Özel ÖĞretİm yÖntemlerİ – ii dersİ konu Özetleri ve test...

Kullanılan Kaynaklar:

1. Sosyal Bilgiler Öğretimi – Edt. Mustafa Safran (Pegem Akademi Yay.) 2. Sosyal Bilgiler Öğretiminde Yeni Yaklaşımlar – I – Edt. Refik Turan, Hakan

Akdağ (Pegem Akademi Yay.) 3. Farklı Ülkelerin Sosyal Bilgiler Öğretim Programları – Edt. Cemil Öztürk (Pegem

Akademi Yay.)

Not: Burada paylaşılan özet ve sorular 2016 – 2017 Eğitim Öğretim yılı Güz yarıyılında Cumhuriyet Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilimler ve Türkçe Eğitimi Bölümü Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı’nda 4/A ve 4/B Şubelerinde öğrenim görmekte olan öğrenciler tarafından hazırlanmıştır. Hazırlanan özet ve sorular biraraya getirmek dışında herhangi bir müdahalede bulunulmadan öğrencilerin istifadesine sunulmuştur.

ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ – II DERSİ

Konu Özetleri ve Test Soruları

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ 4 / A ŞUBESİ ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ-II DERSİ ÖZET VE SORULARI

1

Sosyal Bilgiler Öğretiminde Görsel Materyallerin Kullanımı

Öğrenme ile ilgili olarak yapılan araştırmalar öğrenmelerin çoğunun görsel betimlemeler yoluyla gerçekleştiğini göstermektedir. Rreader’a Göre İnsan zihni Metin tabanlı kaynakları okumaktan çok görsel bilgileri daha iyi anlamlandırıp onlar arasında ilişkiyi daha sağlam kurmaktadır. Öğrenciler son derece hızlı akan görsel uyarıcılara alıştıkları için derslerde benzer uyarıcılar beklemektedir yeterli uyarıcı alamadıklarında problem davranışlar gösterebilmektedirler.

Sosyal bilgiler öğretiminde kullandığımız görsel materyallerin çoğunluğu aynı zamanda birer kanıt niteliğindedir. Sosyal bilgiler öğretiminde Kanıt niteliğindeki birinci kaynakların kullanılması öğrencilerin önemli tarihsel kavramlarla karşılaşmasını sağlar.

Birincil kaynaklarla öğrencilerin doğrudan uğraşması eleştiriler düşünmelerine sorular sormalarına zekice çıkarımlar yapmalarına mantıklı açıklamalar geliştirmelerine ve olayları yorumlamalarına katkı sağlayacaktır.

RESİM

Resimler kavram olgularının öğrenilmesinde öğrencilerin sözel sembollerle ifade edilen bilgileri zihinlerinde canlandırmalarına yardımcı olur. Öğretmenler resimlerden genellikle üç şekilde yararlanabilirler birincisi resimleri öğrencilere okutmaktır, İkincisi resimlerden hareket ederek bilgi vermek, üçüncüsü ise resimlerle konuyu zenginleştirmektir.

Nichol ders kitaplarında kullanılabilecek görsel malzemelerin boyutu olduğunu vurgulamaktadır. İlki çocukların bilgi ve anlayışlarını resim formatında sunarak görüş açılarını ve kendilerini ifade etme yeteneklerini geliştirebilecekleri yönündedir Buna “ikonik sunuş” demektedir

Görsel malzemelerin kullanımında ikinci boyut ise çocukların bir konuda bilgi ve anlayışlarını geliştirmek üzere görsel kaynak ya da kaynaklar üzerine yaptıkları eğitsel çalışmalardır.

Nolen ve Goetz ders kitaplarında yer alabilecek resimleri üç biçimde sınıflamaktadır. Bunlar süsleyici resimler, açıklayıcı resimler, metin tamamlayıcı resimlerdir.

Süsleyici Resimler: Hayal gücünü harekete geçirmeye ve ilgi çekmeye yönelik resimlerdir

Açıklayıcı Resimler: Resimler herhangi bir metni değişik biçimlerde açıklayabilirler. Bu tür resimlere anlam çözücü resimlerde denilmektedir.

Metin Tamamlayıcı Resimler: Bu tür resimler çocuk için yabancı olan herhangi bir isim kavram ya da olgunun tanıtılmasında kullanılabilirler

FOTOĞRAF

İcat edildiği 1839 yılından itibaren fotoğrafın iki temelde ilerlediği görülür. Bunlardan ilki fotoğrafını bir dışavurum kendini ifade etme aracı olarak temelde yaşamın estetize edilmesine amaçlayan kullanımı diye birisi temel amacı yaşamı estetize etmek olmayan fotoğraf makinasının insana yaşamsal sorunlara doğaya çevrilip fotoğrafın bir tanıklık aracı olarak kullanılmasıdır.

Tarihsel bölge olarak ilk defa Kırım Savaşı sırasında kullanılmaya başlanan fotoğraf, o günden günümüze kadar tarihsel bilgi kaynaklarımız arasında çok önemli bir yer tutmaktadır

KARİKATÜR

Karikatür mizahın resimle ifade ediliş biçimi olarak tanımlanmaktadır.


2

Karikatür sıradan bir eğlence değil kişileri iyi yönelten bir eğitim aracıdır. Karikatürler eğitimde çeşitli amaçlarda kullanılmaktadır. Karikatürlerle eğitimde öğretmen konunun çabuk kavramasını iletinin verilmesini istiyorsa güdülenmeyi uzatmadan yazılı karikatürün yardımıyla verebilir. Konu üzerine tartışma açmak Konunun değişik boyutlarını kavratmak istiyorsa yazısız karikatür kullanabilir.

Tarihsel karikatürler sosyal bilgiler dersinde şu pedagojik yönlerde değer taşıyabilirler:

-Öğrenciye aynen profesyonel tarihçiye olduğu gibi belli bir dönemde insanların ne düşündüğüne ilişkin sezgiler sunarlar.

-Çoğu kez bir konuyu metin kadar etkili bazen daha çarpıcı bir özet halinde aktarırlar.

-Görüntülerden süzülüp çıkarılması gereken bir anlam taşırlar.

-Yorumlamayı gerektirdikleri için, öğrenciye söz konusu olay, konu yada kişi ile ilgili daha önceki bilgilerden yararlanma fırsatı verirler.

Karikatür ile yapılan eğitimde ezbercilik yoktur. Göze yansıyan düşünce beyinde devinir mizahın etkisiyle ezber ortadan kalkar. Karikatüre bakan her bireyin o karikatürde görebileceği farklı bir durum, bunun sonucunda açıklayabileceği farklı bir düşünce oluşabilir. Sosyal bilgiler öğretiminde kullanılacak karikatürler öğrencilerin sebep-sonuç ilişkilerini de çözümlemelerine büyük bir katkı sağlayacaktır.

MİNYATÜR VE GRAVÜRLER

İlköğretim 6.ve 7. sınıf sosyal bilgiler programında ki tarih konularının temaları ve kronolojik içeriği itibariyle minyatür ve gravürlerin kullanılması gerekmektedir

Türk minyatür sanatı, İslamiyet’ten önce ve sonra olmak üzere iki başlıkta incelenir. Orta Asya'da bulunan minyatürlerdeki üslup etkisi Türklerle 15. yüzyıla kadar taşınmış, Büyük Selçuklu Devleti döneminde de minyatürlü yazmaların sayısı artmıştır. 13. yüzyılda Moğolların Anadolu'yu İstilası minyatür sanatını da etkilemiştir. Osmanlı Döneminde ise minyatür sanatı tamamen saraya bağımlı olarak gelişmiştir. İlk örnekler Fatih'in Saltanat yıllarına aittir. Her Sultan nakış haneler kurdurarak, minyatürün gelişmesini sağlamıştır. 18. yüzyılda Batı kültürüne olan ilgi resim alanını da etkilemiş, minyatür sanatı gerilemeye başlamıştır. 19. yüzyılda önemini iyice yitirmiş yerini yavaş yavaş Batı tarzı resim sanatı anlayışına bırakmıştır.

Minyatürler Türk tarihinin türlü yanlarını aydınlattıkları gibi kılık, kıyafet, eğlence, düğün, av savaşlar, resmi kabuller hakkında esaslı bilgi vermektedir.

Bu alanda bize katkı sağlayacak materyallerden bir tanesi de gravürdür. Tarih öğretiminde gravürler tıpkı fotoğrafta olduğu gibi değişim ve süreklilik bağlamında ele alınarak, geçmiş ile günümüz arasındaki farkları göstermek amacıyla kullanılabilirler.

GAZETE

Gazeteler Güncel bilgiye ulaşılabilecek en kolay kaynaklardan biri olması açısından öğrenme-öğretme amaçlı kullanılabilmektedir.

Gazeteler, ders ve ders kitaplarından edinilen bilginin pekiştirilmesin de ve hedeflenen becerilerin kazanılmasında, günlük yayınlanması açısından “her gün yenilenen bir kitap” işlevi görmektedir.

Gazeteler, sosyal bilgiler derslerindeki tarih, coğrafya, vatandaşlık konularının öğretiminde gerek yazılı gerekse görsel içerikleriyle önemli bir işlevi yerine getirmektedir.


3

Ülkemizde müfredatı yenileme çalışmaları sonucunda oluşturulan ilköğretim 4-5, 6-7. sınıf sosyal bilgiler programlarının öğrenme-öğretme sürecinde gazete kupürlerinden yararlanmaya yönelik olarak programın kazanım tablolarında konu ile ilgili ilişkilendirmeler yapılmıştır.

TARİH ŞERİTLERİ

Sosyal bilgiler öğretiminde zaman şeridi çoğunlukla mevsimlerin ve özellikle önemli olayların zamanı göstermek için düzenlenir ve kullanılır. Tarih şeridi ise zaman kavramının öğrencilere kavratılmasında çok büyük yararlar sağlar.

Sosyal bilgiler dersindeki, Tarih konularının öğretiminde görsel materyallerin de yer aldıkları şeritleri kullanmak, öğrencilerin zaman olgu ve olaylar arasındaki ilişkileri daha kolay algılamalarını sağlayacaktır.

SORULAR

• Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler dersinde gazete kupürlerinden yararlanan bir sosyal bilgiler öğretmeninin amacı olamaz?

• Güncel bilgileri ve olayları sınıfa taşımak

• Ders ve ders kitaplarından edinilen bilginin pekiştirilmesini sağlamak

• Gazetelerin içerdikleri farklı konularda ki (şehir, ülke, dünya, ekonomi, sağlık, bilişim, kültür-sanat, spor eğitim vb.) haberlerinde yer alan zengin görsel unsurlardan faydalanmak

• Okul içi ve okul dışı yaşam, geçmiş ve gelecek arasında bağ kurmak

• Türkiye’den ve dünyadan örnekleri inceleyerek köşe yazılarını eleştirmek

2. Aşağıdakilerden hangisi öğrenilenlerin hatırlanması açısından en etkili olanıdır?

A) Görme, işitme, söyleme ve yapma B) Görme, işitme, söyleme

C)Duyma D) Görme, duyma E) İşitme

3. Aşağıdakilerden hangisi gerçeğe benzeyen soyut görsel sembollerden biridir?

A) Şema B) Grafik C) Karikatür

D)diyagram E)Harita

4. Görsel öğelerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Öğrenen bireylerin dikkatini çekerek onları güdüler.

B) Şekiller yoluyla bilginin düzenlenmesini kolaylaştırır.

C) Bireylerin duygusal tepkiler vermesini sağlar.

D) Kavramları soyutlaştırır.

E) Anlaşılması zor olan kavramları basitleştirir.

5.Öğretmenlerin etkili öğretim materyalleri (ÖM) hazırlama yeterliliklerine sahip olabilmeleri için aşağıdakilerden hangilerini bilmeleri gereklidir?


4

I.ÖM’lerin öğretim ortamlarındaki işlevlerini, II.ÖM’leri hazırlarken dikkat edilmesi gereken ilkelerini, III.Yaygın kullanılan ÖM türlerinin yarar ve sınırlılıklarını, IV. Kullandıkları araçgereçlerin her tür teknik özelliklerini tanıyıp teknik problemleri giderebilmeleri A) I, II B) I,II, III C) Yalnız IV D) II, III, IV E) II, III Cevap Anahtarı: 1-E 2-A 3-C 4-D 5-B


5

MISIR

Coğrafi yapı: Mısır’ın büyük bir kesimi Afrika’da. Küçük bir kesimi Asya’da yer almaktadır. Batısında Libya, güneyinde Sudan, kuzeydoğusunda İsrail, kuzeyinde Akdeniz ve doğusunda Kızıldeniz ile komşudur. Kızıldeniz ve Akdeniz arasında ki deniz yolu ulaşımını Süveyş Kanalı sağlamaktadır. Başşehri Kahire’dir. Dört bölgeye ayrılır: Nil Vadisi ve Deltası, Doğu Çölü, Batı Çölü, Sina Yarımadası. Mısır, sıcak ve kurak çöl ikliminin etkisindedir. Devlet kullanılabilir arazinin kısıtlı olması sebebiyle çölden yeni topraklar kazanılması için, kanal, gölet, baraj inşasına büyük yatırımlar yapmaktadır. En büyük suni göllerden birisi olan Es-Seddül Ali barajıdır.

Nüfus: Nüfus Nil’in kıyısı ve deltasında toplanmıştır. Halkın %35’i 15 büyük şehirde yaşamaktadır. Nüfusun diğer kısmı çöllerde ve vahalarda yaşayan yerleşik insanlardan oluşmaktadır.

Ekonomi: Ülkede doğalgaz ve petrol rezervleri bulunmaktadır. Ekonomide turizmin ağırlığı gün geçtikçe artmaktadır. Dış ticarette ihracat, ithalata oranla düşüktür. Tekstil ürünleri, ham pamuk ve petrol ürünleri ihraç edilir. Gıda maddeleri, makineler, elektrikli aletler, taşıtlar, kimyasal maddeler, kâğıt, kereste, yağ ve minareler ise ithal edilen ürünlerdir. Mısır’ın en önemli ticari ortağı ABD’dir. Mısır, ABD buğdayının en büyük alıcısı ve diğer tarım ürünlerinin, makine ve donanımın önemli ithalatçısı durundadır.

TARİHİ GELİŞİMİ VE SİYASİ YAPISI

Eski Mısır, Firavunların teokratik-otokratik yönetimleri esnasında doğduğu kabul edilmektedir. M.Ö 332’de Büyük İskender’in Mısır’ı hâkimiyet altına alması, İskenderiye Kütüphanesi’nin kurulması ve dünyanın yedi harikasından biri kabul edilen İskenderiye Feneri’nin inşa edilmesi bu dönemde meydana gelen önemli gelişmelerdendir. Mısır tarih boyunca siyaseten defalarca el değiştirmiş; önce Roma’ya ardından Bizans’a bağlanmıştır. Mısır da bilim oldukça gelişmiş, ülke tıp, felsefe ve matematik alanlarında çeşitli ekollere ev sahipliği yapmıştır. Abbasi yönetiminde 834 yılında vali olan Eşnâs-et Türki ile mısır tarihinde Türk valilerinin hakim olduğu yeni bir dönem başlamıştır. Vali yardımcısı Ahmed Bin Tolun Mısır’da önce otonom, ardından ataları olan eski Fergana Türk hükümdarlarının kullandığı “İhşid” unvanı verilmiş, böylece Mısır da İhşidiler dönemi başlamıştır. Ancak Fatımîler savaşmaksızın 969 da Mısır’ı ele geçirmiştir. SelâhaddÎn-İ EyyübÎ’nin 1171 yılında Fâtîmı Devletini ortadan kaldırmasıyla karşı değişim yaşanarak İsmâiliyye mezhebine ait müüsseseler kaldırılmıştır. Bölge yeniden Sünnîleştirilmiş, Bahri Memluk emirleri el-Melikü’s-salih Eyyüb’ün Türk asırlı dul eşi Secerüddürr’ü tahta geçmiştir. Böylece dönemin kaynaklarından ed-Devletü’t-Türkiyye adıyla geçen Memluk Devleti kurulmuştur. Yavuz Sultan Selim Kahire’yi 1517’de ele geçirerek bu devlete son vermiştir. Mısır Fransızlar tarafından 1798-1801 seneleri arasında işgal edilmiş, bu süre içinde Fransız bilim adamları ülkenin zenginliklerini tespit etmenin ve bunlardan yararlanabilmenin yollarını aramıştır. Çalışmalar neticesinde Desciption de I’Egypte adlı 23 ciltlik bir eser hazırlamıştır. Mehmet Ali Paşa mısır’da uzun vadeli askeri, idari ve iktisadi reformlar gerçekleştirmiş, yönetimi merkezleştirmiştir. 1832 ve 1839’daki savaşlar neticesinde özellikler İngiltere’nin karşı çıkmasıyla tam bağısızlık emellerine erişilememiştir. Haleflerinden Said Paşa Babıâli’nin onay vermesine rağmen Süveyş Kanalı’nın yapımına dair imtiyazlar dağıtmıştır. İngiltere I. Dünya Savaşı başlayınca Mısır’ın bütün resmi finans kaynaklarına el koymuştur. Osmanlı Devleti 18 Aralık 1914’te Mısır’ı himayesine almıştır. I. Dünya Savaşı’ın sonunda Mısır da bağımsızlık için faaliyetler başlamıştır. Faaliyetler kapsamında çıkarılan ayaklanmalara Sa’d Zağlül önderliğinde Ezher Üniversitesi din adamları, öğrenci ve çiftçiler gib çok farklı kesimler katılmıştır.

İngiltere 28 şubat 1922’de tek taraflı olarak Mısır’ı sadece şeklen bağımsız devlet ilan etmiştir.

1948`te Yahudiler İsrail Devletini’nin kurulduğunu ilan etmiş, bunun üzerine Arap birliği İsrail’e savaş ilan etmiştir. Bunun üzerine mısır birliklerini buraya göndermiştir. 1952’de Kanal bölgesindeki İngilizlerin İsmâiliye’de katliam yapmışlardır. Temmuz 1952’de Cemal Abdünnâsır başkanlığındaki Hür Subaylar darbeli yönetime el koymuştur.


6

18 Haziran 1953’de monarşi kaldırılıp yerine cumhuriyet ilan edilmiştir. Mısır, Sovyetler Birliği yanlısı olarak politikasını belirlemiştir. 1 Şubat 1958 de Mısır ve Suriye, Birleşik Arap Cumhuriyeti adı altında birleşmiştir. 30 Mayıs 1967 de Mısır, Ürdün ve Irak arasında bir askeri ittifak antlaşması imzalanmasının ardından İsrail önleyici savaş yaptığı iddiasıyla beklenmedik bir şekilde Mısır’a saldırmış ve Mısır hava kuvvetlerini hizmete uğramış; İsrail, Gazze Şeridi ile birlikte Sinâ Yarımadasını ve Süveyş Kanalı’nın doğu tarafını işgal etmiştir.

1970 de Nâsır’ın vefatı sırasına başkan yardımcısı olan Enve Sedat anayasa gereği başkanlık koltuğuna oturmuştur. Nâsırîn başlattığı reform çalışmaları hız kazanmıştır. 6 Ekim 1973’de Suriye ile birlikte İsrail üzerine saldırmıştır. Mısır’ın 3 hafta süren savaştan galibiyetle çıkması Sedat’a gerek içeride gerekse dışarıda itibar kazandırmıştır. Siyasi liberalleşmenin en önemli bölümünü çok partili hayata geçiş oluşturmuştur.

ABD’nin arabulucucu ile 26 Mart 1979 da Mısır ile İsrail arasında barış antlaşması imzalanmıştır. Camp-David Antlaşması’na göre Mısır, İsrail Devletini tanımıştır. Filistinlilere İsrail’e karşı mücadelelerinde yardım etmeyeceğine dair garanti vermiştir. Enver Sedat, 6 Ekim 1981de İsrail’e karşı elde edilen zaferin yıl dönümü kutlamaları sırasında bir suikast sonucu öldürülmüştür. 14 Ekim 1981 de Hüsnü Mübarek devlet başkanı olarak göreve başlamıştır.

Mübarek yönetimi önceliği rejimin istikrarının korunmasına vermiştir. Aşırı İslamcı olarak tanımlanan unsurlara karşı geniş çaplı tutuklamalar yapılmaktadır. Bunların ordu ve güvenlik kuvvetleri içerisinde destek kazanmasının önlenmesine çalışılmaktadır.

Mısır1984’de yılında Türkiye’nin de desteğiyle İslam Konferansı Örgütü üyeliğine yeniden alınmıştır. 1989 yılında Arap Ligi’ne geri dönmüştür. Lig merkezinin yeniden Kahire’ye taşınmasını sağlamıştır. Mısır, 1993 de Kaddafi’yi tanıyan tek ülke olmuştur. Mısır halkı 2005 yılı seçimlerine göre, büyük çoğunlukla Mübarek’i istemiştir. Ancak seçimlere hile karıştırıldığı, Mübarek’in zorla başta kaldığı ile ilgili ciddi söylentiler ortaya atılmıştır.

EĞİTİM SİSTEMİ

Eğitim Sisteminin Tarihi Gelişimi: Eski Mısır M.Ö 3000 de başlayan firavunlar çağından beri eğitim ve öğretimde oldukça ileri gitmiştir. Tapınaklar da fizik, astronomi, geometri, coğrafya, matematik, ölçüm, tıp, ahlak, müzik, boyama ve resim öğretimi yapılmıştır. Eski Mısır da yüksek öğretim meşhurdu. Şehir merkezlerinde ileri düzeyde eğitim veren merkezler kurulmuştur. Mısır, Büyük İskender’in M.Ö 332 de Mısır’ı işgal etmesinden sonra Helenistik dünyanın öğrenin merkezi olmuştur. Antik Çağ’ın ilk üniversitesi I. Ptolemayos (M.Ö 303-284) tarafından kurulmuştur. İskenderiyye; Ptolemik ve Greko-Romen döneminde Roma ve Atina gibi bir üniversite şehri olmuş, kütüphanesinde 500 bin ciltten fazla kitap bulunmuştur. Avrupa Medeniyetinin beşiği sayılan Yunanistan gücünü Mısır’dan almıştır.

Modern eğitim Kavalalı Mehmet Ali Paşa ile birlikte Mısır’a girmiştir. 1805-1848 yılları arasında Mısır’ı yöneten Paşa İki başlı eğitim anlayışını başlatmıştır. Geleneksel İslami eğitim veren okullar yanında memur ve teknik eleman yetiştirmek için Batı kökenli öğretimin yapıldığı okullar açmıştır. Askeri yüksekokul, deniz okulu, tıp okulu, ecza okulu, veterinerlik, matelürji müh., güzel sanatlar, sulama, ziraat, endüstriyel kimya, jinekoloji ve ebelik, yabancı diller, muhasebecilik ve idarecilik okullarının kurulmaları 1830’a kadar tamamlanmıştır.

1956 da ilan edilen anayasada eğitim 6 yaşından 12 yaşına kadar zorunlu ve ücretsiz olarak bütün çocukların anayasal hakkı olmuştur. 1960’larda eğitim ekonomik değişimleri destekleyen bir araç olarak kullanılmıştır. 1961-1965 ve 1966-1970 yılları için hazırlanan kalkınma planları yüksek öğretimi bitiren herkese iş garantisi vermiştir. 1960’ların sonlarında İslami değerlerin ve demokratik ideallerin öğretilmesi eğitimin odağı olmuştur.

1980’lerde üniversite mezunlarının %30 açıkta kalmıştır. 1982-1987 arasında ki ilk stratejik kalkınma plânı, iş gücü ve üretimi eğitim programları vasıtasıyla artırmaya yöneliktir. 1989 da Talim ve Terbiye Bakanlığı, “ Mısır da Eğitimin Geliştirilmesi, Siyaset, Strateji ve Eğitimin Kalkındırma Projesi” adlı bir belge yayımlamıştır.


7

Bir sonraki “Eğitim için Milli Strateji Planı” 1988-1992 seneleri için hazırlanmıştır. Planın en büyük amacı eğitimi desteklemektir. Gelişen ekonomiye gerekli insan gücünü yetiştirmek amacıyla özellikle teknik eğitime önem verilecektir.

Bir sonraki eğitim planı 1992 ile 1997 yılları arasını kapsamaktadır. Plan eğitim programları ile ilgilidir. Bu kapsamda eğitimin teşviki, okulların ve üniversitelerin güncellenmesi, geliştirilmesi, okula kayıt yaptırmayanlar ve ilkokulu terk edenler için okul dışı programların geliştirilmesi öncelikli hedeflerdir. Ancak 1992 senesinde Mısır’da meydana gelen büyük bir deprem dolayısıyla eğitime ilişken hedeflerin geliştirilmesi mümkün olmamıştır. 1992/1993’ten 2005/2006’ya kadar 14bin yeni okul yapılmıştır. Üniversite öncesi eğitime 2007 itibariyle yaklaşık 17 milyon öğrenci kayıtlıdır. Bu öğrenciler 40 bin okulda eğitim almaya devam etmektedir.

2000’de, öğrenimde kalite diğer bir kavram olan bakanlığın literatürüne girmiştir. Buna bağlı olarak kaliteliliği desteklemek için 2003’de “ Mısır’da Öğrenim için Milli Standartlar” ilan edilmiştir.

GÜNÜMÜZDEKİ MISIR EĞİTİM SİSTEMİ: Çağdaş Mısır’da eğitim felsefesi 3 kültürel mirasın ürünüdür: Geleneksel islami kültür, İngiliz kültürü ve Seküler kültür. İslami miras eğitim sisteminin yapısını derinden etkilemiştir. Dini eğitim El-ezher Üniversitesi merkezlidir.

Diğer miras ise İngiliz Kültürüdür. Bu kültür kitlerle çok az ilgilenen, elitlere hizmet veren, devletin kontrol ettiği bir eğitim sistemini yapılandırmıştır.

Seküler eğitim kültürü M. Ali Paşa ile birlikte Mısır’a girmiştir. Paşa Mısır’ın ve eğitim sisteminin babası sayılmaktadır.

2000’li yıllara girerken öğrenci sayısının şehir ve kırsala dağılımında kırsal aleyhine eşitsizlik devam etmiştir. Kırsal da okul çağı nüfusunun ancak %50’si bir okula kayıtlıdır.

Okulöncesi eğitim: Okulöncesi eğitim kadınların iş sahasına girmeleriyle başlamıştır. İlkokul öncesine yönelik bir kurum olan Çocuk Rehberlik Kliniği 1930’larda Eğitim Yüksek Enstitüsü’ne - şimdiki Aynü’ş-Şems Üniversitesi- bağlı olarak kurulmuştur. Okul öncesi eğitimi Talim ve Terbiye Bakanlığı’na bağlı Çocuk Yüksek Konsülü denetlemekte ve diğer ilgili otoriteler ile Koordine etmektedir. Okul öncesi eğitim resmi öğretimin bir parçası değildir.

İlköğretim I. Kademe: Eğitim Bakanlığı 1990’larda ilköğretim I. Kademe programını ve öğretim yöntemlerini yeniden gözden geçirmiştir. Bu kademe iki aşamada yeniden değerlendirilmiştir. Birinci aşama 1-3 sınıflardan oluşmaktadır. Bu sınıflarda dini eğitim de dahil olmak üzere temel okuma, yazma ve matematik becerilerinin geliştirilmesi planlanmıştır. İkinci aşama ise 4 ve 5 sınıflardan oluşmaktadır. İlköğretim kademesi için 3 tip okul bulunmaktadır: Kamu okulu, Teşvikli Özel okullar, Teşviksiz Özel okullar. 1968’e kadar birinci kademede sınıf geçme ve tekrarlama sınavları yoktur.

İlköğretim ikinci kademe : Bu kademe 3 yıl sürmektedir, ancak zorunlu olan ikinci kademe ilk iki sınıfı içermektedir. Şehirler haricindeki okullarda yüksek oranda okul tercih olması ve cinsiyetler arasında okula kayıt olmada eşitsizlik bulunması bu seviyede 3 alternatif okul modelinin geliştirilmesine sebep olmuştur: İlköğretim ikinci kademe seviyesinde teknik okullar, genel okullar, tek sınıflı kız okulları. Teknik okullar birinci kademeyi bitirip de ikinci kademeye gitmek istemeyenler için veya birinci kademeyi terk edenler veya okuldan atılanlar için düzenlenmiştir.

Ortaöğretim: Ortaöğretim kademesi genel ve teknik eğitim okullarından oluşmaktadır. Her iki okulda da %50 ortak program uygulanmaktadır. İkinci kademeyi bitiren öğrenciler diplomalarında belirtilen derecelerine göre teknik orta öğretime veya genel ortaöğretime yönlendirilmektedir. Sınav sonuçlarına göre öğrenciler yüksek öğretime başvuru için sıralamaya alınmaktadır. Sıralama son derece önemlidir. Sıralama öğrencinin hangi fakülteye atanacağını belirlemektedir. Üniversiteler bütün ortaöğretim mezunlarını kabul edememektedir. Düşük puan alanlar teknik enstitülere başvurmaktadırlar. Teknik ortaöğretim endüstri, ziraat ve ticaret okullarını kapsamaktadır.


8

Yükseköğretim: Mısır’da Ezher haricindeki ilk modern yükseköğretim kurumu, 1908’de özel üniversite olarak bireysel çabalarla kurulan Kahire Üniversitesi’dir. Mısır’daki ve diğer Arap ülkelerindeki üniversiteler tarafından kopyalanan ve takip edilen bir model oluşmuştur.

1952 devriminden sonra yükseköğretimde hızlı gelişmeler olmuştur. Öğrenim ücretleri derece derece azaltılmış, öğrencilere ciddi finansal yardımlar yapılmıştır. Hükümet Haziran 1962’de tüm yükseköğrenim kurumlarına parasız girileceğini ilan etmiştir. 1970'lerde ise tüm üniversite mezunlarına iş imkanı sağlamayı garanti etmiştir. Böylece yükseköğretime erişim büyük oranda artmış, ancak bu durum yükseköğretimde eğitim kalitesinin düşmesine sebep olmuştur.

1922 de özel üniversitelerin kurulmasına izin verilmiştir. Mısır’da 1996’ya kadar sadece bir adet özel üniversite bulunmaktadır ve bu da Amerikan Üniversitesi’dir.

SORULAR

1) Aşagıdakilerden hangisi Mısır’ın ayrıldığı dört bölgeden biri değildir. A) Nil Vadisi ve Deltası B) Doğu Çölü C) Sahra Çölü D) Batı Çölü E) Sina Yarımadası

2) Seküler eğitim sitemi kim zamanında Mısır’a girmiştir?

A) İskender B) Kavalalı Mehmet Ali Paşa C) Ahmed Bin Tolun D) Enver Sedat E) Hüsnü Mübarek

3) Hangi tarihte ilan edilen anayasada Mısır’da zorunlu eğitim 6 yaşından 12 yaşına kadar zorunlu ve

ücretsiz olmuştur.?

A) 1946 Anayasası

B) 1950 Anayasası

C) 1956 Anayasası

D) 1960 Anayasası

E) 1966 Anayasası

4) Aşağıdakilerden hangisi Mısır’ın ve eğitim sisteminin babası sayılmaktadır?

A) İskender

B) Hüsnü Mübarek

C) Enver Sedat

D) Kavalalı Mehmet Ali Paşa


9

E) SelâhaddÎn-İ EyyübÎ

5) Aşağıdakilerden Mısır ile İsrail arasında imzalanan antlaşmadır?

A) Camp-David Antlaşması’na

B) Kadeş Antlaşması

C) Sevr Antlaşması

D) Nasuh Paşa Antlaşması

E) Serav Antlaşması

Cevaplar: 1)c 2)b 3)c 4)d 5)a

Ahmet ATIMDAR

2015234099


10

SOSYAL BİLGİLER DERSLERİNDE ZAMAN BECERİLERİ

GİRİŞ

• Devletler devamlılığını sürdürmek amacıyla etkili vatandaş yetiştirmek ister. ‘Etkili vatandaş yetiştirme’ ise belirli bir program dahilinde ve formal yollarla gerçekleştirilir. Eğitimin temel amacı olan etkili vatandaş yetiştirme görevi ülkemizde ‘Sosyal Bilgiler Dersi’ ile gerçekleştirilmektedir. Bu açıdan sosyal bilgiler dersi stratejik bir öneme sahiptir. Sosyal bilgiler insan ve toplumla ilgili bilimlerden elde edilen bilgileri, özellikle tarih, coğrafya ve vatandaşlık ağırlıklı olarak çocuğa sunmaya çalışır.

• Sosyal Bilgiler Programında içerik, sosyal hayatın tüm yönlerini kapsadığı için varsayılan sekiz kategoriye ayrılmıştır. Yeni programda bu kategorilerden her birine ‘öğrenme alanı ’ adı verilir. Öğrenme alanları:

Birey ve Kimlik

Kültür ve Miras

İnsanlar Yerler ve Çevreler

Üretim Dağıtım Tüketim

Bilim Teknoloji ve Toplum

Gruplar Kurumlar ve Sosyal Örgütler

Küresel Bağlantılar

Güç Yönetim ve Topum

Biçiminde dünya eğitim literatürü taranarak saptanmıştır.

• Zaman ,süreklilik ve değişim öğrenme alanı öğrencilerin kendi köklerini ve zamanda bulunduğu yeri anlama ihtiyacını karşılar ve geçmiş- bugün-gelecek bağlantısını kurabilmelerine yardımcı olur.

• Öğrencilerin kim olduğunu, geçmişte olan olayları, geçmiş ile bağlantı kurmayı dünyanın değişimi ve gelecekteki durumunu anlarlar. ‘Zaman Süreklilik ve Değişim’ tüm insanlık tarihi, zaman mekan ve kronoloji içerdiği için diğer bütün öğrenme alanlarıyla ilişkilendirilmiştir.

• Yeni Sosyal Bilgiler Programı, çocuklarda zaman algısının geliştirilmesi konusuna titizlikle önem vermektedir. Klasik yaklaşıma göre çocuklarda kronoloji bilgisi doğrudan tarih şeritleriyle verilmeye çalışılmaktadır. Yeni anlayışa göre ise çocuklarda sınıftan itibaren ‘Yaşamından Kesitler ‘ve ‘Aile Tarihi Çalışması’ gibi etkinliklerde olduğu gibi kendisinden , ailesinin tarihinden, nesnelerden hareketle eş zamanlı zaman şeritleri ile kronolojiyi düşünme becerisini edinecektir.

• İlköğretim 4.sınıf Sosyal Bilgiler Derslerinde öğrencilere ‘Milat’ (M), Milattan Önce’ (M.S) ,‘Milattan Sonra’(M.S) gibi kavramlar esasen öğretilecektir. ‘Çağ’ kavramı 6. sınıfta öğretilecektir. Eğer 4.ve 5. sınıflarda öğrencilerin yaşadığı yerlerde Hitit, Urartu,Lidya, Osmanlı dönemlerine ait kalıntılar ve eserler varsa tarih şeridi üzerinde Milat, Milattan Önce ,Milattan Sonra gibi kavramlarla gösterilir.

• ZAMAN BECERİLERİ


11

ÇOCUKLAR ZAMAN KAVRAMINI NASIL EDİNİR?

Birçok çocuk olayların biçimlere ayrıldığını zaman kavramı ile fark eder. Çocuk ev içi yaşantılarından genel olarak yemek yemenin, uyumanın, uyanmanın, oynamanın bir ‘zaman’ olduğunu öğrenirler. Dil kullanımı ve deneyimi sayesinde geçmişi, şimdiki zamanı ve geleceği ayırt etmeye başlar.

• Zaman anlayışı , toplumumuzda etkili bir şekilde görev yapabilmek için temel şarttır. Günlük yaşantımızda yaptığımız birçok şey zaman ve zaman anlayışı tarafından yönlendirilmektedir. Zaman bu soyut doğasından dolayı öğrenciler için anlaşılması zor bir kavramdır.

• İyi zaman geçirildiğinde zamanın daha çabuk geçiyor gibi göründüğü düşünülür. Diğer taraftan postanede sırada veya hastanede randevu beklerken zaman yavaş geçiyor gibi gelir. Aslında burada zamanın öznel kavramları olduğunu biliriz. Fakat çocuklar ister istemez zamanda deneyim ettikleri farklılıkların bir yansıma olduğunu anlamazlar. Hareketin tek biçimliliğini veya bir saatin hızını algılayamazlar. Zamanı nasıl deneyim ettiklerine bağlı olarak saatin hızlı ya da yavaş olduğuna inanırlar.

• ZAMAN KAVRAMININ ÖĞRETİMİ ÜZERİNE GENEL BAKIŞ

Batı’da çocuklarda zaman kavramı çok uzun zamandır çalışma konusu olmuş ve iki farklı düşünce grubu ortaya çıkmıştır:

Birinci grup Piaget’in çocuklarda zihinsel gelişimin evrelerinin oluşturduğu standart ölçme araçları ile veri toplayarak bunları yaşa bağlı zihinsel gelişime göre açıklamaya çalışan çocuk merkezli düşünenlerdir.

ikinci grup ise 1980’li yıllardan itibaren ortaya çıkan ağırlıklı olarak nitel yöntemleri kullanan , çocuklarda tarihsel zaman ve kronoloji düşüncesinin gelişimi için yaşa bağlı zihinsel bir gelişimin tek gereklilik olmadığını bunun yerine öğretim stratejisi,yöntem, teknik ve materyallerinin iyi düzenlenmesiyle hedeflenen başarıların yakalanabileceğini savunan konu merkezli düşünenlerdir.

• Preston ve Herman , önemli zaman kavramlarını kazanabilmek için çocukların hazır bulunuşlukları hakkında birçok çalışma yapmıştır ve ilköğretimdeki çocukların kazançlı bir şekilde sistematik tarih çalışmalarıyla uğraşacak kadar zihinsel olarak hazır olmadıkları sonucuma varmışlardır. Herman öğrencilerin geleneksel ,kronolojik tarih çalışmalarına ilköğretim ikinci kademenin üstündeki sınıflara kadar zihinsel olarak hazır olmayabileceklerini belirtmiştir.

• ZAMAN VE KRONOLOJİ ÖĞRETİMİ İÇİN HAYAT BİLGİSİ VE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLERİNE ÖNERİLER

• Öğretmenler gelişim teorilerinden haberdar olmalı ve öğretmeyi planlarken hazır bulunuşluğu göz önünde bulundurulmalı.

• İlköğretim Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Derslerinde öğretmenler zaman ürünlerinden haberdar olmalı.

• İlköğretim birinci kademe sınıflarında saat kullanarak zamanı söylemeyi ve öğleden sonra öğleden önce arasındaki farkı öğretme önemli öğretme hedeflerinden biri olmalıdır.

• Öğrencilerin bir takvimin doğasını ve dün ,hafta, ay ile yılı anlamalarını öğretmek çok önemlidir.


12

• İlköğretim ikinci kademe sınıflarda öğretmenler zamanın ‘10 yıl ‘ ve ‘100 yıl’ gibi daha geniş anlayışını geliştirmelidir. Öğrenciye birkaç nesilden oluşan soy ağacı hazırlatmak bunun için yararlı bir yaklaşımdır.

• ZAMAN VE KRONOLOJİYİ ÖĞRETME ETKİNLİKLERİ

• Öğrencilerin sadece zamanın nasıl ölçüldüğünü değil, ayrıca geçen zamanla birlikte değişimin nasıl olduğunu anlamaları gerekmektedir. Öğrencilere sınıftaki derslerin nasıl günden güne değiştiği sorularak, belirli zamanlarda değişen mevsimleri ağaçları ve bitkileri nasıl etkilediğini gözlemleyerek, öğrencilerin uzunlukları yılın başında kaydedilip ve yılın içerisinde değişimin farkına varma ilköğretim birinci kademesindeki bu tür etkinliklerle sağlanabilir. Bunlara ilaveten ;

*oluşan değişimler kaydedilerek yıl içerisinde birkaç kere öğrencilerin fotoğrafları çekilebilir(örn giysideki, boydaki, sınıf düzenindeki değişiklikler gibi)

* öğrencilere değişimleri ve önemleri belirtilerek , farklı yaşlarda çekilmiş kendi resimlerinden oluşan bir kitaplık hazırlatılabilir.

• EĞİTİMSEL BİR ARAÇ OLARAK ZAMAN ŞERİTLERİ

• Sosyal Bilgiler Öğretiminde zaman şeridi zaman kavramının öğrencilere kavratılmasında çok büyük yararlar sağlar. Bu dersin en önemli araçlarından biri öğrencilere zaman ve süre dizin kavramının kazandırılmasını sağlamaktır.

• İlköğretim çağının özellikle ilk beş yılında öğrenim görmekte olan öğrencilerin geçmiş zamanın ne denli eski olduğu konusunda görüş geliştirmeleri oldukça güçtür. Bu yaşlardaki çocukların geçmişi algılayışları ölçüsünde anlam kazanır. Bu bakımdan onlarda zaman şeritlerinden yararlanmak uygun olur.

• Kronoloji anlayışı geliştirme yani zaman içinde olayların sıralanması diğer önemli zaman kavramıdır. Bu amaç için özellikle zaman şeritleri kullanılmaktadır. Zaman şeridi Sosyal Bilgiler Dersinde özellikle tarihi olguların öğretiminde en önemli araçlardan biridir. Bu dersin en önemli özelliklerinden biri öğrencilere zaman ve kronoloji kavramını öğretmektir.

• Zaman şeritleri zaman ilişkilerini aydınlatır, olayları aynı zaman dönemleriyle ilişkilendirir.

• Çocuklarda zaman kavramını geliştirmek için zaman şeritlerinden faydalanılmaktadır.

• Zaman şeritleri öğrencileri tarihi olayların süresini ve sırasını kavramalarına yardımcı olur.

• ZAMAN VE KRONOLOJİ İLE İLGİLİ KAVRAMLAR VE KONULAR

Gün, hafta, ay, yıl anlamlarını öğrenme : 1 -3. sınıf

Tarih bulmak içim takvim kullanma: 3. sınıf

Bugün, yarın ve dünü anlama: 3.sınıf

Saatten zamanı söyleme: 3.sınıf

Zaman şeridini anlama: 3.sınıf

Tarihleri yüzyıla çevirmeyi öğrenme: 5-7.sınıflar

M.Ö. ve M.S. gibi kronolojik kavramları algılama: 5-8.sınıflar


13

• ZAMAN ŞERİDİ OLUŞTURMA

• Birçok farklı şekiller alabilirler. En genel şekli basitçe geçen zamanı göstermek için ölçülmüş olaylar arasında boşlukla olaylar dizisidir.

• ZAMAN ŞERİDİ KULLANMA

• Öğrenciler zaman şeritlerini kendileri için oluşturmalıdırlar ve sadece tamamlanmış olanlara bakmamalıdırlar.

• Zaman şeritleri sadece kelimelerden ve tarihlerden çok görsel imgeler içerirse,kronolojik bilgiyi ve anlayışı pekiştirme de başarılı olması muhtemeldir.

• Eğer öğrenciler sadece Sanayi Devrimi gibi büyük olaylar yerine işledikleri gerçek bireylere odaklanırsa zaman şeritlerini daha ilginç ve unutulmaz bulabilirler.

• TARİH ÖĞRETİMİNDE ZAMAN ŞERİTLERİ KULLANMANIN AVANTAJLARI

Tarihsel olayların hafızada karışmasını önlerler.

Birçok farklı tarihsel döneme adapte edilebilirler.

Bir bakışta farklı ülkelerin tarihlerini gösterebilirler.

Kolaylıkla hatırlayabilirler.

Çocuğun zaman dönemlerini hayalinde canlandırmasına imkan tanırlar.

Olaylar arası ilişki kurabilirler.

• ÇEŞİTLİ ZAMAN ŞERİTLERİ

• Duvar zaman şeritleri:

• İlköğretim okullarının tümünde kullanılan yararlı bir zaman şerididir.

• Duvar şeridi öğrencilerin ve öğretmenin tarihi, bir bütün ve mevcudiyet olarak görmelerini sağlar.

• Kişisel zaman şeritleri:

• İlköğretim birinci kademe sınıflarındaki çocuklar için kendi yaşamlarına dair birkaç olayı sıralayabildikleri kişisel zaman şeritleri öğreticidir.

• SORULAR

• 1 ) Aşağıdakilerden hangisi tarih öğretiminde zaman şeridi kullanmanın avantajlarından birisi değildir ?

• A ) Olaylar arası ilişki kurabilme

• B ) Kolaylıkla hatırlayabilme

• C ) Tarihsel olayların hafızada karışmasını önleyebilme

• D ) Çocuğun zaman dönemlerini hayalinde canlandırmasına imkan tanıma

• E ) Bulunduğu mekan ile ilgili bilgi edinebilme

• 2 ) Çağ kavramı özellikle hangi sınıf seviyesinde öğretilmelidir ?


14

• A ) 4

• B ) 5

• C ) 6

• D ) 8

• E ) 3

• Sosyal bilgiler programında içerik , sosyal hayatın tüm yönlerini kapsadığı için varsayılan sekiz kategoriye ayrılmıştır.

• 3 ) Aşağıdakilerden hangisi bu kategorilerden birisi değildir ?

• A ) Kültür ve Miras

• B ) Gruplar , Kurumlar ve Sosyal Örgütler

• C ) Küresel Bağlantılar

• D ) Güç Yönetim ve Toplum

• E ) Haklarımı Öğreniyorum

• 4 ) Zaman kavramı ile ilgili hangisi yanlıştır ?

• A ) Soyut bir kavramdır

• B ) Kişiden kişiye değişir

• C ) Objektifliği ve genellenebilirliği vardır

• D ) Öğrencilerin anlamakta zorlandığı bir kavramdır

• E ) Herkesin içinde bulunduğu duruma göre anlam kazanır

• …………… ve ……….önemli zaman kavramlarını kazanabilmek için çocukların hazırbulunuşlukları hakkında birçok çalışma yapmışlardır ve ilköğretimdeki çocukların kazançlı bir şekilde sistematik tarih çalışmalarıyla uğraşacak kadar zihinsel olarak hazır olmadıkları sonucuna varmışlardır.

• 5) Aşağıdakilerden hangi iki isim yukarıdaki boşluğa gelmelidir?

• A) Preston ve Hegel B)Herman ve Preston

• C) Rapoport ve Bruner D)Weber ve Hegel

• E)Bruner ve Hegel

• CEVAPLAR

• 1- E 2- C 3-E 4C 5-B


15

AYDIN ŞEKER

2013234089

SOSYAL BİLGİLERDE GELENEKSEL ve ALTERNATİF ÖLÇME DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI.

Geleneksel Ölçme ve Değerlendirme.

Geleneksel ölçme değerlendirme, öğrenciler tarafından kazanımların ne derece özümsendiğini ortaya koymak ve varsa eksiklerin dönüt yardımıyla tespit edilerek giderilmesi amacını ile yapılır .

Bu ölçme değerlendirme yönteminde ürünün kazanılıp kazanılmadığı öğrenilmeye çalışılır. Geleneksel ölçmede ortaya çıkan ürünün çok yönlü değerlendirilmesi daha önemlidir.

Avantajları;

1. Ekonomiktir. 2. Çok sayıda öğrenciye kolaylıkla uygulanabilir. 3. Öğrencinin bilgisini veya genel durumunu hızlı bir biçimde ortaya koyar. 4. Çok çeşitli öğrenim hedeflerine yönelik araştırmalar için kullanışlıdır. 5. Öğrencinin genel sıralamasını hemen ortaya koyabilmesi de avantajlarından dır.

Dezavantajları;

1. Genellikle bilginin parçalardan ziyade bir araya toplanması ile temsil edilebileceği ve bir doğru cevabın olduğu varsayımı üzerine kurulmuştur. (Bu yanlış ve sakıncalı bir durumdur.)

2. Öğretime yönelik sakıncaları da vardır. Öğretmen testlere yönelik öğretir ve okullar test sonuçlarına göre değer sırasına koyar öğrencileri ve üst düzey becerileri yansıtmada doğru bir sıralama yansıtmaz.

3. Değişen ve kabul gören öğrenme teorilerini ve bilişsel teorileri yansıtmaz ve öğrencilerin gelecekteki ihtiyaçları için ihtiyaç duyacakları yetenekleri temel almaz.

4. Öğrenci gelişimini sürekli olarak yansıtmaz. Aralıklı uygulanır ve bağımsız yorumlanır.

Yazılı Yoklamalar.

Öğretmen tarafından hazırlanan soruların, öğrenci tarafından yazılı şekilde cevaplandırıldığı

Ölçme aracıdır. Yazılı yoklamalar problem çözümünde, orijinal fikir üretmede ve fikirlerin analiz edilmesinde başvurulan bir sınav türüdür.

Yazılı yoklamaların hazırlanışları kolaydır, bu yüzden en çok tercih edilen ölçme aracıdır.

Terci edilmesindeki diğer faktör ise şans faktörünü ortadan kaldırmasıdır. Öğrenci çalışmak zorunda olduğunu hisseder.


16

Yazılı yoklamalarda güvenirlik-geçerlilik oldukça yüksektir, cevaplama ve değerlendirme zaman alıcıdır bu bir süre sonra öğretmenin dikkatinin dağılmasına yol açabileceğinden sağlıklı bir değerlendirme yapılamayabilir.

Dikkat edilmesi gerekenler;

1.Birbirinin alternatifi çok sayıda soru hazırlanmalı ve sınav soruları bu soru havuzundan seçilip uygulanmalı.

2.Soruların açık ve anlaşılır olmasına dikkat edilmeli

3.Sorular birbirinden bağımsız olmalı ve diğerinin cevabına etki etmemelidir.

4.Sınav soruları ezberi engellemek için yeni - orijinal olmalı

5.Sorular dil ve anlatım yönünden hatadan arınık olmalı

6.yazılı sorular önceden hazırlanmış olarak dağıtılmalı ( zaman kaybını ve dikkat bozukluğunu önleyecektir.)

7.Cevaplama anahtarı önceden hazırlanmalı ve içerikteki ifadelere göre değerlendirme yapılmalıdır.

Güvenirliği yükseltmek için anahtar puanlama yapılmalı ve puanlama yönergesi önceden hazırlanmalıdır.

Örnek Soru:

1. Hz. Ömer in İslamiyet’in yayılması için yapmış olduğu çalışmaları yazınız.

2.Petrolün önemi hakkında bilgi veriniz.

Kısa Cevaplı Sorular:

Cevabı bir sayı, bir sembol, bir veya birkaç kelime ile verilebilen sorulara kısa cevaplı sorular, sınavına da kısa cevaplı sınav denmektedir.

Bu sorularda yanıtlar mümkün oldukça kısa olmalıdır. Bu tarz sorular cevaplayan için fazla zaman gerektirmez.

İki bölümde incelemek mümkündür. Bunlardan birincisin de, soru yanıtı bir cümle veya bir simgedir, diğeri de eksik cümle tipinde olanlardır.( Boşluk doldurma diyebileceğimiz soru tipleridir.)

Güvenirliği ve geçerliliği artırmak için;

1. Soru davranışı iyi yoklayacak şekilde iyi ifade edilmelidir. 2. Her soru ölçülmesi planlanan davranışı yoklamalıdır. Kitaptan aynen alınan cümleler aynen

yazılmamalıdır. 3. Cevaplar kesin olmalıdır. 4. Sorun düzeyi yoklanacak davranışın düzeyi ile aynı olmalıdır. 5. Eksik cümle tipindeki sorularda boş kısma beklenen ifade verildiği zaman doğru kabul edilmelidir. 6. Puanlama yazılıya göre daha gerçekçidir. Ama kısa cevaplı olması üst düzey düşünme becerisini

ölçmez. 7. Soru sayısını artırmak kapsam geçerliliğini artırır.

Örnek Soru:


17

Cumhuriyetin ilanından sonra ilk nüfus sayımı hangi tarihte yapılmıştır?

Cumhuriyet ilanından sonra ilk nüfus sayımı ……… yapılmıştır.

Doğru (D)-Yanlış (Y) Soruları

Sorulardan bazılarını yanlış bazılarının doğru olduğu ve öğrencilerin buna uygun işaretleme yaptığı soru tipidir. Uygulandığı sınava da doğru yanlış sınavı denir. Burada şans başarısı %50’dir. Bu da güvenirliği düşürür. Geçerliliğin ve güvenirliğin oldukça düşük olduğu bu sınava da güvenirliği artırmak için bir iki cümlelik neden ifadesi ile sorgulattıra biliriz. Bu tip sorular bilişsel alanın bilgi ve değerlendirme basamağına kadar davranışların ölçülmesinde kullanılır. Öğretmenlerin davranışları ölçmeye uygun madde yazmalar ustalık ve tecrübe gerektirir.

! Sınav hazırlanırken dikkat edilmesi gerekenler.

1. Sorular ya kesin doğru ya da kesin yanlış olmalıdır. 2. Her madde bir tek yargının ölçülmesine yönelik olmalıdır. 3. Olumsuz ifade içeren maddelere yer verilmemelidir. 4. Soru cümleleri kaynaklardan aynen alınmamalıdır. 5. Doğru yanlış cümlelerinin sayısı birbirine yakın olmalıdır. 6. Sorular daha çok bilgi basamağının kavrama alanı ile ilgili olmalıdır. 7. Sorular bir örüntüyü takip etmemelidir.[( D, Y, D, Y, D),(D,D,D,Y,Y,Y) gibi.]

Örnek soru;

Televizyon aile içi iletişimi azaltan bir kitle iletişim aracıdır. (…..)

Anadolu’nun kapıları Türklere Dandanakan Savaşı ile açılmıştır. (….)

Çoktan Seçmeli Sorular

Doğru yanıtın birden fazla yanıt arasından seçilerek işaretlenmesiyle gerçekleşen ölçme aracıdır. Seçenek sayısı yanıtlayıcının gelişim düzeyine uygun olarak değişmektedir. İlköğretimde dört (A, B, C, D), ortaöğretim ve üstü beş (A,B,C,D,E) seçenek olmalıdır. Test hazırlanırken çeldiricilerin yanıltıcı olmamasına dikkat edilmelidir. Hem basit hem de karmaşık öğrenme hedeflerinin ölçülmesinde kullanılır.


1. Sorular açık anlaşılır olmalıdır. 2. İpucu teşkil edecek unsurlar bulunmamalıdır. 3. Seçenekler aynı uzunlukta olmalıdır. 4. Hepsi-hiçbiri ifadelerine yer verilmemelidir. 5. Sorulardaki doğru cevapların sayısı birbirine eşit olmalıdır. 6. Sorularda olumsuz ifadelerden kaçınılmalı eğer verilecekse ya altı çizilmeli ya da koyu renkle

yazılmalı. Örnek Soru;

Yıl boyunca sürekli sıcak ve nemli özellik gösteren iklim tipi aşağıdakilerden hangisidir?

A. Kutup İklimi B. Karasal İklim C. Ekvatoral İklim D. Ilıman İklim E. Step İklim


18

Eşleştirme Soruları

Bir sütundaki soruların diğer sütundaki cevaplarla bir kavramın ilişkili olduğu , diğer kavram veya kavramlarla eşleştirilmesi ile cevaplandırıldığı soru tipidir.Hazırlanması ve cevaplandırılması kolaydır.Etkili tarafsız puanlama imkanı sağlar , üst düzey zihinsel beceri ölçmede yetersizdir.Kavramayı değil, hatırlamayı ölçen sorulardır.


1. Eşleştirmenin nasıl yapılacağı bir yönerge ile ifade edilmelidir. 2. Soru kökleri ve eşleştirme cevapları aynı sayfada yer almalıdır. 3. Cevap ifadeleri sorulardan daha uzun olmalıdır. 4. Cevapların sayısı soru ifadelerinden bir veya iki fazla olmalıdır.

Alternatif Ölçme Araçları

Amaçları öğrencinin bilgiyi nasıl yapılandırdığını ve öğrencinin üst düzey zihinsel becerilerinin ne kadar geliştiğini ölçmektir.

Portfolyo

Sosyal yapılandırmacı ve bilişsel öğrenme kuramlarının felsefesi ile tutarlılık gösterir. Öğrencinin, öğrenme sürecinde bireysel ve grup olarak göstermiş olduğu performansını değerlendirmede kullanılır. Bilişsel gelişim dosyası da denmektedir. Öğrencinin, belli bir hedefe yönelik seçtiği örnek çalışmalardan oluşan bir dosyadır.

Bu çalışmalar dosya da tutulur ve öğrenci tekrar dönüp çalışmalarını gözden geçirir, geliştirir ve sınıf ortamında tartışmalarda kullanır. Öğrenci nerede olduğunu ve neler başardığını görür. Ona sorumluluk bilinci kazandırır.

! Portfolyo hazırlanırken dikkat edilmesi gerekenler.

1. Çalışmaların amaçları belirlenirken öğrenci katılımı sağlanmalıdır. 2. Çalışmalar seçim aşamasında belli kriterlere göre düzenlenmelidir. 3. Öğrencilerin deneyim ve tutumlarının yapacakları çalışmalara yansıtmaları sağlanmalıdır. 4. Yapılan çalışmalar planlı biçimde incelenmelidir.

Amaç

1. Öğrencide öz disiplin ve sorumluluk bilinci geliştirmek. 2. Öğrenci gelişimini sağlıklı bir biçimde inceleyebilmek. 3. Öğrencinin gelecekteki öğrenmelerine ışık tutmak. 4. Öğrencilerin ilgi alanlarını geliştirmek. 5. Çocuğun zihinsel, psiko-motor ve duyuşsal gelişimlerine katkıda bulunmak

Olumlu yanı;

1. Öğrencilerin güçlü ve zayıf yanlarını görmelerini sağlar. 2. Öğrenciler başarılarını ve başarısızlıklarını performansları ile ilişkilendirir. 3. Okulun sorumluluklarını artırır. 4. Öğrenci öğrenmelerine ilişkin gerçek durumunu tespit eder.

Olumsuz yanı;

Genelde kullanımdan kaynaklıdır.

1. Sürecin puanlanması ve geliştirilmesi zaman alıcıdır. 2. Sınıf düzeni ve eğitimi değiştirme gereksinimi sorun teşkil edebilmektedir. 3. Kırtasiye ihtiyacı artmaktadır. 4. Puanlama kriteri (ruprik) oluşturulurken sıkıntı oluşabilmektedir.


19

Portfolyo dosyasında olması gerekenler;

1. Öğrencinin sanatsal çalışmaları (resim, boyama, el işleri vs.) yer almalıdır. 2. Fotoğrafları 3. İlk kez yazdığı yazıların bulunduğu müsveddeler. 4. Günlükler ya da fotokopileri. 5. Becerilerini ortaya çıkaran onu onore edici fotoğraflar.

Grup çalışmalarına ait olduğunu gösteren notlar veya fotoğraflar.

Performans Değerlendirme

Öğrencilerin bir konudaki bilgilerini, becerilerini anlama düzeylerini ve düşünmen alışkanlıklarını yansıtmalarına fırsat verecek farklı durumların yaratıldığı değerlendirme amacı çalışmalarıdır.

Geleneksel anlayışın aksine Performans değerlendirme, öğrencilerin hedefe ulaşabilmeleri için var olan bilgi ve becerilerini uygulamalarına fırsat sunan bir çalışmadır. Bir öğrencinin performansını değerlendirme ürün ve ürünün tamamlanması için gerekli olan süreç birlikte değerlendirilir.

1. Amacın belirlenmesi: Performans değerlendirmede ilk önce sürecimi yoksa sonucumu değerlendirileceğine karar verilir.

2. Ölçütlerin belirlenmesi: Ölçüt sayısı çok fazla olmamalıdır. 3. Ürünün gözlenebileceği ortamı oluşturma: Ortamı oluşturmada doğru ve güvenilir şekilde

değerlendirilebilmesi için birden fazla gözlemin yapılması gerekir. 4. Performansın puanlanması: En son adımdır ve performans ölçütlerine göre yapılmalıdır. Gerçek yaşamla ilgili problem çözme yollarını dikkate alarak yapıldığından öğrenciyi hayata hazırlamada önemli roller üstlenir.

Değerlendirme çok zaman ve emek istediğinden sabırlı olunmalıdır.

Amaca uygun sonuçların güvenilir olabilmesi için;

1. Değerlendirme hedefleri açık yazılmalıdır. 2. Değerlendirme de konu hakkında ön fikirler ileri sürülmeli 3. Değerlendirmek istenen konu çekici hale getirilir. 4. Puanlar nota dönüştürülmemelidir. 5. Müfredattaki konularla ilişkilendirilme yapılmalıdır.

Performans değerlendirme ile öğrenciler bilişsel-duyuşsal ve psikomotor becerilerin tamamını ölçmek değerlendirmek değerlendirme mümkündür.

Bize hangi zekâ türünün daha çok gelişim sağlandığı hususunda fikir verirken, bu yönüyle çoklu zekâ teorisine uygun bir değerlendirme yöntemdir.

Puanlama Ölçeği


20

Geleneksel ölçme ve değerlendirme anlayışlarında ne düşündüğü önemliyken alternatif ölçme değerlendirme anlayışlarında nasıl düşündüğü daha önemli bir hal almış, yani süreç önemli hale gelmiştir. Bu ölçekte sıkça başvurulan ölçme değerlendirme aracı rubliklerdir.

Katkıları;

1. Öğretim ile değerlendirmeyi birleştirir. 2. Ölçütler sayesinde en iyi durum belirlenir. 3. Öğrenme hedeflerinin açık bir şekilde belirlenmesini sağlar. 4. Beklentilere uygun ürünlerin ortaya çıkmasına yardım eder,

a) Holistik Rublik

Yazma ve diğer yaratıcı veya sanatsal çalışmalar için kullanılan ölçeklerdir.

Ürünün ve sürecin bütününe odaklanır, Holistik puanlama süreçten ziyade sonuçla ilgilidir.

Holistik rublikler öğrencinin konunun geneli ile ilgili hangi bilgi becerileri edindiği, başka bir anlatımla öğrenci ile ilgili bir yargıya varmak amacıyla tablodaki ifadelerden oluşturulur.

b) Analitik Rublik

Performansın veya ürünün parçalarının ayrı ayrı puanlanması sonradan bu puanları toplayarak toplam puanların hesaplanması gerektirir.

Genelde, analitik ölçeklerin puanlamasında yüz üzerinden bir değerlendirmenin yapılması söz konusudur.

Derecelendirme Ölçeği

Herhangi bir nesnenin ya da bireyin bir özelliği direk olarak ölçülmek isteniyorsa ve bunun için bir araç temin etme imkânı yoksa bu özelliklerin bulunması miktarını tespit için kullanılır.

Dereceleme ölçekleri performans ölçmek için, eğitimde iki şekilde kullanılmaktadır. Bunlardan birincisi beşli Likert tipinde hazırlanan tutum ölçeği çeklinde, diğeri ise performans ölçmeye yarayan ‘’zayıf, orta, iyi, çok iyi ‘’ gibi kategorilendirmenin yapıldığı performans dereceleme ölçeklerindeki değerlendirme şeklindedir.

Hazırlanması oldukça kolay olan ölçme araçlarıdır, ancak gözlemin uzun sürmesi gözlemleyiciyi sıkabilmektedir.

Proje Değerlendirme Ölçeği

Bu ölçek öğrencilerin hazırladığı projeleri değerlendirmek amacıyla geliştirilmiştir.

Değerlendirme:


21

1. Bu ölçekten öğrenciler en fazla 70 puan alabilirler. Bu arada öğrencinin toplam puanından yüz üzerinden düzeyi bulunabilir.

2. Değerlendirme ölçütlerinin her biri için öğrencilerin durumları dikkate alınmalıdır. Eksikleri olan öğrencilere eksikliği olan ölçütlerde ilgili gereken önlemler almaları anlatılmalıdır.

Kontrol Listeleri:

Bir konu ile ilgili performansların ne kadarının öğrencilere gösterildiğini ortaya koymak amacıyla başvurulan önemli tekniklerden biridir.

Öğrencilerin öğrenme aktiviteleri sırasındaki davranışların gözlenmesi için kullanılır. Öğrenci davranışları EVET / HAYIR ‘’ , + , - ‘’ veya yeterli-yetersiz işaretleri ile gözlemlenir.

Grup Değerlendirmesi

İşbirliğine dayalı öğrenme faaliyetlerin in birçoğunda grup çalışması yapılır.

Öğrencilerin oluşturduğu küçük grupların işbirliği içerisinde ortak öğrenme amacını gütmek için kullanılan bir öğrenme-öğretme aracıdır.

Öğrencilerin demokratik turum ve alışkanlıklar kazanmaları, olumlu bağlılık geliştirmeleri ve öğrencilerin birbirinden öğrenmeleri için tercih edilen çalışma biçimidir.

Değerlendirme grubunu kapsayacak şekilde yapılır, rehberlik önemlidir. Gurup oluşturulurken heterojen olmasına dikkat edilmelidir.

Akran Değerlendirmesi

Gurup çalışması yapan öğrencilerin birbirlerinin çalışmalarını eleştirel bir bakış açısı ile değerlendirmesi olayıdır. Eleştirel düşünme becerisi kazanmasında etkili olurken, eleştirilme olayı demokratik tutumların gelişmesine katkıda bulunur. Ürünün değil, sürecin değerlendirilmesi söz konusudur.

Öğrencilerin yapmış oldukları çalışmalar çok yönlü değerlendirmeye tabi tutulmaktadır. Öğrencinin yakın arkadaşından bilgi toplanması da psikolojik testlerde büyük fayda sağlayacak değerlendirme yöntemlerinden biridir.

Görüşme

Araştırmacının veri toplamak için araştırmaya konu olan kişilerle karşılıklı konuşarak toplamasıdır. Görüşme yüz yüze, telefonla veya video konferans yoluyla da olabilmektedir.

Zaman alıcı ve karmaşık olduğu için öğretmenler tarafından fazla tercih edilmez. Görüşmenin etkili olabilmesi için, görüşmeye hazırlanarak sorulacak soruları önceden tespit etmek faydalı olabilir. Ayrıca sorular yönlendirici olmamalıdır.

Görüşme için gereken önemli noktalar;

1. Her soru sorulduktan sonra öğrenciye düşünmesi için süre tanınmalıdır. 2. Sorulara verilen eksik- yanlış cevaplar verdiği durumlarda öğrenci engellenmemeli 3. öğrenci net bir tanım veya açıklama yapmaya zorlanmamalıdır.


22

Gözlem

Bu sayede öğretmen öğrencilere sadece dersle ilgili kazanımları değil, beceri değer ve yetenekleri hakkında da bilgi sahibi olabilir. Bu yöntemle öğrencinin gözlenebilir yazılı, sözlü bütün davranışlarını ölçmek mümkündür. Öğretmen öğrencinin cevapları, sınıftaki tartışmalara katılmaları oranında, gurup etkinliklerine katılma oranında öğrenciyi gözlemleyebilir.

Sağlıklı gözlem için;

1.Bütün öğrenciler için aynı standartlar kullanılmalıdır.

2.Her öğrenci birkaç kez gözlenebilir,

3.Her öğrenci değişik durum ve farklı günlerde gözlenmelidir.

4.Gözlemlenen zaman kaydedilmelidir.

Öz Değerlendirme

Öğrencinin kendi öğrenme süreçlerini özellikle başarı düzeylerini ve öğrenme sonuçlarını değerlendirmeleri olarak açıklanabilir. Öğrencinin kendi kendisini değerlendirmesi olarak da tanımlanabilir.

Sağladığı yararlar:

1. Öğrencinin güçlü ve zayıf yanlarını tanımalarına yardımcı olur 2. Öğrencilerin değişik durumlarda davranışlarını kontrol altına almalarını sağlar. 3. Kendi kendini değerlendirme ile öğrenci sürecin bir parçası olduğunu hisseder. 4. Öğrenci kendilerine dışarıdan bakma yetisi kazanmalarına yardımcı olur.

Kavram Haritaları

Bilginin organize edilmesi ve sunulması için yapılmış grafik biçimli araçlardır. Bu araçlar daire ya da bir kutu içine yazılmış olan kavramları içerir, iki kavram arasındaki ilişki, üzerine ilişkiyi belirleyen ifadelerin yazıldığı doğrularla gösterilir.

Kavram haritaları, olayları ve fikirleri arasındaki bağlantıyı ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Öğrencilerin anlamlı öğrenmesinde gurup çalışması yada bireysel bir çalışma olarakta kullanılabilmektedir. Bunun yanında öğrenme-öğretme tekniği olarak da kullanılabilir.

Yararları:

1. Bir konunun öğretimin de 2. Öğrenmeyi kolaylaştırmada 3. Değerlendirme yapmak amacıyla eğitim öğretim sürecinde kullanılmaktadır. 4. Süreci kontrol için kullanılmaktadır.

Dikkat edilmesi gerekenler:

1. Kavramlar uygun şekilde değerlendirilmeli 2. Kavramlar en fazla üç sözcükle temsil edilmelidir. 3. Bağlama sözcükler uygun şekilde nitelendirilmeli 4. İlişkiyi doğru biçimde temsil etmelidir.


23

Tutum Ölçekleri

Bireylerin belirli bir kişiyi bir gurubu, kurumu veya düşünceyi kabul ya da reddetme şeklinde gözlenen duygusal bir hazır oluş hali ve eğitimidir.

1. Bireyin kendi ifadelerine dayanan ölçümler 2. Görünen davranışın gözlemlenmesine dayanan ölçümler 3. Bireyin kısmen yapılandırılmış bir uyarıcıyı yorumlama şekline göre tutum ölçümü 4. Bireyin fizyolojik tepkilerine dayanan ölçümler

Amaçları;

1. Bireylerin bellim tutum ve değerlerinin belirlenmesinde kullanılır 2. Bireylerin gözlenebilen tutum ve değer yargılarını etkileyen aile ve genel çevre faktörlerinin

incelenmesi amacı ile kullanılır. 3. Kişilik ölçekleri ile birlikte, davranışı etkileyen önemli bir faktör olarak bireylerin uyum problemlerinin

teşhisinde kullanılır 4. yapılan işlemlerin sistematik olması gibi nedenlerden dolayı en yaygın kullanılan tutum ölçme aracıdır. Tutum ölçekleri içerisinde en çok kullanılan Likert tipi ölçeklerdir.

Tanılayıcı Dallanmış Ağaç

Belirli bir konuda öğrencilerin neleri öğrendiğini ve neleri öğrenemediğini belirlemek için kullanılabilen değerlendirme araçlarından biridir.

