792

ANKARA - TURKIYE

Özet

Mobilya ürünü; kullanım kolaylığı, konfor ve estetik boyut-ları ile bütün mekânlarda insan yaşam kalitesini hem fiziksel hem de psikolojik olarak doğrudan etkileyebilmektedir. Mobil-ya ürününün hammadde edinimi, üretim, kullanım ve kullanım sonrası süreçlerini de kapsayan ürün yaşam döngüsü irdelendi-ğinde kimyasal içerikli maddelerin kullanılması ile açığa çıkan zararlı atıklar doğrudan veya dolaylı olarak insan yaşamını ve eko sistemi olumsuz etkilemektedir. Bu çalışma; konutlarda hava kalitesi, kullanılan mobilya ve donatı elemanlarının ne tür malzemelerden oluştuğu ve mobilya ürün yaşam döngüsünde açığa çıkan gazları tespit etmeyi amaç edinmiştir. Araştırma sonuçlarına göre, amonyak, azot oksit, ethilen, ksilen ve toluen standart limit değerlere yakın olduğu, ancak anilin, hekzan ve karbondioksit gazlarının 12-34 kat, diğer 13 gazın ise 2-11 katı uzak olduğu tespit edilmiştir. Diğer önemli bir sonuç ise, kapalı mobilya iç alanlarında tespit edilen ölçüm değerleri, mekânda tespit edilen gaz değerlerinden %15-25 düzeyinde fazla bulun-muştur.

Abstract

Furniture with ease of use, comfort and aesthetic dimensions can directly affect to the quality of human life in all parts of spaces both physical and psychological aspects. In the analy-sis of furniture for acquisition of raw materials, manufacturing, use and recycling, including the process of product life cycle; the use of chemical contented materials and volatile organic compounds directly or indirectly affect the human life and eco system. From this perspective, this survey aims to analyze ef-

fects of furniture and housing elements in houses in respect to gas emission. According to the research results, ammoniac, ni-trous oxide, ethylenimine, xylene and toluene were found close to the standard limit values while aniline, hexane and carbon dioxide of 12 to 34 times, the other 13 gases of 2-11 times were found to be far. Another interesting result for gas values was the different ppm values in indoor and furniture cabinets. The gas concentration in cabinets was higher than indoors at the level of 15-25%.

1. Giriş

Çevre, canlıların yaşamları boyunca ilişkilerini sürdürdükleri ve karşılıklı olarak etkileşim içinde bulundukları fiziki, biyolojik, sosyal, ekonomik ve kültürel ortamdır. Çevre yaşanılan konuttan çalışma ortamlarına, giyilen elbiselerden kullanılan eşya, oda, ofis, ev, işyeri, sokak, cadde, mahalle, köy veya kent, coğrafi bölge, ülke, kıta, kısacası dünyayı kapsayabilmektedir. Bütün bu olgular insanın çevresini oluşturmakta olup canlılar temiz ve sağlıklı bir çevreye gereksinim duymaktadırlar. Sağlık-lı ve temiz bir çevrede yaşamak ulusal ve uluslararası bildirge-lerin temeli oluşturmuştur. Örneğin, Birleşmiş Milletler (BM) ve Avrupa Birliği (AB) Temel Haklar Bildirgelerine göre “Herkes, yaşama hakkına sahiptir” [1-2], Türkiye Cumhuriyeti (TC) Ana-yasa’sı, Madde 17 “Herkes, yaşama, maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkına sahiptir” [3], ve “bireyin yaşama hakkını kullanabilmesi için gereken koşulları sağlamak devlet-lerin asli görevidir” [4] açıklamalarına göre bireylerin sağlıklı yaşam hakkını kullanabilmesi sağlıklı bir çevrenin oluşumu ile başlamaktadır. Bu perspektiften değerlendirildiğinde konutlar, çevre ve yaşam alanının merkezini oluşturur. Konutlar, güven-

zararlI GazlarIn konut ve insan yaşam kalitesine etkileri

effects of hazardous Gases to housInG and human lIfe QualIty

Doç. Dr. Hamza ÇINARa, Prof. Dr. Musa ATARa, Doç. Dr. Cevdet SÖĞÜTLÜa, İbrahim AYDINb,aGazi Üniversitesi, Teknoloji Fakültesi, Ağaçişleri Endüstri Mühendisliği, Ankara, Türkiye

hamzacinar@gazi.edu.tr, musaatar@gazi.edu.tr, cevdetsogutlu@gmail.com,bEmniyet Genel Müdürlüğü, Teknik Hizmetler, İstanbul, Türkiye, ibrhmayd@hotmail.com

