zagadnienia z przedmiotów przyrodniczych dla kandydatów na ii
TRANSCRIPT
Zagadnienia z przedmiotów przyrodniczych dla kandydatów na II stopień kierunku Biologia
Anatomia człowieka 1. Rodzaje połączeń kości: przykłady i charakterystyka połączeń ścisłych i wolnych. Budowa
stawu.
2. Szkielet: kości czaszki, szkieletu osiowego, szkieletu kończyn
3. Układ mięśniowy: rodzaje mięśni: mięśnie gładkie, mięsień serca, mięśnie szkieletowe:
głowy, tułowia i kończyn. Mięśnie oddechowe.
4. Układ pokarmowy: rozwój, budowa i funkcja otrzewnej; charakterystyka i funkcja
poszczególnych odcinków przewodu pokarmowego.
5. Gruczoły przewodu pokarmowego. Budowa wątroby i trzustki.
6. Układ oddechowy: rozwój, budowa dróg oddechowych i płuc, opłucna, mechanika
oddychania.
7. Układ krwionośny: budowa szczegółowa serca, osierdzie, zastawki serca, układ
przewodzący, szkielet serca.
8. Rodzaje naczyń krwionośnych. Mały i duży obieg krwi: naczynia krwionośne zaopatrujące
narządy i okolice ciała; odgałęzienia aorty. Krążenie wrotne.
9. Układ limfatyczny: narządy limfatyczne, krążenie limfy. Budowa śledziony.
10. Układ wydalniczy: budowa nerki, drogi wyprowadzające mocz.
11. Narządy rozrodcze: męskie i żeńskie.
12. Gruczoły dokrewne: budowa anatomiczna, topografia, funkcja.
13. Centralny układ nerwowy: podział mózgowia, komory mózgu; rdzeń kręgowy.
14. Układ nerwowy obwodowy somatyczny i autonomiczny. Nerwy czaszkowe. Nerwy
długie splotu barkowego i lędźwiowo-krzyżowego.
15. Narządy zmysłów: wzroku, słuchu, równowagi. Rodzaje receptorów.
Literatura: Bochenek A, Reicher M. ANATOMIA CZŁOWIEKA PZWL (dowolne wyd. po 1964 r.)
Bertolini R, Leutert G. ATLAS ANATOMII CZŁOWIEKA VEB Georg Thieme, Leipzig
Krechowiecki A, Czerwiński F. 2001. ZARYS ANATOMII CZŁOWIEKA PZWL.
Biologia komórki 1. Eubakterie - budowa. DNA bakteryjne. 2. Cytoszkielet. Występowanie. Filamenty aktynowe - polimeryzacja i depolimeryzacja.
Główny element cytoszkieletu występujący w: mikrokosmkach, lamellipodiach i
filopodiach. Udział cytoszkieletu i białek w tworzeniu pseudopodiów ameby.
3. DNA w komórce eukariotycznej. 4. Mitochondria - budowa i funkcje, geny kodujące białka mitochondrialne, replikacja
mitochondrialnego DNA, superhelisa. 5. Błony biologiczne. Dwuwarstwa lipidowa w błonach biologicznych. Pompy jonowe.
Potencjał spoczynkowy w plazmolemie. Obecność cholesterolu w błonach komórkowych
roślin i zwierząt
6. Kompartmentacja komórki. 7. Transport ko-translacyjny białek. 8. Białka pozakomórkowe
9. Przenośnikowe kwasy nukleinowe (tRNA)
10. Cykl komórkowy.
11. Połączenia międzykomórkowe. Białka połączeń międzykomórkowych . 12. Białka histonowe – występowanie, funkcje, aktywacja białek histonowych.
13. Transport komórkowy. Udział pęcherzyków klatrynowych w transporcie substancji.
14. Mikroskop konfokalny – zastosowania. 15. Rola białka tau w komórkach. 16. Procesy glikolizy i fosforylacji oksydacyjnej w komórce. 17. Mechanizm rozdziału chromosomów do komórek potomnych podczas mitozy
Literatura: Alberts B, Bray D, Hopkin K, Johnson A, Lewis J, Raff M, Roberts K, Walter P. 2005.
PODSTAWY BIOLOGII KOMÓRKI. T.1 i 2. Wyd. PWN.