Bu teknikte temelden ayrıntıya giden bir sıraya göre doğru yanlış ifadeleri seçilerek öğrenciden doğru seçimi yapması istenir ve 8 veya 16 seçimlik bir ifadeler listesi ile sonlanan bir dallanmış ağaç oluşturulur.

Teknikte çocuk öğrencinin kafasında ya da bilgi ağındaki yanlış bağlantılar yanlış stratejiler başka bir ifade ile yanlış olan bilgi ortaya çıkarılabilir.Bu teknik sentez ve değerlendirme gibi üst düzey öğrenme becerilerinin ölçülmesinde yeterli olmayabilir.

Yapılandırılmış Grid

En önemli amacı, öğrencilerin bilgi seviyesini eksiklerini ve kavram yanılgılarını tespit etmektir. Öğrencinin seviyesine uygun olarak 9 ya da 12 kutucuk hazırlanır. Grid hazırlamak üzere, öğretmen konuyla ilgili bir soru hazırlar ve sorunun yanıtını rastgele kutucuklara yerleştirir.

Öğrencilerden, her soru için doğrubulmaları ve kutucuk numaralarını mantıksal ve işlevsel olarak sıralamaları beklenir.

Öğrencilerin verdiği cevap o konudaki bilgi seviyesini, bilgi eksikliğini, kavramsal bağlar veya yanlış kavramları gösterir.

Grid tekniğinin analiz yönteminde ise şu formül kulanılır.

C1/C2-C3/C4

C1=Doğru seçilen kutucuk sayısı


24

C2=Toplam doğru kutucuk sayısı

C3=Yanlış seçilen kutucuk sayısı

C4=Toplam yanlış seçilen kutucuk sayısı

Bu formüle göre öğrencilerin puanları -1, 0 , +1 arasında değişir. Bu puan 10 üzerinden değerlendirmek için önce negatifliği ortadan kaldırmak amacı ile bu puan 1 ile toplanır ve elde edilen sayı 5 ile çarpılır.

Yapılandırılmış grid tekniğinde bilgi de değerlendirilir ve ödüllendirilen öğrenci seçtiği her doğru kutucuk için puan alır. Bu teknikte doğru olmayan bilgiler sorulmaz.

Akdeniz Fındık Soğan Arpa Pamuk

Buğday Üzüm Kavun Çay Mısır

Karasal Kayısı Karadeniz

Türkiye de iklim özellikleri göz önünde bulundurulduğunda tarım ürünlerinden hangileri yazın yağış alan bölgelerde yetişir ?Ürünü seçtikten sonra ürünün yetiştiği iklim bölgesini de seçiniz.

Kelime İlişkilendirme Testleri

Öğrencilerin bilişsel alanlarını ve bu yapıdaki kavramlar arasındaki bağları gözler önüne serebilen Kelime ilişkilendirme önceden belirlenmiş kelimelerin kişilerde yarattığı çağrışımların doğrudan incelenmesini sağlayan bir tekniktir.

Bu şekilde öğrencilerin yaratıcılarının geliştirilmesi sağlanmış, öğrencileri tanımak için fırsat elde edilmiş olur. Bu yöntemle, öğrencilere uyarıcı kelimeler önceden hazırlanarak verilir ve öğrenciler her bir kelimeye verecek cevapları kalmayıncaya kadar ya da öğretmen anların bir sonraki kelimeye geçmelerini söyleyinceye kadar uyarıcı kelimelere tek kelimelik cevaplar verilir.

Kelime ilişkilendirme hazırlanması, uygulanması ve değerlendirilmesi itibariyle fazla zaman almayan, kolay bir yöntemdir, ayrıca bu test hem küçük gurular hem de büyük öğrenci guruplarına rahatlıkla uygulanabilir.

Aydın ŞEKER


25

SORULAR

1. Aşağıdakilerden hangisi kısa cevaplı maddelerin yazımında dikkat edilmesi gerekenlerden birisi değildir?

A. Sorunun ifadesi belirsiz olmamalıdır. B. Her soru, ölçülmesi gereken bir kazanımı yoklamalıdır. C. Soru cümlesi cevaplayıcının tanıdığı bir kaynaktan aynen alınmalıdır. D. Sorunun cevabı kesin olmalıdır. E. Bir sınavdaki sorulardan bazıları başka sorulara ipucu olmamalıdır.

Cevap: C

2. Bu tip sorular öğrencilerin yaratıcılığını ölçmek amacıyla kullanılamaz. Daha çok bilgiyi zihinsel becerilerini ve yeteneklerini ölçmede kullanılır.

Yukarıda, sosyal bilgiler dersinde kullanılan hangi soru tipinin özelliklerinden bahsedilmiş olabilir?

A. Çoktan seçmeli sorular B. Kısa cevaplı sorular C. Portfolyo D. Eşleştirme tipli sorular E. Uzun cevaplı sorular

Cevap: A

3. Portfolyolar aşağıdaki amaçlardan hangisi için uygun değildir? A. Öğrenci başarısının değerlendirilmesinde B. Biçimlendirici değerlendirmede C. Ortak hedefler doğrultusunda D. Aileler ve diğer öğretmenlere bilgi sağlamada E. İlgi ve yeteneklerin geliştirilmesinde

Cevap: C

4.Bir kelime bir sembol ya da birkaç kelime ile cevaplanabilen madde türüne denir. Bu tür maddeler bilgi basamağını ölçmek için uygundur. Öğrenci cevabını kendisi yazar.

Yukarıda sosyal bilgiler dersinde kullanılan hangi soru tipinin özelliklerinden bahsedilmiştir?

A. Kısa cevaplı sorular B. Çoktan seçmeli sorular C. Eşleştirme tipi sorular


26

D. Uzun cevaplı sorular E. Portfolyo

Cevap: A

5.Bu tip sorularda öğrencilerin iki grup halinde verilen birbirleri ile ilgili olan kavramların açıklanmalara uygun şekilde eşlerleştirmesi beklenir.

Yukarıda sosyal bilgiler dersinde kullanılan hangi soru tipinden bahsedilmiştir?

A. Kısa cevaplı sorular B. Çoktan seçmeli sorular C. Uzun cevaplı sorular D. Portfolya E. Eşleştirmeli sorular

Cevap: E


27

GÜNEY AFRİKA CUMHURİYETİ

GİRİŞ

Giderek artan ve daha karmaşık hale gelen sorunlar ile küreselleşmenin getirdiği ek yükümlülükler, toplumların çıkış noktasını her zamanki gibi yine eğitimde araması sonucunu doğurmuştur. Her toplum, eğitim kurumları aracığıyla kendi kültürel özelliklerini ve değişen dünyanın gerekliliklerini bireye kazandırarak, toplumun bütün halinde ayakta kalmasını sağlamıştır.

Bu doğrultuda eğitim programlarında düzenlemeler yapan ülkelerden biride Güney Afrika Cumhuriyeti’dir. Siyasi, ekonomik , sosyal ve tarihi yapısıyla ilginç özelliklere sahip bir ülke olan Güney Afrika Cumhuriyeti, gelişmeye yönelik atılımlarını eğitim sistemine de yansıtmak ve yeni oluşturduğu ulus kimliğini halkına bu yolla benimsetmek için 1995 yılı sonrasında program geliştirme çalışmalarına başlamış ve 1998 yılındaki ilk uygulama deneyimlerini günümüzde tüm düzeylere yaymıştır. Ülke, özellikle hatalarından sıyrılarak bir Güney Afrika kimliği oluşturmaya yönelik çalışmalarını sosyal bilimler öğretim programına dünya üzerindeki gelişmeler doğrultusunda vermeye çalışmıştır. Bu bölümde önemli bir eğitim reformu sürecinin parçası olan Afrika Sosyal Bilimler dersi öğretim programı incelenerek değerlendirmeye çalışılmıştır.

ÜLKENİN COĞRAFİ ÖZELLİKLERİ

COĞRAFİ YAPI: Güney Afrika Cumhuriyeti, bilinen adıyla Güney Afrika, Afrika’nın en güney ucunda Hint ve Atlas Okyanusları arasında yer almaktadır. Batısında Atlas okyanusu güneydoğu ve güneyinde Hint Okyanusu vardır. Kuzeybatıda Namibya, Bostvana ve Zimbabwe, kuzeydoğusunda Mozambik ve Swaziland bulunmaktadır. Güney Afrika batı kıyısı dışında yarı kurak bir iklime sahiptir. Batı kıyılarında Atlas Okyanusu’ndan gelen soğuk rüzgarlar nedeniyle yazları yağışlı bir iklim görülürken, doğu bölgeler Hint Okyanus’undan gelen sıcak hava etkisiyle kurak tropikal iklimin etkisi altında kalır.

NÜFUS: Güney Afrika Cumhuriyeti Afrika kıtasının en kalabalık ülkeleri arasındadır. 2010 tahminlerine göre 49,99milyon olan Güney Afrika nüfusunun yaklaşık olarak %51’ini kadınlar oluşturmaktadır. Irksal dağılım olarak bakıldığında nüfusun %79,4’ünü siyah, %9,2’sini beyaz, %8,7’si melez, %2,7’lik kısmı da Asyalıdır. Ortalama yaşam süresi erkeklerde 53,3 kadınlarda 55,2’dir. Ülkenin hemen hemen %80’inin inandığı Hristiyanlık yanında geleneksel Afrika dinlerine ve Hinduizm, İslam ve Musevilik gibi dinlere inanan kişilerde mevcuttur.

Ülkede 11 resmi dil kullanılmaktadır. Yerel Afrika dilleri nüfusun büyük bir kısmının anadili olmasına rağmen, yaygın olarak kullanılan dil İngilizce’dir.

EKONOMİ: Güney Afrika Cumhuriyeti’nin ekonomisi, genel olarak zengin doğal kaynaklara ve elverişli tarımsal koşullara dayalı olarak gelişmektedir. Ancak son 20 yıldır gelişen ikincil sektörler ile birlikte Güney Afrika ekonomisi genişleyen bir periyotta daha güçlü özellikler göstermektedir. Özellikle 1994 yılında yapılan ilk demokratik seçimlerden sonra ekonomide büyüme trendi devam etmiş, 1995-2006 yılları arasında GSYİH’ deki artış, 1998 yılı hariç, her yıl %2’nin üzerinde gerçekleşmiştir. Ancak Güney Afrika Cumhuriyeti gelir dağılımındaki eşitsizlik açısından dünyada ilk sıralarda yer alan ülkelerden biridir. 2006 yılı tahminlerine göre Güney Afrika’da işsizlik oranı %25.5, enflasyon oranı ise %4.6 olarak belirlenmiştir.

TARİHİ GELİŞİMİ VE SİYASİ YAPI: Afrika halklarının yaşadığı Güney Afrika topraklarının Batı dünyası ilk olarak 1488 yılında Portekizliler tarafından keşfedilmiştir. Hollandalıların 1652 yılında Cape’e yerleşmeleri ise Avrupalıların daimi olarak bu topraklara yerleşmesine sağlamıştır. İlerleyen yıllarda Alman ve Fransızlar da bu bölgede yerleşik hayata geçmişlerdir. 1867 yılında elmasın, 1896 yılında da altının keşfedilmesi sonucunda ülkeye olan göç hızlı bir şekilde artmış bu hızlı göç dolayısıyla ülke İngiltere’nin işgaline uğramıştır. Güney Afrika, 1990’ın sonunda ırkçı politikasına son verene kadar 20. Yüzyılın tek resmi ırkçı ülkesiydi. Ülkede siyahlar için acımasız kanunlar vardı. Siyahların kullandığı her iki oy, bir beyazın oyuna eşitti. Birçok yere siyahların girmesi yasaktı. Parlamentoda temsil edilemiyorlar, parti kuramıyorlardı. Seçimlerde aday olamıyorlardı. Tamamen beyaz azınlığın egemen olduğu bir ülkeydi.


28

Gerek Afrika ulusal kongresi gerekse Pan Afrika Kongresi giderek büyüyen uluslararası desteği yanına aldığı halde on yıllarca süren mücadelesinde ayrımcı devletin güvenliğini nüfus edememiştir. Bunlarla birlikte yetmişli yıllarda, denge değişmeye başlamıştır. Bütün ileri hareketlerde ANC’nin rolü beyaz liderlerin, sürgündeki liderlerin 1988 ve 1989 yıllarındaki kongrelere katılmaları yönündeki kararında açıkça görülmüştür. ANC’nin ırkçılık karşıtı demokrasi ilkesine sıkı sıkıya sarılması sağlam bir temel oluşturmuş, bunun sayesinde bütün siyasi partiler Johannesburg yakınındaki dünya ticaret merkezinde 1991 ile 1993 yılları arasında geçici bir anayasa oluşturabilmişlerdir.

Başarısız olmaları için gösterilen tüm olumsuz çabalara rağmen hem anayasa müzakerelerinde hem de Nisan 1994’te yapılan ilk demokratik seçimde uzlaşma zafer kazanmıştır. 10 Mayıs 1994 tarihinden bu yana Güney Afrika çok partili kabineye sahip nispi sistemle beş yıllık bir süre için iş başına getirilmiş demokratik ulusal birlik hükümeti tarafından yönetilmektedir.

EĞİTİM SİSTEMİ

EĞİTİM SİSTEMİNİN KURULUŞU VE GELİŞİMİ:1994 yılında demokratik bir devletin ortaya çıkışı ve apartheid sistemin son bulması ile Güney Afrika’da çeşitli sosyal alanda değişmeler başlamıştır. Eğitimde değişimin yaşandığı bu alanlardan biridir ve söz konusu değişimler o tarihten günümüze tatmin edici bir şekilde yerleşmeye devam etmektedir.

1994 yılından günümüze kadar geçen sürede ise eğitim yatırımları özellikle satınalınabilirlik, erişebilirlik, hataların telafisi ve eşitlik anlayışı doğrultusunda gerçekleştirilmiştir. Kısacası Güney Afrika eğitim sistemi bölünmüş, ayrımcı ve otoriter bir eğitim sisteminden daha demokratik, açık, esnek, kapsamlı bir eğitim sistemine dönüşmüştür. Bu gelişmeler doğrultusunda günümüzde Güney Afrika eğitim sisteminin temel ilkelerinin başında kapsamlılık gelmektedir. Bu ilke doğrultusunda hiçbir şekilde ayrım gözetilmeksizin ülkedeki tüm vatandaşları eşit şekilde eğitim hakkından faydalanması ve tek bir Güney Afrika kimliğinin benimsenmesi ön görülmektedir.

Güney Afrika eğitim sisteminin yönetimi günümüzde ulusal ve yerel hükümetler tarafından paylaşılmaktadır. Ülke genelindeki eğitimden genel olarak Güney Afrika Eğitim Bakanlığı sorumlu olmakla birlikte her eyaletin kendi eğitim bakanlıkları da bulunmaktadır. Buna göre merkezi hükümet, eğitime ilişkin genel politikaları belirlemekte, bu politikanın uygulanması ise eyalet yönetimlerine bırakılmaktadır.

Ülkede okul hayatı 13 yılı kapsamaktadır ve Güney Afrika Okulları Yasası uyarınca eğitim 7 yaşından 15 yaşına veya 9.sınıfı tamamlayana kadar tüm Güney Afrikalılar için zorunludur. Eğitimin ilk yılı(R-kabul yılı) ile son üç yılı (10-12) ise zorunludur. Güney Afrika’da formal eğitim;

a)Genel Eğitim ve Öğretim(GET)

b)İleri Eğitim ve Öğretim(FET)

c)Yükseköğretim(HE) olmak üzere üç basamaktan oluşmaktadır.

Bu basamakların dışında Güney Afrika’daki diğer eğitim alanları erken çocukluk gelişimi(ECD), yetişkin genel eğitimi ve öğretimi (ABET) ve özel eğitim (SNE) olarak sıralanabilir.

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM: Okul öncesi eğitimin verildiği kabul yılı (R sınıf) çoğu ilköğretim okulunda bulunmakla birlikte, isteyenler kamu okulları dışındaki kurumları tercih edebilmektedir. 0-6 yaş arası tüm çocukların %13’ünün erken çocukluk eğitimine katıldığı belirlenmiştir.

GENEL EĞİTİM VE ÖĞRETİM: Temel eğitim basamağı olarak da adlandırılabilecek R sınıfında 9. Sınıfa kadar olan dönemi kapsamaktadır. Bu basamakta 1.ve 7.sınıflar arası ilköğretim içinde yer alırken, 8. ve 9. Sınıflar ortaöğretim birinci kademeyi oluşturmaktadır. Ayrıca genel eğitim ve öğretim basamağı ilk, orta ve son olmak üzere üç aşamadan oluşmaktadır.


29

İLERİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM: 10.ve 12. Sınıflar arasını kapsayan bu basamak aynı zamanda ortaöğretim ikinci kademeyi oluşturmaktadır. Mesleki ve teknik eğitim ve öğretim, ortaöğretim ikinci kademe içerisinde kamu veya özel sektöre ait FET Kolejleri ile sağlanmaktadır. Genel eğitim ve öğretimi bitiren genç ve yetişkinler mesleki eğitim programlarına katılabilmektedir.

YÜKSEKÖĞRETİM: Özel yükseköğretim kurumları yanında devlet üniversitelerinde gerçekleşmektedir. Lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimleri ile lisans ve lisan üstü diplomalar sunan yükseköğretim kurumları 1997 yükseköğretim yasasına göre ulusal hükümetin otoritesi altına alınmıştır. FET Kolejleri ise yerel yönetimlere bağlıdır.

Ülkede az miktarda bağımsız ve özel okul bulunmakla birlikte, temel ve ileri eğitim çoğunlukla devlet okullarında sağlanır.

YETİŞKİN EĞİTİM VE ÖĞRETİMİ(ABET): Hem kamu hem de özel sektör tarafından sağlanır ve hem iş yeri becerileri eğitimi hem de okuma-yazma gibi alanlardaki temel yetişkin eğitimini içerir.

GÜNEY AFRİKA ULUSAL EĞİTİM PROGRAMI

Güney Afrika Eğitim Bakanlığı tarafından, ilk olarak 1997 yılında temel eğitim için oluşturulan 2005 programı(C2005), Güney Afrika eğitimi açısından çok önemli bir kilometre taşı ve tarihindeki en önemli program reform olarak görülmektedir. Aşamalı olarak yerleşen program 2008 yılında ise genel ve ileri eğitim ve öğretim basamaklarının 12. Sınıfında da uygulamaya geçirilmiştir.

C2005 ve RNCS; Avustralya, Yeni Zelanda, İskoçya, Kanada ve ABD’deki uygulamalardan yola çıkılarak ve Güney Afrika’nın kendi içindeki dinamiklerinden etkilenerek uyarlanmış, küresel bir eğitim programı reformu olarak tanımlanmaktadır. Ürün(çıktı) odaklı eğitim prensiplerine dayanarak oluşturulan C2005 reformunun ilk haliyle Güney Afrika eğitim sisteminin sahip olduğu koşullara uygun olmadığı düşünülmüştür. Bununla birlikte sözü edilen reform giderek daha sağlam temellere oturtulmuş ve insan hakları, sosyal adalet, eşitlik ve ulus yaratma anlayışı çerçevesinde ülkenin kendi köklerine sahip bir anlam ve içeriğin yüklediği ulusal Güney Afrika ürün odaklı eğitim versiyonu oluşturulmuştur.

ÖĞRENME ALANLARI VE ÖĞRENME PROGRAMLARI

Ulusal program reformu çerçevesinde temel eğitim basamağında derslerin yerini disiplinler arası bütünleşmeyi öngören ‘öğrenme alanları’ almıştır. Bu doğrultuda R-9 sınıfları için hazırlanan RNCS, sürdürülebilir kalkınma ve yaşam boyu öğrenme için bir temel oluşturmaya yönelik tasarlanan sekiz öğrenme alanından oluşmaktadır. 10.-12. Sınıflar için ise bu öğrenme alanları üzerine inşa edilen çok sayıda ders oluşturulmuştur. Temel eğitim için belirlenen öğrenme alanları şunlardır:

Dil

Matematik

Doğal Bilimler

Teknoloji

Sosyal Bilimler

Sanat ve Kültür

Yaşam Oryantasyonu

Ekonomi ve yönetim Bilimleri Her ne kadar yukarıdaki öğrenme alanları oluşturulmuş olsa da ulusal program okullarda ‘öğrenme programları’ ile uygulanmaktadır. Öğretmenler bu öğrenme programlarını hazırlamakla sorumludur ve bu konuda onlara yol göstermesi için öğretmen kılavuzları oluşturulmuştur. İlk aşamada üç öğrenme programı bulunmaktadır. Bunlar; okuma-yazma, temel matematik ve yaşam becerileri olarak sıralanabilir. Orta aşamada ise dil ve matematik kesinlikle bulunması gereken öğrenme programlarıdır. Diğer öğrenme programlarının hangisi olacağı ve sayısı okullara bırakılmıştır.


30

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMI Güney Afrika’da Sosyal Bilgiler dersine karşılık sosyal bilimler öğrenme alanı yer almaktadır. Sosyal bilimler bu basamağı oluşturan ilköğretim öncesi sınıftan 9.sınıfa kadar çeşitli öğrenme programları içerisinde verilmektedir. Sadece sosyal bilimler öğrenme alanını içeren bir öğrenme programı ise genel eğitim ve öğretim basamağının son aşamasında yer almaktadır. Güney Afrika’da temel eğitim için öncelikle tüm öğrenme alanlarının temel prensiplerinin yer aldığı bir ulusal öğretim programı raporu oluşturulmuştur. PROGRAMIN GENEL ÖZELLİKLERİ Sosyal bilimler öğrenme alanı öğretim programı C2005 reformuna dayalı oluşturulmuştur. Program temel altı bölüm ile birlikte Referans Listesi, Program ve Değerlendirme Sözlüğü ve Sosyal Bilimler Öğrenme Alanı Sözlüğünden oluşmaktadır.

Programın birinci bölümünde giriş ana başlığı adı altında, ulusal rapor programının tanıtımı alt başlığı çerçevesinde ürün odaklı eğitim, öğrenme alanı raporları , öğrenme programları, zaman paylaşımları, değerlendirme, ideal öğretmen tipi ve ideal öğrenci hakkında genel açıklamalara yer verilmiştir.

Programın 2.bölümünde ilk aşamayı oluşturan, 3.bölümünde orta aşamayı oluşturan ve 4.bölümünde son aşamayı oluşturan tüm sınıflar ayrı ayrı ele alınarak bu düzeylere ilişkin öğrenme ürünleri , bilgi odakları ve değerlendirme standartları tarih ve coğrafya şeklinde ayrılarak verilmiştir.

Beşinci bölümde, bir anlamda içeriği oluşturan bilgi odakları yine tarih ,coğrafya disiplinleri altında sıralanmış ,6.bölümde ise öğrenci değerlendirme başlığı altında değerlendirmenin tanımı, türleri ve öğeleri sunulmuştur. PROGRAMIN VİZYONU VE TEMEL DAYANAKLARI

Geçmişin hatalarını düzeltmek ve demokratik değerler, sosyal hukuk ve temel insan haklarını dayalı bir toplum oluşturmak,

Bütün vatandaşlarını yaşam kalitesini ve her insanın sahip olduğu potansiyel ve özgürlüğü geliştirmek,

Kanun tarafından eşit olarak korunan her vatandaşın ve tüm halkın iradesine dayanan bir hükümet yönetimine dayalı, demokratik ve açık bir toplum için gerekli temelleri atmak,

Milletler camiasına bağımsız bir devlet olarak haklı yerini alabilecek, birleşik ve demokratik bir Güney Afrika inşa etmek.

Sosyal adalet, sağlıklı çevre, insan hakları ve kapsamlılık,

Ürün (çıktı) odaklı eğitim,

Herkes için yüksek bilgi ve beceri düzeyi,

Açıklık ve ulaşılabilirlik

İlerleme ve bütünleşmedir. PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI Güney Afrika Revize Edilmiş Ulusal Sosyal Bilimler Öğretim Programı ürün odaklı eğitim yaklaşımın ilkeleri üzerine şekillendirilmiştir. Tüm öğrencilerin en üst düzeyde yeteneğe ulaşmasını sağlamaya çalışan öğrenci merkezli bir yaklaşım olup öğretmenin ne başarmak isteğinden ziyade öğrencinin ne bilmesi, anlaması ve yapması ve yapması gerektiğini vurgulamaktadır. Bu ürünler gerçek yaşam gereksinimleri ile ilişkili olarak belirlenir ve öğrencilerin geleceğin düşünen, nitelikli ve sorumlu vatandaşları olması için ihtiyaç duyulan bilgi, yeterlilik ve yönlendirmelerin bütünleşmesi sağlanır. PROGRAMIN YAPISI VE GENEL ÖZELLİKLERİ AMAÇLAR: Güney Afrika Revize Edilmiş Ulusal Sosyal Bilimler Öğretim Programı, diğer öğrenme alanları ile birlikte ulusal program reformu doğrultusunda, genel olarak her bir öğrencinin demokratik bir Güney Afrika vatandaşı olarak tüm potansiyeli geliştirmeyi amaçlamaktadır. Bu amaçlar kritik ve gelişimsel amaçlar olarak iki başlık altında işlenmiştir. KRİTİK ÜRÜNLER:

Problemleri çözme, Tanımlama ve eleştirel ve yaratıcı düşünmeyi kullanarak kararlar verme,

Kendilerine ve yaptıkları faaliyetleri etkili ve sorumlu bir şekilde düzenleme ve yöneltme,


31

Bilgiyi toplama, analiz etme, düzenleme ve eleştirel kullanma,

Sorunların kendi başına var olmadığının farkında olarak tüm sistemlerin birbiriyle bağlantılı bir bütün olduğuna yönelik bir dünya anlayışı geliştirme. GELİŞMEYE AÇIK ÜRÜNLER:

Daha etkili öğrenme için farklı stratejileri keşfetme ve bunlar üzerine düşünme,

Yerel, ulusal ve küresel toplum yaşamına sorumlu birer vatandaş olarak katılma,

Sosyal olaylar karşısında kültürel ve estetiksel duyarlılık gösterme,

Eğitim ve kariyer fırsatlarını keşfetme

Girişimcilik fırsatlarını geliştirme. Sosyal bilimler öğrenme alanı hem öğrencilerin neyi, nasıl öğreneceği hem de ve bilgiyi yapılandırma ile ilgilidir ve genel olarak öğrenciler yaşadıkları çevre ve toplum hakkında sorular sorma ve cevaplar verme yönünde desteklenir. Ayrıca bu öğrenme alanı, adil ve demokratik bir toplumun gelişimine katkıda bulunmak için gerekli olan becerilerle öğrencileri donatır. Irkçı olmayan, demokratik bir bugün ve gelecek inşa etmek için ekonomik ve sosyal eşitsizliğe karşı gelebilen ve kararlı davranarak geleceği etkileyebileceğine inanan bireyler yetiştirmeyi amaçlar. Bu çerçevede genel eğitim ve öğretim basamağı içindeki bir tarih çalışmasının öğrencilerde aşağıdaki özelliklerin gelişimine katkı sağladığı belirtilmiştir.

Güney Afrika’da yaşayan tüm insanların tarihine ilişkin genel bir bilgi ve anlayış,

Tarihsel mirasa ve onun kimlik inşasındaki rolüne ilişkin bir anlayış,

Tarihsel gelişmelere çevrenin etkisi ile sözlü gelenek ve arkeolojinin katkısının takdir edilmesi,

İnsanı ve çevresel haklarla ilgili bir durumda eleştirel düşünen, sorumlu vatandaşlar olma yeteneği,

Toplum ve çevre üzerinde teknolojinin etkisine ve sosyal kalkınma modellerine ilişkin bir anlayış,

Organizasyonlar ile onlara nasıl katılım sağlandığı ve birbirlerini nasıl etkilediklerine ilişkin bir anlayış,

Aynı olay veya soruna farklı bakış açıları sunan birçok bilgi kaynağından faydalanmayı içeren eleştirel etkileşim becerisi. Genel eğitim ve öğretim basamağı içindeki bir coğrafya çalışmasının ise öğrencilerde aşağıdaki özelliklerin gelişimine katkı sağladığı belirtilmiştir:

Diğer insanlar, yerler, bunların arasındaki bağlantılar ve lokasyonun önemine ilişkin bir bilgi ve anlayış,

İnsanlar ve çevrenin fiziksel ve insani süreçlere etkisine ilişkin bir anlayış,

Dengeli, eleştirel ve empatik yönde dünyayı değiştirmeye ilişkin bir anlayış ve uzamsal ilişkilerin farkında oluş,

İnsanoğlunu çevreleyen dünyaya yönelik bilgi sahibi olmaya ve sürdürülebilir bir çevre için gereken eylemlere katılmaya yönelik yetenek ve istek.

Sürekli sosyal, ekonomik, politik ve çevresel bir değişimin yaşandığı dünyaya yönelik tutum, değer ve eylemler.

Öğrenme ürünleri özel bir öğrenme alanında, eğitim süreci sonunda ulaşılması gereken bilgi, beceri ve değerleri ifade etmektedir. Değerlendirme standartları ise öğrencilerin bir öğrenme ürününde başarılı olmanın yollarını tanımlamakta, öğrenme ürünlerini başarmak için gereken bilgi, beceri ve değerleri somutlaştırmaktadır. Bu doğrultuda sosyal bilimler öğrenme alanı, tarih için üç, coğrafya için üç olmak üzere altı öğrenme ürününe sahiptir.

TARİH

1)Tarihsel Sorgulama: Öğrenci, geçmişi ve bugünü incelemek için gerekli becerileri kullanabilecektir.

2)Tarihsel Bilgi ve Anlayış: Öğrenci tarihsel bilgi ve anlayışı gösterebilecektir.

3)Tarihsel Yorum: Öğrenci, tarihsel olayları yorumlayabilecektir.

COĞRAFYA


32

1)Coğrafi Sorgulama: Öğrenci, coğrafi ve çevresel kavram ve süreçleri incelemek için gerekli becerileri kullanabilecektir.

2)Coğrafi Bilgi ve Anlayış: Öğrenci, coğrafi ve çevresel bilgi ve anlayışını gösterebilecektir.

3)Sorunları Keşfetme: Öğrenci, sosyal ve çevresel olaylar ve sorunlar hakkında biçimlendirilmiş kararlar verebilecektir.

Programın 2. 3. ve 4. Bölümlerinde; tüm sınıflarında aynı olan temel öğrenme ürünleri ile bunlara yönelik tüm sınıflarda farklılaşan değerlendirme standartları ayrıntılı olarak verilmiştir.

İÇERİK

Güney Afrika ulusal program anlayışı çerçevesinde öğretim programlarında genelde içerik oluşturulmamıştır. Ancak bazı öğrenme programlarında değerlendirme standartları içerisinde yer alan bilgi ve kavramların anlamlandırılabilmesi için çekirdek düzeyde ortalama bir içeriğin oluşturulması gerekli görülmüş ve bu içerik farklı şekillerde adlandırılmıştır. Sosyal Bilimler öğrenme alanı da bunlardan biridir ve bu öğrenme alanı için oluşturulan içerik ‘’bilgi odağı çerçevesi’’ kavramıyla isimlendirilmiştir. Ek olarak çekirdek bir içeriğin oluşturulması yoluna gidilmiştir.

Ayrıca programda içeriğin genel olarak disiplinler arası program yaklaşımı ve çok disiplinli program yaklaşımı çerçevesinde yapılandırıldığı söylenebilir. İçeriğin seçiminde aşağıdaki ilkeler doğrultusunda hareket edilmiştir:

Önemli bilgi, kavram, beceri, tutum ve değerler hakkında geniş bir anlayış ve bakış açısının sağlanması,

Güney Afrika’nın Afrika kıtası ve dünya içindeki yerinin ayrılıklardan ziyade bağlantılar açısından ele alınması,

İleri eğitim ve öğretim basamağında işlenmesi daha uygun olan bazı konu ve sorunların bu basmakta verilmemesi,

Güney Afrika’nın tarihine ilişkin derin bir anlayışın verilmesi, Coğrafya ’da çevresel adalet ve kaynakların kullanımına ilişkin duyarlılık ile eleştirel bir dünya

görüşünün verilmesi,

Diğer öğrenme alanları(özellikle, Fen Bilimleri, Ekonomi ve Yönetim Bilimleri, Sanat ve Kültür, Dil ve Yaşam Oryantasyonu) ile Sosyal Bilimler arasındaki işbirliğine yönelik kavram ve etkinliklere yeterli yer alması,

Bilgi ve becerilerin tüm öğrencilerde geliştirilmesi ve bunun için öğretim ortamının farklı kaynaklar ve öğrenme bağlamlarıyla çeşitlendirilmesi,

Güney Afrika’nın çok kültürlü toplumunun sahip olduğu zengin yerel bilgi mirasına gereken değerin verilmesi ve vurgulanması Öğretmen çalışma takvimini oluştururken içeriğe kendisi karar verir, ancak bu aşamada öğretmenin öğrenme ürünleri ve değerlendirme standartlarını gerçekleştirmek için hangi içeriğin uygun ortamı sağlayabileceği hususunda dikkatli olması ve içerik konularını titizlikle seçmesi gerektiği belirtilmiştir. ÖĞRENME-ÖĞRETME SÜRECİ Güney Afrika Revize Edilmiş Ulusal Sosyal Bilimler Öğretim Programının içerisinde öğrenme-öğretme sürecine ilişkin bir bölüme yer verilmemiştir. Öğretmenlerin öğrenci merkezli ve kendisinin yönlendirici olduğu bir anlayışı benimsemesi gerektiğine ilişkin temel öneriler belirtilmiş, ayrıntılı düzenlemeler okulların ve öğretmenlerin kendi öğrenme programlarına bırakılmıştır. Ancak öğretmen kılavuzlarında ayrıntılı bilgiler yer almıştır. Program raporu ve öğretmen kılavuzu incelendiğinde öğrenme öğretme sürecinin yine ürün odaklı eğitimin temel prensipleri üzerine şekillendirildiği görülmektedir. Ulusal program, ürün odaklı eğitimi öğrenci merkezli ve etkinliklerle gerçekleştirilen başarı temelli bir süreç olarak tanımlamaktadır. Sürecin merkezinde öğrenci yer almakta, öğretmen yönlendirici olarak görev yapmakta ve öğrenci ile eğitimciler arasında etkileşimli bir süreç olarak öğrenme gerçekleşmektedir. Süreçte özellikle ortak görevlerin yerine getirilmesini öngören grup çalışmalarına ve işbirlikçi öğrenmeye önem verilmektedir.


33

Ürün odaklı eğitimin amacı öğrenme sevgisi ve bilgi edinme arzusuna sahip, ömür boyu öğrenen öğrenciler yetiştirme ve etkili bir eğitim süreci yönetme olarak belirlenmiştir. Sosyal Bilimler öğrenme alanı öğrenme sürecinde araç-gereç ve kaynak da çok önemlidir. Mümkün oldukça birincil kaynakların kullanılması ve öğrenme kaynakların kullanımında etkin olması önerilmektedir.

Sözlü Kaynaklar: Görüşmeler, anketler, şarkılar, öyküler vb.

Yazılı Kaynaklar: Belgeler, mektuplar, gazeteler vb.

Görsel Kaynaklar: Fotoğraflar, karikatürler, uydu resimleri vb.

Arkeolojik Kaynaklar: Eski şehir kalıntıları, fosiller vb.

Fiziki Kaynaklar: Tarihi binalar, anıtlar, heykeller vb.

Doğal Alan Kaynakları: Yerleşim yerleri, yollar, demiryolları vb. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME RNCS, ürün odaklı eğitim yaklaşımı doğrultusunda değerlendirmeye büyük önem vermektedir. Güney Afrika Revize Edilmiş Ulusal Sosyal Bilimler Öğretim Programı’nın değerlendirme sürecinde ürün odaklı eğitimin ilkeleri temel alınmıştır. Sosyal Bilimlerde değerlendirme hem formal hem de informal şekilde yapılmaktadır ancak sadece formal değerlendirme sonuçları kaydedilmekte. İnformal değerlendirme ise, öğrenci başarısı hakkında öğretmenlerin daha doğru kararlar vermesini sağlamak öğrenci gelişimine yönelik amaçlar için öğretmene yardımcı olmak için kullanılmaktadır. Genel olarak değerlendirme sonuçlarının kaydedildiği araçlar arasında; tüm değerlendirme çalışmalarının not edildiği kayıt defterleri, devam çizelgeleri, öğrenci profilleri ve her bir öğrencinin öğrenme sürecine ilişkin raporlar yer almaktadır. Öğrenme sürecinde kullanılan temel değerlendirme stratejileri ise araştırma ve projeler, harita okuma ve harita analiz çalışmaları, ödevler, durum çalışmaları, test ve sınavlar şeklinde sıralanmaktadır. Kullanım için hangi değerlendirme stratejisinin seçileceği öznel bir durumdur ve her öğretmen düzey ve okul için olan strateji öğretmenin profesyonel kararına bağlıdır. Bir öğrenci birkaç alan içinde yeterlilik gösterebilir. Bu yüzden yeteneklerin tam olarak göstermeleri için öğrencilere fırsat verilmesi açısından bir yöntem çeşitliliği sağlanması esastır. Okul ve öğretmenler öğrencileri değerlendirmek için geniş sorumluluklara sahiptir. Öğretmenlerden geçerli, güvenilir ve inanılır bir değerlendirme süreci yaratması beklenmektedir. Her okulun ulusal ve bölgesel değerlendirme tüzüklerine dayalı olarak bir değerlendirme programı geliştirmesi gerekmektedir. SORULAR 1)Aşağıdakilerden hangisi Güney Afrika Cumhuriyet’i temel eğitim için belirlenen öğrenme alanlarından değildir? A)Doğal bilimler B)Sosyal bilimler C)Yaşam oryantasyonu D)Ekonomi ve yönetim bilimleri E)Birey ve toplum 2)güney Afrika Eğitim Bakanlığı tarafından temel eğitim için gerçekleştirilen C2005(2005 programı) kaç yılında oluşturulmuştur? A)1994 B)1996 C)1997 D)2000 E)2002 3)Aşağıdakilerden hangisi Güney Afrika Eğitim Programının özellikleri içerisinde yer almaz? A)ürün odaklı eğitim anlayışı çerçevesinde biçimlendirilmiştir. B)Öğrencilere yüksek bilgi ve beceri düzeyi kazandırmayı amaçlamıştır. C)Tasarım ve dil açısından herkes tarafından anlaşılır ve ulaşılabilirdir.


34

D)Öğretmen merkezli olarak tasarlanmıştır. E)Sosyal hukuk ve temel insan haklarına dayalı toplum oluşturmak. 4)Güney Afrika’daki eğitim sistemi bölünmüş, ayrımcı ve otoriter bir eğitim sisteminden daha demokratik, açık, esnek ve kapsamlı bir sisteme hangi tarihte geçilmiştir? A)1994 B)1996 C)1997 D)1999 E)2000 5) 1.Araştırma ve projeler 2.Harita okuma ve analiz çalışmaları 3.Testler ve sınavlar 4.Ödevler Yukarıdaki verilen öncüllerden hangisi ya da hangileri Güney Afrika Eğitim Programı, ölçme ve değerlendirme stratejileri arasında yer alır? A)Yalnız 1 B)2 ve 3 C)3 ve 4 D)1, 2 ve 3 e)1, 2,3 ve 4 HAZIRLAYAN: AYŞE GÖÇLÜ 2013234009 SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ


35

SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE KARİKATÜR KULLANIMI

KARİKATÜR: İnsanların varlıkların hatta duygu ve düşüncelerin doğala ters düşen,olağanla çelişen,gülünç yanlarını yakalayıp bunları abartılı çizimlerle bir gülmece anlatımına dönüştürme sanatıdır.

VATANDAŞLIK KONULARI VE POLİTİK KARİKATÜRLER

Politik karikatürler öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini inşa etmek,sosyal sınıf tartışmalarını meydana getirmek ve politikaya ilgi heyecan duymalarını sağlamak için mükemmel bir sınıf aracıdır.Mizahın entelektüel değerini düşürmeksizin öğretimsel değer katar.Politik karikatürler bu özelliği ile Sosyal Bilgiler dersinde özellikle vatandaşlık konularıyla ilgili olarak sınıfta yer almayı hak etmektedir.

GÜNCEL KONULAR VE GÜNCEL KARİKATÜRLER

Sosyal Bilgiler dersinde güncellik son derece önemli bir konudur.Öğrencilerin güncel olaylar ya da meseleleri takip etmesini ve bu konularla ilgili bilgi sahibi olmalarını sağlamakla kalmaz aynı zamanda topluma yakınlaşma, sosyalleşme fırsatlarını sağlar.Bu Sosyal Bilgiler dersinin temel amaçlarından olan iyi vatandaş olaya yönelik becerileri de destekler.

Sosyal Bilgiler dersinde güncel karikatürleri kullanmanın en büyük avantajı sosyal bilgilerin çok disiplinli yapısına uygun oluşudur.Sosyal bilgilerin içeriğindeki pek çok disiplinle bağlantılı güncel karikatürlere uygulanabilir.

Gazetelerin güncel bölümlerinde yer alan karikatürler Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin derslerini güncel tutabilmeleri için kolaylıkla ulaşabilecekleri bir ders kaynağıdır.

TARİH KONULARI VE TARİHİ KARİKATÜRLER

Sosyal Bilgiler dersinde tarihi konuların öğretiminde yer verilen tarihsel karikatürlere yer verilmektedir.Konunun görselleştirilerek anlatılmasına ,pekiştirilmesine ve değerlendirilmesine önemli katkılar sağlayan tarihsel karikatürlerde iki husus son derece önemlidir:

1)Öğrencilerin karikatürün ele aldığı konuyla ilgili temel bilgilere sahip olması gerekir.

2)Görsel olarak karikatürde yer alan unsurları tanıyabilmelidir.

Belirtilen bu iki özellik tarihi karikatürlerde bulunmazsa aksi takdirde karikatür sadece bir görüntü olarak kalacaktır.

COĞRAFYA KONULARI VE KAVRAM KARİKATÜRLER

Kavram karikatürleri soru sormak,merak uyandırmak ,tartışmaya sebep olmak ve bilimsel düşünce üretmek için bir uyarıcı olarak tasarlanan karikatür tarzındaki çizimlerdir.Coğrafi konular ve terimler kavram yanılgısı(öğrencinin konu ile ilgili kendi bildiği bilgisinin doğru olduğu konusunda ısrar etmesi) oluşmaktadır.Bu yanılgının tespiti için kavram karikatürleri kullanılmaktadır.

ÖĞRETİM TEKNİĞİ YA DA ÖĞRETİM MATERYALİ OLARAK KARİKATÜRLER

Karikatürlerin öğretimde kullanımları için iki önemli husus vardır:

1)Doğru karikatürü seçmek : Karikatür seçimi öğretim için çok önemlidir.Eğer öğretilecek konu ile ilgili doğru karikatür seçilmezse istenen yarar sağlanmaz .Hatta bazı durumlarda yarar sağlamak bir yana olumsuz neticeler ile de sonuçlanabilir.Özellikle politik karikatürlerin kullanımında ne zaman, hangi yerlerde , hangi sosyal ve kültürel bağlamda bakılacağı göz önünde tutulmalıdır.


36

2)karikatür ile ilgili doğru sorular sormak: Dersin hedeflerine hitap edecek şekilde karikatürün aldığı konuyla ilgili sorular sorulmalıdır.

Öğretim tekniği ve materyali olarak eğitimde karikatürlerin kullanımının faydaları:

*Kelime dağarcığını geliştirmesi

*Problem çözme ve düşünme becerilerini geliştirme

*Motivasyonu artırma

*Bilimsel fikirleri ulaşılabilir,faydalanabilir yapma

BİR KARİKATÜRÜN ANALİZ EDİLMESİ

Bir karikatürün analiz edilmesi için öncelikle karikatür sanatı ve karikatüristlik ile ilgili bazı hususların farkında olunması gerekmektedir.Bu hususların farkında olunması ağırlıklı olarak karikatürün analiz edilmesini sağlayacaktır.Arka plan bilgisi de karikatürün analiz edilmesinde bir ön koşuldur.Eğer arka plan bilgisi yok ise kişi bu karikatürü analiz etmede zorlanacaktır.

KARİKATÜRÜN YORUMLANMASI

Karikatürün yorumlanması analizine göre daha karmaşık bir süreçtir.Analizinde sadece karikatürün vermek istediği mesaja odaklanırız ama yorumlamada karikatürist ve onun bakış açısı ,yapılmasına sebep olan olaylar,durumlar ,sosyal siyasi ve ekonomik etkenlere bakılmak zorundadır.

KARİKATÜR ÇİZMEK

Karikatür çizmek mevcut uygulamalar arasında en fazla ön koşula sahip olanlardan biridir.Her şeyden önce öğrencilerin belli bir çizim yeteneğine sahip olması ,çizim yapacağı konuya hakim olması olaya mizahi ve eleştirel yaklaşabilmelidir.En önemlisi de öğrencilerin yapılan bu uygulamadan zevk alması gerekir.

Karikatür Çizerken:

*Onunla eğlenmeye çalışın

*Deneyimlerinizden hareket ederek çizin

* Çizimi basit tutun

*Anlatmak istediğiniz konuda sezgilerinizi kullanın

KARİKATÜRLERİN DEĞERLENDİRME ARACI OLARAK KULLANILMASI

Gerek karikatürlerin analiz edilmesi gerekse yorumlanması birer değerlendirme çalışması olarak kullanılabilir.Ayrıca kavram karikatürlerinde kavram yanılgısının tespit edilmesine yönelik değerlendirme sürecinde oynadığı rol önemlidir.

Örneğin:Başlıksız bir karikatür sınıfa getirilip bir başlık belirleme aşaması yapılabilir.

Örneğin: İki karşıt karikatürü sınıfa getirip birini savunmalarını isteyebilirsiniz.

SORULAR

1) Aşağıdakilerden hangisi politik karikatürlerin özelliklerinden biri değildir?

A)Eleştirel düşünme becerisini inşa etmek.


37

B)Neşeli sınıf tartışmalarını meydana getirmek.

C)Politikaya ilgi ve heyecan duyma.

D)Özgün değerlendirmeye temel hazırlama.

E)Tek bir siyasal görüşe vurgu yapma.

2) Sosyal Bilgiler dersinde güncel karikatürlerin kullanılmasının en büyük avantajı aşağıdakilerden hangisidir?

A)Çok disiplinli yapısına uygun oluşu.

B)Konuyu görsel olarak sunuşu.

C)Güncel olaylarla ilgili bilgi vermesi.

D)Merak uyandırması.

E)Bilimsel düşünce üretmesi.

3)Aşağıdakilerden hangisi karikatürlerin eğitimsel amaçlarından biri değildir?

A)Kelime dağarcığını artırma.

B)Problem çözme ve düşünme becerileri geliştirme.

C)Motivasyonu artırma.

D)Bilimsel fikirleri ulaşılabilir ve faydalanabilir yapma.

E)Sınırlı okuma ve yazma becerisi kazandırma.

4)Tarihsel konuların öğretiminde karikatür kullanımında dikkat edilmesi gereken hususlardan biridir?

A)Karikatür anlatılan konudan bağımsız olmalı.

B)Karikatür gerçekle birebir aynı olmalıdır.

C)Öğrenciler konuyla ilgili temel bilgilere sahip olmalıdır.

D)Karikatürün verdiği mesaj ilk bakışta anlaşılmamalıdır.

E)Karikatür öğrencinin zihninde farklı çağrışımlar yapmalıdır.

5)Coğrafi konuların anlatımında kavram karikatürlerinin kullanılmasının sebebi aşağıdakilerden hangisidir?

A)Coğrafyayı sevdirmek.

B)Kavram yanılgısı olup olmadığını belirlemek.


38

C)İlgiyi canlı tutmak.

D)Günlük hayatla bağdaştırmak.

E)Konunun öğrenilmesini sağlamak.

CEVAP ANAHTARI: 1)E , 2)A, 3)E, 4)C , 5)B

AYŞENUR BOLAT

2013234025


39

SOSYAL BİLGİLER DERSLERİNDE BİR ÖĞRETİM MATERYALİ OLARAK EDEBİ ÜRÜNLER

Giriş

Sosyal Bilgiler; toplum ve insanla ilgili bilimlerin içerik ve yöntemlerden yararlanarak, insanın fiziksel ve sosyal çevresiyle etkileşimini zaman boyutu içinde disiplinler arası bir yaklaşımla ele alan ve küreselleşen bir dünyada yaşamla ilgili demokratik değerlerle donatılmış, düşünen, becerili, demokratik vatandaşlar yetiştirmeyi amaçlayan bir çalışma alanıdır. Ortaya çıkış gerekçesi yine malum olduğu üzere, zihinsel gelişim açısından pek çok şeyi öğrenme yeterliliği olmayan çocuklara etkili vatandaşlık becerileri kazandırmaktadır.

Yeni sosyal bilgiler öğretim programında öğrenci merkezli tasarlanmasında derse ilgi duymayan öğrencilerin ilgi duymayan öğrencilerin öğrendiklerini çok çabuk unutması derste sıkıldıkları için öğrenmeye istek duymadıkları gibi bilimsel bulguların etkili olduğunu söylenebilir. Çünkü araştırmaya göre sosyal bilgiler dersine olumlu tutum gösterebilmek için dersin eğlenceli geçmesi yanında yaşamla ilgili olması beklenilmektedir.

SOSYAL BİLGİLER İÇİN EDEBİYAT

Sosyal bilgiler okulu gerçek bir topluluk, çocuğu ise bu topluluğun yaşayan bir parça olarak algılayarak onun yaşamda karşılaştığı veya karşılaşacağı sorunların belirlemek ve çözümünü göstermek amacı taşır. Sosyal bilgiler bilginin tek bir disiplin alanına hapsedilmeyecek kadar çoğul yapıda olduğunu göstermeyi amaçlayan bir derstir.

Jarolimek, Edebiyat ve edebi ürünlerinin insan deneyimlerinin etkili bir boyutu bildirdikleri için sosyal bilgiler eğitiminde en önemli rol oynadığını söylemiştir.

Sosyal bilgilerde edebiyat insanı her yönüyle ele alma sansı olan edebi ürünlerin sosyal bilgiler kapsamında öğrencilere kendilerini ve yaşamı tanımalarına yardımcı olacağı bir alandır.

EDEBİ ÜRÜNLERDE NEYİ ANLAMAK GEREKİR

Edebi ürün, sanatsal bir amaç için yazılmış oya da oluşturulmuş, estetik kaygı güden eserdir. Başka bir deyişle, edebiyatın insan hayatın iyi ifadesi, bir dil ile temsil eder. Her edebi eser kendi tarzını temsil eder. Fakat bu temsil ediş tarzları son derece farklıdır. Bir şiir, roman olabilir. Edebiyat eseri, söyle veya böyle, daima insanı temsil eder.

Sosyal bilgiler öğretiminde bir şiir, bir roman, bir hikâye, bir tiyatronun yanında insanın çeşitli halleriyle ele alan bir türkü bir destan da önemlidir. Sosyal bilgiler öğretiminde bir materyal olarak Türkçe literatürde şimdiye kadar tarihsel edebi ürünler ele alınmıştır. Ancak sosyal bilgiler kapsamında yer alan sosyoloji, antropoloji, ekonomi, siyaset, coğrafya, halkbilim ve arkeoloji gibi alanların öğretiminde de edebi ürünlerden yararlanılabilir.

Bu bağlamda Savage ant Savage, çocuk edebiyatı ürünlerinin dört açıdan sosyal bilgilerin tamamladığını bildirmişlerdir. Bunlar;

1.Kültürel çalışmalar 2.Çoğrafi çalışmalar 3.Tarih çalışmaları 4.Ekonomik kavramlar

TARİHSEL EDEBİ ÜRÜNLER

Tarihsel edebi ürünler konu olarak tarihin işlendiği sanat eseridir. Sanatsal ve insani yüzünden dolayı okuyana hoşça vakit geçirten bu eserler, içlerinde barındırdıkları tarihsel bilgilerin sorgulanarak çözümlenmesi açısında sosyal bilgiler derslerinde yaralanabilecek durumdadırlar. Tarihsel edebi ürünler üç kısımdan oluşur.


40

• Tahkiyeli tarihsel edebi ürünler: Tarihi hikayeler, romanlar, anekdotlar, efsaneler, nesir halindeki destanlar, mitler, gazavatnameler, menkıbeler, cenk namelerdir .

• Tarihsel nazım eserleri: Şiirler, nazım halindeki destanlar, türküler, marşlardır.

• Görsel tarih edebi ürünler: Çizgi romanlar ve karikatürlerdir.

TARİHSEL OLMAYAN EDEBİ ÜRÜNLER

Çoğunlukla yaşanılan coğrafyaya, kültüre ve toplumsal ilişkilere odaklanmış konuların ele alındığı edebi ürünlerdir. Bunların tarihsel olmayan tanımlanması bu edebi ürünlerde tarihsel hiçbir öğeye verilmediği anlamına gelmemelidir. Ancak ürün teması ve konusu tarih dışındadır. Bunlar; gezi yazıları, sosyal ilişkileri anlatan hikâyeler, şiirler, şarkılar, fıkralar bunlara birer örnektir.

EDEBİ ÜRÜNLERİN KULLANIM BİÇİMLERİ NASIL OLMALIDIR

Sosyal bilgiler öğretim programında edebi ürünlerden yaralanma konusunda dikkat edilmesi gereken pek çok nokta vardır.

Efsane ve Destanların Ele Alınış Biçimi Nasıl Olmalıdır?

• Öncelikle gerçeküstü yönleri bakımından ilköğretim çapındaki çocukların daha çok ilgisini çekeceği göz önünde tutulmalıdır.

• Gerek sınıf ortamında gerekse okul dışı incelemelerinde öğrencilerin eleştirel bir bakış açısı ile olmuş olabilecek ile olmamış olabileceği ayırt etmesi sağlanabilir.

• En önemlisi bu eserlerde yer alan kültür unsurları (değer, toplum yapısı, ilişkiler, ekonomik faaliyetler vb.) fark etmeleri sağlanabilir.

• Bir diğer etkinlik ise bu eserlerde geçen hikâye ya da kişileri resmetmeleri sağlanabilir.

Hikâyelerden Ders Ortamında Nasıl Yaralanabilir?

• Öncelikle etkinliğe konu oluşturacak tarihsel hikâye kazanıma katkı sağlayacak durumda olmalıdır.

• Tarihsel hikâyenin içerik açısından olayın geçtiği zaman ve mekan otantik olmalı ortam otantik olmalı, ortam ayrıntılarıyla tasvir edilmeli, inanılırlık, güvenirlik ve bütünlük olmalıdır.

• Hikâye anlatım sırasında görselden yaralanmalı.

• Hikâyede bulunan kelimeler çocuğun dikkatini çekmeli bunlar tahtaya yazılmalıdır.

• Üslup açısından kelimeler anlaşılır, metin akıcı bir anlatıma sahip olmalıdır.

• Hikâyenin bir vaaz bir nasihat olmadığını eğlendirmek amacında olduğunu unutmamalıdır.

• Argo bir anlatım kullanmamalıdır.


41

BİR MATERYAL OLARAK EDEBİ ÜRÜNLERİ KULANMANIN SINIRLILIKLARI

Zihinsel açıdan çocuğa uygun düşen tarihsel hikâyeler ile idealleştirilmiş bir dünyanın algı kalıpları yeni nesillere aktarabilir. Bu durum, çocuğun bazı kalıp yargıları da edinmesini beraberinde getirebilir. Kalıp yargılar ise çağdaş eğitimin mücadele ettiği başlıca sorunlardan birisidir.

Sosyal bilgiler derslerinde edebi ürünlerden yaralanmanın başlıca sınırlılıklarından birisi de ders ortamına bir etkinlik getirilmesinin pek çok pedagojik ilkeyi göz önünde bulundurmayı gerektirmesidir.

Eğer hikâye iyi seçilmemiş, işlenmemiş ve sınıf ortamına iyi bir planlama ile getirilmemiş, sorulması gerekli soruları yerinde sorulmamışsa, öğrencilerden zamanında dönüt alamıyorsa bu yaklaşım başarılı olmayabilir.

Türkiye’de çocuğun rahatlıkla ulaşıp, okuyabileceği, edebi ürünlerden ünlü kahramanların kısa biyografileri maalesef yeterli sayı ve kalitede değildir. Bu, durum edebi ürünlerden çocukların kendi kendilerine yaralanmalarında en büyük sınırlılıklarından birisidir. ABD’de olduğu gibi çocukların kendi kendilerine okuyup hem boş vakit geçirecekleri hem el ele aldığı konu bağlamında sosyal bilgiler öğretimine katkı sağlayacak ticari kitaplar bir proje olarak hayata geçirebilir.

SORULAR

1. Aşağıdakilerden hangisi çocuk edebiyatı ürünlerinin sosyal bilgileri tamamlayan dört unsurdan biri değildir?

A. Kültürel çalışmalar

B. Coğrafi çalışmalar

C. Vatandaşlık çalışmaları

D. Tarih çalışmaları

E. Ekonomik kavramlar

2. Aşağıdakilerden hangisi tarihsel edebi ürün türlerinden biri değildir?

A. Efsaneler

B. Menkıbeler

C. Destanlar

D. Gezi yazıları

E. Mitler

3. Aşağıdakilerden hangisi tarihsel olmayan edebi ürün türlerinden biri değildir?

A. Şarkılar


42

B. Fıkralar

C. Gezi yazıları

D. Sosyal ilişkileri anlatan hikayeler

E. Anekdotlar

4.Aşağıdakilerden hangisi hikayelerden ders ortamında yararlanma kurallarından biri değildir?

A. Hikâye kazanıma katkı sağlayacak durumunda olmalıdır.

B. Hikâyede gereksiz ayrıntılara yer verilmemelidir.

C. Hikâye anlatım sırasında görsel materyal kullanılmamalıdır.

D. Hikâyenin ilgi çekici bir girişi olmalıdır.

E. Hikâye, tarihsel gerçekleri çarpıtmamalıdır.

5.Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler derslerinde materyal olarak edebi ürünleri kullanmanın sınırlılıklarından biri değildir?

A. Öğrencilerin hayal gücüne hitap etmesi

B. Öğrencinin kalıp yargılar edinmesine neden olabilmesi

C. Edebi iyi seçilmemiş ise yaklaşımın başarısız olabilmesi

D. Öğrencilerin edebi ürün verdiği bilgiyi bütünü ile doğru ve gerçek kabul edebilmesi

E. Türkiye’de yeterli sayıda ve yeterli kalitede edebi ürün bulunmaması

CEVAPLAR=

1)C 2)D 3)E 4)C 5)A

BURAK KARAKULAK

2013234085

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ PROGRAMI

VE DEĞERLENDİRMESİ

2004 Yılında Geliştirilen Sosyal Bilgiler Programının


43

İncelenmesi

Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı ( TTKB) bünyesinde 2003 yılından başlamak üzere ilköğretim programlarını yeni bir anlayışla geliştirmek için çalışmalara başlatmıştır. Bu çalışmalar sonucunda geliştirilen yeni programlar 2004-2005 öğretim yılında çeşitli illerdeki pilot okullarda uygulanmış ve 2005-2006 öğretim yılında da tüm Türkiye’ye yaygınlaştırılarak uygulamaya geçilmiştir.

Yeni bir anlayışla geliştirilen programlar arasında Sosyal Bilgiler Programı da yer almıştır. Diğer ders programlarında olduğu gibi Sosyal Bilgiler Programı’nın da dayanmış olduğu çeşitli temelleri vizyonu, amaçları ve programın yapısı vardır.

Programın Vizyonu

2004 programının, programda belirtilen temel vizyonu şöyledir:

21. yüzyılın çağdaş, Atatürk ilkeleri ve inkılaplarını benimsemiş, Türk tarihini ve kültürünü kavramış, temel demokratik değerlerle donanmış ve insan haklarına saygılı, yaşadığı çevreye duyarlı, bilgiyi deneyimlerine göre yorumlayan, sosyal katılım becerileri gelişmiş, sosyal yaşamda etkin, üretken, haklarını ve sorumluluklarını bilen, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarını yetiştirmektir.

Programın Amaçları

Her öğrencinin birey olarak kendine özgü olduğunu kabul ettiği. Bilgi, kavram, değer ve becerilerin gelişmesini sağlayarak, öğrenmeyi öğrenmenin gerçekleşmesini ön

planda tuttuğu. Öğrencileri düşünmeye, soru sormaya ve görüş alışverişi yapmaya özendirdiği. Öğrencilerin fiziksel ve duyuşsal açıdan sağlıklı ve mutlu bireyler olarak yetişmesini amaçladığı. Öğrencilerin haklarını bilen ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren bireyler olarak yetişmesini

önemsediği. Öğrencilerin toplumsal sorunlara karşı duyarlı olmasını sağladığı Öğrencilerin, kendi örf ve adetleri çerçevesinden ruhsal, ahlaki, sosyal ve kültürel yönlerden

gelişmesini hedeflediği.

Programın Yapısı

2004 yılında geliştirilen Sosyal Bilgiler Programı; beceriler, kavramlar, değerler ve genel amaçlardan oluşmaktadır.

Programda özellikle üzerinde durulan ve öğrencilerin kazanması düşünülen temel beceriler belirlenmiştir.

Bu beceriler şunlardır:

Eleştirel Düşünme Becerisi Yaratıcı Düşünme Becerisi Araştırma Becerisi Problem Çözme Becerisi Karar Verme Becerisi


44

Bilgi Teknolojilerini Kullanma Becerisi Türkçeyi Doğru, Güzel ve Etkili Kullanma Becerisi Zaman ve Kronolojiyi Algılama Becerisi Değişim ve Sürekliliği Algılama Becerisi Girişimcilik Becerisi Gözlem Becerisi Mekânı Algılama Becerisi Sosyal Katılım Becerisi

Sosyal Bilgiler programında değerler de önemli yer tutmaktır. Sosyal Bilgiler programının öğretimi sürecinde öğrencilerin kazanması düşünülen değerler şunlardır;

Adil olma Misafirperverlik

Hoşgörü Özgürlük

Saygı Sağlıklı olmaya önem verme

Aile birliğine önem verme Bağımsızlık

Barış Bilimsellik

Çalışkanlık Duyarlılık

Dürüstlük Estetik

Sevgi Sorumluluk Temizlik Vatanseverlik

Yardımseverlik

Benimsenen Temel Yaklaşım Yönünden

Değerlendirme

MEB, Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı tarafından 2004 yılında geliştirilen İlköğretim Sosyal Bilgiler Ders Programı önceden uygulanan 1968 programının bir uyarlaması olan 1998 programının yerine geliştirilmiştir. Yeni programın gelişmesinin başlıca gerekçesi, daha önce uygulanan 1998 programının pek çok yönden eksikliği, ihtiyaçlara yeterince cevap verememesi ve gelişen ve değişen koşulları göz ardı etmesidir.

Her eğitim programı şüphesiz bir takım gerekçeler ve ihtiyaçlar doğrultusunda geliştirilir ve her eğitim programı da, diğer ilköğretim ders programları gibi yapılandırmacılık yaklaşımı üzerine bina edilir.

2004 Sosyal Bilgiler programı da, diğer ilköğretim ders programları gibi yapılandırmacılık yaklaşımı üzerine temellendirilmiştir.

Yapılandırmacılık son 20-30 yılda eğitim sistemlerini ve eğitim araştırmalarını etkileyen en önemli yaklaşımlardan biri olmuştur.

Yapılandırmacılık; kişilerin çevreleri ile aktif biçimde etkileşime geçerek bilgileri öğrenmelerine imkân tanır. Yapılandırmacılıkta öğretmen, bilgileri doğrudan sunan değil, öğrencilerin problemleri çözmeleri için rehber olan kişidir.

Programda Yapılandırmacı Kuramının Özellikleri şu Şekilde ifade edilmiştir:

Öğretmeye değil, öğrenmeye önem verir. Öğrenenin araştırmasını destekler. Öğrenenlerin doğal merakını destekler. Birlikte öğrenmeyi destekler. Öğrenenlerin zihinsel modelini hesaba katar.


45

Programın Deseni Yönünden Değerlendirme

Program genel olarak incelendiğinde disiplinler arası bir yaklaşıma göre tasarlandığı dikkati çekmektedir. 1998 programında da aslında disiplinler arası bir yaklaşım benimsendiği ve konuların tarih, coğrafya, vatandaşlık, ekonomi, psikoloji, sosyoloji, antropoloji, hukuk ve eğitim alanlarıyla ilişkili olmak üzere çok yönlü bir bütün olarak işlenmesi gerektiği vurgulanmasına karşın programın içeriğine bakıldığında büyük bir kısmının tarih, coğrafya ve vatandaşlık derslerinden, çok az bir kısmının da sosyoloji ile ilgili konulardan oluştuğu görülmektedir. Oysa 2004 sosyal bilgiler ders programın ünite ve konuları incelendiğinde tarih, coğrafya, sosyoloji, vatandaşlık, ekonomi, psikoloji, antropoloji ve hukuk konularının daha dengeli biçimde düzenlendiğinde söylenebilir. Bu disiplinlerden oluşan konuların çok sayıda kazanımı farklı disiplinlerle bağlantılı biçimde oluşturulmuştur. Örneğin 4. Sınıf ‘’ Yaşadığımız Yer’’ ünitesi temelde coğrafya disiplinini işleyen bir ünitedir. Ancak bu ünitede çevrenin iklimi, tarihi ve kültürel ögelerine de değinilmekte, böylece tarih, coğrafya ve sosyoloji bilimlerinden de yararlanılarak disiplinler arası bir program deseninin kullanıldığı anlaşılmaktadır.

Öğrenme-Öğretme Süreci Yönünden Değerlendirme

2004 yılında geliştirilen Sosyal Bilgiler programının getirmiş olduğu en önemli yenilik kuşkusuz öğrenme-öğretme süreçlerinde gerçekleştirilmiştir.

Programın vizyonunda ve temel yaklaşımında açıklanan yapılandırmacılık yaklaşımının öğretim sürecinde nasıl uygulanacağı ve öğretmenin nelere dikkat edeceği bu boyutta ele alınmıştır.

Değerlendirme Yönünden Değerlendirme

2004 yılında geliştirilen Sosyal Bilgiler ders programının geçmiş programlara göre en belirgin özelliklerinden biri de ölçme ve değerlendirme süreçlerinde ortaya konan anlayıştır.

Programın değerlendirme boyutu incelendiğinde önceki programlarda daha çok öğrencilerin süre. Sonunda öğrendiklerini değerlendirmek amacıyla kullanılan kısa veya uzun cevaplı, çoktan seçmeli, doğru yanlış vb. gibi geleneksel ölçme değerlendirme araçlarının yanı sıra, sürece ağırlık veren alternatif-otantik ölçme ve değerlendirme araçları da yer almıştır. Örneğin öğrenci ürün dosyası, performans değerlendirme, proje değerlendirme, tutum ölçekleri, öz değerlendirme, gözlem, görüşme, grup değerlendirme gibi alternatif ölçme-değerlendirme araçları yeni programda tanıtılan araçlardan bazılarıdır.

SORULAR

1) 2004 yılında yenilenen sosyal bilgiler öğretim programının içeriği; I. Bireyin var olan deneyimlerini dikkate alan

II. Bireyin yaşama etkin katılımı sağlayan III. Eleştirel düşünmesini ve yaratıcı olmasını destekleyen bir yapıya sahiptir.

Buna göre, sosyal bilgiler programı ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

A) Davranışçı yaklaşıma göre düzenlenmiştir. B) Bilgi edinimini önemsemektedir. C) Yapılandırmacı yaklaşımı benimsemiştir. D) Ders kitabı programın merkezindedir. E) Programda hedef-davranışlar önemli yer tutmaktadır.


46

2) I. Mekânı Algılama II. Sosyal Katılım III.Girişimcilik

Yukarıdakilerden/hangileri sosyal bilgiler dersine özgü olan becerilerdendir?

A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III D) I ve II E) I ve III

3) Aşağıdakilerden hangisi, sadece sosyal bilgiler dersinde değil, diğer ilköğretim dersleriyle ortak olarak kazandırılması beklenen becerilerdendir? A) Mekanı algılama B) Problem çözme C) Zaman ve kronolojiyi algılama D) Değişim ve sürekliliği algılama E) Sosyal katılım

4) Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler programını oluşturan temel unsurlardan biri değildir? A) Öğrenme alanı B) Kazanım C) Etkinlik D) Beceri E) Ünite

5) Toplumun kendi varlık, birlik, işleyiş ve devamını sağlamak ve sürdürmek için üyelerinin çoğu tarafından gerekli doğru ve gerekli kabul edilen ortak düşünce, amaç, temel ahlaki ilke ya da inançlara ne ad verilir? A) Beceri B) Değer C) Kavram D) Kazanım E) Etik

CEVAP ANAHTARI 1) C 2) D 3) B 4) E 5) B BÜŞRA SAPAN


47

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ VE FİLMLER

Sosyal bilgiler dersinin bir parçası yapılması istenilen araçlardan biri filmlerdir. Filmler, öğrenme sürecini destekleyen önemli araçlardan biridir.

Alaylıoğlu ve Oğuzkan filmi “öğretimi verimli ve ilginç yapmaya yarayan görsel ve işitsel araçlardan biri” olarak tanımlamaktadır. Bu kişiler filmleri konu ve amaç bakımından dershane filmleri, belgesel filmler, eğitsel filmler, ticari filmler ve öğretici filmler gibi çeşitlere ayırmışlardır. Sosyal bilgiler derslerinde film kontrol listesi doldurularak seçilmiş birçok görüntü ve filmden yararlanılabileceğini söylemişlerdir.

Filmler görsel ve işitsel duyulara hitap etmeleri nedeniyle öğrenmeye oldukça katkı sağlar. Bilindiği gibi bireyler öğrendiklerinin %75’ini görerek, %13’ünü işiterek öğrenirler. Yani görme ve işitme duyusunun toplam olarak %88 oranında eğitim ve öğretim sürecine katkısı vardır.

Horward Gardner’in çoklu zeka kuramına göre insanlar 8 farklı zeka türlerine sahiptir. Bu zeka türleri arasında görsel/uzamsal zeka türü açısından filmlerin sosyal bilgiler öğretiminde kullanımı son derece önemlidir. Bu zeka türüne sahip öğrenciler film gibi görsel sonuçlardan hoşlanır ve daha iyi öğrenirler.