793

28 - 30th May 2015 | Ankara - TURKIYE

tasarım ve üretimine ilişkin değerlendirmeleri önemli olmakta ve konut uygulamaları için, kullanıcı katılımı bir ‘yöntem’ ola-rak öne çıkmaktadır [19]. Çevresel kalite kriteri olarak kullanı-lan, ‘konut çevresinden memnuniyet’, kullanıcıların çeşitli çev-resel özellikleri hakkındaki algılarına dayalı olarak ölçülmüş, çevresel değişkenlerle, memnuniyetin ilişkisi ortaya konmuş-tur [20]. Kişiye, zamana, sosyal ölçülere ve beklentilere göre değişkenlik gösteren memnuniyet durumu, kişilerin çevrelerine birer yanıtı olması nedeniyle, sık yapılması gereken önemli bir ölçüm aracı olarak ortaya çıkmaktadır.

Diğer taraftan konutta kullanılan donatı elemanları, yapı mal-zemeleri, mobilyalar, tekstil ürünleri, temizlik malzemeleri, elektrikli bütün ev eşyaları endüstriyel ürün olup açığa çıkar-dıkları zararlı gazlar iç ortam hava kalitesini doğrudan etkile-mektedir. Yapı ürünlerinin çevresel etkilerinin yaşam döngüleri boyunca değerlendirilmelerine yönelik model önerileri [21, 22], çevresel etkileşim ve geri kazanım kapsamında ahşap yapı malzemelerinin irdelenmesi [23], ülke ölçeğinde Çevre Yönetim Sistemi (ÇYS) ve ISO 14000-9000 seri standartları ve yapılması gerekenler hakkında öneriler [24], çevresel ürün politikalarının gelişimi, sürdürülebilir kalkınma ve bu kapsamda çevre politikalarının gelişimi ve araçları [25], çevresel etkileşim ve doğa dostu üretim yaklaşımları ile ayçiçeği saplarından yonga levha üretimi ve Türkiye yonga levha endüstrisi dolayısı ile mo-bilya sektörü için yeni bir hammadde kaynağı arayışları [26] gibi farklı konularda çevre, mobilya ve konut ile ilgili çalışmalar var-dır. İnsanoğlu var olduğu günden bu yana çeşitli faaliyetleri ile çevresini çoğu kez olumsuz yönde etkilemekte ve kirlenmesine neden olmaktadır.

İnsanın temel hakkı olan yaşama hakkını kullanabilmesi için mekânların vazgeçilmez donatısı, dekorasyonu ve hayatın birçok alanında kullanılan mobilya ürününün insan yaşam ka-litesini yükseltmek, çevre üzerinde oluşturduğu zararı en aza indirmek önemlidir. Ürünlerin Yaşam Döngüsü Değerlendir-me (YDD) sürecine göre üretilmesi, kullanılması ve kullanım sonrası evreleri de bu yönteme göre düzenlenmesi önem arz etmektedir. Yapı ürünlerinin çevresel etkileri birçok akademik çalışmaya konu olmuştur. Ancak konut içi genel dekorasyon, donatı elemanları ve özelliklede mobilya ürününün kullanım esnasında açığa çıkan gazların ölçümleri ile ilgili akademik ça-lışma eksikliği vardır.

Bu çalışma insanların daha sağlıklı ve kaliteli bir yaşam sü-rebilmesi için yaşamları boyunca etkileşim içinde oldukları konutlarda dekorasyon ve donatı unsurlarının özelliklede mo-bilyalardan açığa çıkan zararlı gazların ölçümlerinin limit de-ğerlere uzaklığı/yakınlığını belirlemeyi amaçlamıştır.

3. araştırma yöntemi

3.1. amaç

Bu araştırmada, insanların daha sağlıklı ve kaliteli bir yaşam sürebilmesi için yaşamları boyunca etkileşim içinde oldukları

liğin, konforun ve bireyselliğin bir sembolü olarak, kullanıcının yaşamında önemli rol oynarlar [5]. Buradan hareketle, konutta insan yaşam kalitesinin irdelenmesi ve hava kalitesi ile ilişki-lendirilerek sorgulanması önemli içerik taşımaktadır.