Botanika Systematyczna cz. 1 – Rośliny Telomowe
1. Różnorodność morfologiczna kwiatów Angiospermae.
2. Charakterystyka okrytozalążkowych.
3. Owadopylność.
4. Charakterystyka pierwszyh roślin lądowych.
5. Zarodnie u Filicidae.
6. Rośliny telomowe posiadające zarodniki zróżnicowane na mikro i makrospory.
7. Budowa blaszki liściowej.
8. Typ nomenklatoryczny.
9. Ochrona gatunkowa roślin telomowych.
10. Charakterystyka widłaków i skrzypów.
11. Kryteria współczesnej systematyki okrytozalążkowych.
12. Budowa wątrobowców.
13. Powstawanie owocu.
14. Budowa glewików.
15. Charakterystyczne cechy budowy roślin nagozalążkowych.
Literatura: Szweykowska A., Szweykowski J. 1993. BOTANIKA. T. 2. SYSTEMATYKA. Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa.
Bell P.R. , Woodcock Ch. 1974. BUDOWA I ROZWÓJ ROŚLIN ZIELONYCH. Państwowe
Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa.
Podbielkowski Z. 1982. ROZMNAŻANIE SIĘ ROŚLIN. Wydawnictwa Szkolne i
Pedagogiczne, Warszawa.
Botanika Systematyczna cz. 2 – Glony
1. Podział filogenetyczny glonów.
2. Poziomy organizacji glonów, struktura komórki, struktury wici, rodzaje chlorofilu i
materiałów zapasowych.
3. Rozmnażanie bezpłciowe i płciowe glonów, cykle rozwojowe, przemiana pokoleń.
4. Charakterystyka glonów prokariotycznych należących do gromady Cyanophyta.
5. Charakterystyka glonów eukariotycznych należących do gromad: Rhodophyta,
Bacillariophyta, Dinophyta, Heterokonthophyta, Euglenophyta, Chlorophyta.
Literatura: Podbielkowski Z., Rejment-Grochowska I., Skirgiełło A. 1980. ROŚLINY
ZARODNIKOWE. Wyd. 2. Warszawa: PWN.
Podbielkowski Z. 1996. GLONY. WSiP, Warszawa
Szwejkowska A., Szwejkowski J. BOTANIKA. SYSTEMATYKA. Tom II. Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa
Kadłubowska J. Z. 1975. ZARYS ALGOLOGII. PWN. Warszawa
Kawecka B., Eloranta P. V. 1994. ZARYS EKOLOGII GLONÓW WÓD SŁODKICH I
ŚRODOWISK LĄDOWYCH. PWN. Warszawa
Ekologia
1. Produkcja pierwotna ekosystemów lądowych i wodnych: wielkość czynniki
regulujące,
2. Dekompozycja: dynamika procesu, czynniki regulujące.
3. Sieć troficzna ekosystemów lądowych i wodnych; co ogranicza długość łańcuchów
troficznych; kaskada troficzna.
4. Obieg pierwiastków w biosferze: cykle węgla, azotu, siarki i fosforu
5. Zmiany globalne w biosferze: czynniki abiotyczne, biotyczne i antropogeniczne.
Bilans węgla a ocieplenie globalne.
6. Biomy Ziemi: czynniki warunkujące strefowość ekosystemów.
7. Dynamika populacji: czynniki zależne i niezależne od zagęszczenia, modele wzrostu
populacji (wykładniczy, logistyczny).
8. Wskaźniki demograficzne populacji; struktura wiekowa, rozrodczość, śmiertelność,
miara reprodukcji netto.
9. Interakcje międzygatunkowe: nisza ekologiczna, konkurencja, model Lotki-Volterry,
zasada konkurencyjnego wykluczania.
10. Interakcje międzygatunkowe: drapieżnictwo, model Lotki-Volterry; koewolucja
drapieżnika i ofiary
11. Interakcje międzygatunkowe: mutualizm; symbiozy metaboliczne; mikoryza,
zoogamia i zoochoria.
12. Różnorodność biotyczna: wzorzec globalny, różnorodność gatunkowa biocenoz,
zagrożenia różnorodności, przyczyny wymierania gatunków
13. Cele i zasady: ochrony przyrody, ochrony środowiska człowieka, ekologii jako nauki
Literatura: Weiner J. ZYCIE I EWOLUCJA BIOSFERY. 2003. Podręcznik ekologii ogólnej. PWN,
Warszawa. Krebs Ch. 2010. EKOLOGIA. PWN, Warszawa.
Ewolucja
1. Źródła zmienności organizmów
2. Pula genetyczna, reguła Hardy’ego i Weinberga, częstość alleli i genotypów, siły
ewolucyjne zmieniające częstości alleli w populacji.