Sosyal bilgiler dersi konularının bir bölümü sınıfa getirilmesi mümkün olmayan, gözlenmesi hemen hemen imkansız bazı olgu ve olayları içermektedir. Örneğin; öğrenciler video ve film kayıtları yardımıyla güneş tutulması, yanardağ ya da savaş gibi doğrudan gözlenmesi tehlikeli ya da mümkün olmayan olayları gözleme fırsatı bulurlar.Bir diğer örnek de Atatürk’ün hayatı anlatılacaksa bu konuda hazırlanmış CD’ler kullanılabilir. Atatürk’ün ölümüyle ilgili son üç yüz gününün ve ölümünün anlatıldığı Sarı Zeybek filmi.

İlköğretim yaşındaki çocukların çizgi filmlere ilgisi büyüktür. Özellikle İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin neredeyse tamamı. Bu durum 6. ve 7. sınıflarda da görülmektedir. Çizgi filmlerin bilgilendirme işlevi bulunmaktadır. Soyut olan kavramların (adalet, barış, sevgi vb.) bir anlamda somutla vermesi çocukların öğrenmesini sağlamaktadır. Örneğin deprem öncesi ve sonrası anlatılacaksa bu konuda “Deprem Dede ve Doğa” adlı çizgi film kullanılabilir.

FİLMLERİ TEMİN ETME

Sosyal bilgiler dersinde kullanılabilecek filmlerin nereden ve nasıl temin edileceği büyük ölçüde öğretmenin elindedir.

• Film satan mağazalardan satın alarak

• Kiralayan mağazalardan kiralamak

• Kütüphanelerden ödünç alarak

• Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğünden satın alarak

• TRT satış bürolarından satın alarak

FİLMLERİN SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLECEK HUSUSLAR

Öğretmenlerimiz film seçerken göz önünde bulundurmaları gereken bazı kriterler vardır. Öncesinde bir film kontrol listesi doldurmalıdır. Film kontrol listesi filmle ilgili sorulardan oluşan bir listedir. Buna bakarak öğretmen filmi kullanıp kullanmayacağına karar verir.

SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE FİLMLERİN KULLANIMI

Hedef ve davranışları kazandırabilmek için her zaman seçilen filmin tamamını izletmek gerekmez. Zaman problemi olabileceğinden filmin ilgili kısımlarını izlettirebiliriz.

Weinstein’e göre film bir metindir, filme sorulması gereken bazı sorular vardır:

• Olaylar gerçekçi bir biçimde sunulmuş mu?

• Mekan, kostümler ve sahne uygun mu?

• Karakterler yaşadıkları zaman, durum ve sınıftaki insanlar gibi konuşup oynuyorlar mı?


48

• Filmin altında yatan değerler nelerdir?

Planlı bir film izleme etkinliği üç bölümden oluşmaktadır:

• Gösterim öncesi

• Gösterim sırası

• Gösterim sonrası

GÖSTERİM ÖNCESİ

• Seçilen film, öğretmen tarafından öğrencilere gösterilmeden önce izlenmeli, gerekli yerler izlettirilmelidir.

• Yapılacak etkinlikler planlanmalıdır.

• Ders öncesinde gösterim araçlarının çalışır durumda olup olmadığı kontrol edilmelidir.

• Filmle ilgili kavramlar öğrencilere açıklanmalıdır.

GÖSTERİM SIRASI

• Film bir CD’den fazla ise filmi değiştirirken çabuk olunmalıdır.

• Önemli bulduğumuz veya tekrarı için öğrencilerden talep gelen sahnelerin gösterimi tekrarlanmalıdır.

• Süresi 30 dakikadan az olan filmler tercih edilmelidir.

GÖSTERİM SONRASI

• Film sonrası etkinlikler yapılmalıdır.

• Öğrencilere önceden hazırlanmış olan çalışma kağıtları dağıtılmalıdır.

• Filmi seyrettikten sonra tartışma yaptırılabilir.

• Filmin konusunu içeren dönemle, olayla, olguyla ilgili toplanan bilgiler sınıfta paylaşılıp konu üzerinde düşünceler tartışılabilir.

FİLMLERİN YARARLILIKLARI

• Öğretilecek konuya güdülemeyi sağlar. Öğreticidir.

• Öğrencilerin kelime hazinesinin gelişmesini sağlar.

• Sınıf ortamına getirilmesi mümkün olmayan araç ve gereçlerin, olay ve olguların gösterimini sağlar.

• Kalıcı ve uzun süreli öğrenme sağlar.

• Tarihi olayları somutlaştırır.

SINIRLILIKLARI

• İlgili filmlerin elde edilmesi bazen güçtür.

• Öğretmenlerin ders dışında zaman ayırmasını gerektiren bir etkinlik türüdür.


49

• Öğretmenin filmi önceden izlemesini ve etkinlikleri planlamasını gerektirir.

• Gösterim ortamı karanlık olduğundan öğrencilerin not almaları bazen zordur.

SORULAR

1 Aşağıdakilerden hangisi filmlerin yararlılıkları arasında yer almaz?

• Kalıcı ve uzun süreli öğrenme sağlar

• Öğretmenin filmi önceden izlemesi ve etkinlikleri planlamasını gerektirir

• Tarihi olayları somutlaştırır

• Öğreticidir

• Öğrencilerin kelime haznesini geliştirir

2 Filmin gösterim öncesinde yapılması gerekenlere aşağıdakilerden hangisi örnek olarak verilebilir?

• Süresi 30 dakikadan az olan filmler tercih edilmelidir

• Filmle ilgili kavramlar öğrencilere açıklanmalıdır

• Öğrencilere gösterilmeden önce öğretmen tarafından izlenmelidir

• Ders öncesi gösterim araçlarının çalışır durumda olup olmadığı kontrol edilmelidir

• Film seyrettikten sonra tartışma yaptırılabilir

Sosyal Bilgiler derslerinde kullanılabilecek filmlerin nereden ve nasıl bulunabileceği büyük ölçüde öğretmenin kendi gayretine bağlı olmakla birlikte, öğretmenlerin faydalanabileceği kurum ve kuruluşlar da bulunmaktadır.

3 Aşağıdakilerden hangisi bu kurum ve kuruluşlardan biri değildir?

• Film satan mağazalardan satın almak

• Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü satış bürosundan satın alarak

• RTÜK satış bürolarından satın alarak

• TRT satış bürolarından satın alarak

• Film ödünç alabilme imkanı olan kütüphanelerden ödünç alarak

4 Filmlerin görme ve işitme hitap etmeleri oldukça fazladır. Bu oran aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir?

• Görme %54 işitme %8





• Olaylar gerçekçi bir biçimde sunulmuş mu?


50

• Mekan, kostümler ve sahne hazır mı?

• Filmin altına yatan değerler nelerdir?

5 yukarıdakilerden hangisi veya hangileri filme sorulması gereken sorulardandır?

• Yalnız I

• I ve II

• Yalnız II

• II ve III

• I,II ve III

CEREN GÜLTEKİN/2013234071


51

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLERİNİN YETERLİKLERİ

Yeterlik:Bir görevi icra etmek ve bu görevin gerektirdiği sorumlulukları yerine getirmek için ihtiyaç duyulan yetenek, bilgi ve becerileri ifade eder. Sosyal bilgiler öğretmenlerinin sahip olması gereken 3 tip yeterlik vardır; Mesleki Yeterlikler, Kişisel Yeterlikler, Okuryazarlık Yeterlikleri.

1.MESLEKİ YETERLİKLER: Bir meslek grubunda çalışan bireyin o meslek grubunun gerektirdiği sorumlulukları yerine getirip getirememe durumu. Öğretmenlerin sahip olması gereken bilgi çeşitlerini ilk kez ortaya koyan Shulman’dır. Shulman öğretmenlerin mesleki bilgisi ile ilgili araştırmalar yapmış ve kayıp paradigma adıyla çeşitli sorular ortaya koymuştur: a.Öğretmen dersini nasıl idare eder? b.Öğretmen öğreteceği konuyu nasıl belirler? c.Öğretmen öğrencilerini nasıl tanıyacaktır d.Öğretmen ne tür bilgi birikimine sahip olmalıdır? e.Öğretmen derste kullanacağı materyalleri nasıl hazırlamalıdır? f.Öğretmen anlatacağı konuyu öğrencilerin anlayacağı biçimde nasıl anlatmalıdır?

Bu kayıp paradigmaya ışık tutmak için Shulman öğretmenin meslek bilgisini 3 kısımda incelemiştir: Konu Alanı Bilgisi, Alan Öğretimi Bilgisi, Müfredat Bilgisi.

a.Konu Alanı Bilgisi: Araştırmacılar yaptıkları araştırmalar sonucunda ideal bir öğretmenin her şeyden önce alanını mükemmel şekilde bilmesi gerektiğini savunmuşlardır. Çünkü bir öğretmen konuyu ne kadar iyi bilirse öğrencilerine de o kadar iyi aktaracak; aynı zamanda konuyu anlayabilmeleri için öğrencilerini en üst düzeyde motive edecektir. Sosyal Bilgiler dersinin içeriğinde Tarih, Coğrafya, Antropoloji, Sosyoloji, Siyaset, Ekonomi disiplinlerinden yararlanıldığı için bir sosyal bilgiler öğretmeninin bu disiplinlere ait ilke ve kavramları mutlaka bilmesi gereklidir.

b.Alan Öğretimi Bilgisi: Öğretmenler alan bilgilerini anlamlı öğrenmelere dönüştürme becerisine sahip olmalıdır. Yani alan bilgisine sahip olmak yetmez, bu alan bilgisini öğrencilerin anlayabileceği şekilde anlatmak gereklidir.

c.Müfredat Bilgisi: Formal eğitimde öğretmenler bir öğretim programına bağlı olarak görevlerini yerine getirirler. Bu nedenle her öğretmenin müfredatta yer alan bilgi ve becerileri öğrencilere kazandırma yükümlülüğü vardır. Bu da öğretmenlerin müfredatta sunulan kazanımları analiz etme, içerik hakkında çıkarımlarda bulunma ve disiplinler arası ilişki kurma becerilerine sahip olmasını gerektirmektedir.

2.KİŞİSEL YETERLİKLER: Eğitim her şeyden önce ruhsal açıdan sağlıklı, ahlaki sorumluluk taşıyan, milli ve manevi değerlere sahip bireyler yetiştirmelidir. Burada da en önemli görev aileye ve öğretmenlere düşmektedir. Araştırmacılar, ideal öğretmenin iyi bir ahlak ve kişiliğe sahip olması gerektiği, eğer ahlak ve karakter itibarıyla zayıfsa sınıfta olumlu bir ortam oluşturamayacağı konusunda hemfikirdirler. Hatta öğretmenin kişisel nitelikleri mesleki niteliklerinin önünde düşünülebilir. İyi bir öğretmen, kaliteli bir eğitimci olmadan önce dürüst, güler yüzlü, mesleğini ve öğrencilerini seven, onlara her konuda örnek olan bir birey olmalıdır

3.OKURYAZARLIK YETERLİKLERİ: Okuryazarlık genel anlamıyla belli bir amaç için yazma, yazılan bilgiyi okuma ve kullanma yeteneğidir. Aynı zamanda bu yetenek eleştirel düşünme becerisini de beraberinde getirir. Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin sahip olması gereken okuryazarlık türlerinden bahsedelim: a.Bilgi Okuryazarlığı: Bilgiye ihtiyaç duyulduğunda bilginin aranması, aranan bilgiye ulaşılması ve ulaşılan bilginin analiz edilmesi becerilerini kapsayan okuryazarlık türüdür. Yani öğretmenlerin çok bilgi ile değil, gerekli bilgiler ile donatılmış olması gereklidir. b.Teknoloji Okuryazarlığı: Öğretmenler için teknoloji okuryazarlığı, bilgi-iletişim teknolojilerini kullanarak öğretim faaliyetlerini düzenleme, interaktif öğrenme ortamları hazırlama ve bilgiye ulaşmada bu kaynaklardan etkin bir şekilde yararlanma olarak ifade edilebilir. c.Vatandaşlık Okuryazarlığı: Sosyal Bilgiler dersinin en temel amacı etkin vatandaş yetiştirmektir. Bu amacın gerçekleşmesi için ise bireylerin vatandaş olarak hak ve sorumluluklarının farkında olması, toplumsal konularda söz sahibi olması ve kendini bir vatandaş olarak ifade


52

edebilmesi gereklidir. d.Medya Okuryazarlığı: Elektronik ve yazılı medya kaynaklarındaki mesajları çözebilme, analiz edebilme ve değerlendirme becerisi olarak tanımlanır. Günümüzde öğrenciler birçok kanaldan bilgiye ulaşabilmektedir. Bu nedenle bilgilerin doğruluğunu sorgulayacak eleştirel düşünme becerisine sahip olmaları gereklidir. İşte medya okuryazarı olmak da öğrencilerin kanallardan aldıkları bilgileri akıl süzgecinden geçirerek doğru bilgiye ulaşmalarında oldukça önemlidir. e.Coğrafya Okuryazarlığı: Yaşadığımız yeri ve dünyayı anlamamızı sağlayan coğrafi becerileri ve onların kullanımını içeren yetenektir. Bu coğrafi becerilere örnek olarak harita okuma yazma, yön bulma ve oryantiring becerilerini sayabiliriz. Aynı zamanda öğrencilerin yaşadıkları yer ile o yerdeki ekonomik, sosyal, kültürel özellikler arasında bağ kurabilmeleri için de coğrafya okuryazarlığını bilmeleri gereklidir.

SORULAR

1.Öğretmenlerin sahip olması gereken bilgi çeşitlerini ilk kez ortaya atan kimdir?

a.Gardner b.Piaget c.Shulman d.Maslow e.Bruner

2.Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin sahip olması gereken okuryazarlıklardan değildir?

a.Medya okuryazarlığı b.Kültür okuryazarlığı c.Vatandaşlık okuryazarlığı d.Bilgi okuryazarlığı e.Coğrafya okuryazarlığı

3.Medya okuryazarlığı ile ilgili aşağıda verilenlerden hangisi yanlıştır?

a.Elektronik ve yazılı medya kaynaklarındaki mesajlar esas alınır. b.Eleştirel düşünme ve sorgulama becerisi gerektirir. c.Öğrenciler farklı kanallardan çeşitli mesajlar alır. d.Öğrenciler mesajları aynen kabul etmelidir. e.Mesajlar akıl süzgecinden geçirilerek doğru olana ulaşılmalıdır.

4.Harita yardımı ile yön bulmayı içeren ve yön bulma işleminin belli bir süre içerisinde gerçekleştirilmesi istenen coğrafi beceri hangisidir?

a.Harita okuma ve yazma b.Oryantiring c.Yön bulma d.Ölçek çizme e.Gezi-gözlem

5. Aşağıdakilerden hangisi Shulman’ın kayıp paradigma adı altında sorduğu sorulardan biridir? a.Öğretmen öğrencilere disiplini nasıl uygular? b.Öğretmen derste hangi teknolojik aletleri kullanmalıdır? c.Öğretmen ne tür bilgi birikimine sahip olmalıdır? d.Öğretmen sınıf yönetimini nasıl gerçekleştirmelidir? e.Öğretmen öğrenciler arasındaki diyaloğu nasıl pekiştirmelidir?

CEVAPLAR

1.C

2.B

3.D

4.B

5.C


53

SOSYAL BİLGİLERDE YARATICI DRAMA

Etkin vatandaş yetiştirmek ve etkili bir sosyal bilgiler öğretimi sağlamak için öğrencilerin kendi yaşantılarını ve bireysel farklılıklarını dikkate alarak çevreyle etkileşimine olanak sağlayan aktif öğrenme yöntem ve tekniklerinin kullanılması gerekir.

Yeni ilköğretim sosyal bilgiler programının başarıya ulaşabilmesi için aktif öğrenme yöntemlerinin kullanılması önemlidir. Bu yöntemlerden biri de programda da önerilen Yaratıcı dramadır.

PEKİ, YARATICI DRAMA NEDİR?

Dram; sahnede oynanmak için yazılmış oyun ya da acıklı, üzüntülü olayları bazen güldürücü yönlerini de katarak konu alan sahne oyunu veya televizyon filmi anlamındadır.

Dilimizde bu sözcüğün kullanılan yaygın anlamı acıklı olaylardır.

Yaratıcı drama katılımcıların kendi yaratıcı buluşları , özgün düşünceleri , öznel anıları ve bilgilerine dayanarak oluşturdukları eylem durumlarının doğaçlama olarak canlandırmalarıdır.

Yaratıcı drama gerçek yaşamın tekrarı veya taklidi değil eldeki verilere göre sahici biçimde yeniden üretilmesidir. ABD’de yaratıcı drama,İngiltere’de eğitimde drama,Almanya’da okul oyunu veya oyun pedegojisi olarak adlandırılmaktadır.Bunun dışında yaratıcı drama’ya informal drama,yaratıcı oyun,gelişimsel drama,eğitsel drama,dramatizasyon,rol içinde öğrenme gibi isimler de verilmektedir.

BU YÖNTEMİN EĞİTİMDE KULLANILMASININ FAYDALARI

Öğrenci merkezli bir eğitime olanak tanır. Böylece öğrenci sürece etkin katılır, keyif alır ve öğretilenlerin kalıcılığı sağlanır. Yani öğrenciler etkinliklerle yaparak, yaşayarak ve eğlenerek öğrenirler.

Öğrenci grupla çalışma sırasında; ihtiyaçların karşılanması için fikir üretme, bu fikri çevresindekilerle paylaşma, görüşme, tartışma, planlama,uzlaşma ve eylemde bulunma gibi aşamaları gerçekleştirecek olan öğrencinin sosyal katılım becerisi gelişir,sosyalleşir.

SINIRLILIKLARI

Ekonomik değildir(para ve zaman açısından). Kalabalık sınıflarda uygulaması zordur. Tüm sınıf dramada görev alamaz. Drama çalışması yetenekli öğrencilerin tekeline girebilir. Sınıf yönetimi sıkıntılıdır.

DRAMA-OYUN İLŞKİSİ

Drama, pek çok yerde oyunla birlikte kullanılması ve oyun olarak tanımlanması zaman zaman karıştırılmalarına neden olmaktadır. Oyunun çocukların gelişiminde ve öğrenmelerinde önemli bir yeri vardır. Oyunun yaratıcı drama yoluyla eğitime uygulanması öğrencilerin keyif alarak öğrenmesini sağlar. Oyunla drama aynı olmamakla birlikte drama oyunun özelliklerinden yararlanmaktadır.

DRAMA-TİYATRO İLİŞKİSİ

Yaratıcı drama, tiyatro ile iç içe geçmiş, tiyatronun hem kuramsal hem de uygulamalı çalışmalarının tümünden yararlanan bir eğitim, kültür, sanat alanıdır. Ancak tiyatro ile karıştırılmamalıdır.

DEMET ŞAFAK/2013234041


54

Yaratıcı drama bir tiyatro gösterisi değil tiyatro araçlarını(doğaçlama, rol oynama, canlandırma)kullanan bir eğitim tekniğidir.

Dramada yapılan etkinlikler farklı bir kitleye sunulmak için yapılmaz .Dramın izleyicileri aynı zamanda katılımcılarıdır.

Yaratıcı dramada tiyatroda olduğu gibi önceden hazırlanmış bir metni en iyi şekilde oynamayı amaç edinmez. Katılımcıların yaratıcılıklarını , algılarını geliştirmek ve belirlenen temayı daha iyi sorgulamayı amaç edinir.Yaratıcı dramada oyunculuk yeteneği gerekli değildir.Yani drama öğrencilerin var olan deneyimlerini bu yöntem sayesinde yeniden yapılandırmalarını sağlar.

PSİKODRAMA

Yaratıcı drama, zaman zaman dramın bir başka boyutu olan psiko drama ile karıştırılmaktadır. psikodrama gerçeği dramatik yöntem kullanarak bulmaya ve incelemeye çalışır.

Psikodrama’yı ilk kullanan Moreno’dur.

Psikodrama; bireylere başkalarıyla olan ilişkilerini gözden geçirme, bu ilişkilerde yaşadıkları sorunları anlama ve tanıma yeteneğini geliştirme ve altarnatif çözümlerin farkına varma bu alternatiflerden birisini seçme ve ona göre davranabilme becerilerini artırma olanağını verir. Yaratıcı dramadan en önemli farkı amacının iyileştirme olmasıdır

DRAMANIN TARİHÇESİ

20.yy’dan sonra eğitim sisteminin değiştirilmesi yönünde adımlar atılmış öğrenci merkezli bir yaklaşım benimsenmeye başlanmıştır. Böylece öğrenci bilgiyi ezberleyen değil bilgiyi üreten bir konuma getirilmek istenmiştir. Bunun için yeni öğretim yöntem ve teknikleri oluşturulmuş ve denenmiştir. Bunlardan biri de yaratıcı drama tekniğidir.

Yaratıcı drama konu değil öğrenci merkezlidir.Sonuç değil süreç önemlidir.Dramayı sınıfta bir teknik olarak uygulayan ilk kişi bir köy öğretmeni olan Harriet-Finlay Johnson’dur.Johnson’un çalışmalarında amaç öğrencilerin kendilerini ifade etmeleri değil konuların öğretilmesidir.

1960’larda ise Dorothy Heathcote dramayı yeniden tanımladı. Ona göre öğrencilerin kendini ifade edebilmek için çaba göstermeleri gerekiyordu.Onun çalışmalarıyla drama eğitimde daha sistemli bir şekilde kullanılmış ve yaygınlaşmıştır.

Ülkemizde ise yaratıcı drama tam anlamıyla ele alındığında yalnızca çeyrek yüzyıllık bir geçmişe sahiptir.Eğitimimizde tiyatro çalışmaları ile yaratıcı drama’nın okullarda uygulanmasına zemin hazırlayan İsmail Hakkı Baltacıoğlu’dur. Baltacıoğlu 1925 yılında Mektep Temsilcilerinin Usul –ü Tedrisi başlıklı Maarif Vekaleti Bülteninde “Hiçbir kelime bir manayı bir yüz , eller ya da gövde kadar etkili ve tam anlatamaz” diye belirtmiştir.

Cumhuriyetin ilk yıllarında özellikle yakın tarihin öğretilmesinde dramatizasyonun kullanılması teşvik edilmiştir.

YARATICI DARMA’NIN UYGULAMA AŞAMALARI

1-Hazırlık-ısınma çalışmaları

Derse motive etmek için kullanılır.Yani ortaya konulacak dram çalışması için ön hazırlıktır bir nevi.Tanışma , etkileşim kurma , güven kazanma, uyum sağlama, daha iyi iletişim kurma gibi özellikleri katılımcı bireylere kazandıran aşamadır. Bu aşama katılımcılar arsında bir grup dinamiği kurulmasında etkilidir. Eğlendirici çocuk oyunları ( sandalye kapma veya dramaya uygun bir oyun) hazırlık ve ısınma amaçlı kullanılabilir.

2-Canlandırma


55

Öğretmen tarafından verilen bir olayın veya konunun öğrencilerin kendi deneyimlerine bağlı doğaçlama olarak canlandırmasıdır.

3-Değerlendirme

Ortaya konulan drama etkinliğine ya da ele alınan kazanıma yönelik değerlendirme yapılır.

YARATICI DRAMA’NIN ÖĞELERİ/BİLEŞENLERİ

1-Drama lideri: Öğretmen rehberdir. Drama ve oyun tekniklerini iyi bilmeli , tiyatronun tekniklerinden yararlanabilmelidir.

2-Katılımcılar: Drama’ ya katılan öğrencilerdir.

3-Mekan:Sınıfla sınırlı değildir.Müzeler , milli parklar, okul bahçesi gibi uygun yerlerde olabilir.

4-Konu-Tema: Öğretmen gazete haberi , karikatür, tarihi fotoğraflar , edebi metinler , harita gibi kaynakları da sosyal bilgiler dersinin kazanımlarına uygun olarak yaratıcı dramada konu olarak kullanabilir.

5-Teknik: doğaçlama , rol oynama , rol kartları , toplantı düzenleme gibi bir çok teknik kullanılabilir.

İLKÖĞRETİM SOSYAL BİLGİLER PROGRAMINDA YARATICI DRAMA

Yenilenen ilköğretim programı ile sosyal bilgiler programında da önemli değişiklikler olmuştur.Yapılandırmacı yaklaşımla birlikte öğrenci merkeze alınmış ve derse aktif katılımının sağlanması için çalışılmıştır. Sosyal bilgilerde bireye kazandırılmak istenen becerilerin kazandırılması için yapılandırmacı yaklaşıma göre tasarlanmış yöntem ve tekniklerin uygulanması gerekir. Bu tekniklerden biride yaratıcı dramadır. İlköğretim sosyal bilgiler programında yaratıcı drama tekniği kullanılarak işlenecek kazanımlar örnek etkinlikler bölümünde verilmiştir. Örneğin; Yaşayan demokrasi öğrenme alanında Türkiye Cumhuriyeti Devletinin yönetim yapısını yasama, yürütme, yargı kavramları çerçevesinde analiz eder. Kazanımına etkinlik bölümünde “ Bir yasa TBMM’den nasıl çıkar? “ bunu kavratmak amacıyla bir drama çalışması yapılır denilmiştir.

Drama etkinliği sadece programda verilen örneklerle ve kazanımlarla sınırlı değildir. Öğretmen konunun içeriğine, dersin süresine ve uygun ortama göre kendi geliştireceği yada daha önceden kazanımlara uygun olarak uzman kişiler tarafından geliştirilmiş drama etkinliklerini kullanabilir.

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ YENİ LİSANS PROGRAMINDA DRAMA

2006–2007 yılından itibaren eğitim fakültelerinde uygulanan programlar 2004 yılında benimsenen yapılandırmacı yaklaşıma paralel olarak değiştirilmiştir. İlköğretimde uygulanan drama tekniğini öğretmen adaylarına öğretmek amacıyla 4.sınıfa zorunlu olarak drama dersi konulmuştur. Uygulamada öğretmen sıkıntısı çekilebilir(bu alanda yetiştirilmiş öğretmen eksikliği).Fakat bu dersi sosyal bilgiler eğitimcilerinin vermesi öğretmen adaylarının dramayı sosyal bilgiler dersinin kazanımlarıyla bütünleştirme, derslerinde nasıl kullanacağı, kazanımlara uygun drama etkinlikleri geliştirme konusunda faydalı olacaktır.

Sosyal bilgiler dersinde dramanın uygulanması için öğretmenlerin drama ve dramanın sosyal bilgiler dersinde kullanılması konularında eğitilmesi gerekir. Aksi takdirde yarım öğretilen bir drama tekniği fayda sağlamaz.

Görevde olan öğretmenlere de hizmet içi kurslar verilerek drama tekniği öğretilir ya da eksik bilgiler tamamlanır.


56

1-Öğrencilerin var olan deneyimlerini tiyatro ve oyunun kurallarından yararlanarak, doğaçlama ve rol oynama gibi teknikleri de kullanarak yeniden yapılandırmasını sağlayan öğretim tekniği aşağıdakilerden hangisidir?

A-Konuşma halkası

B-Yaratıcı drama

C-İstasyon

D-Rol oynama

E-Gösteri

2-Ülkemizde tiyatro çalışmaları ile yaratıcı dramanın okullarda uygulanmasına zemin hazırlayan kişi aşağıdakilerden hangisidir?

A-İsmail Hakkı Baltacıoğlu

B-Cemil Sena Ongun

C-Ahmet Cevdet Bey

D-Hasan Ali Yücel

E-Satı Bey

3-Yaratıcı drama tekniği için aşağıdakilerden hangisi söylenemez?

A-Öğrenci merkezlidir.

B-Sonuç değil süreç önemlidir.

C-Öğrenciyi hayata hazırlar.

D-Davranışçı yaklaşımı temel almıştır.

E-Sosyal katılım becerisini geliştirir.

4-Psikodramayı ilk kullanan kişi aşağıdakilerden hangisidir?

A-Moreno

B-Getzels

C-Torrance

D-Landau


57

E-Radoff

5-Aşağıdakilerden hangisi yaratıcı dramanın dezavantajlarından değildir?

A-Kalabalık sınıflarda uygulanması zordur.

B-Tüm sınıf dramada görev alamayabilir.

C-Drama çalışması yetenekli öğrencilerin tekeline girebilir.

D-Dramada mekan sınırlamasının olmaması

E-Para ve zaman açısından ekonomik olmayabilir.

CEVAPLAR

1.B

2.A

3.D

4.A

5.D


58

MEKANI ALGILAMA BECERİSİ

SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE MEKANI ALGILAMA BECERİSİNİ YENİDEN DÜŞÜNMEK

Eğitim programların da son yıllarda yapılan düzenlemelerden kamuoyunun pek fazla bilgisi olmasa da eğitimciler bu konulara oldukça aşinadırlar. Bu düzenlemelerden sonra yeni programlara uygun olacak şekilde ders programları yazılmış eğitimcilere bu konularda bilgilendirme amacı ile toplantılar yapılmıştır. Eğitimde yapılan düzenlemeler zincirleme bir etkiye sahiptir ve birbirinden bağımsız düşünülemez.

Eğitimde yeni programlar ve yeni düzenlemeler sıkça yapılmaktadır. Yapılan değişikliklerin olumlu olması yanında programda aksamalarda meydana gelmiştir.

İlk Sosyal Bilgiler Öğretim Programı 2005 yılında değiştirilmiştir. Yeni programda daha önce “tarih , coğrafya , vatandaşlık “ bilgisi derslerinin birleşimi olarak görülen sosyal bilgiler anlayışı yerine “arkeoloji,antropoloji,hukuk,felsefe,sosyoloji,psikoloji’’ vb sosyal bilimleri ekleyen ve disiplinler arası bir anlayışla konuları ele alan bir sosyal bilgiler anlayışı benimsenmiştir.

Bireyin çevreye uyumu sosyal bilgilerin amaçlarından bir tanesidir.

İlköğretim Sosyal Bilgiler programının genel amaçları içerisinde “ öğrencinin yaşadığı çevrenin ve dünyanın özelliklerini tanıyarak insanlar ve doğal çevre arasında ki etkileşimi açıklaması ‘’ şeklinde bir ifade yer almaktadır.

Sosyal bilgiler dersinde konular öğretilirken aynı zamanda bir takım becerilerin kazandırılması da amaçlanmıştır.

Bu beceriler ;

• Eleştirel düşünme becerisi • Yaratıcı düşünme becerisi • İletişim ve empati becerisi • Araştırma becerisi • Problem çözme becerisi • Karar verme becerisi • Girişimcilik becerisi • Gözlem becerisi • Mekanı algılama becerisi , vb

MEKANI ALGILAMA BECERİSİNE EPİSTEMOLOJİK YAKLAŞIM

İnsan zaman ve mekan ile ilişkili bir varlıktır. Mekan insanın tüm faaliyetlerini gerçekleştirdiği ortamdır.

Tek başına fiziki çevrenin incelenmesi insan davranışlarının nedenini açıklama da yeterli değildir , bu yüzden mekan kavramının sosyal bilgilerin diğer disiplinleri ile birlikte ele alınması gerekmektedir.

Mekanı algılama becerisi programda şu şekilde belirtilmiştir ;

‘’ ortamda ki unsurları fark edip söyleme , onların niceliğini ve niteliklerini tanıma varlıklar arasında ki ilişkileri daha kolay kavrama , buna bağlı olarak coğrafi kavramların algılanması , bunlar arasında ki ilişkiyi ve bunların sebep ve sonuçlarını açıklama ‘’ şeklinde yer alır.

Ayrıca mekanı algılama becerisine sahip bireylerin ulaşması gereken kazanımlar vardır , bunlar ;

1) Uzay ilişkilerini görebilme


59

a. Bir cismin uzayda ki veya kağıt üzerinde ki görüntüsünü canlandırabilme

b. Bir şekli üç boyutlu görebilme

c. Krokiyi , bir alanı , sokağı gözünde canlandırabilme

2) Harita , plan , kroki , diyagram çizme ve yorumlama

3) Küre kullanımı

• Mekan kavramı ilk defa 2005 yılında düzenlenen program ile eğitime girmiştir. Programa konulmasına rağmen bu konularda hala yetersizlikler ve problemler vardır.

Bazı problemler ;

• Programda kavram ile ilgili yeterince bilgi bulunmamaktadır.

• Programda yer alan kazanım ile amaçlanan kazanım uyuşmamaktadır.

• Ülkemizde bu konu ile ilgili akademik çalışmalar yeterli değildir.

• Mekan Öğrenme İle İlgili Kavramlar

• Mekanın yaşadığı yeri tanıması ve öğrenmesi üzerinde tartışılamayacak kadar önemli bir konudur. Bireyin çevresinden öğrendiği kazanımlar farklı şekillerde gerçekleştirilmelidir.

• Rapoport’a göre göre çevrenin öğrenilmesi 3 süreçte gerçekleşir ;

1) Çevresel algı

2) Çevresel biliş

3) Çevresel değerlendirme

1) MEKAN ALGISI

Algı bir veya daha fazla duyu organı tarafından bir unsurun veya olayın anlık kavranmasıdır. Dış dünyada ki enerjini ilk tespiti duyumdur.

Algılama kavramanın bir alt sistemi olarak karşımıza çıkmaktadır. Gelişme ilerledikçe algı üst düzey zihinsel süreçlerin alt basamağı halin gelir.

Çevresel algı : Belirli bir zaman aralığında bir yerde ki bireylerin çevresine ilişkin doğrudan duyumsal deneyimlerin ortaya çıkmasıdır.

Yer öğrenmede bir aşama olarak algı , öğretilmek istenen mekansal konu hakkında bireylerde farkındalık oluşturma şeklinde karşımıza çıkar.

Örneğin bir yer hakkında ‘’ iyi , kötü , çirkin , ürkütücü ‘’ şekline yapılan yorumlar.

2) MEKAN BİLİŞİ

Biliş , dünyada ki olayları anlamaya yönelik insan zihninin yaptığı işlemlerin tümüdür.

Dıştan gelen uyarıların algılanması önceki bilgilerle karşılaştırılması yeni bilgilerin oluşturulması gibi zihinsel faaliyetler biliş kapsamında ele alınır.


60

Mekan bilişini ‘’ mekan ilişkilerinin varlığının ve yapısının içsel ya da bilişsel tasviri ve kavranması diğer bir deyişle düşüncede ki mekanın benimsenmiş yansıması ve tekrar yapılandırılması ‘’ olarak tanımlanır.

Mekansal biliş çevrede ki nesne ve özelliklerin kavranmasında ve sınıflandırılmasında bütün duyguları kullanır.

Mekan bilişi ve mekan algısı çevrenin öğrenilmesinde ihtiyaç duyulan ve birbirini tamamlayan iki kavramdır . Bu iki kavram bazen birbirine karıştırılmaktadır.

Biliş ; bilmenin bütün türlerini içeren bir tanımdır ve algılamayı da içerir . Görsel algılama ise simgesel bilmenin sadece bir şeklidir .

MEKANSAL KAVRAMLAR

Mekansal Tasvir Ve Zihin Haritaları

Çevreyi tanımla da kullanılan önemli bir tasvirdir.

Zihin Haritaları : İnsanların yerler hakkında ki düşüncelerinin harita benzeri gösterimdir.

Bilişsel Haritalama Sistemi : İnsanların belirli bir çevrede içinde ki özel yerlerde kendilerini yerleştirmelerine neyin nerede yerleştirildiğini hatırlamalarına ve ihtiyaçları gereğince bir yerden başka bir yere nasıl gideceklerine karar vermelerine izin verir.

Mekansal Analiz : bir yere ait özelliklerin bilişsel olarak kavranmasından sonra yer ile doğal ve beşeri çevre arasında ilişkiler kurmaktadır .

Mekansal analizde ; nüfus , ekonomi , fizik vs özellikleri ile insan faaliyetleri arasında ilişkiler kurar.

Mekansal Değerlendirme

Bilişsel sürecin en gelişmiş safhasıdır .

Bu süreçte birey çevrenin her yönden değerlendirmesini yapar . Bu değerlendirmenin yapılmasında doğal faktörler kadar ilgi ve ihtiyaçlarda önemlidir .

Mekanı algılama becerisinin sıkça yer aldığı bazı öğrenme alanları ise şunlardır ;

İnsanlar , Yerler , Çevreler

Kültür ve Miras

Üretim , Dağıtım , Tüketim

Küresel Bağlantılar

SORULAR

1) ‘’Mekan’’ kavramı ilk defa hangi yılda yapılan düzenleme ile sosyal bilgiler öğretim programına girmiştir ?

A ) 1998

B ) 2000

C ) 2005


61

D ) 2007

E ) 2010

2 ) Aşağıdakilerden hangisi mekanı algılama becerisine sahip bireylerin ulaşması gereken kazanımlardandır ?

A ) Eleştirel düşünme becerisi B ) Uzay ilişkilerini görebilme

C ) Problem çözme becerisi D ) Karar verme becerisi E ) iletişim ve empati becerisi

Bir yere ait özelliklerin bilişsel olarak kavranmasından sonra yer ile doğal ve beşeri çevre özellikleri arasında ilişkiler kurmaktır .

3 ) Yukarıda tanımı verilen kavram aşağıdakilerden hangisidir ?

A ) Mekansal Analiz

B ) Zihin Haritası

C ) Bilişsel Haritalama Sistemi

D ) Mekansal Tasvir

E ) Mekansal Değerlendirme

Rapoport’a göre mekansal süreçler üçe ayrılmaktadır.

4 ) Bu süreçler aşağıdakilerin hangisinde doğru olarak verilmiştir ?

A ) Çevresel algı , mekansal analiz , çevresel değerlendirme

B ) Çevresel biliş , çevresel algı , mekansal tasvir

C ) Çevresel algı , çevresel değerlendirme , çevresel biliş

D ) Çevresel biliş , çevresel değerlendirme , zihin haritası

E ) Çevresel algı , çevresel biliş , çevresel değerlendirme

İlköğretim Sosyal Bilgiler Öğretim Programı içerisinde ‘’ öğrencinin yaşadığı çevrenin ve dünyanın özelliklerini tanıyarak insanlar ve doğal çevre arasında ki etkileşimi açıklaması ‘’ şeklinde bir madde yer almaktadır.

5 ) Yukarıda bahsedilen özellik hangi beceri ile doğrudan ilişkilidir ?

A ) Karar verme becerisi

B ) Yaratıcı düşünme becerisi

C ) Araştırma becerisi

D ) Mekanı algılama becerisi

E ) Eleştirel düşünme becerisi

CEVAPLAR

1-C 2- B 3- A 4-E 5- D


62

SOSYAL BİLGİLERDE BİYOGRAFİ KULLANIMI

Konu Başlıkları

‐ Giriş ‐ Biyografiyle İlişkili Edebi Türler ‐ Biyografi Türleri ‐ Biyografinin Tarihsel Gelişimi ‐ Biyografi Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar ‐ Biyografi Seçilirken Dikkat edilmesi Gereken Hususlar ‐ Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Biyografi ‐ Sosyal Bilgilerde Biyografi Kullanımının Yararları ‐ Sosyal Bilgilerde Biyografi Kullanımının Sınırlılıkları ‐ Sosyal Bilgiler Dersinde Biyografi Kullanım Esasları ‐ Sosyal Bilgiler Dersinde Biyografiyi Etkili Bir Biçimde Kullanmak İçin Bazı Öneriler ‐ Sonuç ‐ Sorular

Hazırlayan

Adı: Emrah

Soyadı: ELİAÇIK

No: 2013234045

Sınıf: 4/A

GİRİŞ

Sosyal Bilgiler; ilköğretim okullarında iyi ve sorumlu vatandaş yetiştirmek amacıyla sosyal bilimler disiplinlerinden seçilmiş bilgilere dayalı olarak öğrencilere toplumsal yaşamla ilgili temel bilgi, beceri, tutum ve değerlerin kazandırıldığı bir çalışma alanıdır. Sosyal bilgiler öğretiminin temel amacı öğrencilerin iyi ve mantıklı karar alma, sorumluluk sahibi vatandaşlar olarak davranabilme becerilerini geliştirmektir.

Sosyal bilgiler dersi amaçlarını gerçekleştirebilmesi adına çeşitli bilim dallarından yararlanma yoluna gitmiştir. Sosyal bilgiler dersinin ilişkili olduğu ve içeriğinde yararlandığı bilim dallarından biri de edebiyattır. Bilindiği gibi edebiyat; insanda estetik duyguyu heyecana getirecek değerde meydana getirilmiş şiir, sahne eseri, hikaye, roman, söylev gibi nazım ve nesir halindeki eserlerin hepsi olarak ifade edilmektedir.

Son yıllarda yapılan bilimsel toplantılar, eğitim şuraları, sempozyum, kongre gibi etkinlikler ve yayınlarda sosyal bilgiler dersinin edebi ürünler yardımıyla zenginleştirilmesine dikkat çekilmektedir. Sözü edilen edebi ürünlerden biri olarak da biyografi gösterilmektedir.

BİYOGRAFİ

Biyografi ile ilgili çok çeşitli tanımlar mevcuttur. Kantemir’ e biyografi; bir kişinin hayatının tarihini anlatan yazıya, diğer bir anlatımla bilim ve sanat dallarında ün yapmış kişilerin hayatlarını anlatan eserlere denir. Bir başka tanımda biyografi; hayatları, hizmetleri ve eserleriyle ün kazanmış, önemli kişileri belgeleriyle inceleyen yazılar olarak ifade edilmiştir. Russell’ a göre biyografi; bireysel hayatın tümünü veya bir kısmını betimleyen ( açıklayan ) edebiyat türüdür.


63

Görüldüğü üzere biyografi bilim, sanat, siyaset, ticaret vb. alanlar da toplum nazarında ün kazanmış ünlü kişiler hakkında yazılan edebiyat türüdür. Biyografilerin konusunu insanların hayat hikâyelerinin tümü veya bir kısmı, eserleri, yapmış oldukları çalışmalar vb. oluşturmaktadır. Biyografi verilerini belgelere dayalı olarak tarafsız bir şekilde toplayıp okuyucuya aktarmaktır.

Özetle biyografi; bilim, sanat, edebiyat, siyaset, spor gibi alanlarda iş ve davranışlarıyla öne çıkmış, toplum katında üne kavuşmuş insanların hayatlarının tarihini ortaya koymak amacıyla, belgelere dayalı olarak, tarafsız bir gözle yazılan edebi türdür.

BİYOGRAFİYLE İLİŞKİLİ EDEBİ TÜRLER

Literatür tarandığında biyografi ile yakından ilişki içerisinde olan türler olarak otobiyografi, monografi ve portre ile karşılaşılmaktadır.

Otobiyografi ( Öz Yaşam Öyküsü ); sanat, edebiyat, siyaset veya başka alanlarda ünlenmiş bir kişi kendi yaşam öyküsünü kendi ağzından anlattığı yazılardır. Diğer bir anlatımla kişinin kendi yaşam öyküsünü yine kişinin kendisinin yazdığı edebi türdür.

Monografi ( Tek Yazı ); Ünlü bir kişinin hayatını, kişiliğini, eserlerini veya başarılarını ayrıntılarıyla, geniş bir biçimde inceleyen edebi türdür. Monografi bir yazı olabileceği gibi, bir eleştirme, bir tarihsel olay veya herhangi bir konu üzerinde yapılan ayrıntılı ve derinlemesine bir araştırma da olabilir.

Portre ise; bir kişiyi karakteristik özellikleriyle okuyucuya tanıtmak amacıyla yazılan edebi yazılardır. Bireyin yalnız dış görünüşünün ( boy, yüz, giyim-kuşam, iş ve davranışlar vb. ) anlatıldığı portreye fiziksel portre; iç dünyasının ( duygu ve düşünceleri, güçlü ve zayıf yönleri, alışkanlıkları vb. ) anlatıldığı portreye de ruhsal portre ( tinsel, moral portre ) denir.

BİYOGRAFİ TÜRLERİ

Biyografiler yazım tekniğine göre; bilimsel biyografi, biyografik roman ve nekroloji olmak üzere üç bölümde incelenir.

Bilimsel Biyografi: Biyografik bilgileri kronolojik bir sıra içerisinde, alt başlıklar halinde, konum, yenilik, başarı, eser ve eser özellikleri çerçevesinde eleştirel bir bakış açısıyla belgelere, araştırma ve incelemelere dayalı olarak inceleyen biyografi türüdür. Bilimsel biyografilerde kişinin doğumu, eğitim-öğretim ve çalışma hayatı, başarıları, eserleri ve eserlerinin özellikleri vb. hususlar bölümler halinde ele alınır.

Biyografik Roman: Ünlü kişilerin hayatlarını konu alıp, roman tarzında işleyen biyografi türüdür. Yazar burada olayları kendi cümleleriyle ifade eder. Biyografik roman yazarı anlattığı kişinin yaşamını, yaptıklarını, zaaflarını, buhranlarını, düşkünlüklerini ve kirli çamaşırlarını estetik bir dille ortaya koyar.

Nekroloji: Ünlü bir kişinin ölümünden sonraki günlerde genellikle gazete ve dergilerde, yakın çevresinde yer alan kişiler tarafından onun üstün nitelikleri, başarıları, ahlakı, eserleri gibi özelliklerinin anı üslûbuyla anlatıldığı biyografik türdür.

Bu yazılar bir anlamda ölenin yakını ve yakınları tarafından ona karşı duyulan sevgi ve saygıyı yansıtan duygusal, öznel açıklamalardan oluşmaktadır.

Biyografiler kapsamına göre; tam, kısmi ve genel biyografiler olarak üçe ayrılmaktadır. Tam biyografi; bireyin beşikten mezara tüm hayatını ele alırken; kısmi biyografi; bireyin hayatıyla ilgili özel bir tema veya konuyu ele almaktadır. Genel biyografi ise; bilim adamları, sanat, spor ve siyaset gibi toplum hayatında öne çıkmış kişilerin hayatlarını konu edinmektedir.


64

Çocuk edebiyatında ise biyografi; otantik ( gerçeğe uygun ) biyografi, kurgulanmış biyografi ve biyografik roman olmak üzere üç bölümde değerlendirilmektedir. Otantik biyografi; bireyin hayatıyla ilgili tamamen doğru ve gerçek bilgilere dayalı olarak yazılan biyografidir. Kurgulanmış biyografi; canlı diyaloglar oluşturmak ve etkileyici mizansenler ortaya koyarak bilinen olayları daha bir ilginç hale getirmek amacıyla yazılan biyografi türüdür. Kurgulanmış biyografilerin temel özelliği diyaloglar kullanılarak hazırlanmış olmasıdır. Biyografik roman ise; bir karakterin etrafında oluşan, anlatılacak olaya göre gerçeklerin değiştirilerek kurgulandığı biyografi türüdür. Diğer bir anlatımla hikayenin gerçeklerin önüne geçtiği biyografi türüdür.

BİYOGRAFİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Biyografi türünün ilk örnekleri ölen kişinin yaşamını ve yapıtlarını öven mezar yazıtları ve cenaze törenindeki konuşmalar olarak gösterilmektedir. Daha sonra eldeki verilerin keyfi ya da eleştirellikten uzak bir yoruma dayanan, söz konusu kişiyi övmek ve okura örnek oluşturmak için yazılan yaşam öyküleri yazılmaya başlanmıştır. Bunun hemen ardından ise kişilerin gerçek yüzünü ortaya çıkarmayı amaçlayan eleştirel yaşam öyküleri kaleme alınmıştır.

Çağdaş biyografinin, diğer bir anlatımla bilimsel ve eleştirel bir bakış açısıyla yazılan biyografinin kökleri Plutarkhos’ un Yunan ve Roma dünyasının ünlüleri üzerine ahlaki bir bakış açısıyla yazdığı “ Bioi Paralleloi “ ( Hayatlar ) ile Suetonius’ un belgelerden yararlanarak yazdığı çokça dedikoduya yer veren ‘Devita Caesarum’una ( Sezarların Yaşamları ) uzanmaktadır. Daha sonra krallar, önderler, liderler ve ünlü kişilerle ilgili biyografiler yazılmaya devam etmiştir.

Dünya edebiyatında çocuklara yönelik olarak yazılan ilk biyografi ise Charlotte Yonge’ nin 1864’ te yayınladığı ” Book of Golden Deeds of All Time “ ( Tüm Zamanların Altın Kahramanları Kitabı ) adlı eser gösterilmektedir.

Edebiyatımızda “ Terceme-i hal “ olarak da bilinen biyografi türünün Türk Edebiyatındaki ilk örnekleri Yenisey ve Orhun Abideleri gösterilmektedir. Türklerin İslamiyeti kabul etmesinden sonra biyografi türü gelişmeye başlamıştır. Bu çerçevede Arap ve Fars Edebiyatlarının da etkisiyle biyografi türü siyer, menakıbname, tezkire gibi aslar arasında edebiyat dünyasında yerini almaya başlamıştır. Siyer: Hz. Muhammed’ in hayatını; menakıbname; veli ve ermiş kişilerin hayatlarını; tezkirelerde, şairlerin kısa hayat hikayeleri, eserleri, kişiliği ve sanatını anlatmaktadır. Hükümdarların ve kahramanların savaşlarını, o dönemde meydana gelen önemli siyasi, kültürel ve ekonomik olayları anlatan Danişmentname, Selimname, Süleymanname gibi eserler de biyografi türü içinde değerlendirilmektedir.

Biyografi türünün daha gerçekçi bir anlayış ile kaleme alınması Tanzimat Dönemi’ ne denk gelmektedir. Namık Kemal’in Evrak-ı Perişan, Ahmet Mithat’ın Beşir Fuad ve Ahmet Müfit’in Tepedelenli Ali Paşa adlı yapıtları biyografi türünün o dönemdeki örnekleri arasındadır.

Cumhuriyet Döneminde de biyografi çalışmaları devam etmiş; gerek Osmanlı gerekse Cumhuriyet döneminin önemli bilim, düşünce, sanat ve siyaset adamlarına yönelik biyografiler yazılmıştır. Dönemin önemli örnekleri arasında; Şevket Süreyya Aydemir’in Tek Adam, İkinci Adam, Menderes’in Dramı ve Enver Paşa’sı İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın Çandarlı Vezir Ailesi ve Oğuz Atay’ın Bir Bilim Adamının Romanı, Midhat Cemal Kuntay’ın Mehmet Akif ve Namık Kemal’i , Yakup Kadri Karaosmanoğlu’nun Atatürk, Necip Fazıl Kısakürek’in Ulu Hakan Abdülhamid adlı eserleri gösterilmektedir.

Literatür tarandığında ülkemizde çocuk edebiyatına yönelik biyografi eserlerin fazla geçmişi olmadığı görülmektedir. Cumhuriyet Döneminde çocuk edebiyatına yönelik biyografiler genellikle çeviriler şeklinde kaleme alınmıştır. Ayşe Akıncı’nın Kölelikten Kurtuluş ( Booker T. Washington’un biyografisi); Fuad Baymur’un İlk Matbaa ( Maurice Farney’ in biyografisi ), gibi eserler buna örnek olarak gösterilebilir. Cumhuriyet döneminde çocuk edebiyatına çevirilerin yanı sıra Türk yazarların yazdığı biyografilerde yerini almıştır. Ahmet Refik Altınay’ın Mimar Sinan; Falih Rıfkı Atay’ın Babamız Atatürk, Mehmet Aydın’ın Meşhur Olan Fakir Çocuklar; Şükrü Enis Regü’nün Onlar da Çocuktu, adlı eserleri bunların birkaçıdır.


65

BİYOGRAFİ HAZIRLANIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Çağdaş ve bilimsel bir biyografi hazırlanırken şu hususlara dikkat edilmelidir.

Biyografi yazılırken öncelikle biyografisi yazılacak kişinin kim olacağına ve eserin hangi yaş ve bilgi ( büyüklere mi, çocuklara mı ) düzeyine hitap edeceğine karar verilmelidir.

Biyografisi hazırlanacak kişiyle ilgili geniş ve derinlemesine bir araştırma yapılmalıdır. Biyografisi hazırlanan kişi sağ ise kendisiyle mutlaka görüşülmeli; sağ değil ise yakın çevresi ve

çalışma arkadaşlarından bilgi alınmalıdır. Biyografi hazırlanırken kütüphaneden, konuyla ilgili anı, mektup, kitap, gazete ve dergilerden mutlaka

yararlanılmalıdır. Biyografisi yazılan kişinin yaşadığı dönem ve hayat koşulları dikkate alınmalıdır. Biyografi gerçek bir yaşam öyküsüne dayanmalı ve belgelerle desteklenmelidir. Biyografi hazırlanırken yararlanılan belgeler doğru ve eksiksiz olmalıdır. Biyografi tarafsız bir bakış açısıyla yazılmalıdır. İyi bir kompozisyonun ( dili sade, akıcı, anlaşılır ) taşıması gereken tüm özelliklere uyularak

hazırlanmalıdır. Biyografinin planı belli bir sıralama izlemelidir. Biyografi yazarı eserini hem tarihçi hem de portre ressamı tarzında şekillendirmelidir. Kişinin yaşamı olduğu gibi verilmeli; olay ve tarihlerde bir değişiklik yapılmamalıdır. Biyografisi yazılan kişinin gelecek kuşaklara hangi yönden örnek olduğu belirtilmelidir.

Yukarıda ifade edilenlere ek olarak çocuk biyografisi hazırlanırken şu hususlar göz önünde bulundurulmalıdır.

Biyografiye konu olacak kişi çocukların kavrayabileceği ünde ( bir ulusun kahramanları, bilim açısından güncelliği olan bilim insanları veya dünyaca ünlü bir düşünür vb. ) olmalıdır.

Biyografilerin öğrencilerin bilişsel, duyuşsal, devinişsel gelişimini olumlu yönde etkileyecek bir konusu olmalıdır.

Biyografi öğrencilerin yaş, ilgi, istek, ihtiyaç ve zekâ seviyelerine uygun tarzda hazırlanmalıdır.

Çocuklar için biyografiler çok kısa ve anlaşılır bir dille yazılmalıdır.

Anlatımın çocuklarının alışageldikleri üslupta ( masal, hikâye vb. ) olmasına dikkat edilmelidir.

Öğrencilere iyi bir sanat eserinin verdiği zevki verecek, öğrendikleri bilgilerin anlam kazanmasına ve pekiştirilmesine de yardımcı olacak tarzda yazılmalıdır.

Yazı görselleştirilmeli; fotoğraf ve resimlerle zenginleştirilmelidir.

İstenildiği takdirde kaynak ve dipnot gösterilmeyebilir.

BİYOGRAFİ SEÇİLİRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Amacı insanı insana tanıtmak olan biyografiler seçilirken dikkat edilmesi gereken birtakım hususlar bulunmaktadır. Bunlar :

Biyografiler yaşayışı ve yaptıklarıyla dönemlerini etkilemiş önemli kişilerin yaşamlarını içermelidir. Kişi hakkında geniş ve etraflıca bir araştırma yapılmış olmalıdır. Kişinin yaşamı olduğu gibi verilmelidir. Biyografiler geçerli ve belgelere dayalı olmalıdır. Anlatım akıcı, devingen, renkli ve ilgi çekici olmalıdır. Anlatımda düzenli ve kronolojik bir sıra izlenmiş olmalıdır.


66

Yukarıda ifade edilenlere ek olarak çocuklar için seçilecek olan biyografilerde şunlara dikkat edilmelidir.

Biyografi öğrencilerin yaş, ilgi, istek, ihtiyaç ve zekâ seviyelerine uygun olmalıdır. Biyografilerin öğrencilerin bilişsel, duyuşsal ve devinişsel gelişimini olumlu yönde etkileyecek bir

konusu olmalıdır. Biyografiye konu olan ünlü kişilerin yaptıkları işler çocuklar için kavranabilir özellikte olmalıdır. Didaktik-Öğretici nitelikte olmalı. Biyografi belli bir güçlük düzeyinde olmalı ve ilgi çekici bilgi sunmalıdır. Biyografiler bazı duygusal etkilere sahip olmalıdır. Biyografi çocuklar tarafından araştırma kaynağı olarak kullanılabilmelidir. Yazı görselle zenginleştirilmiş olmalıdır. Gelecek kuşaklara hangi yönden örnek olduğu belirtilmiş olmalıdır.

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ VE BİYOGRAFİ

İnsanların birbirlerini ve çevrelerinde olup bitenleri algılayabilmeleri için sosyal bilgiler dersine büyük bir ihtiyaç duyulmaktadır. Bunun için iyi programlanmış, zengin ve anlamlı bir içeriğin öğrencilere sunulması gerekmektedir. Sosyal bilgiler eğitimcilerine göre sosyal bilgiler öğretimi roman, mitoloji, biyografi, drama gibi edebi türlerle zenginleştirilmeli ve “ iyi anlatılan bir öykü “ statüsüne kavuşturulmalıdır. Buradan hareketle sosyal bilgiler eğitimcilerinin sosyal bilgiler dersinde kesinlikle kullanılmasını istediği edebi türlerden olarak biyografi gösterilebilir. Sosyal bilgiler dersinde biyografi öğretimiyle milletlerin kaderini değiştirmiş, önemli buluşlara imza atmış, liderlik özelliği taşıyan, toplumlara yön veren büyük şahsiyetlerin hayat hikâyelerinden yararlanmak amaçlanmaktadır.

SOSYAL BİLGİLERDE BİYOGRAFİ KULLANIMININ YARARLARI

Sosyal bilgilerde biyografi kullanımının dersin öğretimine katkıları şu şekilde açıklanabilir:

Sosyal bilgiler dersinde biyografi aracılığıyla öğrencilerin toplumda ün yapmış ve kişilere saygı duymalarının ve onların hayatlarını örnek almalarının önü açılmış olur.

Toplumda ün yapmış bilim insanlarının, liderlerin, kahramanların, sanatçıların yaşamları soyut ve anlaşılmayan olaylara somutluk ve yaşam kazandırır.

Öğrencilerin biyografinin konusu olan kimsenin yaşadığı toplum, toplumun kuralları, adet, gelenek ve görenekleri hakkında bilgi edinmeleri sağlanmış olur.

Biyografisi incelenen kişinin yaşamından hareketle öğrencilerin bir milletin bütün ümitlerini, bütün ideallerini ve bütün fedakârlıklarını anlamalarına yardımcı olur.

Bir insanın hayatı, maceraları, yaptığı hareketler öğrencilerin ilgisini çekerek konunun daha iyi öğrenilmesine zemin hazırlar.

Öğrencilere başkalarının hayat kavgalarını, karşılaştıkları türlü sorunları ve başarılarının nedenlerini anlatmakla, onları ileride karşılaşabilecekleri durumlara hazırlıklı olmalarını sağlar.

Öğrencilerin büyük insanlara karşı hayranlık ve saygı duymaya başlamasını sağlar. Vatanseverlik, milletine ve devletine bağlı olmak gibi olumlu duyguların güçlendirilmesine aracılık

eder. Öğrencileri biyografisi yazılan kişinin yaşam dönemi ( konu, sorun ve insan ) hakkında bilgilendirerek

tarih içinde yolculuk yapmalarına fırsat sunar. Biyografiye konu olan kişinin yaşamını dönemiyle aynı anda izlemeye fırsat verir. Öğrencilerin geçmişi, içinde bulunulan zaman dilimiyle karşılaştırmasına yardımcı olur. Öğrencilerin tarihsel değişimin nasıl meydana geldiğini anlamalarını sağlar. Tarihi olayları kişi, zaman, yer, detay vb. bağlamında analiz etmeyi öğrenir. Birincil kaynaklara dayalı, yazılı kaynakları içeren, harita, resim vb. görsel unsurlarla zenginleştirilmiş

biyografiler öğrencilere tarihin nasıl yazılması gerektiğiyle ilgili rehberlik eder.

SOSYAL BİLGİLERDE BİYOGRAFİ KULLANIMININ SINIRLILIKLARI

Sosyal bilgiler dersinde biyografi kullanımının yararları yanında birtakım sınırlılıkları da bulunmaktadır. Bunlar şöyle ifade edilebilir.


67

Biyografide kahramanın ele alınış biçimi nedeniyle öğrenciler asıl konuyu öğrenemeyebilir. Örneğin biyografisi verilen kişinin temsil ettiği ve yönettiği toplumdan soyut olarak ele alınırsa, öğrenci toplumsal ilişkiler, düşünceler ve anlamlar üzerine odaklanacağı yerde belirli kişilerin yaşayışları üzerine odaklanır. Böylelikle biyografi heyecan verici bir hikaye biçimine dönüşür ve amacına ulaşmamış olur.

Sosyal bilgiler derslerinde biyografi konunun yapısına göre kullanılmalıdır. Herhangi bir dönem açıklanırken tip olarak alınan birey, öğrencilerin ilgisini çekmeyebilir. Bir kişinin hayatı bazen bütün olayları yorumlamak için yeterli olmaz. Bir kişinin biyografisinin birçok noktaları güncelliğini yitirdiğinden zamanın canlı olayları ile

bağlantı kurulması zor olabilir. Olayları bireylerin etrafında toplamak çok defa bireyleri, olayların etrafında toplamaktan daha

kolaydır. SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE BİYOGRAFİ KULLANIM ESASLARI Sosyal bilgiler dersinde biyografi kullanım esasları beş bölümde değerlendirilir. Bu unsurlar şunlardır:

1. Senaryo: Çalışmanın yapısı ve organizasyonu nasıldır? Doruk noktası nerededir? Hikâye nerede ve ne zaman başlar? Nerede ve ne zaman sona erer. Yazar hikâye devam ederken sonuca dair ipuçları verir mi?

2. Karakter: Ana karakter kimdir? Nasıl tanıtılırlar ve nasıl geliştirilirler? Hikâyeyi kim anlatmaktadır? Yorumcunun, karakterlerin hissettikleri ve düşünceleri konusunda ne kadar bilgisi vardır?

3. Bölüm: Yazar biyografiyi kurgularken hikâyeye uygun olarak bölümler oluşturabilir. Bunun yanında biyografi yazarının çevre ile ilgili çok az seçeneği vardır. Bu çevre unsurları başroldeki kişinin hayatı algılamasını ve karakterinin gelişimini ne kadar ve nasıl etkilemektedir?

4. Konu: Geleneksel biyografi konuları engeller karşısında elde edilen zaferi arar niteliktedir. Bunun gibi diğer fikirleri gösteren kanıtlarda metinde aranabilir.

5. Stil: Eski biyografiler karakterlerine karşı sık sık olgunca bir tavır içerisindedirler. Eski biyografiler ton olarak tantanalıdır. Tonu ve davranışı ortaya koyan kanıtlar araştırılmalıdır. SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE BİYOGRAFİYİ ETKİLİ BİR BİÇİMDE KULLANMAK İÇİN BAZI ÖNERİLER

Biyografinin kapsamını tarihle tanımlayınız. Biyografinin geçtiği zaman dilimi içerisinde dünyanın geri kalan kısmındaki diğer ülkelerde, sizin ülkenizde, şehrinizde neler meydana geldiğini betimlemek amacıyla zaman dilimini ilişkilendiriniz.

Biyografide söz edilen yerlerin listesini yapın. Bu yerleri harita üzerinde bulun ve geçmişteki ile günümüzdeki durumunu karşılaştırın.

Biyografide bahsedilen zaman diliminde hangi yeni buluşlar tanıtılmış? Eğer bu buluşlar yapılmasaydı hayatın nasıl bir şey olacağını zihninizde canlandırınız.

Biyografinin geçtiği dönemin giyim ve mobilya modasını araştırın. Dönemin önemli kişilerini araştırınız. Ülkenin liderleri kimlerdi? Ünlü yazarları, ünlü kişileri,

nüktedanları kimlerdi? Bu esere konu olan kişinin hayatını nasıl bunlar nasıl etkilemiş olabilirler? Biyografiden dönemin tarihini yansıtan, döneme özgü kelimeleri çıkararak dönemin dilini araştırınız ve

anlamlarını bir tarih sözlüğünden bulunuz. Dönemin gazete ve dergilerine, özellikle de reklamlara ve günün popüler hikâyelerine göz atınız.

SONUÇ

Sosyal bilgiler dersi sorumluluk sahibi, toplumsal hayatla bütünleşmiş insan yetiştirmek için biyografiden yararlanmalıdır. Burada önemli olan biyografinin ders içinde, doğru yerde, doğru zamanda ve doğru biçimde kullanılmasıdır. Doğru biçimde kullanıldığında biyografiler, öğrencilerin yaşamlarını zenginleştirmesine imkân sağlar. Öğrenciler güç ve yeteneklerini geliştirmek için büyük ve önemli insanların hayatlarını okuyarak neler yapabileceklerini öğrenmiş olurlar.


68

SORULAR

1- Dünya edebiyatında çocuklara yönelik olarak hazırlanan ilk biyografi aşağıdakilerden hangisidir? a) Hayatlar b) Tüm Zamanların Altın Kitabı c) Sezarların Yaşamları d) Meşhur Olan Fakir Çocuklar e) Orhun Abideleri

2- Sosyal bilgiler dersinde biyografi kullanım esaslarının beş bölümde değerlendirildiği görülür.

Aşağıdakilerden hangisi bu bölümlerden birisi değildir? a) Karakter b) Konu c) Stil d) Sonuç e) Senaryo

3- Bilim, edebiyat, siyaset, spor gibi alanlarda iş ve davranışlarıyla öne çıkmış, toplum katında üne

kavuşmuş insanların hayatlarının tarihini ortaya koymak amacıyla belgelere dayalı olarak tarafsız bir gözle yazılan edebi tür aşağıdakilerden hangisidir?

a) Biyografi b) Otobiyografi c) Monografi d) Portre e) Tezkire

4- Aşağıdakilerden hangisi biyografi hazırlanırken uyulması gereken kurallardan değildir?

a) Biyografisi hazırlanacak kişiyle ilgili araştırma yapılmalıdır. b) Biyografi gerçek yaşam öyküsüne dayanmalı ve belgelerle desteklenmelidir. c) Biyografide kişinin yaşamı olduğu gibi verilmelidir. d) Biyografi öznel olarak hazırlanmalı ve söylentilere yer verilmelidir. e) Biyografinin hangi yaş ve bilgi düzeyine hitap edeceği belirlenmelidir.

5- I. Biyografi öğrencilerin bilişsel, duyuşsal, devinişsel gelişimini olumlu yönde etkilemelidir.

II. Biyografilerin çok kısa ve anlaşılır bir dille yazılmalıdır. III. Biyografide anlatım çocukların alışageldikleri tarzda yazılmalıdır

Çocuk biyografisi hazırlanırken yukarıdakilerden hangisi veya hangileri göz önünde bulundurulmalıdır?

a) I, II ve III b) II ve III c) Yalnız I d) I ve II e) I ve III

CEVAPLAR 1-B 2-D 3-A 4-D 5-A


69

SOSYAL BİLGİLER ÖGRETİMİNDE BİLGİSAYAR KULLANIMI ve BİLGİSAYAR TABANLI MATERYAL GELİŞTİRME

Giriş

Günümüz teknolojisinin hızla gelişimi neticesinde hayatımızın her alanında olduğu gibi eğitim –öğretim faaliyetlerinde de kullanılmaya başlanılan bilgisayarlar önemli birer öğretim materyali olarak karşımıza çıkmaktadır. Zira bilgisayar ve bilgisayar teknolojisi sayesinde birçok kavram,olgu ve olayı göz ve kulağa hitap edecek şekilde somutlaştırmak mümkündür.

Yapılan bilimsel araştırmalarda doğru kullanıldıklarında bilgisayar ve bilgisayar teknolojisinin eğitim – öğretim faaliyetlerinde başarıyı arttırdığını göstermektedir Teknoloji

Teknoloji dendiğinde insanların aklına ilk olarak makineler gelmektedir.

Oysa elbette ki teknoloji makineler ve onların üretilmesinde kullanılan bilgiler bütünü olmaktan çok daha fazladır. Yine Türk akademisyenler tarafından yapılan teknoloji tanımlarına baktığımızda;

Alkana göre ‘’Teknoloji, en genel anlamda kazanılmış yeteneklerin işe koşulmasıyla doğaya egemen olmak için gerekli işlevsel yapılar oluşturma olarak ifade edilebilir’ N.Fidan’a göre ‘’ Teknoloji en yalın anlamıyla kuramsal bilgilerin ve bilimsel yasaların uygulamaya dönüştürülmesi işidir. Eğitim Teknolojisi

Eğitim teknolojisi, öğrenme hakkında bilimsel bilgilerin uygulanması ve etkili ve verimli eğitim ve öğretimle öğrenme durumlarını geliştirmek olarak tanımlanmaktadır. Başka bir ifadeyle, eğitim teknolojisi öğrenme ve öğretme süreçlerinin tasarlanması,uygulanması ve geliştirilmesi işidir. Zaman zaman eğitim teknolojisi ile aynı manada kullanılsa da öğretim teknolojisi esas olarak eğitim teknolojisinin kapsamında,eğitim teknolojisi tanımı içinde yer almayan durumlar ve olguları ifade etmek için kullanılır.

Öğretim Teknolojisi

Zaman zaman eğitim teknolojisi ile aynı manada kullanılsa da öğretim teknolojisi esas olarak eğitim teknolojisinin kapsamında,eğitim teknolojisi tanımı içinde yer almayan durumlar ve olguları ifade etmek için kullanılır. Diğer bir tanıma göre ise;

öğretim teknolojisi; iletişim devrimi ile birlikte şekillenen medyanın,öğretmen,kitap,yazı tahtası ile beraber öğretimsel amaçlar için kullanılmaya başlanılmasıdır.

Bilgisayar Nedir ?

Bilgisayar önceden hazırlanmış verileri, verilen komutlar doğrultusun da alan ,kaydeden, verilen komutlar dizisine uygun olarak bu verileri işleyen, sonuçlarını depolama ünitesine kaydeden ve yine verilen komutlar dizisine göre çıkış ünitesinden veren elektronik bir makinedir.

Bilgisayarların veri alabilmek ve kendilerine verilen verileri işleyebilmeleri için iki şeye ihtiyacı vardır.bunlar ;

Donanım (Hardware) ve Yazılım (Software) dır.


70

Donanım bilgisayarın tüm fiziksel birimlerine(monitör, klavye, fare,ekran kartı.kasa vb.) verilen addır. Yazılım ise bilgisayarın görevlerini yerine getirebilmeleri için onlara verilen tüm bilgiler ve kod/komut listeleridir

Bilgisayarın Eğitimde Kullanılması

Bilindiği gibi toplumlar hızla değişmektedir. Toplumlardaki bu değişim, teknoloji ve iletişim alanındaki gelişmeler doğrultusunda gerçekleşmektedir.