Özellikle 17. yüzyıldan bu yana sanayi devrimi ile birlikte insan, doğayı yalnızca olanaklar elverdiği oranda yararlanması gereken bir meta olarak değerlendirmiş ve doğanın kendini yenileme kapasitesinin sınırlı olduğunu oldukça geç fark edebilmiştir [6]. Doğanın kendini yenilemesine imkân tanımadan bilinçsizce kullanılması çevre sorunlarını da beraberinde getirmiştir. Çevre sorunları hava, su ve toprak kirliliği olarak kendini gösterme-sinin yanı sıra telafisi zor olan doğa olaylarının (küresel ısın-ma) yaşanmasına neden olabilmektedir. Özelikle, kapalı ve iç ortamlardaki hava kalitesi, gün geçtikçe bu durumdan negatif etkilenmektedir. Kapalı ortam havası, dış ortam hava kirliliği ve uygun olmayan iklim koşulları nedeni ile dış ortamdan daha güvenilir olarak kabul edilmiştir. Ancak 1980’li yıllarda yapılan çalışmalarla kapalı ortam havasının yapı ve temizlik malzemeleri, boya maddeleri ve ısınma sonucu ortaya çıkan atıklar nedeni ile insan sağlığı üzerine olumsuz etkileri fark edilmiştir. 1990’lı yıllarda prefabrike konut yapımının ve sentetik yapı malzemesi kullanımının artması, bilgisayarların ve elektronik eşya kullanımının yaygınlaşması sorunu daha da karmaşık hale getirmiştir [7-11].

2000’li yıllarda ise Kyoto Protokolü ile yaşam hakkının kulla-nılabilmesi için gerekli koşulların sağlanması yönünde çalış-malara gidilmiştir. Son zamanlarda Kyoto Protokolü ulusla-rarası ölçekte konunun önemine dikkat çekmiştir [12]. Türkiye 05.06.2008 tarihinde Kyoto Protokolün imzalanmasına ilişkin tasarıyı meclise sunmuş ve Türkiye’nin Kyoto Protokolüne ka-tılmasının uygun bulunduğuna ilişkin kanun tasarısı 05.02.2009 tarihinde, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) Genel Kurulun-da kabul edilerek yasalaştırılmıştır [13-14].

Ulusal ve uluslararası literatüre göre konut ve iç hava kalitesi ile ilgili akademik ve bilimsel çalışmalar yapıldığı görülmektedir. Bu çalışmalar; Çerci, nesnel ve çevresel değişkenlere bağlı ola-rak; konut yakın çevre özelliklerinin, kullanıcıların memnuniye-tini ne düzeyde etkilediğini belirlemiş konut ve çevresel mem-nuniyet oluşumlarının birçok yönden olumsuz olduğunu iddia etmiştir [15]. Yaşam kalitesinin en önemli göstergelerinden biri olan, konut ve çevresinin iyi planlanmış olması, kullanıcıların memnuniyetini anlamlı ölçüde artırdığı sonucuna varılmıştır [16]. Bununla birlikte, konut çevrelerinin fiziksel olduğu kadar, sosyal boyutunun da, ele alınması konusunda ortak görüşler iddia edilmiştir [17]. Bu ölçütlere dikkat edilmediğinde Oktay’a göre, çıkacak sonucun genellikle yalnızlık, hatta anti toplumsal davranışlara neden olabileceği vurgulanmış, geleneksel Türk kentinin özgün yapısı değerlendirildiğinde, ülke insanın da güçlü bir ‘yer’ ve ‘aidiyet’ duygusunu sağlayan ortamların olduğu görüldüğünü ifade etmiştir [18]. Konu bu açıdan tartışıldığında, insan yaşam kalitesi öne çıkmakta ve kullanıcıların konutların

794

2nd International Sustainable Buildings Symposium

tünlüğü oluşturacak şekilde düzenlenerek sıralanmaya çalışıl-mıştır. Bu manada Spider Metodu verilerin değerlendirilmesin-de kullanılmıştır. Spider Metodu, konunun çok boyutlu olarak irdelenmesini sentez ve analizlerin yapılmasına izin vermesi nedeni ile tercih edilmiştir [28]. Belirlenen zararlı gaz ölçüm sonuçları anlamlı bir bütün oluşturması için çizelgeler halinde verilmiştir. Çizelgelerin daha etkin anlaşılabilmesi için limit de-ğerler ve ölçümlerle elde edilen değerlerin limit (ppm: toplam madde miktarının milyonda biri) değerlere uzaklığı hesaplana-rak yüzde olarak verilmiştir.

4. Bulgular

Araştırmada konutların aktif kullanılan ve genel dekorasyon unsurları elektrik-elektronik donatı elemanları, mobilya ile donanımlı konutlar olmasına dikkat edilmiştir. Bu doğrultuda konutlarda yapılan gaz ölçüm değerleri ve kullanıcı memnuni-yetine ilişkin veriler sunulmuştur.

Konut A’da açık ve kapalı olarak yapılan gaz ölçüm değerleri Çizelge 1’de verilmiştir.

