ZBULIMET GJEOGRAFIKE

Punoi : Klarisa Karaboja Klasa : VI a

SHKAQET E ZBULIMEVE GJEOGRAFIKE Vendet lindore, India dhe

Kina, kane qene furnizuesit kryesore te Evropes, me Melmesa te ndryshme dhe me ar ,gure te cmueshem , mendafsh etj.Me pushtimin e Azise se Vogel nga ana e osmanjlinjeve u nderprene rruget tregtare tokesore per ne Lindje. Kjo I nxiti evropjanet te mendojne si te gjejne rruge tjeter per ne Indi dhe ne vendet tjera te Lindjes.

SHPIKJET E REJA TEKNIKE Si rezultati I zhvillimit te

shkences dhe teknikes ne shek.XIV Dhe XV u bene shpikje te reja teknike .Keto kane qene: harta Gjeografike , busulla, armet e zjarrit,baroti etj. U ndertua nje lloj I ri I anijes e quajtur karavela e cila ka qene me e qendrueshme, levizte shpejt dhe mund te barte me teper marinar. Arritjet e reja teknike kane bere te mundshme udhetimet e gjata detare.

ZBULIMI I AMERIKES Udhetimet e para I bene detaret

spanjolle dhe portugjeze .Nder zbulimet me te rendesishme eshte zbulimi I kontinentit te ri te Amerikes. Merite me te madhe per kete ka pasur Kristofor Kolombi. Ai ne vitin 1492 me 3 karavela u nis nga Spanja dhe pas disa muajsh arriti ne ishullin qe e quajti San Salvad Or. Kolombo ishte I mendimit se e ka zbuluar rrugen e re per ne Indi, prandaj edhe banoret e atjeshem I quajten Indian . Amerigo Vespuci tregoi se nuk behet fjale per Indine por per nje kontinent te ri I cili sipas emrit te tij u quajt Amerika .

ZBULIMI I RRUGES DETARE PER NE INDI DHE UDHETIMI I PARE RRETH BOTES :

Rrugen detare per ne Indi e zbuloi detari Vasko De Gama ne v.1498 . Ai shkoi reth e perqark Afrikes dhe arriti ne bregun Indian. Detari potugjez Fernando Meglani ne v.1519 e nisi udhetimin e tij rreth botes edhe pse Meglani gjate udhetimit u vra, por nje pjese e udhetareve te tij ne v. 1522 u kthyen ne spanje. Ne kete menyre u deshmua se toka ka forme te Rrumbullaket.

AMERIGO VESPUCI Është i lindur në Firencë të Italisë me 9

maj të vitit 1451. Në vitin 1491 është dërguar në Sevilë, ku ka ndihmuar në përgatitjen e anijeve për ekspeditën e Kristofor Kolombit. Ka marrë pjesë në dy udhëtime në "Botën e Re",dhe ka qenë udhëheqës i ekspeditës detare Spanjolle (1499-1500) e cila si duket ka zbuluar grykëderdhjen e lumit Amazon. Madej ka udhëhequr edhe ekspeditën portugeze (1501-1502) e cila e ka zbuluar Rio de Zheneiro dhe Rio de Plata. Duke lundruar me flamurin Spanjoll, arriti deri te bregdeti i Brazilit dhe Hundurasit. Në dallim me Kolombin, ka qenë i sigurt se ka zbuluar "Botën e Re" e cili gjindet në mes të Evropës dhe Azisë.

KRISTOFOR KOLOMBO Ishte hulumtus dhe tregetar i cili i pari kaloi

Oqeanin Atlantik dhe zbuloi Amerikën në vitin 1492 nën flamurin e Kastilës, Spanjë. Ai mendonte se Toka është relativisht e vogël dhe se mundet me anije të arrihet deri në Lindje të Largët duke lundruar në drejtim të perëndimit. Vleresimi i tij i gabuar rreth madhësisë së Tokës, shkaktoi edhe në llogaritjen e rezervave ushqimore dhe të pijeve për një rrugë kaq të gjatë, vlerësim i cili ka mundur të shkaktojë edhe dështimin e ekspeditës së tij, por për fat të mirë, në rrugë e “pengoi” e papritura për atë kohë, kontinenti i panjohur, Amerika. Prapë se prapë Kolombi vdiq duke menduar se ka zbuluar rrugën për në Indi dhe jo kontinentin e ri, Amerikën, kur më vonë e vërtetoi Ameriko Vespuçi, sipas të cilit edhe e mori emrin ky kontinent.

FERNANDO MEGLANI

Ishte një eksplorues detar portugez, që shërbente në Mbretërine spanjolle. Flota e drejtuar nga Meglani arriti të lundronte rreth gjithë tokës. Ky lundrim nisi me 10 gusht 1519 dhe përfundoi me 6 shtator 1522. Nga 234 ushtarë dhe detarë që përbenin flotën prej 5 anijesh në fillimin e lundrimit, u kthyen vetëm 36 veta me dy anije. Magelani ishte i pari që u nis nga Evropa kah Perëndimit në drejtim të Azise dhe i pari evropian që lundroi në Oqeanin Paqësor.

VASKO DE GAMA

Ka qenë kërkues dhe detar nga Portugalia . Ai ishte njeriu i pare që zbuloi rrugën detare prej Europës për në Indi, duke ju larguar krejtësisht nga rruga tokësore e cila kalonte nëpër Perandorin Osmane. Ai i ka sjell shumë përparësi kolonozimit portugez për lidhjen me vendet e Azisë jugore. Për jetën e Vasko de Gamës në rini dihet shum pak , dihet se ka mësuar në qytetin Evora ku ka mësuar për teorit edhe praktikën matematikore , ndërsa më tepër i kushtoj rëndësi astronomisë ku mësues e kishte astronomin e njohur Ibrahim Zakuto.

RENDESIA E ZBULIMEVE TE MEDHA GJEOGRAFIKE

Zbulimet e medha gjeografike kontribuan ne zhvillimin me te shpejt te qyteteve te Evropes Perendimore , te cilat u bene qendra te medha tregetare . Evropianet sillnin ar , argjend , vajra ekzotike etj. Nisi popullimi edhe I Amerikes. Prej andej ne Evrope u sollen kulturat e reja bujqesore deri ateher te panjohura si : patatja ,misri , duhani,kakao etj . Ne amerike, nga ana tjeter nisen te kultivohen pambuku edhe perimet e ndryshme .