UNIVERZITET "SV. KIRIL I METODIJ"MEDICINSKI FAKULTET

KATEDRA ZA SOCIJALNA MEDICINA

ZDRAVSTVEN SISTEM -OSNOVNI JAVNO ZDRAVSTVENI

FUNKCII

PROF. D-R FIMKA TOZIJA

Edukativni celi:

[to e zdravstven sistem?Koi se funkciite?Koi se nivoata?[to e primarna zdravstvena za{tita?[to e sekundarna i tercierna

zdravstvena za{tita?

[TO E ZDRAVSTVEN SISTEM?[TO E ZDRAVSTVEN SISTEM?

Zdravstveniot sistem se sostoi od site Zdravstveniot sistem se sostoi od site lu|e i aktivnosti, ~ija osnovna cel e da lu|e i aktivnosti, ~ija osnovna cel e da se podobri zdravjeto na naselenieto se podobri zdravjeto na naselenieto (unapreduvawe, ~uvawe, odr`uvawe)(unapreduvawe, ~uvawe, odr`uvawe)

(Health Systms: Improving Performance, World Health Report, 2000)(Health Systms: Improving Performance, World Health Report, 2000)

Zdravstveniot sistem e kompleksenZdravstveniot sistem e kompleksen

Medicinski fakultet

Medicinski fakultet

Ekonomski razvoj

Ekonomski razvojRabotodavciRabotodavciMentalno

zdravjeMentalno

zdravje

LekoviLekoviLaboratoriiLaboratoriiCentri za

rehabilitacija

Centri za rehabilitacij

a

PolicePolice

PZZPZZ

Centri za javno zdravje

Centri za javno zdravje FZOFZO

MediumiMediumi

Ministerstvo za zdravstvo

Ministerstvo za zdravstvo

CrkviCrkvi

Profesionalni asocijacii

Profesionalni asocijacii

Vladini agenciiVladini agenciiSocijalni

centriSocijalni

centri

Interesni grupi

Interesni grupiNVONVO

BolniciBolniciDoktoriDoktori

Vladini organizacii

Vladini organizaciiU~ili{taU~ili{ta

TransportTransport

Ekologija i zdravje

Ekologija i zdravje

Organizacija na zdravstveniot sistemPoliti~ka analiza: grupi koi vlijaat na zdravstvenata

politika

Vo zemjata:

Vlada (na razli~ni nivoa)Politi~ki partii i individualni politi~ariVladini agencii: FZO, socijalno osiguruvaweprofitni i neprofitni organizacii:privatni osiguritelni kompaniirabotodavciprofesionalni asocijacii, sindikat

davateli na zdravstveni uslugikorisnici na zdravstveni uslugi, interesni grupi

Organizacija na zdravstveniot sistemPoliti~ka analiza: grupi koi vlijaat na zdravstvenata

politika

Von zemjata:

Me|unarodni organizacii - World Health Organization (WHO); PAHO; World Bank; UNAIDS; UNICEF; UNFPA; UNDP; World Trade Organization (WTO)Bilateralni oficijalni donorski agencii -

USAID; Japan; DfID; DANIDA; SIDA; CIDA; GTZInternacionalni NVOa (CARE; Safe the children)Fondacii (Rokfeler, Soros)Multinacionalni korporacii

[to pravi zdravstveniot sistem?[to pravi zdravstveniot sistem?

Tri osnovni celi:Tri osnovni celi: (Murray and Frenk, 2000)(Murray and Frenk, 2000)

Da se Da se podobri zdravjetopodobri zdravjeto na na naselenieto naselenieto

Da odgovoriDa odgovori na legitimnite na legitimnite o~ekuvawa na naselenietoo~ekuvawa na naselenieto

Pravi~nostPravi~nost vo finansiskite vo finansiskite pridonesipridonesi

[to e dobar zdravstven sistem?[to e dobar zdravstven sistem?

