshe nga veprat qe boto-heshin në atë kohë.

“Stina e stinëve”, është vepramë përfaqësuese e atyre që janëbotuar deri më sot e KasëmTrebeshinës, e cila ka tërhequrvëmendjen e kritikëve dhe tëstudiuesve të letërsisë. Në këtëvëllim janë përfshirë tri novela:“Stina e stinëve”, “Odin Mond-valsen” dhe “Fshati mbi shtatëkodrina” apo “Kapriçioshqiptare”. Ndërsa novela e parëdhe e tretë bëjnë objekt fëmi-jërinë në një rrëfim jashtë tabuveqë zakonisht identifikohen mekëtë moshë (Stina e stinëve) dheme ngarkesa historiko-filozofikeqë e tejkalojnë fëmijërinë (Fshatimbi shtatë kodra), novela tjetër,“Odin Mondvalsen” përbën njëcilësi të veçantë si përsa i përketobjektit të pasqyrimit, ashtuedhe për nga teknikat e rrëfimit.(balkanweb)

Emrat më të spikatur dhe mëelitarë, krijues dhe interpretues,shkrimtarë dhe përkthyes, regji-sorë dhe aktorë, këngëtarë dhemuzikantë, balerinë dhe instru-mentistë, artistë pamor, gazetarëdhe figura të ekranit do të për-shkojnë tapetin e kuq të Çmime-ve Kult. Janë 60-të artistë të no-minuar, për 10 çmime të mëdha,dy çmime speciale dhe dy çmimenderi. Mbrëmja gala e cila do tëmbahet në Sallën e Eventevepranë Katedrales Ortodokse fil-lon në orën 20:15. Më poshtë gje-ni listën e plotë të nominuarvesipas kategorive:

LIBRI ARTISTIK I VITIT –SHKRIMTARI I VITIT: Artan Fuga– “Murgu”, Romeo Çollaku –“Mjaltë në teh”, Thanas Medi –“Kohë e djegur”, Virgjil Muçi –“Mëkati fillestar”, Zija Çela –“Princi i buzëqeshjes”, Rudi Ere-bara – “Epika e yjeve të mëngjesit”

PËRKTHIMI I VITIT: BajramKarabolli – “Mbi heronjtë dhe var-ret” – Ernesto Sabato, BashkimShehu –“2666” – Roberto Bolanjo,Ben Andoni – “Vepra” - VaskoPopa, Edmond Tupja – “Shkumae ditëve” – Boris Vian, Saverina

Pasho – “Harta dhe territori” –Michel Houellebecq, Alina Karaul-li – “Turpi” – Salman Rushdie.

INTERPRETUESI LIRIK: Ar-mando Likaj – Papageno – “Flau-ti magjik”, Eva Golemi – Violeta,“Traviata”, Klodian Kaçani – Ta-mino – “Flauti magjik”, UlpianaAliaj – Pamina – “Flauti magjik”,Vikena Kamenica – Romeo – “ICapuleti e i Montecchi”, Ylber Gji-ni – Rigoleto – “Rigoleto”.

INSTRUMENTISTI I VITIT: Jo-nela Golemi – Flaut - “Ngjyra sh-qiptare”, Jonian Kadesha – Violi-ne - “Koncert për violine solo” –Bach, etj, Merita Rexha – piano -“Koncert nr. 5” – Bethoven, Sue-la Piciri – violine - “Sinfonia nr. 1”– Sibelius, Astrit Selita & Joel Bli-do – violinçel - “Dubel koncert nr.3” - A. Peçi, Klejda Tare – piano -“Andante Spianato Opus 22” –Shopen.

BALERINI I VITIT: AdelaMuçollari – “Arrethyesi”, Dion Gji-

nika – “Monger”, Ervis Nallbani -“Arrethyesi”, Isida Mollaymeri –“Arrethyesi”, Ledia Sulaj – “Ar-rethyesi”, Rovena Shqevi – “Mon-ger”.

KËNGA E VITIT: Alban Sken-deraj - “Une & Ti”, Arilena Ara -“Nentori”, Franc Koruni – “I shk-reti mbret”, Linda Halimi – “Bote”,Soni Malaj – “Për vete më mbaj”,Vlashent Sata – “Erdhi Dita”.

ARTISTI PAMOR I VITIT: AbazHado – “Abagraphy”, Anastas Ko-standini – “Pasqyra e thyer”, Ba-shkim Ahmeti – “Ekspozitevetjake”, Gazmend Leka – “Natu-ra morta”, Lume Blloshmi – “Ek-spozite vetjake”, Lumturie Dhra-mi – ““Ekspozite vetjake”.

AKTORJA: Adelina Muça -“Familja Tot”, Ermira Gjata –“Genjeshter pas gënjeshtre”, Gla-diola Harizaj - “Zbutja e krye-neçes”, Klodiana Keco - “Shtëpiae Bernarda Albes”, Niada Saliasi- “Opera per tre groshë”, OltaDaku - “Familja Tot”.

AKTORI: Alfred Trebicka –“Opera per tre groshë”, ArbenDerhemi – “Opera për tre groshë”,Bujar Asqeriu - “Familja Tot”, He-lidon Fino – “Zbutja e kryeneçes”,Indrit Çobani - “Familja Tot”,Sokol Angjeli – “Sonte luajmë patekst”.

REGJISORI I VITIT: AndiaXhunga “Familja Tot”, MehmetXhelili – “Opera per tre groshë”,Elma Dorezi – “Zbutja e krye-neçes”, Qëndrim Rijani – “Shtëpiae Bernarda Albes”, Rozi Kostani –“Kujtesa e ujit”, Altin Basha –“Made in Albania”.

‘Ata që ikin’, është drama ecila ka mbledhur rreth vetësgjithsej 12 aktorë, të cilët do idhënë frymë kësaj shfaqje.Ndërsa trajton fatet e njerëzveqë ikin, qoftë nga e kaluara,nga dashuria, nga tmerri ipërditshmërisë nga realiteti qëua zë frymën, nga vetvetja; meshpresë se një ditë do të ndje-hen të plotësuar dhe të lum-tur.

Në një intervistë të mëher-shme për KultPlus, regjisori icili rrëmbeu disa çmime meshfaqjen ‘Tartufi’, të realizuarnë Teatrin ‘Migjeni’ nëShkodër, pati treguar për këtëdramë të cilën e ka shkruarpara dhjetë vitesh.

“‘Ata që ikin’ është njëdramë që e kam shkruar paradhjetë vitesh. Shpesh kammenduar ta inskenoj, por kurmë është ofruar mundësia jamtërhequr sepse konsideroja semë duhet kohë derisa të krijoj

distancën e duhur për t’iu qa-sur tekstit si regjisor, e dukeshmangur subjektivitetin e tëqenurit vetë autor i tekstit.Tanimë e ndjej se e kam kri-juar atë distancë”, pati thënëpër KultPlus, regjisori Bek-teshi.