Çizelge 1. Konut A’da gaz ölçüm değerleri

Yoğunluk (ppm)

Bulunan değer ve limit değere uzaklık/yakınlık

Açık Kapalı Doğruluk

Uçucu Gazlar Limit ppm % ppm % (+ / - %)

Asetaldehit 0,8 9,5 1187 10,0 1250 10

Asetik asit 0,5 0,7 140 0,9 180 15

Aseton 5,0 18,0 360 20,0 400 5

Asetilen 0,5 0,9 180 1,0 200 10

Anilin 0,5 15,22 3.044 18,41 3.682 10

Amonyak 0,7 1,8 257 2,0 285 20

Azot oksit 0,04 -0,5 0 -0,7 0 10

Benzaldehit 0,9 5,5 611 5,1 566 15

Benzen 2,0 23,1 1155 43,2 2.160 10

Ethilen 0,4 -3,2 0 -3,0 0 10

Etil benzen 1,2 15,7 1.308 18,3 1.535 15

Formaldehit 0,11 1,02 927 1,72 1.563 10

Formik asit 0,12 1,85 1.541 1,36 1.133 20

Hekzan 0,25 4,2 1.680 5,0 2.000 25

Karbondioksit 30 1023 3.410 1019 3.396 25

Karbonmonoksit 0,9 1,2 133 1,5 166 10

Ksilen 1,3 -2,5 0 -3,0 0 15

Kükürtdioksit 1,2 2,94 245 8,86 738 10

Metil klorür 1,7 18,3 1.078 26,13 1.537 10

Toluen 1,0 2,5 250 4,2 420 15

Vinil klorür 0,6 6,46 1.077 8,38 1.396 10

Sıcaklık 24,8 C˚

Çizelge 1’e göre, konut için hava kalitesine limit ppm değerleri-ne göre en yüksek 5 gaz türü sırasıyla; karbondioksit (%3.410), anilin (%3.044), hekzan (%1680), formik asit (%1541) ve etil benzen (%1308) olarak bulunmuştur. Limit ppm değerlere ya-

konutlarda dekorasyon ve donatı unsurları, özelikle mobilya-lardan açığa çıkan zararlı gazların ölçümlerinin limit değerlere uzaklığı/yakınlığını belirlemek, ölçümleri yapılan konutlarda kullanıcı memnuniyetini ölçmek ve kullanıcı memnuniyeti ile yaşam alanlarında hava kalitesinin güvenirliliğinin belirlenmesi amaçlanmıştır.

3.2. materyal ve yöntem

Çalışmanın amaçlarına ulaşmak için yöntem olarak araştırma anketi ve kapalı mekânlarda gaz ölçümleri yapılmıştır. Gaz öl-çümleri, MIRAN 205B Series SapphleRe, Portable Ambient Air Analzers cihazı ile yapılmıştır. Ölçümler konut odalarında (açık) ve mobilyaların kapalı bölümlerinde (kapalı) farklı farklı yapıl-mıştır. Oda ortamında tespit edilen gazlar ile mobilyaların kapalı bölümlerinde elde edilen gazlar karşılaştırılmıştır. Her mekân değişikliğinde ölçüm cihazı kalibre edilmiştir. MIRAN 205B Sapp-hire kapalı ortam hava ölçüm cihazı, çok yönlü ve güçlü gaz algı-lama sistemidir. Kızılötesi spektroskopisi, tek bir birim kullanıla-rak doğru bir şekilde gerçek zamanlı olarak 100’den fazla gazın ölçülmesinde pratik sonuç vermektedir [27].

Gaz ölçümlerinin yanı sıra konutta kullanıcı memnuniyetinin tespit edilmesi için anket uygulanmıştır. Anket; Ankara ve İstanbul’da tesadüfî seçilen 100 kadar mobilya kullanıcısı ile birebir görüşülerek uygulanmıştır. Araştırma grubu ile kendi konutlarında birebir görüşülerek konutları hakkında genel bilgi alınmış ve hava kalitesine ilişkin memnuniyet durumları tespit edilmiştir.

3.3. Örnekleme

Gaz emisyonları/salınımları Ankara’nın farklı bölgelerinde ger-çekleştirilmiştir. Anket çalışması ise, Ankara ve istanbul’da farklı semtlerde değişik konut türleri seçilerek karma bir ör-neklemeye gidilmiştir. Her yaştan ve farklı kesimlerden insan-lara ulaşabilmek için ön çalışma yapılmıştır. Araştırma grubu-nun cinsiyet, eğitim durumu, gelir düzeyi, medeni hali bakımın-dan farklı olmasına dikkat edilmiştir.