Bilgisayarın hayatımız eğitim-öğretim aracı olarak yer almasının nedenlerine bakacak olursak;

Çocuklar tarafından kontrol edilebilen grafiksel sunular sağlayarak,onları motive edebilir

Hızlı şekilde doküman sunabilir.

Bireysel eğitim sağlayabilir.

Anında hata tespiti ve geri besleme imkanı sağlayabilir.

Öğretmene ve öğrencilere fert bazında grup olarak çalışma imkanı verir

Bilgisayar Destekli Öğretim (BDÖ)

Bunlar genel baslıklar halinde, araştırma,yönetim,rehberlik ve danışmanlık,ölçme değerlendirme,kütüphanecilik gibi sıralayabiliriz.

Bilgisayar destekli eğitim uygun öğrenme ortamların da uygulanabilecek bir tekniktir. Bilgisayar destekli öğretim ,geleneksel öğretime oranla öğrenci erişimlerini %18 arttırdığı belirtilmiştir

Bilgisayar Destekli Öğretimde Kullanılan Yazılım Türleri

Birebir eğitim yazılımları (Öğrenci Yazılımları)

Bu sınıfa giren yazılımlar da bilgisayar yazılımı öğretmenin rolünü üstlenmektir. Yazılım bir öğretmenin yaptığı gibi bir konuyu öğrenciye sunduktan ,öğrenciye farklı özellikte materyaller (grafik , ses vb) sunabilir. Konu bitiminde öğrenciden konuya ilişkin soruları cevaplamasını isteyebilir.

Sosyal bilgiler öğretimin de birebir eğitim yazılımları gerek konuların ilk kez öğretimi gerekse pekiştirme amaçlı tekrarları için oldukça faydalı olabilecek yazılımlardandır.

Eğitsel Oyun Yazılımları

Oyun ve yarışma formatı kullanılarak öğrencilerin ders konularını m öğrenmesi amacıyla hazırlanmış yazılımlardır.

Oyun yazımları bunların dışında, öğrencilere problem çözme, strateji geliştirme kurallara uyma,alternatif çözümler üretme,yaratıcı ve hızlı düşünme,veri toplama ve kaydetme gibi birçok sosyal ve akademik beceri geliştirme de yardımcı olur.

Alıştırma ve Uygulama Yazılımları

Bu yazılımlar BDÖ’in en klasik tarzda uygulamalarıdır. Hazırlanması çok kolay olan bu yazılımlar da öğrenciye konu anlatımı yapılmaz.

Öğrencinin konuyu bildiği,konunun daha önce öğretildiği varsayımıyla öğrenciye konuyla ilgili sorular sormayı, uygulamalar yapmayı sağlayan yazılımlardır


71

Benzeşim (simülasyon) Yazılımları

Benzeşim yazılımları gerçek olgu ve olayların bilgisayar ortamına aktarılarak öğrenciye kontrollü ve güvenli bir öğrenme olanağı sunan yazılımlardır. Kısaca gerçek ortamların sanal olarak oluşturulmasıdır

Benzeşim yazılımları normal şartlarda göremediğimiz/göremeyeceğimiz olgu ve olayları öğrenciye sanal olarak yaşama imkanı verir

Bilgisayar Tabanlı(dijital) Öğretim Materyali Geliştirme

Bilgisayar destekli öğretimde dile getirilen en büyük şikayetlerden başlıcaları derslerde kullanılabilecek paket yazılımların çok pahalı olması ve ders programına uygun olmamasıdır.

Her öğretmen birçok bilgisayarda bulunan bilgisayar tabanlı materyaller geliştirebilir.

Bilgisayar tabanlı materyal geliştirmede kullanılabilecek bazı yazılımlar Video düzenleme yazılımları

Sunu hazırlama yazılımları

Web tasarım yazılımları

Autoplay oluşturucu yazılımlar

Flaş geliştirme yazılımları

Programa dilleri( Visual basic)

(a) Video düzenleme yazılımları

Sahip olduğumuz video görüntüleri üzerinde bilgisayar ortamında bazı değişikler yapabilmemize olanak sağlayan yazılımlardır. Bu yazılım ile bazı yapabileceklerimiz;

Video görüntülerimizi istediğimiz anında kesip,çıkarabilir yada kısaltabilirsiniz.

Ses dosyalarını birleştirebilir,kesebilir ve yeni ses kayıtları yapabilirsiniz.

Birden fazla video görüntüsünü birleştirilerek tek bir dosya haline getirebilirsiniz.

b) Sunu Hazırlama Yazılımları

Bir konunun,bir mesajın veya içeriğin sözlü ve görsel olarak bir izleyici kitlesine aktarma sürecine sunum denir.

Sunum esnasında birbirini takip eden ayrı ayrı ekran görüntülerine slayt (slide) denir.

• Sunum öncesinde bazı ön hazırlar yapılması gerekir ki bunlardan bazıları:

İzleyici ve dinleyicilerin belirlenmesi

İçeriğin görsel öğelerle desteklenmesi


72

İzleyici ve dinleyici kitlesinin belirlenmesi

Sunum süresini ve sunumun nerden yapılacağının belirlenmesi

Sunu hazırlarken dikkat edilmesi gereken noktalar;

Sunum da anlatacağımız konunun satır satır slaytlara aktarmaktan kaçınılmalıdır.

mümkün olduğunca çok görsel kullanmaya dikkat etmelisiniz. Görselleriniz o slaytta anlatılan içerikle alakalı olmalıdır.

Tüm slaytlarda yazı tipleri aynı olmalıdır

• (c)Autoplay oluşturucu yazılımlar

Autoplay oluşturucu yazılımlar(autoplay maker,autoplay creator) genel olarak CD’lerde otomatik açılan CD içiriğine ulaşımı ve içeriğin kullanımı kolaylaştırmayı amaçlayan menülü sayfalar hazırlamak üzere geliştirilmiş yazılımdır.

• Flaş geliştirme yazılımları

Flaş Macromedia firmasının çıkarmış olduğu sonra Adobe Firması’na ait olan ve gerek internette gezinenler gerekse de web tasarım uzmanlarının ve grafikçilerin gözdesi olan Windows ve Mac Os işletim sistemi üzerinden çalışan bir grafik programıdır.

Bir flaş geliştirme yazılımı ile kaliteli görsel efektlere sahip animasyonlar,web siteleri, oyunlar,sunumlar ve bir çok ürün geliştirilebilir.

• Programlama dilleri (Visual basic)

• Genel olarak program,kullanıcıların isteklerini karşılayacak muhasebe,stok,oyun,eğitim,mültimedya, işletim sistemi, gibi yazılımları oluşturacak alt yapıyı hazırlamaktır.

Bu alt yapıyı oluşturan kişiler programcı denir.

Bu tür programlama dillerinin en güzel örneği

Microsoft firması tarafından geliştirilen Visual basic programla dilidir.

Bir Eğitim Yazılımı Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler 1

Biçimsel uygunluk;

Bilgisayar tabanlı materyal ya da yazılımda kullanılan tasarım(renk,grafik,yazı) öğelerinin uygunluğunu ifade etmektedir.

Programlama uygunluğu;

Etkili bir yazılım programlama hatalarından, kavramsal hatalardan arındırılmış, programlama tekniği açısından güvenli ve kaliteli olmalıdır

Öğretimsel uygunluk;


73

Bilgisayar tabanlı bir materyalin ya da yazılımın önceden belirlenen bir dersin amaçlarına,öğretim ve öğrenme yaklaşımlarına, öğretim yöntem ve tekniklerine hitap etme derecesi , söz konusu materyalin yada yazılımın öğretimsel uygunluğu olarak tanımlanır

Eğitim programı uygunluğu;

Etkili bir bilgisayar tabanlı materyalin yada yazılımın öğretimsel uygunluk taşıyabilmesi için yürürlükteki müfredat programına,programın kazanımına ve derslere uygun olarak hazırlanması gerekir

Bilgisayar Destekli Öğretimin Yararları 2

Gerçek hayatta uygulanması veya laboratuar ortamında yapılması tehlikeli ve pahalı olan yada gerçekleşemeyecek olan çalışmaları benzetişim yoluyla kolaylıkla yapılabilmesine imkan sağlar

Kişisel olarak pasif durumda olan öğrencilerin, aktif ve üretken olmasını sağlar

Öğrenci etkinliklerini ve performansının izlenebilmesine,öğrenci hakkında detaylı kayıt tutulmasına katkı sağlar

Bilgisayar Destekli Öğretimin Sınırlılıkları

Bazı eğitimcilere göre, BDÖ ortamında ki öğrencilerin arkadaşları ve öğretmenleri ile olan etkileşimi azalmaktadır

Okul yöneticilerinin,öğretmenlerin yada ailelerin BDÖ için gerekli donanım ve yazılım temin etmesi zor ve pahalı olabilir

Teknolojik gelişmelere bağlı olarak bağlı olarak donanım ve yazılım sürekli gelişmektedir. Öğretmenlerin bu gelişmeyi takip etmesi zor olabilir.

SORULAR

S-1: Aşağıdakilerden hangisi BDE’ nin dezavantajlarından biridir?

A. Bilgisayar inanılmaz boyutlarda bir bilgi bankası haline dönüşebilir B. Öğretmene, günün saatine ve öğrenciden öğrenciye göre farklılık göstermez C. Özel durumu olan öğrenciler için BDE önemli bir kaynaktır D. Eğitim yazılımı satan, herhangi bir firmaya gittiğinizde size bol miktarda yazılım gösterebilirler E. Öğrenmede zorluk çeken öğrenciler için, yazılardan veya resimlerden alternatif yöntemler

sağlayabilir S-2: Öğrenme ve öğretme süreçlerinin tasarlanması, uygulanması ve geliştirilmesi işidir. Yukarıda açıklanan kavram aşağıdakilerden hangisinin tanımıdır?

A. Eğitim Teknolojisi B. Öğretim Teknolojisi C. Teknoloji D. Bilgisayar E. Öğretim

S-3: Aşağıdakilerden hangisi bilgisayar tabanlı materyal geliştirmede kullanılabilecek bir yazılım türü değildir?

A. Video düzenleme yazılımları B. Sunu hazırlama yazılımları


74

C. Web tasarım yazılımları D. Autoplay oluşturucu yazılımlar E. CD-Rom Yazılımları

S-4: Aşağıdakilerden hangisi bilgisayarın fiziksel birimlerinden( Donanım ) biri değildir? A. Fare B. Ekran C. Windows 10 D. Klavye E. Ekran Kartı

S-5: Aşağıdakilerden hangisi sunu hazırlama öncesinde yapılması gereken durumlardan biri değildir?

A. İçeriğin görsel öğelerle desteklenmesi B. İzleyici ve dinleyici kitlesinin belirlenmesi C. Sunum süresini ve sunumun nerden yapılacağının belirlenmesi D. İzleyici ve dinleyicilerin belirlenmesi E. Tüm slaytlarda yazı tipleri farklı olmalıdır


75

NORVEÇ

Ülkenin coğrafi özellikleri

Yüz ölçüm: 385.155 km2’ lik yüzölçümüne sahiptir.

Nüfus: 2009 verilerine göre nüfusu 4.801.100 kişidir nüfus artış hızı %13, ortalama yaşam süresi kadınlarda 83, erkeklerde 78 yıldır. Nüfusun %45’e yakını şehir merkezlerinde yaşamaktadır.

Ekonomi: Soğuk ve don olaylarının tahıl üretimini sınırlaması nedeniyle daha çok hayvancılık(süt ineği, koyun, keçi) ve balıkçılık(balina avcılığı) önemli ekonomik kaynaklardandır. Bunun yanında doğal gaz, petrol, makine, kağıt ve odun ürünleri de ekonomiye katkı sağlamaktadır.

GİRİŞ

Çağdaş eğitim sisteminin gereklerini yerine getirmek, özellikle kalkınmış ülkelerin eğitim sistemlerini yeniden gözden geçirmelerine neden olmuş ve yöneticileri daha iyi çağdaş bir eğitim sistemi arayışına sevk etmiştir. bu girişimlerin bir örneğini de NORVEÇ eğitim sistemi teşkil etmektedir.

Norveç’te 2000’li yılların başında başlayan süreç neticesinde 2006 eğitim öğretim yılında yeni program uygulanmaya başlanmıştır. Yeni programla beraber öğrenciyi merkeze alan, bireyselleştirilmiş eğitime önem veren ve belli temel becerileri kazandırmaya yönelik bir öğretim programı anlayışı getirilmiştir.

Söz konusu değişimin sonucu olarak Norveç eğitim sisteminde ilköğretim ve ortaöğretim birinci kademede verilen eğitime bakıldığında sosyal bilgiler eğitim programının tarih, coğrafya, sosyoloji odaklı olduğu ancak ortaöğretim birinci kademede ara disiplinlere dayalı bir yapıya dönüştüğü görülmektedir.

EĞİTİM SİSTEMİ

Norveç’te mevcut eğitim sistemi: Okulöncesi eğitim, ilköğretim ve ortaöğretim birinci kademe, ortaöğretim ikinci kademe, yükseköğretim, mesleki yükseköğretim ve yetişkin eğitimi gibi birimlere ayrılmaktadır.

Okulöncesi eğitim: Anaokulu, okulöncesi çağdaki çocuklara gelişim imkanı sağlayan bir eğitim birimidir. Anaokulu hem çocuklar için iyi şartların temini hem de çalışan ebeveynler için bir hizmet anlamına gelmektedir, çünkü çocukların eğitimi kadar gözetimi ve bakımını da sağlamaktadır.

İlköğretim ve ortaöğretim birinci kademe eğitimi: Norveç’te ilk ve ortaöğretim 10 yıla yayılmıştır. 2006 sonbaharından itibaren ilköğretim(1-7.sınıf arası) ve ortaöğretim (8-10.sınıf arası) olmak üzere iki ana bölüme ayrılmıştır. Çocuklar 10 yıl süren eğitime 6 yaşında başlamaktadırlar.

Bu kademede:

Hristiyanlık din ve ahlak bilgisi

Norveççe

Matematik

Sosyal bilgiler

Görsel sanatlar ve el sanatları

Bilim ve çevre

İngilizce(ilköğretimden itibaren zorunlu)


76

Müzik

Ev ekonomisi

Beden eğitimi

Dersleri verilmekte ve bunun yanında zorunlu ek dersler verilmektedir bunlar: ikinci yabancı dil, tamamlayıcı dil çalışmaları ve uygulamalı dil çalışmalarıdır.

Ortaöğretim ikinci kademe eğitimi: Öğrencileri ortaöğretim birinci kademe düzeyinden sonraki ve yükseköğretim düzeyinden önceki niteliklere sahip olmaya hazırlamaktadır. Ortaöğretim ikinci kademe eğitimi, yükseköğretime hazırlayan program ve mesleki eğitim olmak üzere ikiye ayrılmaktadır.

Yükseköğretime hazırlayan lise eğitimi teorik ağırlıklıdır. Bu öğretim 3 yıl sürüp okulda devam eder.

Mesleki eğitim: bir meslek edindirmeye yöneliktir ve mesleki eğitim belgeli veya kalfa belgeli mesleki yeterlilik sağlamaktadır. Bu eğitim de yine 3 yıl olup okulda devam eder.

Yükseköğretim : Norveç’te 7 devlet, 8 özel üniversite, 24 meslek yüksek okulu ,29 tane yükseköğretim enstitüsü bulunmaktadır. devlet üniversiteleri bir merkezden idare edilmekte Öğrenim süresi 2 ile 4 yıl arasında değişmektedir. Yükseköğretim kurumları araştırma yapmakla ve araştırmacı yetiştirmekle sorumludur.

Yüksek mesleki eğitim: Yüksek mesleki eğitim yaygın eğitim ile okul dışı yeterliliğe dayanan yükseköğretime alternatif bir eğitimdir yarım dönemden iki yıla kadar süren mesleki kurslardan oluşmaktadır.

Yetişkin eğitim: Burada amaç kariyer edinme sürecinde yetişkin nüfusun kendi yeterliliklerini geliştirmesini sağlamaktır. Eğer yetişkinler geçmişte yeterliliklerine göre eğitimlerinitamamlayamadılarsa bu yeterlilikleri geliştirilmeye çalışılır.

SOSYAL BİLGİLER EĞİTİM PROGRAMI

Sosyal bilgile programına geçmeden önce bilgi geliştirme programı hakkında bilgi verelim. Bilgi geliştirme programı 10 yıllık zorunlu ve ortaöğretim ikinci kademe eğitimi için yapılan son düzenlemeleri ifade eder.

Son düzenlemeler şu unsurları ifade eder:

Çekirdek program: Çekirdek program eğitimin altında yatan insanlık anlayışını kazandırmayı sağlamaktadır.

Eğitim ilkeleri: Eğitim ilkeleri okullar üzerinde hak sahibi olan kuruluşların sorumluluklarını açıklamaktadır. okulların öğrencilerin temel yeterliliklerini, kültürel becerilerini geliştirip öğrenmeye güdülenmelerini sağlamakla görevli olduklarını belirtir.

Öğretim programında yeni öğeler: Okullar tüm dersler için temel becerilerin verilmesine öncelik vermektedir.

Kendini ifade etme

Okuma

Aritmetik işlem yapma

İletişim teknolojilerini kullanma

SOSYAL BİLGİLER PROGRAMININ TEMEL ÖZELLİKLERİ

Norveç sosyal bilgiler programında, sosyal bilgiler öğretiminin amaçları ve temel becerileri yer almaktadır


77

Programın vizyonu: Programın vizyonunda eğitim evle işbirliği içinde olmalı, öğrencilere kültürel bakış açısı kazandırmalıdır.

Programın temel yaklaşımı: Sosyal bilgilerin amacı temel insan hakları, demokratik değerler, eşitlik ve hoşgörülü olma fikirlerinin oluşmasına yardımcı olmak ve etkin vatandaşlığı teşvik etmektir.

PROGRAMIN YAPISI VE TEMEL ÖĞELERİ

Sosyal bilgiler dersi ile edinilmesi beklenen kazanımlar 3 başlık altında verilmiştir: tarih, coğrafya, sosyoloji’dir.

4.yıldan sonraki hedefler

Tarih: Geçmiş, bugün ve gelecek kavramlarını kullanabilecek, anıtları inceleyebilecek.

Coğrafya: Haritaları kullanarak kendi ülkeleri ve komşu ülkelerin yerini gösterebilecek.

Sosyoloji: Ailenin görevi ve farklı aile isimleri(tek ebeveynli aileler, geniş aileler) hakkında konuşabilecek.

7.yıldan sonraki yeterlilik hedefleri

Tarih: Bir zaman çizgisine çok sayıda tarihi olayı yerleştirerek geçmiş ve gelecek arasında ilişki kurabilecek.

Coğrafya: Dijital haritaları okuyabilecek, kendi ülkesi ve komşu ülkelerin coğrafi özelliklerini harita üzerinde anlatabilecek.

Sosyoloji: Bir konu seçip onunla ilgili sorunları açıkça ifade edebilecek.

İçerik ve konu alanı: İlköğretim ve ortaöğretim birinci kademe okullarında Tarih, Coğrafya, Sosyoloji konu alanları vardır.

Ortaöğretim ikinci kademe sosyal bilgiler dersini oluşturan konu alanları: birey ve toplum, çalışma ve iş hayatı, siyaset ve demokrasi ve uluslar arası ilişkilerdir.

Öğrenme öğretme süreci: Yeni program dahilinde öğrenme öğretme sürecinde sosyal bilgilerin hedeflediği 4 tane beceri vardır.

1-sosyal bilgilerde kendi kendini ifade edebilmenin anlamı: İnsan eliyle yapılmış görseller ve filmler üzerine düşünüp tartışabilmeyi ifade eder.

2-sosyal bilgilerde okuyabilmenin anlamı: Gerçek yada kurgusal metinleri okumayı, incelemeyi ve bunları değerlendirmeyi ifade eder.

3-sosyal bilgilerde matematiği kullanabilmenin anlamı: Ders konularıyla ilgili şekilleri inceleme, karsılaştırma ve grafik kullanmayı ifade eder.

4-sosyal bilgilerde dijital araçları kullanabilmenin anlamı: Bilgiyi araştırmayı ve bilgiyi gerektirdiği gibi kullanabilmeyi ifade eder.

SONUÇ

Norveç’teki eğitim sistemi herkes için hoşgörü ve yaşam boy öğrenme sağlamaktadır.

Sosyal bilgiler programından da: farklılıklara saygı duyma, demokratik olma, bir arada yaşamayı öğrenme ve katılımcı ve girişimci olma gibi özellikleri öğrencilere kazandırması beklenmektedir.


78

SORULAR

1-) Aşağıdakilerden hangisi Norveç’teki eğitim sistemi kademelerinden birisi değildir?

A-)Okulöncesi eğitim

B-)İlköğretim ve ortaöğretim birinci kademe eğitim

C-)Lisansüstü eğitim

D-)Yetişkin eğitimi

E-)Yükseköğretim

2-)Norveç eğitim sisteminde ilköğretimden itibaren zorunlu olarak verilen ders aşağıdakilerden hangisidir?

A-)Bilim ve çevre

B-)Matematik

C-)Sosyal bilgiler

D-)İngilizce

E-)Norveççe

3-)Aşağıdakilerden hangisi bilgi geliştirme programı kapsamındaki temel becerilerden birisi değildir?

A-)Kendini ifade etme

B-)Resim çizme

C-)Okuma

D-)Teknoloji aletlerini kullanma

E-)Aritmetik işlem yapma

4-)Aşağıdakilerden hangisi ortaöğretim ikinci kademe sosyal bilgiler dersini oluşturan konu alanlarından biri değildir?

A-)Tarih

B-)Birey ve toplum

C-)Çalışma ve iş hayatı

D-)Siyaset ve demokrasi

E-)Uluslar arası ilişkiler

5-)Aşağıdakilerden hangisi Norveç’te sosyal bilgiler programının öğrenciye katması beklenen özelliklerden değildir?


79

A-)Farklılıklara saygı duyma

B-)Demokratik olma

C-)Bir arada yaşamayı öğrenme

D-)Katılımcı ve girişimci olma

E-)Ana dilini iyi kullanma

CEVAPLAR

1-C 2-D 3-B 4-A 5-E


80

SOSYAL BİLGİLERDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

GİRİŞ

Müfredat programlarının yeniden yazılmasıyla, buna uygun ölçme değerlendirme teknikleri uygulanmıştır. Sosyal bilgiler programı ile eskiden öğrencilere sadece öğrenmenin bilgi boyutunun kazandırılmaya çalışıldığı, yeni programda öğrenmenin bilgi boyutu ile birlikte beceri ve değer boyutunun da kazandırılması gerektiği önemle vurgulanmıştır. Değişen müfredat programlarına uygun olarak Sosyal Bilgiler derslerinde de öğrencilerin kazanımları ne derece edindiklerini tespit etmek amacı ile her boyutta gözlem yapmaya imkân veren alternatif ölçme ve değerlendirme araçları kullanılmaya başlanmıştır.

Ölçme, kısaca bir şeyin özelliğinin ve niteliğinin belirlenmesi işlemi olarak tanımlanmıştır. Başka bir tanımla ölçme, belirli bir niteliğin ölçülerek ölçüm sonuçlarının bir sayı ya da sembolle belirtilmesidir. Bu konuda verilebilecek somut örnekler şunlardır:

1) Hava sıcaklığının 25 C olarak ölçülmesi. 2) Bir sınıf öğretmeninin sınıfında bulunan öğrencilere boy, kilo ve yaşlarına göre tespit ederek

gruplandırması gibi.

Ölçme ölçülen özelliğe bağlı olarak farklılık gösterebilir. Ölçülen özelliğe göre ölçme doğrudan, dolaylı, türetilmiş ölçme olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

ÖLÇMENİN TÜRLERİ

Ölçme, ölçülen özelliğe ve ölçülen özelliğin gözlenme biçimine bağlı olarak yapılmaktadır. Bu noktada gözlemin nasıl yapıldığı ve sonuçları nasıl elde edildiği gibi yorumlar ölçme türlerini tayin etmektedir.

1) Doğrudan Ölçme: Ölçmeye konu olan değişkenlerin değerlerinin araya başka bir değişken sokulmadan doğrudan doğruya gözlenerek gözlem sonuçlarının bir sayı ya da sembolle ifade edilmesidir. Bir sepetteki yumurtaların 25 adet olduğunun sayılarak belirlenmesinin gözlenerek yapılan ölçmelerin hepsi doğrudan ölçme olarak kabul edilir.

2) Dolaylı Ölçme: Ölçülmek istenen değişkenin veya özelliğinin doğasına bağlı olarak bazı durumlarda doğrudan gözlem yapılamaz bu durumda ölçme işlemi ölçülmek istenen değişken veya özellik bir başka değişken ve özellik yardımı ile gözleyerek yapılmaya çalışılır. Bu tür ölçmelere dolaylı ölçme denir. Örnek olarak, havanın nemliliği insanlar tarafından hissedilmesine rağmen doğrudan herhangi bir alet olmadan ölçülememektedir. Ancak barometre denen aletle havada ki nem oranı ölçülmektedir. İşte bu şekilde bir alet yardımıyla ancak tespit edilebilen ölçme dolaylı ölçmedir.

3) Türetilmiş Ölçme: Sosyal Bilgiler ve Fen Bilimlerinde bazı değişkenler birden fazla değişken ve bu değişkenler arasındaki ilişkiye dayanan bağlantılar yardımıyla tanımlanmaktadır. Bu tür değişkenlerin ölçümleri, değişkenin tanımında yer alan diğer

değişkenler ve bu değişkenler arasındaki bağlantıyı ifade eden aritmetik işlemler sonucunda elde edilir. Bu şekilde yapılan ölçme türetilmiş ölçme olarak tanımlanır. Örnek vermek gerekirse bir yerin tarımsal nüfus


81

yoğunluğunun tespit edilmesi türetilmiş ölçmedir. Tarım sektöründe çalışan nüfusun, tarım alanlarına bölünmesiyle elde edilir. Burada tarım sektöründe çalışan nüfusu ayrı tarım olanları ayrı olarak ölçülmüştür.

ÖLÇME ARAÇLARININ NİTELİKLERİ

Ölçme araçlarının nitelikleri güvenirlik, geçerlik ve kullanışlılık kavramları ile açıklanmaktadır.

GÜVENİRLİK: Bir teste aranması gereken önemli özelliklerden bir tanesidir. Güvenirlik genel olarak ölçme sonuçlarının tesadüfî hatalardan arınıklık derecesi olarak tanımlanır. Güvenirlik bir test veya ölçme aracının ölçtüğü şeyi ne derece doğru ölçtüğü ile ilgili bir durumdur. Başka bir ifade ile ölçmede az hata yapılan test güvenilir, ölçme de fazla hata yapılan test güvenilir değildir.

GEÇERLİLİK: Bir testin sadece o testle ölçülmek istenen değişkeni ölçmesi, başka bir değişkenle karıştırılmamasıdır. Başka bir deyişle, bir ölçme aracının önceden belirlenmiş sadece bir özelliği ölçmesi için kullanılmasıdır. Örneğin bir öğrencinin sosyal bilgiler dersinde öğrendiği bilgileri ölçmek amacıyla test yapmak bu amaç için geçerliyken çocuğun kişilik gelişimini ölçmek amacıyla aynı testten istifade etmeye çalışmak testin geçersizliğini ifade etmektedir.

Geçerlilik yapı, kapsam ve yordama geçerliliği olmak üzere üçe ayrılmaktadır.

GEÇERLİLİK VE GÜVENİRLİK İLİŞKİSİ

Ölçme araçlarında ki geçerlik ve güvenirlik birbirine bağlı olan özelliklerdir. Bir test güvenilir olduğu halde geçersiz olabilir; ancak güvenirli olmayan bir testin geçerli olması olanaksızdır. O halde geçerlilik için güvenirlik zorunlu fakat yeterli koşul değildir. Güvenirliği yüksek olan testin geçerliği düşük olabilir veya hiç olmayabilir. Bir grup öğrencinin Türkçeyi kullanma güçlerini ölçmek amacıyla bir sayısal yetenek testi uygulansa ve bu testin test-tekrar test yöntemi ile güvenirliği yeteri kadar yüksek bulunsa, sayısal yetenek testinin yeteri kadar kararlı dolayısıyla güvenirli olduğu söylenebilir. Fakat bu test, öğrencilerin Türkçeyi kullanma güçlüklerini anlamak onları bu özelliklerine sıralamak için uygun değildir çünkü ölçtüğü özellik Türkçeyi kullanma gücü değildir.

DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI

Değerlendirme, ölçümler dâhil her türlü bilgi toplama ve bu bilgilerden bir değer yargısına ulaşmaktır.

Değerlendirme yapılırken göz önünde bulunması gereken unsurlar şunlardır:

1) Öğrenme sürecinin doğası 2) Öğrenme sürecinin amaçları 3) Bilginin yapılandırılması 4) Üst düzey düşünme 5) Motivasyon artırıcı öğrenme görevlerinin özellikleri 6) Öğrenmedeki bireysel farklılıklar

Genel olarak amaçlarına göre 3 değerlendirme yaklaşımından söz edilmektedir. Bu yaklaşımlar eğitim öğretim sürecinin değişik aşamalarında uygulanır. Bu üç yaklaşım ve temel özellikleri aşağıda incelenmiştir.

Eksikleri Belirleyici (Diagnostik) Değerlendirme:

Bu değerlendirme şekli, bir ünitenin öğretimine başlamadan önce öğrencilerin o ünite hakkındaki bilgilerini ve anlama seviyelerini tespit etmek amacıyla yapılır. Bu değerlendirmenin başka bir adı da Ön-Test


82

yaklaşımıdır. Bu yolla öğrencilerin seviyesini ve yanlış anlamalarını belirleyen öğretmen, ilgili ünitenin öğretimini ona göre planlar.

Şekillendirici (Formative) Değerlendirme:

Bu yaklaşım eğitim ve öğretim süreci ilerlerken öğrencilerin öğrenmelerini ve gelişimlerini değerlendirmeyi amaçlar. Öğretmen öğrencilerinin öğrendikleri ve öğrenemedikleri konu ve kavramları, onlara güdüleyici bir şekilde ileterek motivasyonlarını arttırır. Bu değerlendirme sürekli olmalı ve bireysel olarak öğrencilerin izlenmelerine dayanmalıdır.

Tamamlayıcı (Summative) Değerlendirme

Değerlendirmede ki en son aşamadır. Bu yaklaşımla, öğrenci eğitim-öğretim süreci sonunda bir bütün olarak değerlendirilir yani, öğrenme etkinlikleri sonucunda öğrencinin neleri kazanıp neleri kazanamadığı bu yaklaşımla belirlenir. Bu değerlendirmede, öğrencilerin bilgileri, becerileri ve davranış değişikleri kapsamlı bir şekilde ölçülür. Bu yaklaşımla bir öğrencinin bir dönem veya bir

akademik yılsonunda bir dersten geçme veya kalma durumu belirlenir. Bu belirlemede, öğrencinin dönem boyunca aldığı sözlü, yazılı ve diğer şekillerdeki notları dikkate alır.

DEĞERLENDİRME YAPMANIN AMAÇLARI ŞUNLARDIR

1) Öğrenmeye yardımcı olmalı 2) Başarıyı belirlenen zamanlara göre özetlemek 3) Öğrencileri seçmek 4) Öğretim etkinliklerinin değerlendirilmesi 5) Öğrencilerin performanslarının okul, bölge ve ya ülke çapında izlenmesi 6) Yeni materyallerin ve eğitim reformlarının incelenmesine yardımcı olmak

Yukarıda belirlenen değerlendirme yaklaşımları hem geleneksel hem de alternatif değerlendirme için geçerli olabilecek ilkelerdir. Aşağıdaki tabloda her iki değerlendirme yaklaşımının esasları ayrıntılı bir biçimde karşılaştırılmıştır.

KLASİK ANLAYIŞ ÇAĞDAŞ ANLAYIŞ Sonuca kıymet verme Sürecin ölçülmesi Birbirinden ayrılmış becerilerin ölçümü Birbirini tamamlayan becerilerin ölçümü Bilginin hatırlanması Bilginin uygulanması Yazıya dayalı görevler Uygulamalı görevler Tek bir doğru cevap Birden fazla doğru cevap Gizli veya belirsiz ölçütler Açık ve belirli ölçütler Öğretimin sonunda Öğretimin tamamında Çok az dönüt Yeterli ve zamanında dönüt Klasik sınavlar Performansa dayalı ölçümler Tek bir yöntemle ölçüm Çoklu yöntemlerle ölçüm Aralıklarla yapılan ölçümler Sürekli yapılan ölçümler

NEDEN ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME?

Tüm öğretim etkinlikleri gibi ölçme ve değerlendirmenin de temel işlevi öğrenmeyi geliştirmek ve çeşitli şekillerde öğretimin etkinliğini artırmaktır. Bu temel işlevinin dışında ölçme ve değerlendirme, aşağıda belirtilen işlemler açısından gereklidir. Bunlar;


83

1) Öğretim ile belirlenen amaçlara ne ölçüde ulaşıldığını saptama 2) Öğretim kararlarının alınabilmesi 3) Öğretim yöntem ve materyallerinin öğretimin amacına uygun olmasını sağlama 4) Öğretimin konu gereklerine ve öğrenci özelliklerine uygun olmasını sağlama 5) Öğretim kararlarının konu ile ilgili, anlamlı ve güvenilir bilgiye dayanması 6) Öğrencilerin düzenli olarak öğretim süreci hakkında bilgilendirilmeleri 7) Öğretimin, başarılı olamayan öğrencilere yönelik çözümler getirebilmesi 8) Başarılı olan öğrencilerin güdülenmesi 9) Öğretim aksaklıklarının giderilebilmesi

ÖLÇEK KAVRAMI

Sınıflama Ölçekleri: Bireylerin ve nesnelerin belli bir özelliğe göre sınıflandırılması olayıdır. Nesneler ya da bireyler ölçmeye konu olan özellikler açısından birbirine benzer veya birbirinden farklı olabilir. Birbirine benzer ya da birbirinden farklı olan gruplar birer sayı veya sembolle ifade edilir. Bu tür ölçeklere sınıflama ya da adlandırma

ölçeği denir. Bu tür ölçeklerden elde edilen sonuçlar üzerinden hiçbir matematiksel işlem uygulanamaz.

Sınıflandırma ölçekleri, değişkenin değerlerinin isim olarak belirlendiği durumlarda kullanılır. Örneğin cinsiyete göre erkek veya kız şeklinde bir kategori yapma, bireylerin eğitim durumlarına göre ilköğretim, ortaöğretim, yükseköğretim şeklinde bir kategori oluşturma sınıflama ölçeklerine birer örnektir.

Sıralama Ölçekleri: Sıralama ölçekleri ile nesneler belli bir sınıflamaya tabii tutulmalarının yanında, bu nesnelerin sahip oldukları belirli özellikler açısından sıraya konması amacıyla da kullanılır. Burada nesnelerin ya da bireylerin en çoktan en aza doğru veya en yüksekten en düşüğe doğru belirli bir sıraya yerleştirilirler. Örneğin öğrencilerin matematik dersinden aldıkları puanlara göre en yüksekten en düşük puanlamaya doğru sıralanması olayıdır.

Eşit Aralıklı Ölçekler: Sıralama ölçeğinden bir üst düzeydeki eşit aralıklı ölçekler nesne, olay ve insanların belli bir başlangıç noktasına göre ve belli bir özelliğe sahip oluş derecesi bakımından eşit aralıklarla sıralandığı ya da sıralar arasında ki farkların eşit olduğu ölçekledir. Eşit aralıklı ölçek birimlerden eşitliğin sağlandığı ve sıfırın tanımlanmış olduğu ölçek türüdür.

Eşit Oranlı Ölçekler: Birimlerde eşitliğin sağlandığı ve sıfırın gerçek sıfır olduğu ölçek türüdür. Bu ölçeklerle elde edilen ölçme sonuçları üzerinde her türlü matematiksel işlem yapılabilir ve karşılaştırılan özellikler oranlanabilir. Eşit oranlı ölçekler en yüksek düzeydeki ölçeklerdir.

SORULAR

1)Aşağıda verilen örneklerden hangisi dolaylı ölçmeye örnektir?

A) Sınıf kitaplığındaki kitapların sayısı

B)Bir öğrencinin yazdığı metinde kaç yazım hatası yaptığının belirlenmesi

C)Öğrencinin görev aldığı proje sayısı


84

D)Bir öğrencinin zeka düzeyinin belirlenmesi

E)Sınıftaki öğrenci sayısı

2)Kısa cevaplı boşluk doldurma şeklinde hazırlanmış tarih dersine ait izleme testini kontrol eden Ali öğretmen, testin içerisinde bazı konu başlıklarına ait hiç soru bulunmadığını aynı zamanda ipucu niteliği taşıyan ekler verildiğini fark etmiştir.

Testi hazırlayan öğretmen aracın hangi özelliğini göz ardı etmiştir?

A)Geçerlik B)Güvenirlik C)Kullanışlık D)Tutarlılık E)Kararlılık

3)Aşağıdaki değerlendirme türlerinden hangisi öğretmen, öğrencilerin o ünite hakkındaki bilgilerini ve anlama seviyelerini ölçmek için dönemin başında yaptığı değerlendirme türüdür?

A)Eksikleri belirleyici değerlendirme

B)Şekillendirici değerlendirme

C)Tamamlayıcı değerlendirme

D)Ürüne dayalı

E)Bağıl değerlendirme

4)Aşağıdakilerden hangisi çağdaş anlayış yaklaşımına ait özellik değildir?

A)Uygulamalı görev vardır.

B)Yeterli ve zamanında dönüt yer alır.

C)Sonuca kıymet verir.

D)Birden fazla doğru cevap vardır.

E)Performansa dayalı ölçümler de yer alır.

5)Ali öğretmen öğrencilere uyguladığı 20 soruluk çoktan seçmeli testi puanlamış, 70 puan üzerinde alanların “iyi”, 70 ile 50 puan arasında alanları “orta” 50 puan altında alanları ise “kötü” şeklinde ifade etmiş.

Buna göre Ali öğretmen öğrenci puanlarını hangi ölçek düzeyinde ifade etmiştir?

A)Sınıflama

B)Sıralama

C)Eşit aralıklı

D)Eşit oranlı

E)Normal


85

CEVAPLAR

1)D

2)A

3)A

4)C

5)B

FADİME PALABIYIK

2013234043 4/A


86

KANIT TEMELLİ ÖĞRENMEYİ GELİŞTİREN ÖĞRENCİ MERKEZLİ STRATEJİLER VE TEKNİKLER ÜZERİNE BİR DERLEME

ÖĞRETMENLERİN SINIFTA UYGULAYACAĞI TEKNİKLER İÇİN TEMEL KRİTERLER

1-Yaşa ve sınıf seviyesine uygun kaynaklar seçmelidir.

2-Seçtiği materyalin okunabilir ve yayımlanabilir olduğundan emin olmalıdır.

3-Öğretmen hangi çeşit kaynağın, öğrencilerinin dikkatini çekeceğine karar verir ve bu kaynağı, sınıfta hangi etkinlikler çerçevesinde kullanacağını belirlemelidir.

4-Öğrencilerin kaynağı çözümlemelerine yardımcı olmak için uygun altyapıyı temin etmelidir.

TARİHSEL DÜŞÜNME VE KANIT

Tarihsel kanıtların sorgulanması sırasında gerçekleşen zihinsel süreçler tarihsel düşünme olarak adlandırılır. Bazı araştırmacılar, tarihsel düşünme süreçleri kullanılarak gerçekleştirilen tarih öğretimi uygulamalarının bir çok tarihsel sorun ve temanın anlaşılmasına önemli katkılar sağladığını belirtmişlerdir. Tarihsel düşünmenin içiçe olduğu önemli bir beceri olan eleştirel düşünme, her türlü bilgi veya bilgi kaynağı hakkında kuşku duymak ve bunları sorgulayarak barındırdıkları gerçek ya da doğruları ortaya çıkarabilmek için gereklidir. Tarihsel düşünme geçmişten günümüze kalan kanıtlar ile bugünde yaşayan insanlar arasındaki aktif diyalogun bir ürünüdür.

TARİHSEL DÜŞÜNME STRATEJİLERİ

1-DE LA PAZ’IN TARİHSEL DÜŞÜNME STRATEJİLERİ MODELİ

Wineburg’un çalışmalarından esinlenerek geliştirmiştir. Bu stratejinin üç aşaması vardır. Bunlar sırasıyla:

Birinci Aşama: Kaynak İnceleme:

Bir belgenin kaynağının doğruluğunu ve yazılış amacını belirlemek amaçtır. Öğrencilere bu aşamada şu üç sorunun cevaplarını yazmaları teşvik edilir:

a. Yazarın amacı neydi? b. Destekleyici sebepler ve açıklamalar anlaşılır mı? c. Taraf tutulduğuna dair bir kanıt buluyor musunuz?

İkinci Aşama: Detayları Karşılaştırma:

Bu aşama kaynağın güvenirliğini kabul etmeden önce bu kaynaktaki detayları başka bir

kaynakla karşılaştırmayı kapsayan teyit etme işleminin öğrencilere öğretmek için düzenlenmiştir. Bu aşamada şu soruların cevapları aranır:

a. Yazar tutarsız mıdır? b. Bir kişi farklı şekilde mi anlatılıyor? c. Bir olay farklı şekilde mi anlatılıyor? d. Yazarın iddiasında eksik olan şey ne? e. Kaynakları baştan sona okumadan ne çıkarabiliriz?

Üçüncü Aşama: Her Kaynaktan İnanılır Görünenleri Not Etme:


87

Bu aşama, öğrencilerin bir dahaki sefere sorumlu oldukları işleri düzenlemek ve belgelerden edindikleri tüm kavrayış ve gerçekleri kullanmak için bir hatırlatıcı olarak görev yapmaktadır. Amaç, öğrencilerin olay ya da konunun analizlerinin özetini açıklamak için not tutmalarını sağlamaktır.

2- DRAKE VE BROWN’UN ÜÇ AŞAMALI TARİHSEL DÜŞÜNME STRATEJİSİ

Drake ve Brown’un tarihsel düşünmeyi geliştirmek için önerdiği üç aşamalı tarihsel düşünme stratejisi yazılı ve görsel kaynak kullanımını içeren bir sınıf içi çalışmasıdır.

Birinci Aşama:

Bu stratejide birinci aşamada kullanılan kaynakların öğretmenlerin en önemli kaynağı olarak belirtilmiştir. Öğretmen öğrencilerine açık uçlu sorular sorarak bu kaynak üzerinden tartışmalarına yol gösterir.

İkinci Aşama:

Birinci aşamada kullanılan kaynakları destekleyen ve açıklayan kaynaklar kullanılır. Öğretmenlere basılı belgeler, görsel materyaller ve makalelerden oluşan üç ya da beş kaynağı getirmeleri önerilmektedir. Bu tür ikinci elden kaynaklar iki amaca hizmet etmelidir. Kimi ikinci elden kaynaklar birinci elden kaynaklarda bulunan bilgileri destekleyebilirler. Bazı ikinci elden kaynaklar ise birinci elden kaynaklarda bulunan bilgilere aykırılık teşkil ederler. Amaç ikinci elden kaynakların birinci elden kaynakları ne şekilde desteklediğini ve açıkladığını bilen ve bu sayede geçmişi daha incelikli anlayan öğrenciler yetiştirmektir.

Üçüncü Aşama:

Üçüncü aşamada kullanılacak kaynaklar öğrencilerin genellikle kendilerinin temin ettikleri belgelerdir. Öğrencilerden konuyla ilgili belgeleri kendilerinin bulmaları istenir.

Kısaca birinci, ikinci ve üçüncü aşama kaynaklar öğretmenin ana belgesi (birinci el), destekleyici ve karşıt belgeler (öğretmen için ikinci el), öğrencinin bulduğu belgeler biçiminde adlandırılmıştır.

3- LECOCQ’UN KAVRAMA – ANALİZ – DEĞERLENDİRME STRATEJİSİ

Le Cocq’un öğrencilerin güvenli bir süreci geliştirmeleri için ihtiyaç duydukları düşünme becerilerini kazanmalarında kaynaklarla çalışmanın gereğini belirlemiştir. Daha sonra da öğrencileri güdülemesi ve kolay anlaşılması için bu süreci sağlam temellere oturtacak uygulama stratejilerini ortaya koymuştur.

KAVRAMA: Kaynağın söylediklerinin anlaşılmasıdır.

ANALİZ: Bu aşama, kaynağın söylediklerini sorgulama aşamasıdır.

DEĞERLENDİRME: Bir hakkında son yargıların düzenlendiği aşamadır.

4- TARİHSEL OLAY YERİ İNCELEME TUTANAĞI TEKNİĞİ

Tarihsel olay yeri incelemesi öğretim modeli aşağıdaki dört aşamadan oluşmaktadır.

a. Bir dedektif olmak: Bu aşamada öğrencilere tarihsel olay yeri incelemesi tanıtılır. Burada öğrencilere arka plan bilgisi ve tarihsel bağlam sağlanır.

b. Kanıtı incelemek: Bu aşamada birinci elden kaynak sunulur ve öğrencilerin sorunu çözmesinde yardım edilir.

c. İp uçlarını araştırmak: Kanıt analizi yapılır ve açık uçlu sorular sorulur. d. Şifreyi çözmek: Öğrenciler kanıta dayalı olarak kendi cevaplarını sunar.


88

SORULAR

1-Aşağıdakilerden hangisi tarihsel olay yeri inceleme tutanağı tekniği aşamalarından değildir?

A) Kaynağı incelemek B) Bir dedektif olmak C) Kanıtı incelemek D) Şifreyi çözmek E) İp uçlarını araştırmak

( Doğru cevap: A )

2-Aşağıdakilerden hangisi Lecocq’un stratejisinin aşamalarındandır?

A) İçe bakış, analiz, yaratıcı B) Kavrama, analiz, değerlendirme C) Karar verme, sorgulama, dedektif olma D) Problem çözme, kanıt inceleme, şifre çözme E) Kavrama, tarihsel düşünme, analiz

( Doğru cevap: B )

Tarihsel kanıtların sorgulanması sırasında gerçekleşen zihinsel süreçlere …………………… denir.

3- Yukarıdaki boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A) Problem çözme B) Sorgulama C) Tarihsel düşünme D) Şifre çözme E) Değerlendirme

( Doğru cevap: C )

4- Aşağıdakilerden hangisi öğretmenin sınıfta uygulayacağı teknikler için temel kriterlerden değildir?

A) Yaşa ve sınıf seviyesine uygun teknikler uygular. B) Öğrencinin dikkatini çekecek kaynakları kullanır. C) Seçtiği materyaller okunabilir ve yayımlanabilir olmalıdır. D) Seçtiği materyal anlatılan konudan alakasız olmalıdır. E) Seçtiği materyali hangi etkinlikler çerçevesinde kullanacağını belirler.

( Doğru cevap: D )

Kaynağın güvenirliği kabul edilmeden önce bu kaynaktaki detayları başka bir kaynakla karşılaştırmayı kapsayan aşamadır.

5- Yukarıda bahsedilen De La Paz’ın tarihsel düşünme stratejisinin aşamalarından hangisidir?

A) Her kaynaktan inanılır görünenleri not etme B) Kaynak inceleme C) Şifre çözme D) Değerlendirme E) Detayları karşılaştırma


89

( Doğru cevap: E ) HAZIRLAYAN: FATMA ÖZTÜRK SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ 4-A


90

FARKLI ÜLKELERİN SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMLARI: İRLANDA CUMHURİYETİ

HAZIRLAYAN & SUNAN: FATMA YAZICI

GİRİŞ

Türkiye’de disiplinlerarası yaklaşımla işlenen Sosyal Bilgiler dersi İrlanda’da tek disiplinli anlayışa uygun olarak ele alınmaktadır. Bu nedenle İrlanda’da doğrudan Sosyal Bilgiler adı altında bir ders olmayıp “Junior Cycle ”döneminde yer alan derslerden Tarih , Coğrafya, Vatandaşlık, Sosyal ve Politik Eğitim dersi ile Çevre ve Sosyal Bilimler dersinin konuları itibariyle Türkiye’deki Sosyal Bilgiler dersleri ile örtüştüğünün söylenmesi mümkündür.


İrlanda 51-55 ⁰ enlemleri ile 6-10⁰ doğu boylamları arasında yer alır. Ülkenin batı, kuzey ve güneyinde Atlas Okyanusu , doğusunda İrlanda Denizi ve St. George Kanalı yer almaktadır.

İrlanda’nın nüfusu 4,234,925 dir.

Nüfusun %95’i Katolik, %5’i Prostestan olup ülkede İrlanda dili ve İngilizce olmak üzere iki resmi dil vardır. İrlanda dili bütün okullarda zorunludur.

TARİHİ GELİŞİMİ VE SİYASİ YAPI

İngiltere kraliçesi I. Elizabeth ve I . James zamanında İrlanda tamamen İngiliz hakimiyetine girmiştir. Protestan olmamak için isyan eden İrlandalılar büyük kıyıma uğramıştır.

1789 Fransız İhtlali ile İrlandalılar yeniden ayaklandı. Ayaklanma İngiltere tarafından kanlı bir şekilde bastırılmış ve Büyük Britanya ile İrlanda Birleşik Krallığı adı altında yeni bir düzen kurulmuştur.

19. yy da İngiltere’ye bağlı kalmayı savunan birlikçiler ve bağımsızlığı savunan ulusalcılar adlı iki grup oluşmuş, 20. yy da İrlanda tarafından İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu adı altında bir ordu kurularak İngilizlere karşı gerilla savaşı başlatılmıştır.

Bu savaşın sonunda İngiltere Başbakanı Lloyd George ile İrlandalılar arasında anlaşma imzalanarak adanın güneyi İrlanda Bağımsız Devleti adını almıştır. Ancak Kuzey İrlanda Birleşik Krallığa bağlı kalmıştır.

EĞİTİM SİSTEMİ

İrlanda dünyada eğitime katılım oranı en yüksek ülkelerden biridir. İrlanda da orta öğretime katılım oranı %81 iken yükseköğretime katılım oranı yaklaşık %60 oranındadır. Bu eğitimli nüfus yurt içinde ve yurt dışında uluslar arası şirketlerde istihdam edilmektedir.

6-14 yaş arasında öğrenim tam gün zorunlu olup ücretsizdir. Eğitim İrlanda anayasasına göre temel bir hak olarak kabul edilmektedir. İrlanda eğitim sistemi ile ilgili bütün uygulamalar Eğitim ve Bilim Bakanlığının denetimindedir. Eğitim politikalarına ulusal sınavlara ve eğitim programına bu bakanlık yön vermektedir.

İrlanda eğitim sistemi ilköğretim 8 yıl orta öğretim 5 ya da 6 yıl , mesleki ve teknik eğitimin verildiği üniversite ve lisansüstü eğitimden oluşmaktadır. Son yıllarda okulöncesi eğitim , yetişkin eğitimi ve yaşam boyu eğitim İrlanda eğitim sistemine dahil edilmiştir.


91

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM VE İLKÖĞRETİM

İlköğretim 8 yıl olup ilk iki yılı okulöncesi eğitimdir. Okulöncesi eğitimi kapsayan ilk iki yıl için zorunluluk olmamasına rağmen İrlanda’da çocukların %65’i 4 ve 5 yaşlarında okula başlamaktadırlar.

2000 yılı verilerine göre ilköğretimde 6 yaşın altında 79.668 öğrenci bulunmaktadır. 4 yaşındakilerin yaklaşık olarak yarısı ve 5 yaşındakilerin %99’u ilköğretimin okulöncesi bölümlerinde eğitim almaktadır.

Okulöncesi eğitimi alan öğrenciler 6 yıl daha okuyarak ilköğretimi tamamlamaktadırlar.

Temel eğitim sistemi öğrenci merkezlidir.

Yüksek kaliteli eğitimle bireylerin yeteneklerini geliştirmesi amaçlanmaktadır. İlköğretim eğitim sistemi 2003 Eylül ayında gözden geçirilerek öğretme öğrenme yaklaşımları zengin bir içeriğe sahip hale getirilmiştir.

Eğitim programları şu temel alanlara ayrılmıştır.

Dil : İngilizce, İrlanda Gaelcesi

Matematik

Sosyal, Çevre ve Bilimsel Eğitim ( SESE)

Sanat Eğitimi : Görsel Sanatlar , Drama, Müzik

Beden Eğitimi

Kişilik, Sosyallik ve Sağlık Eğitimi

Eğitim programı bütün çocukların öğrenmesini garanti altına alıp , onların yeteneklerini geliştirerek çocukları 21. yüzyılın meydan okumalarına karşı hazırlamaktadır. Temel nokta öğrencinin öğretim yöntemlerini kullanmasını sağlamaktır.

Öğretim programı iletişim, problem çözme,eleştirel düşünme, soru sorma, araştırma ve analizde anahtar becerilerin gelişmesini , sosyal ve kişisel bilgilerden haberdar olunmasını ve etkileşimin artmasını sağlamayı hedeflemektedir.

Özellikle okuma yazma ve aritmetik becerilerinin gelişmesine büyük önem verilmektedir. Öğretim programında okuryazarlığın ve sayılardan anlamanın önemi vurgulanmaktadır. Ayrıca yetenekli çocukların ihtiyaçlarına dikkat çekilmektedir.

İlköğretim bitiminde hiçbir resmi sınav yoktur.

Okul Paskalya ve Noel tatilleriyle Haziran ayının sonundan Eylül ayına kadar tatildir.

İrlanda ilköğretim programı için üç temel hedef belirlenmiştir. Bunlar:

Çocuğun yeteneğini fark ederek ona uygun yaşamasını sağlamak,

Çocuğun sosyal yaşama iş birliği yoluyla katkıda bulunmasını sağlamak

Yaşam boyu öğrenme ve daha fazla eğitim için çocuğu hazırlamak.

EĞİTİM PLANI


92

Yetersizliği olan öğrencilere yönelik planlamalar, beceri ve bilgi alanları arasındaki denge ve sarmal bir yaklaşımın yansıtılması programın ana hatlarını oluşturmaktadır.

OKUL TÜRLERİ

İrlanda da ilköğretime devlet okullarında ya da özel okullarda devam edilmektedir. Devlet destekli okullar : dini okulları, tarikata bağlı olmayan okulları, tarikata bağlı okulları ve Gaelscoilenna’yı içermektedir.

ORTAÖĞRETİM

Öğrencilerin büyük bir çoğunluğu ilköğretimden sonra orta öğretime devam etmektedir. İrlanda da ortaöğretim iki kademeye ayrılmaktadır.

Birinci kademe Junior Cycle diye adlandırılmakta ve 12- 15 yaş arası zamanı kapsamaktadır, üç yıl sürmektedir, zorunludur. Bitirme sınavlarıyla sertifika alınır.

Junior Cycle’ de eğitim ortaöğretim kurumlarında , mesleki eğitim okullarında , çok amaçlı okullarda ve belediye okullarında verilmektedir.

Aileler bu okullardan birini seçmekte özgürdürler. Eğitim çok amaçlı okullarda ve belediye okullarında ücretsizdir. Diğer okulların ücretinin % 5’i ödenmektedir.

Junior cyle döneminin sonunda devlet tarafından yapılan sınava yönelik dersler verilmektedir. Orta okul diploma sınavına beden eğitimi, kişilik , sosyallik ve sağlık eğitimi ile bilgisayar eğitimi dahil değildir. Din dersi bazen dahil bazen de dahil edilmeyen derslerdendir.

Junior Cyle dönemini tamamlayan öğrenciler iki yada üç yıllık süreçlerde tamamlayacakları programlar arasından seçim yaptıkları Senior Cycle denilen lise eğitimine başlarlar. Lise 15-18 yaş arası dönemi kapsar.

JUNİOR CYCLE PROGRAMININ AMACI

Öğrencilere temel düzeyde gereken bilgi , anlayış davranış, beceri ve yetkinlikleri kazandırmak ve pekiştirmek ,

Genç bireyin eğitim sürecinde bilgi, anlayış , beceri ve yetkinliklerinin kapsam ve kalitesini artırmak ve derinleştirmek,

Geniş, iyi dengelenmiş , genel bir eğitim vererek genç bireyin özgüveninin , girişkenliğinin ve yeteneklerinin gelişmesini sağlamak,

Genç bireyin ahlaki ve ruhsal gelişimine katkıda bulunmak ve diğer kişilerin değerlerine ve inançlarına hoşgörülü ve saygılı olmasını sağlamak,

Genç bireyi ulusal çerçevede ve Avrupa topluluğu ve diğer küresel topluluklar gibi daha geniş çerçevelerde vatandaşlık görevlerine hazırlamak.

JUNİOR CYCLE DÖNEMİ EĞİTİM PROGRAMI KONULARI

İrlandaca

Ev ekonomisi

Müzik

Sanat, Beceri, Tasarım


93

Materyal Teknolojisi(ağaç)

Metal Çalışmaları

Teknik Grafik Sanatı

Ticaret Çalışmaları

Daktilo Yazısı

Çevre ve Sosyal Bilimler

Vatandaşlık, Sosyal ve Politik Eğitim

Dini Eğitim

Beden Eğitimi


İngilizce

Matematik

Tarih

Coğrafya

Latince

Yunanca

Eski dile ait incelemeler

İbranice İncelemeleri

Fransızca

Almanca

İspanyolca

İtalyanca

Bilim ve Teknik

Teknoloji

JUNİOR CERTİFİCATE PROGRAMI

1996 yılında yürürlüğe giren karne programı ortaokulu bitirmeden ayrılma riski taşıyan öğrenciler hedef alınarak tasarlanmıştır. Şu anki program DEİS üyesi okullara açıktır ve 203 okulda uygulanmaktadır.

Programın özünde öğretmenlerin öğrencilerin gelişimlerini ve başarılarını gözlemleyebilecekleri ve kaydedebilecekleri bir profil oluşturma yatmaktadır.

Bu profil oluşturma sistemi , her bir öğrencinin ne yapacağını , neyi bileceğini ve ya anlayacağını anlatan bir dizi önermeden oluşmaktadır. Bu önermeler konuya özel veya çapraz eğitim programı olabilmektedir.


94

Bu profil oluşturma önerileri daha sonra öğrenme hedeflerine ayrılmaktadır. Öğrenme hedefleri , öğrencilerin kendi öğrenme süreçlerine daha etkin olarak katılmasını ve kısa vadeli kontrol edilebilir iş grupları oluşturulmasını sağlamaktadır.

Tüm öğretmenler günlük işlerinin bir parçası olarak değerlendirme yapmaktadır onlara bu süreçte yardımcı olması amacıyla web sayfaları tasarlanmıştır.

LİSE EĞİTİM PROGRAMI

İrlanda da lise eğitimi iki veya üç yıllık süreci kapsar. Ortaöğretimi bitiren öğrenciler mezuniyet diploması almaya hak kazanır.

Uygulamalı mezuniyet belgesi ( ICA) alacak öğrenciler şu üç konu da sınava tabi tutulurlar.

Bu konular:

Mesleki hazırlık, mesleki eğitim, genel eğitimdir.

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMI

İrlanda’da doğrudan Sosyal Bilgiler adı altında bir ders olmayıp “Junior Cycle ”döneminde yer alan derslerden Tarih , Coğrafya, Vatandaşlık, Sosyal ve Politik Eğitim dersi ile Çevre ve Sosyal Bilimler dersinin konuları itibariyle Türkiye’deki Sosyal Bilgiler dersleri ile örtüştüğünün söylenmesi mümkündür.

TARİH

Tarih dersi öğrencilere tarihçinin ne yaptığını , geçmişle ilgili çalışırken hangi kaynaklardan ve tekniklerden yararlanıldığını öğretmektedir. Buna ek olarak böyle bir ders öğrencilere neden sonuç ya da değişim ve süreklilik ilişkilerini fark edebilecekleri geniş ölçüde olay, durum, kişi ya da yaşam biçimi örüntüsü sunmaktadır.

Öğrenciler güncel dünyanın temellerini geçmişte bulacaklardır. Bu nedenle tarih dersi öğretim programı bu tür bir öğrenme şeklini yaygınlaştırmak üzere tasarlanmıştır. Tarih dersi tarih eğitimi açısından önemli birçok yaklaşımı kapsamaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanır:

Esneklik

Bakış açısı çeşitliliği

Kronoloji

Gelişimsel

İrlanda tarihi

COĞRAFYA

Coğrafya insanları ve onların çevreleri ile ilişkilerini incelemektedir. Çevreyi şekillendiren fiziksel, sosyal ve ekonomik süreçlerin anlaşılması ile ilgilenmektedir.

Günümüzde genç insanların eğitimi şu coğrafi özelliklerin bulunduğu bir dünyada gerçekleşmektedir;

Artan çok kültürlü toplumlar

Çeşitli ölçeklerde sosyal ve ekonomik eşitsizlikler

Artan sosyo-ekonomik değişim


95

Pek çok bölgede çevre kalitesinin düşmesi ile ilgili kaygılar.

Coğrafyanın genç insanların toplumun daha etkin bireyleri olmalarına yönelik katkısı büyüktür.

Öğretim programı oluşturulurken bu katkı dikkate alınmıştır. Öğretim programı bir takım temel coğrafya kavramları etrafında şekillendirilmiştir aynı kavramlar coğrafya ile ilgili Junior Certificate programının da temelini oluşturur.

Orta okul ve lise arasındaki konu devamlılığı nettir. Öğretim programı, öğrencilerin coğrafyacıların üzerinde durduğu konuları kavrayabilmeleri için insan davranışı ve insani değerler boyutlarının da anlaşılması gerekliliği inancına dayalı olarak temellendirilmiştir.

Coğrafya programı üç kısımda sunulmaktadır:

İnsan yaşamı ( süreç ve değişim)

Nüfus, yerleşim örnekleri ve kentleşme

Ekonomik etkinlikler

VATANDAŞLIK, SOSYAL VE POLİTİK EĞİTİM

İnsan hakları ve sorumlulukları bağlamında , aktif vatandaşlığı ele alan bir orta öğretim dersidir. Bu derste işlenen iki temel doküman İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesidir.

Vatandaşlık , Sosyal ve Politik Eğitim dersinin önemi : öğrencilerin aktif vatandaş olarak yetiştirilmesi hedeflenilmektedir.

İrlanda da Sosyal Bilgiler dersi kapsamına giren konuların yer aldığı öğretim programı aktif ve öğrenci merkezli bir yaklaşım gerektirmektedir.

Öğrenciler birbirleriyle ortaklaşa ve işbirliği içinde çalışmalıdır. Aktif araştırma, birincil kaynaklar ve bilgi teknolojilerinin kullanımı üzerinde özellikle durulmaktadır.

Bu yöntemsel çerçeve dahilinde öğretmenler öğrencilere en uygun olan alanları ve özel çalışmalara yönelme özgürlüğü sunmaktadır.

Bunu sağlamak için öğrencilerin bağımlı geçen bir çocukluktan bağımsız geçen genç yetişkinliğe adım attıkları dönemde kendi hayatlarında vatandaşlığa yönelik, sosyal ve politik boyutları bütünüyle incelemeleri beklenmektedir. Bireyin toplumda haklarının ve sorumluluklarının farkına varıp , demokrasinin doğasını ve nasıl işlediğini anlamasını sağlamaktır.

Bu ders hafta da bir saat olup üç yıllık eğitim süresince 70 saate denk gelmektedir.

Dersin içeriği dört ünitede işlenmektedir. Bunlar:

Birey ve Vatandaşlık

Toplum

Devlet-İrlanda

İrlanda ve Dünya


96

Bu dört ünitenin işleniş şekli gelişimseldir yani başlangıç noktası olarak bireyler ele alınmakta ve daha sonra dahil oldukları toplum, ulus ve dünya ölçeklerinde vatandaşlar olarak incelenmeleri söz konusudur.

Ders süresi boyunca öğrencilerden en az iki sınıf/ grup uygulama projesine katılmaları beklenmektedir. Uygulama projesi sınıfta ortaya atılan bir konuyu tartışmada öğrencinin aktif rol almasını sağlamaktadır.

ÇEVRE VE SOSYAL BİLİMLER

Çevre ve Sosyal Bilimler : Tarih , Coğrafya , Vatandaşlık bilgisine dayanan tematik yaklaşımlı öğrenci merkezli bir derstir.

Junior Cycle için 1990 yılında geliştirildi, 1992 yılında uygulanmaya başlandı.

Dersin yapısı genç bireylerin içinde bulunduğu dünya ile başlayıp , gezegendeki hayatı etkileyen bazı unsurların analizine doğru ilerleyen , sarmal bir yapıdadır. Çalışmanın odak noktası kişiselden küresele doğrudur.

İrlanda da Sosyal Bilgiler dersi kapsamına giren konuların yer aldığı öğretim programı aktif ve öğrenci merkezli bir yaklaşım gerektirmektedir.

Öğrenciler birbirleriyle ortaklaşa ve işbirliği içinde çalışmalıdır. Aktif araştırma, birincil kaynaklar ve bilgi teknolojilerinin kullanımı üzerinde özellikle durulmaktadır.

Bu yöntemsel çerçeve dahilinde öğretmenler öğrencilere en uygun olan alanları ve özel çalışmalara yönelme özgürlüğü sunmaktadır.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Coğrafya dersinde değerlendirme , yazılı bir sınav ve coğrafi araştırma raporunun sunumu ile yapılmaktadır. Yazılı sınav %80 üzerinden , araştırma raporu %20 üzerinden değerlendirilmektedir. Yazılı sınav, kısa cevaplı sorulardan ve daha gelişmiş cevaplar gerektiren çok aşamalı sınavlardan oluşmaktadır. Coğrafi araştırma raporu yazılı sınavın dışında değerlendirilmektedir.

CSPE kapsamında öğrenci performanslarının değerlendirilmesi Junior certificate sınavının bir parçası olarak yapılmakta ve belgelenmektedir. Bu bir genel seviye dersidir.

Notların %60’ının öğrencilerin uygulama projeleri doğrultusunda verilmesi de öğrencilerin üç yıllık ders boyunca aktifuygulama yapmaları ve rapor yazma becerilerini geliştirmelerine fırsat vermektedir.

Çevre ve sosyal bilimler dersi de sınav kağıdı %60 , tarihi araştırma %20, coğrafi araştırma %20 şeklindedir.

SORULAR

SORU-1

I – İrlanda eğitim sistemi tek disiplinli bir anlayışa sahiptir.

II- İrlanda eğitim sisteminde doğrudan Sosyal Bilgiler adı altında bir ders yoktur.

III-Geometri dersi Junior Cycle döneminde işlenen konular arasındadır .

Yukarıda verilen öncüllerden hangisi veya hangileri doğrudur?

A-) Yalnız I


97

B-) I ve II

C-) I ve III

D-) II ve III

E-) II ve III

• SORU-2

I-İrlanda’da İlköğretim 8 yıldır.

II-İrlanda’da Ortaöğretim Junior Cycle ve Senior Cycle olmak üzere ikiye ayrılır.

III-Öğrenciler Junior Cycle’yi bitirmek için sınava girerler.

IV-Üniversitelerde mesleki ve teknik eğitim verilir.

Yukarıda verilen öncüllerden hangisi ve ya hangileri doğrudur.

A-) Yalnız I

B-) Yalnız II

C-) I ve II

D-)II ve III

E-)I, II , III ve IV

• SORU-3

• 15- 18 yaş arası dönemi kapsayan 2 veya 3 yıllık programa verilen isim aşağıdakilerden hangisidir?

A-) Eğitim Programı

B-) Junior Cycle

C-) Senior Cycle

D-)Junior Certificate

E-) Sosyal Bilgiler

• SORU-4

• Coğrafya dersinde değerlendirme , yazılı bir sınav ve coğrafi araştırma raporunun sunumu ile yapılmaktadır. Yazılı sınav ……. üzerinden , araştırma raporu …….üzerinden değerlendirilmektedir.

Yukarıda verilen boşluklara hangileri gelmelidir ?

A-) %25 - %50

B-) %20 - %80

C-)%45- %55

D-) %50-%50


98

E-) %40-%60

SORU-5

• Junior Cycle için 1990 yılında geliştirildi, 1992 yılında uygulanmaya başlandı. Dersin yapısı genç bireylerin içinde bulunduğu dünya ile başlayıp , gezegendeki hayatı etkileyen bazı unsurların analizine doğru ilerleyen , sarmal bir yapıdadır. Çalışmanın odak noktası kişiselden küresele doğrudur.

Yukarıdaki paragrafta tanımı verilen ders aşağıdakilerden hangisidir ?

A-) Vatandaşlık, Sosyal Ve Politik Eğitim

B-) Tarih

C-)Coğrafya

D-)Çevre Ve Sosyal Bilimler

E-)Bilim Ve Teknik

CEVAPLAR

1-B 2- E 3-C 4- B 5-D


99

KAVRAM ÖĞRETİMİ

Kavram Nedir?

Kavram: Benzer özellikleri olan insanları, eşyaları, olayları, eylem ya da fikirleri bir grup altında etiketlemek için kullanılan kelime ya da kelime grubudur.

Karşılaştığımız bir terim ya da sözcüğün kavram olup olmadığını anlamak için Ericson beş maddelik bir kavram tanımlama testi önermektedir. Eğer bir terim ya da sözcük;

1. Genel ve soyutsa 2. Bir ya da iki sözcükle ifade ediliyorsa 3. Uygulamada evrenselse 4. Belli bir zamana bağlı değilse 5. Ortak özelliklere sahip farklı özellikleri temsil ediyorsa

Kavramdır.

Kavramların Sınıflandırılması

Kavramlar sınıflamada dikkate alınan özelliğe göre çeşitli şekillerde gruplandırılabilmektedir.

GAGNE

1. Somut kavramlar: yaşamın ilk yıllarından itibaren informal yollarla öğrenilir. 2. Tanımlanmış (Soyut ) kavramlar: bu kavramları öğrenmek için öğretim gerekir.

VYGOTSKY (1962)

1. Bilimsel kavramlar 2. Günlük kavramlAR

MARTORELLA (1986)

Kavramları dört boyutta sınıflandırmıştır.

Martorella’ya göre kavram sınıflaması

Sınıflama Temeli Kavram Çeşitleri Somutluk derecesine göre 1. Somut

2. Soyut Öğrenildiği bağlara göre 1. Formal

2. İnformal Ayırt edici özelliklere göre 1. Tek boyutlu

2. Çok boyutlu Öğrenilme bakımına göre 1. Eylemsel

2. Simgesel 3. Sembolik

TURAN (2002)

1. Algılanan kavram

İnsanların dış dünyadan duyu organları ile aldığı izlenimlerden oluşur. Örneğin; rüzgar, dağ, buzul gibi.