Në kastën e aktorëve tëkësaj shfaqje bëjnë pjesë gjith-sej 12 aktorë: Xhevdet Doda,Donikë Ahmeti (aktoremysafire), Ernest Malazogu,Fetah Paçarizi, Alban Krasniqi,Zanë Duraku, Hajat Toçilla,Edona Sopaj, Alban Morina,Rifat Smani, Alban Çela si dheAfrim Kasapolli.

‘Ata që ikin’ vjen premierëmë 10 nëntor, me fillim ngaora 20:00 në Teatrin e Qytetit“Bekim Fehmiu” në Prizren.

Ndahet nga jeta shkrimtari Kasem Trebeshina

Lamtumira e paralajmëruar në heshtjeTë martën në Shqipëri ka mbërriturlajmi qoftë për ndarjen nga jeta,ashtu dhe përcjelljen e shkrimtaritKasem Trebeshina në banesën efundit, në një heshtje totale, madjedhe nga miqtë e tij. Trebeshina ibefasoi të gjithë me këtë Lamtumirëme shqiptarët. Ai ndodhej në Ankaraku jetonte te vajza e tij. Njoftimi përndarjen nga jeta të Trebeshinës kaqenë pothuaj pa asnjë sinjal zyrtar tëkonfirmuar

E kam njohur shkrimtarin KasemTrebeshina, në vitin 1992, e kamnjohur me kureshtjen e zbulimit tëpersonazhit për të cilin të gjithëflisnin por pak e njihnin. Ende s’ekisha lexuar. Fati prej përkthyesejema solli që ta lexoja për së pari silexuese shumë e vëmendshme.Përktheva në frëngjisht një prejpjesëve të tij teatrale, “Historia eatyre që s’janë”. Për disa muajpunuam bashkë për çdo faqe, kunjoha shkrimtarin që vinte shpeshnë dyshim krijimin e vet si në njëproces të komplikuar autopsietekstuale, duke qëmtuar shkronjat,fjalët, rreshtat. Njohje e çuditshmedhe komunikim me retrospektivënqë e kishte bërë Trebeshinën tëshkruante një tekst që nuk tarrokte mendja se mund të shkruhejnë vitet e diktaturës. Më pas, në poatë vit, “L’histoire de ceux qui nesont plus” u vu në skenë ne Paris nëteatrin e Shkolles së Lartë të Teatrit“Pierre Debauche”. Ministria eJashtme franceze ftoi autorin dhepërkthyesen e tij në Francë për tëmarrë pjesë në premierë dhe përnjë vizitë kulturore në Paris. Njohanë atë javë njeriun KasemTrebeshina, i thjeshtë dhe befasuesnë mënyrën se si vëzhgontengultaz veprat e artit në muzetë efamshëm të kryeqytetit frëng tëcilit ia njihte fort mirë historinë. Mëvonë i lexova veprën ndryshe,ndërsa njeriu pa bujë që na la sotmë mbet në mendje përherë.

Mirela Kumbaro

Më 14 nëntor ndahen Çmimet Kult 2017tMë datë 14 nëntor Akademia Kult dotë sjellë për të 13-in vit mbrëmjen emadhe të ndarjes së Çmimeve Kult,të vetmet çmime kombëtare vjetore(për Shqipërinë shtetërore) përfushat më përfaqësuese të artit dhekulturës shqiptare

Kushtim Bekteshi edhe me një premierë

“Ata që ikin” të premten nëTeatrin e “Bekim Fehmiut”

Në Teatrin e Qytetit ‘BekimFehmiu’ në Prizren, të premtenvjen premiera e shfaqjes metekst e regji të KushtrimBekteshit ‘Ata që ikin’

KohaE ENJTE

9 NËNTOR |2017|

Ndihem mirë dhe po kthehem në nivelin e dëshiruar. Unë dua tëshënoj gola, por për të arritur në nivelin e lartë kam shumë punë përtë bërë. Përpiqem që ta ndihmoj ekipin sa më shumë që mundem 19Sport

Mesfushori me origjinënga Kosova, Valon Behra-mi, por që aktivizohet nëradhët e kombëtareszvicerane, ka treguar edhenjë herë tjetër dashurinëqë ka për kombin që e bëritë njohur në arenënndërkombëtare të futbol-lit. Ai po rrezikon karri-erën, vetëm që të ndihmo-jnë Zvicrën të kualifikohetnë Kupën e Botës. Behra-mi ishte i dëmtuar meekipin e Udinezes, por

edhe pse pa lejen e klubititalian, ai është bashkuarme kombëtaren helvete,edhe pse kjo mund të jetëdiçka e rrezikshme. “Kamshumë presion nga klubi.Fillimisht lëndimi dukejkeq dhe klubi nuk dëshi-ronte të rrezikonte, por nëbisedën me trajnerin iakam bërë të qartë rëndës-inë që kanë këto ndeshjepër mua. Kush vendosnëse do luaj ndaj Irlandës?Natyrisht që unë, por në

konsultim me mjekët.Gjithnjë e kam thënë fjalëne fundit. Jam 32 vjeçardhe e njoh trupin tim. Këtondeshje janë shumë tërëndësishme për mua dheunë nuk mund të ulem etë rri në shtëpi” – deklaroiBehrami.

Zvicra luan më 9 nën-tor, ndeshjen e vlefshmepër fazën “play-off”, ndajIrlandës së Veriut, ku do tëkërkojë edhe një biletë përnë Rusi 2018.

Shkup, 8 nëntor –Hadis Ramadani ështëeliminuar që në xhiron eparë në kuadër të kam-pionatit Botëror në kik-boks i cili po mbahet nëBudapest të Hungarisë.Kik-boksieri nga Shkupinë xhiron e parë u takuame ukrainasin SabreJaroslav, por fati nuk kaqenë në anën e tij dheme një diferencë prej trepikëve pësoi disfatë.Ndryshe, këtë humbjeRamadani nuk e ka prit-ur mirë, pasi synimet etij por edhe stafit tekniktë përfaqësueses sëMaqedonisë, ishte që aitë fitojë medalje, por jaqë parashikimet e tij nuku realizuan dhe në fund

ai u desh të pajtohet medisfatë. “Humba për trepikë. Jam shumë i dësh-përuar, pasi siç thashhumba për tre pikë. Medy apo tre goditje even-tuale kundrejt ukraina-sit, do ta kisha fituarluftën. Dëshpërimi ështëedhe më i madh dukemarr parasysh se në xh-iron e dytë do të kishakundërshtar më të lehtëi cili është nga Shtetet eBashkuara të Amerikës”,deklaroi për gazetënKOHA, nga Budapesti,Hadis Ramadani. Në KBpritet të luftojë edhe Jet-mir Emruli, i cili në kat-egorinë deri -75 kg do tëpërballet me kroatinBruno Ninçeviq. (B.K.)