Obezbeduva:Obezbeduva:

visok kvalitet na zdravstveni uslugivisok kvalitet na zdravstveni uslugiodgovorodgovor na legitimnite o~ekuvawa na na legitimnite o~ekuvawa na

naselenieto (gi zadovoluva potrebite)naselenieto (gi zadovoluva potrebite) za{tita od finansiski rizik i bolestza{tita od finansiski rizik i bolest

Zdravstveniot sistem treba da:Zdravstveniot sistem treba da:

Se zasnova na principite na dostoinstvo, Se zasnova na principite na dostoinstvo, ednakvost, solidarnost i profesionalna etikaednakvost, solidarnost i profesionalna etika

Odgovori na potrebite na naselenietoOdgovori na potrebite na naselenietoObezbedi oddr`ivo finansirawe za Obezbedi oddr`ivo finansirawe za

zdravstvena za{tita na site gra|anizdravstvena za{tita na site gra|aniObezbedi visok kvalitet na zdravstveni uslugiObezbedi visok kvalitet na zdravstveni uslugi

E orientiran kon primarnata E orientiran kon primarnata zdravstvena za{titazdravstvena za{tita

Funkcii na zdravstveniot sistem?Funkcii na zdravstveniot sistem?

upravuvaweupravuvawefinansirawe finansirawe obezbeduvawe resursiobezbeduvawe resursipru`awe (davawe) zdravstveni uslugipru`awe (davawe) zdravstveni uslugi

Upravuvawe

Finansirawe

Obezbeduvawe resursi Pru`awe uslugi

Odgovorna o~ekuvawata

Zdravje

Pravi~en(finansiski)

pridones

Funkcii i celi na zdravstveniot sistem

Funkcii Celi

Функции на здравствен систем

У

П

Р

А

В

У

В

А

Њ

Е

ФИНАНСИРАЊЕФИНАНСИРАЊЕ

Собирање приходи

Создавање Фондови

Расходи - набавка

ОБЕЗБЕДУВАЊЕОБЕЗБЕДУВАЊЕ

ИндивидуалниЈавно здравствени

услуги

Популациски јавно

здравствени услуги

Г

Р Е

Е Н

С Е

У Р

Р И

С Р

И А

Њ

Е

ИзворИзвор:: Murray CJL, Frenk J. A WHO Framework for Health Systems Murray CJL, Frenk J. A WHO Framework for Health Systems Performance Assessment. Geneva, World Health Organization, 1999 Performance Assessment. Geneva, World Health Organization, 1999 Modified, M. Haralanova, 2006Modified, M. Haralanova, 2006

Јавноздравствени услуги

Health System Performance

Korisnici(pacienti) Davateli

Osigurenicii/ili Vlada

Pari (danoci,

pridonesi)

Pokrienost so zdravstveno osiguruvawe

Pari (razli~ni metodi na pla}awe)

Zdravstveni uslugi

Pobaruvawa

Pari (usluga, kapitacija,

buxet)

Finansirawe i pru`awe zdravstveni uslugi

Funkcii na finansirawe na Funkcii na finansirawe na zdravstven sistemzdravstven sistem

Pribirawe prihodiPribirawe prihodi Alokacija i distribucija na resursiAlokacija i distribucija na resursi Nabavka na uslugi (intervencii)Nabavka na uslugi (intervencii)

Vo mnogu zdravstveni sistemi ovie Vo mnogu zdravstveni sistemi ovie funkcii se integrirani vo edna funkcii se integrirani vo edna edinstvena organizacijaedinstvena organizacija

Prihodi Prihodi -- izvori na izvori na finansirawefinansirawe

Izbranite izvori na finansirawe va`no e da giIzbranite izvori na finansirawe va`no e da gizadovolat kriteriumite:zadovolat kriteriumite:

EdnakvostEdnakvost Pravi~nostPravi~nost EfikasnostEfikasnost Priu{tivostPriu{tivost Odr`ivostOdr`ivost

Prihodi Prihodi -- izvori na finansiraweizvori na finansirawe

Vnatre{ni izvori:Vnatre{ni izvori:

DanociDanoci Proda`ba na prirodni i op{testveni resursi Proda`ba na prirodni i op{testveni resursi

(Telekom)(Telekom) Za{teda poradi tro{kovna efikasnostZa{teda poradi tro{kovna efikasnost Pe~atewe pariPe~atewe pari Socijalno osiguruvawe (povrzano so plata)Socijalno osiguruvawe (povrzano so plata) Privatno osiguruvawe (povrzano so odreden Privatno osiguruvawe (povrzano so odreden

rizik)rizik) Direktno pla}awe (Direktno pla}awe (Out of pocket payments, User Out of pocket payments, User

charges)charges) Zaednicata (op{tina)Zaednicata (op{tina)