2. Betimlemeli kavram


100

Dış dünyanın varlıkları ve olayları arasındaki ilişkileri açıklayan kavramlardır. Örneğin; iklim, kuraklık, tektonik hareketler gibi.

3. Kuramsal kavram

Teorilerin oluşturduğu ve teorinin açıklanabilmesi için oluşturulan kavramlardır. Örneğin; kıtaların kayma teorisi.

Kavramlar ayrıca karmaşıklık derecesine göre de gruplandırılabilir. Bazı kavramlar birçok değişken içerdiğinden ve bu değişkenler arasında da yakın ilişkiler bulunduğundan böyle kavramları anlamak oldukça zordur. Bu kavramlara kompleks kavramlar denir.

Örneğin; yağış kavramı bunlardan biridir. ‘yağış’ kavramının doğru algılanabilmesi için buharlaşma,yoğunlaşma,nem gibi konuya temel teşkil eden kavramların doğru algılanması gerekir.

Kavram Öğretimi

Kavram öğretiminde iki farklı yöntem bulunmaktadır.

1. Geleneksel (Klasik) Yöntem 2. Çağdaş (Modern) Yöntem

GELENEKSEL YÖNTEM

Tümdengelim yöntemi kullanılır.

Geleneksel yöntem;

Öğrenciye kavramı ifade eden sözcüğü vermek,

Kavramın sözel bir tanımını vermek,

Tanımın anlaşılması için kavramın tanımlayıcı ve ayırt edici niteliklerini belirtmek,

Öğrencinin kavrama dahil örnekler ile dahil olmayan örnekler bulmasını sağlamak.

Basamaklarından oluşur.

Bu yöntem kavramları öğretmede yeterince etkili olmaz. Çünkü birçok kavramda kesin bir sözel tanım yapılamaz.

ÇAĞDAŞ YÖNTEM

Tümevarım yöntemini kullanır.

Öğrencinin kavramı en iyi anlatan örneklerden yola çıkarak bir genellemeye ulaşmasını sağlar.

Öğrenci doğru genellemeye ulaştıktan sonra, kavrama dahil olmayan örnekler üzerinde ayırt edici nitelikleri bulması ve bu yolla gereğinden fazla genellemeyi önlemesi sağlanır.

Kavram Öğretimini Etkileyen Faktörler

Kavramların yapısı,

Öğrencilerin gelişim özellikleri

Öğrencinin ailesinin sosyo ekonomik özellikleri

Okul ortamının özellikleri ve imkanları

Öğretmen özellikleri

Kavram Yanılgıları


101

Öğrencinin herhangi bir kavramı bilimsel olarak kabul edilenden farklı olarak algılamasına kavram yanılgısı denir.

Kavram yanılgısı üzerinde etkili olan faktörler

Çoçukların çevrelerinden öğrendikleri belirli yargılar vardır. Bu yargılar yanlış bile olsa değişmeye karşı dirençlidir.

Öğreticinin ve kitabın düzeyi öğrencinin hazır bulunuşluk düzeyine uygun olmadığı zaman kavramı algılamasının farklılaşması.

Öğretmenlerin dersi somut hale getirememesi ve öğrencinin problem çözme yeteneğini geliştirememeleri.

Öğretmenlerin konular arasında bağlantı kuramaması ve öğrencilerin anlamlı öğrenmeleri yapamaması. Öğrencinin öğrenme ortamına aktif olarak katılamaması. Günlük konuşma dilinin bilimsel dilden uzak olması. Öğretilecek konuların, ünitelerin günlük yaşamla ilişkilendirilememesi.

Sosyal Bilgiler Derslerinde Kavram Öğretimi Neden Önemlidir?

Sosyal bilgiler dersi içeriği, sosyal bilimler temel alınarak oluşturulduğundan kavramlar açısından oldukça zengindir.Bu kavramlar temel düzenleyici soyut kavramlardır. Sosyal bilgiler dersinin amaçlarının gerçekleştirilebilmesi için, programda yer alan çok sayıdaki bu kavramların, her öğrencinin zihninde aynı anlam oluşturabilecek şekilde geliştirilmesi gerekir. İlköğretim öğrencilerinin sosyal bilgilerle ilgili ilkeleri öğrenebilmeleri ve karşılarına çıkabilecek sosyal problemleri çözebilmeleri için temel kavramları çok iyi anlamaları gerekmektedir. Bu yüzden sosyal bilgiler dersinde kavram öğretimi çok önemlidir.

Kavram Öğretiminde Yöntemler

Anlam çözümleme tabloları

Kavram haritaları

Kavram ağları

Kavram karikatürleri

Kavram bulmacaları

Anlam Çözümleme Tabloları

1. İki boyutlu bir tablodur. 2. Bir boyutunda özellikleri çözümlenecek varlıklar veya kavramlar, diğer boyutunda özellikler sıralanır. 3. Tanımlayıcı ve ayırt edici özelliklerin öğrenilmesinde etkilidir. 4. Kavramları pekiştirmek için de kullanılabilir.

Kavram Haritaları

Bir konuyla ilgili kavramların isimlerinin genelden özele doğru, birbirleriyle ilişkilerine göre şematik gösterimine kavram haritası denir. Bruner’ e göre kavram öğrenmede öğrencilere öncelikle en geniş kavramın verilmesi gerekir. Bu kavram verildikten sonra öğrenciler bu kavramla ilgili alt kavramları öğrenebilir.

1. Kavramlar arası ilişkileri anlamlı kılmayı göstermede kullanılır. 2. Novak ve öğrencileri tarafından geliştirilmiştir. 3. Anlamlı öğrenmeyi artırıcı, öğrencinin bilgiyi oluşturma sürecinde aktif katılımını sağlayan ,

öğrencilere kendi öğrenmelerinde sorumluluk yükleyen ve öğrencileri değerlendirmede alternatif yollar sunan bir yöntemdir.

4. Kavram haritaları dinamiktir. Öğrenci yeni deneyim kazandıkça haritaya yeni kavram ve ilişkiler eklenebilir. Kavram haritaları aşağıdaki durumlarda kullanılabilir:


102

o Bilgileri organize hale getirmede, o Öğrencilerle kavramların anlamlılığını tartışmada, o Yanlış anlamaları gidermede, o Yüksek seviyeli düşünme yeteğini geliştirmede.

Kavram Bulmacaları

1. Öğrenci merkezli hazırlanır ve öğretmenin rehberliğinde sunulur. 2. Dersi zevkli hale getirir. 3. Dersi pekiştirmek amacı güder. 4. Ortaokulda genellikle iki tür bulmaca kullanılır. (çengel bulmaca, sözcük avı)

Kavram Karikatürleri

Merak uyandıran,soru sormayı teşvik eden, sınıfta tartışma ortamı yaratan ve bilimsel düşüncenin üretilmesini sağlayan karikatür şeklindeki çizimlerdir.

1. İlk olarak Naylor ve McMurdo (1990) tarafından tasarlanmış ve kullanılmıştır. 2. Kavram karikatürleri, konuları daha şüpheli ve tartışmalı bir hale sokarlar ve daha fazla fikir geliştirmek

için uyarıcı sağlarlar. 3. Öğrencilerin dikkatini çekerek kavramlara ilgisini artırır. 4. Kavram karikatürleri ile öğrencilerin kendi kavram yanılgıları kendilerine sezdirilir. 5. Bütün görüş açıları farklı olarak ele alınır. 6. Öğrencilerin günlük hayatta karşılaştıkları sorunları çözmede onlara yol gösterir.

Kavram Ağları (Semantik Ağ)

Öğrencilerin izlenimlerini, düşüncelerini yazılı öğretim araçlarındaki kavram ve ilkelerle uyumlu bir biçimde sergileyen bir grafik araçtır.

Bu araç öğrencilerin;

Önceki bilgilerini harekete geçirmek,

Yeni kavramları geliştirmek,

Kavramlar arası yeni ilişkiler bulmak,

Kavramları yeniden düzenlemek

Gibi zihin etkinlikleriyle yazılı metinleri daha iyi anlamalarına yardım eder.

Bir üniteye hazırlık basamağında kullanılabileceği gibi, ünite işlenirken ve ünite sonunda kullanılabilir.

SORULAR

1. Aşağıdakilerden hangisi kavram öğretimini etkileyen faktörlerden biri değildir? a. Kavramların yapısı b. Okul ortamının özellikleri ve imkanları c. Öğrencilerin gelişim özellikleri d. Öğretmen özellikleri e. Kavramların somut yapıda olması

2. Öğrencinin herhangi bir kavramı bilimsel olarak kabul edilenden farklı olarak algılanmasına ne denir?

a. Hata b. Kavram karmaşası c. Semantik ağ


103

d. Kompleks kavram e. Kavram yanılgısı

3. I. Kavramlar arası ilişkileri anlamlı kılmayı göstermede kullanılır.

II. Novak ve öğrencileri tarafından geliştirilmiştir. III. Yeni deneyimler kazanıldıkça yeni kavram ve ilişkiler eklenebilir, dinamiktir. Yukarıda özellikleri verilen yöntem hangisidir?

a. Anlam çözümleme tablosu b. Kavram haritası c. Kavram karikatürü d. Kavram ağı e. Kavram bulmacaları

4. Kavram karikatürleri ilk olarak kim veya kimler tarafından tasarlanmıştır?

a. Stones b. Michaelis ve Garcia c. Klausmeir d. Naylor ve Mcmurdo e. Martorella

5. Aşağıdakilerden hangisi Ericson’ un kavram tanımlama testindeki maddelerden değildir? a. Genel ve soyutluk b. Belli bir zamana bağlı olmama c. Geçerlilik d. Bir ya da iki sözcükle ifade edilebilme e. Ortak özelliklere sahip farklı özellikleirni temsili

CEVAPLAR

1. E 2. E 3. B 4. D 5. C


104

İNGİLTERE

Giriş

ABD’de başlayan ve Türkiye, Japonya, Güney Kore gibi ülkelerde yayılan sosyal bilgiler anlayışına karşın, sosyal bilgiler kapsamında yer alan konuların tarih, coğrafya ve vatandaşlık olarak ayrı dersler içerisinde sunulduğu ülkeler de bulunmaktadır. Bunlardan biri de İngiltere’dir. Ayrıca İngiltere’de bu derslerin yanı sıra bir de ilköğretimin birinci kademesinde verilen Vatandaşlık ve Kişilik, Sosyallik ve Sağlık Eğitimi dersleri de bulunmaktadır.

İngiltere’de vatandaşlık eğitiminin zorunlu hale gelmesinde belki de en önemli etken, gençlerin devletle ve yönetimle bağlantılı konulara yabancılaştığını ve katılımlarının son derece az olduğunu gösteren işaretlerin alınmış olmasıdır. Bunun sonucunda İngiltere’de, vatandaşlık dersi 2002 yılından itibaren 3.(11-14 yaş arası) ve 4.(14-16 yaş arası) temel aşamalardaki öğrenciler için zorunlu duruma gelmiştir. Bunun yanı sıra, ilköğretim düzeyinde temel aşama 1’de (5-7 yaş arası) ve 2’de (7-11 yaş arası) verilen Kişilik, Sosyallik ve Sağlık Eğitimi ile de vatandaşlık öğretim programının hedefleri desteklenmektedir.

Vatandaşlık eğitiminin tanımını yapmak ve bu dersin okullarda uygulanış biçimini belirlemek amacıyla 1997 yılında oluşturulan Crick Grubu’nun çalışmaları da vatandaşlık dersinin çerçevesinin belirlenmesine temel oluşturmuştur.

Coğrafya dersi ise İngiltere’de 1989 yılından bu yana ilköğretim düzeyindeki öğrencilere (5-11 yaş arası) zorunlu olarak verilen dersler arasındadır. Temel aşama 1’de coğrafya öğrencilerin genel gelişimlerine özellikle de dil gelişimlerine “yol, nehir, tepe” gibi terimlerin öğretimiyle katkıda bulunmaktadır. Temel aşama 2’de nehirler, hava, yerleşim ve çevresel değişiklikler ile birlikte yabancı ülkelerin ele alınmasına başlanırken; temel aşama 3’te tektonik oluşumlar, hava ve iklim ekosistemler, nüfus gibi daha tematik konulara geçilmektedir. Temel aşama 4’te seçmeli ders konumunda olan coğrafya öğrencilerin en fazla tercih ettikleri dersler arasında yer almaktadır.


Coğrafi Yapı: Kuzeyde İskoçya, batıda Galler ile komşudur.

Nüfus: İngiltere Birleşik Krallığı oluşturan dört ülkeden en geniş ve en kalabalık olanıdır.

Ekonomi: Çalışan nüfusun %40’ını sanayi kollarındakiler oluşturmaktadır.

TARİHİ GELİŞİM VE SİYASİ YAPI

Kraliçe Victoria (1837-1901) zamanında İngiltere dünyanın en büyük gücü durumuna gelmiştir. Birinci Dünya Savaşı’ndan zaferle çıkmıştır. Ülke İkinci Dünya Savaşı’ndan da zaferle çıktıysa da batı dünyasının liderliğini ABD’ye bırakmak zorunda kalmıştır.

Devlet başkanı Kraliçe Elizabeth, Başbakan David Cameron’dur.

EĞİTİM SİSTEMİ

İngiltere’de 5-18 yaş arası tüm çocuklara, ücretsiz eğitim olanağı sunulmaktadır ve 16 yaşına kadar çocuklar zorunlu eğitime tabidir, altı yıl ilköğretim ve beş yıl ortaöğretim olmak üzere toplam 11 yıl zorunlu eğitim sürmektedir.

İngiltere’de: Resmi okullar, çok programlı okullar, gramer okulları, teknoloji kolejleri, teknoloji ve sanat kolejleri, altıncı (sixth form) form olmak üzere altı tür ortaöğretim kurumu bulunmaktadır. 16 yaşına gelmiş ve zorunlu eğitim dönemini geride bırakmış olan öğrenciler akademik programları izleyerek altıncı sınıf koleje, ileri eğitime ya da mesleki programlar için üçüncü derece kolejlere devam edebilmektedir. Ancak İngiltere’de


105

öğrencilerin çoğunluğunun zorunlu eğitim süresinin sonunda öğrenimlerine son verdikleri ve İleri Eğitim Enstitüsü’ne giderek pratik kurslarla meslek sahibi oldukları görülmektedir.

Yükseköğretim üç temel kurumda sunulmaktadır. Bunlar; üniversiteler, yüksekokullar ve belirli konulara odaklanmış olan özel okullardır.

Öğretim programında aşağıdaki özelliklerin mutlaka bulunması gerekmektedir;

Dengeli ve kapsamlı olma

Öğrencilerin ruhsal, ahlaki, zihinsel ve fiziki gelişimlerini destekleme

Öğrencilere yetişkin yaşamının gerektirdiği sorumluluklar ve deneyimleri sunma

Ulusal Öğretim Programına ek olarak da cinsellik eğitiminin verilmesini sağlama


Programın Genel Özellikleri

İngiltere’deki tüm devlet ilköğretim okullarında verilen ve içeriği sosyal bilgiler ile bağlantılı olan Kişilik, Sosyallik ve Sağlık Eğitimi dersine yönelik olarak, Ağustos 2000’den itibaren kapsamlı bir öğretim programı sunulmuştur. Bu programda öğrencilerden neler beklendiği belirtilmiş olmakla birlikte, içeriğe dair ayrıntıların belirlenmesi okullara bırakılmıştır.

Vatandaşlık dersi ise 2000 yılından itibaren ulusal programın bir parçası haline gelmiştir. Öncesinde 1990 yılında vatandaşlıkla ilgili konuların çeşitli dersler içerisinde verilmesi yönünde başarısız bir girişim gerçekleştirilmiştir. Bu başarısızlığın ardından ise vatandaşlık eğitimine yönelik ulusal bir öğretim programının geliştirilmesi yönünde çalışmalar başlamış ve sonunda Crick Raporu ortaya konulmuştur. Bu raporun temel boyutları ise sosyal ve ahlaki sorumluluk, toplumsal katılım ve siyaset okuryazarlığıdır.

49 sayfadan oluşan coğrafya öğretim programı 1999 yılında yayımlanmıştır. Coğrafya öğretiminde öğrencilerin kazanmaları gereken bilgi, beceri ve tutumlar bazı temel kavramlar çerçevesinde programda yer almaktadır. Bu temel kavramların şu şekilde sıralanması mümkündür: yer, mekân, ölçek, karşılıklı bağımlılık, fiziki ve beşeri olaylar, çevresel etkileşim ve sürdürülebilir gelişme, kültürel farklılık

1988 yılındaki yasal düzenlemelerle Tarih dersi İngiltere’de tüm okullarda zorunlu hale gelmiştir. Bu düzenleme ile 16 yaşına kadar tüm öğrencilerin okulda tarih dersini almaları zorunlu kılınmıştır. Ancak 1993’teki Dearing Raporu’nun ardından tarih dersi için öngörülen yaş sınırı 14’e inmiştir.

Programın Yapısı ve Temel Ögeleri

İngiltere’de yürürlükte olan Ulusal Öğretim Programı’na göre eğitim dört temel aşamaya ayrılmaktadır. Bunlar;

1.Temel Aşama (5-7 yaş)



4.Temel Aşama ( 14-16 yaş)

Amaçlar


Temel Aşama 2 ve Temel Aşama 3’te öğrencilerden beklenenler şu şekildedir;


106

Güven ve sorumluluk duygusu geliştirme ve sahip olduğu yeteneklerden yararlanma

Vatandaş olarak aktif rol oynamaya hazırlanma

Sağlıklı ve güvenli bir yaşam biçimine sahip olma Sağlıklı ilişkiler kurma ve insanlar arasındaki farklılıklara saygı duyma

Bireylerin ailelerin ve grupların yardım ve destek alabilecekleri yerleri bilme

Vatandaşlık

İngiltere Vatandaşlık Dersi Öğretim Programı’nın amaçları kazandırılmak istenen temel kavramlar çerçevesinde aşağıdaki gibidir.

Demokrasi ve Adalet Haklar ve Sorumluluklar

Kimlikler ve Farklılık

Vatandaşlık dersi aracılığıyla öğrencilerin ilerleme kaydetmeleri gereken temel beceriler ise şu şekildedir;

Eleştirel Düşünme ve Araştırma

Düşüncelerini Savunma ve Sunma

Bilinçli ve Sorumluluk İçeren Eylemlerde Bulunma

Coğrafya

6.sınıf düzeyi

Öğrenciler çeşitli yerlerin fiziki ve beşeri özelliklerini konumları içerisinde bulundukları koşullar ve ölçekleri bağlamında tanımlamak ve analiz etmek için, İngiltere ve dünya coğrafyası ile ilgili bilgilerden yararlanacaklardır.

Fiziki ve beşeri olayları tanımlayacak, açıklayacak ve bu olayların etkileşim içerisinde olduklarının farkına varacaklardır.

7.sınıf düzeyi

Öğrenciler Birleşik Krallık coğrafyası ve dünya coğrafyası ile ilgili bilgileri arasında bağlantı kuracaklardır.

Fiziki ve beşeri olayların kendi içlerindeki ve birbirleriyle olan etkileşimlerini ortaya koyacak, açıklayacak ve bu etkileşimlerin farklılıklara, bağımlılığa ve değişikliklere yol açtığını göstereceklerdir.

8.sınıf düzeyi

Öğrenciler mekânların fiziki ve beşeri özelliklerini analiz etmek için Birleşik Krallık ve dünya coğrafyalarına ilişkin bilgilerinden yararlanacaklardır.

Konum, koşullar ve ölçekler konusundaki geniş bilgilerinden yararlanarak, mekânların özelliklerinde zamanla oluşan değişiklikleri açıklayacaklardır.

Tarih

Tarih dersi aracılığı ile öğrencilerin ilerleme kaydetmeleri gereken temel beceriler şu şekildedir;

Tarihsel araştırma

Kanıtlardan yararlanma

Geçmişle ilgili bilgileri paylaşma

İÇERİK


107


Temel Aşama 2’de öğrenciler, hem gelişen ve değişen birer birey hem de toplumun üyesi olarak, kendileri hakkında bilgi edinmektedir. Bu aşamada öğrencilerin gerek bireysel anlamda gerekse toplumun genelini ilgilendiren konularda sorumluluk içeren kararlar almaları ve aktif olarak toplumsal yaşamda yer almaları beklenmekte ve buna yönelik girişimlerde bulunulmaktadır.

Temel Aşama 3’te ise karar almalarında, kişisel yaşamda aktif rol oynamalarında kendilerine yardımcı olacak yeni beceriler kazanarak, temel aşama 2’de kazandıkları yetenekleri geliştirmektedirler.

Vatandaşlık

İngiltere’de vatandaşlık eğitimi aracılığı ile araştıran, sorgulayan, düşüncelerini ortaya koyan ve farklı düşüncelere saygı duyan bireylerin yetiştirilmesini amaçlamaktadır.

Sadece toplumsal olaylara değil dünyanın tümünü ilgilendiren konulara da dikkat çekilmekte ve bir anlamda dünya vatandaşı yetiştirilmeye çalışılmaktadır.

Coğrafya

Temel aşama 2’de öğrencilerden iki yer ve üç tema ile ilgili çalışmalar yaparak gerekli bilgi, beceri ve tutumları edinmeleri beklenir. Bu yer ve temalar şunlardır;

Yerler: Birleşik Krallık, Ülkedeki ekonomik Açıdan az gelişmiş bir yer

Temalar: Suyun kıtalar ve insanlar üzerindeki etkileri, yerleşim yerlerinin yüzölçümü ve yapısal özellikleri, çevredeki değişimden kaynaklanan sorunları bilme

Coğrafya dersinde öğrencilerden sadece belirli konulara ilişkin bilgi sahibi olmaları değil edindikleri bilgi ve becerilerden yararlanarak toplumsal yaşama katkıda bulunmaları da beklenmektedir.

Tarih

2.Temel aşamada öğrencilerin yerel tarih çalışmaları, İngiliz tarihine ilişkin üç çalışma, bir Avrupa tarihi çalışması ve bir dünya tarihi çalışması aracılığıyla bilgi, beceri ve tutum geliştirmeleri beklenir.

3.Temel aşamada ise öğrenciler, İngiliz tarihine ilişkin üç çalışma, bir Avrupa tarihi çalışması ve iki dünya tarihi çalışması aracılığıyla bilgi, beceri ve tutum kazanacaklardır.

ÖĞRENME- ÖĞRETME SÜRECİ

Yapılandırmacılık yaklaşımı çerçevesinde tasarlanmış olan bu programın öğretim sürecinde, aktif öğretim yöntemlerinden yararlanılmasının gerekliliği dile getirilmektedir. Programda öğrenmenin araştırma, uygulama, teori gibi bileşenlerin bir arada yer alması ile gerçekleşebileceğine değinilmektedir. İngiltere’de tarih öğretimi için, gerçek tarihsel kanıtların bire bir kopyalarından oluşturulan “dokunulabilir müzelerin” de öğrenme-öğretme sürecinde yararlanılan yöntem ve tekniklere örnek olarak gösterilmesi mümkündür.


İngiltere’de değerlendirme çoğunlukla günlük etkinlikler sırasında öğrencilere anında dönüt verilmesi biçiminde olmaktadır ve buna göre de öğretmenler öğrencilerinin gereksinimleri doğrultusunda, kısa dönemli planlarını


108

yapmaktadırlar. Bunun yanı sıra öğrencilerin bir dönem süresince yaptıklarının değerlendirilmesi de söz konusudur.

DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Sosyal bilgilerle bağlantılı olarak verilen derslere bakıldığında öğretim programlarının temel amacının vatandaş yetiştirmek olduğu görülmektedir. Öğrencilerin kendilerine güven duymalarının, sosyal ve ahlaki sorumluluklarının bilincinde olmalarının sağlanması; toplumsal yaşama katılımı gerektiren etkinlikler yoluyla yaşadıkları toplumu benimsemelerine olanak tanınması; yerel, ulusal ve küresel düzeyde karar alma ve sorun çözme becerilerinin kazandırılması amaçlanmaktadır.

SORULAR

1) İngiltere’de vatandaşlık dersi kaç yılından itibaren ve hangi temel aşamalardaki öğrenciler için zorunlu hale gelmiştir?

A) 2004 (2. ve 3. Temel aşamalardaki öğrenciler)

B) 2002 (3. ve 4. Temel aşamalardaki öğrenciler)

C) 2000 (1. ve 2. Temel aşamalardaki öğrenciler)

D) 2003 ( 2. ve 3. Temel aşamalardaki öğrenciler)

E) 2005 (3. ve 4. Temel aşamalardaki öğrenciler)

2) Aşağıdakilerden hangisi İngiltere’de bulunan ortaöğretim kurumlarından değildir?

A) Resmi okullar

B) Gramer okulları

C) Teknoloji kolejleri

D) Çok programlı okullar

E) Senior School

3) İngiltere’de vatandaşlık eğitimine yönelik ulusal bir öğretim programı geliştirilmesi için yapılan çalışmalar sonucu oluşan rapor aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dearing Raporu

B) British Council Raporu

C) Annual Raporu

D) Crick Raporu

E) İngiltere Eğitim Raporu


109

4) Aşağıdakilerden hangisi Coğrafya dersi aracılığı ile öğrencilerin kazanmaları gereken temel becerilerden değildir?

A) Coğrafya ile ilgili araştırmalar yapma

B) Alan çalışması ve sınıf dışında öğrenme

C) Düşüncelerini savunma ve sunma

D) Coğrafi iletişim

E) Grafik okuma ve görsel okuryazarlık

5) İngiltere’de sosyal bilgiler kapsamında yer alan konular farklı dersler içerisinde sunulmaktadır. Buna göre aşağıdakilerden hangisi bu derslerden değildir?

A) Vatandaşlık

B) Coğrafya

C) Tarih

D) Kişilik, Sosyallik ve Sağlık Eğitimi

E) İletişim

CEVAPLAR

1) B 2) E 3) D 4) C 5) E


110

SOSYAL BİLGİLER PROGRAM VE DERS KİTAPLARINDA BİRİNCİ ELDEN KAYNAK VE KANIT KULLANIMI :

ABD, İNGİLTERE VE TÜRKİYE

Sosyal Bilgiler dersi, en iyi şekilde topluma hazırlamayı hedefler ve bu hedefleri gerçekleştirmek için bilgi ve beceriyi öğrenciye donatmakla sorumludur.

Sosyal Bilgiler dersinde öğrencilerin bilgi kaynaklarını tanıyabilmesi, sorgulayabilmesi ve kaynakları eleştirebilmesi günlük hayatta karşılaşacağı sorunlar için gerekli becerilerdendir.

DERS PROGRAMLARINDA BİRİNCİ ELDEN KAYNAK VE KANIT KULLANIMI

İngiltere Tarih Programlarında Birinci Elden Kaynak ve Kanıt kullanımı

İngiltere de ulusal program tüm okullarda okutulur ve bir hükümet kurumu olmayan ‘ Qualifications and Curriculum Authority’ (QCA) tarafından oluşturulur. Ulusal program bütün devlet okullarında okutulmak zorundadır.

Bu kurum aynı zamanda okul programlarıyla ilgili olan her konuda İngiliz Eğitim Bakanlığına tavsiyelerde bulunur. İngiltere de zorunlu eğitim 4 aşamalı olarak planlanmıştır.

Key Stage 1 ( birinci anahtar düzey ) : İlköğretimin ilk aşaması olup bu aşamada birinci ve ikinci sınıf öğrencileri eğitim görmektedirler.

Key Stage 2 ( ikinci anahtar düzey ) : İlköğretimin ikinci aşamasında üçüncü sınıftan altıncı sınıfa kadar eğitim gören öğrenciler yer alır.

Key Stage 3 ( üçüncü anahtar düzey ) : Yedinci sınıftan dokuzuncu sınıfın sonuna kadar ki öğrenciler eğitim görmektedirler.

Key Stage 4 ( dördüncü anahtar düzey ) : On ve on birinci sınıfları kapsar.

İngiltere de okul tarih programının bugün ki duruma gelmesinde 1991 yılında programda yaptığı değişiklikler etkili olmuştur. İngiltere de okullar için 1991 yılında yürürlüğe giren ulusal program, Bilişsel gelişimin doğrusal teorisi ve Bruner’in bilişsel gelişim sarmal programı üzerine dayandırılmıştır. İngiltere de okul düzeyinde ki tarih öğretiminde var olan sorunları çözme, öğretime yeni bir yaklaşım ve metot getirme iddiasında bir proje olan Okul Tarih Projesi ile ‘ Sorgulama Temelli Tarih Öğretimi’ yaklaşımı 1972 yılında geliştirilmiştir.

Bu yaklaşımın temelinde, öğrenci merkezli bir öğrenme ortamı ve öğrencinin kendi öznel düşünce ve değer yargılarını, bakış açılarını kendisinin oluşturması temel görüşü yatmaktadır. Bu çerçevede tarih öğretmeni ve ders materyalleri tüm doğruları bir otorite edasıyla sunmaktan uzaklaşıyor; tersine öğrencilerin bilgiyi yorumlayan, oluşturan kaynağın kimliğini ön plana çıkaran ve bu kimliğin inşasını kolaylaştıran ögeler olarak karşımıza çıkıyordu. Disipliner anlayış ve uzmanlığın metodolojik çerçevesinin öğrenciye tanıtılması Rogers tarafından Yeni Tarih olarak da adlandırılan anlayışın en önemli hareket noktası olarak görülmektedir.

Bu çerçevede tarih öğretiminde ana vurgu; tarihçilerin araştırma, analiz ve yorumlama süreçlerinin öğrenciye tanıtılması ve öğrencide bu süreçlere ilişkin deneyim ve becerilerin oluşturulmasına yönelik yapılmıştır. Böylelikle, öğrencileri pasif birer alıcı konumuna indirgeyen tarihsel bilgilerin ezberlenmesine gerek kalmıyor, öğrencilerin tarihsel bilgi ve yorum üretim sürecine aktif katılımları ile tarih öğretiminde düşünsel ve metodolojik bir boyut yaratılıyordu.

İngiltere de 1991 yılında yenilenen okul tarih programında 3 temel kazanan hedefi belirlenmiştir. Bunlar bilgi ve tarihi anlama, tarihin yorumları ve 3. olarak da tarihsel kaynakların kullanımı şeklinde yer almıştır. Ancak 1995 yılından itibaren hedefler değiştirilmiş ulusal program bilgi, beceri ve anlama şeklinde hazırlanmıştır. Bu hazırlanan programın temel amacı olan çocukların bilgiyi elde etme, uygulama, beceriler ve anlama beş ana tema içerisinde sunulmuştur. Bunlar;

• Kronolojik anlama • Geçmişte ki olayları, insanları, değişimleri anlama ve bilme • Tarihsel yorumlama • Tarihsel sorgulama


111

• Düzenleme ve iletişim

Amerika da Sosyal Bilgiler Programlarında Birinci Elden Kaynak ve Kanıt Kullanımı

Amerika da Sosyal bilgiler, yaşamın kolaylıklarını ve zorluklarını farklı kültürlere sahip ve ideolojik toplum bakış açısıyla ele almaktadır. Amerika da bütün eyaletleri kapsayan resmi bir ulusal program olmamakla birlikte hazırlanmış olan ulusal çerçeve program eyaletlerde ki programlara yansıtılmıştır.

Amerika da 6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler dersinde en fazla tarih öğretimi yer almaktadır. En az ise coğrafya konularına yer verilmiştir. Okul içi Amerikan ulusal tarih merkezinin geliştirdiği beceri tarzında tarihsel düşünme standartları da aşağıda ki beş alt başlığı içermektedir. Bunlar;

1- Kronolojik düşünme becerisi

2- Tarihsel anlama becerisi

3- Tarihsel analiz ve yorum becerisi

4- Tarihsel araştırma becerileri

5- Tarihsel sorunların analizi ve karar verme becerisi

Türkiye’de Sosyal Bilgiler Programında Birinci Elden Kaynak ve Kanıt Kullanımı

Son dönemlerde Türkiye’de eğitim alanında büyük değişmeler yaşanmaktadır. Türkiye’de 2004 sosyal bilgiler programını geliştirmede batılı ülkelerdekine benzer bir yol izlenmiştir. Yeni programla Türkiye’deki sosyal bilgiler öğretim programının ana amacı, Milli Eğitimin Genel Amaçları çerçevesinde bireyin kendisini, yaşadığı toplumu, dünyayı kendi istek ve becerileriyle anlamasına katkıda bulunmasına fırsat ve ortam sağlamak olarak belirtilmiştir. Yeni programda tarih, bir öğretim alanı (disiplin ) olarak değil, sosyal hayata ilişkin problemlerin çözümünü destekleyen bir araç olarak yer almıştır.

İngiltere’deki Ders Kitaplarının Birinci Elden Kaynak ve Kanıt Kullanımı Açısından Değerlendirilmesi

İngiliz ders kitapları değerlendirildiğinde, ders kitaplarında günlükler, kişisel mektuplar, anılar, askeri raporlar, resmi istatistikler, görgü tanıklarının ifadeleri, şarkı sözleri ile birlikte incelenen olayla ilgili varsa şiirlere de yer verilmekte; öğrencilerin değişik tarihsel kaynaklar üzerinde çalışması sağlanmaya çalışılmaktadır.

İngiltere de önceleri daha az resim ve çok içerik, kimi önemli konular oldukça kısa ve öz olarak ele alınmış haldeydi. Dolayısıyla öğrencilerin dikkatini çekmiyordu.

1970’lerde Okullar Konseyi Tarih Projesi kapsamında kendi ders materyallerini, kitaplarını uygulamaya koyunca bu oldukça büyük bir yenilik olarak nitelendirilmiştir. Öğretmenler hâlihazırda ki ders kitaplarını bile etkili bir şekilde kullanamadıkları için ilk önceleri projenin ders kitaplarını ve materyalleri kullanmakta zorlanmışlardır. Fakat zamanla, öğrenci üzerinde ki etkisi fark edilerek, daha farklı bir tarih programı ve ders kitabı anlayışına geçilmesi zorunluluğu ortaya çıkmıştır.

Amerika’daki Ders Kitaplarının Birinci Elden Kaynak ve Kanıt Kullanımı Açısından Değerlendirilmesi

Öğretmenler, yetişkin dünyasına girmek üzere olan genç öğrenciler için çok önemli olduğunu düşündükleri kavramlar veya beceriler konusunda farklı anlayışları sergilerler. Bu farklı bakış açıları, seçilen kaynakları ve her öğretmenin bu kaynakları kullanış yolunu etkiler.

Türkiye’deki Ders Kitaplarının Birinci Elden Kaynak ve Kanıt Kullanımı Açısından Değerlendirilmesi

Tarih ve Sosyal Bilgiler derslerinde eleştirel düşünme giderek büyük bir önem taşımaktadır. Bunun için ders kitaplarının eleştirel düşünmeye katkı sağlayacak şekilde tasarlanması gerekir. Eleştirel düşünmeyi tarih konularında geliştirmenin en önemli materyali çoklu birinci elden kaynakların analiz edilmesidir.


112

Sosyal Bilgiler ders kitaplarında birinci elden kaynak kullanımı Türkiye’de giderek önem kazanmaktadır.

4. Sınıfta öncelikli olarak görsel kaynakların tercih edilmesine dikkat edildiği ortaya konulmuştur. Ancak görsel kaynaklar içerisinde sadece fotoğrafa ağırlık verildiği; resim,portre,para,pul,minyatür,afiş,reklam... gibi birçok birinci elden kaynağa ya hiç yer verilmedi ya da çok düşük oranlarda yer verildiği de tespit edilmiştir.

5. Sınıflarda ise; görsel kanıtlar doğrudan verilecek beceri şeklinde yer almıştır. Kullanılan materyalin öğrenci seviyesinin altında veya üstünde olmamasına dikkat edildiği görülmektedir.

6. Sınıflarda ise; ders kitaplarında çoğunlukla görsel kaynaklarının ardından metin ve nesne kaynaklarının kullanıldığı, işitsel kaynakların ise hiç kullanılmadığı yapılan çalışmalarla tespit edilmiştir.

SORULAR

1 - İngiltere’de okullar için 1991 yılında yürürlüğe giren ‘Ulusal Program’ aşağıdaki hangi eğitimcinin bilişsel gelişim sarmal programı üzerine dayandırılmıştır?

A- Dewey

B-Wineburg

C-Bruner

D-Wilson

E- Gabella

2- Ders kitaplarının öğrencilere bir ders yılı içerisinde ödünç olarak verildiği ve yıl sonunda tekrardan toplandığı ülke aşağıdakilerden hangisidir ?

A- Türkiye

B-Finlandiya

C-Amerika

D-İngiltere

E- Rusya

3- ………… anahtar düzeyinde yedinci sınıftan dokuzuncu sınıfın sonuna kadar ki öğrenciler eğitim görmektedir.

Yukarıda verilen boşluğa aşağıdakilerden hangisi getirilmelidir ?

A-Key stage 2

B-Key stage 4

C-Key stage 1

D-Key stage 5

E-Key stage 3


113

4- Aşağıdakilerden hangisi Amerikan Ulusal Tarih Merkezinin geliştirdiği beceri tarzında tarihsel düşünme standartlarından biri değildir ?

A- Kronolojik düşünme becerisi

B-Tarihsel anlama becerisi

C-Tarihsel araştırma becerileri

D-Tarihsel analiz ve yorum becerisi

E-Tarihsel hissetme becerisi

5- Sosyal Bilgiler ders kitaplarında birinci elden kaynak kullanımı Türkiye’de giderek önem kazanmaktadır.

4. sınıflarda aşağıdaki görsel kaynaklardan hangisine daha çok ağırlık verilmiştir ?

A- Resim

B-Reklam

C-Fotoğraf

D-Para

E-Pul

CEVAPLAR : 1-C 2-C 3-E 4-E 5-C

GÜLSÜM ALPER

2013234097


114

SOSYAL BİLGİLERDE ATATÜRKÇÜLÜK KONULARININ ÖĞRETİMİ

HAKAN ALTUN 2013234093

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ

SOSYAL BİLGİLERDE ATATÜRKÇÜLÜK KONULARININ ÖĞRETİMİ

GİRİŞ

Eğitim sistemlerinin temel amacı o ülkenin nitelikli insan gücünün yetiştirmek ve yurttaşlarına gerekli vatandaşlık eğitimini vermektir. Bunu gerçekleştirebilmek için her eğitim sistemi, yetiştireceği insan modelini, sahip olduğu eğitim felsefesi ve insan gücü politikası ışığında saptayarak eğitim etkinliklerini bu amaca göre düzenlemektedir.

Ülkemizde gerek bireylerin fert olarak gelişimine katkıda bulunmak gerekse de toplumsal yapıya intibaklarını gerekse de devletin bekasını sağlamak amacıyla bünyesinde resmi ideolojinin temel unsurlarının yer aldığı Atatürkçülük konuları öğretim programlarına eklenmiştir.

Bu amaca ulaşmak için ilköğretim 1. kademesinden, yükseköğrenime kadar her eğitim kademesinde öğretim programlarına Atatürkçülük ile ilgili konular yerleştirilmiştir. Bu bağlamda ülkemizde Atatürkçülükle ilgili konular iki farklı yapıda ele alınmaktadır. Bunlardan birincisi ders içeriklerine ilköğretimin birinci kademesinden başlayarak( Hayat Bilgisi, Sosyal Bilgiler, Fen Bilgisi, Müzik vd.) Atatürkçülük ile ilgili konuların (kazanımların) eklenmesidir. İkincisi ise ; İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük konularının doğrudan ele alındığı derslerdir. (ilköğretimin 2. kademe: 6-7.Sınıf Sosyal Bilgiler dersleri 8. sınıf T.C. İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi, Orta öğretim: 11.sınıf -lise 3-İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersi ve Yüksek Öğretim : Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi dersleridir.

İlköğretim 1. Kademede verilen dersler öğrencilerin Atatürk'e ve Atatürkçülüğe karşı bakış açılarının şekillenmesinde önemli bir yere sahiptir. Çünkü öğrenciler yaşantıları (eğitim-öğretim, vd.) boyunca karşılaşacakları Atatürk ve Atatürkçülük konularına giriş yapmaktadırlar.

İlköğretim 1. kademe 4-5 ve 2. kademe 6-7 sosyal bilgiler dersleri geçmişten günümüze hazırlanan ve uygulanan öğretim programlarında öğretim boyutunda mihver ders olarak yapılandırılmışlardır. Bu sebeple öğrencilerin bu derslerde Atatürkçülük konularının özümsemeleri ve Atatürkçü düşünceyi bir yaşam felsefesi haline getirmeleri önemli bir yer tutmaktadır.

Atatürkçülük Nedir?

Tanım olarak Atatürkçülük, Atatürk'ün düşüncelerini uygulamak ülkülerini, amaçlarını gerçekleştirmek, Türk toplumunun düzenini Atatürk'ün gösterdiği yönde biçimlendirmek, Türk yurttaşına ve ulusuna insanlık evreninde O'nun istediği değeri sağlamak ve bu inancı güçlendirmek çabaları olarak ifade edilmektedir. Atatürkçülüğün bir ideoloji olup olmadığı konusunda sürekli devam eden tartışma mevcuttur.

Mustafa Kemal Atatürk'e hangi ideolojiyi izlediği ya da hangi ideolojiye yakın olduğu sorulduğu zaman, hiçbir ideolojisinin izleyicisi olmadığı, taklitçilikten bilinçli bir şekilde kaçındıklarını, eğer bir benzetme yapmak gerekirse, buna,' biz bize benzeriz' biçiminde yanıt verebileceğini açıkça dile getirmiştir.

Atatürkçülük bir ideoloji olsa bile İlköğretim çağında öğrenim gören öğrencilerin Atatürkçülüğü bir ideoloji


115

olarak idrak etmeleri zordur. Bu durum Atatürkçülük ile ilgili konular başlığı altında öğretim programlarına Atatürkçü düşünce sisteminin şekillenmesine etkide bulunan konuların öğretimi ile gerçekleştirilmeye çalışılmaktadır.

Sosyal Bilgiler ve Atatürkçülük Konularını Arasındaki İlişki

Sosyal Bilgiler öğretim programlarında Atatürkçülük konularının öğretim gerekçesi ile ilgili iki temel sebebe dayandırılmaktadır. Bu sebeplerden birincisi Atatürkçülük konularının öğretimini, sosyal bilgiler öğretim programlarının genel amaçlarında belirtilen esaslar oluşturmaktadır. Yasal zorunluluğu bulunmaktadır. İkincisi ise Atatürkçülük konularının öğretilmesi zorunluluğudur. Özellikle bu ikinci gerekçe Atatürkçülük konularının diğer derslerden ziyade sosyal bilgilerde öğretimini zorunlu kılmaktadır.

Bu çalışma alanı ülkemizde ilköğretim 4-7. sınıflar arası sosyal bilgiler dersi yapılandırmacı yaklaşımın temel ilkeleri esas alınarak oluşturulmuştur. Yapılandırma aşamasında sosyal bilgilerin 3 geleneğinden yararlanılmıştır. Bu gelenekler;

1)Vatandaşlık aktarımı olarak sosyal bilgiler

2)Sosyal bilimler olarak sosyal bilgiler

3)Yansıtıcı sosyal bilgiler olarak sosyal bilgilerdir.

Bu üç geleneğin içerdiği konular ilköğretim 1. ve 2. kademe sosyal bilgiler derslerinde Atatürkçülük konularının öğretiminide zorunlu kılmaktadır.

Vatandaşlık aktarımı, sosyal bilgiler öğretimindeki en eski ve en yaygın yaklaşımdır. Bu yaklaşımın genel amacı ise toplumun temel kurum, değer ve inançlarının öğretilerini telkin ederek, mevcut durumun devamlılığını sağlamaktır.

Sosyal bilgiler derslerinde sosyal bilimlerle ile ilgili konular disiplinler üstü bir yaklaşımla bütüncül bir anlayışla öğrencilerde yapılandırılmaya çalışılmaktadır. Öğrencilerin geçmişi bilmeleri ve geçmişten ders çıkarmaları amaçlanmaktadır.

Tarih öğretmenin genel amaçları ;

- Öğrencilerin geçmişe alakasını çekmek,

- Öğrencilerin diğer ülkeleri ve kültürleri bilmesine ve anlamasına katkıda bulunmak,

- Geçmişin ışığında günümüzü anlamak,

- Müfredatın diğer alalarını zenginleştirmek,

- Disiplinli çalışma ile zihni eğitmek,

- Öğrencileri yetişkin hayata hazırlamak,

- Öğrencilerin kimlik duygusunun gelişimine katkıda bulunmak,

şeklinde ifade edilebilir.

Yansıtıcı sorgulama (araştırma) yaklaşımı John Dewey'in düşüncelerine dayanmaktadır.

Birinci amacı öğrencilerin problem çözme ve karar alma becerilerini öğrenip uygulamalarını sağlamaktır. Yansıtıcı düşünme diğer bir ifadeyle Türk Milli Eğitim Sistemi Genel amaçları ve Sosyal Bilgiler öğretiminin özel amaçları kapsamında Atatürkçülük konularını yapılandıran bireylerin Atatürkçü tutum ve dünya görüşünü


116

sergilemeyi amaçlamaktadır.

Tarihsel Süreç İçerisinde Sosyal Bilgiler Derslerinde Atatürkçülük Konuları

Atatürk İlke ve İnkılaplarının ilköğretim programlarına eklenmesi 1936' yılında görülen bir uygulamadır. Bu programda belirtilen amaçlardan birisi ise "ilkokula devam eden çoçukları, kuvvetli cumhuriyetçi, milliyetçi, halkçı, devletçi, inkılapçı yurttaşlar olarak yetiştirmektir." Şeklinde ifade edilmiştir. Ancak 1936'dan başlayan ve 1981yılına kadar uygulanan ilköğretim programlarında kapsamlı bir değişikliğin yapıldığı söylemek zordur.

1981 yılında uygulamakta olan "Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Programı", 1981 senesinde Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi Müfredat Programı" adıyla değişikliğe uğrayarak yürürlüğe girmiştir.

Haftada iki saat olarak sürdürülen Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi dersi ile programın amaçlarına varılamayacağı görüşünden hareket edilerek Atatürkçülük ile ilgili konuların diğer derslerin içerisine paylaştırılması düşünülmüştür. Bu süreç 1982 yılında başlatılan bu sürecin sonunda geçirdikten sonra 1986 tarihinde, Atatürkçü nesiller yetiştirmek amacı ile Atatürk İlke ve İnkılaplarının sistemli ve düzenli bir şekilde her tür ve derecedeki okulların öğretim programlarına ve ders kitaplarına yansıtılmasını sağlamak amacıyla hazırlanan konulardan bazıları sosyal bilgiler öğretim programlarına ve ders kitaplarına eklenmiştir.

"Atatürkçülük ile ilgili konular" büyük ölçüde, sosyal bilgiler derslerinin alan bilgisi konuları ile kaynaştırılmaya çalışılmış ve 4 ve 5. sınıflarda sosyal bilgiler derslerinin Atatürkçülük ile ilgili konuların öğretiminde mihver ders olduğuna dikkat çekilmiştir.

Sosyal Bilgiler Yeni Öğretim Programında (2004) Yer Alan Atatürkçülük Konuları

2005 sosyal bilgiler öğretim programı ile eski program arasında dikkat çekici farklar görülmektedir. Eski programda Atatürkçülük konuları ünite sonlarında bulunmaktaydı. Ayrıca Atatürkçülük konularında 4. ve 5. sınıflarda bir yoğunluk söz konusu iken 6. ve 7. sınıflarda ise bu konuların yoğunluğunun bir hayli azaldığı gözlemlenmekteydi. Yeni programda ise bu Atatürkçülük konuların Atatürkçülük konularının ünite ya da konu sonlarına eklenmesi yerine kazanımlarla beraber verilmiştir. Bunu sağlamak için sosyal bilgiler öğretim programlarında belirlenen kazanımlarla eşleşen Atatürkçülük konuları tespit edilerek öğrenme alanlarının içeriğine ve öğrenci düzeyine göre yerleştirilmiştir.

Sosyal Bilgiler Derslerinde Atatürkçülük Konularının Öğretiminde Öğretmenlerin Rolü

Eğitim sisteminin başarısı, temelde sistemi işletip uygulayacak olan öğrenimlerin ve diğer eğitim personelinin niteliklerine bağlıdır. Hiçbir eğitim modeli, o modeli işleteçek personelin üzerinde hizmet üretemez. Bundan dolayı bir okul, ancak içindeki öğretmenler kadar iyidir denebilir.

Öğretmenler, Atatürkçülükle ilgili konuları, Atatürk ilke ve devrimlerini, gerekçeleriyle birlikte iyi bilmeli; bu esaslara uyarak Atatürk'ün izinde yürüdüğünü göstermelidir. Atatürkçülüğü bilmeyen hatta Atatürk karşıtı olduğu halde programda yer aldığı için Atatürkçülüğü öğretmeye çalışan öğretmenlerin bu konuda başarısız olmaları kaçınılmazdır.

Sosyal bilgiler öğretim programının içerisinde yer alan Atatürkçülük ile ilgili konular incelediği zaman bu konuların ekseriyetle inkılap tarihi konularıyla doğrudan veya dolaylı bir şekilde ilişkili olduğu gerçeği gözler önüne serilecektir. Bu gerçek sosyal bilgiler derslerinde Atatürkçülük konularının öğretimini gerçekleştiren sınıf öğretmenleri (4-5) ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin (6-7) tarih konularının öğretimi ile ilgili tarih öğretimi alanında yeterince bilgi sahibi olmaları zorunluluğunu gündeme getirmektedir. Anacak geçmişten günümüze özellikle 1981 yılından itibaren öğretim programlarına Atatürkçülük ile ilgili konular eklenmesine rağmen eğitim fakültelerinin öğretmen yetiştirme programlarında öğretmen adaylarının bu tür bir eğitimi nasıl vermeleri ile


117

ilgili bir ders verilmemektedir.

Atatürkçülük Konularının Kavramı, Beceri ve Değer Boyutlarının Öğretimi

Kavram boyutu: Kavram; benzer nesneleri, insanları, olayları, fikirleri ve süreçleri gruplamada kullanılan bir kategoridir.

Atatürkçülük konularının öğretiminde karşılaşılan sorunların başında öğretim programında yer alan kavramların Atatürkçülük kazanımlarının yapılandırılmasında gerekli olan bazı kavramların (İnkılap, devrim vb) içermemesi gelmektedir. Yapılan diğer yanlışlar ise;

Kavramların hatalı kullanımı,

Kavramların eksik sunumu

Öğretmenlerin yapılandıralacak konuyla ilgili kavram yanılgıları,

Ve konunun içeriğine uygun olmayan kavram öğretim yöntem, strateji ve tekniklerinin kullanılması olarak ifade edilebilir.

Beceri boyutu: Beceri bir kişinin verilen bir işi en iyi şekilde yapabilmek için önceden mevcut olan ya da uygulamalı eğitim faliyetleri sayesinde geliştirilen yeteneğidir.

Değer boyutu; insanların objeleri fikirleri durumları ve hareketleri iyi-kötü,doğru-yanlış,istenen-istenmeyen,sevilen-sevilmeyen vb gibi yargılarını oluşturan standart ve prensiplerini ifade eder. Sosyal bilgiler öğretim programlarında yer alan Atatürkçülük konularının öğrencilere aktarılmasında iki temel amacın güdülmesi gerekmektedir. Bu amaçlardan birincisi, Atatürk döneminde gerçekleşen sosyal, siyasal ve ekonomik olay ve olguları bilmeleri, diğeri ise Atatürkçü düşünce sistemini hayat felsefesi haline getirmelidir. İkinci amacın yerine getirilmesi aşamasında Atatürkçülüğün değer boyutunda diğer bir ifadeyle duyuşsal alan kazanımlarını içerecek bir yaklaşımın sürece katılması gerekmektedir

Atatürkçülük boyutları incelendiği zaman; Atatürkçülüğün sadece bilgi boyutunda edinmelerinin gerçekleştirilmeye çalıştığı görülecektir. Bu tür bir öğretim anlayış öğrencilerin Atatürk'ün yaşamını ve Atatürkçülük ile ilgili konuların kronolojik sıralamasını kısmen bilen, ancak onun düşüncelerini anlayamamış ve yaşam tarzı olarak sergileyemeyen bireyler yetiştirmemize sebep olmaktadır. Dolayısıyla Atatürk ve Atatürkçülük konularının değerler eğitimi kapsamında da ele alınması gerektiği kanaatine sahibiz. Bu sebeple Atatürk ve Atatürkçülüğün öğretiminin iki boyutlu olarak yapılandırılabileceğini düşünüyoruz. Bu boyutlar:

1. Değerler eğitiminde Atatürk'ün bizzat kendisinden istifade edilmesi,

2. Atatürkçülüğün bir değer ya da üst değer olarak üretimi, şeklinde ifade edilebilir.

Atatürkçülük Konularının Öğretiminde Kullanılabilecek Bazı Araç Gereçler

Araç: Öğrencinin öğrenmesi, öğretmenin etkin bir öğretme sağlayabilmesi için özel olarak hazırlanmış öğretme ve öğrenme yardımcıları, gereç ise daha çok basılı ve yazılı olarak hazırlanmış öğrenme ortamıdır.

Hatıratlar: Hatıratlar anlatılan dönemin hem siyasi, hem ekonomik, hem de toplumsal boyutunun, ele alınması bakımından kayda değer tarihsel başvuru kaynakları arasındadırlar. Hatıratlar öğrencilerin dönemin özelliklerinin tamamını görmeleri ve insan faktörünün yaşanan olaylara yaşanan olaylarında insanlığa olan etkilerini anlamaları açısından önemli eserlerdir.

Resimler: Resimler başta olmak üzere, geçmişten günümüze kalan her türlü görsel malzeme, başka yolla elde edilmesi mümkün olmayan pek çok tarihsel bilgiyi bünyesinde barındırmaktadırlar.


118

Resimler, en ucuz ve en kolay temin edilebilecek görsel araç-gereçler arasında yer almaktadırlar ve kullanılış amaçlarına göre çeşitli büyüklükte hazırlanılabilir veya çeşitli kaynaklardan elde edilebilir.

Sosyal bilgiler derslerinde Atatürkçülük konularının öğretimi sırasında dikkat edilmesi gereken bir diğer husus ise geçmiş dönemler ile günümüz arasındaki değişimi idrak edebilmelerini sağlamak amacıyla mümkünse aynı açıdan farklı zamanlarda çekilen örneklerinin bir arada verilmesi gerekir.

Resimler bazen tek başlarına bilgi edinme kaynağı durumunda olurlar iken, bazen de birlikte verildiği metinle öğrenmeyi gerçekleştirebilirler. Bu gibi durumlarda seçilen resmin metnin içeriğini desteklemesi gerekmektedir.

Gazeteler: Son yıllarda çeşitli öğretim basamaklarında her sınıf düzeyinde bir öğretim aracı olarak kitle iletişim araçlarının kullanımında önemli bir artış görülmüştür. Araştırma sonuçlarına göre kitle iletişim araçlarından en yaygın olarak kullanılanlardan biriside gazetelerdir. Gazeteler güncel ve öğrencilerin kolayca ulaşabileceği ucuz kaynaklar olarak görülmektedir. Bu nedenle gazeteler okul öncesi dönemden yetişkinliğe dek, her düzeyde farklı alanlarda kaynak olarak kullanılabilmektedir.

Aynı zamanda bu araçlar belirli bir zamanda gerçekleşen tarihsel bir olaya karşı gösterilen tepkilerinde dönemin özellikleri içerisinde değerlendirilmesi aşamasında önemli bir işlev görürler. Bu bakımdan Atatürkçülük konularının ele alındığı döneme ait gazetelerde eğitim-öğretim sürecinde kullanılabilir.

Ölçme ve Değerlendirme

Sosyal Bilgiler derslerinde Atatürkçülük ile ilgili konular işlendiği zaman ölçme ve değerlendirme işlemi iki boyutlu olarak planlanmalıdır. Bu boyutlardan birincisi, öğrencilerin Atatürkçülük konularıyla ilgili bilgi ve beceri boyutunda yapılandırdığı kazanımlar, diğeri ise Atatürkçü tutum ya da Atatürkçü düşünce sisteminin içerisinde yer alan değer boyutunun ölçümü ve bu ölçüm sonrasında yapılması gereken değerlendirme işlemidir.

SORULAR

Soru1)Atatürk ilke ve İnkılaplarının ilköğretim programlarına eklenmesi kaç yılında görülen bir uygulamadır?

A)1932 B)1934 C)1936 D)1938 E)1940

Soru2) Bir eğitim modelinde en iyi ve en verimli hizmeti eğitim modelinin hangi üyesi üretir?

A) Milli Eğitim Bakanı

B) Müdür

C) Müdür Yardımcısı

D) Öğretmen

E) Memur

Soru3)Benzer nesneleri, insanları, olayları, fikirleri ve süreçleri gruplandırmada kullanılan kategoridir?

Yukarıda tanımı verilen terim aşşağıdakilerden hangisidir?

A) Bilgi B) Beceri C) Değer D) Tutum E) Kavram

Soru4) Aşşagıdakilerden hangisi tarih öğretmenin genel amaçları arasında yer almaz?

A) Geçmişin ışığında geleceğe ışık tutmak

B) Disiplinli çalışma ile öğrencinin zihnini eğitmek


119

C) Öğrencileri hayata hazırlamak

D) Kimlik duygusunu geliştirmek

E) Başka ülkelerin kültürlerini benimsetmek

1- Vatandaşlık aktarımı olarak sosyal bilgiler

2- Sosyal bilimler olarak sosyal bilgiler

3- Yansıtıcı inceleme olarak sosyal bilgiler

Soru5) Yukarıda verilen geleneklerden hangisi veya hangileri Atatürkçülük konularının sosyal bilgilerde öğretilmesini zorunlu kılmaktadır?

A) Yanlız 1

B) Yanlız 2

C) 1 ve 2

D) 2 ve 3

E) 1,2 ve 3

CEVAP ANAHTARI 1C/2D/3E/4E/5E


120

PAKİSTAN

Pakistan ulusal eğitim sisteminde, vatandaşlık eğitimi sosyal bilgiler programı aracılığı ile sağlanmaktadır ve

1980’lerden bu yana bu programın temel hedefi toplumun İslamlaştırılmasıdır. Pakistan’da vatandaşlık

eğitiminin tarihçesine bakıldığında, ülkenin bağımsızlığını elde etti 1947 yılında düzenlenmiş olan Pakistan

Konferansı’nda bu konuya değinilmiş olduğu görülmektedir. Bu konferansta demokratik bir devletin

oluşumunda vatandaşların ‘vücut, zihin ve karakter’ olarak eğitilmelerinden söz edilmektedir.

1959 yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, öğrencilere yararlı ve ülkelerine bağlı birer

vatandaş olarak hareket etmelerinin sağlanması için sosyal bilgiler dersinin tasarlanmış olduğundan söz

edilmektedir.

Dini partiler ve onların muhafazakar yandaşları Pakistan Ulusal Eğitim Politikasının ideolojik boyutunun

belirlenmesinde önemli rol oynamaktadır. Amaçları toplumun politik rolünün kutsallaştırmak Pakistan’daki

sosyal güçleri Hindistan’a ve Batı’ya karşı kışkırtmak, Müslümanları bir araya getirmektir.

Vatandaşlık eğitiminin amacı vatandaşlık eğitimi aracılığı ile toplumdaki farklı gruplar arasında birliğin

sağlanması hedeflenmektedir. Ancak Sosyal Bilgiler Öğretim Programı incelendiğinde, bu hedeften sapmanın

olduğu ve vatandaşlık eğitimine Pakistan’a özgü bir yorum getirildiği görülmektedir.

Demografik Yapısı:Pakistan Güney Asya, Orta Asya ve Orta Doğu bölgelerinin kültürel, sosyal, tarihi etkisi

altında, değişik dil, mezhep ve etnik gruplara mensup 160 milyon civarı nüfusa sahiptir. Nüfusun %96.68’i

Müslümandır. Müslümanların %76’şını sünniler oluşturmaktadır.

Tarihi Gelişim Ve Siyasi Yapısı: 1947 yılında bağımsızlığını İngiltere’den kazanmıştır. Bağımsızlığında

Muhammet Ali Cinnah’ın büyük etkisi vardır. 1971’e kadar Pakistan bugünkü Pakistan ve Bangladeş (Doğu

Pakistan) topraklarından oluşmaktaydı. Hindistan ve İngiltere’nin etkisiyle 1971 yılındaki iç savaştan sonra

Doğu Pakistan Bangladeş adında bağımsızlığını ilan etmiştir. Bu savaştan sonra Pakistan ile Bangladeş’in arası

hiç düzelmemiştir.

Eğitim Sistemi

1973 Anayasası ile eğitim konusundaki yetki ve sorumluluklar merkez ile eyaletler arasında paylaşılmıştır.

Federal Eğitim Bakanlığı öğretim programları gibi ulusal eğitim ile ilgili politikaların, planların ve programların


121

gelişmesinden sorumludur. Her eyaletin eğitiminden sorumlu bir birimi bulunmaktadır. Federal bölgede yer alan

eğitim kurumları ise doğrudan Eğitim Bakanlığı’na bağlıdır.1973 Anayasası’nda devlet eğitim politikasının

amaçları; geri kalmış bölgelerde eğitime ve ekonomiye yönelik ilginin sağlanması, okuryazar oranının

arttırılması ve en kısa sürede ücretsiz ve zorunlu eğitim olanaklarının sunulması, yükseköğretim olanaklarından

herkesin eşit oranda yararlanmasının sağlanması olarak dile getirilmektedir.

Pakistan’da ilk ve ortaöğretim devlet okullarının ve özel okulların yanı sıra İslami Medreseler tarafından

sunulmaktadır. Eğitim 5+3+2+2 modeline göre şekillendirilmiştir. İlköğretim(5 yıl), Ortaokul(3yıl), Lise(2yıl),

Yüksek Lise(2yıl) . Okul yaşamı 5 yaşından itibaren başlamaktadır.

Sosyal Bilgiler Öğretim Programı

Programın Temel Özellikleri

Pakistan’da günümüzde kullanılmakta olan Sosyal Bilgiler Öğretim Programı 2007 yılında yayınlanmıştır.

Pakistan Sosyal Bilgiler Öğretim Programında programın amacının gençlerin demokratik bir toplumun vatandaşı

olarak katılımcı ve sorumluluklarının bilincinde birer birey olarak yetiştirilmesi olduğundan söz edilmektedir. Bu

nedenle sosyal bilgiler eğitiminde eşitlik, sosyal adalet ve farklılıklara saygı gibi değerlerinde programın

kapsamında yer almasının gerekliliğine değinilmektedir. Bu program aracılığıyla öğrencilerin geçmişten bu yana

süre gelen problemleri ve güncel sorunları ele almaya bunlara çözüm arayışları içerisinde olmaya ve toplumsal

etkinliklere katılmaya teşvik edildikleri de açıklanmaktadır.

Pakistan Sosyal Bilgiler Öğretim Programı genişleyen çevre yaklaşımı doğrultusunda geliştirilmiş ve öğrencinin

yakın çevresinden başlayarak aşamalı bir biçimde uzak çevreyi öğrenmesi hedeflenmiştir. Program; standartlar,

öğrenme alanları ve kazanımlar çerçevesinde tasarlanmıştır.

Programın Yapısı Ve Temel Özellikleri

Pakistan’da 1-5. Sınıflar arasında yer alan Sosyal Bilgiler dersinin ardından , 6-8. Sınıflarda Tarih ve Coğrafya

dersleri bulunmaktadır.


122

Amaçlar

Coğrafya :

Amaçlar :

Dünya , evren, güneş sistemi, dünyanın hareketi, dünyanın şekli ve büyüklüğü, kıtalr ve okyanuslar

hakkında öğrencilerin bilgi edinmelerini sağlama

Öğrencilerin küreyi ve haritayı, özellikle konumu önemini ayrıntılı olarak anlatmalarını sağlama

İnsan-doğa ilişkisine ve doğal tehlikelere dair bilinç geliştirme

Doğal bölgeler dünya coğrafyası, Pakistan ve komşu bölgeler hakkında bilgi verme

Gelişmemişliğin yarattığı sorunlar, büyük şehirler, küresel ısınma ve iklimsel değişiklikler ve çözümleri

konularını vurgulama

Tarih:

Amaçlar :

Güney Asya’da, özellikle de şuan ki Pakistan’ın kurulmuş olduğu alanda yüzyıllar boyunca kurulmuş

olan medeniyetler hakkında farkındalık oluşturma

Güney Asya’da kurulmuş olan çeşitli hükümdarlıkların kuruluşunu, gelişimini ve zirveye ulaştıkları

noktayı anlamayı sağlama

Hint-İslam kültürünün oluşumunda İslami kuralların önemini yenileme

Güney Asya’da İngiliz hakimiyeti altında meydana gelmiş olan çeşitli gelişmeleri ortaya koyma

Pakistan kuruluşuna liderlik eden Pakistan Hareketine özellikle vurgu yaparak politik uyanışı ve

özgürlük mücadelelerini belirtme

Öğrenme- Öğretme Süreci


123

Yapılandırmacılık çerçevesinde tasarlanmış olan bu programın öğretim sürecinde aktif öğretim yöntemlerinden

yararlanılmasının gerekliliği dile getirilmektedir. Bu bağlamda farklı etkinliklerden yararlanılmasının

öğrencilerin öğrenme sürecine katılmalarını sağlayacağı ve düşünme becerilerini geliştireceği belirtilmektedir.

Öğretmenlere sosyal bilgiler öğretiminde kullanmaları önerilen yöntem ve teknikler:

Anlatım

Tartışma

Rol Oynama

İşbirlikli Öğrenme

Araştırma/İnceleme

Gezi

Kaynak Kişilerle Öğrenme

SORULAR

1) Pakistan Eğitim Sistemi’nde öğrencilerin eleştiriden uzak olmaları ve otoriteye bağlı olmaları

istenmekte ve sürecin sadece ezberlenmeden ötesine geçilmediğini söyleyen kişi kimdir?

A) Nayyar

B) Ayup Khan

C) Muhammet Ali Cinnah

D) Navaz Serif

E) Mahatma Gandi

2) 1959 yılında Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Sosyal Bilgiler dersinin tasarlanmasının amacı

aşağıdakilerden hangisidir?

A) Etkili vatandaş yetiştirmek

B) Yararlı ve ülkesine bağlı vatandaş yetiştirmek

C) Dini ideolojiyi savunan vatandaş yetiştirmek

D) Eleştiren vatandaş yetiştirmek

E) Demokratik vatandaş yetiştirmek


124

3) Eğitim konusunda yetki ve sorumluluklar hangi anayasa ile merkez ve eyaletler arasında

paylaştırılmıştır?

A) 1975 Anayasası

B) 1982 Anayasası

C) 1969 Anayasası

D) 1973 Anayasası

E) 1970 Anayasası

4) Pakistan Eğitim Modeli aşağıdakilerden hangisinde doğru olarak verilmiştir?

A) 4+4+4

B) 5+4+3

C) 5+3+2+2

D) 4+3+3+2

E) 4+4+2+2

5) 1-5. Sınıflar arasında yer alan Sosyal Bilgiler dersinin ardından 6-8. Sınıflarda Tarih, Coğrafya,

Vatandaşlık derslerini tek disiplinli anlayışla okutan devlet hangisidir?

A) Japonya

B) G.Kore

C) Pakistan

D) Kanada

E) Avusturalya

1) A 2) B 3) D 4) C 5) C


125

YANSITICI SORUŞTURMA YAKLAŞIMI OLARAK SOSYAL BİLGİLER

GİRİŞ

20.Yüzyılın ikinci yarısında yaşanan hızlı değişim hızlı bir toplumsal değişmeye neden olmakla birlikte bazı toplumsal değerleri değiştirerek yeni değerlerin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bu durum her yaştaki bireylerin problemlerin çözümüne yönelik kararlar alması gerekecektir. Karar verme hayatın gerçeklerini kapsayan bir olgudur. Bu beceriyi geliştirmek sosyal bilgilerin en önemli konularından biridir.

İçinden geçtiğimiz bu teknoloji çağında düşünen sorgulayan etkili karar verebilen düşünme ve öğrenme süreçlerinin farkında olan bireylere duyulan gereksinim gittikçe artmaktadır. Bu nedenle düşünme becerilerinin kazanması oldukça önemlidir bu becerilerden biride yansıtıcı soruşturma becerisidir.

Yansıtıcı soruşturma olarak sosyal bilgiler yaklaşımının amacı etkin vatandaş yetiştirmektedir. Yansıtıcı soruşturma öğrencilerin toplumsal ve bireysel problemler karşısında makul ve düşünülerek alınmış kararlara varmasını sağlamaya yöneliktir. Sosyal bilgiler öğretimi yaklaşımlarının temel amacı etkili vatandaş yetiştirmektir.

Sosyal Bilgiler öğretiminde kullanılan yaklaşımlardan en etkili olanına karar verilirken temele hedefler alınır.Öğrencilerin araştırma inceleme ve problem çözme becerileri geliştirmek isteniyorsa derste yansıtıcı soruşturma aktif kullanılmalıdır.

YANSITICI SORUŞTURMA NEDİR?

J.Dewey yansıtıcı soruşturmayı herhangi bir inanç yada uygulamayı onu destekleyen sebeplerin ve ona yol açan gelecek sonuçların ışığında aktif tutarlı ve dikkatli düşünme olarak tanımlamaktadır.Yansıtıcı soruşturma süreci bireyin karşı karşıya kaldığı yaşantılarla önceki düşünceleri arasında bağ kurabilmesidir.kendini ve çevresindekileri sorgulaması kendini değerlendirerek öğrenme yöntemlerinin farkında olması ve kendi öğrenmesinin önündeki engelleri ortaya çıkarıp onların çözümüne yönelik düşünmesidir.

SOSYAL BİLGİLERDE YANSITICI SORUŞTURMA ANLAYIŞININ FELSEFİ TEMELLERİ

Yansıtıcı soruşturma SOKRATES DEWEY VE BRUNER’İN fikirlerine dayanmaktadır. Eğitim sürecinde çeşitli öğrenme problemlerinin çözümünde bilimsel metod olarak kullanılmaktadır. John Dewey yansıtıcı düşünmeye ilişkin düşüncelerini 1910 yılında yayınladığı ‘nasıl düşünürüz?’ adlı kitabında açıklamıştır. Yansıtıcı düşünme herhangi, bir inancın veya faraziye halindeki bilgilerin kanıtlar ışığında inceden inceye sürekli kesin bir şekilde incelenmesidir.

