ZAFER KARADAYI Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi

Uzaktan Eğitim, Farklı mekanlardaki öğrenci, öğretmen ve öğretim materyallerinin iletişim teknolojileri aracılığıyla bir araya getirildiği kurumsal bir eğitim faaliyetidir.

Literatürde uzaktan eğitim ile ilgili yapılmış birçok tanıma rastlamak mümkündür. Uzaktan eğitimin tanımında dört temel unsur bulunmaktadır (Simonson, Smaldino, Albright, & Zvacek, 2003) .

Bunlardan ilki uzaktan eğitimin bir kurum tarafından yürütülen formal bir eğitim olmasıdır. Kendi başına çalışmadan ve informal eğitimden ayrıldığı nokta da budur. Uzaktan eğitim kurumlarının akreditasyon, diploma, sertifika verme, eğitim kalitesini arttırma, öğrenmenin organize edilmesi, eğitim kuramlarının işe koşulması vb. kurumsal çalışmaları bulunmaktadır.

İkinci unsur, öğretim elemanları ve öğrenenlerin mekân veya zaman ya da hem zaman hem mekân boyutunda birbirlerinden ayrı olmasıdır. Üçüncü unsur, iletişim teknolojileri ile sağlanan etkileşimidir. Etkileşim kritik önem taşımakla birlikte birincil şart değildir ve eş zamanlı (senkron) veya ayrı zamanlı (asenkron) olabilir. İletişim teknolojisi olarak televizyon, radyo, internet, telefon, radyo, mektup vb. kullanılabilir.

Dördüncü unsur ise öğrenen, öğretim elemanı ve kaynaklar arasında öğretim tasarımı ilkeleri ve eğitim kuramlarının işe koşulduğu, öğrenmenin organize edildiği bir bağlantının sağlanmasıdır.

1 • Mektupla Öğretim

2 • Radyo ve Televizyon Yayını

3 • Açık Üniversite

4 • Telekonferans

5 • Internet/Web

Moore ve Kearsley (2005) Uzaktan Eğitimin Gelişim Süreci

1. Nesil - 1720

2. Nesil - 1925

3. Nesil - 1970

4. Nesil - 1980

5. Nesil - 1990

1728 İlk Uzaktan eğitim çalışması Boston gazetesinde "Steno Dersleri" ile başlamıştır. 1833 İsveç Üniversitesinde hanımlara "Mektupla Kompozisyon Dersleri" verilmiştir. 1840 Stenografi eğitimcisi olan Isaac Pitman İngiltere Bath ‘da mektupla steno öğretmeye

başladı. Pitman genellikle ilk modern eğitimci olarak bilinir. 1892 Chicago Üniversitesi'nde ilk Mektupla Eğitim bölümü açılmıştır. 1898 İsveç'te kurulan ve Uzaktan Eğitim'de dünyanın önde gelen kurumlarından olan

"Hermands" kurulmuştur. Bu kurumda dil eğitimi yapılmıştır. 1906 Yazışmalı İlköğretim ABD'de başlamıştır. 1919 ABD'de ilk eğitim ile ilgili radyo istasyonu kurulmuştur. 1920 ABD'de 176 tane eğitim amaçlı radyo istasyonu kurulmuştur. 1923 ABD'de Mektupla Lise Eğitimi başlamıştır. 1932- 1937 ABD'de eğitim televizyonu yayınları IOWA Üniversitesinde başlamıştır. 1939 Fransa'da savaş yıllarında uzaktan eğitim ile öğrencilerin eğitimini sağlamıştır. 1960 İngiltere'de "British Open University" açılmıştır

Türkiye de uzaktan eğitim ilk olarak 1927 yılında eğitim sorunlarının görüşüldüğü bir toplantıda ele alınmış fakat sadece fikir bazında kalmış ve uygulamaya geçirilememiştir. Konu ile ilgili tartışmalar 1950 li yıllara kadar devam etmiştir. Türkiye'de uygulanan uzaktan eğitimin tarihi gelişimini ise aşağıdaki gibi sıralayabiliriz;

1927 Dönemin M.E. Bakanı Mustafa Necati tarafından tartışılması, 1956 Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Banka ve Ticaret Hukuku araştırma