Prihodi Prihodi -- izvori na izvori na finansirawefinansirawe

Glavni nadvore{ni izvori:Glavni nadvore{ni izvori:

Zaemi i kreditiZaemi i krediti

Grantovi i donaciiGrantovi i donacii

Alokacija na resursiAlokacija na resursiMetodi na pla}aweMetodi na pla}awe

usluga;usluga; slu~aj;slu~aj; bolni~ki den;bolni~ki den;

DRGDRG utvrden buxet;utvrden buxet; glavarina (kapitacija);glavarina (kapitacija); sistemot na redovna plata isistemot na redovna plata i kombinirani metodi.kombinirani metodi.

Total Health Expenditures as % of GDP

Imperativi za dobar zdravstven Imperativi za dobar zdravstven sistem sistem -- zdravstvena reformazdravstvena reforma

Moralen imperativMoralen imperativ: da se odr`at : da se odr`at osnovnite karakteristiki na osnovnite karakteristiki na zdravstvenata za{tita: zdravstvenata za{tita: solidarnost solidarnost i socijalna blagosostojbai socijalna blagosostojba

Fiskalen imperativFiskalen imperativ: vospotavuvawe : vospotavuvawe kontrola na tro{ocite kontrola na tro{ocite

Infrastruktura na Javen zdravstvn Infrastruktura na Javen zdravstvn sistem sistem -- ModelModel

Osnovnainfrastruktura

EsencijalniOperacii

Odgovor na javnotozdravstvo

Odgovor na javnotozdravstvoHroni~n bolestiNovi infekcii Dr. zdr. predizvici

Hroni~n bolestiNovi infekcii Dr. zdr. predizvici

Informacija& Znaewe

Informacija& Znaewe Kompetentni

kadriKompetentni

kadriOrganizaciski

kapacitetOrganizaciski

kapacitet

Sledewe Labora-torija

Epidemiolo{ko istra`uvawe

Поврзаност на функциите на здравствениот Поврзаност на функциите на здравствениот систем и основните јавносистем и основните јавно--здравствени операцииздравствени операции

Функции на Функции на здравствен здравствен

системсистем

Основни јавно здравствени функцииОсновни јавно здравствени функции

Пружање Пружање услугиуслуги

Monitoring, evaluacija i analiza na zdravtvenata sostojba

Sledewe, istra`uvawe i kontrola na rizici za javnoto zdravje

Zdravstveno vospituvawe

ФинансирањеФинансирање Socijalno u~estvo vo javno zdravstvo

Razvoj na politiki i instituciski kapaciteti za planirawe i upravuvawe so javnoto zdravstvo

Генерирање Генерирање ресурсиресурси

Zajaknuvawe na instituciskite kapaciteti za legislativa i zajaknuvawe na javnoto zdravstvo

Evaluacija i promocija na ednakov pristap do potrebnite zdravstveni uslugi

УправувањеУправувањеIstra`uvawe vo javnoto zdravstvo

Obzbeduvawe kvalitet na zdravstvenite uslugi na individui i populacija

Reducirawe na vlijanieto na itni sostojbi i katastrofi vrz zdravjeto

11 Esencijalni javno zdravstveni 11 Esencijalni javno zdravstveni операцииоперации

Monitoring, evaluacija i analiza na zdravсtvenata sostojba

Sledewe, istra`uvawe i kontrola na rizici za javnoto zdravje

Zdravstveno vospituvawe

Socijalno u~estvo vo javno zdravstvo

Razvoj na politiki i instituciski kapaciteti za planirawe i upravuvawe so javnoto zdravstvo

11 Esencijalni javno zdravstveni 11 Esencijalni javno zdravstveni операцииоперации

Zajaknuvawe na instituciskite kapaciteti za legislativa i zajaknuvawe na javnoto zdravstvo

Evaluacija i promocija na ednakov pristap do potrebnite zdravstveni uslugi

Razvoj na humani resursi i edukacija za javno zdravstvo

Obzbeduvawe kvalitet na zdravstvenite uslugi na individui i populacija

Istra`uvawe vo javnoto zdravstvo

Reducirawe na vlijanieto na itni sostojbi i katastrofi vrz zdravjeto

15zdravstvena

za{tita

80-85%

Primarna

НИВОА НА ЗДРАВСТВЕНАЗАШТИТА

Integriran zdravstven sistem

3-5%TZZ

10-15%SZZ

Do 2 000 primarnata zdravstvena za{tita vo site zemji ~lenki, treba da gi zadovoli osnovnite zdravstveni potrebi na naselenieto, preku obezbeduvawe na zdravstveni, promotivni, kurativni i rehabilitativni uslugi.