3. Cechy ilościowe, odziedziczalność
4. Dobór naturalny i płciowy, typy doboru, dostosowanie i adaptacje
5. Dryf genetyczny, efektywna wielkość populacji
6. Neutralna teoria ewolucji, tempo zmian sekwencji DNA i białek, zegary molekularne
7. Powstawanie nowych genów, rola endosymbiozy
8. Pochodzenia zachowań altruistycznych, skutki kojarzeń w pokrewieństwie
9. Specjacja i pochodzenie barier rozrodczych
10. Dlaczego istnieje rozród płciowy?
Literatura: Futuyma D. 2008. EWOLUCJA. Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego
Krzanowska H, Łomnicki A, Rafiński J, Szarski H, Szymura JM. 2002. ZARYS MECHANIZMÓW EWOLUCJI. PWN.
Fizjologia roślin
1. Proces osmozy 2. Transport wody w ksylemie 3. Komórki szparkowe. Potencjał osmotyczny w wakuolach komórek szparkowych 4. Dyfuzja jonów i cząsteczek rozpuszczonych w wodzie 5. Pompy jonowe w błonach komórki roślinnej 6. Fotosynteza. Fazy - lokalizacja, barwniki związane z fotosyntezą, centrum fotochemiczne, 7. Organelle komórkowe związane z procesem fotooddychania 8. Transport substancji w rurkach sitowych 9. Proces chemosyntezy u bakterii 10. Proces fermentacji etanolowej 11. Proces oddychania tlenowego, współczynnik oddechowy (RQ) 12. Proces nitryfikacji 13. Symbioza. Bakterie brodawkowe 14. Synteza aminokwasów w komórkach roślinnych 15. Hormony roślinne (fitohormony) - wpływ na różnicowanie komórek roślinnych 16. Fitochrom, funkcje 17. Fotoperiod. Indukcja fotoperiodyczna 18. Taksje, tropizmy
Literatura: Kopcewicz, J, Lewak S.(red.). 2006. PODSTAWY FIZJOLOGII ROŚLIN. Wydawnictwo
Naukowe PWN, Warszawa
Fizjologia zwierząt
1. Budowa komórki nerwowej i znaczenie funkcjonalne jej poszczególnych elementów 2. Podstawy elektrofizjologii komórki nerwowej
3. Generowanie potencjału czynnościowego
4. Mechanizm przekaźnictwa synaptycznego
5. Mechanizm powstawania potencjału czynnościowego w siatkówce oka
6. Charakterystyka komórek krwi, grup krwi i układu krzepnięcia
7. Oś podwzgórze-przysadka-narząd docelowy
8. Mechanizmy hormonalne odpowiedzialne za homeostazę jonów wapnia
9. Hormonalna regulacja cyklu płciowego
10. Komórkowe podstawy genezy rytmu serca kręgowców i jego regulacja
11. Zmiany ciśnienia i objętości krwi w cyklu sercowym
12. Opór naczyniowy i mechanizmy regulacji ciśnienia tętniczego
13. Mechanika oddychania oraz odruchowa regulacja aktywności ośrodka oddechowego
14. Procesy zachodzące w nefronach oraz ich regulacja
15. Funkcje motoryczne, wydzielnicze i trawienne przewodu pokarmowego
Literatura: Krzymowski T, Przała J. (red.). 2005. FIZJOLOGIA ZWIERZĄT. PWRiL.
Traczyk W. FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA W ZARYSIE. PZWL. Wyd. VIII McLaughlin D, Stamford J, White D. 2012. FIZJOLOGIA CZŁOWIEKA. KRÓTKIE WYKŁADY. Wydawnictwo Naukowe PWN.
Genetyka 1. Prawa Mendla
2. Geny epistatyczne
3. Geny hipostatyczne
4. Geny letalne
5. Geny sprzężone
6. Fotoreaktywacja
7.Allele wielokrotne
8. Allele recesywne a dominujące
9. Chromatyna płciowa (ciałko Barra)
10. Cechy ilościowe
11. Cechy recesywne
12. Cechy sprzężone z płcią (hemofilia, daltonizm)
13. Aberracje strukturowe chromosomowe
14. Podłoże genetyczne: zespołu Turnera, zespołu Downa, mukowiscydozy
15. Splicing (składanie RNA)
16. Modyfikacje RNA
17. Imprinting genomowy
18. DNA mitochondrialne a jądrowe
19. Skutki kojarzenia w bliskim pokrewieństwie
20. Wyznaczanie odległości między genami w oparciu o crossing-over
21. Rozród wspomagany
22. Plejotropia
23. Trisomia autosomalna
24. Pojęcia: transgresja, translokacja, delecja, transpozon, insercja, monosomia, aneuploidia,
mikrodelecja, poligeny Literatura: Charon K., Świtoński M. 2012. GENETYKA I GENOMIKA ZWIERZĄT. Wydawnictwo
Naukowe PWN.