Enstitüsünde başlaması, 1961 Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde Mektupla Öğretim Merkezi kurulması, 1966 Mektupla Öğretim Merkezi Genel Müdürlük olması, 1975 Yay-Kur eğitimleri uzaktan eğitim uygulamaları gerçekleştirilmesi, 1978 Açık Üniversite kurulmasına karar verilmesi, 1981 Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesinin açılması 1981 Anadolu Üniversitesi TRT işbirliği ile okul televizyonu kullanarak eğitim vermeye

başlaması 1992 Milli Eğitim Bakanlı bünyesinde Açıköğretim Lisesinin açılması 1998 ODTÜ' de İnternet ile Eğitim kullanılarak IDEA Paketi uygulaması başlatılması. [1]

Uzaktan öğrenimin başlangıcı sayılabilecek mektupla öğrenim, bir okul veya yetkili kurum tarafından posta vasıtasıyla yürütülen öğretim yöntemiydi.

Her bilim dalında eğitim sağlıyordu. Özellikle fiziksel engelliler ve eve bağlı olanlar için ideal olan bu mektupla öğrenim kursları, körler ve sağır çocukların anne-babaları için özel programlar da düzenlemekteydi.

Televizyonla öğretim, “Eğitim ve öğretim amacıyla hazırlanan programın içeriğinde yer alan bir konu, bir olay veya bir faaliyetin hem ses hem de görüntü olarak elektromanyetik dalgalar aracılığıyla belli bir öğrenci (izleyici) kitlesine aktarılmasını esas alan öğretim tekniğidir.” (Aydın, Hacıoğlu, Özkul,1989: 74).

Radyo ile eğitim ise; sadece sesi kullanarak öğretim yapan bir tekniktir.

Dünyada pek çok üniversite 1970’li yıllardan bu yana herkese açık olan eğitimler vermektedir. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Mega Üniversiteler (Kayıt Sayısı >100.000) • Çin TV Üniversite Sistemi – Çin 1979 • Indira Gandhi Ulusal Açık Üniversitesi – Hindistan 1985 • Tebuka Üniversitesi – Endonezya 1984 • Payame Noor Açık Üniversitesi – İran 1987 • Kore Ulusal Açık Üniversite – Kore 1982 • Ulusal Uzaktan Eğitim Üniversitesi – İspanya 1972 • Sukhothai Thammathirat AÜ – Tayland 1978 • Anadolu Üniversitesi 1982 • Açık Üniversite – İngiltere 1969

• 1971 Intel mikroişlemci • 1974 ilk PC Altair 8800 piyasada

• Amerika’da 1989 evlerin %15’inde PC var ve her iki çocuktan biri okuldan ya da evden internete bağlanıyor.

• Zaman içinde grafikleri renk, ses mümkün hale geliyor

• Yazarlık dilleriBDE’yi kolaylaştırıyor

• 1969’da ABD’nin Savunma Dairesi ARPA (Advanced Research Projects Agency) ile ordu birimleri, üniversiteleri ve savunma yetkililerini bağlıyor. ARPANET

• 1980’lerin ortasında Ulusal Bilimler Vakfı (NFS) NFSNet geliştirerek 5 süper bilgisayar merkezi ile üniversitelerle ve araştırma kuruluşunu bağladı.

• 1993’te ilk web tarayıcısı Mosaic

• 1992’de 50 web sayfası; 2000’de > 1 milyon

• 1990’ların ortasında üniversitelerde web-temelli programlar başlıyor. • New York Teknoloji Enstitüsü’nün Çevrimiçi Kampüsü

• KÜRESELLEŞME:Uzaktan eğitim hizmeti veren kurumlar genel olarak küresel düzeyde eğitim verebilecek niteliğe sahiptirler. 100 yılı aşkın bir süredir Avrupa'da (özellikle İngiltere ve Fransa) bu tür faaliyetlerde bulunan eğitim kurumları deniz aşırı ülkelerdeki çalışan resmi görevli yada ticaretle uğraşan vatandaşlarına düzenli olarak uzaktan eğitim hizmeti vermektedir..

• KİŞİSELLEŞTİRME: Doğu ve Batıdaki Geleneksel Eğitim sisteminin en belirgin özelliği eğitmen ve öğrencinin yüz yüze iletişim kurmasıdır. Bu tip eğitim genel olarak öğrencilerin değişik zeka ve öğrenme yetenekleri yerine grubun genel seviyesine göre düzenlenmektedir.