SZO - Strategija zdravje za site do 2000

Cel 28: Primarna zdravstvena za{tita

Do 2 010 lu|eto vo Regionot }e imaat mnogu podobar pristap kon primarnata zdravstvena za{tita orientirana kon semejstvoto i zaednicata, poddr`ana od fleksibilen i responsiven bolni~ki sistem.

SZO - Strategija zdravje za site vo 21 vek

Cel 15: Integriran zdravstven sistem

Barem 90% od zemjite treba da obezbedat seopfatna PZZ, koja garantira kontinuitet na zdravstvenata za{tita, preku efikasno i ekonomi~no upatuvawe na povisoko nivo na ZZ, i obezbeduvawe povratna informacija od SZZ i TZZ

Barem 90% zemji treba da imaat semejni lekari i medicinski sestri koi obezbeduvaat integrirana PZZ, so multiprofesionalni timovi od zdravstvo i drugite sektori

Barem 90% zemji treba da imaat ZZ koja go vklu~uva poedinecot i gi priznava i poddr`uva lu|eto kako nositeli na zdravstvenata za{tita

Cel 15: Integriran zdravstven sistem

dostapna

kontinuirana

seopfatna

koordinirana

kolaborativna (timska)

orientirana kon pacientot / semejstvoto

orientirana kon zaednicata

Primarna zdravstvena za{tita

baza na zdravstvenиот sistem i obezbeduva osnovna zdravstvena za{tita

prv kontakt integrirano i koordinirano obezbeduvawe na

seopfatni kurativni, rehabilitativni, palijativni i preventivni uslugi i promocija na zdravjeto;

racionalno koristewe na sekundarna zdravstvena za{tita i lekovi;

zgolemena tro{kovna efikasnost

Primarna zdravstvena za{tita

Aktiven pristap Dispanzerski metod Timska rabota Multidisciplinarni timovi Multisektorska sorabotka Vo mesto na `iveewe, {koluvawe, rabota Vo ordinacija, vo domot ~uvar na portite na zdravstveniot

sistem

Primarna zdravstvena za{tita

Lekarot od PZZ (mati~en lekar - izbran lekar) gi upatuva pacientite na ambulantsko-poliklini~ko ili bolni~ko lekuvawe vo zdravstvenite organizacii na sekundarno ili tercierno nivo.

Na sekundarno nivo se obezbeduva:- specijalisti~ko-konsultativna zdravstvena za{tita;- bolni~ka zdravstvena za{tita;- specijalizirana bolni~ka zdravstvena za{tita;

Sekundarna zdravstvena za{tita

Terciernata zdravstvena za{tita pretstavuva vrvna visoko specijalizirana zdravstvena za{tita na naselenieto koja se obezbeduva vo:

- specijalisti~ko-konsultativnata i subspecijalisti~kata dejnost pri univerzitetskite kliniki i institutite

Tercierna zdravstvena za{tita

NISKONISKO

NORMALNONORMALNO

VISOKOVISOKO

ЕВАЛУАЦИЈА НАЗДРАВСТВЕН СИСТЕМ

Merewe na sistem -indikatori na ishod

ProcesProces

VlezVlez

IzlezIzlez

ResursiResursi

IshodIshod

Postapka za podobruvawe na sistemot

Odreduvawe standardi (1)

Merewe na performansite (2)

Odreduvawe razlika

(otstapuvawe) (3)

Implementacija na

intervencii (4)

Evaluacija na vlijanieto na

intervenciite vrz performansite (5)