Yansıtıcı soruşturma ilk aşamada şüphe şaşkınlık ve zihinsel zorluk durumlarını içerir. İkinci aşama ise bu şüpheyi şaşkınlı ve zorluğu gidermek için materyal bulma arama araştırma sorgulama eylemi içermektedir.Dewey’e göre ikinci aşama 5 alt aşamadan oluşur.

1-Temel özellikleri tanımlama.

2-Mümkün olan çözümleri ve açıklamaları sunma.

3-Toplanan deliller ile çözümlerin ve açıklamaların doğruluğunu test etme.

4-Belirlenen deliller ışığında çözümleri ve açıklamaları değerlendirme.

5-Delil olarak en iyi desteklenmiş olan sonuç olarak seçme.


126

Sosyal bilgiler ders konuları öğrenci ihtiyaçları ve toplumsal problemlerden seçilmiştir. Yansıtıcı soruşturmayı savunan düşünürler yurttaşlık için en önemli becerinin karar verme becerisi olduğunu bu yüzden önce karar verme becerisinin geliştirilmesi gerektiğini söylerler.

AMAÇ İÇERİK VE YÖNTEM

Sosyal bilgiler öğretiminin temelinde üç tür yaklaşım söz konusudur.bunlar

1-Vatandaşlık aktarımı olarak sosyal bilgiler öğretimi: İyi vatandaş yetiştirmede gerekli olan tüm bilgilerin öğretmen tarafından öğrencilere sunulur.

2-Sosyal bilim olarak sosyal bilgiler: Burada sosyal bilimlere ait bilgi beceri ve değerlerin vatandaşlık için gerekli olduğu görüşüne dayanır.

3- Yansıtıcı soruşturma olarak sosyal bilgiler:Bir karar verme sürecidir.Öğretmenin temel amacı etkin vatandaş yetiştirmektir.

AMAÇ:

Demokratik bir toplumda geleceğin etkin yurttaşlarında karar verme ve problem çözme becerilerinin geliştirilmesidir.NCSS bu konuda yayınladığı öğretmen kılavuzunda 4 amaç önermiştir.

İnsanın dünü bugünü ve geleceği hakkında bilgi edinme becerisini geliştirme.

Bilgiyi işleme becerisini geliştirme

Vatandaş olarak aktif sosyal katılım için bilgiyi kullanabilme.

Yansıtıcı soruşturma ile ilgili ileri sürülen amaçlar sosyal bilgiler kılavuz kitap da yer alan amaçlar ile bire bir uyuşmasa da dayandığı temel felsefe aynıdır.

Yansıtıcı soruşturmanın temel amaçları:

Yansıtıcı soruşturma benzerlik ve statükonun vurgulanmasına karşın öğrenciler için sağlıklı bir şüpheci yaklaşım elde ederek egemen olan inançların değerlerin politikaların araştırılmasını amaçlar.

Problemleri analiz etme ve çözme ile karar verme yeteneğini geliştirmeyi amaçlar. Öğrenciler yetişkin olarak topluma katıldıkları zaman birçok problemle karşı karşıya gelecekler bu durumda kendilerini yönetecek kişileri seçmek, haklarını korumak durumunda kalacaklar. Yansıtıcı soruşturma yaklaşımı çocukların hayatlarında karşılaşacakları problemlere karşı karar alabilmelerine yardımcı olmaktır.

İÇERİK:

İçerik hedef davranışları kazandıracak biçimde ünite ve konuların düzenlenmesinde önemli bir öğredir. içerik sosyal bilgiler öğretiminde hedeflenen davranışlar için bir araçtır.sosyal bilgiler içeriğini amaçlara uygun olarak diğer derslerden farklı bir biçimde yapılandırmaktadır.sosyal bilgiler içeriğini sosyal ve beşeri bilimlerden alır .başka bir ifadeyle üzerinde çalışılan kavram, problem ya da tema ile ilgili içerik farklı disiplinlere ait olabilir.Bu nedenle sosyal bilgilerin içeriği desen özellikleri bakımından ebrulara benzer.

Yansıtıcı soruşturmada içerik geleneksel ders kitabı içeriğinden çok farklıdır.Çocuklara karar verme ve problem çözme durumları sunulur bunlar çözülürken bilgi kullanılır ve bilimsel akıl yürütmeye dayalı kararlar verilir.

Önceden planlanmış ve mutlaka uygulanması gereken bir içerik söz konusu değildir.Öğrenci gereksinimleri ilgi alanları dikkate alınarak güncel konular üzerinden de içerik oluşturulabilir.İçeriğin doğruluğu test edilmelidir.


127

YÖNTEM:

Yansıtıcı düşünme karar verme test etmeye dayalı çalışmalara yanıt vermeye ve problemi çözmeyi amaçlayan yansıtıcı inceleme süreci ayrıntılı bir inceleme yöntemi çerçevesinde gerçekleşir. Bu süreçde bilginin doğruluğu test edilir.

Sosyal bilgilerde araştırma inceleme yaklaşımı:

Araştırma incelemeyi temel alan bu yaklaşımda öğrenme öğretme etkinliğinde problem çözme yöntemi izlenir. Öğretmen yol gösterici ve yönlendiricidir. Sorunlara sistemli bir süreç içinde yaklaşmak gerekir. Önemli olan aşamaları doğru izlemek ve yapılması gerekenleri yapmaktır.

ARAŞTIRMA İNCELEME YOLUYLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNİ DESTEKLEYEN ETKİNLİKLER:

1-YARATICI DRAMA: ‘Drama’ öğrencilerin bir olayı bir yaşantıyı bir davranışı bir konu yada temayı oyun, rol yapma, dramatizasyon ve doğaçlama gibi teknikler kullanarak canlandırmasıdır. Drama sosyal bilgiler öğretiminde deneyim kazandıracak en etkili yöntemdir.Yaparak yaşayarak öğretir.

2-ROL OYNAMA: Birey gerçek rolünden ve duygularından sıyrılıp kendini başkasının yerine koyar. Bu etkinlik ile öğrenci konunun ayrıntısına iner sosyal bilgiler dersinde rol oynama tutum kavram geliştirmede göstermede toplumsal problemleri çözmede kullanılır.

3-AHLAKİ İKİLEM: İki farklı değer ilkesinin çatıştığı gerçek yaşam problemidir. Temel amacı öğrencilerde ahlaki ilkler oluşturmak ve geliştirmektir.

4-BENZETİŞİMLER (SİMÜLASYONLAR) Konunun gerçek ortamda ve gerçek araç gereçlerle yapımının tehlikeli olduğu durumlarda kullanılır. Gerçek amaç açıkça anlatıldıktan sonra uygulanır öğrencilerin karar verme ve yaratıcılık süreçlerini destekler.

5-İŞBİRLİKLİ ÖĞRENME: KUBAŞIK ÖĞRENME: Öğrencilerin küçük gruplar halinde çalışarak ve birbirlerinden öğrenmesine yardım ederek öğrenmeyi gerçekleştirme sürecidir. Demokratik bir ortamda olumlu bağlılık ilkesi ile gerçekleştirilir.

6-KÜÇÜK GRUP ÇALIŞMASI: amaçlılık ve planlık önemlidir. Öğrenciler bir hedefe yönlendirilmeli ve bu doğrultuda çalışma yapmaları istenmektedir.Konu ile ilgili çeşitli fikirlerin ortaya çıkması amaçlanır.Sosyal bilgiler öğretiminde grup çalışması bireylerin öğrenme öğretme etkinliklerine etkin katılımı etkili iletişim kurma becerisini olayları gözden geçirip birlikte sonuca ulaşmalarını sağlar.

YANSITICI SORUŞTURMADA YER ALAN TEMEL BECERİLER:

1-OKUDUGUNU ANLAMA VE YAZMA BECERİSİ: Her yazının bir amacı vardır farklı amaçlar farklı yazı türlerini ortaya çıkarmıştır. Sosyal bilgiler dersinde öğrenciler okudukları yazıların türlerini ayırt edebilmeli ve bu tür yazılar yazmaya teşvik edilmelidir.

2-BİLGİYİ FARKLI FAYNAKLARDAN BULMA VE KULLANMA BECERİSİ: Bilgiyi arama bilgi ihtiyacını karşılayacak kaynaklara ulaşabilmek için gerekli stratejileri belirlemektedir.Bilgiyi kullanma ise bilginin okunması ve özümsenmesidir.Kütüphane,özel referans kaynaklar,kaynak olarak toplumu kullanma olarak sıralanabilir.

3-PROBLEMLERİ BELİRLEME VE ÇÖZME BECERİSİ: Öğrenciler kendi gelişim düzeylerine uygun olarak bilimsel süreçleri kullanırlar. Problem çözme becerisini geliştirmek eğitimin önemli amaçlarındandır.Günlük hayatta pek çok problemle başa çıkması gereken çocuğun bu beceriye sahip olması gerekir.


128

4-BİLGİYİ YORUMLAMA:Etkili bir vatandaş olarak toplumsal yaşamda rol oynayacak bireylerin gereksinim duydukları bilgi ve enformasyonu elde etme becerisine sahip olmaları bir zorunluluktur.Demokratik bir toplum bireylerden eldeki bilgiyi kullanarak sorun çözme becerisine sahip olmayı talep eder.

5-DEĞERLERLE İLGİLİ DURUMLARI BELİRLEME VE ÇÖZÜM BULMA :Değerler öğrenme sonucu oluşur ve toplumsal yapı ile değişirler.

YANSITICI SORUŞTURMADA ÖĞRETMENİN TEMEL ÖZELLİKLERİ:

Öğretmen eğitim hedeflerini araç gereçleri ve yöntemlerini sürekli gözden geçirir.

Açık düşüncelidir.

Öğretimin sorumluluğunu alır.

Yansıtmayı önemser

Geleceği görür ve gösterir

Mesleki anlamda gelişime açıktır

Mesleğini severek yapar.

SONUÇ:

Yansıtıcı soruşturma yaklaşımının odak noktasını araştırma inceleme ve problem çözme oluşturur.Yöntem olarak sosyal bilim olarak sosyal bilgiler yaklaşımına benzer ancak içerik ve öğrenme yaşantıları konusunda ondan ayrılır.Öğretmenler öğrencileri önce kendilerini ilgilendiren sorunları çözmeye yönlendirir sonra sosyal ve politik sorunlarla ilişkilendirme yapılır.Yansıtıcı soruşturma dinamik bir sınıf amaçlar, anlamlı ve aktif öğrenmeyi gerekli görür.Yansıtıcı soruşturma bilinçli bir süreçtir ve farkında olmayı gerektirir.

YANSITICI SORUŞTURMANIN TEMEL ÖZELLİKLERİ Kazanımlar

Kazanımların öğrencilerin bireysel ilgi,istek ve yetenekleri doğrultusunda belirlenmesine önem verir.

Ders konusu Bireysel yada sosyal problemler Öğrencinin rolü Etkin karar verici düşünür öz değerlendirme yapar Öğretmen Kolaylaştırıcı sorgulayıcı araştırmacı ön görülü sabırlı

acık fikirli Öğretmen-öğrenci ilişkisi İki yönlü, olumlu tutarlı açık Soru sorma Üst düzey düşündürücü sorular Ders kitabı Kaynak olarak görülür

Öğrencilerden kendi ders kitaplarını oluşturmaları istenir

Birincil ve ikincil kaynaklara yaklaşım Kaynakların eleştirel kullanılması ön görülür Sınıfta gazete ve dergiler bulunur kaynak

kişilerle röportaj önerilir. Öğrenme-öğretme süreçleri Günlük yazma, otobiyografi yazma, metaforlar

kullanma, iş birliğine dayalı küme çalışmaları, eğlenceli oyunlar zihinsel ve bedensel etkinlikler v.b

Değerlendirme Kavram Haritaları, Ürün Dosyaları, Öz Değerlendirme, Akran ve Grup Değerlendirmesi

SORULAR

1-Aşağıdakilerden hangisi dersinde yansıtıcı soruşturma olarak sosyal bilgiler yaklaşımını benimseyen bir öğretmenin hedefleri arasında yer almaz?

A: öğrencilerin derse konu olan sorunlara çözüm bulması


129

B:Sorunun nedenlerinin ayrıntılı şekilde kavratılması

C: Öğrencilerden tek ve doğru bir sonuca ulaşmalarını bekleme

D:Bilgilerin öğrenci tarafından keşfedilerek öğrenilmiş olması

E:Bilimsel araştırma basamaklarının doğru kullanılması

2-Aşağıdaki etkinliklerden hangisi Araştırma-İnceleme Yoluyla Sosyal Bilgiler Öğretimini destekleyici nitelikte değildir.

A: Rol Oynama

B:Simülasyon

C:Kubaşık Öğrenme

D:Tudor destekli öğrenme

E:Ahlaki İkilem

Sosyal bilgiler dersinde ‘Haklarımı Öğreniyorum’ ünitesini işleyen bir öğretmen öğrencilerden günlük hayatta karşılaştıkları bir problemi demokrasi ilkelerine uygun olarak çözmelerini ister. Öğrenciler bu süreçde bilimsel araştırma basamaklarını da kullanarak soruna farklı çözüm yolları getirmiştir.Ancak öğretmen bu farklı çözümleri beğenmeyerek herkesin ancak tek bir doğru çözüme ulaşmasını istemiştir.

3-Söz konusu öğretmenin süreçde yaptığı hata nedir?

A:Sınıfa getirilecek problemi öğrencilerden istemesi.

B:Bilimsel araştırma basamaklarının kullanılmasını istemesi

C:Değerlendirme yaparken objektif davranmaması

D: Ünitenin kullanılan yönteme uygun olmaması

E:Bütün öğrencilerden tek bir çözüm yolu istemesi

4- Kazanımlar eğitim öğretim sürecicinin en önemli öğelerindendir.Bir dersin yada ünitenin kazanımları belirlenirken temele alınan eğitim felsefesinden hareket edilir.Buna göre ‘Yansıtıcı Soruşturma Olarak Sosyal Bilgiler’ öğretimini temele alan bir programın kazanımları belirlenirken aşağıdakilerden hangisi öncelikle dikkate alınır.

A: Öğrencinin ilgi ve ihtiyaçları

B: Toplumun beklentileri

C:Milli Eğitimin Genel Genel Hedefleri

D:Çağın gereklilikleri

E: Eğitim ortamının imkan ve ihtimalleri


130

a-Problemi fark etme-sezme

b-Problemi tanımlama ve açıklama

c-Uygun çözüm yolunu bulma/raporlama

d-Çözüm yollarının denenmesi

e-Her çözüm yolunun muhtemel sonuçlarını düşünme-hipotez kurma

f-Çözüm yollarını belirleme

5-Problem çözme sürecinde kullanılan bilimsel araştırma basamaklarının doğru sıralanışı hangi şıkta verilmiştir?

A: 1-a 2-b 3-c 4-d 5-e 6-f

B: 1-a 2-b 3-f 4-e 5-d 6-c

C: 1-f 2-a 3-c 4-d 5-e 6-b

D: 1-b 2-c 3-a 4-e 5-d 6-f

E: 1-b 2-a 3-c 4-d 5-e 6-f

Cevaplar: 1-C 2-D 3-E 4-A 5-B


131

ÇEK CUMHURİYETi

Giriş:

Ülkemizde olduğu gibi diğer ülkelerinde öğretim programlarında düzenlemeler yapılmakta ve yeni yaklaşımlar benimsenmektedir. Bu ülkelerden biride Çek Cumhuriyeti’dir. Uzun yıllar Çek Cumhuriyeti 1948’den 1989’a kadar resmi devlet ideolojisi olarak Marksist-Leninist ideolojisi benimsemiştir.1991 yılında Sovyetlerin çökmesiyle Çek Cumhuriyeti pek çok alanda değişime girmiş ve bu alanlardan birinide eğitim teşkil etmiştir.

Çek Cumhuriyeti’nde Sosyal Bilgiler öğretimi yaklaşımı yoktur. Bünyelerinde Sosyal Bilgiler kapsamında Tarih, Coğrafya, Vatandaşlık eğitimine yer verilmiştir.

Ülkenin Coğrafi Özellikleri

Coğrafi yapı: Orta Avrupa’da yer alır.

Karasal iklim hâkimdir. Ormanlar ülkenin üçte birini oluşturur.

Çek Cumhuriyeti Tarihi: Günümüzde Çeklerin ataları 5.yy Karadeniz ve Karpat dağlarından kalkarak Orta Avrupa’ya göç etmiş Slavlardır.

8.yy bölgede Büyük Morovya prensliği kuruldu.874 yılında Çek kökenli 1.Borivaj Hristiyanlığı kabul ederek ilk Bohemya devleti ortaya çıkmıştır. Bohemya Kutsal Roma Germen imparatorluğunun bir parçasıdır.16yy itibariyle bölge Hasburgların hâkimiyetine girdi. Daha sonra Avusturya-Macaristan imparatorluğu haline geldi. Avusturya-Macaristan imparatorluğu Birinci dünya savaşı sonucu yıkıldı.1918 yılında Slovakya, Bohemya, Morovya, Silezya birleşmesiyle Çekoslovakya adında devlet haline geldi.

2.dünya savaşının başlamasından sonra Slovakya Nazi Almanya ile anlaşarak Çekoslovakya’dan ayrıldı.9 Mayıs 1945 tarihinde Sovyet ve Amerika birlikleri ülkeye girerek Alman işgaline son verdi.1948 yılında yönetim Sovyetlerin eline geçti. Ve 41 yıl boyunca Doğu Blokunda yer aldı. 1989’da Çekoslovakya Kadife Devrimi adı verilen bir devrimle kapitalizme dönüş yapmışlardır. 10 Ocak 1993 barışçı bir bölünme ile Çek Cumhuriyet’i ve Slovakya olarak ikiye ayrılmıştır. Çek Cumhuriyeti 12 Mart 1999 tarihinde NATO’ ya katıldı.1 Mart 2004’ te ise Avrupa Birliği üyesi olmuştur.

Çek Cumhuriyeti parlamenter sisteme sahiptir. Çek parlamentosu; Temsilciler Meclisi ve Senato olmak üzere ikili meclis ile yönetilmiştir.

EĞİTİM SİSTEMİ

Çek Cumhuriyeti’nde eğitim programlarını ve temel ilkeleri Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlığı belirlemektedir. Bakanlık eğitim sistemi, programın ve öğretmen maaşlarının geliştirilmesi, bölgesel eğitim müdürlerinin atanması, okul kayıtlarının yapılması, gençler için ıslah evlerinin düzenlenmesinden sorumludur. Bölgesel yönetimler liseler, özel okullar, sanat okulları ve okul dışı etkinliklerden sorumludur. Bununla birlikte yerel yönetimlerde, zorunlu eğitim ve okulöncesi eğitimden sorumludur. Ülkede öğretim dili Çek’çedir.

Çek Cumhuriyeti Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından belirlenen 2007 öğretim programının genel taslağı şu şekildedir:

Yeni eğitim, stratejisine temel becerileri vurgulamaya ve eğitim içeriği ile pratik yaşamda kazanılan bilgi ve beceriler arasında bağ kurmaya dayanmaktadır.

Yaşam boyu öğrenme kavramı üzerinde durur.

Öğretimin belirli bir aşamasını tamamlayan tüm öğrencilerinin ulaşası beklenen düzeyi göstermektedir.


132

Çek Cumhuriyeti’nin eğitim sistemi okulöncesi, temel eğitim, ortaöğretim (genel, teknik ve mesleki) ve yükseköğretim aşamalarından oluşmaktadır.

Okulöncesi Eğitim: Çek Cumhuriyeti’nde okulöncesi eğitim 3-6 yaş arasını kapsamaktadır ve zorunlu değildir. Okulöncesi eğitimin en önemli temel hedefleri, çocuğun gelişimini ve öğrenme yeteneğini kolaylaştırma, toplumda yer alan temel değerleri kazandırma , bağımsız olma ve çevresiyle ilişkilerinde birey olarak kendini ifade edebilmektir. Öğretim Program Taslağı; “Çocuk ve Vücudu”, ”Çocuk ve Zihni”, “Çocuk ve Diğerleri”, “ Çocuk ve Toplum”, “Çocuk ve Dünya” öğrenme alanlarından oluşur. Okulöncesi eğitim çeşitli etkinlikler ile desteklenir.

Temel Eğitim (Zorunlu Eğitim): Temel Eğitim 6-15 yaş arasını kapsamaktadır. 9 yıl süren ve ücretsiz bir eğitimdir. Temel Eğitimi başarıyla tamamlayan öğrenciler bu eğitimi tamamladıklarını belgeleyen sertifikayı almaya hak kazanırlar.

Temel Eğitimin Hedefleri: Temel Eğitim öğrencilerden temel becerileri (öğrenme becerisi, problem çözme becerisi, iletişim becerisi) kazanmalarına ve geliştirmelerine yardım etmektedir. Öğrencilerin temel öğrenme stratejilerini kazanmaları için hazırbulunuşluğu sağlama ve öğrencileri yaşam boyu öğrenmeye motive etme.

Temel Eğitim iki aşamadan oluşur. Birinci aşama 1-5 sınıflar arasını ikinci aşama ise 6-9 sınıflar arasını kapsamaktadır. Birinci aşamadaki konuların tümü genel kültüre sahip öğretmen tarafından anlatılırken ikinci aşamadaki konular bir veya iki konuda uzmanlaşan öğretmenler tarafından anlatılır. Her sınıfta en fazla 30 öğrenci bulunmaktadır.

Temel Eğitim 9 Öğrenme Alanına Ayrılır: Dil ve İletişim

Matematik ve Uygulamaları

Bilişim ve İnsan Teknolojileri

İnsan ve Dünyası

İnsan ve Toplum (Temel Vatandaşlık Eğitimi)

İnsan ve Doğa (Fizik, kimya, doğa bilimleri, coğrafya)

İnsan ve Kültür (Müzik, Güzel Sanatlar)

İnsan ve Çalışma Dünyası

Ortaöğretim: Ortaöğretim 15-18 yaşları arasındaki öğrencileri kapsamakta ve zorunlu olmamasına rağmen 2007-2008 istatistiklerine göre öğrencilerin %96,5 i ortaöğretime devam etmektedir. Ortaöğretimin temel amacı temel eğitimde kazanılan bilgi, beceri ve değerlerin geliştirilmesidir. Ortaöğretim kurumları genel, mesleki, teknik okullar ve konservatuarlar olarak dört gruba ayrılmaktadır.

Genel (gymnazium) ortaöğretim kurumları öğrencilerin, temel beceriler ile geniş bir bakış açısı kazanmalarına ve öğrencilerin yükseköğrenime hazırlanmalarına yardım etmektedir.

Teknik okular ise öğrencileri iş gücü piyasasına yönlendirmektedir. Eğitim teknik, bilgi ve becerileri uygulamaya geçirme becericini geliştirmeye yönelik olarak tasarlanmıştır. Teknik okulları bitirenler mesleki yeterlilik lerini yapabilecek düzeye gelmektedirler. Hem de isterlerse yükseköğretime ve meslek yüksekokullarına devam etmektetirler.


133

Meslek okulları, öğrencilere genel eğitimin yanı sıra çıraklık sertifikasına yönelik olarak iki yada üç yıl süren bir eğitim vermektedir. Okullar eğitim programlarını geliştirmek için İş ve İşçi Bulma Kurumu, yerel işletmeler, sendikalar, meslek örgütleri ve Ticaret Odaları ile iş birliği yapmaktadırlar.

Konservatuarlar ise özel tipte okullardır ve genel eğitim verilirken öğrencilerin öğrencileri sanatsal olarak hazırlanmalarını sağlamaktadırlar.

Yükseköğretim: Yükseköğretim kurumları tüm alanlarda eğitim veren üniversitelerle, Bachelor (lisans) derecesi sunan programlardan oluşmaktadır. Bu program 3-4 yıl sürmektedir. Yüksek lisans yapabilmek için, Bachelor programını başarıyla tamamlamak gerekir. Öğrenciler yükseköğretim kurumuna birkaç alandan başvurabilir. Her yükseköğretim kurumu kayıt olacak öğrenci sayısına ve başvuru sürecine karar verebilirler. Başvuru süreci genellikle yazılı ya da sözlü veya her ikisinden oluşan giriş sınavını içermektedir. Eğer şartları karşılayan öğrencilerin sayısı kayıt olabilecek maksimum Öğrenci sayısından fazla ise öğrenciler sınav sonuçlarına göre sıralanır. Yasaya göre yükseköğretim kurumları ücretsizdir. Yasalar özel yükseköğretim kurumlarına hiçbir sınırlama getirmez bu kurumlar kendi ücretlerini kendi belirler.



Çek Cumhuriyeti’nde sosyal bilgiler adıyla bir ders yoktur. Bunun yerine sosyal biler dersine karşılık gelebilecek “İnsan ve Toplum” öğrenme alanındaki Tarih ve Vatandaşlık eğitimine karşılık gelmektedirler. ”İnsan ve Doğa” öğrenme alanında ise Coğrafya dersi yer almaktadır. Öğrenciler bu dersleri temel eğitimin ikinci aşamada yani 6-9. Sınıflar arasında görmektedir.

Programın Vizyonu

Çek Cumhuriyeti Öğretim Programı Taslağı ’nda programın vizyonunun açıkça ifade edilmediği yazar. Ancak programın geneline bakıldığında doğal koşullar, insan yaşamı, tarihi olaylar ve olgular hakkında bilgi sahibi ; tarih ve Avrupa kültürüne ait olma bilincine ve demokratik vatandaşlık tutumlarına sahip, sosyal olaylara duyarlı; sorunları tespit edebilen çözüm üretebilen bireyler yetiştirmektir.

Programın Temel Yaklaşımı

Çek Cumhuriyeti’nde sosyal bilgiler öğretim programı bünyesinde düşünebilecek Tarih, Vatandaşlık eğitimi ve Coğrafya derslerinin içeriğine baktığımızda öğrenci merkezli bir yaklaşımı benimser.

Programda çağdaş eğitim yaklaşımlarının ve bununla birlikte sosyal bilimler olarak sosyal bilgiler ve yansıtıcı inceleme olarak sosyal bilgiler kullanılmaktadır.

Program deseni olarak tek disiplinli yaklaşım kullanılmıştır.

Programın Yapısı ve Temel Ögeleri

Amaçlar

İnsan ve Toplum Öğrenme Alanı


134

Temel Eğitim düzeyinde yer alan İnsan ve Toplum öğrenme alanı, öğrencilere demokratik toplum yaşamına etkin katılım için gerekli bilgi ve becerileri sağlamaktadır. Programın odak noktası, olumlu vatandaşlık tutumlarının oluşumu Avrupa medeniyetine ait olma bilincinin gelişimidir. İnsan ve toplum öğrenme alanında öğrenciler toplum ve kişiler arası ilişkiler hakkında bilgilerini uygulamaya yönelik beceriler ve tutumlar kazandırmaktır. Bu öğrenme alanı tarih ve Vatandaşlık eğitimi konularına ayrılmakta, içerik itibariyle İnsan ve Dünyası öğrenme alanı ile bağlantılır.

Tarih konu alanı geçmişteki insanlar ve olaylar ile ilgili temel bilgiler sağlamaktadır. Ana hedefi bireyde tarih bilincini geliştirmek, tarihsel hafızasının sürekliliğini korumak ve tarihsel deneyim aktarmaktır.

Vatandaşlık Eğitimi konu alanı öğrencilerin sosyal gerçeğe uyum sağlamaları ve çeşitli sosyal ilişkilere başarıyla katılmalarına yardımcı olmaktır. Öğrencilere aile, toplum, ekonomik hayat, siyasi kurum ve kuruluşlar arasındaki ilişkileri anlatmaktadır.

İnsan ve Toplum Öğrenme Alanının Hedefleri

Avrupa kültürüne ait olma bilincini oluşturma ve güçlendirme

Geçmişteki ve günümüzdeki olaylar arasında paralellik bulma ve bunları Avrupa ve dünyadaki benzer ve farklı olaylarla karşılaştırma

Tarihsel deneyime dayanan pozitif bir değer sistemi oluşturma

Çek Cumhuriyeti’ndeki, Avrupa Birliği’ndeki ve dünyadaki mevcut olaylara uyum sağlama kamu sorunlarına ilgiyi arttırma,

Kendinin ve diğerlerinin kimliğinin farkında olma, öz –değerlendirmeyi geliştirme. İnsan ve Doğa Öğrenme Alanı Bu öğrenme alanı öğrencilerin araç ve yöntemlerle doğa olaylarını ve doğa kanunlarının derinlemesine anlamasını sağlamaktır. Bu öğrenme alanındaki konu alanları Fizik, Kimya, Doğa bilimleri ve Coğrafyadır. İnsan ve Doğa Öğrenme Alanın Hedefleri

Doğa olaylarını ve bunların birbirleriyle olan bağlantılarını çeşitli deneysel yöntemler (gözlem, ölçme, deney) kullanarak test etme.

Doğa olayları ile ilgili hipotezin test edilmesini gerektiren düşünce biçimini geliştirme

İnsan faaliyetleri ile çevre arasındaki ilişkiyi anlama

İnsan yaşamını, sağlığını malını ya da çevreyi tehdit eden bir durumla karşı karşıya kaldığında uygun tepki verme

İçerik

Bu öğrenme alanlarını ünitelere ayrılmış olarak içerikleri ile birlikte ele aldığımızda şöyle bir tablo ortaya çıkmıştır.

TARİH

Ünite: İnsanlık Tarihi

İçerik:

Tarihe ilişkin çalışmanın önemi

Tarihsel bilginin gerekliği ve önemi üzerine özgün örnekler

Tarihi zaman ve mekan

Ünite: İnsan Topluluğunun Başlangıcı


135

İçerik:

Prehistorik zamanda insan ve insan topluluğu

Ünite: Antik Medeniyetler; Avrupa kültürünün kökleri

İçerik:

Avrupa’nın etnik haritası

Doğu ve Batı Avrupa kültürel alandaki devletlerinin oluşumu ve bunların gelişimi

İran ve İslam imparatorluğunun Avrupa üzerindeki etkisi( Araplar-Türkler)

Avrupa’daki Çek devletlerinin konumu

Hristiyanlık, Katoliklik, imparatorluk ve Haçlı Seferleri

Ortaçağ toplumunun yapısı, özel sınıflarının rolleri

Ünite: Keşifler ve Fetihler: Modern Çağın Başlangıcı

İçerik:

Rönesans, Hümanizm Reformlar ve Reformların Avrupa çapında yayılması, Hussite hareketi, Deniz aşırı fetihler, Küresel fetihlerin başlangıcı

Çek devleti ve 15.yy dan 18 yy la kadar büyük güçler

Barok kültürü aydınlanma

Ünite: Toplumun modernleşmesi

İçerik:

Fransız Devrimi ve Napolyon dönemi ile bunların Avrupa ve dünya üzerindeki etkisi

Sanayileşme ve toplum üzerindeki etkisi

Büyük ve küçük devletlerin Ulusallaşma Hareketi, modern Çek devletinin oluşması

Siyasi akımlar ( muhafazakarlık, liberalizm, demokrasi, sosyalizm) anayasalar, siyasi partiler,

Zamanın kültürel çeşitliliği

Ünite: Modern Çağ

İçerik:

1.Dünya savaşı ve savaşın siyasal, sosyal ve kültürel etkileri

Avrupa’ daki yeni siyasal düzen ve ABD’nin dünyadaki rolü; Çekoslovakya’ nın ekonomik, siyasal gelişimi

1920-1930 lardaki uluslararası siyasi ve ekonomik durum totoliter sistemler (Kominizm, Faşizim, Nazizim )

2. Dünya Savaşı soykırım çek topraklarının durumu

Ünite: Bölünmüş ve Bütünleşmiş Dünya


136

İçerik:

Soğuk savaş, dünyanın süper güçler tarafından temsil edilen askeri bloklara ayrılması, siyasi, ekonomik, sosyal ve ideolojik rekabet

Doğu bloğu ülkelerinin iç durumu

Sömürgecilik sisteminin bozulması, Avrupa dışındaki dünya ve güncel konular

VATANDAŞLIK EĞİTİMİ

Ünite: Toplumda insanlar

İçerik:

Okulumuz( okul yaşamı, öğrenci hakları ve sorumlulukları)

Belediyemiz, çevremiz, bölgemiz ( önemli kuruluşlar, önemli şahsiyetler, yerel gelenekler, kültürel kanıtların korunması)

Ülkemiz

Kültürel yaşam

Kişiler arası ilişkiler

İnsanın bir arada yaşama ilkeleri

Ünite: Birey Olarak İnsan

İçerik:

İnsanların benzerlikleri ve farklılıkları

İnsanların iç dünyası

Kişisel gelişim

Ünite: Devlet ve Ekonomi

İçerik:

Mülk, mülkiyet

Para

Üretim, ticaret, hizmetler

Pazar ekonomisinin ilkeleri

Ünite: Devlet ve Hukuk

İçerik:

Devletin yasal temelleri


137

Devlet idaresi ve yerel yönetim

Demokrasinin ilkeleri

İnsan Hakları

Çek Cumhuriyeti’nin yasal sistemi

Yasa dışı davranış ve yaptırım türleri, cezai yükümlülükler, trafik kurallarının ihlali

Günlük yaşamdaki kurallar

Ünite: Uluslararası İlişkiler ve Küresel Dünya

İçerik:

Avrupa’nın bütünleşmesi

Uluslararası işbirliği

Küreselleşme

COĞRAFYA

Ünite: Coğrafi Bilgi, Veri kaynakları, Kartografya, Topografya

İçerik:

Coğrafi ve kartografik terminoloji kullanma ( çokça kullanılan coğrafi, topografik ve kartografik terimleri seçme; temel topografik oluşumlar; önemli noktaları, önemli doğrusal oluşumları, yeryüzü oluşumları ve bunların bileşenleri ana kartografik ürünler: şemalar, haritalar, haritaların dili : semboller, ortak işaretler, açıklayıcı metin istatiksel veriler ve bunların grafikle temsili tablolar temel coğrafi yayınlar ve veri kaynakları)

Coğrafi kartografi ve topografi ( coğrafi koordinat sistemi, enlem ve boylam, coğrafi konum belirleme : ölçek şemalar ve haritalar, ana yönleri kullanarak haritalara uyum sağlama: pratik uygulamalar ve mevcut baskı ve elektronik ürünlerin kullanılması)

Ünite: Dünyanın Doğal Görüntüsü

İçerik:

Bir gök cismi olarak dünya ( Dünyanın şekli boyutu ve hareketleri, yerel saat)

Arazi (biyosfer, toplum ve ekonomi)

Küresel düzeyde biyosfer ( coğrafi iklim kuşakları, enlem bölgeleri, deniz seviyesinden yüksek bölgeler)

Ünite: Dünyanın Bölgeleri

İçerik:

Kıtalar okyanuslar ve dünyanın makro bölgeleri

Dünyanın model bölgeleri( doğal, sosyal, siyasi, ekonomik ve çevresel konular ve olası çözümlerle ilgili belirli örnekler)


138

Ünite: Sosyal ve Ekonomik çevre

İçerik:

Dünyanın nüfusu

Küreselleşmenin sosyal siyasal ve ekonomik temelleri

Küresel ekonomi

Bölgesel sosyal, siyasal ve ekonomik sistemler

Ünite: Doğal Çevre

İçerik:

Arazi( doğal ve sosyal çevre, arazi tipleri)

Doğa ve toplum arasındaki ilişki( sürdürülebilir yaşam ve kalkınma, korunan doğal alanlar, küresel ve çevresel sorunlar)

Ünite: Çek Cumhuriyeti

İçerik:

Yerel bölge ( coğrafi konumu, bölgenin gelişmesi için temel doğal ve sosyo-ekonomik özellikleri vurgulama)

Çek cumhuriyetinin Avrupa ve dünyadaki ekonomik siyasal durumu

Çek cumhuriyeti bölgeleri ( yerel, bölgesel, idari ve öz yönetim birimleri, bölgesel farklar, Avrupa’daki komşu devletlerle sınır ötesi işbirliği)

Ünite: Coğrafi Alan Çalışması, Pratik ve Uygulama

İçerik:

Arazide alan uygulamaları ve gözlemler, coğrafi geziler

İnsan yaşamını ve sağlığını tehdit eden durumlar

ÖĞRENME VE ÖĞRETME SÜRECİ

Okulların genel politikalarında ve eğitim programlarında belirtilen çevrede kalmak şartıyla öğretmenler kendi yöntemlerini belirlemekte serbesttir.

Öğrencilere ücretsiz ders kitabı ve öğretim metinleri sağlanmakta, temel eğitim basamağında öğrencilere çeşitli yardım yapılmaktadır.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME SÜRECİ

Çek Cumhuriyeti Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlığının sitesi Tarih, Vatandaşlık Eğitimi ve Coğrafya derslerinin değerlendirilmesine ilişkin herhangi bir açıklamada yapılmamış olup eğitim programının geneline yönelik bir değerlendirme sürecinden bahseder.

Buna göre tüm öğrenciler bireysel olarak dönem sonunda değerlendirilir. Değerlendirmede beşlik not sistemi, sözlü değerlendirme, öğrencilerin sınıf içindeki başarıya göre sıralaması ve diğer yöntemler kullanılır. Genel olarak Çek Cumhuriyeti nde temel eğitim sistemlerinde öğrencilerin öğrenme eksiklerinin belirlenmesinde


139

geleneksel değerlendirme araçları ile birlikte performansa dayalı öğrencilerin süreç içerisinde değerlendirildiği ve pek çok ölçme aracının kullanıldığı değerlendirme yaklaşımı tercih edilir.


Çek Cumhuriyeti’nde sosyal bilgiler dersi kapsamındaki Tarih, Vatandaşlık Eğitimi ve Coğrafya dersleri temel eğitimin ikinci aşamasında 6-9 sınıflar arasında yer almaktadır.

Program tek disiplinli anlayışla hazırlanmıştır.

İçeriğin yapılandırılmasında genişleyen çevre ve sarmal programlar kaynaştırılmıştır.

Programda ‘sosyal bilimler olarak sosyal bilgiler’ ve ‘yansıtıcı inceleme olarak sosyal bilgiler’ yaklaşımları görülmektedir.

Program öğrenci merkezlidir.

Çek Cumhuriyeti çok kültürlü olmamasına rağmen farklı kültürlere karşı hoşgörülü tutumlar takınmıştır.

Ayrıca program merkezi olarak bakanlık tarafından belirlenmekte, bölgesel ve yerel yönetimlere, okul yöneticilerine ve öğretmenlere serbestlik tanımakta; onlara programın temel ilkelerine bağlı kalarak değişiklik yapmalarına olanak sağlamıştır.

SORULAR

1) Çek Cumhuriyeti’ndeki eğitim programını ve temel ilkelerini belirleyen bakanlık aşağıdakilerden hangisidir?

A) Eğitim ve Kültür Bakanlığı

B) Eğitim, Gençlik ve Spor Bakanlığı

C) Eğitim ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı

D) Milli Eğitim Bakanlığı

E) Eğitim ve Toplum Bakanlığı

2) Çek Cumhuriyeti’nde sosyal bilgiler programına karşılık gelen dersler aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tarih-Coğrafya-Sosyoloji

B) Tarih-Arkeoloji-Vatandaşlık Eğitimi

C) Coğrafya-Antropoloji-Sosyoloji

D) Tarih-Coğrafya-Vatandaşlık Eğitimi

E) Tarih-Felsefe-Vatandaşlık Eğitimi

3) Çek Cumhuriyeti’ndeki Tarih ve Vatandaşlık Bilgisi dersleri aşağıdaki hangi öğrenme alanına girmektedir?

A) İnsan ve Toplum B) İnsan ve Kültür

C) İnsan ve Doğa D) İnsan ve Dünyası


140

E) İnsan ve Çalışma Dünyası

4) Çek Cumhuriyeti ‘ nde sosyal bilgiler programı kapsamında verilen derslerle ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A) Tek disiplinli bir anlayışla hazırlanmıştır.

B) Program öğrenci merkezlidir.

C) Temel eğitimin ikinci aşamasında yer alır.

D) Vatandaşlık aktarımı olarak sosyal bilgiler yaklaşımı benimsemiştir

E) Genişleyen çevre ve sarmallık kullanılmıştır.

5) Aşağıdakilerden hangisi Çek Cumhuriyeti’nde tarih öğrenme alanı kapsamında verilen ünitelerden değildir?

A) İnsan Topluluğunun Başlangıcı

B) Toplumun Modernleşmesi

C) Bölünmüş ve Bütünleşmiş Dünya

D) Antik Medeniyetler; Avrupa kültürünün Kökleri

E) Uluslararası İlişkiler ve Küreselleşen Dünya

Cevaplar

1) B 2) D 3) A 4) D 5) E


141

ÜSTBİLİŞ VE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDEKİ YERİ

Üstbiliş kişinin düşünüp,kendi öğrenmelerini izlemesi ve sonuçlara göre de kendi öğrenme düzenini sürdürmesi ya da stratejisini değiştirmeyi öğrenmedir.

Üst biliş kavramı ilk olarak flavell tarafından kullanılmıştır. Flavell üstbilişi kişinin kendi kendi bilişsel süreçleri hakkında bilgisi ve bu bilginin bilişsel süreçleri kontrol etmek için kullanmasıdır.

Brown ise üstbilişi öğrencilerin planlanmış öğrenme ve problem çözme durumlarında kullandıkları,düşünme süreçlerinin farkındalığı ve düzenlenmesi olarak tanımlanmıştır.

“Üstbiliş, düşünmeyi düşünme,neyi bildiğimizi neyi bilmediğimizi bilmedir.

Üstbiliş birinin kendi bilişi hakkında düşünme yeteneği değil,aynı zamanda nasıl analiz yapıldığını,ne şekilde sonuçları beyninde oluşturduğu,öğrenilenleri nasıl pratiğe dökebildiğini ve nasıl öğrendiğini bilmeyi içerir.

Üstbiliş, bilinçdir ve birbirine bağlantılı iki görüşü içermektedir:

Binicisi öğrenen hakkında bilgi edinme,ikincisi stratejileri kullanma yeteneğimizdir.

Üstbilişin öğeleri farklı yazarlar tarafından farklı şekillerde sınıflandırılmış ve üstbilişi

en az iki ana boyuta ayırmıştır. Bunlar;

1.Kişinin kendi hakkında bilgisi ve kendini kontrol etmesi,

Kendini anlama Dikkat Tutum

2.Sürecin bilgisi ve kontrolü

Değerlendirme Planlama Düzenleme

Bu iki boyutta yer alan öğelerin her birinin davranış haline getirilmesi sonucunda birey üstbilişsel becerileri kazanmış olur.

Flavell’e göre, bilişsel girişimler dört temel olguyla ilgili olarak eylem ve karşılıklı eylemlerden oluşmaktadır.Bu eylemler:

Üstbilişsel bilgi Üstbilişsel deneyimler Hedefler Eylemler

ÜSTBİLİŞSEL BİLGİ

Üstbilişsel bilgi, bir durumda bireyin kendi zihinsel kaynaklarında sahip olduğu bilgi ve inançlara ne yapabileceğinin farkında olmasına işaret etmektedir.

Üstbilişsel bilgi bireyin kendi bilişsel yetenekleri, bilişsel stratejileri(Telefon numaralarını,

Hatırlamak için yöntemler geliştirmesi) hangi durumlarda ne yapacağını bilme gibi bilgilere


142

sahip olmasıdır.

ÜSTBİLİŞSEL DENEYİMLER

Sosyal bilişsel görüşleri belirtir.Her türden duygu yaşamamız,düşüncelerimiz bunlara dayanarak tavırlarımız ve kendi çıkarımlarımız üstbilişsel deneyimlere örnektir.

HEDEFLER

Gerçekleştirilecek bilimsel çaba ya da girişimlerin belirlenen hedefleridir.Kişinin kendisi ve dış etkilerden kaynaklanan görev ve hedeflere ilişkin var olan üştbilişsel bilgisi,hedefin gerçekleştirilmesinin zor olacağı şeklindeki bilinçlere üstbilişsel deneyime götürmektedir.

EYLEMLER

Eylemler amaçlarının gerçekleştirilmesinde yer alan bilişsel aktivitelerdir.Daha önce yaşadığımız bir olaydan yola çıkarak tekrar aynı durumla karşılaştığımızda bilişsel olarak yeni stratejiler oluşturabiriliz.

Üstbilişsel deneyimler, iki hedef türünden bilişsel ve üstbilişsel herhangi birini hedef olan stratejileri harekete geçirebilir. Bilişsel hedef türüne örnek olarak”Kitabımızdaki bir bölümü

Henüz ertesi günkü sınavımızı geçecek kadar bilmediğimizi hissedebiliriz.

Üstbilişsel hedefe örnek olarak üniteyi ertesi günkü sınavı geçecek kadar bilip bilmediğimizi merak ederiz. Bu yüzden de kendimize ünite hakkında sorular sorarak cevaplamaya çalışırız ve soruları ne kadar cevaplamadığımızı not ederiz. Dolayısıyla bilişsel stratejilere bilişsel gelişim göstermek için üstbilişsel stratejilere ise bu gelişimi gözlemlemek için başvurulur.

FLAVELL’ İN BİLGİYİ İŞLEME MODELİ

Bunlar;Bilişsel hedefler,Üstbilişsel deneyimler,Üstbilişsel bilgi,Bilişsel eylemler Birbiriyle bağlantılı bir ilişki vardır.Üstbilişsel bilgiler kişinin bilişsel hedeflerine ulaşmak için hangi stratejileri kullanıp hangi görevleri yerine getireceği noktalarında bilişsel eylemleri etkilemektedir.

Koutselini,üstbilişi kişilerin ya da öğrencilerin daha fazla kalıcı bilgiye sahip olmalarını,öğrenmelerini ve daha fazlasını başarmak için düşlenmelerini sağlar şeklinde tanımlamaktadır.Ona göre üstbiliş kavramı aşağıdaki şekilde görülen öğeleri içerir.

ÜSTBİLİŞSEL STRATEJİLER

Öğrencilerin kendi kendine sorular sorarak kendi gelişmesini değerlendirilmesini,ne okuduklarını yeniden almasını ve okuduklarından sonuç çıkarmasını, görsel ve duyusal imgeler oluşturarak eski bilgilerini harekete geçirmesini sağlar.

Araştırmacılar üstbilişsel becerinin öğretimi ile ilgili birçok stratejileri geliştirmişleridir.Bunlar;

SQ3R STRATEJİSİ

Survey(İnceleme): Başlıkları, bölümleri,grafikleri,resimleri,koyu italik yazıları,özeti okuma için gerekli olan amacı oluşturmak.

Question(Soru Sorma):Okuma esnasında cevaplanacak soruları oluşturmak

Read(Okuma): Soruların cevabını aramak ve materyali derinlemesine okumak.

Recite(Özetlemek):Okunulan materyalin sözlü ya da yazılı biçimde özetini oluşturmak.


143

Review(Tekrar incelemek):Anlamanın pekişmesi için tekrar okumaktadır.

ANLAMAYI ÖĞRENME STRATEJİLERİ

Weir etkili ve usta okuyucularının okudukları anladıklarından emin olmak için üstbiliş stratejileri kullandıklarını söylemiştir.Bunlar;

Kendi kendini kontrol etme Tahminlerinin doğru olup olmadığını kontrol etme Metinle ilgili sorular oluşturma Hikayeyi tekrar okuma,anlatma ve zihninde canlandırma Metindeki örüntülerin farkına varma

Metindeki bulunanlarla kendi yaşantısıyla bağ kurma

PQ4R STRATEJİSİ

Preview(Ön inceleme) Questions(Soru sorma) Read(Okuma) Recite(Özetleme) Reflect(Yansıtma) Review(Gözden geçirme

Alderman bu yöntemi kullanmış,öğrencilere haftada bir gün 15 dk’lık eğitim vermiş,sonuçta

başarı düzeyi düşük olan öğrenciler bile strateji öğretiminden yararlandığını göstermiş.

REAP STRATEJİSİ

Read(Oku) Encode(Kodlama) Annotote(Yorumla)

Pender zihninde değerlendirme stratejisini geliştirmiştir

KWL(Bildiklerim/Bilmek istediklerim/öğrendiklerim)STRATEJİSİ

Bu strateji okuyucunun bir konu hakkındaki bilgisine bilmek istediklerine öğrendiklerine dayanan bilginin grafiksel olarak düzenlediği stratejidir.Öğrencilerin okuduklarını hatırlamalarına,kavramları ve sözcükleri gözden geçirmelerinde önceki bilgileri aktif hale getirmelerinde ünite bitiminde öğrencilerinin ne öğrendiklerinin değerlendirilmesinde sınıf aktivetisi,grup ya da bireysel aktivite olarak kullanılabilir.

KARŞILIKLI ÖĞRETİM STRATEJİSİ:Palincsar ve Brown anladığını zihinde oluşturabilme ve bunu yansıtabilme üzerinde çalışarak öğrencilerin öğretici ve öğrenici rollerine girdikleri

“Karşılıklı öğretim”stratejisini uygulamışlardır.Bu stratejisi”Öz sorgulama,Özetleme,açıklama ve metindeki bilgiyi tahmin etme’ den oluşur.

ÜSTBİLİŞSEL STRATEJİLERİNİN ÖĞRETİMİ:Üstbiliş stratejileri bireylerin bilişsel bir amaca ulaşmak için kullandıkları düşünme süreçleridir,öğrenmede kontrol sağlar.”Üstbiliş stratejileri bireyin öğrenmesini düzenleme ve denetlemesine önemli oranda yardım eder.”

Örnek”Bir metni okuduktan sonra öğreci paragrafta tartışılan kavram hakkında kendini sorgulayabilir.”Bir çocuğun üstbiliş stratejilerini kullanması,öğrenmenin bir süreç olduğunu fark ettiğini ve bu yöntemleri yeni durumlarda nasıl kullanabileceğini gösterir.

Bireyler kendi düşüncelerini nasıl yansıtacağına dair bilinçdirilmelidirler.Bu onlara üzerinde çalıştıkları çeşitli görevler için uygun stratejileri seçimlerinde yardımcı olur.Düşünmeyi görselleştirmek öğrencilere düşünme süreçlerini yansıtmada yardımcı olarak kullanılan diğer bir tekniktir.Bu onlara verilmiş bir ödevin gerekli özelliklerinden üzerinde durmalarına yardımcı olur.


144

ÜSTBİLİŞ STRATEJİLERİNİ GELİŞTİRME YOLLARI:Blakey ve Spence’e göre yollar

A)Ne bildiğini Ne bilmediğini tanımlama: İlk olarak öğrenciler “Bu konu hakkında ne biliyorum”,”Ne öğrenmek istiyorum”sorularını yazarlar.Öğrenciler konuyu araştırdıkça ifadeleri doğrular,netleştirir,genişletir ve daha doğru bilgilerle değiştirir.

B)Düşündüklerini ifade etme:Öğrenciler için düşünceleri ifade etme önemlidir.Çünkü öğrenciler düşünen bir kelime dağarcığına ihtiyaç duyarlar.Planlama ve problem çözme durumlarında,öğretmenler sesli düşünmelidir.Böylelikle öğrenciler açıkça gösterilen düşünme süreçlerini takip edebilirler.Model olma ve tartışma öğrencilerinin düşünme ve düşündüklerini

İfade etme için ihtiyaç duydukları kelime hazinesini gelişir.

C)Bir düşünme ajandası(Günlüğü Tutma): Öğrencilerin düşüncelerinin yansıttığı belirsizliklerin ve tutarsızlıkların farkında oldukları not aldıkları günlüktür.Zorluklar nasıl başa çıkacakları hakkında yorumda bulunurlar.

D)Plan yapma ve kendini izleme:Araştırma merkezinin esnekliği ve değişik materyallere ulaşım sağlamayı mümkün kılması öğrencileri tam da bunu yapmasına olanak tanır.Değerlendirme için gereken kıstaslar öğrencilere birlikte geliştirmelidir.Öğrenciler böylece düşünmesini öğrenirler ve öğrenme etkinliği sırasında kendilerine sorular sorabilirler.

DÜŞÜNME SÜRECİNİ SORGULAMA

İşlemlerin sonunda yapılacak etkinlikler,öğrenciler sonraki öğrenme durumlarında uyulabilecekleri stratejileri fark edebilmeleri için düşünme süreçleri ile ilgili tartışmlar üzerinde yoğunlaşmalıdır.

KENDİNİ DEĞERLENDİRME

Rehber eşliğinde yapılan kendini değerlendirme deneyimleri bireysel konferanslar ve düşünme işlemlerine yoğunlaşan kontrol listeleri ile tanıtılabilir.Dereceli kendini değerlendirme daha özgürce yapılır.

SOSYAL BİLGİLER ÜSTBİLİŞ

Sosyal bilgiler hemen her bakımından değişen ülke ve dünya koşullarında bilgiye dayalı karar alıp problem çözebilen etkin vatandaşlar yetişmek amacıyla sosyal beşeri ilimlerden aldığı bilgi ve yöntemleri kaynaştırarak kullanan bir öğretim programıdır. Sosyal Bilgiler dersinin birinci amacı her yönüyle iyi ve örnek bir yurttaş yetiştirmek olduğuna göre bu yurttaşın kararlarını alırken akılcı bir şekilde düşünmesi ve sorgulaması gerekmektedir. Bu özelliklere sahip bir yurttaş yetiştirebilmek için öncelikle onun okul sıralarında düşünme becerilerini öğrenmesi ve üst bilişsel stratejilerini geliştirmeyi gerektirmektedir. Sosyal bilgilerdeki becerilerin kazanılmasında üst biliş önemli bir rol oynar. Çünkü üst biliş iletişim, sözlü ikna, sözel anlama, okuma anlama, yazma, dil edinimi, algılama, dikkat, hafıza gelişimi problem çözme, sosyal biliş ve kendini tanıma gibi bir çok bilişsel aktivite türünde önemli rol oynar.

Üst biliş öğrencilerin kendi kendilerine soru sormalarını sağlamaktadır. Etkili sorular problem çözmeye yardımcı olmakta düşünme sürecini harekete geçirmekte ve hayal gücünü uyandırmaktadır. Doğru soruları sormak öğrencilerin üst biliş becerilerini harekete geçirmektir.

Örnek: Anadolu ilk uygarlıklar döneminde öğrenci bu süreç boyunca kendi kendine şu soruları sorması üstbiliş yetenek gelişimini artırır.

1)Planlarken: Önceki bilgilerim bana yardımcı olabilir mi?

İlk olarak ne yapmalıyım? Bu çalışma ne kadar zamanımı alacak?


145

2)Uygularken: Nasıl yaparım? Doğru yolda mıyım? Nasıl devam etmeliyim?

3)Değerlendirme: Yaptığım ne kadar iyiydi?

Günümüzde nasıl düşündüğünü, ne öğrendiğini ve bu öğrencileri nerede kullanacağını bilen bireyler yetiştirmek eğitim için önemlidir.

Düşünce yapısını ve nasıl öğrendiğini bilen birey kendi kendini yönlendirebilir.

Kimsenin yardımına ihtiyaç duymadan öğreneceği konu hakkındaki yeterliliğini ve eksiklerini ortaya koyabilir.

Buna göre; Bir strateji geliştirerek öğrenmesini tamamlayabilir. Eksik bilgisi olduğunu fark ettiği zaman ilgili bilgiye nasıl ulaşılacağı hakkında fikir yürüterek gerekli bilgiye ulaşarak öğrenmesini tamamlayacaktır. Sosyal bilgiler öğrencilerin üstbilişsel stratejilerin gelişmesine

Yardımcı olan önemli bir derstir. Öğrenciler sosyal bilgiler öğretiminde üstbilşsel stratejileri kullanarak nasıl düşünüp; nasıl öğrendiği hakkındaki farkında lığı tam anlamıyla gerçekleştirdiği zaman, daha kalıcı bilgi,bağımsız öğrenme ve yüksek başarı ortaya çıkar.

Böylece öğrenciler kendi zihinlerinde bilginin dünyasını keşfetmeye başlarlar.Bununla birlikte öğretmenlerde üst bilişsel stratejileri kullanarak öğrencileri düşünmeye öğrenmeye becerilerini geliştirmeye yardımcı olabilirler.Ayrıca üst biliş becerilerinin öğrenilmesi bireyin sadece öğrenim hayatında değil günlük hayatında da faydalı olacaktır,karşılaştığı problemlerle daha kısa sürede ve etkili çözümler bulmasını kolaylaştıracaktır.

SORULAR

1)Aşağıdakilerden hangisi Flavell’in bilgiyi işleme modelleri arasında yer almaz?

A)Bilişsel hedefler

B) Üstbilişsel deneyimler

C) Üstbilişsel bilgi

D) Bilişsel eylemler

E) Öğrenme etkinlikleri

2)Araştırmacıların üstbilişsel becerilerin öğretimi ile ilgili geliştirdikleri stratejiler arasında yer almaz ?

A) SQ3R Stratejisi

B)Anlamayı öğrenme Stratejileri

C)PQ4R Stratejisi

D) REAP Stratejisi

E)Gelişim Stratejileri


146

3)Aşağıdakilerden hangisi üstbiliş stratejilerini geliştirme yollarından biri değildir?

A)Ne bildiğini Ne bilmediğini tanımlama

B)Düşündüklerini ifade etme

C)Bir düşünme ajandası

D)Plan yapma ve kendini izleme

E)Süreci değerlendirme

4)Üstbiliş kavramını ilk olarak aşağıdakilerden hangi bilim insanı kullanmıştır?

A)Flavell

B)Brown

C)Weir

D)Alderman

E)Pender

5)Metocognition kavramı Türk bilim uzmanları tarafından hangi kavramla kullanılmamıştır?

A)Biliş ötesi

B)Biliş üstü

C)Yürütücü biliş

D)Deneyimsel biliş

E)Bilişsel farkındalık

CEVAPLAR

1.E

2.E

3.E

4.A

5.D

İbrahim YANDIK / 2013234035


147

SOSYAL BİLGİLERİN TANIMI- DÜNYADA VE ÜLKEMİZDE GELİŞİMİ VE ÖNEMİ

Sosyal bilgiler insanları ve yaşamlarını konu alır. Kendimizi ve diğerlerini daha iyi anlamamıza yardımcı olur.

Sosyal bilgileri tanımlamak coğrafya ya da tarih gibi bir disiplini tanımlamaktan daha zordur. Çünkü sosyal bilgiler disiplinler arası ve çok disiplinli bir alandır. Sosyal bilgiler eğitimi ile ilgili bilgi üreten ve bu alanda uluslar arası en büyük kuruluşlardan biri olan ABD Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi (NCSS) sosyal bilgileri şu şeklide tanımlamaktadır:

Sosyal bilgiler, vatandaşlık yeterliliklerini kazandırmak için sanat, edebiyat ve sosyal bilimlerin disiplinler arası bir yaklaşımla birleştirilmesinden oluşan bir çalışma alanıdır. Okul programı içinde sosyal bilgiler antropoloji, arkeoloji coğrafya, hukuk, felsefe, siyasal bilimler, psikoloji, din ve sanat gibi bilimlerden yararlanarak bir çalışma alanı sağlar.

Sosyal bilgilerin temel amacı birbirine bağımlı global bir dünyada kültürel farklılıkları olan demokratik bir toplumun vatandaşları olarak kamu yararına ve bilgiye dayalı mantıklı kararlar verebilme yeteneği geliştirmek için genç insanlara yardımcı olmayı sağlamaktır.

SOSYAL BİLGİLERİN ÖNEMİ

Toplumsal yaşama uyum sağlamak toplumsal yapı içindeki kişi, grup ve kurumlarla birlikte uyumlu bir biçimde yaşamak son derece güç bir iştir.

Birey toplumsal davranışları yaşayarak ailesinden veya çevresinden öğrenebilir.

Ancak toplumsal kurumlarla ve bu kurumlarda olan ilişkileri ailesinden öğrenmesi mümkün değildir. Bu işlevi günümüzde eğitim kurumları üstlenmiştir.

Eğitim kurumlarının temel işlevi etkin vatandaş olabilmek için gerekli olan bilgi, beceri ve değerlerin öğrenciye kazandırılmasıdır. Bu da ilköğretim kurumlarında özellikle sosyal bilgiler dersinde kazandırılmaya çalışılır.

Sosyal bilgiler dersi çocukların sosyal problemlerin farkında olup muhtemel çözümleri bulmalarına yardımcı olur.

Sosyal Bilgiler Öğretiminde Temel Yaklaşımlar

Vatandaşlık Aktarımı Olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi

En eski yaklaşımdır.

Bu yaklaşımın amacı, kültürel mirası aktararak öğrencilerin iyi bir vatandaş olmalarını sağlamaktır.

Yöntem olarak, vatandaşlıkla ilgili değer ve inanışların öğretmen merkezli bir yaklaşımla aktarılması esastır. Kısacası bir telkin yöntemidir.

Sosyal Bilim Olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi

Etkili vatandaşlık için en iyi hazırlık sosyal bilimlere ait bilgi, beceri ve değerlerin kazandırılmasıdır.

Sosyal bilimlerin yapısı ile bilgi toplamak ve yorumlama sürecini öğrenciler öğrenmelidir.

Yöntemi araştırma ve incelemedir.

Yansıtıcı İnceleme Olarak Sosyal Bilgiler Öğretimi


148

Amacı; öğrencilerin toplumsal ve bireysel problemler karşısında mantıklı, düşünülmüş ve makul kararlar vermelerini sağlamaktır.

Öğrenciler problemi çözerken, karar alırken bilgiyi kullanırlar; fakat odak noktası bilgi değil, problem çözme ve bilimsel akıl yürütmeye dayalı karar verme becerisidir.

Yöntemi araştırma ve incelemedir.

Sosyal Bilgiler Öğretiminin Tarihsel Gelişimi Dünyada Sosyal Bilgiler Öğretiminin Gelişimi

Sosyal bilgilerin konuları Antik Yunan ve Roma gibi medeniyetlerde ilk çağlardan itibaren okutulmuştur.

Selçuklu Nizamiye Medreseleriyle başlayarak Türk ve İslam devletleri ve Osmanlı medreselerinde sosyal bilgiler konularına yer verilmiştir.

Sosyal bilgilerin kapsamına giren derslerin yaygın bir şekilde okul programlarına girişi 19.yy’ da Batı Avrupa ve Kuzey Amerika ülkelerinde gerçekleşmiştir.

20. yy.’ a kadar bütün ülkelerde tarih ve coğrafya gibi adlarla tek disiplinli program anlayışına göre düzenlenmiştir.

Sosyal bilgiler terimi resmen 1916 yılında sosyal bilgiler komitesi tarafından kabul edilmiştir.

Sosyal bilgiler ders olarak ABD de 20. yy başlarında sosyal yaşantılar ve çatışmaların artmasıyla birlikte girmiştir.

1930’lu ve 1940’lı yıllarda yeniden kurmacılık ve çocuk merkezli yaklaşım benimsenmiştir.

1940-1950 yıllarda sosyal bilgiler programı tarih ve coğrafya olarak uygulanmıştır.

1960-1970 yıllarında sosyal bilgiler ağır eleştiriler alarak yeni sosyal bilgiler adlı reform hareketi başlatıldı. Bu hareketin doğuşunda ve gelişiminde Bruner’ in buluş yoluyla öğrenme kuramı etkili olmuştur.

Bu hareketin sonucunda tarih coğrafya azaltılarak sosyoloji, antropoloji, ekonomi, siyaset bilimi ve psikolojiye ağırlık verildi.

Bu yaklaşım 1980’li yıllarda başarısız bulunarak yeniden geleneksel yaklaşıma dönüldü.

1990’ların ikinci yarısında NCSS sosyal bilgiler öğretiminin yeni sosyal bilgiler hareketinin yakın bir amaç, bir içerik ve yöntemle yapılması kararlaştırılmıştır.

Türkiye’ de Sosyal Bilgiler Öğretiminin Gelişimi

Sosyal bilgilerin kapsamına giren dersler ilk kez sultan 2. Abdülhamid zamanında ilköğretim kurumu olan iptidailerin programlarında yer almıştır.

1913 tarihli kanunla tarih ve coğrafya derslerinden başka malümat-ı medeniye ve ahlakiye ve iktisadiye ilköğretim programına konmuştur.

1926 yılından itibaren hazırlanan programlarda tarih, coğrafya ve yurt bilgisi derslerine yer verilmiştir.

Bu dersler 1926, 1930, 1932, 1936 ve 1948 yıllarında tek disiplinli öğretim anlayışına göre okutulmuştur.

Disiplinler arası yaklaşımla ders olarak sosyal bilgiler Türkiye’ de ilk kez 1960’lı yıllarda benimsenmiştir.


149

1962 programında tarih, coğrafya ve yurt bilgisi dersleri birleştirilip toplum ve ülke incelemeleri dersi konulmuştur.

1968 yılında bu ders sosyal bilgiler adını almıştır.

Sosyal bilgiler 1968’de ilkokullarda, 1975’te ortaokullarda okutulmuştur.

1985’te 2. kademe de Milli Tarih, Milli Coğrafya ve Vatandaşlık dersleri olarak verilmiştir.

1997-1998’den itibaren 4, 5, 6, 7. sınıflarda sosyal bilgiler dersi olarak okutuldu.

2005-2006 öğretim yıllarında sosyal yapılandırmacılık esaslı sosyal bilgiler kademeli olarak tüm illerdeki 4, 5, 6, 7. sınıflara uygulanmıştır.

Sosyal bilgilerdeki belli başlı disiplinler

Antropoloji: iskelet kalıntılar, fosiller kalıntılar, vasıtalar, aletler, heykeller ve eski insan kültürlerinden kalanları çıkarıp inceleyen bilimsel çalışmadır.

Sosyal bilgiler programında antropolojinin birçok kavramına yer verilir. Bunlardan en önemlisi de kültürdür. Çocuklara kültür kavramı antropoloji yardımıyla kazandırılır.

Sosyoloji: insanın toplum yaşamının insan grupları ile toplumlarının bilimsel incelenmesidir.

Çocuğun yakın toplumsal çevresini (aile, okul, komşuluk) ve önemli kurumları tanıması amacıyla sosyal bilgiler dersinde sosyolojiden yararlanır.

Tarih: geçmişteki olayları yer ve zaman kişileri göstererek kaynaklara dayalı olarak sebep sonuç ilişkisi içerisinde inceleyen bilim dalıdır. Sosyal bilgiler programındaki tarih konularının öğretimi öğrencilerde tarihsel sorgulama becerisini geliştirip, tarihsel olayların kronolojisini öğrenerek geçmişle günümüz arasında bağ kurup olayların nedenlerini keşfederler.

Coğrafya: Ülkemizin özelliklerini, doğa kaynaklarını, ekonomik gücünü üzerinde yaşayan insanların geçim, endüstri alanlarının nerelerde kurulduğu, ulaşım yollarının durumunu, iç ve dış ticaret kapasitesi gibi konulardan yararlanır.

Siyaset bilimi: Siyaset bilimi öğrencileri yaşam boyu kullanacakları bilgi ve kavramlar yer aldığı için sosyal bilgiler bu bilimlerden faydalanır. Cumhuriyet, anayasa yasa, politik sistem vs. kavramlar gibi.

Ekonomi: İlköğretim çağındaki çocuklar için ekonomi işçi, tüketici ve vatandaş rollerini üstelenecekleri için önemlidir. Bu yüzden çocukların birçok tüketici becerilerini bilmeleri ve sosyal bilgilerine iyice yerleştirilebilir ekonomik değerler geliştirmeleri gerekmektedir.

Psikoloji: Davranış bilimlerini oluşturan temel bilim dallarından biridir. Sosyal bilimler öğretiminde psikolojinin yeri, araçları kullanarak yapılan öğrenme-öğretme etkinlikleri öğrencilerin kendilerine, başkalarına ait kişilik özelliklerini, duygularını ve davranışlarını keşfetmelerini ve açıklamalarını sağlar.


150

SORULAR

SORU 1) Sosyal yapılandırmacılık esaslı sosyal bilgiler dersi kademeli olarak tüm illerde hangi öğretim yıllarında uygulanmıştır?

A) 2004-2005

B) 2005-2006

C) 2006-2007

D) 2007-2008

E) 2009-2010

Cevap - b

SORU 2) Disiplinler arası yaklaşımla ders olarak sosyal bilgiler Türkiye’de ilk olarak hangi yılda benimsenmiştir?

A) 1930

B) 1936

C) 1950

D) 1960

E) 1968

Cevap - d

SORU 3)

1) En eski yaklaşımdır.

2) Amacı kültürel miktarı aktarmaktır.

3) Vatandaşlık ile ilgili değer ve inanışları aktarır.

4) Öğretmen merkezlidir.

Yukarıdaki verilen özelikler aşağıdaki yaklaşımların hangisine aittir?

A) Sosyal bilim olarak sosyal bilgiler

B) Buluş yoluyla öğrenme

C) Yansıtıcı inceleme olarak sosyal bilgiler

D) Sunuş yoluyla öğrenme

E) Vatandaşlık aktarımına bağlı sosyal bilgiler

Cevap - e


151

SORU 4) 1960-1970 yıllarında sosyal bilgilerin ağır eleştiriler alması sonucu yapılan yeni sosyal bilgiler reformunun doğuşunda ve gelişiminde etkili olan kişi aşağıdakilerden hangisidir?

A) Ausubel

B) John Dewey

C) Bruner

D) Kohlberg

E) Carrwoll

Cevap - c

SORU 5) Sosyal bilgiler dersi ikinci kademede milli tarih, milli coğrafya ve vatandaşlık dersleri olarak hangi yılda verilmiştir?

A) 1926

B) 1975

C) 1985

D) 1998

E) 2005

Cevap – c

İRFAN ÖS

2013234069

KAAN BÜLBÜL

2013234087


152

SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİNDE TEKNOLOJİ ARAÇLARININ KULLANIMI

GİRİŞ

Teknolojik gelişmelerin toplumsal yaşamın her alanında önemli bir etkisinin olduğu açıkça görülmektedir. Toplumların gelişmişlik düzeyleri de bireylerin eğitim,sağlık gibi temel sosyal haklarını elde etmelerinde teknolojiyi kullanmaları ile paralellik göstermektedir.

Eğitim sistemi içerisinde yer alan teknolojiler yeni bir öğrenme ortamı meydana getirmektedir.Teknoloji ile yapılandırılan bu öğrenme ortamlarında öğrencilerin zihinsel becerilerini üst düzeyde kullanabilecekleri öğretim materyalleri ve çalışma yöntemleri yer almaktadır.