3.4. verilerin toplanması

Gerekli bilgilerin elde edilebilmesi için Yüksek Öğretim Kuru-lu Tez Tarama Merkezinde konu ile ilgili akademik çalışmalar tespit edilmeye çalışılmış, içerikleri incelenerek iç mekân da kullanılan malzemeler hakkında bilgiler toplanmıştır. Bu bilgi-ler yanı sıra konut iç mekânda kullanılan güncel malzemelere ulaşabilmek için fabrika satış mağazalarına gidilerek ve inter-net kullanılarak güncel bilgiler toplanmıştır. Genel literatür taraması yapılarak elde edilen bilgiler doğrultusunda zararlı gazlar belirlenerek, uzman kişi yardımıyla MIRAN 205B Series SapphleRe, Portable Ambient Air Analyzers (Taşınabilir Ortam Hava Analizörleri) cihazı ile gaz ölçülmüştür.

3.5. verilerin değerlendirilmesi

Veriler toplandıktan sonra tekrar incelenmeye tabi tutulmuş, birbirinden bağımsız ve farklı gibi görünen veriler, bir anlam bü-

795

28 - 30th May 2015 | Ankara - TURKIYE

bulunurken sadece 8 uçucu gaz türü limit değerlere yakın bu-lunmuştur. Kapalı mobilya alanlarında bulunan gaz oranlarının konut içinde bulunan gaz yoğunluğundan fazla olması ise dik-kat çeken diğer önemli bir bulgu olarak belirlenmiştir.

Konut C’de açık ve kapalı olarak yapılan gaz ölçüm değerleri Çizelge 3’de verilmiştir.

Çizelge 3. Konut C’de gaz ölçüm değerleri

Yoğunluk (ppm)

Bulunan değer ve limit değere uzaklık/yakınlık

Açık Kapalı Doğruluk

Uçucu Gazlar Limit ppm % ppm % (+ / - %)

Asetaldehit 0,8 6,0 750 6,1 762 10

Asetik asit 0,5 0,7 140 0,8 160 15

Aseton 5,0 8,5 170 9,0 180 5

Asetilen 0,5 1,0 200 1,1 220 10

Anilin 0,5 10,5 2.100 11,1 2.220 10

Amonyak 0,7 0,3 42 0,4 57 20

Azot oksit 0,04 -0,7 0 -0,8 0 10

Benzaldehit 0,9 3,3 366 3,3 366 15

Benzen 2,0 9,5 475 10,0 500 10

Ethilen 0,4 -3,1 0 -3,3 0 10

Etil benzen 1,2 10,1 841 10,2 850 15

Formaldehit 0,11 0,4 363 0,5 454 10

Formik asit 0,12 0,45 375 0,46 383 20

Hekzan 0,25 3,2 1.280 3,3 1.320 25

Karbondioksit 30 300 1.000 320 1.066 25

Karbonmonoksit 0,9 1,9 211 1,9 211 10

Ksilen 1,3 -2,3 0 -2,4 0 15

Kükürtdioksit 1,2 1,1 91 2,0 166 10

Metil klorür 1,7 2,1 123 2,2 129 10

Toluen 1,0 -5,4 0 -5,8 0 15

Vinil klorür 0,6 2,17 361 2,19 365 10

Sıcaklık 21,7 C˚

Çizelge 3 verilerine göre, konut içi limit ppm değer oranlarına göre en uzak 5 gaz sırasıyla; anilin (%2.100), hekzan (%1.280) karbondioksit (%1.000), etil benzen (%841) ve asetaldehit (%750) olarak bulunmuştur. Limit ppm değerlere yakın olan gazlar sırasıyla; kükürtdioksit (%91), amonyak (%42), ethilen (%0), azot oksit (%0), toluen (%0) ve ksilen (%0) olarak tespit edilmiştir. Konut C’de yapılan gaz ölçüm değerlerine göre; ko-nut içi ve kapaklı-çekmeceli mobilya içlerindeki gaz yoğunluk-larının farklılık göstermiştir. Konut C’de yapılan 21 uçucu gaz ölçüm sonuçlarına göre; 15 uçucu gaz limit değerlerden yüksek (%123 - %2100) bulunurken sadece 6 uçucu gaz türü limit de-ğerlerde bulunmuştur. Kapalı mobilya alanlarında bulunan gaz oranlarının konut içinde bulunan gaz yoğunluğundan daha fazla olması ise dikkat çekicidir.