Shkup, 8 nëntor - Suad Sahiti,ish-futbollisti i Rabotniçkit dhetani futbollist i Skënderbeut,është thirrur në grumbullim përndeshjen miqësore kundërLetonisë. Pas Jashanicës dhe Al-itit, Sahiti është futbollisti i tretëi Skënderbeut që ftohet në për-faqësuesen e Kosovës. Kujtojmë,vëllai i Suadit, Emir Sahiti, ështëpjesë e shpresave të Kombëtaressë Shqipërisë deri 21-vjeç.Ndërkohë, Trajneri i Kosovës,Muharrem Sahiti ka shpallur

listën e futbollistëve të ftuar përndeshjen miqësore kundërLetonisë që do të zhvillohet nëstadiumin “Adem Jashari”, më13 nëntor. Pos Suad Sahitit,emra të rinj janë Faton Malokudhe Armend Thaçi. “Duhet tëjetë një lojë sulmuese nësedëshirojmë fitoren. Jemi orientu-ar për mënyrën e lojës. Në futbollnuk mund të bëhet ndryshime tëmenjëhershme, por duhet tëshfrytëzojmë faktin që do të lua-jmë përballë tifozëve tanë. Duhet

të luajmë në sulm”, u shprehtrajneri i përkohshëm MuharemSahiti. Lista: Portierë: SamirUjkani, Bledar Hajdini dhe FatonMaloku; Mbrojtës: Amir Rrah-mani, Mërgim Vojvoda, AltinDallku, Fidan Haliti, Lirik Kas-trati dhe Armend Thaçi; Mes-fushorë: Hekuran Kryeziu,Bernard Berisha, Besar Musolli,Besar Halimi, Valon Berisha,Milot Rashica dhe Suad Sahiti;Sulmues: Elbasan Rashani, Atd-he Nuhiu dhe Vedat Muriqi.

Kombëtarja e Shqipërisëhyn në ritëm të plotë stërvitornë kuadër të ndeshjes miqësoretë 13 nëntorit me Turqinë nëAntalia. Ekipi kuqezi me disaprurje të reja në listën e Panuçitështë akomoduar në një resortturistik ku zhvillon dy seancastërvitore në ditë. Trajneri ështëfokusuar në punën me repartete ndara pasi mbrojtja kapunuar e veçuar, po ashtu edhemesfusha e sulmi. Këto ditë ishërbejnë Panuçit për të njohursa më shumë skuadrën qëndryshe nga ndeshjet zyrtare,do të testojë disa emra të rinj siKamer Qaka apo futbollistitjetër Astrit Ajdareviç. Një vë-mendje të veçantë, Panuçi i kakushtuar edhe aspektit fizikpasi 90 minutëshi ndaj Turqisë

kërkon energji të mëdha fizikedhe një pjesë e madhe e loj-tarëve vijnë me minuta tëshumta në këmbë. Seancat

stërvitore zhvillohen paraditedhe pasdite, pranë kompleksitku është akomoduar kombëtar-ja.

FIFA ka gjobitur FederatënShqiptare të Futbollit me 5 mijëfranga për shkak të hedhjes sëfishekzjarrëve nga ana e tifozëvenë ndeshjen Shqipëri-Itali të lu-ajtur më datë 9 tetor. Përveç pe-nalitetit me gjobë, Shqipëria par-alajmërohet për përshkallëzim tëmasave disiplinore në rastpërsëritjeje. Kjo nuk është hera eparë që Shqipëria merr masëdisiplinore me gjobë për shkak tësjelljes së gabuar të tifozëve.Gjithashtu edhe për ndeshjenkundër Italisë, Maqedonisë dheLihtenshtejnit në transfertë, ndajMaqedonisë, Spanjës dhe Izraelitnë fushën tonë, FSHF është gjo-bitur me shuma të ndryshmemonetare për shkak të sjelljes sëgabuar të tifozëve. Edhe Federa-

ta e Futbollit të Kosovës ështëgjobitur nga FIFA me 4 mijë fran-ga për shkak të hedhjes sëfishekzjarrëve nga ana e tifozëvenë takimin kundër Ukrainës më6 tetor në “Loro Boriçi”.

Behrami rrezikonkarrierën për Zvicrën

“Kam shumë presion nga klubi.Fillimisht lëndimi dukej keq dheklubi nuk dëshironte tërrezikonte, por në bisedën metrajnerin ia kam bërë të qartërëndësinë që kanë këto ndeshjepër mua. Kush vendos nëse doluaj ndaj Irlandës? Natyrisht qëunë, por në konsultim memjekët”, pohon Behrami

Pëson disfatë nga ukrainasi Jaroslav

Ramadani i pafat në Budapest

Kosova me tre risi për miqësoren ndaj Letonisë

Konfirmohet ftesa për Sahitin

FIFA gjobit FSHF-në me pesë mijë franga

Shqipëria me dy seanca stërvitore në ditë

Qaka e Ajdareviç “njihen” me grupin

20KohaE ENJTE9 NËNTOR |2017| Sport

Xhoshua, ti e di që po vijë për ty. Nuk është nevoja të flasim për vitin e ardhshëm, apo atë pas tij, apo për2020. 2018 është koha kur ti duhet të shqetësohesh. Ti thua se nëse njerëzit e duan, e do edhe ti. A e do?Apo ke agjenda të fshehura? A po fsheh ndonjë gjë. Ne jemi për të luftuar, kështu që ose lufto, ose mbylle

Duhet të ishte sezoni ishpërthimit të madh tëOklahoma Siti Thunderpor deri tani po rezultonnjë dështim i vërtetë.Karmelo Entoni dhe PolXhorxh dy afrimet e bu-jshme të kësaj vere nukpo përshtaten dot dhe meta në skuadër nuk funk-sionon më as ylli i ekipitRasell Uestbruk. SitiThunder u mposhtën edhenga Sakramento Kings nëtransfertën kalifornianeme shifrat 94-86 duke pë-suar humbjen e tretë rad-hazi dhe të 6-n në këtë se-zon në 10 takime tëzhvilluara gjithsej. Nësevazhdon me këtë ritëm