Öğrenme ortamı teknoloji ile bütünleştirildiğinde öğrenciler mevcut bilgilerini teknoloji becerilerini de kullanarak yapılandırmakta ve daha üst düzey bilgi kazanımı elde etmektedirler.Ancak öğrenciler bilgilerini teknoloji ile yapılandırırken öğrenme hedeflerinin teknoloji ile bütünleştirildiği bir öğretim programına ihtiyaç duyarlar.

Teknoloji araçlarının öğretim programında kullanılması öğrencilerin bilgiyi tanımlayabilmelerini, bilgi üretebilmelerini, bilgi akışını ve paylaşımını sağlayabilmelerini ve işbirlikli ya da grup çalışması yaparak sosyal beceriler kazanmalarını sağladığı için önemi sık sık vurgulana bir konu haline gelmiştir.Ulusal eğitim sistemleri eğitim hedeflerini teknoloji ile bütünleştirme hedefini gerçekleştirmek üzere teknoloji temelli ders planları oluşturmakta, eğitim teknolojileri araçları geliştirmekte ve öğretmen yeterliliklerini sağlamak için hizmetiçi eğitim programları düzenlemektedir.

Her disiplin alanının eğitiminde önemli katkılarının olduğu yapılan çalışmalarla ispatlanan teknoloji araçlarının Sosyal Bilgiler eğitiminde kullanımınında önemi yadsınamaz.

TEKNOLOJİ ARAÇLARININ SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİNDEKİ YERİ

Tek başına etkili bir Sosyal Bilgiler eğitimini sağlamada yeterli olmamakla birlikte teknoloji araçlarının öğretim programına etkili bir şekilde entegrasyonu öğrencilere Sosyal Bilgiler öğretiminin temel hedefi olan iyi vatandaş olabilmek için gerekli bilgi, beceri ve değerleri kazandırmada ve öğrencilerin Sosyal Bilgiler eğitimine motivasyonlarını artırmada etkilidir.

Teknoloji kullanımının öğrencilerin Sosyal Bilgiler dersinde '' demokratik toplumlarda etkili vatandaşlar yetiştirmek'' için gerekli yansıtıcı düşünme, araştırma,problem çözme, eleştirel düşünme ve karar verme gibi zihinsel becerilerini üst düzeyde geliştirdiği düşünülmektedir.

Teknoloji günümüzde yenilikçi bir anlayışa sahip Sosyal Bilgiler öğretiminde yapılandırmacı yaklaşımın uygulanması içinde gereklidir.Teknolojinin bu öğretim yaklaşımını sağlamadaki başlıca önemi öğrendiklerini hatırlama ve geri çağırmayı önemseyen pasif ve öğretmen merkezli bir öğretim yaklaşımından eleştirel ve kavramsal düşünme becerisini kazanan aktif ve öğrenci merkezli bir öğretim modeline doğru geçişi sağlayacak bir öğrenme ortamı sağlamasıdır.Ancak Sosyal Bilgiler dersinde teknoloji araçlarının bu öğrenme ortamını ve etkililiği sağlaması için dikkat edilmesi gereken bazı hususlar vardır.Teknoloji araçları;

Sosyal Bilgiler eğitimini daha anlamlı bir hale getirebilmeli

Sosyal Bilgiler öğretimi ve öğrenimini bütünleştirebilmeli

değere dayalı Sosyal Bilgiler öğretimini ilerletebilmeli

Sosyal bilgiler öğretimini hedeflerinin gerçekleştirilmesine yönelik planlanmaya yardımcı olmalı

öğrenci aktifliğini artırabilmelidir.


153

SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİNDE KULLANILABİLECEK TEKNOLOJİ ARAÇLARI

İNTERNET

Eğitim alanında kullanılan teknoloji araçlarından en yaygın olanlarından birinin internet olduğu belirtilmektedir.Günümüzde telekominikasyon teknolojisindeki gelişmeler internete erişimi herkes için mümkün kılmaktadır.Bunun yanında internetin diğer yazılım programları ile karşılaştırıldığında kullanımının kolaylığı ve aynı bilginin internet teknolojisi ile elde edilmesinin klasik yollarla edinilmesinden daha basit ve düşük maaliyetli olması bu teknolojinin eğitim alanında daha çok tercih edilmesinin önemli nedenlerindendir.

Sosyal Bilgiler öğretiminde internet erişimi ile birincil kaynaklara ulaşmak kolaylaşmaktadır.Özellikle tarih konularının öğretiminde birincil kaynaklar olarak nitelendirilen tarihi dönemlerin arşiv vesikaları, günlük gazeteleri, yönetici ve askerlerinin anıları ile o döneme ait fotoğraf ve filmler önemli bir yere sahiptir.Sosyal Bilgiler öğretmenleri internetten elde ettikleri birincil kaynakları kullanarak ögretim ortamında gerçek tarih bilgilerini vurgularlar ve çoklu bir bakış açısı getirirler.Böylece öğrenci internet üzerinden ulaştığı birincil kaynaklara dayanarak , tarih projeleri hazırlayabilir ve kendi kurgusunu oluşturabilir.

İnternet kullanılarak sanal gezilerin yapılabilmesi bir diğer öğretimsel yol olarak düşünülebilir. Özellikle mekansal becerilerin kazanılmasının vurgulandığı coğrafya konularında internet erişimi sayesinde öğretmenlerin gezi düzenleyemediği tarihi ve coğrafi mekanlara sanal alan gezileri düzenlenebilir.Böylece öğrencilerin bu disiplinlere ait mekansal algılamaları internete dayalı görsel sunumlar kullanılarak güçlendirilebilir.İnternetin güçlü bir iletişim ve etkileşim aracı olması da öğrencilerin Sosyal Bilgiler dersinde demokrasi, vatandaşlık ve insan hakları ile çevre gibi konulardaki yeterliliklerini artırır.

HİPERMEDYA

Hipermedya, web ortamındaki bilginin metin, ses, video, fotoğraf, grafik ve bu bilgi parçacıklarının bileşenleri arasındaki ilişkileri gösteren bir sunumudur.Bu sistemin en önemli iki özelliği , edinilecek bilgilerin sıralı olmayan bir şekilde taranabilmesi ve farklı medyaları birbirine bağladığından değişik sanal ortamlara geçiş sağlamasıdır.

Hipermedyayı öğrenme ortamına adapte eden tasarımcı öğrenme ortamında bilgiye ulaşım yollarını belirlerken öğrencinin bilgiye ulaşmak için hangi yolu seçeceğine kendisinin karar vermesine fırsat tanır.Hipermedyanın bu özelliği sayesinde öğrenciler öğrenme ortamında kullandıklarında bilgiyi yönlendirilerek edinen pasif alıcılar değil kendi ihtiyaçları doğrultusunda istedikleri bilgiyi araştırıp bulan aktif araştırmacı özelliği kazanırlar.

Liu ve Pedersen'e göre hipermedya öğrenme ortamında öğrencilerin öğrenmeye karşı motivasyonları olumlu yöndedir. Çünkü Sosyal Bilgiler dersi bilginin farklı gösterimler desteği olmadan kolaylıkla ifade edilemeyen doğal ve sosyal olgularla ilişkili bir derstir.

Hipermedya öğrenme ortamı ile yapılandırılmış bir öğrenme ortamında öğrencilerin eleştirel düşünme, problem çözme ve işbirlikli öğrenme becerilerinin üst düzeyde gelişmesine yardımcı olur.Hipermedya öğrenme ortamı Sosyal Bilgiler eğitiminin temel aldığı yapılandırmacı yaklaşımı destekler.Yapısalcı öğrenme yaklaşımında her bilginin bireysel olarak farklı bir yapılandırma şekli vardır. Bu yapılandırmada öğrencilerin önceki bilgileri önemlidir.

Hipermedya sunumu içerisinde medya bağlantıları ile farklı disiplinlerin aktivitelerini içeren sanal ortamlara geçiş imkanı bu teknolojinin disiplinlerarası öğretimi güçlendirecek bir yapıya sahip olmasını sağlar.

YAZILIM ARAÇLARI

Öğretim ortamında kullanılacak başlıca yazılım türleri, alıştırma ve uygulama yazılımları. özel ders yazılımları, benzetişim(simulasyon) yazılımları, problem çözme yazılımları ve eğitsel oyun yazılımlarıdır.Ancak


154

Sosyal Bilgiler öğretiminde kelime işlemci, elektronik çizelge yazılımı ve veritabanı yazılımı gibi genel yazılım türleri daha çok tercih edilmektedir.Bu öğretimsel teknoloji araçları yapılandırmacı yaklaşıma uygun olarak gerçek öğrenme ortamında, araştırmaya dayalı öğretimi ilerleten, öğrencileri motive eden ve yansıtıcı düşünmeyi gerçekleştiren bir yapıya sahiptir.

Sosyal Bilgiler eğitiminde kelime işlemci programlar öğrencilerin eleştirel düşüncelerini yazılı olarak yansıtmalarında etkili bir şekilde kullanılırken elektronik çizelgeler rakamlarla ifade edilen bilgilerin sözel veriler şeklinde yorumlanmasına yardımcı olur.

Hollister elektronik çizelgeler kullanılarak matematik ve sosyal bilgiler arsındaki doğal ilişkinin ilerletilebileceğini vurgulamakta ve demografik nüfus ve seçim gibi konuların bu konuya örnek vermiştir.

Veritabanları ise öğrencilerin problemlerin çözümü için araştırma yapmaları ve verileri işlemelerinde etkili bir programdır. Veritabanı yazılımlarının genel amacı öğrencilerin kendi topladıkları verileri yapılandırmaları ve güncellemelerine izin vermesidir. Sosyal Bilgiler eğitiminde bu tür yazılımlar öğrencilerin zihinsel becerilerini geliştirmede kullanılabilir. Öğrenciler araştırma becerilerini kullanarak elde ettikleri verileri düzenler ve belirli kategoriler altında toplarlar. Bu düzenlemeyi yaparken işbirliği de yaparak iletişim becerilerini geliştirirler.

Veritabanı yazılımları öğrencilerin kendilerine ait verileri yapılandırmaları için bir fırsat olmakla birlikte konunun uzmanları tarafından hazırlanan hazır veritabanı yazılımları da öğrencinin aktif kullanımına sunulabilmektedir.

SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİNDE TEKNOLOJİ ARAÇLARININ KULLANIMININ ÖĞRETİM PROĞRAMININ FARKLI BOYUTLARI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Sosyal Bilgiler dersi farklı disiplin alanlarını bütünleştiren böylece disiplinler arası öğretimi ön plana çıkaran bir yapıdadır. Bu öğrenme alanında konular farklı disiplinler açısından anlamlı bir bütün olarak sunulmak istenirken öğrencinin aynı konuları farklı disiplinler açısından ayrıntılı bir şekilde incelemelerine de fırsat verir. Teknoloji araçlarının bilgiyi toplamada, işlemede, depolamada ve iletiminde fonksiyonel bir araç olması, Sosyal Bilgiler dersinin belli başlı disiplin alanlarında etkili bir araç olarak kullanılmasına imkan tanımaktadır.

SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİNİN KÜRESELLEŞME BOYUTUNDA TEKNOLOJİ KULLANIMI

Sosyal Bilgiler öğretim programının farklı öğrenme alanlarında demokratikleşme, vatandaşlık, insan hakları, çevre ve bilimsellik gibi evrensel değerler vurgulanırken ''Küresel Bağlantılar'' başlıklı öğrenme alanı doğrudan bu kavramla ilgili kazanımları içermektedir.

Sosyal Bilgiler eğitimcileri küreselleşme boyutunda teknoloji araçlarını bölgesel engellerin ortadan kaldırılması ve öğrencilerin bölgesel, ulusal ve küresel alanda işbirliklerini desteklemek için kullanırlar. Öğrenciler dijital ortamda küresel bağlamda saygı, empati, adlet ve taraflılık gibi yeni alışkanlıklar kazanabilir ve günlük yaşamda küresel vatandaşlıkla ilgili bireysel faaliyetler için bilgi ve beceriler geliştirebilirler. Küreselleşme boyutunda teknoloji araçlarından en fazla kullanılabilecek olan internettir.

SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİNİN DEMOKRASİ ve VATANDAŞLIK EĞİTİMİ BOYUTUNDA TEKNOLOJİ KULLANIMI

Öğrencilerin demokratik değerleri kazanmak için edinecekleri becerilerden biri eleştirel düşünmedir. Eleştirel düşünmeyi sağlayacak teknoloji araçlarından en önemlisi internettir.Öğrenciler internet yoluyla topladıkları bilgileri analiz ettikten sonra yorumlayarak kendi sonuçlarına ulaşırlar ve böylece eleştirel düşünme becerilerini geliştirmiş olurlar.

Teknoloji araçları demokratik toplumun bir vatandaşı olarak öğrencilerin sınıflarında ve gelecekteki yaşamlarında güçlenmelerini sağlar.


155

SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİNİN ÇEVRE BOYUTUNDA TEKNOLOJİ KULLANIMI

Çevre eğitimi teknoloji ile bütünleştirilebilen disiplin alanlarından biridir.Çevre eğitimcileri yeni teknolojilerin kullanımının öğrencilerin motivasyonlarını artırmada ve böylece onların toplumlarındaki çevre problemlerinin çözümünde daha aktif ve katılımcı bireyler olarak söz sahibi olduklarını ifade etmektedirler.

Çevre eğitiminde kullanılabilecek önemli teknolojilerden biri internettir. Öğrenciler internetihem yerel hem de daha geniş çaplı çevre konuları ile ilgili bilgi toplamada kullanırlar. Öğrencilerin çevre eğitimi ile ilgili kullanabilecekleri bir diğer teknoloji ürünü ise yazılım araçlarıdır. Öğrenciler yazılım araçlarını toplanan çevre verilerinin düzenlenmesi, sınıflandırılması ve depolanması işlemleri için kullanırken görsel olarak farklı sunumların (harita, grafik, resim) hazırlanmasında önemli bir araç olarak kullanırlar.

SONUÇ

Sosyal Bilgiler öğretim programında vurgulandığı üzere bu programın asıl hedefi toplumsal yaşamda etkin vatandaşlar yetiştirmek için demokratik değerleri benimsemiş, bölgesel ve küresel çaptaki sosyal, siyasi ve ekolojik olaylara karşı duyarlı bir bilinç oluşturmaktır.Bu kazanımları sağlamak ancak eleştirel ve yansıtıcı düşünen, problem çözme yeteneği gelişmiş, etkili ve doğru karar verme becerisine sahip, katılımcı bir düşünce yapısına sahip bireyler yetiştirmekle mümkündür.Teknoloji araçlarının bu amaca hizmet ettiği görülmektedir. Bilgi teknolojisi araçlarının öğrencilerin bilimsel bilgiye ulaşmada kullandıkları yöntemleri geliştirmelerine, iletişim teknoloji araçlarının ise sosyal ve katılımcı bir özellik kazanmalarındaki etkisi bu araçların öğrenme ortamlarında kullanımını gerekli kılmaktadır. Bu sayede yüzyılımızın çağdaş düşünce yapısına sahip bir neslin yetiştirilmesi öngörülmektedir.

SORULAR

I.Yansıtıcı düşünme

II.Araştırma

III.Problem çözme

IV.Eleştirel düşünme

V.Karar verme

1)Sosyal Bilgiler dersinde teknoloji kullanımının yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangilerinin kazanılmasına katkısı vardır?

A)I-II

B)II-IV

C)II-III-IV

D)I-II-III-IV

E)I-II-III-IV-V


156

2)Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Bilgiler dersinde teknoloji araçlarının öğrenme ortamını ve etkililiğini sağlaması için dikkat edilmesi gereken özelliklerden birisi değildir ?

A)Sosyal Bilgiler eğitimini daha anlamlı bir hale getirebilmeli

B)Sosyal Bilgiler öğretimi ve öğrenimini bütünleştirebilmeli

C)Öğretmen aktifliğini arttırabilmeli

D)Değere dayalı Sosyal Bilgiler öğretimini ilerletebilmeli

E)Öğretiminin hedeflerinin gerçekleştirilmesine yönelik planlamaya yardımcı olmalı

Web ortamındaki bilginin metin,ses,video,fotoğraf,grafik ve bu bilgi parçacıkların bileşenleri arasındaki ilişkileri gösteren bir sunumdur.

3)Yukarıda verilen tanım aşağıda verilen teknoloji araçlarından hangisinin tanımıdır?

A)Hipermedya

B)İnternet

C)Yazılım araçları

D)Özel ders yazılımları

E)Eğitsel oyun yazılımları

4)Sosyal Bilgiler öğretiminde internet erişimiyle birincil kaynaklara ulaşmak oldukça kolaydır.

I.Tarihi dönemlerin arşiv vesikaları

II.Eleştirel çalışmalar

III.Makaleler

IV.O döneme ait fotoğraf ve film

Buna göre yukarıda verilenlerden hangisi ya da hangileri birincil kaynakla arasında yer almaz?

A)Yalnız I

B)Yalnız II

C)I-IV

D)II-III

E)III-IV

5)Aşağıdakilerin hangisinde Sosyal Bilgiler dersinde kullanılan teknoloji araçları bir arada verilmiştir?


157

A)Yazılım araçları-Kitaplar

B)İnternet-Yazılım araçları-Hipermedya

C)Televizyon-İnternet

D)İnternet-Hipermedya

E)Hipermedya-Yazılım araçları-Radyo

1)E 2)C 3)A 4)D 5)B


158

Kemal KARINCA

2013234031

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE AFET VE DEPREM EĞİTİMİ

GİRİŞ

Doğal afetlerden doğrudan doğanın yaşama bir tepkisi olarak meydana gelirken, insanların bireysel, toplumsal etkinliklerine bağlı olarak yaşananlar ise beşeri afettir. Beşeri afetin kökeni insandır, çözümü de onda saklıdır.

Doğa olaylarını önceden tahmin etmek mümkün değildir ama afete neden olan etmenleri iyi tanımak, oluşumlarını önlemek için tedbir almak mümkündür. Doğal afetlerden asırlardır insanı dehşete düşüren ve çaresiz bırakan hiç kuşkusuz ki deprem felaketi olmuştur.

Günümüzde doğal afetlerin ve özellikle depremlerin ülkemize ciddi boyutlarda can ve mal kaybına yol açtığını biliyoruz. Bunu en aza indirmek için toplumun her kesiminde deprem bilinci oluşturulmalıdır. Bunu sağlama yollarından biri eğitimdir.

Ülkemiz deprem kuşağı içinde kaldığı için tarih boyunca depremlerden büyük zarar görmüştür. Bunlara örnek Gölcük, Düzce ve Van depremleridir. Deprem riskini en aza indirme çabalarından biri toplum bilincini yükseltmektir. Eğitim ortamında deprem konularına yer vermek önemli bir alt yapı oluşturur.

AFETİN TANIMI VE ÇEŞİTLERİ

Afet: İnsanlara ve doğaya zarar veren olaylardır. Toplumun sosyoekonomik ve sosyokültürel faaliyetlerini önemli ölçüde aksatan, can ve mal kayıplarına neden olan doğa olaylarıdır.

Afetin özellikleri;

1. Doğal olması 2. Can ve mal kaybına neden olması 3. Çok kısa sürede meydana gelmesi 4. Başladıktan sonra engellenememesi Depremler tamamen doğal kökenli olduğundan insanlar hiçbir şekilde müdahale edemez.

Afet Türleri

Doğal Kökenli Afet: Genel hayatın akışını bozacak ölçüde aniden veya belirli bir süreç içerisinde meydana gelen tabiat olaylarıdır.

İnsan Kaynaklı Afet: İnsan eliyle kasıtlı ve hata sonucu oluşan olaylardır.

Teknolojik Afet: Doğal afet sebebiyle veya teknik arıza sonucu oluşan olaylardır.

AFETİN NEDENLERİ VE SONUÇLARI


159

Doğal ve teknolojik afetler sonucunda dünyada her yıl ortalama 140 bin kişi yaşamını, 140 milyon kişi de konutlarını kaybetmektedir. Gelişmemiş ve gelişmekte olan ülkeler doğal afetlerden daha ciddi etkilenir.

Afetler beklenmedik bir şekilde ortaya çıkmakla birlikte sonuçları tahmin edilemez nitelikte değildir. Bu afetlerden biriside depremlerdir. Depremler ülkedeki nüfus sayısını azaltıp ekonomik dengeyi bozacak etki yapabilmektedir. Biraz deprem konusunda bilgi vermek faydalı olacaktır.

DEPREM ve DEPREMİN OLUŞUM MEKANİZMASI

Deprem: Yer kabuğunda belli bir alanın ani, kısa süreli ve şiddetli sarsılmasıdır.

Depremler oluşum nedenlerine göre üç şekilde sınıflandırılmaktadır.

1. Tektonik Depremler 2. Volkanik Depremler 3. Çökme Depremle

Dünyada görülen depremlerin %90 kadarı tektonik kökenlidir. Gerek büyüklük gerekse etki alanlarının genişliği yönünden en önemli ve en yıkıcı depremlerdir.

TÜRKİYE’NİN DEPREMSELLİĞİ (SİSMİSİTESİ)

Türkiye, Akdeniz deprem kuşağı üzerinde yer almakta ve zaman zaman şiddetli depremlere maruz kalmaktadır. Nitekim ülkemizde son yüzyıl içinde 157 deprem olmuştur. Bunda levha tektoniğine göre; güneydeki Afrika ve Arap bloklarının, üst manto denilen Astenosfer’de (Astenosfer; mantonun, yerkabuğuna yakın olan üst kısmıdır. Yerkabuğunun hemen altında yer alır. Moho süreksizliğinden başlayarak, yaklaşık 700 km derinliğe kadar iner.) daralması çok büyük rol oynar. Kuzey Anadolu Fayı ve Doğu Anadolu Fayı arasında kalan Anadolu levhası yılda 13-27 mm hızla, İki parmak arasındaki zeytinin pırtlaması gibi batıya doğru hareket etmekte ve en batıda ise sola doğru kıvrılarak Girit dalma batma bölgesine ilerlemektedir ve depremler oluşmaktadır.


160

Harita 1: Anadolu levhasının batıya kayışının mekanizması

Yurdumuzdaki deprem bölgeleri;

I.derece deprem bölgesi: kuzey ve doğu Anadolu fay kuşakları boyunca uzanan sahalar ile ege bölgesi ve göller yöresini kapsar.

II. derece deprem bölgesi: I. derece deprem bölgelerinin çevresindeki yerlerdir.

III. ve IV. Derece deprem bölgesi: Karadeniz kıyıları, Trakya’nın kuzeyi, Güney Doğu Anadolu’nun güneyi ve İç Anadolu’dur.

Depremlerin olmadığı kuşak Tuz gölü ile Akdeniz kıyısı arasındaki sahalardır.

DEPREMİN COĞRAFİ DAĞILIŞI

Depremlerin birçoğu levha kenarları boyunca meydana gelmektedir. Dünyada sık ve şiddetli depremlerin olduğu bu bölgeler ‘’ sismik bölgeler’’ olarak adlandırılır.

Gutenberg ve Richter’in yaptıkları açıklamalara göre; Depremler nedeniyle bir yılda dünyada ortaya çıkan enerjinin %80’i Pasifik çevresi deprem kuşağında, %15’i Akdeniz deprem kuşağında, %5’i dünyanın diğer bölgelerinde meydana gelen depremlerden kaynaklanmaktadır. Yer kabuğunda depremsiz yerlerde bulunmaktadır.

Bunlar; Kanada, Brezilya, Baltık, Afrika, Batı Avustralya, Antartika, Hindistan, Arabistan, Madagaskar, Grönland’dır.


161

Harita 2: Deprem Kuşakları

GEÇMİŞTEN GÜNÜMÜZE DEPREM İNANIŞLARI

Bilim çağında yaşayan bizler, nihayet doğa olaylarının nedenleriyle sonuçlarının etrafındaki sis perdesini aralamaya başladık. Gelişen teknolojiye rağmen depremi önceden tespit edecek yöntemi henüz bulamayan dünyanın her köşesinde depremle ilgili farklı inanışlar, efsaneler yer alıyor.

Bunlardan bazıları;

Budizm: Yerküre bir kurbağanın üzerindedir, bu hayvan bir bacağını kırdığı zaman orada deprem olmaktadır.

Hindistan: Dünya bir kaplumbağa üzerinde duran dört fil tarafından tutulmaktadır. Kaplumbağada bir kobranın üzerinde dengede durmaktadır. Bu hayvanlardan herhangi biri hareket edince dünya sallanır.

Assam: Dünyada yaşayan bir insan ırkı varadır. Bu insan başka insanların olup olmadığını anlamak için zaman zaman yeri sallarlar. Çocuklar sarsıntıyı hissettiklerinde ‘’yaşıyorum, yaşıyorum’’ diye bağırdıklarında başka insanların yaşadığını anlarlar.

Sibirya: Dünya bir kızak üzerindedir. Bu kızağı kullanan tanrı Tu-Li’dir. Birkaç kuralı köpekte bu kızağı çekmektedir. Köpekler kaşınmaya başladıklarında dünya sallanır.

Meksika: El Diablo isimli canavar, dünyada dev yarıklar açmaktadır. O yeryüzünü karıştırmak istediğinde bu yarıkları kullanarak deprem oluşturur.

Belçika: Dünya üzerinde yaşayan insanlar aşırı günahkâr oldukları zaman, tanrı insanlara gezegenimizi çevreleyen havayı savurmak üzere kızgın bir melek gönderir. Meleğin öfkesinden meydana gelen fırtınalar, dünyada bir dizi şok şeklinde hissedilen bir müzik tonu yaratır.


162

Doğu Afrika: Dünya bir ineğin bir boynuzunun üzerinde dengelenmiştir. İneğin boynu ağrıdığı zaman dünyayı bir boynuzu ile fırlatıp diğer boynuzunda tutmaktadır, böylelikle yer sallanmaktadır.

Yeni Zelanda: Dünya adlı annenin karnında bir çocuk vardır. İsmi Gneç Ru’dur. Ru ne zaman annenin karnını tekmelerse dünya sallanır.

Yunanistan: Henry adlı oyunda kuvvetli ve vahşi rüzgârlar yeraltındaki mağaralarda tutulmaktadır. Kaçmak için uğraştıklarında depremler olur.

Efsanelerin yanı sıra, günümüzde de birçok deprem söylentileri ortaya çıkmıştı.

Bunlar;

Depremler daima gece olur. Ne zaman deprem olacağını biliyorlar ancak bize söylemiyorlar. Deprem öncesi suların ısınması depremin habercisidir. Ay ve güneş tutulmasından sonra deprem olur gibi söylentiler.

DEPREM EĞİTİMİ ve ÖNEMİ

Yerkabuğunun üzerinde yaşayan tüm canlılar ve özellikle biz insanlar depremlerden değişik şekillerde ve değişik ölçülerde etkileniriz. Yapılan bilimsel araştırmalar deprem sırasında ve sonrasında, insanların yaşadığı sosyolojik ve psikolojik sorunların, ekonomik kayıplardan daha önemli ve giderilmesinin daha zor olduğunu ve çok uzun süre alacağını ortaya koymaktadır.

İnsanoğlunun depremlere savunmasız yakalanmasının yanında, eğitimsizlikten kaynaklanan diğer olumsuz faktörlerde afet zararlarının artmasında etkin rol oynamaktadır.

Toplumun tüm kesimlerini deprem konusunda bilgilendirmek, biçimlendirmek, olumlu davranış değişiklikleri kazandırmak ve sorunların çözümünde fertlerin aktif katılımını sağlamak deprem eğitiminin temel hedefidir. Bu nedenle deprem eğitimi, eğitim sisteminin yapısına dâhil olmakla yetinmemeli, eğitim sisteminin esaslarından birini oluşturmalıdır. Deprem eğitimini de insanoğlunun yaşamı ve gelişimi için şart olan disiplinler arası bir alan olarak görmek gerekir.

DEPREM EĞİTİMİNİN AMACI ve KADEMELERİ

Deprem Eğitiminin Amacı:

1. Bireyi depremin yaratacağı tehlikeler hakkında bilinçlendirmek 2. Bireyi, içinde bulunduğu tehlikeyi azaltmak için neler yapabileceği konusunda eğitmek 3. Bireylere afete hazırlığın aşamalarını tanıtmak, afete hazırlık için adım atmaya cesaretlendirmek

Deprem Eğitiminin Kademeleri;

1. Bireyin doğal olaylara ilgi duyması ve ona yönelmesi 2. Doğal olayın anlaşılması ve bilgiye dönüştürülmesi 3. Bilginin değer haline gelmesi 4. Bireyin daha fazla doğal olaylara eğilmesi ve doğa kültürünün zenginleşmesi 5. Doğal afetleri çözmede deneyim sahibi olan fertlerin bir araya gelmesi 6. Doğal afet sorunlarının çözülmesi

ÜLKEMİZDE DEPREM EĞİTİMİNİN TARİHSEL GELİŞİMİ


163

Deprem eğitiminin tarihi Tanzimat devrine kadar uzanmaktadır. Türk eğitim tarihinde deprem konusu ilk kez 11 Eylül 1874 Tarihinde bir ders kitabında yer almıştır. Muhtasar Tarihi Osmani başlığı altında yayımlanan eserin yazarı Selim Sabit Efendidir.

Cumhuriyet tarihinde lise eğitim ve öğretim faaliyetlerinde coğrafya dersi müfredatında hep var olan deprem konusu yüzeysel bir şekilde işlenmekteydi. 17 Ağustos depremi sonrası 12.10.1999 272 sayılı Mili Eğitim Bakanlığı kararı ile ilköğretim ve ortaöğretim programları ile ders kitaplarında yer alması gereken doğal afetler ve zararlarından korunma yolları üzerinde önemle durulmuştur.

2004 yılında uygulamaya konuşlan ilköğretim müfredat programında afetler ve bu afetlerden biri olan Deprem konusu farklı derslerin müfredat programlarına serpiştirilerek daha anlamlı ve daha etkin bir şekilde okutulmaya başlanmıştır.

DEPREM ve ÇOCUK

Depremler yoğun bir korku, endişe, çaresizlik, suçluluk duyguları gibi psikolojik tepkiler ve fiziksel belirtiler şeklinde kendini gösterir. Özellikle çocuklar afetlerin yol açtığı yoğun korkuların yanı sıra farklı türden korkularda yaşamaktadır. Bu dönemde çocuk için en önemli şey ailesi ile birlikte olmaktır. Çocuğun ailesi ile birlikte olması onun korunma duygusuna yardımcı olur ve çocuğun terk edilme korkusu yatışır. Daha önceden deprem ve doğal afet konusunda bilgi verilen çocuğun olayı anlaması ve yaşaması daha kolay olacaktır. Bu, çocuğun ruh sağlığı açısından çok önemli ve yararlı bir yaklaşımdır. Aile deprem sonrasında depremin nedenlerini anlatmada, depremin tekrar yaşanabileceğini belirtmelidir.

Çocukların yeniden toparlanabilmesi ve ruhlarındaki yaraların sarılabilmesi için en önemli anahtar ‘’ destekleyici/paylaşımcı ve güvenli ilişkilerin kurulabileceği bir ortamdır.’’ Çocuk için bu koşulları sağlayan ortam aile ve okuldur.

YENİ SOSYAL BİLGİLER PROGRAMLARINDA AFET ve DEPREM EĞİTİMİ

İnsanı, toplumu ve toplumsal olayları değişik açılardan ve bilimsel bir yaklaşımla incelemeye çalışan sosyal bilim disiplinleri, insanın ve toplumsal olayların daha iyi anlaşılabilmesi bağlamında insanoğluna değerli bilgiler sunmaktadır.

Bilgi ve deneyimlerin yeni nesillere aktarılması ve sağlıklı bireylerin yetişmesi için en uygun ortam doğal olarak eğitim-öğretim kurumlarıdır.

Deprem riski yüksek bir ülkede yaşadığımız için hepimizin bilinçli ve hazırlıklı olması yadsınamaz bir gerçektir. Bu noktadan hareketle Sosyal Bilgiler müfredat programlarında (4. 5. 6. 7.) sınıf afetler ve deprem eğitimi konularına ne ölçüde yer verildiği bizim için önem arz etmektedir.

İlköğretim Sosyal Bilgiler dersi 4. ve 5. sınıf programında ‘’ İnsanlar, Yerler ve Çevreler’’ öğrenme alanında afetler ve deprem eğitimi aşağıdaki gibi ele alınmıştır.

Öğrenme Alanı: İnsanlar Yerler ve Çevreler


164

4. Sınıf

ÜNİTE KAZANIMLAR ETKİNLİK ÖRNEKLERİ AÇIKLAMALAR

Y

AŞ

AD

IĞIM

IZ Y

ER

Bu ünitenin sonunda öğrenciler;

8. Doğal afetler karşısında hazırlıklı olur

“Deprem Tatbikatı” (Deprem öncesi ve deprem sırasında yapılması gerekenlerle ilgili uygulama yaptırılır.) (8. Kazanım)

“Sınıf Tahliye Çantası Hazırlama” (8. kazanım)

8. kazanım için Fen ve Teknoloji dersi “Gezegenimiz Dünya” ünitesi (2. 8. kazanımı)

[!] 8. kazanım Deprem Haftası ile ilişkilendirilmelidir

Afetten Korunma ve Güvenli Yaşam (8- 1, 2, 3, 4, 5, 6, 10, 11, 12, 13, 14, 15)

[!] Doğrudan verilecek beGözlem [!] Doğrudan verilecek değer: Dçevreye duyarlılık

Sınıf-okul içi etkinlik Okul dışı etkinlik İnceleme gezisi [!] Uyarı

Ders içi ilişkilendirme Diğer derslerle ilişkilendirme Ara disiplinlerle ilişkilendirme


165

Öğrenme Alanı: İnsanlar Yerler ve Çevreler

5. Sınıf


BÖ

LG

EM

İZİ

TA

NIY

AL

IM

Bu ünitenin sonunda öğrenciler;

6. Yaşadığı bölgede görülen bir afet ile bölgenin coğrafî özelliklerini ilişkilendirir.

7. Kültürümüzün sözlü ve yazılı ögelerinden yola çıkarak, doğal afetlerin toplum hayatı üzerine etkilerini örneklendirir.

8. Yaşadığı bölgede görülen doğal afetlere neden olan uygulamaları fark eder

“Kızılırmak Türküsü” (Aşık Veysel’in Kızılırmak Türküsü doğal afet bilgisi çerçevesinde incelenir.) (2, 6. kazanım)

‘’İnternette Araştırıyoruz’’ (Bölge ile ilgili çeşitli bilgiler ve fotoğraflar araştırır)

(3, 4, 5, ve 6. Kazanım)

“Film İzliyoruz” (Deprem konulu filmler izlenir.) (5, 6, 7. kazanım)

“Geçmişten Günümüze” (Bölgesinde sıkça görülen bir afet ile ilgili sözlü tarih çalışması yapılır.) (6. kazanım)

“Deprem Tatbikatı” (Deprem tatbikatı yapılır.) (7. kazanım)

“Sınıf Tahliye Çantası Hazırlama” (7. kazanım)

[!] Sözlü ve yazılı kültür ögeleri olarak türkü, şarkı, mâni, masal vb. verilecek. (6. kazanım)

[!] Yaşanılan bölgede sıkça görülen bir afet seçilecektir. (5,6 ve 7. kazanım )

[!] Deprem Haftası ile ilişkilendirilecektir.(5,6 ve 7. kazanım)

Afetten Korunma ve Güvenli Yaşam (7- 5, 6, 10, 11)

[!] Doğrudan verilecek beGözlem [!] Doğrudan verilecek değer: Dçevreye duyarlılık


166

Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı ile Eşleşen Ara Disiplin Alan Kazanımları Tablosu;

SINIF ÖĞRENME ALANI/ ÜNİTE

DERS KAZANIMLARI

AFETTEN KORUNMA VE GÜVENLİ YAŞAM KAZANIMLARI

4

İnsanlar, Yerler ve Çevreler: Yaşadığımız Yer

Doğal afetler karşısında hazırlıklı olur.

1. İnsanların hayatlarını sürdürebilmek için neye ihtiyaç duyduklarını fark eder.

2. Deprem anında gerekli ve gereksiz olan malzemeleri ayırt eder.

3. Deprem sonrasında gerekli olan malzemeler hakkında fikir edinir.

4. Çeşitli mekânlarda acil bir durumda gerekli olacak ve kullanılabilecek malzemeleri listeler.

5. Sınıf tahliye çantası oluşturulması ve malzemelerin sağlanması konusunda aktif görev alır.

6. Posterler hazırlayarak toplumun bu konuda bilgilenmesine destek verir.

7. Farklı mekânlarda bir deprem sırasında yapılması gerekenleri tartışır.

8. Deprem sırasında yapılması gerekenleri deprem tatbikatında uygular.

9. Artçı depremlerde de deprem sırasında yapılması gerekenleri uygular.

10. Bir deprem sonrasında binadan tahliye yollarını bilir.

11. Binanın tahliyesi sırasında karşılaşabilecekleri tehlikelerin farkına varır.

12. Binanın tahliyesi sırasında karşılaşabilecekleri tehlikelere ilişkin yapabileceklerini açıklar.

İlköğretim Sosyal Bilgiler dersi 6. ve 7. Sınıf programında, ‘’Küresel Bağlantılar’’ öğrenme alanında afetler ve deprem eğitimi aşağıdaki gibi ele alınmıştır.


167

Öğrenme Alanı: Küresel Bağlantılar

6. Sınıf


Ü

LK

EM

İZ V

E D

ÜN

YA

Bu ünite ile öğrenciler;

4. Ülkemizin diğer ülkelerle doğal afetlerde ve çevre sorunlarında dayanışma ve işbirliği içinde olmasının önemini fark eder.

“Sorun Avcıları” (Gazete, dergi vb. kaynak taraması yapılarak yaşanan sorunların çözümü için diğer ülkelerle işbirliği ve dayanışmanın, sorunların çözümüne etkisi tartışılır.) (4.kazanım)

Doğrudan verilecek beceri: Araştırma

Doğrudan verilecek değer: Yardımseverlik

Öğrenme Alanı: Küresel Bağlantılar

7. Sınıf


ÜL

KE

LE

R A

RA

SI K

ÖP

RÜ

LE

R

Bu ünite ile öğrenciler;

2.Küresel sorunlarlauluslararası kuruluşlarınkuruluş amaçlarınıilişkilendirir.

3.Küresel sorunlarınçözümlerinin yaşamageçirilmesinde kişiselsorumluluğunu fark eder.

“Dünyamız ve Sorunları” (Küresel sorunlarla ilgili araştırma yapılarak sorunların nedenleri ve sonuçları açıklanır.) (2,3. kazanım)

“Proje Şenliği” (Bilimsel araştırma basamakları kullanılarak küresel sorunların çözümü ile ilgili proje hazırlanır.) (2,3. kazanım)

“Uluslararası Kuruluşlar” (Grup çalışması yapılarak Küresel sorunlarla Uluslararası amaçları incelenir.) (2,3. kazanım)

“Çevre Hakkı” (Sınıf mahkemesi oluşturularak bir çevre sorunu çevre hakkı çerçevesinde incelenir.) (2,3. kazanım)

[!] Atatürkçülükle İlgili Konular (1-9); (4 -2,3,4)

[!] Küresel ısınma, çevre kirliliği, terör, savaş, açlık, yoksulluk, hızlı nüfus artışı, işsizlik, salgın ve bulaşıcı hastalıklar vb. konularından birisi ele alınacaktır. (2, 3. kazanım)

[!] Çevre kirliliği konusunda çevre hakkı işlenmelidir. (2. kazanım)

2. ve 3. kazanımlar için Fen ve Teknoloji dersi “İnsan ve Çevre” ünitesi (1.9, 1.10, 1.11 kazanımlar).

[!] Doğrudan verilecek beceri: Kalıp yargıları fark etme

[!] Doğrudan verilecek değer: Barış

Yukarıdaki tablolar incelendiğinde 2005 yılında uygulamaya konulan yeni ilköğretim müfredat programında doğal afetler ve deprem eğitimi konularının daha önce var olan ilköğretim müfredat programına göre daha işlevsel olduğu ve bahsi geçen konularla ilgili daha bütünsel bir yaklaşım izlendiği bir gerçektir. Buna gerekçe olarak çoğunlukla öngörülemeyen ve kesinlikle engellenemeyen doğal olayların gündelik yaşamın bir parçası


168

olarak kabul edilmesi ve bu olayların yaratacağı afetlerle birlikte yaşama kültürünün toplumda yerleştirilmesi gerekliliği, özellikle son yıllarda yaşadığımız son derece yıkıcı deprem felaketleri (17 Ağustos ve 12 Kasım depremleri) ile küresel anlamda değişen ve gelişen eğitim-öğretim anlayışları gösterilebilir.

Sosyal Bilgiler müfredat programlarındaki doğal afetler ve deprem konusu ile ilgili kazanımlar aşağıda sıralanmıştır:

1. Doğal afetler karşısında hazırlıklı olur. 2. Yaşadığı bölgede görülen bir afet ile bölgenin coğrafi özelliklerini ilişkilendirir. 3. Kültürümüzün sözlü ve yazılı öğelerinden yola çıkarak doğal afetlerin toplum hayatı üzerine etkilerini

örneklendirir. 4. Yaşadığı bölgelerde görülen doğal afetlerde ve çevre sorunlarında dayanışma ve işbirliği içinde

olmasının önemini fark eder. 5. Küresel sorunlarla uluslararası kuruluşların kuruluş amaçlarını ilişkilendirir. 6. Küresel sorunların çözümlerinin yaşama geçirilmesinde kişisel sorumluluğunu fark eder. Bu kazanımları içselleştirmiş bir öğrenci için; yaşadığı çevrenin ve dünyanın coğrafi özelliklerini tanıyarak insan ve doğal çevre arasındaki etkileşimi açıklayabilme, toplumsal sorunlar için çözüm önerileri geliştirebilen, dayanışma ve işbirliğinin özellikle toplumsal sorunların çözümünde ne kadar önemli olduğunu kavrayabilen bir birey olduğunu söyleyebiliriz.

SONUÇ

Deprem riski fazla bir ülkede yaşadığımız için hepimizin bilinçli ve hazırlıklı olması gerekmektedir. Bunu eğitim ve öğretim faaliyetleri ile tüm bireylerimize yönelik yapmalıyız. Eğitim ve öğretim faaliyetleri içinde en önemli halkayı ise eğitim kurumları oluşturur.

Deprem ve doğal afetin etkilerini minimuma indirmek için bazı öneriler.

Deprem ve korunma yolları anaokulundan itibaren ilköğretimin her kademesinde öğrencilerin seviyesine uygun bir şekilde öğretilmeli

Eğitim fakültelerinde ilgili bölümlerde deprem ve doğal afetlerle ilgili konulara ağılık verilmelidir. Öğretmenler doğal afet ve depremle ilgili materyal kullanımını geliştirmek için hizmet içi kurslara

katılmalı. Depremsellik bakımından hassas olan yerlerde deprem konu daha ayrıntılı öğretilmelidir. Deprem konusunda öğretmenlerin, deprem uzmanlarının, alan eğitimcilerinin ve gelişim uzmanlarının

işbirliği konusunda işbirliği içinde çalışması gerekir. Okullarımıza ilk yardım eğitimine ağırlık verilmeli, zorunlu tutulmalıdır. Sadece sınıfta değil sınıf

dışına da çıkartılmalıdır. Ailede ve sosyal ortamlarda da ilk yardımdan haberdar olunmalıdır. Deprem olması ihtimaline karşı önlemler depremden önce alınmalıdır. Yaşanan olaylardan ders alınması ve felaketlerde alınacak önlemlerin bir yaşam felsefe haline gelmesi

milletçe unutulmamalıdır. Deprem eğitimi etkinlikleri eğitimini artırmalıyız. Deprem eğitimi; Aileler, öğrenciler ve öğretmenler çerçevesinde değerlendirilmeli ve herkesin bu

eğitimi alabilecek düzeyde programlara dahil edilmesi gerekmektedir.


169

SORULAR

1. Aşağıdaki afetlerden hangisi doğal afet değildir?

A. Deprem

B. Asit yağmurları

C. .Volkanik patlama

D. Çığ

E. Tsunami

Cevap: B

2. Türk Eğitim Tarihi’nde deprem konusu ilk kez Selim Sabit Efendi’nin ‘’Muhtasar Tarih-i Osmani’’ eserinde deprem eğitimine yer vermesi ile hangi dönemde eğitime dâhil edilmiştir?

A. II. Mahmut Dönemi

B. Islahat Dönemi

C. Tanzimat Dönemi

D. I. Meşrutiyet Dönemi

E. II. Meşrutiyet Dönemi

Cevap: C

3. ‘’Yaşadığı bölgede görülen bir afet ile bölgenin coğrafi özelliklerini ilişkilendirir.’’ kazanımının yer aldığı İnsanlar, Yerler ve Çevreler öğrenme alanının 5. Sınıf ünitesi aşağıdakilerden hangisidir?

A. Yaşadığımız Yer B. Yeryüzünde Yaşam C. Ülkemizde Nüfus

D. Küresel Bağlantılar E. Bölgemizi Tanıyalım

Cevap: E

4. Aşağıda Sosyal Bilgiler Eğitiminde yer alan etkinlik örnekleri verilmiştir.

I. Deprem Tatbikatı

II. Sınıf Tahliye Çantası Hazırlama

III. Benim Sadık Yarim Kara Topraktır Türküsü


170

IV. Kızılırmak Türküsü

Yukarıdaki etkinlik örneklerinden hangisi ya da hangileri Sosyal Bilgilerde Afet Eğitimi için kullanılabilir?

A. I ve II

B. III ve IV

C. I, II, III

D. I, II, IV

E. I, II, III, IV

Cevap: D

5. ‘’Ülkemizin diğer ülkelerle doğal afetlerde ve çevre sorunlarında dayanışma ve işbirliği içinde olmasının önemini fark eder’’ kazanımının yer aldığı 6. Sınıf Ülkemiz ve Dünya ünitesi hangi öğrenme alanında yer alır?

A. Küresel Bağlantılar

B. İnsanlar, Yerler ve Çevreler

C. Üretim, Dağıtım ve Tüketim

D. Birey ve Toplum

E. Ülkemiz ve Dünya

Cevap: A


171

KARAKTER EĞİTİMİ

KARAKTER EĞİTİMİN TARİHSEL GELİŞİMİ

Karakter eğitimin temellerini Platon ve Aristo öncülüğünü yapığı "erdemler etiğine" dayanmaktadır.

Aristo erdemi ikiye ayırır;

1) karakter erdemi: cesur, adil, dürüst, gururlu, ağır başlı, alçak gönüllü, arkadaşça ve ölçülü olarak tanımlar.

2)Düşünce erdemi: Tedbirli, anlayışlı, zeki, kararlı ve pratik akıllı olmak şeklinde tanımlamıştır.

Platona göre;

Tek kişinin değil, toplumun mutluluğu daha büyük bir erektir. Bu mutluluğa da en yetkin biçimiyle devlete erişilir. Dolayısıyla vatandaşların erdemli ve mutlu olmalarını sağlamak devletin görevidir. Bu anlamda devlet bir eğitim kurumudur. Devletin asıl ve gerçek belirleyicisi ahlaklılık ve bilime özendir.

Ahlaki eğitimi ilk olarak J.Piaget tarafından popüler hale getirmiştir. Daha sonra

L .kohlber tarafından güçlü hale getirilen ahlak eğitimi, okullarda çocukların ve gençlerin ahlaki bilişsel yapılarının gelişimini artırma girişimidir.

Değer eğitimi açık bir ahlaki görelilik felsefesiyle kendi kendine keşfetme düzeyi üzerinde odaklanmıştır.

Değerler eğitimi alanında en popüler hareket olan karakter eğitimi 1980'lerde ve 1990'larda güç kazanmıştır. Çünkü pek çok aile eğitimci vatandaş ahlaki çöküş eğilimini ortadan kaldırabilecek koruma prgramlarına duyulan ihtiyacı görmüştür. Böylece hayati bir öneme sahip olan karakter eğitimi karakter kavramından yola çıkarak ele alınmışır.

KARAKTER KAVRAMI

Kelime anlamı yunanca olan "chorrossein" dan gelir ve "kazımak" anlamına gelir. Bu kavram zaman içinde bir çok anlam kazanarak günümüz de bir kişinin davranış özellikleri ahlaki yapısı halini almıştır.

Karakter kişiye özgü davranışlar olup, bedensel, duygusal, zihinsel etkinliğine çevrenin verdiği değerdir.

Karakter davranışların huyların motivasyonun bir araya gelmesidir. Ahlaki bilgi, ahlaki duygu, ahlaki davranıştan oluşur. Ahlaklı bir yaşam için bu üç unsur gerekli bunlar bir araya gelerek "ahlak olgunluğunu" oluşturur.

Karakter eğitimi iyi kötü bizi biz yapan hayata ve mücadelerimize karşı tavrımızı sürekli etkiler.

Karakterin Öğeleri

Ahlaki Duygu Ahlaki Bilgi

- Ahlaki farkındalık - Bilinç

- Ahlaki değerleri bilme - Özgüven

- Bakış açısı edinme - Empati

- Ahlaki düşünce - İyiyi sevme

- Karar verme - Oto kontrol

- Kendi bilgisi - Alçak gönüllülük


172

Ahlaki Davranış

- Yeterlilik

- İrade

- Alışkanlık

KARAKTER EĞİTİMİ

Olumlu karakter gelişimini sağlamak için okul hayatının tüm boyutlarının amaçlı bir şekilde kullanılmasıdır. Müfratın içeriği ve uygulaması, eğitim süreci, ilişkilerin kalitesi gibi okulun tüm yönlerini kullanır.Başka bir değişle istendik kişisel özelliklerin ya da niteliklerin gelişimini etkilemek için sarf edilen her türlü bilinçli ya da aleni çabadır.

Karakter eğitimi sosyal problemleri çözmek okul müfredatının eğitimsel öncelliklerini, öğrenci ihtiyaçlarını ve sosyal ihtiyaçların cevap veremediği durumlarda verilen eğitimdir.

Karakter eğitimi örtük veya açık programlar aracılığıyla verilir. Amacı ahlaki değerler doğrultusunda gençleri yetiştirmektir.

Prensipleri

- Düşünceyi, duyguyu ve davranışı içeren karakteri tanımlar.

- Öğrencilerin ahlaki davranışlarla iç içe olmalarını sağlar.

- İlgili ve şefkatli bir okul toplumu oluşturur.

- Öğrencilerin öğrenmek ve iyi insanlar olmak için içlerindeki motivasyonlarını artırır.

- Karakter eğitimi personelden ve öğrencilerden oluşan ahlaki liderliğe gereksinim duyar.

- Ailleri ve toplumun üyelerini eğitime dahil eder.

KARAKTER EĞİTİMİ VE AİLE

Her çocuğun karakter eğitimindeki ilk sorumluluk ailesindedir. Ailenin olumlu ve olumsuz davranışları çocuğun karakteri üzerinde önemli bir yer tutar. Çünkü çocuk ailesini model alır.

Çocuğun bedensel, ruhsal ve sosyal gelişimi iyi bir ailede yetişmesine bağlıdır.Çocuk her konuda ailenin özelliklerini taşır.

Aileler için karakterli çocuklar yetiştirmenin yolları

- Anne-baba olmayı öncelikli tutun

- İyi örnek olun

- Çocuğun çevresinden haberdar olun

- Çocuğunuz okul yaşantısı ile yakından ilgilenin

- Çocuklarınız duygu ve düşüncelerini nelerin nasıl etkilediğini takip edin vb.


173

KARAKTER EĞİTİMİ VE OKUL

Bireyin kişiliğinin gelişiminde aileden sonra okul gelir. Okul çocuğun bilgi, beceri ve değerler kazanması yoluyla topluma etkili uyum sağlayabilecek bir kişilik geliştirmesine yardımcı olur.

Okullar öğrencileri sadece akademik alanda değil duygusal, sosyal ahlaki acısında da desteklemelidir.

Öğrenciler karakter eğitiminde başarının artması için öğretmenin olumlu değerlerde bulunması gerekir.

Öğretmene düşen görevler

- Öğretmen iyi karakteriyle model olmalıdır.

- Öğretmenler öğrencilerin ahlaki değerlerini geliştirmeli.

- Öğretmen öğrencilerle hayatta neyin yanlış neyin doğru olduğunun hakkında konuşmalı.

- Öğrenciler kendilerini rahatlıkla ifade etmelidir.

- Öğretmenler öğrencilerin rahatlık empati kurmalarını sağlamalıdır.

-Öğretmenler farklı aktiviteler yaparak öğrencilerin deneyim ve uygulamada ahlaki davranmalarını sağlamalıdır.

SOSYAL BİLGİLER VE KARAKTER EĞİTİMİ

Sosyal bilgiler sosyal bilimlerin yöntemlerini, içeriğini ve bulgularını, oldukça basit bir düzeyde ele almakta ve bireyin, toplumda yaşayış ve davranışlarını, temel gereksinimlerini ve bunları gidermek için yaptıkları ile oluşturulan kuruluşları ve değerleri işlemektedir.

Sosyal bilgiler öğretimi öğrencilere bilgi, beceri, değerleri kazandırmayı hedefler. Sosyal bilgiler öğrencilere sosyal yaşamla ilgili tutumları ve değerleri kazandırmak, öğrencinin toplumsallaşması ve iyi bir vatandaş olmasında önemli bir yer tutar.

Sosyal Bilgiler Programında Yer Alan Değerler

Adil olma eşitlik barış sevgi

Bağımsızlık dayanışma bilimsellik özgürlük vb.

Yukarıdaki değerler sosyal Bilgiler komitesi tarafından yapılmıştır ve 1996 da Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi de karakter eğitimi komitesi raporunu onaylamıştır.

İdeal sosyal bilgiler öğretmenleri öğrencileri daha çok çalışmaya teşvik etmek ister ve onlara dünyayı daha iyi anlamalarını sağlayacak araçlar sunar. Ve dersin amacı çocukların iyi bir vatandaş olarak yetişmelerine yardımcı olmaktır.


174

SORULAR

1) Aşağıdakilerden hangisi karakterin öğeleri bir arada verilmiştir?

A) Ahlaki bilgi / Ahlaki duygu / Ahlaki beceri

B) Ahlaki davranış / Ahlaki beceri / Ahlaki değer

C) Ahlaki duygu / Ahlaki davranış / Ahlaki bilgi

D) Ahlaki değer / Ahlaki duygu / Ahlaki davranış

E) Ahlaki beceri / Ahlaki davranış / Ahlaki bilgi

Cevap: C

2) Aşağıdakilerden hangisi ahlak eğitimini daha güçlü hale getirmiştir?

A) Piaget

B) Kohlberg

C) Aristo

D) Dewey

E) Platon

Cevap: B

3) Aşağıdakilerden hangisi karakter eğitiminde aileye önerilen yollardan biri değildir?

A) İyi örnek olma

B) Çocuğun çevresinden haberdar olma

C) Temel değerleri öğretme

D) Anne-baba olmayı öncellikli tutma

E) Çocuğun sadece evdeki durumunu kontrol etme

Cevap: E


175

4) Aşağıdakilerden hangisi 1996 ' da Eğitim Komitesinin raporunu onaylamıştır?

A) Sosyal bilgiler ulusal konseyi

B) Erasmus komitesi

C) Milli eğitim komitesi

D) Eğitim bilim ve kültür kurumu

E) Okul birliği

Cevap: A

5) Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler programında yer alan değerlerden biri değildir?

A) Adil olma

B) Vatansever olma

C) Çalışkan olma

D) Hoşgörülü olma

E) Önceliği kendine verme

Cevap: E


176

SOSYAL BİLGİLER DERS KİTAPLARI

Eğitimin vazgeçilmez araçlarından biri olan ders kitapları dersin içeriğini, dersin kılavuzluğunu ve yönlendirilmesini sağlamaktadır. Uygulanması gereken yöntem ve konunun süresini ders kitaplarından takip edebiliriz. Ders kitapların barındırması gereken bir diğer özelliği kullanılabilir olmalıdır. Günlük yaşamla bireyi ilişkilendiren yapıda olması gerekmekte olan ders kitapları eğitim programıyla tutarlı olmalıdır. Her derste olduğu gibi sosyal bilgiler dersinin de ana materyallerinden biri ders kitaplarıdır. 2004 yılından itibaren uygulamaya konulan yapılandırmacı eğitim programı bütün kitaplarda olduğu gibi sosyal bilgiler kitabında da değişikliklerin olmasına sebep olmuştur. 2004 öncesinde ezber ve öğretmen merkezli olan davranışçı yaklaşımdan 2004 sonrasında yapılandırmacı yaklaşıma geçilmiştir. Yapılandırmacılığa göre öğrenciyi aktif, öğretmeni rehber konumuna getirmiştir. 2004 yılında gelen yapılandırmacı yaklaşıma göre ders kitapları da değişmiştir. Bu değişim sosyal bilgiler kitabının yapısı, mantığı ve öğretim şeklini de kapsar. Yeni oluşan sistemin gereklerini yerine getirmesi gereken ders kitapları Talim ve Terbiye Kurulunca denetlenerek konu, yapı ve işleniş tarzını oluşturmalıdır. Ders kitapları üç parçadan oluşmaktadır. Öğretmen Kılavuz Kitabı, Öğrenci Ders Kitabı ve Öğrenci Çalışma Kitabı’dır. Ders kitapların hazırlanmasında dikkat edilmesi gereken kriterler ve nitelikler şu şekildedir.

1-Öğrencileri; milli, ahlaki, manevi, insani ve kültürel değerler bakımından besleyen; demokratik, laik ve hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını yerine getirmede yol gösteren ve bu değerlerle ilgili ders konularını sevdiren okuma metinlerini içerir.

2-Türk Milli Eğitiminin genel amaçları ve temel ilkelerine uygun olur. 3-Atatürk İlke ve İnkılapları ile ilgili konulara, öğretim programına ve kurulca alınan kararlara uygun

olmalıdır. 4-Demokrasi ve insan hakları ile kültürel ve evrensel değerlere katkı sağlar. 5-Bilginin nasıl üretileceğine ilişkin vurgu yapar. 6-Bilişim teknolojisinin etkin ve verimli kullanımını teşvik eder. 7-Türk toplumunun sosyal, ahlak, kültürel ve tarihi değerlerini geliştirerek yaşar. 8-Öğretim programının kazandırmayı amaçladığı bilgi, beceri ve yetkinlikleri kapsar. 9-Ön yargı ve normatif önermelerden uzak olarak konuyla ilgili farklı bakış açıları içerir. 10-Kişi, kurum ve kuruluşları yıpratıcı unsurları taşımaz. 11-Her türlü etkinlikte öğretmenin rehberliğinde öğrenciyi merkeze alır. 12-Konuların hazırlanması ve düzenlenmesinde öğrencilerin ilgi, yetenek ve ihtiyaçlarını göz önünde

bulundurur. Ders Kitabı Bu kitap üst bölümde bahsetmiş olduğumuz kitaplardan en önemlisidir. Yeni sosyal bilgiler programı

öğrenme alanları kapsamında bulunan üniteler ve kazanımlar ders kitaplarını oluşturmaktadır. Ders kitaplarının her ünitesinin ilk iki sayfası oryantasyonlardan diğer bir adıyla uyum sayfasından oluşur. Bu uyum sayfalarında üniteleri oluşturan kazanımları da içeren ünite hazırlık soruları mevcuttur. Görsellerle desteklenen uyum sayfaları öğrenci tarafından çabuk fark edilmelidir. Konuların işlenmesinden sonra ünitenin son iki sayfasında değerlendirme bölümü bulunmaktadır. 2004 öncesinde değerlendirme bölümünde sadece açık uçlu sorular varken yeni programa göre çoktan seçmeli, doğru-yanlış ve açık uçlu sorular mevcuttur. Değerlendirme bölümünde kişisel değerlendirme, akran değerlendirmesi ve ölçme değerlendirmeler yer alır. Ders kitabında sadece hazırlık ve değerlendirme sorularıyla yetinilmemiştir.

Konuların içerisinde eleştirel, yaratıcı düşünce, empati ve diğer düşünce ve becerileri de geliştirir. Yine ünitelerde olduğu gibi konularında başında hazırlık soruları ve sonunda değerlendirme soruları vardır. Sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alın konuların içerisinde çok sayıda edebi eser mevcuttur. Kazanımlar işlenirken kurgusal metinler kullanılmaktadır.

Bunlar şu şekilde sıralanır: - Öğrencilerin kendileriyle özdeşleşebilecekleri emsalleri olan öğrencilerin ders kitaplarında

konuşturulması. -Bir kanıt ve gerçek bilgi niteliğinde gazete haberleri çıkış noktası kabul edilerek kullanılması. - İnternet sayfalarının düzenlenerek kopyalanması. Maksat haber niteliği taşıyan bilginin verilmesi.


177

- Kişiler arası diyalog. Bu tür kurguda karşılıklı diyaloglarla konu açıklanmaya çalışılır. - Çizgi roman karakterlerinin kullanılması. Fazla olmamak kaydıyla öğrencinin dikkatini çekerek bilgi

verilir. - Karikatür, fıkra, bilmece gibi mizah ürünlerinin işlendiği bir köşenin oluşturulması. Yapılandırmacı

yaklaşımla sosyal bilgiler dersine giren bu ürünler öğrenciye bilgi verirken öğretmektedir. - Şiir, hikâye, destan, atasözleri gibi edebi ürünlerin kullanılması ders kitaplarını anlamak ve öğrenmek

açısından zenginleştirmesi. - Günlük tutmak. Öğrencilere farklı bir kurgusal öğretimin sağlanması hedeflenmiştir. - Görsel materyallerin sorgulanması (Fotoğraf, tablo, gravür vs.) Ders esnasında verilen ürünlerin

sorgulanarak bilgiler elde etmek düşünülür. - Tarihi şahsiyetlerin konuşturulması. Verilen bilgilerin yaşayan kişiler tarafından anlatılması ile

yapılır. Ders kitabının hazırlanması Bakanlık ve özel kesim tarafından hazırlanacak ders kitabı, temel ders kitabı alan uzmanları, editör, dil

uzmanı, görsel tasarımcı, ölçme değerlendirme uzmanı, program geliştirme uzmanı, rehberlik ve gelişim uzmanından oluşan ekipçe; İçerik, dil, anlatım ve üslup, öğrenme, öğretme ve ölçme-değerlendirme, teknik, tasarım ve

düzenleme yönlerinden aşağıdaki hususlara göre hazırlanır.

a) İçerik Ders kitaplarının hazırlanma aşamasında derste verilmek istenen bil, beceri ve değer öğretimine uygun

zaman konu akışı ve anlaşılırlığına önem gösterilir. Ders kitabın oluşturan üniteler kazanımları içermelidir. Konular işlenirken yakından uzağa, kolaydan zora, basitten karmaşığa, somuttan soyuta giden bir yöntem izlenir. Öğrenciye gereksiz bilgi verilmez. İstatistiki ve bilgiler güncel olmalıdır. Sınıfların anlayabileceği düzeyde ve araştırmaya, sorgulamaya, inceleme ve başka kaynaklara yönlendirmelidir. Edebi ve görsel ürünlerden konuya uygun olarak yararlanabilir. Bilgi, beceri, tutum, olumlu davranışlara yönlendirmelidir. Diğer derslerin konularıyla birbirini tamamlayıcı nitelikte olmalıdır. En önemlisi de kazanımların tamamını içermelidir.

b) Dil Anlatım ve Üslup Hazırlanan ders kitapları Türk Dil Kurumu’nun belirlediği dil, anlatım ve üslup özelliklerini taşımalıdır.

Akıcı bir anlatım ve öğrencilerin anlayabileceği seviyede açık, net olmalıdır. Türkçe Sözlük ve Yazım Kurallarına uygun olmalıdır. Metinler birbiriyle bağlantılı olma şartıyla birlikte ilk üç sınıfın kitaplarında soyut bir kavram kullanılmamalıdır.

Metinlerin, paragrafların düzenine özen gösterilmelidir. Kullanılacak olan kelimeler özenle seçilmelidir.

c) Öğrenme, Öğretme ve Ölçme Değerlendirme Öğrencilere yeni bilgiler öğretilirken ezber ve düşünce sınırlaması getirecek şekilde bir öğretim

yapılmaz. Ezber mantığı değil konu üzerinde düşünme, araştırma, geliştirme ve konuları yordama niteliği öğrencilere aktarılır. Konular programda verilmek istenen beceriler, alt becerileri kazandırılacak şekilde düzenlenir ve öğrencinin etkin rol almasına imkân verecek şekilde işlenir. Öğrenme yöntem ve

stratejileri dikkate alınır ve üst düzey (metakognitif) düşünme becerileri gelişir. Değerlendirmeye ilişkin olarak unsurlar ölçme değerlendirme ilkesini dikkate alarak ünite ve konu sonlarında değerlendirme soruları yer almalıdır. Çoktan seçmeli, yazılı yoklama, boşluk doldurma, eşleştirme gibi değerlendirme teknikleri ile ürün dosyası (portfolyo) değerlendirme, performans değerlendirme

gözlem formu gibi süreç değerlendirme tekniklerine de yer verilir. d)Teknik, Tasarım ve Düzenleme

Sayfa tasarımlarında kullanılan resim, fotoğraf, yazı gibi materyallerin konu ile ilişkisinin yanı sıra anlaşılır ve eğiticilik, öğreticilik niteliğine sahip olması gerekir. Temiz ve net bir baskı yapılmalıdır. Resim, yazı, fotoğraf gibi ürünlerin telif haklarını gözeterek alınmalıdır. Başlık ve yazılar sistematik bir biçimde düzenlenir ve ikonografik bir sistem oluşturulur. Kitaplarda yer alacak Türk Bayrağına “Türk Bayrağı Kanunu” ve “Türk Bayrağı Tüzüğü”ne uygun olarak yer verilir.

Öğrenci Çalışma Kitabı Öğrenci çalışma kitabı öğrencilerin kazanımları tam anlamıyla elde etmelerine yönelik ekstra

etkinliklerin yer aldığı araştırma ve ödevlerinin yer aldığı ders kitaplarının tamamlayıcısıdır. Kişisel veya grupsal öz değerlendirme yapmasından ve öğrencilere araştırma, düşünme, pratiklik konusunda bir yardımcı kitaptır.

Öğrenci Çalışma Kitabının Hazırlanması Öğrencilerin öğrenme aşamasında bilgi ve beceri kazanmasında yardımcı olacak ve

öğrenmeyi pekiştirecek unsurlara yer verilir.


178

Öğrenmeyi kolaylaştıracak aynı zamanda öğrencinin dikkatini çekerek bilgi, beceri ve değerleri aktaracak ve işlenen konuyu destekleyerek günlük hayatla bağ kurabileceği çalışmalara ağırlık verilir.

Öğrenmeyi destekleyici görsel öğelerle desteklenir. Öğrencinin yeteneklerini geliştirmesi ve araştırması için çeşitli kaynak ve internet

kaynaklarının adreslerini verir. Dersin özelliğine ve uygulama şekline göre görsel bazı materyallerle (harita, CD, resim,

fotoğraf, DVD gb.) öğretimi destekleyici özelliklere yer verilir. Dersin özelliklerine göre soru-cevap, doğru-yanlış, çoktan seçmeli, eşleştirme, boşluk

doldurma, bireysel veya grup çalışmaları, canlandırma, tablo ve cümle tamamlama gibi yöntem, teknik ve etkinliklere de yer verilir.

Dersin özelliklerine göre konunun nasıl, nerede işleneceğini hangi önlemlerin alınması gerektiğini özellikle irdeleneceğiyle ilgili bilgilere yer verilir. Öğretmen Kılavuz Kitabı Öğretmen kılavuz kitabı genel olarak dört bölümden oluşmaktadır.

1. Sosyal bilgiler programının ve öğretmen kılavuz kitabının tanımına yönelik bilgiler. 2. Söz konusu ünite ilişkin açıklayıcı bilgiler: Öğrenme alanı bilgisi, ünite hakkında genel

bilgi, kazanım tablosu, Atatürkçülük kazanımları, değer ve beceri açıklaması, ünitede kullanılacak kaynakların listesi vs.

3. Ders kitabının ve ilgili açıklamalarının yer aldığı bölüm 4. Ünite sonlarında öğretmene ek bilgi sunmak amacıyla ilgili notları ve öğrenciyi

değerlendirmede kolaylık sağlayacak ölçme-değerlendirme ölçütleri ve tabloları. Öğretmen kılavuz kitabında öğrenci ders kitabı ve çalışma kitabı yer almaktadır. Buda öğretmenin her

iki kitabı da kontrol etmesini sağlar. Tavsiye ve tanımlarla öğretmene yardımcı olur. Öğrenci ders ve çalışma kitabında olmayan ekstra etkinlikler koyulmuş buda öğretmene alternatif

sağlar. Öğretmen Kılavuz Kitabının Hazırlanması Öğretmen kılavuz kitabında: Dersin işleyişinde ulaşılmak istenen hedef belirlenir. Öğretim programındaki amaç ve açıklamalar

doğrultusunda bilgi, beceri, tavır ve tutum karşısında öğretmeyi kolaylaştıracak bilgiler yer alır. Öğrenme ve öğretmeyi kolaylaştıracak değişik uygulamalara yer verilir. Derste kullanılacak araç-gereçlerin yanında yöntem ve tekniklere de yer verir. Konu ile ilgili öğretmenin ön hazırlıklarına, zaman analizi ve konu işleniş planına, önceki bilgileri ve dersleri hatırlatıcı soru ve benzeri unsurlara ders kitabında yer alın açıklama gerektiren şekil, şema, çizelge vb. öğretim unsurlarına yer verilir.

Öğrencinin gelişim unsurlarına göre derste hangi hususlara yer verilmeli gerektiğini belirtir. Ders işlenirken günümüz ve diğer

derslerle bağlantı kurulur. Ders esnasında verilen bilgi, beceri ve tutumlardan yeteri kadar ya da geri dönüt alınamama durumunda neler yapılması gerektiğini yazar. Öğrencilerin araştırmaya, bilgi ve teknoloji üretmeye yöneltecek ödev, proje ve benzeri çalışmalara yer verilir. Öğrencilere üretim geliştirme bilincini kazandıracak çalışmalara yer verilir. Dersi genel taslağı ve ünitelendirilmiş yıllık plan taslağı bulunur. Konuların sonunda bir sözlük bulunur. Öğretmenlerin ek bilgi elde edeceği kaynaklar mevcuttur.