• ÖZELLEŞTİRME: Uzaktan eğitim sistemi, öğrenciyi sınıf ortamından alarak bireysel olarak eğitilebileceği bir konuma taşır. Bu sistemde, kurumsal öğrenmenin yerini bireylere göre özelleştirilmiş öğrenme alır.

• ENDÜSTRİLEŞME: Büyük bir kitlenin bir ürüne olan artan ihtiyacını karşılayabilmek için ilgili endüstrilerin kurulmasına benzer bir şekilde, insanların artan eğitim taleplerine hızlı ve etkin bir şekilde cevap verebilmek için uzaktan eğitim kurumlarının açılması kaçınılmaz duruma gelmiştir.

• GELENEKSEL EĞİTİME UYGUN OLMAYAN ÖĞRENCİLERE HİZMET VERME: Uzaktan eğitim, dünya çapında her yıl milyonlarca kişi tarafından tercih edilen bir eğitim sistemidir. Bununla beraber ilgili eğitim kurumundaki ders saatlerine yer / zaman açısından katılma imkanı olmayanlar (tam zamanlı olarak çalışanlar - memurlar, askerler - farklı şehir / ülkede yaşayanlar) için beklenilen bir seçimdir.

• HAREKET KABİLİYETİ: 1980'li yıllarda, uzak mesafeler arasında iletişim kurmak amacıyla sabit bilgisayar konferans sistemleri ve iki yönlü video konferans sistemleri kullanılmakta iken, günümüzde bunlara ilave olarak portatif bilgisayarlar ve cep telefonları önemli düzeyde kullanılmaya başlanmıştır.

• HIZLI GERİ BESLEME: Günümüzde uzaktan eğitim sayesinde öğrenciler, e-posta yolu ile dünyanın herhangi bir yerinden günün herhangi bir saatinde ödevlerini gönderebilmekte ve bu çalışmalarının değerlendirme sonuçlarını hemen aynı şekilde WWW üzerinden alabilmektedirler.

• DİĞER EĞİTİM SİSTEMLERİNE GÖRE UCUZ OLMASI: Altyapıya yönelik yatırımın çok yüksek düzeyde olması yada öğrenci başına düşen ücretlendirmenin Geleneksel Eğitime göre daha yüksek olması veya yapılan yatırım maliyetini karşılayacak sayıda öğrencinin bulunamaması durumları hariç,uzaktan eğitim, eğitim sistemleri arasında en ucuzu.

• TEKNOLOJİ VE EĞİTİM: Sanal sınıflar uydu veya sıkıştırılmış video kodlama yada tam band genişliği kullanılarak birbirlerine bağlanabilmekte ve bu sayede kişiler uzak yerlerde olsalar bile yüz yüze eğitim alabilmektedirler.

• Bağımsız Çalışma Kuramı

• Öğretimin Endüstriyelleşmesi Kuramı

• Etkileşim ve İletişim Kuramı

• Yetişkin Eğitimi Kuramı (Andragoji)

• Eşitlik Kuramı

• Wedemeyer (1973 )göre uzaktan eğitimin temeli öğrencinin bağımsızlığıdır. Bu amaçla Wedemeyer, öğrenci bağımsızlığını ve bu bağımsızlığı uygulama yolu olarak teknoloji benimsenmesini içeren sistemin sahip olması gereken bazı özellikler belirtmiştir. Bunlar:

• Öğrenci mekandan ve zamandan bağımsız olmalı. • Öğrenme öğretmenden bağımsız olmalı. Öğrenen öğrenme

sorumluluğunu kendisi almalı yani öğrenme bireyselleşmeli. • Öğretim elemanları, öğretim görevlerine daha fazla zaman

ayırmalı bunun içinde gerekli olanaklar sağlanmalı. • Öğrenenlere öğrenmeleri için kurslar, yöntemler ve uygulamalar

için geniş imkanlar sağlanmalı.

• Peters (1973) uzaktan eğitimi öğretim ve öğrenmenin sanayileşmiş bir şekli olarak görmektedir. 1960 yılında uzaktan eğitim kurumlarıyla yaptığı araştırma sonucunda uzaktan eğitimin endüstriyel ürünlerin üretimi ile karşılaştırılarak analiz edilebileceğini söylemiş ve uzaktan eğitimin endüstri devrimi ile birlikte ortaya çıktığını vurgulamıştır.