Histologia 1. Tkanki - rodzaje, budowa 2. Tkanka nabłonkowa: polaryzacja komórek oraz funkcje komórek nabłonkowych (np.
wydzielnicza, resorpcyjna, barierowa, pokrywowo-ochronna, receptorowa).
3. Tkanka łączna właściwa, chrząstka, kość oraz krew i hemopoeza.
4. Podstawowe wiadomości o budowie układów: krwionośnego, pokarmowego,
oddechowego, moczowego, rozrodczego.
5. Oogeneza i spermatogeneza.
6. Budowa narządów zmysłów.
Literatura: Cichocki T, Litwin JA, Mirecka J. 2002. KOMPENDIUM HISTOLOGII. Wydawnictwo
Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Immunologia
1. Odporność wrodzona a odporność adaptacyjna nabyta kręgowców żuchwowych.
2. Pamięć immunologiczna i specyfika odporności nabytej.
3. Szczepienia. Surowice odpornościowe.
4. Receptory dla antygenu: TLR; TCR; BCR/Ig.
5. Odczyn zapalny.
6. Układ dopełniacza. Cytokiny.
7. Komórki zaangażowane w odporność.
8. Tkanka limfatyczna i narządy limfatyczne centralne i obwodowe.
9. Przeciwciała. Struktura i funkcje.
10. Główny układ zgodności tkankowej MHC.
11. Przeszczepy.
12. Nadwrażliwość. Alergia. Autoimmunizacja.
13. Choroby zakaźne; odzwierzęce i pasożytnicze.
14. Testy/techniki immunologiczne.
15. Zalety i wady układu odpornościowego kręgowców. Ewolucja odporności.
Literatura: Ptak W, Ptak M, Szczepanik M. 2008. PODSTAWY IMMUNOLOGII, PZWL, Warszawa. Gołąb J, Jakóbisiak M, Lasek W, Stokłosa T, 2010. IMMUNOLOGIA. PWN, Warszawa.
Mikologia Systematyczna 1. Główne linie ewolucyjne w obrębie grzybów właściwych (Fungi) i najważniejsze cechy je
wyróżniające.
2. Symbioza porostowa – charakterystyka ogólna, główne grupy systematyczne grzybów
zlichenizowanych oraz glonów porostowych, budowa morfologiczna i anatomiczna
plechy, rozmnażanie wegetatywne, grupy ekologiczno-siedliskowe porostów.
3. Owocniki grzybów workowych i podstawkowych – najważniejsze typy, ich
charakaterystyka, przykłady grzybów wykształcających poszczególne typy owocników.
4. Grzyby patogeniczne – różnice pomiędzy pasożytami biotroficznymi a nekrotroficznymi.
5. Zoochoria wśród grzybów – grzyby workowe i podstawkowe rozprzestrzeniające
zarodniki za pośrednictwem zwierząt.
6. Główne gromady organizmów grzybopodobnych i podstawowe cechy je wyróżniające.
7. Śluzowce właściwe (Myxomycetes) – środowisko życia, postać głównego stadium
życiowego, rozmnażanie, typy zarodni.
8. Rozmnażanie płciowe u grzybów i organizmów grzybopodobnych – typy procesów i
struktury powstające w ich efekcie w poszczególnych grupach systematycznych, grzyby
homotalliczne i heterotalliczne. Definicja terminów teleomorfa i anamorfa.
9. Przykłady symbioz mutualistycznych grzybów i roślin: mikoryza arbuskularna i
ektomikoryza – grupy systematyczne symbiontów grzybowych, cechy wyróżniające typy
mikoryz.
Literatura: Szweykowska A., Szeykowski J. 2006. BOTANIKA. T.1 MORFOLOGIA, T.2 SYSTEMATYKA.