Konutlarda hava kalitesine ilişkin memnuniyet durumlarına ilişkin veriler Çizelge 4’te verilmiştir.

kın olan gazlar ise sırasıyla; ethilen (%0), azot oksit (%0) ve ksilen (%0) olarak tespit edilmiştir. Konut A’da yapılan gaz öl-çüm değerlerine göre; konut içi ve kapaklı-çekmeceli mobilya içlerindeki gaz yoğunluklarının farklılık gösterdiği saptanmış-tır. 21 uçucu gaz ölçüm sonuçlarına göre; 18 uçucu gaz limit değerlerden uzak (%133 - %3.410) bulunurken sadece 3 uçu-cu gaz türü limit değerlere yakın bulunmuştur. Kapalı mobilya alanlarında bulunan gaz oranlarının konut içinde bulunan gaz yoğunluğundan daha fazla olması ise dikkat çeken önemli bir veri olarak durmaktadır.

Konut B’de açık ve kapalı olarak yapılan gaz ölçüm değerleri Çizelge 2’de verilmiştir.

Çizelge 2. Konut B’de gaz ölçüm değerleri

Yoğunluk (ppm)

Bulunan değer ve limit değere uzaklık/yakınlık

Açık Kapalı Doğruluk

Uçucu Gazlar Limit ppm % ppm % (+ / - %)

Asetaldehit 0,8 7,3 912 8,0 1.000 10

Asetik asit 0,5 0,4 80 0,5 100 15

Aseton 5,0 11,0 220 11,9 238 5

Asetilen 0,5 0,7 140 0,8 160 10

Anilin 0,5 9,0 1.800 9,8 1.960 10

Amonyak 0,7 1,0 142 1,2 171 20

Azot oksit 0,04 -0,8 0 -0,9 0 10

Benzaldehit 0,9 3,1 344 3,5 388 15

Benzen 2,0 15,0 750 17,0 850 10

Ethilen 0,4 0,1 25 0,1 25 10

Etil benzen 1,2 14,1 1.175 14,2 1.183 15

Formaldehit 0,11 0,02 18 0,03 27 10

Formik asit 0,12 0,3 250 0,31 258 20

Hekzan 0,25 2,0 800 2,1 840 25

Karbondioksit 30 750 2.500 760 2.533 25

Karbonmonoksit 0,9 0,9 100 1,0 111 10

Ksilen 1,3 -1,0 0 -1,1 0 15

Kükürtdioksit 1,2 3,0 250 5,7 475 10

Metil klorür 1,7 0,7 41 0,8 47 10

Toluen 1,0 0,5 50 0,7 70 15

Vinil klorür 0,6 4,2 700 4,5 750 10

Sıcaklık 22,5 C˚

Çizelge 2 verilerine göre, konut içi limit ppm değer oranlarına göre uzak en yüksek 5 gaz sırasıyla; karbondioksit (%2.500), anilin (%1.800), etil benzen (%1.175), asetaldehit (%912) ve hekzan (%800) olarak bulunmuştur. Limit ppm değerlere oen yakın gazlar sırasıyla; karbonmonoksit (%100), asetik asit (%80), toluen (%50), metil klorür (%41), ethilen (%25), formal-dehit (%18), azot oksit (%0) ve ksilen (%0) olarak tespit edil-miştir. Konut B’de yapılan gaz ölçüm değerlerine göre; konut içi ve kapaklı-çekmeceli mobilya içlerindeki gaz yoğunluklarının farklılık gösterdiği saptanmıştır. 21 uçucu gaz ölçüm sonuçları-na göre; 13 uçucu gaz limit değerlerden uzak (%140 - %2.500)

796

2nd International Sustainable Buildings Symposium

bağlamda mobilya ve konut hava kalitesi memnuniyeti bakı-mından yaklaşık 3 kişiden 1’inin memnun olmadığı söylenebilir. Tespit edilen gazların mekânlarda uluslararası kabul edilen li-mit değerlerden anlamlı oranlarda uzak bulunmasına rağmen açığa çıkan zararlı gazların renksiz ve düşük seviyede koku yayması, hissedilebilirliği ile doğrudan ilişkili olduğudur. Bu so-nuç, kullanıcıların bu tür zararlı gazların varlığından bile haber-dar olmaması ile doğrudan ilişkilidir.

Bu sonuç ve öneriler ışığında yapılan çalışmanın; sağlıklı yaşam alanlarının oluşturulmasında devletlerin belirlediği yasaların uygulanabilirliği ve güvenirliliği, mobilya ürünü YDD süreçle-rinin çevre üzerindeki etkilerinin incelenip çözümlenmesinin araştırılması ve bilinçli kullanıcı portföyünün oluşturulmasına yönelik yapılacak çalışmalara fayda sağlayacağı ve bilime kat-kı oluşturacağı düşünülmektedir.

Kaynaklar[1]. İnternet: İnsan Hakları Derneği “Avrupa Birliği Temel Haklar

Bildirgesi” http://www.ihd.org.tr /index.php?option=com_content & view=article & id= 900:avrupa- birligi--haklar- bildirgesi&catid=37:san-haklarylgeleri&Itemid =96 (2000).