Oklahoma jo vetëm qënuk mund të rivalizojëkampionët në fuqi të Gold-en Stejt siç thoshinparashikimet e fillim se-zonit por mund të rreziko-jë të mos kualifikohet asnë plej-of. 20 pikë 6 asis-time dhe 12 kërcimekoleksionoi Uestbrook nësfidën ndaj Kings-ave,ndërsa Entoni e Xhorxhrealizuan 28 pikë të dy sëbashku të pamjaftueshme

që Oklahoma të evitontehumbjen e radhës. Nëkrizë tashmë është edheLos Anxhelos Klipers, njënga skuadrat që i bëri njëstart fantastik këtij sezoni.Kalifornianët u dorëzuanedhe përballë klasit tëbasketbollistëve të SanAntonio Spars duke umposhtur në Teksas meshifrat e thella 120-107.Klipers pësuan humbjene tretë radhazi ndërkohë

që San Antonio në krahuntjetër regjistroi suksesin etretë rresht. Aldridge dheGrin ishin dy lojtarët mëtë mirë mbi parket përSpurs, pasi shënuan re-spektivisht 25 dhe 24pikë. U rikthye te fitorjaKlivlend Kavaliers që poecën me shumë ulje ngrit-je në këtë fillim sezoni. Në“Quicken Loans Arena”festa ishte e gjitha për Le-bron Xhejms me shokë.Klivlend kaloi me rezul-tatin 124-119 MilvokiBaks duke bërë të pavlef-shme paraqitjen spek-takolare të grekut GianisAntetokounmpo autori i40 pikëve ndërsa e ndih-moi skuadrën nga Uin-skonsin edhe me 9kërcime e 3 asistime. Nëkrahun tjetër shkëlqyenKevin Love dhe mbretiXhejms. I pari realizoi 32pikë por edhe plot 16kërcime e 3 asistime ndër-sa LeBron koleksionoi nëtotal 30 pikë 9 asistimedhe 8 topa të kontrolluarposhtë tabelës.

Në skandalin e “Par-adise Papers” shfaqetedhe emri i kampionit tëbotës në Formulën 1,Luis Hamilton, që ështënjë prej sportistëve mëtë pasur. Sipas asaj qëpublikohet tek e përdit-shmja britanike “TheGuardian”, Hamiltonrezulton se ka kryerevazion fiskal prej 16.5milionë sterlina, dukeevituar pagesën e tak-save të avionit të tij pri-vat përmes përdorimit të“Isle of Man”, një skemëkjo që po hetohet ngaorganet tatimore bri-tanike.

Mësohet se 4 kom-pani kontabiliteti dhe“Appleby”, firma ligjoreqë është në qendër të“Paradise Papers”, kanëndihmuar Hamiltonindhe dhjetëra klientë tëtjerë që të krijojnë biz-nese fantazmë, nëpërm-jet të cilave ata merrnin

me qira avionët e tyreprivatë. Dy ekspertë tëligjeve, që e kanë studi-uar mirë këtë skemë,kanë deklaruar se ajoështë abuzive dhe tash-më duket se askushnuk i respekton më lig-jet evropiane. Ndërkohë,e përditshmja britanike“The Guardian” theksonse qeveria e “Isle of Man”u ka kërkuar organevetatimore britanike që tërishohin 231 rastet, kuvihet re një nivel më iulët i taksave nga ajo qëduhej, që nga viti 2011,e rezulton se vlera totalee shmangies së këtijtatimi ishte një miliarddollarë. Për momentinduket se Hamilton nukështë i përfshirë drejt-përdrejt në këtë skemëtë evazionit fiskal, mebritanikun që kishtedeklaruar se ia kishtebesuar këto praktika njëpërfaqësuesi ligjor.

Publicitet

HAMILTONakuzohet për evazionfiskal

NBA

Oklahoma në krizë, Spars “masakrojnë Klipers

Nëse vazhdon me këtë ritëmOklahoma jo vetëm që nukmund të rivalizojë kampionëtnë fuqi të Golden Stejt siçthoshin parashikimet e fillimsezonit por mund të rrezikojëtë mos kualifikohet as nëplej-of

KohaE ENJTE

9 NËNTOR |2017| 21Sport

Di Matteo përgatit rikthimin në stol

Roberto Di Matteo është gati tërikthehet në stol. Trajneri italianqë në vitin 2012 fitoi ÇampionsLigën me Çellsin, është paskuadër që prej tetorit të vitit 2016,pas përfundimit të eksperiencësme Aston Villa. Ish-lojtari, në njëintervistë për mediat britanikedeklaroi se ka marrë shumë ofer-ta gjatë muajve të fundit dhe seështë thjesht çështje kohe që tëmarrë drejtimin e ndonjë klubi. DiMatteo theksoi se pas 1 vitipushim, e ndjen të nevojshme rik-thimin në detyrë.

Kosçielni tërhiqet pasBotërorit “Rusi 2018”

Laurent Kosçielni do të tërhiqetnga kombëtarja franceze paspërfundimit të Botërorit “Rusi2018”. Mbrojtësi i Arsenalit men-don se cikli i tij do të këtë përfun-duar pas këtij kompeticioni, dukekujtuar se në atë kohë do të jetërreth 33-vjeç. Kosçielni beson seka ardhur momenti i duhur për tëmbyllur karrierën e tij me “Gjelat”,dhe se është koha që lojtarët erinj të kenë më shumë mundësidhe hapësira në kombëtare.

Alves në Premier LigëDani Alves lë të hapur mundës-inë e kalimit në Premier Ligë, nëtë ardhmen. Braziliani i ParisSen-Zhermen deklaron se gjatëmerkatos së verës kishte rastintë transferohej në Angli teMançester Siti, prej Pep Guardi-olës, por në fund zgjodhiparisienët, pasi aty kishte dheshumë miq të tij. Megjithatëmbrojtësi nuk e fsheh dëshirënse pas disa kohësh synon të lu-ajë në Premier Ligë. 34-vjeçarika kontratë me klubin francezderi në vitin 2019.

Arsenali mendon për Navasin

Ky mund të jetë sezoni i fundit qëKejlor Navas vesh fanellën e Re-alit të Madridit. Portieri nga Kos-ta Rika, sipas asaj që raportojnëmediat spanjolle, ka përfunduarnë listën e dëshirave të trajnerittë Arsenalit, Arsene Venger.“Topçinjtë” e konsiderojnë 30-vjeçarin si zëvendësuesin idealtë Petr Çeh. Nga ana tjetër nukështë sekret që presidenti Flo-rentino Perez, prej kohëshkërkon të sjellë te Reali, David deGea të Mançester Junajtedit.

Kasilas, fitues i“Golden Foot”

Pas Xhanluigji Buffon një tjetërportier fiton çmimin prestigjioz“Golden Foot”. Bëhet fjalë për ishgardianin e Realit të Madridit dhekombëtares spanjolle aktualishtpjesë e Portos në kampionatinportugez, Iker Kasilas. Ky i funditka qenë më i votuari nga publikuduke bërë të vetin këtë çmimprestigjioz i cili mund të fitohetvetëm një herë në karrierë. Kasi-las për të fituar trofeun kamposhtur konkurrencën e dy fut-bollistëve më të mirë në Botë përmomentin Lionel Messit dhe Kris-tiano Ronaldos ndërsa ka vendo-sur në rresht pas tij edhe emra tëtjerë të rëndësishëm si AndreaPirlo, Manuel Nojer, Ramos, Tureetj.