Holmberg , kuramı için 7 kural önermektedir: 1. Öğretimin merkezinde öğrenen ile öğretmen arasındaki

etkileşim vardır ve bu etkileşim öğrencilerin farklı görüşler, yaklaşımlar ve çözümlerle kursa katılımına olanak verir.

2. Öğrenme ortamlarına katılmada ait olma hissi taşımak ve öğretmenle iletişimin rahat olması öğrenmenin zevkli hale gelmesini sağlar.

3. Öğrenme zevki, öğrencinin motivasyonunu artırır. 4. Karar verme süreçlerine katılım, öğrenci motivasyonunu artırır. 5. Yüksek öğrenci motivasyonu öğrenmeyi destekler. 6. Arkadaşça davranmak ve konulara erişimdeki kolaylık,

öğrenmeyi zevkli hale getirir. Bu da öğrenci motivasyonunu artırır ve etkili öğrenmelere götürür.

7. Öğretimin etkililiği öğrencinin ne öğrendiğiyle gösterilir.

Knowles, yetişkinlerin öğrenmesine ilişkin 7 boyuta dayandırdığı bir kuram geliştirmiştir: 1. Yetişkinlere uygun bir öğrenme ortamının yaratılması. 2. Katılımcı bir organizasyon yapısı yaratılması. 3. Hissedilen ve olması gereken öğrenci ihtiyaçlarının

incelenmesi. 4. Yönlendirmelerin oluşturulması. 5. Etkinliklere ilişkin tasarımların geliştirilmesi. 6. Hedeflere yönelik planlamanın yapılması. 7. Nitel ve nicel değerlendirme yapılması.

Keegan, eğitimde herkese eşit olanaklar sağlanması düşüncesinden hareketle bir kuram oluşturmuştur. Keegan’a göre öğrenme deneyimleri herkes için farklı ortamlarda ve farklı koşullarda olsa bile eşit olmalıdır.

Öğrenci ile öğretmenin birbirinden ayrı olması, Kullanılan araçların farklı olması, Uzaktan eğitimin daha geniş kitlelere hitap etmesi, Uzaktan eğitimin teknoloji ile daha fazla ilişkili olması, Değerlendirme sistemlerinin farklı olması, Yer ve / veya zamandan bağımsızlığın sağlanması.

Uzaktan Eğitimde Zaman

Kavramı

Asenkron

Senkron Karma

Senkron uzaktan eğitim, uzaktan eğitimde eğitmen ve öğrencinin farklı mekanlardan iletişim teknolojilerini kullanarak eşzamanlı olarak etkileşime girmesi haline denir. Sanal sınıflar (virtual classroom) Sohbet odaları (chat rooms) Video konferans

Bunlara örnek olarak verilebilir.

Asenkron uzaktan eğitim, eğitmen ve öğrencinin farklı yerlerde (uzaktan) ve farklı zamanlarda (asenkron) etkileşime girdiği eğitime verilen addır.

Burada senkron ve asenkron uzaktan eğitim ile geleneksel eğitim tekniklerinin birleşiminden oluşan bir öğrenme ortamı ortaya konmaktadır.

Böylece doğru yerde, doğru zamanda, kendi yeteneklerinize uygun öğrenim teknolojileri ile öğrenim yapılabilir. Böyle bir modelde öğrenimin amaçları en iyi şekilde gerçekleştirilmiş olacaktır.

Senkron

Asenkron Geleneksel

Karma Uzaktan Eğitim

Öğrenciler Öğretim Teknoloğu Öğretmen Yardımcı Görevliler Yöneticiler Rehber

“UZAKTAN EĞİTİM” Prof. Dr. Aytekin İŞMAN, Pegem Akademi Yayınları, 3. Baskı-2008 “BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÖĞRETİMİN TEMELLERİ” Doç. Dr. Salih UŞUN, Nobel Yayın, 2. Baskı-2004 http://www.ozlemozan.info http://uzaktanegitim.istanbul.edu.tr/index.php/component/content/article/186.html http://tr.wikipedia.org