3

11

55

MORBIDITETMORBIDITET

Incidencija na zaboluvawa koi se preventabilni so vakcinacija

Incidencija na zarazni bolesti koi se prenesuvaat so hrana, voda

Incidencija/prevalencija na tuberculoza Incidencija/prevalencija na

SPB/SIDA/hepatit Incidencija na malarija, drugi tropski

bolesti Prevalencija na nezarazni bolesti (KVB) Prevalencija na sostojbi na invalidnost

Iskoristenost na zdravstvenata Iskoristenost na zdravstvenata dejnost dejnost -- Indikatori za rabotaIndikatori za rabota

Stapka na imunizacija Stapka na imunizacija Poseti kaj lekar Poseti kaj lekar Hospitalizacija spored pri~ina /1,000,Hospitalizacija spored pri~ina /1,000, Prose~no traewe na lekuvawe Prose~no traewe na lekuvawe Operacii/1,000Operacii/1,000 Stapki na histerektomija, Stapki na histerektomija,

tonzilektomija tonzilektomija Stapki na carski rezStapki na carski rez Stapki na mamografijaStapki na mamografija

Tro{oci i dobivkiTro{oci i dobivki Kolku e potro{eno za zdravstvotoKolku e potro{eno za zdravstvoto

Kako se potro{eni sredstvata ili alociraniKako se potro{eni sredstvata ili alocirani

Kako se vr{i monitoring na finansiite vo Kako se vr{i monitoring na finansiite vo zdravstvotozdravstvoto

Dobiena vrednost od odredeni tro{oci za Dobiena vrednost od odredeni tro{oci za namaluvawe na optovarenosta na bolest namaluvawe na optovarenosta na bolest

Kako se pla}aat uslugite vo:Kako se pla}aat uslugite vo:BolniciBolniciPrimarna zdravstvena za{titaPrimarna zdravstvena za{tita

Select parametersSelect parameters MapsMaps GraphsGraphs TablesTables DefinitionsDefinitions LanguagesLanguages HelpHelp QuitQuit

European health for all database (HFAEuropean health for all database (HFA--DB) DB) World Health Organization Regional Office for EuropeWorld Health Organization Regional Office for Europe

Updated: January 2006Updated: January 2006

Follow the below stepsFollow the below steps

1.1.Click on "Select parameters" to open dialogue window for selecting indicators, countries and Click on "Select parameters" to open dialogue window for selecting indicators, countries and years years ••Click on a box with sign+ in front of indicator group title to access the list of indicators Click on a box with sign+ in front of indicator group title to access the list of indicators ••Select required indicators, countries and years by ticking appropriate boxes in front of their Select required indicators, countries and years by ticking appropriate boxes in front of their titles and then click on OKtitles and then click on OK

2.2. Select required graphical or tabular data display option from the above menuSelect required graphical or tabular data display option from the above menu

3.3.Repeat steps 1Repeat steps 1--2 to select and display data on other indicators, countries or years2 to select and display data on other indicators, countries or years

4.4. Click on Definitions to view definitions and notes on data quality and sources for selected Click on Definitions to view definitions and notes on data quality and sources for selected indicatorsindicators

5.5. If another supported language required, click on menu item "Language"If another supported language required, click on menu item "Language"

6.6. Check Help for more detailed instructions. Make sure that your browser allows popup windows Check Help for more detailed instructions. Make sure that your browser allows popup windows from this Web sitefrom this Web site

7.7. Download and use offDownload and use off--line version of the HFAline version of the HFA--DB for more advanced data display and export DB for more advanced data display and export optionsoptions

HFA Indicators - http://data.euro.who.int/hfadb/

PREDNOSTI

> Dostapnost (geografska, finansiska, vremenska)

> Dobro razviena mre`a na organizacii vo PZZ

> Raste~ki broj na privatni organizacii

> Golem broj teoretski dobro educirani lekari

> Mnogu visok % na imunizacija

> Visok stepen na solidarnost

> [irok paket na zdravstveni uslugi

SLABOSTI

> Hiperprodukcija i vi{ok na kadri (lekari)

> Disparitet pome|u grad i selo

> Nedostig na KME i klini~ki protokoli

> Nedostig na terapevtski upatstva (neracionalno prepi{uvawe)

> Lo{a sostojba na ambulantite

> Nedostig na oprema i lekovi

> Nedostig na informativna tehnologija

> Nedostig na finansiska motiviranost

> Nedostig na menaxeri

> Finansiska neodr`ivost