Shkurt

Largimi i Nejmarit na ka peshuar edhe më shumë, sepse ishte i veçantë. Ai na bënte të qeshnim shumë, i transmetonte lumtur-inë dhe gëzimin e vet skuadrës gjatë gjithë kohës. Neymar ka qenë i rëndësishëm për ne. Tani ai është në një ekip tjetër edhepse gjithmonë jam përpjekur që të qëndronte te Barcelona, sepse mendoj se këtu do të ishte më mirë

Në këto kushte, në merkatone janarit, do të ketë largime tëbujshme nga skuadra franceze.Në vitrinë janë të gjithë: nga DiMaria te Lukas, nga Draksler teTrapp. Objektivi, i zbuluar ngamedia që rri pranë ekipit tëEmeri, është të arkëtohen tëpaktën 80 milionë euro.Gjithashtu, në qershor nis pro-jekti për të marrë një trajner të riku Konte dhe Alegri janë meskandidatëve. Sigurisht që ardh-ja e Nejmarit ka pasur një im-pakt të rëndësishëm në kushtete shikueshmërisë. Mbi të gjithanë rrjetet sociale, me miliona nd-jekës i janë shtuar skuadrësfranceze dhe ka ardhur momen-ti të nxjerrë fitimin nga interneti.Për këtë është marrë në punëRussel Stopford, specialisti i

strategjive në “Facebook” dhe“Instagram”, që më parë kapunuar te Barcelona. Punën mëtë madhe për furnizimin e klubitme të ardhura do ta ketë drejtorisportiv, Antero Henrike, i cili kanxjerrë në vitrinën e shitjeve disafutbollistë të shkëlqyer. Dukenisur nga sulmuesi anësorLukas, tanimë i gozhduar nëstol, me pak hapësira në kampi-onat dhe që nuk ka luajtur nëÇampions Ligë, pikërisht për tëmos ia ulur vlerën në janar.Braziliani refuzoi Monakon nëverën e kaluar, por tanimë është

e sigurt që do të lëvizë nga “Parcdes Princes”.

Di Maria, që kërkohej ngaBarcelona në gusht, bën endepjesë në planet e trajnerit Emeridhe ka luajtur në Çampions, pornuk është titullar, kësisojmenaxheri i tij Jorge Mendes kanisur punën për ta çuar në Kinëose në Spanjë. Ndërkohë, BajernMunih interesohet për Draksler,tanimë në detyruar të luajë edhenë mbrojte për të marrë disaminuta. Megjithatë, në Bavari iofrojnë mundësinë për të qenëpasardhësi i Riberi. Në Bundesli-

ga mund të kthehet edhe portieriTrapp, tanimë rezervë e Areola.Në qershor do të bëhet edhe bi-lanci i trajneri Unay Emery.Basku, pasi ka humbur kampi-onatin në sezonin e kaluar dhe ueliminua nga Barcelona në Çam-pions Ligë, nuk mund të bëj mëhapa fals. Vetëm titulli kampiondhe arritja në finalen e Çampi-ons Ligës në këtë sezon mund tëjenë garanci për rinovimin,përndryshe PSZH do ta mbyllëkontratën në vit para kohe meEmeri dhe do të kërkojë një tra-jner të ri.

Napoli punon për afrimin e

Vrsaljkos Mbrojtësi algjerian i Napolit

Faouzi Ghoulam, pësoi një dëm-tim të rëndë, që do ta mbajë jashtëfushave të lojës për disa muaj, ndajdrejtuesit e Napolit janë vënë nëlëvizje për të gjetur një zëvendë-sues për të. Emri konkret, për tëcilin po punohet është mbrojtësiSime Vrsaljko, që aktualisht ështëpjesë e Atletikos së Madridit. Kroatinuk gëzon besimin e Diego Sime-ones dhe ka luajtur shumë pakminuta në Spanjë, ndaj do tëmirëpriste një rikthim në Serinë A,atje ku edhe spikati fillimisht.Napolitanët janë gati të marrinmbrojtësin në huazim 6-mujor metë drejtë blerjeje në verë, ndërsamadrilenët do të pranonin tëshkarkoheshin nga paga e një fut-bollisti, të cilin e përdorin shumëpak. Aktualisht në krahun e majtëtë mbrojtjes, në skuadrën e Sarritpo luan mbrojtësi Elseid Hysaj, porme ardhjen e Vrsaljkos, shkodranipritet të rikthehet në rolin e tijnatyral, në krahun e djathtë.

Drejtori sportiv i BajernMunihut, Hasan Salihamixhiç,thotë se klubi bavarez do tëmarrë parasysh idetë e LotarMateus, përfshirë sugjerimine tij që klubi duhet të nën-shkruajë me Kristian Pulisiç.Adoleshenti amerikan impre-sionoi te Borussia Dortmundnë humbjen 3-1 ndaj Bajer-nit, të shtunën, duke detyruarMateusin, legjendën e Bajer-nit, për të apeluar bavarezët,që të konsiderojnë nënshkrim-in e Pulisiç. “Nëse Bajern Mu-nihu dikur kërkonte njëzëvendësues për Roben dheFrank Riberi, atëherë ataduhet të lënë jashtë ndjenjat e

tyre dhe të nënshkruajnë mePulisiç”, – tha Mateus për“Sky”. – Ai është 19 vjeç dheka cilësi të lartë. Me besimindhe shpejtësinë e tij, ai është

thirrur për gjëra më të larta”, ushpreh Salihamixhiç. Ai thotëse Bajerni është i gatshëm tëmarrë në konsideratë çdo idenga Mateus, i cili fitoi shtatëtituj të Bundesligë gjatë kohëssë tij në këtë klub. “Lotarigjithmonë ka ide të mëdha dheunë e respektoj atë shumë, –tha Salihamixhiç për “Sky”. –Do t’i inkorporoj idetë e tij nëdiskutimet tona.” Pulisiç kashënuar dy gola dhe ka dhënënjë asistim në Bundesligë, kuluan këtë sezon, duke qenëstartues në 9 nga 11 ndeshjete kampionatit aktual meBorussia Dortmund”, deklaroiMateus.

Bajerni dëgjon Mateusin për të nënshkruar me yllin e Dortmundit

“Shpresoj të mund tëtransferohem pas disa viteshnë një klub akoma më tëmadh se Roma, ku do të fitojmë shumë, edhe pse do të jetëe vështirë. Ka pak klube qëqëndrojnë më lart se Roma, letë themi Real, Barcelona oseMançester Junajtedi”, ështëkjo deklarata që sulmuesi çeki Romës, Patrik Shik, dha gjatëintervistës për revistën çeke,“Reporter”. Deklaratë kjo qënatyrshëm ndezi një rrëmujëtë madhe në kampin verd-hekuq të kryeqytetit italian, qëu acarua më shumë edhe ngavijimi i fjalës së sulmuesit.“Vitin e kaluar kisha zgjedhurJuventusin, ndihesha një fut-bollist bardhezi, por në tëvërtetë nuk isha. Zemra?