[2]. İnternet: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası “Kişinin Hakları ve Ödevleri” http://www.tbmm.gov.tr/anayasa.htm (2009).

[3]. İnternet: Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İnsan Hakları Başkanlığı “İnsan hakları evrensel beyannamesi” http://www.ihb.gov.tr/ON_ARALIK/ bmeihb1.pdf (2008).

[4]. İnternet: Türkiye Cumhuriyeti Anayasası “Sağlık, Çevre ve Konut” http://ookgm.meb.gov.tr/Mevzuathtm/Anayasa.htm (2009).

[5]. Öz E., S., Özbaş, E., “Kömür sobasının üstten ve alttan beslemeli yakılarak emisyonlarının karşılaştırılması”, Teknoloji Dergisi, 8 (2): 107-114 (2005).

[6]. Akyarlı, A., “Çevre bilinci – bilinçli çevrecilik”, Ege Kültür Dergisi, 3:1-2 (1993).

[7]. Stellman JM, McCann M, Warshaw L, Brabant C, Finklea J, Messite J. et al. Encyclopaedia of Occupational Health and Safety. 4th edition International Labour Office. Geneva; p:44;.1-30, 45;1-25. (1998).

[8]. Moeller D. W. Environmental Health. Harvard University Press. Cambridge, Massachusetts London, England; p:21–31. (1992).

[9]. Francis B. M. Toxic Substances in the Environment. A Wiley-Interscience Publication. New York, USA; p:72–92. (1994).

[10]. Güler Ç, Çobanoğlu Z. Kapalı Ortam Hava Kirlenmesi. TC Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Ankara; (1994).

[11]. McKenzie JF, Pinger RR, Kotecki JE. An Introduction to Community Health. 4th edition. Jones and Barlett Publishers. Sudbury, Massachusetts;. p:442–511. (2002).

[12]. Çamur, D., Vairzoğlu, S. A., “Çevreye ilişkin önemli toplantı ve belgeler”, TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni,, Ankara, 6 (4): 297-305 (2007).

[13]. İnternet: Kyoto Protokolü “Kyoto Protokolü ve Türkiye”http://tr.wikipedia.org/wiki/Kyoto_Protokol%C3%BC (2009).

[14]. Çınar, H., Eko-Tasarım Mastır Ders notları, Fen bilimleri, Gazi Üniversitesi, (2015).

[15]. Çerçi, S., : “Konut Çevrelerinde Kalite Seviyesinin Modellenmesi ve Adana Örneği” Ç.Ü. Müh. Mim. Fak. Dergisi, s.31, Haz/Aralık Ç.Ü. Müh. Mim. Fak. Dergisi, Adana. (1998)

[16]. Bölen, F, Türkoğlu, H.D., Ergun, N., Yirmibesoğlu, F., Kundak, S., Terzi, F. ve Kaya, S. , “İstanbul’da Konut Alanlarında Fiz. Çevre Kalitesi Analizi” IMP Konut ve Yasam Kalitesi, Grubu Raporu, Cilt 1, İstanbul. (2006).

[17]. Kellekci, O. L, Berköz, L, “Konut ve Çevresel Kalite Memnuniyetini Yükselten Faktörler”. İTÜ dergisi/A Mimarlık, Planlama, Tasarım Cilt:5, Sayı:2, Kısım:1, Eylül, ss.166-174.( 2006).

[18]. Oktay, D., “Planning Housing Environments for Sustainability: Assessments in Cypriot Settlements”, Building and Industry Center (YEM) Publications, Istanbul ISBN: 975-8599-12-7. (2001).