PWN, Warszawa
Turnau K., Stengl A. 1996. BOTANIKA SYSTEMATYCZNA. GLONY, GRZYBY I POROSTY. CZ. I. TEKST, CZ. II. ILUSTRACJE. Wyd. Instytut Botaniki UJ, Kraków (skrypt)
Ochrona Przyrody i Środowiska 1. Konwencja Bazylejska
2. Konwencja Genewska
3. Protokół z Kioto
4. Ustawy dotyczące ochrony środowiska w Polsce
5. Zintegrowany Monitoring Środowiska Przyrodniczego
6. Podsystemy Państwowego Monitoringu Środowiska
7. Koncepcja zrównoważonego rozwoju
8. Przyczyny degradacji środowiska w Polsce w latach 80-dziesiątych XX wieku
9. Rodzaje zanieczyszczeń emitowane przez transport
10. Pojęcia: Czarny Trójkąt, defoliacja, obszary zagrożenia ekologicznego, leśne kompleksy
promocyjne, bioróżnorodność
11. Parki Narodowe w Polsce
12. Parki Narodowe Azji
13. Parki Narodowe Ameryki Północnej
14. Występowanie lasów tropikalnych
15. Rośliny ginące i zagrożone w Polsce
16. Epoki geologiczne a wielkie wymierania organizmów lądowych i morskich
17. Rośliny uprawne występujące na obszarze „żyznego półksiężyca”
18. Endemiczne gatunki roślin na Antarktydzie
19. Gatunki wprowadzone przez człowieka do Australii
20. Przyczyny zagrożenia dla stanu środowiska w Australii
21. Okres holocenu na ziemiach Polski
22. Kultury neolityczne
Zoologia - Bezkręgowce: taksonomia, filogeneza i podstawy biologii rozwoju
1. Klasyfikacja komórek jajowych
2. Rozwój zarodkowy zwierząt – bruzdkowanie, gastrulacja 3. Klasyfikacja zwierząt ze względu na symetrię ciała i liczbę warstw ciała. 4. Porównanie zwierząt pierwogębych (Protostomia) i wtórogębych (Deuterostomia)
5. Jamy ciała. Powstawanie mezodermy i wtórnej jamy ciała (celomy) oraz organizacja
celomy 6. Klasyfikacja zwierząt tkankowych 7. Gąbki - charakterystyka typu (środowisko życia, budowa zewnętrzna i wewnętrzna,
rozmnażanie i rozwój) 8. Parzydełkowce - charakterystyka typu (klasyfikacja, środowisko życia, budowa zewnętrzna
i wewnętrzna, rozmnażanie i rozwój) 9. Ecdysozoa - charakterystyka typów: nicienie, nitnikowce, stawonogi (klasyfikacja,
środowisko życia, budowa zewnętrzna i wewnętrzna, rozmnażanie i rozwój) 10. Lophotrochozoa - charakterystyka typów: robaki płaskie, wrotki, kolcogłowy, wstężnice,
pierścienice, mięczaki (klasyfikacja, środowisko życia, budowa zewnętrzna i wewnętrzna,
rozmnażanie i rozwój) 11. Szkarłupnie - charakterystyka typu (klasyfikacja, środowisko życia, budowa zewnętrzna i
wewnętrzna, rozmnażanie i rozwój) 12. Osłonice - charakterystyka typu (klasyfikacja, środowisko życia, budowa zewnętrzna i
wewnętrzna, rozmnażanie i rozwój) 13. Charakterystyka pierwotniaków
Literatura: Jura Czesław. BEZKRĘGOWCE. PWN, 2002. ( i wydania późniejsze)
Zoologia – Kręgowce
1. Podobieństwo a pokrewieństwo, analogie i homologie, podstawowe pojęcia współczesnej
taksonomii filogenetycznej, plezjomorfie i apomorfie, grupy siostrzane, zewnętrzne,
wyjściowe, etc.
2. Plan budowy kręgowca, synapomorfie kręgowców
3. Śluzice i minogi – mało znani krewniacy żuchwowców
4. Narządy zmysłów kręgowców
5. Narządy powietrzne i płuca kręgowców
6. „Ryby” – charakterystyka głównych grup
7. Płazy i Owodniowce – dwie gałęzie czworonogów o odmiennym stylu życia.
7. Rozród kręgowców.
7. Pokrewieństwa współczesnych grup kręgowców
8. Kręgowce roślinożerne, adaptacje do roślinożerności
9. Zróżnicowanie morfologiczne i ekologiczne ssaków
10. Kręgowce krajowe
11. Rozmaitość i funkcja chrzęstnych, kostnych i rogowych struktur kręgowców
Literatura: H. Szarski. 1998. HISTORIA ZWIERZĄT KRĘGOWYCH. PWN.
N. Shubin. 2009. NASZA WEWNĘTRZNA MENAŻERIA. Prószyński i S-ka.