Gjithçka e kaluar”, fjalë këtoqë kanë bërë shumë zhurmënë shtëpinë e verdhekuqve,sikurse dhe në zyrat edrejtuesve të lartë të klubit.Kështu, nën presionin e qor-timeve të klubit, fillimishtShik, tentoi të hedhë fajin tepërkthimi i intervistës në ital-isht, që sipas tij ishte i gabuar,por më pas fshiu atë justifikimtë tijin që kishte postuar nërrjetet sociale, por nuk përgën-jeshtroi përmbajtjen në inter-vistën e dhënë për revistënçeke. Nga ana tjetër, drejtorisportive Monçi ka folur tash-më me sulmuesin dhe në ditëtnë vijim do ta bëjë edhe metrajnerin Di Françesko. Tash-më drejtuesit do të vlerësojnësituatën për të vendosur nëse

do të gjobisin ose jo futbol-listin çek. E sigurt është qësulmuesit të Romës do t’ikëshillohet që të tregohet më ikujdesshëm në media, për tëevituar në të ardhmen ke-qkuptime të tilla.

Ambicia e “sëmurë” e Shik tërbon Romën

Dua transferimin te Reali, Barça ose Mançesteri!

Nga Draksler te Di Maria, pa harruar trajnerin Emeri

PSZH bën gati largimet!Llogaritë duhet të jenë në rregull përParis SZH, që në merkaton e janarit!Përndryshe është rreziku se mund tëpërfundojnë në “morsën” e “fairplay” financiar, pas fushatës sëblerjeve rekord në merkaton e verës.402 milionë të shpenzuara përNejmarin dhe Mbappen, pa harruarrreth 20 milionë euro për anoniminBerçiçe, ka bërë që bilanci i klubitnga emiri i Katarit, të përfundoi nëshënjestrën e UEFA

22KohaE ENJTE9 NËNTOR |2017| Sport

Ne kemi stile të ndryshme dhe kjo na lejon të luajmë në mënyra të ndryshme. Kjo na ndihmon t’ibëjmë gjërat të punojnë mirë. Shumë njerëz flasin për Kavanin, Nehmar dhe Mbappe, por lojtarë tëtjerë na ndihmojnë të bëjmë gjithçka që duam. Ne nuk mund t’i harrojmë shokët tanë të skuadrës

Koreografitë e tifozëvejanë bërë pjesë e bukur efutbollit me tifozët nga egjithë bota që e mbësht-esin skuadrën e tyre nëmënyrat nga më të çudit-shmet dhe spektakolaret.Mënyra si Barcelona ithuri homazhe Johan Kro-jf apo koreografia e kënd-shme e tifozëve të Genkjanë mes atyre që janëbërë të paharrueshmendër vite. Në vazhdim juparaqesim dhjetë nga ko-reografitë më të bukura tëtë gjitha kohërave

Homazhi i Barcelonës për Johan Krojf

Gjigantët katalanasjanë spektakolarë brendadhe jashtë fushës së lojësdhe kjo teori u konfirmuanë momentin që “CampNou” i bëri homazh babaitshpirtëror Johan Krojf,gjatë ndeshjes “Klasike”kundër Real Madrid, pakditë pasi holandezi ishtendarë nga jeta. Tifozët“blaugrana” ndërthurënfanellën me numrin 14 methënien “Faleminderit Jo-han”.

Standard Liezh nuk pëlqenSteven Defour

Disa futbollistë vër-shëllehen kur vizitojnë një

klub ku kanë qenë mëparë. Disa prej tyre edheofendohen, por kur StevenDefour u kthye në Liezh sikundërshtar i Standard,me fanellën e Anderlehtit,patjetër që ka mbetur i be-fasuar kur pa koreografinëme titullin “I kuq ose ivdekur!”. Tenisi mes lojtar-it dhe tifozerisë vazhdoi për70 minuta, kur ai undëshkua me kartonin edytë të verdhë, pikërishtsepse hodhi topit drejttifozëve kundërshtarë.

Gjithmonë dëgjoni Xhaxha Sam

Tifozët e SHBA bënë njëpankartë të frymëzuar nga“Xhaxha Sam”, duke fes-tuar moton “Community,Club and Country” përparandeshje së Kupës “GoldCup”, kundër Belize nëPortland, Oregon. Janë tëpaktë ata që mund tëkonkurrojnë meamerikanët kur bëhet fjalë

për koreografi në stadium.

Portland Timbers kthejnëartistin Bob Ross

Timbers fans nuk i lënëgjërat përgjysmë! Gjith-monë tifozët kundërshtarëdhe ekipet presin të shohinse cila do të jetë shfaqja nëradhës. Në një anketë nëinternet më e bukura ështëzgjedhur ajo që i ështëkushtuar artistit amerikanRob Ross.

Tifozët e Genk bëhen si “xhuxhët blu”

Duke iu referuar kar-tonit të animuar “TheSmurfs”, (xhuxhët mengjyrë blu), tifozët eskuadrës belge të Genkkanë identifikuar veten sitë tillë në derbin kundërSint-Truidense, skuadër qëe ka pseudonimit “kanari-nat”. Një “Smurf” me ka-narinën “Tweety Pie” në

dorë është një emblemë qëkuptohet edhe nga fëmijëtanembanë në të gjithëbotën. Shumë e kënd-shme.

Ceremonia hapëse e Euro 2016

Ceremonia hapëse ekampionatit të kaluarevropian, zhvilluar nëFrancë në vitin 2016,dhuroi një koreografimagjike nga të pranishmitnë stadium. Parisienët re-spektuan secilin prejvendeve pjesëmarrës mekoreografinë e flamurit tëtyre, në pjesë të caktuaratë “Stade de France”.

Dortmund kujtonheronjtë e vitit 1963

Dortmund është i njo-hur për tifozët e madhër-ishëm dhe në ndeshjenkundër Benfikës, ata ebënë shkëlqyeshëm punëne tyre. Tifozët iu referuanedicioneve të vjetra të gaze-

tave gjermane, kushtuar fi-tores 5-0 ndaj Benfikës, nëdhjetor të vitit 1963. Egjithë koreografia komple-tohej me thënien: “Nesërgazetat do të shkruajnësërish: Dortmund shkatër-ron Benfika”.

Legia Vashavë në Kupën e Polonisë

Nëse Legia e Varshavësmund të pretendojë për njëtitull në Evropë ështëpadyshim ai për kore-ografitë e tifozëve. Ata nukhumbasin rast për tëtreguar parulla anti-naziste, disa prej të cilavejanë bërë të pahar-rueshme. Është rasti kurtifozeritë përfaqësojnë kul-turën dhe idetë e një kom-bi.

Klubi afrikan del kundër PSG

Padyshim që mund tëthemi se tifozët e “Club

Africain” në Tunizi nukpëlqejnë diferencat e mëd-ha të mundësive financiarenë futboll. Kur klubi mepronësi nga Katari,francezët e Paris Sen-Zher-men shkuan t’i vizitonin nënjë miqësore para fillimittë sezonit, tunizianët iupërgjigjën me banderolën:“Të krijuar nga të varfrit, tëvjedhur nga të pasurit!”