Çizelge 4. Konut mekânlarda hava kalitesi memnuniyet oranları

Rahatsızlık ve Memnuniyet durumu %

BölümlerÇo

k ra

hats

ız

edic

i

Raha

tsız

edi

ci

Nor

mal

Mem

nunu

m

Çok

mem

nunu

m

Bina girişi 2,2 11,7 42,5 34 9,6

Asansör - 37,8 28,9 22,2 11,1

Antre 4,6 22,3 45,7 21,3 6,4

Mutfak 6,4 40,4 21,3 23,4 8,5

Salon - 13,8 39,4 33 13,8

Çalışma odası - 36,8 23,5 29,4 10,3

Yatak Odası - 19,1 34,1 37,2 9,6

Çocuk odası - 7,6 43,9 36,4 12,1

Banyolar 9,6 47,9 17 23,4 2,1

Tuvaletler 15,9 44,7 20,2 13,8 5,4

Konut geneli 3,9 28,2 31,7 27,4 8,8

Çizelge 4’e göre, konut bölümlerinde hava kalitesine ilişkin kul-lanıcı memnuniyet durumu, %4’ü çok rahatsız edici, % 28’ü ra-hatsız edici, %32’i normal, %27’si memnun ve %9’u çok mem-nun şeklindedir. Konut hava kalitesi memnuniyeti bakımından, kullanıcıların %36’lık oranının memnun olduğu, %32’lik oranı-nın ise memnun olmadığı söylenebilir. Memnuniyetsizlik duru-mu ölçüm değerlerine paralellik arz etmemektedir. Bölümlere göre değerlendirme yapıldığında, en rahatsız edici bölümler, %48 ile banyolar, %45 ile tuvaletler, %40 ile mutfak olarak sı-ralanmaktadır. Kokulara göre memnuniyetsizliğin en az olduğu bölümler ise yatak odası, çocuk odası, salon ve çalışma odası olarak sıralanmaktadır.

5. sonuç ve Öneriler

Araştırma sonuçlarına göre, ölçüm yapılan konutlarda genel olarak; amonyak, azot oksit, ethilen, ksilen ve toluenin limit değerlere yakın olduğu saptanmıştır. Anilin, hekzan ve karbon-dioksit limit değerlerden yaklaşık 12-34 kat, diğer 13 gazın ise 2-11 kat uzak olduğu belirlenmiştir. Konut mekânların ve bu mekânlarda kullanılan mobilyaların kapalı bölümlerinde ya-pılan gaz ölçüm sonuçları değerlendirildiğinde mobilya kapa-lı ortamlarında tespit edilen gazların oda ortamında %15-25 oranlarında daha fazla olduğudur. Bu farklılıklarda; kullanılan malzeme kalitesi, uygulama yöntemi, binanın konumu, mobil-yaların bulunduğu mekânların fiziksel özellikleri, dekorasyon-da kullanılan diğer malzemelerin özellikleri, mekânlarda ger-çekleştirilen eylemlerin çeşitliliği, malzemelerin kullanım süre-leri, mekânların sıcaklığı ve nem oranı yanı sıra havalandırma sistem ve süreleri doğrudan ilişkilidir.

Gaz ölçümleri sonucu elde edilen veriler değerlendirildiğinde birçok gazın limit değerlerden yüksek olması hava kalitesini olumsuz yönde etkileyerek kullanıcıyı rahatsız etmektedir. Bu

797

28 - 30th May 2015 | Ankara - TURKIYE

[19]. Önder, D. E., Köseoğlu, K, Bölen,O, , “The Effect Of User Participation Đn Satisfaction: Beyciler After-Earthquake Houses in Düzce”, İTÜ AJZ, Vol:7 No:1, ss.18-37, (2010).

[20]. Weidemann, S., Anderson, J., “A Conceptual Framework for Residential Satisfaction, In I. Altmann, and C. Werner(Eds.), Home Environments, New York, Plenum Press, pp.153-182 (1985).

[21]. Gültekin, A. B.,” Yaşam döngüsü değerlendirme yöntemi kapsamında yapı ürünlerinin çevresel etkilerinin değerlendirilmesine yönelik bir model önerisi”, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1-21 (2006).

[22]. şentürk, h., “Yapı ürünlerinin çevresel etkileri: bütünleşik ürün politikası bağlamında bir irdeleme”, Yüksek Lisans Tazi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 7-22 (2008).

[23]. Kıvanç, M., “Çevresel etkileşim ve geri kazanım kapsamında ahşap yapı malzemelerinin irdelenmesi: yonga levha üretim süreci ve teknik performans değerlendirmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 2-16 (2003).

[24]. Sucu, A., “ürün yaşam döngüsü analizi ve çevre etkileri göz önüne alınarak teknik ürün sistemlerinin geliştirilmesi”, yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, istanbul, 2-8 (2006).

[25]. Şentürk, H., “Yapı ürünlerinin çevresel etkileri: bütünleşik ürün politikası bağlamında bir irdeleme”, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 7-22 (2008).

[26]. Bektaş, İ.,Güler, C., Kalaycıoğlu, H., “Ayçiçeği (Helianthus annuus L.) Saplarından Üre-Formaldehit Tutkalı ile Yongalevha Üretimi”, KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 5(2): 49-54 (2002)

[27]. Instruction Manual, MIRAN 205B Series SapphleRe, “Portable Ambient Air Analyzers. P/N BK3538”, Thermo Electron Corporation Environmental Instruments, Massachusetts, 35-38 (2004).

[28]. Rawlings, B., “Observation as a Method of Collecting Data”, The Institute of Advenced Studies, Manchester Polytechnic, Manchester, 21-25 (1991).