Zulte mirëpret kundërshtarët në “ferr”

Tradicionalisht, njëtifozeri kërkon të trembëkundërshtarët dheskuadra belge e ZulteVaregem padyshim që aiarriti qëllimit në ndeshjenkundër KV Kortrijk në sta-diumin e tyre. “Sapo uzgjuat në ferr,” – lexohej nëpankartën e tifozëve, kuparaqitej edhe një tred-hëmbësh i ngulur nëstemën e KVK. Sa për kro-nikë, ndeshja u fituan 2-1.

Nga homazhi për Krojf, te “perlat” në Belgjikë e SHBA

10 koreografitë më të bukura të gjitha kohëraveMënyra si Barcelona i thurihomazhe Johan Krojf apokoreografia e këndshme etifozëve të Genk janë mesatyre që janë bërë tëpaharrueshme ndër vite

Ousmane Dembelenuk është përjashtuarplotësisht për ndeshjenkundër Real Madridit, më23 dhjetor. Së paku, jo përmjekun finlandez, SakariOrava, i ngarkuar me op-eracionin e tij. Nëdeklaratën e bërë, mjekuka theksuar evolucionin emirë të riaftësimit të talen-

tit francez të Barcelonës.“Është më shpejt se sapritej me rikuperimin.Është e mundur që të lua-jë kundër Real Madridit,por nuk mund ta garantojaspak”, – siguroi ai. Oravaka pohuar se në mes tëkëtij muaji, Dembelé mundta prekë topin: “Nëse taniduhet të bëjë një përpjekje

të madhe, do të kishim njërrezik për rikthim të dëm-timit, por gjithçka do tëduhej të shkonte mirë nësee merr me lehtësi”. Gjith-sesi, askush në klubin eBarçës nuk mendon përpërshpejtimin e rishfaqjessë francezit. Rreziqet duhettë jenë minimale dhegarancitë, maksimale.

Ish-sulmuesi i Italisë,Kristian Vieri, goditi GeriLineker për kritikat e tijndaj Karim Benzema,duke mbrojtur francezin eReal Madridit. Lineker dheBenzema kanë qenë tëpërfshirë në një luftëfjalësh. Francezindërkombëtar ka shënuarvetëm dy herë në 12

ndeshje me RealMadridin, në të gjithagarat e këtij sezoni, dukemarrë kritika ndaj shfaq-jeve të tij. “Nuk e di pseGeri Lineker punon në TV.Ai i shënoi të gjithë golat etij në “six-yard box”, – thaitaliani për “BeinSPORTS”. – Ai është njëish-sulmues dhe duhet ta

dijë mirë se, kur një sul-mues nuk shënon përdisa ndeshje, kjo nuk dotë thotë se duhet tavrasësh?” Lineker upërgjigj në “Twitter” dukeshkruar: “Jam në TV përtë bërë pyetje rreth futbol-lit, çuditërisht që përfshinedhe pyetje rreth futbol-listëve”.

Dembele mund të luajë në “El Clasico” Vieri mbron Benzemën, godet Linekerin

KohaE ENJTE

9 NËNTOR |2017| 23MozaikPËRKUJTIM

ILIRJANA DIKA-BAFTJARI

Në tetë nëntor, sot gjashtë muaj më parë u nda ngajeta më e dashura jonë Ilirjana Dika-Baftjari.Dhembja dhe pikëllimi kaploi shpirtrat tanë për tyyllndritura Ilirjanë. Loti dhe gjama e mortit nga tynuk na ndanë. Peng në zemër dhembshëm llahtarondhe djeg kujtimi për ty Ilirjanë.Ti bija jonë kryebijë, na le të bukurit fëmijë që ne tëpërkujdesemi sa diell e hënë të ndrijë dhe trashëgim-tarët e tu ta ruajnë kujtimin tënd që as vetë koha most’a fshijë.TË KUJTOJMË ME DHEMBJE E MALL: zemërd-jegura Nënë Arzije, durimtari babë Pëllumbi, shpirt-mërdhiri vëlla Arianiti, sylotreturit fëmijë Rina dheGenti, hallemadhi burrë Agniu, Elvadina me Borën,Ejona dhe Ari si dhe miq të tjerë.

Keni bërë një start të mirë kështu qëduhet të jeni më shumë i qartë në punë!Pavarësisht çfarë pune bëni sigurohuni

që t’ju shpaguhet mundit. Në dashuri po ashtuduhet të kërkoni më shumë!

Jeni paksa i mërzitur por kjo gjendje do tëjetë e përkohshme. Gjërat do të përmirëso-hen gjatë pasdites! Kjo ka të bëj më shumëme jetën tuaj pasi që jeni një person shumë i

gjallë, si në aspektin profesional ashtu edhe sentimen-tal.

Vëni kapak opinioneve të juaja dhe mos jepnimë shumë së duhet. Njerëzit janë dukekërkuar çdo shenjë për t’ju thumbuar kështu

që duhet të jeni më i kujdesshëm. Kujdes duhet të tre-goni edhe për shëndetin.

(20/III-20/IV) DASHI

DEMI

Inteligjenca e juaj është dominonte sot kësh-tu që duhet të merreni më shumë me disaaktivitete të cilat duhet t’i bëni një orar. Do tëarrini në kulm të asaj që keni kërkuar. Në

dashuri po ashtu do të keni sukses.

(21/V-20/VI)BINJAKËT

Duhet të mendoni më shumë – përndryshe dotë befasoheni me disa surpriza të këndshme.Është njëra nga ato ditë kur duhet që t’i jepni

më shumë mundësi të tjerët për të punuar. Mos lejoni qënjë mundësi t’ju ik nga duart.

(21/VI-22/VII)GAFORRJA

Prisni një fitore të madhe sot – kështu që dotë arrini të fitoni atë që keni kërkuar më parë!Energjia e juaj e madh ju garanton se do të

arrini suksese që nuk i keni parë më parë. Kujdes meparatë!

(23/VII-22/VIII)LUANI

Keni një altruizëm të paparë në punë që do jumotivoj për të ecur më tutje. Duhet që tëndihmoni një person sepse do ishte mirë për

anën e juaj humanitare. Kështu mund të bëni ndryshimeserioze edhe për vetën tuaj.

(23/VIII-22/IX)VIRGJËRESHA

Jeta e juaj është e begat – por ju duhet mëshumë kohë për ngritje në karrierë! Kolegëtpo kërkojnë shumë nga ju - kështu që jepi ide

por edhe kohë. Shpenzoni më shumë energji për tëmirën e juaj!

(23/IX-22/X)PESHORJA

Dikush është duke ju sfidua r shumë prandajkërkon më shumë së duhet nga ju!Fokusohuni më shumë në një problem që ju

preokupon dhe zgjidheni atë. Në dashuri duhet të jenimë i/e kujdesshme.

(22/X-21/XII)AKREPI

(22/XI-21/XII)SHIGJETARI

Prisni kërkesa të ndryshme për ndihmë apovëmendje sot! Nuk mund të merreni më tëgjithë, Është njëra nga ato ditë kur ju duhet

që të praktikoni punë që nuk i keni bërë. Megjithatë mosshkatërro një lidhje të re.

(22/XII-20/I)BRICJAPI

Është një ditë e madhe për ju edhe pse nukjeni në gjendje të mirë emocionale. Por, ngjar-je të jashtëzakonshme do të ndodhin. Yjet ju

sugjerojnë që nëse nga mëngjesi keni filluar ditën mekafe atëherë gjërat do shkojnë edhe më mirë.

(20/I-19/II)UJORI

Shmanguni nga drama dhe shpenzimet sot.Kështu nuk do të shkatërroni njerëzit e tjerëtë cilët po kërkojnë më shumë nga ju! Ka disa

gjëra interesante që po ju rrethojnë kështu që mos refu-zoni dhe mos bëni aventura të rrezikshme.

(20/II-19/III)PESHQIT

(21/IV-20/V)

SUDOKU

24KohaE ENJTE9 NËNTOR |2017| Mozaik

DASHURIA- Arta, jam çmendur pas teje.- Mirë, mirë, por rri larg babait tim.- Pse, është i ashpër me djemtë që të vijnë rrotull?- Jo, por është drejtor i Spitalit Psikiatrik.

BARSOLETA

694 - Mbreti spanjoll Egica akuzon hebrenjtëse i kanë ndihmuar myslimanëve/të dënuarme robëri.1520 - Mbreti suedez Kristiani II ekzekuton600 fisnikë.1526 - Hebrenjtë dëbohen nga Presburgu,Hungari me iniciativë të Marisë nga Hapsbur-gu.1541 - Mbretëresha Catharine Howard mbyl-let në Kullën e Londrës.1580 - Trupat spanjolle zbarkojnë në Irlandë.1681 - Parlamenti hungarez premton protes-tantëve lirinë e fesë.1720 - Sinagoga e Rabinit Yehuda Hasidshkatërrohet nga zjarri.1729 - Spanja, Franca dhe Anglia nënshkru-ajnë Traktatin e Sevilës.1794 - Trupat ruse okupojnë Varshavën.1799 - Napoleoni bëhet diktator i Francës1848 - Robert Blum, revolucionar gjermanekzekutohet në Vjenë.1918 - Bavaria vet shpallet republikë.1936 - Bie qeveria e Frashërit në Shqipëri.1944 - Kryqi i Kuq fiton Çmimin Nobel tëPaqes.1953 - Kamboxha fiton pavarësinë nga Fran-ca.1980 - Kryetari irakian Sadam Husein shpallluftë të shenjtë kundër Iranit.1985 - Gary Kasparov shpallet kampion ibotës në shah.1989 - Berlini lindor hap kufijtë.

KALENDARI HISTORIK9 NËNTOR

Mund të jetë e mbuluar me akull,por Antarktika është vendi kubie më pak shi. Madje vendimë i thatë në botë ndodhet atydhe quhet ‘Lugina e Thatë’, kushkencëtarët mendojnë se nuk

ka rënë shi për afërsisht 2 mil-ionë vjet.

Çfarë është jeta? Të rrëzohesh shtatë herë dhe tëngrihesh tetë herë. (proverb japoneze)

THËNIA E DITËS

Shiu nuk e lag gjithmonë tokën.Kjo ndodh në vendet e thataose të nxehta. Shiu avullonpërpara se të bjerë në tokë.Shkencëtarët i referohen këtij

lloji shiu si ‘shiu fantazmë’

Vraponi! Henry Reich shpje-gon se sa më shpejt të vra-posh në shi, më i thatë do tëjesh. Kjo varet edhe nga sasiae shiut që po bie kur ti povrapon.

A E DINI SE...Ndoshta ju keni men-

duar se fëmijët tuaj po sh-penzojnë kohë duke uargëtuar me lojëra tëndryshme, mirëpo a kenidëgjuar për të mirën qëkjo kohë sjellë për fëmijëttuaj? Koha e lojës përfëmijët është shumë erëndësishme për zhvillimpersonal. Lojërat zhvillo-

jnë trurin e fëmijëve, dukei bërë ata më të aftë përjetë. Në moshën 4 vjeçarerreth 85% e membranëssë trurit është formuar.Kjo është baza për një tëardhme të ndritshme. Kjokohë e kaluar është erëndësishme për aspektinsocial, duke ndihmuar nëzhvillimin e kreativitetit,

zgjidhjes së problemeve,marrjen e vendimeve dheaftësia për të komu-nikuar, dëgjuar e negoci-uar. Koha e lojës është erëndësishme edhe përzhvillimin fizik të fëmijëssuaj. Fëmijët që kalojnëshumë më pak kohë nëaktivitete fizike krahasuarme vitet e kaluara. Pra

lejoni fëmijët e tuaj të lu-ajnë sa më shumë nënatyrë, në mënyrë që jovetëm të argëtohen poredhe të parandalojnëobezitetin. Që fëmijët tuajtë kenë një kohë të lojëssa më efektive atëherëduhet të angazhoheniedhe ju në të dhe tëbëheni pjesë e saj.

Tre vjet lidhje dashuriemes supermodeles KateUpton dhe bejsbollistitJustin Verlander janëkurorëzuar në martesë.Ceremonia është zhvillu-ar në Itali. Ata janë mar-tuar në një ceremoniprivate në Itali. Deri tanijanë publikuar vetëm disafoto ku duket Kate qëkishte veshur një fustantë bardhë me mëngë tëgjata me një vello tëbukur. Ndërkohë, Verlan-der kishte veshur një

kostum të zi klasik. Cer-emonia u zhvillua nënatyrë dhe gjithçka ishtee rrethuar me lule. Çiftiështë bashkë që prej vi-tit 2014, kur bejsbollisti ipropozoi bukuroshes, dhepas tre vitesh ata kanëvendosur ta kurorëzojnënë martesë. Modeljakishte deklaruar më parëse për dasmën e saj dontediçka klasike por shumëtë veçantë dhe siç shihetnga fotot e ka realizuarqëllimin.

Një nuse si Kate Upton

Sa është e rëndësishme koha e lojës për fëmijën tuaj?

Prej dy vjetësh, DonaldTrump “jeton” në veshin

e këtij qenushiTë gjithë njerëzit janë habitur nga pamjet

e një qeni i cili ka dy vjet që “jeton” me Don-ald Trump. Në brendësi të veshit të tij, duketqartë portreti i presidentit të Shteteve tëBashkuara. Pooch, një qenush 2-vjeçar meemrin “Shef”, është bërë i famshëm në inter-net pas imazheve të pamjes së veshit të tij ushfaqen në mediat sociale. Ishte një përdoruesi Twitter që bëri publik këtë fakt të pazakon-të dhe menjëherë fotot e tij u bënë virale.