Ders Kitaplarının İnceleme Usul ve Esasları İnceleme komisyonları, baskıya hazır nüshaları; ilgili dersin öğretim programları ile bu yönergenin ders

kitapları nitelikleri, ders kitaplarının hazırlanmasına ilişkin hükümler doğrultusunda içerik; dil anlatım ve üslup; öğrenme, öğretme ve ölçme-değerlendirme teknik, tasarım ve düzenleme yönlerinde inceler ve ilgili dersin Kurul tarafından belirlenen puanlaması esas kriterleri doğrultusunda değerlendirilir. Yapılan inceleme sonucunda kitapta görsel varsa kurul rapor oluşturur. Raporda dersin içeriğiyle ilgili değerlendirme ve tespitler belirtilir. Baskıya hazırlanan kitap kurul tarafından 100 puan üzerinden değerlendirilir. Bu değerlendirme sonucunda 80 puan altında almış ise ek eğitim materyali incelenmez. 80 puan üzerinde ise ek eğitim materyali incelenir “uygundur veya uygun değildir” hükümlerinden biri ile değerlendirilir. Uygun bulunmayandan tekrar düzenleme istenir.

Sosyal Bilgiler Kitaplarını İnceleme ve Değerlendirme Ölçütleri

Öğrencilerin kitaptan verimli şekilde yararlanmasını sağlayacak unsurlara ve organizasyon şemasına yer verilmeli.


179

Öğretimsel programdaki kazanımlara ve kazanım ile ilgili beceri ve değerlere yer verilmeli

Bilimsel hata ve bilgi hatası olmamalı aynı zamanda sınıf düzeyine uygun olmalıdır. Ders kitabı, öğretmen kılavuz kitabı ve çalışma kitabı arasında ilişkilendirme

yapılmalıdır. Hacim bakımından programdaki dağılımın ve ünitelere ayrılan ders sürelerinin önerilen

oranlara uygun olmalıdır. Verilen bilgiler güncel olmalı ve kitapta mutlaka bir sözlük bölümü ve kaynakça bölümü

olmalıdır. İşlenişin yapılandırmacı yaklaşımın ilkelerine öğrenme yöntem ve tekniklerine uygun

düzenlenmiş olmalı Yardımcı unsurlara yer verilerek çeşitlilik sağlanmalı ve öğrencinin bireysel farklılıkları

dikkate alınmalı Ölçme değerlendirme tekniklerine yer verilmeli ve çeşitlilik sağlamalı Yazım, noktalama ve dil bilgisi kurallarına uygun olmalıdır.

Belirtilen maddelerdeki gibi bu kitaplar birbiriyle bağlantılı aynı zamanda en ince ayrıntısına kadar incelenmelidir. SORULAR 1. Aşağıdaki tarihlerin hangisinde Türkiye yapılandırmacı anlayışla birlikte ders kitaplarında değişikliğe gitmiştir? A) 2001 B)2007 C)2004 D)2008 E)2003 2. I. Öğretmen kılavuz kitabı II. Öğrenci ders kitabı III. Öğrenci çalışma kitabı Yukarıdaki kitaplardan hangisi yada hangilerinde dersin nasıl işlenmesi gerektiğini ve kazanımları nasıl aktarılacağı belirtilmiştir? A) I ve II B) I ve III C) Yalnız I D) Yalnız II E) Yalnız III 3. Ders kitabının hazırlanmasında aşağıdakilerden hangisine dikkat edilmez? A) İçeriğine B) Dil anlatım ve üsluba C) Ölçme değerlendirmeye D) Tasarım ve düzenlemeye E) Pekiştirme etkinliklerine 4. Öğretmen kılavuz kitabında derste kullanılacak araç-gereçlerin yanında ………… ve ………… de yer verir. Yukarıdaki boşluklara hangi bilgiler gelmelidir? A) Yöntem ve tekniklere B) Bilgi ve düşünmeye C) Tekrar ve pekiştirmeye D) Pratikliğe ve hızlı düşünmeye E) Öğrenci bilgileri ve deneyimlerine 5. Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler kitaplarını inceleme ve değerlendirme ölçütleri arasında yer almaz? A) Kazanımlar B) Sınıf düzeyine uygunluk C) Konu dağılımı D) Kaynakça bölümü E) Öğretmene kesin talimatlar CEVAPLAR 1.C


180

2.C 3.E 4.A 5.E YARARLANILAN KAYNAK Bilgiler Sosyal Bilgiler Öğretimi kitabının 3.konusu olan Sosyal Bilgiler Ders Kitapları bölümünden alınmıştır. Bölüm yazarı: Yrd. Doç. Dr. Şahin Oruç (Yıldız Teknik Üniversitesi) SUNUMU HAZIRLAYAN: Mustafa Gürses (Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilgiler Öğretmenliği)


181

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE PROJE YAKLAŞIMI

GİRİŞ

2003 yılında yenilenen İlköğretim Sosyal Bilgiler Programı o zamana kadar Sosyal Bilgiler için yabancı olan proje yaklaşımını uygulamaya taşımıştır. Fakat uygulamalar incelendiğinde; proje çalışmalarının performans ödevleri ile karıştırıldığı ve uygulamada sorunlar yaşandığı görülmektedir. Projeler, performans görevleri ile karşılaştırıldığında içeriğinin oldukça uzun ve geniş ölçekli uzun çalışmalarıdır.

PROJE NEDİR?

Proje kelimesi, ‘ileriye atlamak’, ‘ileriye fırlatmak’,’ileriye doğru sevk etmek’ ve bir plan yapmak gibi birçok anlama gelmektedir.

Proje yaklaşımı: bireysel ya da küçük gruplar aracılığı ile doğal koşullar altında yaşama benzeyen bir yaklaşımla problemlerin çözümünü amaçlayan bir öğretim tekniğidir.

Proje, öğrencilerin gerçek yaşama benzer işler üzerinde özgün bir ürün ortaya koymak amacı ile yaptıkları bağımsız konu araştırmaları ve etkinlikleridir. Proje yaklaşımının en önemli özelliği bütün öğrencilerin aktif ve öğrenmeye güdülenmiş olmasıdır.

PROJE YAKLAŞIMININ TARİHSEL GELİŞİMİ

Proje yöntemi, Amerika’da toplu öğretimin gelişmesi ile ortaya çıkmış ve bu yöntem asıl gelişimine j. Dewey’in eğitimsel fikirleri ile başlamıştır. Dewey’den sonra H.W.Killpatrick ve E.Collings adlı bilim adamları Dewey’in fikirlerinden yola çıkarak onun bazı düşüncelerini sistemli bir hale getirerek proje yöntemini somut olarak ifade etmişlerdir.

Eğitimde proje çalışmaları 1920’li yıllarda İngiltere’de çok yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır. 1960 ve 1970’li yıllarda birçok Amerikalı bu yöntemi ‘Açık Eğitim’ başlığı altında ele aldı.

Proje yaklaşımının ülkemiz eğitimi ile tanışması da Kilpatrick tarafından yayımlanan (Project method) adlı makalenin İhsan Sungu tarafından ‘proje usulü’ adı ile 1918 yılında Türkçeye çevrilmesi ile gerçekleşmiştir. O dönem de Satı Bey tarafından yapılan ders uygulamalarında proje yöntemi isim olarak aynı olmasa da kullanılmıştır.

PROJE YAKLAŞIMININ AMAÇLARI

Proje yaklaşımının genel amacı, çocukların zihinsel yaşantılarını geliştirmektir. Bu bağlamda öğrenciye, bilgi ve becerilerin yanı sıra duygusal, ahlakı ve estetik duyarlıkta kazandırılması beklenmektedir. Katz ve Chart(2000)’a göre proje çalışmalarının beş özel amacı bulunmaktadır.

Bunlar:

1) Zihinsel gelişimi desteklemek 2) Etkinlikler içinde denge oluşturmak 3) Okul ile yaşamı birleştirmek 4) Sınıfta topluluk ruhunu geliştirmek


182

5) Eğitimde zorluklarla mücadele edebilmek PROJE YAKLAŞIMININ ÖZELLİKLERİ Hesapçıoğlu, proje sisteminin genel özelliklerini şu şekilde belirtmiştir:

1)Projenin en önemli özelliği belli bir amacının olmasıdır.

2)Proje hayatla ilgili ve hayattan alınan bir etkinlik olmalıdır.

3)Proje yaklaşımı öğretimde bütünlüğü ve tamlığı ifade etmelidir.

4)Proje yaklaşımı, ‘etkinlik, geliştirilen etkinlik’ sistemine dayanır.

PROJE ÇALIŞMASINDA ÖĞRENCİ KAZANIMLARI

Chard proje yaklaşımıyla elde edilen öğrenci kazanımlarını şu şekilde sınıflandırmıştır:

1) Bilgi a) Bilgi: olgular, kültürel perspektifler, hikayeler, sanat eserleri b) Kavramlar: şemalar, kategoriler c) İlişkiler: sebep- sonuç, parça-bütün 2) Beceriler a)Temel akademik beceriler: eleştirel düşünme, problem çözme b)Bilimsel ve teknik beceriler: bilgi yönetim, bilgisayar kullanımı, gözlem c)Sosyal beceriler: iş birliği, tartışma, takım çalışması

3)Nitelikler

a)Zihinsel alışkanlıklar: merak etme, tahmin etme, açıklama b)Tercihler: işbirliği ile/yalnız, uzun süre/kısa süre, aktif/pasif

4)Duygular (tutumlar)

PROJE ÇALIŞMALARININ BİLGİ KAYNAKLARI

Öğrenciler birincil ve ikincil kaynaklar olmak üzere iki tip kaynaktan bilgi sağlayabilirler.

Birincil kaynaklar: öğrencilerin doğrudan kendileri yaşayarak elde ettikleri kaynaklardır. Öğrencilerin ve öğretmenlerin sınıftan doğrudan tecrübe ettiği şeyler, bir alan gezisi sonunda elde edilen bilgiler birincil kaynaktır.

İkincil kaynaklar: başkaları tarafından sunulan ya da organize edilen dolaylı bir şekilde elde edilen bilgi kaynaklarıdır. Okul kütüphaneleri, kaynak odası, diğer öğretmenler, kitaplar ise ikincil kaynaklıdır.

PROJE TÜRLERİ

Kısa Süreli Projeler: birkaç saatlik ya da bir iki haftalık projelerdir.

Uzun Süreli Projeler: birkaç aylık ya da uzun dönemli projelerdir.

Eylem Projeleri: toplumdaki sorunların çözümüne yönelik projelerdir.


183

Araştırma-İnceleme Projeleri: belli bir konuda bilgi toplamayı ve toplanan bilgileri çözümleyerek sunmaya yönelik projelerdir.

Konu İlişkili Projeler: öğretmenlerin daha önceki programlardan ‘yıllık ödev’ adı altında öğrencilere verdikleri veya öğrencinin tercih ettiği konular üzerinde araştırma yaparak hazırladığı projelerdir.

Açık Uçlu Projeler: bu proje türünde öğrencinin keşfetmesi ve araştırması istendiği için öğrencilerin yaratıcılık becerileri daha çok ön plana çıkar ve öğrenci veya öğrencilerin seçeceği konunun temel kısımlarına fazla bakılmaz.

Kalıplaşmış (Şablon) Projeler: öğretmenin yapılacak çalışmanın ölçütlerini önceden öğrencilere verdiği ve sınırlarını çizdiği projelerdir.

Yapılandırılmış Projeler: bu proje türünde projelerin sınırları öğretmen tarafından önceden tespit edilmiştir. Öğrenci; oluşturacağı projenin yapısını, boyutlarını, kullanacağı malzeme ile ilgili bilgileri öğretmeninden öğrenir ve bu ölçütleri göz önünde bulundurarak çalışmalarına başlar.

PROJE YÖNTEMİNDE ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİNİN ROLÜ

Proje çalışmalarında öğretmenin bazı sorumlulukları vardır. Bunlardan başlıcaları şu şekildedir:

1) Öğrencilerin çalışma ve iş bölümüne dair yaptıkları plana uyup uymadıklarını denetlemek. 2) Öğrencilere, karşılaştıkları güçlüklerin giderilmesinde yardım etmek. 3) Kaynak kitaplardan, öğrenim ve öğretim araç gereçlerden yararlanılmasına yardım etmek. 4) Varsa öğrenciler arasındaki anlaşmazlıkları gidermek. 5) Öğrencileri kendi başlarına çalışabilir hale getirmek. 6) Öğrencilere başarı duygusunu aşılamak ve kendilerine olan güvenlerini artırmak. 7) Proje üzerinde çalışan öğrenciye karşılaştıkları sorunların üstesinden gelmek için, alacakları

çeşitli önlem biçimlerini göstermektedir.

Proje yönetiminde öğrencilerin görev ve sorumlulukları ise Hesapçıoğlu’na göre şöyledir:

1) Proje konusunu kendi ilgi ve yetenekleri doğrultusunda seçmek ve bu konuda öğretmeni bilgilendirmek.

2) Projenin çözümü için bir plan hazırlamak ve bu planı uygulamak. 3) Yapılması gereken işleri zamanında ve kuralına göre yapmak. 4) Yapılan işin sonucunu değerlendirmek, eleştirmek ve sahiplenmektir.

PROJE ÇALIŞMASININ FAYDALARI VE SINIRLILIKLARI

Proje yöntemi öğrencilerin; kendi çevreleri ile dış dünya arasında bağlantı kurmalarına, toplumun farklı bireyleri ile iletişim kurmalarına, kendi zamanlarını planlamalarına, bir plana göre çalışmalarına ve kendi tezlerini toplum içinde sunmada ve savunmada pratiklik kazanmada yardımcı olur.

Proje çalışmalarının bazı zorlukları ve sınırlılıkları da vardır: mesela öğretmen bu işin kendisine fazladan yük olacağını düşünerek tercih etmeyebilir. Öğrenci, sadece bilişsel düzeydeki etkinlikleri tercih edebilir veya amaca uygun olmayan proje seçebilir. Bazı durumlarda verilen probleme ilişkin malzeme bulunmayabilir.


184

Ancak bütün bu olumsuzluklara rağmen öğrenci merkezli bir yöntem olduğu için riskleri en aza indirmeye özen göstererek kullanılmalıdır.

PROJE ÇALIŞMASININ AŞAMALARI 1)Amacın Belirlenmesi 2)Proje Konusunun Seçimi 3)Planlama 4)Araştırma ve Eylem 5)Projenin Sunumu ve Ürün 6)Değerlendirme

SORULAR

Soru 1) Aşağıdakilerden hangisi proje yönteminde öğretmenin sorumluluklarından biri değildir?

a) Öğrencilerin kendi başlarına çalışabilir hale getirmek b) Kaynak kitaplardan öğrenim ve öğretim araç gereçlerden yararlanmasına yardım etmek c) Projenin çözümü için bir plan hazırlamak ve bu planı uygulamak d) Öğrencilere karşılaştıkları güçlüklerin giderilmesinde yardım etmek e) Öğrencilere başarı duygusunu aşılamak

Soru 2) Proje yaklaşımı hangi ülkede ortaya çıkmışlar?

a) İngiltere b) Fransa c) Finlandiya d) ABD e) Rusya

Soru 3) Toplumdaki soruların çözümüne yönelik proje türü hangisidir?

a) Kalıplaşmış projeler b) Eylem projeleri c) Açık uçlu sunumu d) Uzun süreli projeler e) Yapılandırılmış projeler

Soru 4) Aşağıdakilerden hangisi proje çalışmasında öğrenci kazanımlarından biri değildir?

a) Bilgi b) Beceri c) Nitelik d) Tutum e) Sarmallık

Soru 5) Aşağıdakilerden hangisi proje yaklaşımının amaçlarından biri değildir?

a) Zihinsel gelişimi desteklemek b) Okul ile yaşamı birleştirmek c) Sınıfta topluluk ruhunu geliştirmek d) Boş zamanları değerlendirmek e) Eğitimde zorluklarla mücadele etmek

CEVAPLAR 1)C 2) D 3) B 4) E 5) D


185

PROJE TABANLI ÖĞRENME Proje tabanlı öğrenme öğrenc ler n b reysel ya da gruplar hal nde , or j nal b r konu veya b r problemle

lg l olarak , okul ç nde ve dışında araştırmalar yapmalarını sağlayan ve bu araştırmalar sonucunda ortaya çeş tl ürünler n çıktığı kapsamlı b r öğrenme yaklaşımıdır.

Proje tabanlı öğrenme yaklaşımı özell kle son yıllarda öneml b r lg görmes ne rağmen , proje f kr yen değ ld r. Kökler araştırmacılar tara-fından 16. yy ın sonlarına kadar dayandırılmaktadır. Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının temel n oluşturan görüşler ve “ proje metodu” sm lk olarak 1918’de W ll am Heard K lpatr ck tarafından ortaya atılmıştır. Temel P aget , Bruner, Vygotsky ve Dewey ‘ n öğrenme konusundak görüşler yle tutarlı olduğu ç n yapısalcı öğrenme teor s ne dayanır.

Yapısalcılık yen b r f k r olmamasına rağmen eğ t mde yen den rağbet gören ve önem artan b r teor olmuştur. Yapısalcılık ; nsan beyn n n sürekl artan anlamasını nasıl depoladığı, b lg y nasıl lett ğ , nasıl öğrend ğ , öğrenmey nasıl yapılandırdığı , ve öncek öğrenmen n nasıl gel şt ğ üzer ne kuruludur.

Proje b r tasarı yada tasarı gel şt rme , hayal etme, planlama anlamına gel r. Öğrenmen n yönlend r lmes anlayışına şaret eder. Tasarı gel şt rmeye yönelm ş b r süreçse; l şk sel öğrenmey ve sürekl yen den yapılan b r z h nsel model öngörür.

Tabanlı sözcüğü projen n ürün değ l, b r süreç olduğu gerçeğ n vurgulamakta ve projey tamamlanmış b r b t rme ödev olmaktan kurtarmaktadır.

Öğrenme se, d kkat öğretenden öğrenene kaydırarak, gerçek anlamda öğrenc merkezl ğ n n altını ç zmekted r.

Proje Tabanlı Öğrenme: Öğrenc araştırmasıyla sürdürülen , çer ğ der nlemes ne anlamayı amaçlayan yapıcı ve b rleşt r c b r modeld r.

Proje Tabanlı Öğrenme eğ t m teknoloj ler le desteklend ğ nde daha etk l olur. N tek m öğrenc ler teknoloj le E-ma l,forumlar ve d ğer onl ne uygulamaları kullanaraak sınıf dışındak dünya le let ş m ve şb rl ğ sağlayab l rler. Ayrıca sanal müzelere, kütüphanelere er ş m sağlar.

PROJE TABANLI ÖĞRENME YAKLAŞIMININ ÖZELLİKLERİ

1- Proje bell b r ds pl n ç n öneml olan b lg ve becer ler üzer nde durur. Bu nedenle projeler gel şt r l rken b r yada b r yada daha fazla yeteneğe h tap etmel d r.

2- Gerçek hayatla lg l konular üzer nde durulmalı , öğrenc n n günlük hayatta karşılaşab leceğ problemler çözmeye yönel k olmalıdır.

3- Projeler öğrenc lere; ş arama , takımla çalışma , yönetme becer ler öğret r. 4- Öğrenc ler n kaynak araştırmalarını sağlayarak problem çözme yetenekler n gel şt r r. Gerçek

dünyayla lg l problemler n tek b r doğru cevabı yoktur bu yüzden öğrenc ler b rçok kaynaktan b lg toplamalı ve bunları sentezlemel d r.

5- B r karara varılmadan ve b r ürün gel şt r lmeden önce, b lg n n kal tes , güven rl ğ , temel eğ l mler değerlend r lmel d r.

5- Öğrenc ler n kend b lg ler n yapılandırmalarını sağlar. 6- Öğrenc lerde üst düzey düşünme becer ler kazandırır. Anal z, sentez ve değerlend rme sayes nde

öğrenc ler konuyu daha der nlemes ne anlar, düşünme stratej ler n gel şt rerek öenml b lg ler daha çabuk hatırlarlar.

7-Öğrenc ler n özerk olarak çalışmalarını gerekt ren öğrenc merkezl b r metottur. 8- B r çok stratej kullanılarak değerlend r len oldukça güven l r ürünler bırakmayla sonuçlanır. 8- Proje tabanlı öğrenme geleneksel b r yöntem olmadığı ç n değerlend rme aşaması da alternat f ölçme

araçlarıyla sağlanır. Öz değerlend rme, akran değerlend rme ve uzman değerlend rme kullanılab l r.

PROJE TÜRLERİ VE PROJE TABANLI ÖĞRENMEDE KONU SEÇİMİ Proje türler kullanım amaçlarına göre çeş tl şek llerde sınıflandırılmıştır.

Luc o tarafından yapılan sınıflandırma: 1) Araç-gereç yapımı projeler 2) Öğrenme projes 3) Entelektüel yada problem projeler 4) Estet k n tel kl projeler 5) Çalışma projeler B nbaşıoğlu tarafından yapılan sınıflama: 1) Nesnel Projeler: Z h ndek planı uygulama alanına koymayı amaç ed nen projelerd r. (Çevren n

krok s n yapmak, tablo yapmak, bahçe kurmak )


186

2) Estet k Projeler: Ortaya konan yapıtların y ve kötü taraflarını bel rtmeye yarayan etk nl klerd r. ( B r res m yada tablonun eleşt r s )

3) Sorun Projeler : Z h nde bel ren b r sorunun aslını esasını anlamak ç n g r ş len etk nl klerd r. (Kurtuluş savaşını nasıl kazandık ?)

4) Becer Projeler : Öğren lm ş olan şey daha y gel şt rmek amacıyla yapılan etk nl klerd r. (İy yazı yazmak, güzel okumak)

Öğretmen ve öğrenc ler kend ler ne uygun farklı projeler de gel şt reb l rler.

PROJE KONUSU BELİRLEME

Proje tabanlı öğrenmenin en zor ve en önemli aşamalarından biridir. Öğretmen ve öğrencilerin yaratıcılıkları önemli rol oynar. Sınıf öğrencilerin öğrendiği yerdir. Bu yüzden konu alanı çok geniştir. Müfredat içi-dışı tüm konular projenin konusu olabilir.

B raz düşünerek b razda çevreye bakılarak sayısız proje f k rler üret leb l r. D kkat ed lmes gerekn en temel özell k , proje f k rler n n öğrenc ler , yönlend r c , zorlayıcı ve anlamlı olmasıdır.

PROJE SEÇİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER 1-İstend k etk nl kler kapsayıcı , kazanıma uygun olmalıdır.

2- şlenen konuyla lg l olmalı , ulaşılacak davranışlar açıkça bel rt lmel 3-Elde ed lecek yarar, yapılan yatırımlara değer olmalı. 4-Ekonom k ve kullanışlı olmalı 5-Öğrenc lere etk nl kler yoluyla sorunlarını çözeb lme olanağı vermel 6-Açık uçlu, çok çözümlü ve yapılandırılmamış n tel kte olmalı 7-Merak duygusunu g dermel 8-Öğrenc n n yetenek,sorumluluk ve başarı duygusunu tatmasına olanak vermel 9-Öğrenc ler düşünmeye, araştırmaya, ncelemeye sevk etmel .

PROJE TABANLI ÖĞRENMEDE ÖĞRETMENİN ROLÜ Öğretmen her aşamada rehber konumdadır. Bir dizi öğrenme öğretme aktiviteleri hazırlar. Preje için önemli kaynakların varlığından emin olur. Öğrencilere problemin tanımlanmasında yardımcı olur ve süreçteki planları geliştirir. Çocuklara örnektir. Geri bildirim verir düzeltme yapar. Araç gereç ve formları hazırlar. Öğrenci öğrenmelerini geliştirici bir danışmandır.

Öğretmenler Proje Tabanlı öğrenmey uygulama konusunda mutlaka yeterl b lg ye sah p olmalı ve sürec başından sonuna kadar yakından tak p etmel d r.

PROJE TABANLI ÖĞRENMENİN SINIRLILIKLARI - Projeler ç n yeterl kaynak,araç-gereç vs bulunmayab l r.

- A leler projeler her zaman desteklemeyeb l r. - Emek , zaman ve mal yet açısından ekonom k değ ld r. - Projeler beklen lenden uzun süreb l r, buda öğretmen doğrudan b lg ed nd rmeye yönelteb l r. - Grup ç nde çıkacak çatışmalar başarıyı olumsuz etk leyeb l r. Bu yüzden grup oluşturulurken öğrenc steğ d kkate alınmalıdır.


187

- Bazı öğrenc ler takım arkadaşlarının başarısından geç n p emek harcamayab l r. Bunu ortadan kaldırmak ç n de portfolyo ve akran değerlend rme yapılması gerek r.

PROJE TABANLI ÖĞRENMENİN AŞAMALARI VE SINIFTA UYGULANMASI 1-Hedefler n bel rlenmes

2-Konunun / ş n bel rlen p tanımlanması 3-Takımların oluşturulması 4-Proje Planının yapılması 5-Çalışma takv m n n oluşturulması 6- Kontrol noktalarının bel rlenmes 7- Değerlend rme ölçütler n n ve yeterl l k düzeyler n n bel rlenmes 8-B lg ler n toplanması 9- B lg ler n örgütlen p raporlaştırılması 10- Projen n sunumu. + Raporları arkadaşlarıyla paylaşma + Res m serg s hazırlama + Sem ner düzenleme 11- Projen n değerlend r lmes .

PROJE TABANLI ÖĞRENMENİN YARARLARI

- Mot vasyonu artırır

- Yaratıcı , yansıtıcı , b l msel düşünmey gel şt r r - Okuldak öğrenme le gerçek yaşam arasında bağ kurar - İşb rl ğ le hareket etmey sağlar - Kaynak düzenleme becer ler n gel şt r r - Sosyal ve let ş m becer ler n arttırır - Özgüven gel şt r r - Öğrenc ler n eleşt rel düşünme yetenekler n gel şt r r - Problem çözme becer ler n arttırır - Sorumluluk duygusu gel şt r r - Öğrenc lere prat k deney mler kazandırır - Öğrenc ler n ds pl nler arasında bağlantı kurmalarına z n ver r

PROJE TABANLI VE PROBLEME DAYALI ÖĞRENME ARASINDAKİ BENZERLİK VE FARKLILIKLAR

- Her ikisi de Öğrenci merkezlidir. - Yaparak yaşayarak öğrenme hakimdir. - Hedefe uygun, ihtiyacı karşılayan, açık uçlu gerçek hayat problemi ele alınır. - Her ikisinde de İşbirlikli çalışma vardır - Öğretmen rehberdir - Performansa dayalı değerlendirme yapılır.

FARKLILIKLARI

Probleme Dayalı Öğrenme Proje Tabanlı Öğrenme

Ortaya b r ürün çıkması öneml değ ld r. Ürün ŞART !

Sürec değerlend rme çok öneml d r Ürün+Süreç değerlend rmek s de öneml d r

Senaryoyu sınıfa öğretmen get r r Senaryoyu öğrenc de get reb l r


188

Çalışma grupları Daha küçük çalışma grupları

Ortaya çıkan ürünün sunumu çok öneml d r

Otaya ürün çıktığı ç n Estet k kavramına önem ver l r

PROJE TABANLI ÖĞRENMENİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Projede öğrenc performansının değerlend r lmes toplantılara, dönem boyunca grup üyeler arasındak tartışmalara, sınıftak öğrenc çalışmalarının gözlemlenmes ne , grup rapor ve evraklarına, k ş sel raporlara ve sonuçtak sunum ve serg lere dayalıdır.

B r süreç değerlend r lmes yapılacağından alternat f ölçme ve değerlend rme araçları kullanılır. Bunlar:

Portfolyolar

Rubr kler ( Değerlend rme ölçütler )

Öz ve Akran Değerlend rme

Kontrol l steler

B reb r görüşmeler

Doğrudan gözlem

Yazılı görevler

Serg ve göster ler

Performans ve sunumlar

Öğrenme kayıt defterler

Günlükler

V deo kasetl öğrenme çalışmaları

DEĞERLENDİRME SORULARI

I- Proje tabanlı öğrenmen n temel n oluşturan görüşler ler sunmuştur II- 1918 yılında proje metodu sm n lk kez kullanmıştır. 1) Yukarıda özell kler ver len b m adamı aşağıdak lerden hang s d r ? A- Jean P aget B- John Dewey C- W ll am Heart K lpatr ck D- Lev Vygotsky E- Jerome Bruner

2) Ders nde Proje Tabanlı Öğrenme model n ben mseyen b r öğretmen n aşağıdak lerden hang s n yapması uygun değ ld r ? A- Öğrenme-öğretme akt v teler n hazırlama B- Öğrenc ler n süreç boyunca akt f tutma

Portfolyo ve rubrikler en fazla tercih edilen ölçme araçlarıdır.


189

C- Kaynaklar hakkında b lg verme D- Süreç değerlend rmes ne göre puanlama yapma E- Ger b ld r m ve düzeltmeler yapma

3-Aşağıdak lerden hang s Proje Tabanlı Öğrenmede kullanılan ölçme ve değerlend rme araçlarından b r değ ld r ? A- Rubr kler C- Mülakat E- Kısa cevaplı testler B- Öz değerlend rme D- Günlükler

4- Aşağıda ver len fadelerden hang s Proje tabanlı öğrenmen n özell kler nden değ ld r. A- Gerçek veya gerçek olması muhtemel konular seçme B- Ds pl nler arası çalışma ortamı sağlama C- Merak duygusu gel şt rme D- Müfredat ç konulara yer verd ğ g b müfredat dışı konulara da yer verme E- şb rl kl çalışmaya yer verme

6- Aşağıdak lerden hang s Probleme Dayalı Öğrenme ve Proje Tabanlı Öğrenmen n ortak özell kler nden b r d r ? A- Çalışma gruplarındak öğrenc sayısı B- Ortaya çıkan ürünün sunumu C- Estet k kavramının önem D- Performans değerlend rmes E- Senaryonun öğretmen tarafından get r lmes

CEVAPLAR

1 C 2 D 3 E 4 A 5 D


190

YENİLENEN SOSYAL BİLGİLER PROGRAMINDA TARİH KONULARI

ADI: OKAN

SOYADI: DURMUŞ

NO: 2013234099

SINIF: 4/A

YENİ SOSYAL BİLGİLER PROGRAMI

Ülkemizde; 1924, 1926, 1936, 1948, 1968 ve 1982’de önemli program değişikliği olmuştur. 21. Yüzyılda Türkiye çağdaş programları benimsemek ve Türkiye’de yapılacak olan program ve diğer eğitim çalışmaları bir bütünlük içinde olmak zorundadır. Türkiye, eğitim öğretim alanında ki yeni yöntem ve teknikleri, yeni yaklaşımları, bakış açılarını almak ve kendine göre uyarlamak zorundadır. Amerikalılar, Rusların Sputnik’i uzaya fırlatmasından sonra eğitim sistemler sorgulamışlar ve eğitim sistemlerinde ki temel eksikleri tespit etmişlerdir. Özellikle fen ve matematik alanlarında eğitim kalitesini yükseltmişlerdir. Kısa sürede yeni programlar geliştirip, başarı sağlamışlardır. Bu programlarda temel olarak şu an ülkemizde uygulamaya başlanan yapılandırmacı eğitim anlayışını benimsemiştir. Amerikalıların 1957 yılında çalışmalara başladığı bu anlayış ülkemizde 2003 yılı Kasım ayında Talim ve Terbiye Kurulu’nun çalışmalarıyla başlamıştır.

Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı bünyesinde oluşturulan “Sosyal Bilgiler Özel İhtisas Komisyonu” tarafından hazırlanan program (yapılandırmacı, oluşturmacı, inşacı) bir yaklaşım esas alınmıştır. Oluşturmacılık; öğrenme ve eğitim bağlamlarında, terim olarak bilginin oluşturmasına işaret eder. Oluşturmacı anlayışta bilgi bilenden bağımsız bir şekilde doğada var değildir. Yapılandırmacı öğrenme, öğrencilerin aktif şekilde bilgiyi oluşturması, yorumlaması ve ön bilgilerine göre yeniden organize etmesidir. Yapılandırmacılık öğrencinin nasıl öğrendiğini açıklar.

2005 sosyal bilgiler programının temel yaklaşımı şu şekilde açıklanmıştır. “İhtiyaçlar doğrultusunda dünyada yaşanan gelişmelere paralel olarak, öğretim programlarında yeni yaklaşımlar dikkat çeker duruma gelmiştir. Bu nedenle program, tümüyle davranışçı yaklaşımlardan öte yapılandırmayı önemseyen bir gelişim göstermektedir. Bu yaklaşımla öğrenci merkezli, dolayısıyla etkinlik merkezli, sosyal bilgiler açısından, bilgi ve beceriyi dengeleyen, öğrencinin kendi yaşantılarını ve bireysel farklılıklarını dikkate alarak çevreyle etkileşimine olanak sağlayan yeni bir anlayış yaşama geçirilmeye çalışılmaktadır.

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE TARİH

Toplumsal bilimler, tarihi de içine alarak bilimin genel tanımını içselleştirmiştir. İnsan sorunlarının incelenmesi, toplumsal sorunların tespit edilmesi ve çözüm önerilerinin bulunmasının yanında, elde edilen bulguların insanlarla paylaşılması ve gelecek nesillere aktarılmasında eğitime önemli bir rol düşmüştür. Eğitim alanında da farklı yöntemlerle toplumların gelenek ve görenekleri, tarihleri, inançları gibi toplumların ilgilendiren tüm veriler değerlendirmeye başlandı. Hoca’nın da belirtiği gibi toplumların kültür değerleri ve toplumsal gerçeklerinden kaynağını alan değişik eğitim sistemleri vardır. Bunlar:

1. Geleneklere karşı çıkan ilerici sistem 2. En eski çağlardan başlayarak eğitimin değişmez köklerini ortaya çıkarmak ve bu kökleri

yeniden filizlendirmek isteyen gelenekçi sistem 3. Uygarlık ve kültürün sürekliliği ilkesinden hareketle eski kuramların sağlam bir temele

dayandığı kabul eden tutucu sistem


191

Sistem, eğitimin niteliğini ortaya koyar. Saptadığı hedefler ulaşma doğrultusunda önereceği programlar, tarih eğitimin içeriğini belirler.

Eğitim sisteminin vazgeçilmez parçalarından olan tarih, 20. Yüzyıl boyunca sosyal bilgiler programlarında önemli bir yere sahiptir. İngiltere gibi tek disiplinli program geleneğinin süregeldiği ülkeler bir yana, disiplinler arası sosyal bilgiler geleneğinin doğduğu ülke olan ABD’de dahi, kültürel mirasın aktarılmasında başrolü oynadığı varsayılan tarih dersi, önemini korumuştur. Bu durum Türkiye içinde geçerlidir.

Tarih, geçmişteki olayları ele alan ve geleceğe yön vermeye çalışan bir bilimdir. Hiç kuşkusuz tarih, vatandaşlık eğitimi bakımından da çok önemlidir. Çünkü tarih konuları üzerine yapılacak öğrenme-öğretme etkinlikleri sayesinde öğrenciler, hem kendi ülkelerinin hem de başka ülkelerin tarihlerini öğrenme imkânı bulur. Dahası, vatandaşlık eğitiminin çok önemli bir hedefi olan kültürel mirasın yeni nesillere aktarılmasın da gerçekleşir.

Tarih eğitiminin amaçları şunlardır:

a. Öğrencinin geçmişi ve bugünü anlamasına yardımcı olmak b. Onda, bütün insanın etkinliklerine karşı bir duygudaşlık uyandırmak, böylelikle yetişmesinin

ufuklarını da genişletmek c. Kendisinin bir zaman boyutunun, sürekli bir akışın içinde görmesini sağlamak d. İnsan soyunun bir üyesi sıfatıyla geçmişe neler borçlu olduğunu ve geleceğe karşı ödevlerini

kavratmak

Tarih dersinin öğrenciye sevdirilmesi ile yeni yetişen nesil; özgürce düşünmeyi, duygu ve yorum gücünü geliştirmeyi, kültürel seviyesini genişletmeyi, kendilerine şahsiyet ve güven kazanmayı, öğrendikleri kötü şeylerden ibret alarak kaçınmayı, iyi şeyleri ise hayatında uygulamayı öğrenir. Geleceğin teminatı olan genç nesle, tarih eğitimi vasıtasıyla kültür mirası aktarılarak, milli benlik korunmuş, pekiştirilmiş, ahlaki değerler benimsetilmiş ve sosyal gelişme sağlanmış olur. Okullardaki tarih öğretimi “milli tarih öğretimi ve milli şuur eğitimi” şeklinde olmalıdır. Tarih bilinci, ilk olarak genç insanlarda oluşturmalı. Çünkü sadece tarih insana zaman açısında sosyal meseleleri araştırma fırsatı verir. İkincisi tarih metodu sonuç çıkarımda eleştirel düşünmeyi gerektirir, bu da demokratik bir vatandaşlığın sorumlulukların eğitimi için değerlidir. Üçüncüsü geçmişi araştırma /çalışma özelliklerinde Batı medeniyetini inceleme öğrencinin demokratik değerlere bağlılığını artıracaktır.

İnsanlığın, toplumların, ufukların geçmişteki yaşamlarını nesnel ve düzenli olarak inceleyen bir bilimsel çalışma alanıdır. 2004 programındaki önceki sosyal bilgiler programında sadece tarih, coğrafya ve vatandaşlık konuları işlerken bugün birçok disiplin sosyal bilgilerde işlenebilmektedir. Çünkü ABD Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi (NCSS) ve Sönmez ‘inde belirttiği gibi; sosyal bilgilerin kapsamına tarih, coğrafya, hukuk, ekonomi, sosyoloji, psikoloji, eğitim, antropoloji vb. birçok disiplin girmektedir.

YENİ SOSYAL BİLGİLER 4-7. SINIF PROGRAMINDAKİ TARİH KONULARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

1. Etkili ve sorumlu Türk vatandaşı yetiştirmek amacıyla tasarlanmış sosyal bilgiler üniteleri; tarih, coğrafya, ekonomi, sosyoloji, antropoloji, psikoloji, felsefe vb.

2. Öğretmen okulun içindeki ve dışındaki olaylardan yaralanarak, öğrencileri sık sık gerçek hayat problemleri ve çelişkili durumlarla karşılaştırmalı ve karşılaştıkları sosyal problemler üzerine yansıtıcı düşünmelerini sağlamalıdır.

3. Öğretmen bilgi dağıtıcı rolü yerine, öğrencilerinin anlam kurmalarına yardımcı rolünü benimsemelidir.

4. Milli ve dini bayramlar, mahalli kurtuluş ve kutlama günleri, önemli olaylar, belirli gün ve haftalardan yaralanarak, öğrencilerin tarihsel duyarlılığı geliştirilmelidir.


192

5. Öğrencilerin doğal ve tarihi çevreyi koruma bilinci edinmeleri, sanat zevki ve estetik duygularını geliştirmeleri sağlanmalıdır.

6. Öğretmen, öğrencileri milli, ahlaki, insan, manevi, kültürel değerler bakımından besleyici; demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı görev ve sorumluluklarını yerine getirmede yol göstermeci olmalıdır.

Yukarıdaki maddelerde de görüldüğü gibi sosyal bilgiler öğretiminin temel amaçlarından biriside etkili vatandaş yetiştirmektir. Bu amaçla öğrencilere kazandırılacak tarih sevgisi ve bilinci sayesinde iyi bir tarih eğitimi verilirse öğrenciler iyi bir vatandaş olma yolunda emin bir adım atmış olur.

YENİ SOSYAL BİLGİLER PROGRAMINDA TARİH KONULARI

Ülkemizde ilköğretim okullarında tarih ile ilgili konular 1926’dan 1968 yılına kadar ‘Tarih’ adı altında bir ders olarak işlenmişken, 1968’den itibaren 4. ve 5. Sınıflarda, 1973-1985 yılları arasında da ortaokul 1. 2. ve 3. Sınıflarda “Sosyal Bilgiler “ adı ile tarih, coğrafya ve vatandaşlık konularının, birbiri ardınca sıralanmasıyla okutulması söz konusu olmuştur. 1985-1997 yılları arasında ortaokul 1. ve 2. Sınıflarında milli tarih ve milli coğrafya adı altında okutulan bu dersler, 1997 tarihinde ilköğretimin 8 yıla çıkarılması ile bu dersler 4. ve 5. Sınıfta olduğu gibi soysal bilgiler adını almıştır.

Kazanımlar bakımından değerlendirme:

4 ve 5. sınıf sosyal bilgiler programının amaçlar kısmına bakıldığı zaman tarih konularının ağırlıklı olarak 2. öğrenme alanı olan “Kültür ve Miras”ta toplandığı görülmektedir.

4. sınıf Kültür ve Miras öğrenme alanı, Geçmişimi Öğreniyorum ünitesi içeriğin %14’ünü kaplamaktadır. 5. sınıf Kültür ve Miras öğrenme alanı Adım Adım Türkiye ünitesi içeriğin %14’ünü kaplamaktadır.

4. sınıfta Atatürkçülükle ilgili 6 konu vardır. 4. sınıfta Atatürkçülükle ilgili konular işlenirken; Atatürk’ün hayatı, katıldığı savaşlar ve Mondros Ateşkes Anlaşması’ndan Cumhuriyetin ilânı dâhil olmak üzere geçen süreç Atatürk’ün liderlik rolü çerçevesinde ele alınacaktır.

5. sınıf Atatürkçülükle ile ilgili konularda Atatürk ilkelerini detaylı bir şekilde öğreneceklerdir. 5. sınıf Atatürkçülükle ilgili 25 konu vardır.

Bunun yanında “Bilim, Teknoloji ve Toplum” öğrenme alanında bilim ve teknoloji tarihi ele alınmaktadır.

Güç, Yönetim ve Toplum öğrenme alanının 4. sınıf 4. kazanımında Büyük Millet Meclisi’nin açılışının ulusal egemenlikle ilişkilendirilmesi yapılacaktır.

Güç, Yönetim ve Toplum öğrenme alanının 5. sınıf 5. öğrenme alanında Ulusal Egemenlik ve Bağımsızlık sembolleri öğreneceklerdir.

4 ve 5. sınıfta tarih konuları ile ilgili yer alan kazanımlar bunlardır. 1998 programı ile karşılaştırıldığında tarih konularının kapsamı ve içerik bakımından arada uçurumlar olduğu görülmektedir. 1998 programında sosyal bilgiler dersi tarih ve coğrafya ağırlıklı bir yapıda iken 2004’te yenilenen sosyal bilgiler programı birçok farklı disiplini içinde barındıran bir yapıya sahip olmuştur.

6 ve 7. Sınıf sosyal bilgiler programında tarih konuları:

6 ve 7. Sınıf sosyal bilgiler programının amaçlar kısmına bakıldığı zaman tarih konularının ağırlıklı olarak 4 ve 5.sınıfta olduğu gibi “ Kültür ve Miras” öğrenme alanında olduğu görülmektedir.


193

6. sınıf sosyal bilgiler programındaki tarih kazanımları:

İpek Yolunda Türkler ünitesi tamamen tarih konularını kapsarken, diğer üniteler içinde bazı kazanımların tarih konuları ile ilgili olduğu görülmektedir.

“İpek Yolunda Türkler” ünitesinde Orta Asya’da kurulan ilk Türk devletlerin siyasal, askeri, kültürel, ekonomik özellikleri gibi faaliyetlerinin işlenmesi gerekmektedir. Bu ünite 6. sınıf üniteleri arasında en yoğun ünitedir. Konuların yoğunluğu sadece kazanımlarla sınırlı değil kazanımların dışında açıklamalar kısmında yer alan birçok ifadenin de bu ünite içinde işlenecek olması ünitenin yoğunluğunu iyice artırmaktadır. Örneğin Kavimler Göçü, kazanımlarda direkt verilmemiş ama açıklamalar kısmında yer alan bir konudur.

“Yer Yüzünde Yaşam” ünitesinde; tarih öncesindeki ilk yerleşmelerden günümüze yerleşmenin nasıl olduğu Anadolu ve Mezopotamya’da yaşamış ilk uygarlıkların işlenmesi gerekmektedir.

“Ülkemiz ve Dünya” ünitesinde, Türk Cumhuriyetleri, komşu ve diğer ülkelerle olan kültürel, sosyal, siyasal ve ekonomik ilişkilerimiz Atatürk’ün milli dış politika anlayışı açısından değerlendirilecektir.

“Demokrasinin Serüveni” ünitesinde, demokrasi ve diğer yönetim şekilleri karşılaştırılacak, demokratik yönetim anlayışının tarihsel gelişimi tartışılacak, tarihsel belgelerden yola çıkarak insan haklarının gelişim sürecini analiz edilecek, Türk tarihinde kadının konumu ile ilgili örnekler verilecek, kadın hakları gelişimi yorumlanacaktır.

Yenilenen 6. Sınıf sosyal bilgiler programına bakıldığı zaman; bazı yeni eklemelerin dışında 1998 programında 4 ve 5. Sınıf konularının Osmanlı Tarihi ve Avrupa dışında kalan bölümlerin genel olarak 6. Sınıf kazanımlarına dağıtıldığı görülmektedir.

7. sınıf sosyal bilgiler programındaki tarih kazanımları:

Tarih konularının işlendiği “Türk Tarihine Yolculuk” ünitesinde 1 kazanımda Türkiye Selçukluları işlenmiştir. Ünitede bu kazanımın dışında kalan tüm kazanımlar Osmanlı Devleti ile ilgilidir. Bu ünitede Osmanlı Devletinin 1299’dan 1922’ye kadarki siyasi, askeri, ekonomik vb. konular işlenecektir. Bu ünite 6. sınıfta olduğu gibi çok yoğun bir tarih konusunun işleneceği ünite olarak karşımıza çıkmaktadır.

“Zaman İçinde Bilim” ünitesinde ilk uygarlıklarda, Türk ve İslam Aleminde ve 15-19 yüzyıllar arasında bilim, teknoloji ve bilginlerle ilgili kazanımlar vardır.

“Ekonomik ve Sosyal Hayat” ünitesinde üretim teknolojisi, vakıflar, Türk tarihinde yer alan mesleklerle ilgili bilgilerin verileceği kazanımlara yer verilmiştir.

“Yaşayan Demokrasi” ünitesinde Türk devletlerindeki yönetim şekli ve egemenlik anlayışındaki değişim ve süreklilikten bahsedilirken Kut, Saltanat, Divan, Tanzimat Fermanı, Meşrutiyet ve Cumhuriyet üzerinde durulacaktır.

“Ülkeler Arası Köprüler” ünitesinde, 20. Yüzyılın başında Osmanlı Devleti ve Avrupa ülkelerinin siyasi ve ekonomik yapısıyla 1. Dünya Savaşı’nın sebep ve sonuçlarını ilişkilendirir.

6 ve 7. sınıf sosyal bilgiler programında eski programa göre tarih konuları içerisinde kültürel, ekonomik ve sanat ile ilgili kazanımlara biraz daha fazla yer verilse de, yine siyasi tarih konularının ağırlıklı olduğu görülmektedir. Oysa programın örnek alındığı ülke olarak gösterilen Amerika’daki tarih programlarında içerik biraz daha kültür ağırlıklı düzenlenmiş görülmektedir.

Okulda öğrenciler tarih dersinden en az 12 kredi başarılı olmak zorundadır. Bunun 6 kredisi Amerikan tarihi, 6 kredisi de eski ve ortaçağda dünya, modern Avrupa tarihi ve modern dünya tarihidir.


194

6. sınıf sosyal bilgiler dersinde eski uygarlıklardan ve eski kültürlerden ve eski insanların davranışlarından bahsedilmektedir.

7. sınıfta gelenekler ve değişiklikler bilimsel buluşlar ve kültürel faaliyetlerden bahsedilmektedir.

8. sınıfta Amerikan tarihinden bahsedilmektedir. Bu dönemde kültürel ve gelenekle ilgili bir işleyiş yoktur.

SONUÇ

1998 programında üniteler arası bağlantılarda büyük sorunlar vardı. Örneğin; Osmanlı Devletinin kuruluşu 6. Sınıfta son ünitedir, fakat Osmanlı devletinin yükselme dönemi 7. Sınıf 2. Ünitesinde işlenmektedir. Böyle bir durumda öğrencilerin kuruluş dönemi ile yükselme dönemi arasında bağ kurması oldukça zordur. Yenilenen sosyal bilgiler programında 4-5 ve 6-7. Sınıf programlarında tarih konuları kültür ve miras öğrenme alanının da toplanmış gibi görünse de diğer öğrenme alanlarında da tarih konuları mevcuttur.

1998 programına göre bir ünite tarih bir ünite coğrafya olarak işlenilmesi öğrencilerin zihninde kargaşaya yol açtığı söylenmekteydi. Yenilenen sosyal bilgiler programında cevabı metin içinde yer alan hazırlık ve değerlendirme soruları yerine, öğrenciyi düşünmeye, araştırmaya, sorgulama ve meraka iten açık uçlu sorular yer almaya başladı. Yenilenen sosyal bilgiler programının 1998 programına göre en sevindirici yönlerden biride aktif öğrenme yöntemlerinin kullanılmasına kolaylık sağlamasıdır.

SORULAR

1. Sosyal bilgiler dersi 4. ve 5. sınıflarda hangi yıl okutulmaya başlanmıştır?

A) 1936 B) 1948 C) 1956 D)1968 E) 1975

2. Aşağıdaki ünitelerden hangisi 6.sınıfın en yoğun ünitesidir?

A) Yeryüzünde Yaşam

B) Ülkemiz ve Dünya

C)Demokrasinin Serüveni

D) Elektronik Yüzyıl

E) İpek Yolunda Türkler

3. Türkiye Selçuklular konusu aşağıdaki ünitelerin hangisinde işlenmektedir?

A) Zaman İçinde Bilim

B) Türk Tarihinde Yolculuk

C) Yaşayan Demokrasi

D) Ekonomik ve Sosyal Hayat

E) Ülkeler Arası Köprüler

4. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı bünyesinde oluşturulan “Sosyal Bilgiler Özel İhtisas Komisyonu” tarafından hazırlanan program aşağıdakilerden hangisidir?


195

A) İlerlemeci

B) Esasici

C) Yapılandırmacı

D) Daimici

E) Varoluşçu

5. Eğitim sistemimizin vazgeçilmez parçalarından olan tarih disiplini aşağıda verilen yüzyıllardan hangisinde sosyal bilgiler eğitiminin temel parçalarından biri olmuştur?

A) 17. Yüzyıl

B) 18. Yüzyıl

C) 19. Yüzyıl

D) 20. Yüzyıl

E) 21. Yüzyıl

CEVAPLAR: 1.D 2.E 3.B 4.C 5.D


196

HARİTA BECERİLERİ VE 11-14 YAŞ GRUBUNDAKİ ÖĞRENCİLERİN YAPABİLECEKLERİ HARİTA BECERİLERİ

Harita: Yeryüzünün tamamı ya da bir bölümünün kuş bakışı görüşünün, belli bir ölçek dahilinde küçülterek, bir düzlem üzerine aktarılmasıyla elde edilen çizime harita denir.

HARİTA BECERİLERİ

1)Sembolleri Anlama ve Yorumlama Becerisi

Harita okumak, harita kullanılan sembollerin gerçek alanla veya konuyla ilişkisini kurabilmektir. Semboller haritaları okumanın anahtarıdır. İlk aşamada öğrenciler haritada kullanılan standart sembolleri tanımalıdır. Semboller açık ve anlaşılır olmalıdır ki, anahtar yardımıyla harita okuyucuları sembolleri kolaylıkla açıklamalı ve yorumlayabilmelidir.

Haritaların lejant kısmından yararlanarak haritaya kodlanan her bir sembolün neyi ifade ettiğini bilmeli ve bu sembolleri yorumlayacak yeterli coğrafi bilgiye sahip olmalıdır. Harita yeryüzünün bir parçasının ölçekli bir gösterimi olduğu için, nokta, çizgisel ve alansal nesneleri semboller kullanarak göstermek durumundayız.

2)Harita Okuma ve Yorumlama Becerisi

Harita üzerinde algıladıklarımız renk, doku, şekil, boyut, vb özelliklerine göre düzenlenen bilgiler görme sinirleri vasıtasıyla beyindeki görme korteksine yönlendirilir. Harita okumada ilk olarak haritanın lejantında yer alan renk, şekil ve sembollerle vb şekilde kodlanmış bilgilerin neyi ifade ettiğine bakılır.

3)Yön Bulma

Bir yere nasıl varacağımız ve ne yapacağımızı bildiren talimatlardır. Yön belirtme bir dağa, tepeye, bir yapıya ya da bir yeri belli herhangi bir nesneye göre yer ve yönün saptanmasıdır. Astronomi yöntemleri kullanarak, başka bir deyimle belirli gök cisimleri gözlemlenerek yapılır. Sağ, sol, ileri, geri günlük yaşamımızda kullandığımız yönlerdir. Haritalarda kuzey, güney, doğu, batı yönlerini kullanırız. Yüzümüz kuzey kutbuna doğruysa sağımız doğuyu, solumuz batıyı, arka tarafımızda güneyi gösterir.

4)Profil Çıkarma Becerisi

Profil, perspektif nesnelerin görünümünün üç boyutlu olarak düz bir yüzeyde, yani iki boyuta indirgeyerek göstermeye yarayan iz düşümüdür. Perspektif nesnelerin farklı açılarından tanınabilmesi ya da kavranması yeteneğidir. Bu beceride öğrencilerin beceri kazanması genellikle görüntüyü perspektif bakış açısı yerine profilden tanımlanır.

5)Konum ve Koordinat Belirleme Becerisi

Yerküre üzerinde bulunmayan ancak insanların konum ve koordinat belirlemek, uzaklık ile saat ölçümlerini yapabilmek için paralel ve meridyen yardımıyla oluşturduğu koordinat sistemiyle, dünya üzerindeki bir yerin konumu daha kesin olarak belirlemek mümkündür. Harita kullanıcıları, koordinat sistemi yardımıyla kolaylıkla çabucak bir yerin matematik konumunun ve bu yerin diğer yerlere göre yönünü belirleyebilir. Bir yerin matematik konum ve koordinatı, enlem ve boylam değerleriyle belirlenir.

6)Ölçek Kullanma Becerisi

Bu beceri aynı alana ait büyük ve küçük ölçekli haritalar arasındaki farkları görebilme ve ölçek değiştikçe değişen özellikleri anlayabilme ve bir takım matematiksel işlemleri yapabilme yeteneğidir. Küçültme yapılmadan dünyanın büyüklüğü oranında yapılmış bir haritayı sergilememiz mümkün değildir. Bu yüzden arazi üzerindeki gerçek uzunluk ve alan küçülterek düzlem yüzeyine aktarılır. Haritanın boyutları ölçeğe göre değişir. Ölçek büyüdükçe gerçek alanın düzlem yüzeyindeki oranı büyür ve ayrıntı artar.


197

7)Taslak Harita Oluşturma ve Fiziksel Özellikleri Tanımlama Becerisi

Yeryüzündeki ve deniz altındaki şekillerin özellikleri gösteren haritalar topografya olarak adlandırılır. Deniz seviyesine göre aynı bulunan noktaların birleştirilmesiyle oluşan eğrilerin kullanılmasıyla yüzey şekilleri gösterilir. Eş yükselti eğrileriyle yapılan haritalar aracılığıyla topografya hakkında bilgi edinir. Yükselti değerleri ile yer şekillerinin belli bir oranla küçülterek ve yer şekillerinin gerçeğe uygun olarak kabartılıp gösterildiği haritalara kabartma haritaları denir.

8)Uzaklık, Alan ve Ölçme Becerisi

Maclure’ye göre bu beceri üç aşamada ilerlemektedir.

-Göreli mesafe bilgisi ve uygulaması

-Uzunluğun korunumu kavramının anlaşılması

-Ölçme şekillerinin anında kullanabilme yeteneği

Gerçek uzunluklar haritaya geçirilirken, ölçeği gösteren kesirin paydası kadar küçülür. Harita yardımıyla yeryüzündeki uzunlukları bulmak isterken, bu işlemin tersi yapılır. Yani haritada ölçülen uzunluk, harita ölçeğiyle çarpılır. Gerçek alanı bulmak için paydasının karesiyle çarpılması gerekmektedir. Topografya yüzeyinin yatay düzlemin yaptığı açıya eğim denir. Eğim hesaplamak için öncelikle iki nokta arasındaki yükselti farkı belirlenir. İki nokta arsındaki yatay uzaklık metre cinsinden bulunur. Her uzaklık kilometre cinsinde verilirse kilometre, metreye çevrilerek işlem yapılır.

Piaget’e göre Gelişim Evreleri

Piaget’e göre bilişsel gelişim, birbirini izleyen dört dönem içinde ortaya çıkmaktadır. Dönemler ilerledikçe, çocukların kavrama ve problem çözme yeteneklerinde niteliksel gelişmeler gözlemlenmektedir.

1)Duyusal Motor (0-2 )

Duyular yolu ile dış dünyanın algılandığı nesnelerin görülmediği zamanlarda da var olduğunun farkına varılmaya başlandığı dönemlerdir. Bu dönemdeki bebek, refleks halindeki hareketlerden amacı olan hareketlerdir.

2)İşlem Öncesi Dönem(2-7)

Dilin kullanımının ve sembollerinin geliştirildiği dönemdir. Çocuklar, mantıksal olarak sadece tek yönlü olarak düşünürler. Diğer insanların bakış açılarını algılamada zayıftır.

3)Somut İşlemler Dönemi (7-11)

Problemlere mantıklı çözümlerin getirildiği dönemdir. Çocuklar kuralları anlayabilirler. Fakat çoğunlukla somut nesneler üzerinde dururlar.

4)Soyut İşlemler Dönemi(11 yaş ve üzeri)

Karmaşık problemlere mantıklı çözümlerin getirildiği dönemdir. Daha soyut düşünme ve sosyal konularda fikirlerin geliştirildiği dönemdir.


198

SORULAR

1)Yeryüzünün bütününün ya da bir bölümünün kuşbakışı olarak, belli bir ölçeğe küçülterek düzlem üzerine aktarılmış şekline ne isim verilir?

A)Kroki

B)Projeksiyon

C)Profil

D)Harita

E)Plan

2)Yüzümüzü güneşin doğduğu yöne döndüğümüz zaman sağ kolumuz hangi yönü gösterir?

A)Doğu

B)Güneydoğu

C)Batı

D)Kuzey

E)Güney

3)Haritada kullanılan özel işaretlerin ne anlama geldiğini gösteren bölümdür ve her haritanın kullanım amacına göre farklı işaretler kullanılır.

Yukarıdaki tanımı verilen aşağıdakilerden hangisidir?

A)Ölçek

B)Lejant

C)Harita

D)Profil

E)İzohips

4)Ankara iline ait bir haritanın ölçeği küçüldüğünde aşağıdakilerden hangisi değişmez?

A)Haritanın boyu

B)Ankara’nın haritadaki alanı

C)Haritanın ayrıntı gücü

D)Ankara’nın gerçek alanı

E)Harita ölçeğinin paydası

5)-Diğer insanların bakış açılarını algılamada zayıftır.

-Çocuklar mantıksal olarak sadece tek yönlü olarak düşünürler.


199

-Dilin kullanıldığı ve sembollerin geliştirildiği dönemdir.

Yukarıda verilenlerden hangisi Piaget’ in zihinsel gelişim dönemidir?

A)Duyu motor dönemi

B)İşlem öncesi dönem

C)Soyut işlemler dönemi

D)Somut işlemler dönemi

E)Sembolik dönem

CEVAPLAR

1)D 2 )E 3)B 4)D 5)B

OSMAN CARLIK


200

İSVEÇ’TE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ

Giriş:Ülkelerin matematik konumları ve yer altı-yer üstü zenginlikleri ekonomik enkinliklerini ve siyasi gücünü ,sosyal yapısını şekillendirmiştir.Bun şekillendirmede kaynakların insan gücüyle etkin kıullanımı ve sosyal kültürel değerlerin aktarılması için eğitim önem kazanmıştır.

İsveç ülkesinin genel bilgileri:İsveç iskandinav yarımadası’nda Norveç ve Finlandiya arasında yer alır.Alan olarak İskandinavyanın en büyük ,avrupanın ise 4. Büyük ülkesidir.

İsveç nüfusu 9.045.389 dur.

Başkenti stockholmdur.

Para birimi isveç kronudur.

Resmim dili bulunmaz fakat en fazla konuşulan iki dil;isveçce ve ingilizcedir.

21 idari bölümden oluşur.

Ekonomisi orman ürünlerine dayalı sanayi ürünleri,madencilik ve demir-çelikişletmelerine dayanır.

İsveç’in tarihsel gelişimi ve siyasi yapı

İsveç’e ilk yerleşmeler m.ö.800 yıllarında ülkenin güneyinde olmuştur.1818’de Napolyon’un generallerinden Bernadotte karl adıyla isveç kralı olmuş,bugünkü isveç kralları bu soydan gelir.Karl döneminde isveç ile norveç birleşmiş bu birleşme 1905 yılında son bulmuştur.

İsveç’te yasama görevini yürüten bir parlemento ve kral yönetimden söz sahibidir.

İsveç devletinde yönetim 3 düzeydedir.

1-merkezi yönetim:Savunma ,güvenlik,üniversite eğitimi gibi alanlarda söz sahibidir.

2-yerel idareler sağlık hizmetleri ,sosyal hizmetler gibi bireysel hizmetlerle ilgilenir.

3-Mahalli idareler ise Yerel idare yasası ile kendilerine tanınmış çok geniş özerkliğe sahiptir.İlk ve Ortaöğretim eğitimi gibi birçok görev alanı mahalli idareler için zorunlu hale gelmiştir.

İsveç eğitim sistemi:İsveç eğitim bakımından Avrupanın ileri ülkerinden birisidir.Diğer avrupa ülkeleri isveç’i örnek almaktadır.İsveç merkeziyetçi bir yapı ve bu yapı içerisinde din,dil,ve ırk ayrımı yapılmadan herkesin eşit koşullarda eğitim aldığı bir ülkedir.

İsveç yaşadığı sosyal ekonomik krizlerden sonra eğitim alanında bir reform süreci başlatmıştır.lundhal(2005)

1970 yılında isveç eğitimde fırsat eşitliğini sağlayamamış,öğrenciler demokratik bir vatandaş yerine bağımlı bir vatandaş olarak yetişmişlerdir.

Avrupa 1980 yılına kadar temel eğitim ve öğretimde değişiklikler yaşamış ve İsveç’te bu değişiklik rüzgarından etkilenmiştir (husen ve kogan 1984).

Küreselleşme ile gelen rekabetçi ortam ve bireyin buna alışma süreci eğitimde yeniden yapılandırmaya gidilmesine neden olmuştur.

1990 yılında İsveçte göçmenler ve isveçli gençler büyük oranda işsizliğe sebeb olmuş,bunun yanı sıra ekonomik kriz baş göstermiştir.Bu duruma son vermek için merkezi hükümet tarafından belediylere etkinlik için yıllık


201

bütçeden yüksek ödenek verilmiştir.Ayrıca program geliştirme ve isveçli gençlerin öğrenci olduğu ortaöğretim ve temel eğitim ile göçmenlerin gittiği yetişkin eğitim kurumlarını düzenleme işi belediyelere verilmiştir.

İsveçte zorunlu eğitim 7-16 yaş arası öğrencileri kapsar.Zorunlu eğitimi tamamlayan öğrenci 3 yıl süreli ortaöğretime başlar.İsveç’te ilk ve ortaöğretim her ağustos ayının ikinci haftası başlayıp her haziran ayının ikinci haftası biter.Bir öğretim yılı iki dönemden oluşur.

İsveçte okul öncesi eğitim:Belediyeler ve özel okullar 1-5 yaş grubundaki çocuklar için okul öncesi eğitim hizmetini veririler.Okul öncesi eğitim Belediye bütçeleri ve ailelerin ödediği ücretlerle sağlanır.Okul öncesi eğitim genelde ücrtesizdir.

İlköğretim:Bu okullar 1.-9. Sınıfları kapsar ve zorunludur.3 aşamadan oluşur;1.aşama 1.-.3 sınıflar,2. Aşama4.-6. Sınıflar,3 .aşama ise 7.-9. Sınıfları kapsar.

Öğrencilerin başarıları yazılı bir sınavla ölçülmez.Her öğrencinin başarılı olmasını sağlamka için ‘’bireysel proglarlar’’ uygulanır.Yeni İsveç eğitim sisteminde öğrenciler ilk 7 yıl ders geçme notu almazlar.Bu 7 yıllık süre zarfında sınav kaygısında uzak bir eğitim alırlar.Yalnızca 8. ve 9. Sınıflarda Ulusal eğitim bürosu tarafından sınıf geçme sınavına tabi tutulurlar.Ve sınavda öğrencilerin % 90 ı başarılı olurlar.Başarısız olan öğrenciler bireysel programlara katılırlar.

Ortaöğretim:9 yıllık mecburi eğitimin sonunda 3 yıl süren ortaöğretim başlar.Bu okullar Üniversiteye hazırlık olduğu gibi meslek liseleride bulunur.Genelde çok programlı liseler yaygındır.Bitirme sertifikası için ulusal testler yapılır.Final sınavı yoktur.

Üniversite ve yüksek okullar:Yükseköğretim sistemi Üniversite ve üniversite kolejlerinden oluşmakatadır.Üniversiye girişte iki yol vardır.Bunlar karne uygulaması ve giriş sınavlarıdır.Karne uygulamasında puan ortalması ve iş tecrübesi dikkate alınır.Giriş sınavında ise mezuniyet şarttır.

Yetişkin eğitimi:Yetişkin eğitimi en çok isveçce öğrenmek isteyen göçmenlere verilir.Bunun yanında lise sonrası eğitim ve ileri düzey mesleki eğitimdende yetişkinler yararlanabilir.


İsveçte Ulusal öğretim programı ‘’Yeniden Yapılandırmacı bir anlayışla değiştirilerek öğrenciler uygulama ağırlık bir içerik oluşturma,ders çalışma yöntemlerini kendileri belirleme ve bazı dersler ve programları arasında seçim yapma hakkı elde etmişlerdir.Bu durumun programın içeriğinin sınırladığını savunulur (forsberg).Yeni programda öğretmenede içerik belirleme ve çalışma yöntemi seçme olanağı sunmuştur.

Sosyal bilgiler öğretim programı İsveç’in sosyal-kültürel yapısından etkilenerek demokrasi,kültürel yapı,Ulusal ve küresel konular ve bilgi toplumunda bilgi üretme konuları yer almış,bunlarda sosyal bilgiler dersini önemli hale getirmiştir.

Soyal bilgiler dersinde ilk 5 yıl ve sonraki 4 yıl çocuklarda demokratik kavramları bilme ve uygulama ,toplumsal konuları analiz etme ve kendi yaşam koşullarını diğer yaşam koşulları ile karşılaştırma becerileri beklenir.Coğrafya eğitiminde dünyanın farklı yerlerinde doğa-insan etkileşimi,tarih eğitiminde isveç tarihini öğrenme ve dünya tarihinde önemli olayları kavrama,din eğitiminde incilden hikayeler analiz etme ve hristiyanlığı öğrenmeleri vatandaşlık dersinde ise isveç toplumunun demokrasiyi özümsemeleri beklenir.

Öğrenme-öğreteme süreci:İsveç’te Sosyal Bilgiler dersin minimum bir sürede işlenir.Okullar isterlerse ek süre alabilirler.İşlenen konular önceliği,uzunluğu,kapsamıöğrencilerin ihtiyaç duyduğu doğrultuda olmaktadır.Dersler yapılandırmacı bir yaklaşımla öğretmen rehberliğinde eleştirel düşünme ,problem çözme çalışmalarıyla işlenir.

Ölçme ve değerlendirme:İsveç’in eğitim sisteminde ölçme ve değerlendirme ulusal amaçlardan biridir.5.sınıflar için seçenekli testler mevcuttur.Bunun yanısıra öğrencilerin performansları ölçülür.Etkinliği nasıl yaptıkları


202

değerlendirilir.Ve rapor hazırlanır,bu rapora göre ulusal sosyal bilgiler hedefleri karşılanmışsa öğrenci söz konusu dersten başarılı olmuş sayılır.


İsveç 15 yıldır artan göçler nedeniyle işsizlik,konut sıkıntısı ,kutuplaşmış sosyal yapı gibi sorunlara çözüm bulmak amacıyla ‘’yeniden yapılandırmacı’’ anlayışla eğitim reformu yapmıştır.Sosyal Bilgiler öğretiminde yer alan konular İsveç’in sosyal kültürel farklılıklarını zenginlik görerek asimile amacı gütmeden kaynaştırmak hedefiyle işlenir.Kısaca İsveç ülkede sosyal alanda yaşana sorunları çözmek amacıyla eğitim reformu yapmıştır.

SORULAR

1-İsveç kral karl zamanında birleştiği ve bu birleşmenin 1905 yılında son bulduğu ülke aşağıdakilerden hangisidir?

A)Finlandiya B)Norveç C)İsviçre D)Danimarka E) Letonya

2-İsveç’te ilköğretim eğitimiyle ilgili aşağıda verilen bilgilerden hangisi yanlıştır ?

A)İsveç’te ilköğretim zorunludur.

B)Öğrenciler ilk 7 yıl ders geçme notu alırlar.

C)Öğrenciler 8. Ve 9. Sınıflarda ulusal eğitim bürosu tarafında sınıf geçme sınavına tabi tutulurlar.

D)Başarız öğrenciler bireysel programlara alınır.

E)İlköğretim 1. Sınıftan 9. Sınıfa kadar olan bölümden oluşur.

I-İsveç’te ``Yeniden yapılandırmacı’’ anlayışla eğitim reformu yapılmıştır.

II-Öğerencilere bazı dersleri seçme hakkı verilmiştir.

III-Sosyal bilgiler programı hazırlanırken İsveç’in sosyal-kültürel özellikleri dikkate alınmamıştır

3-İsveç’te uygulanan Sosyal Bilgiler öğretim programıyla ilgili yukarıda verilen bilgilerden hangisi veya hangileri yanlıştır ?

A)yalnız I B)yalnız II C)II ve III D) yalnız III E)I ve II

4-İsveç’in ortaöğretim eğitimi hakkında verilen aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır ?


203

A)Ortaöğretim 3 yıldır. B)Çok programlı liseler yaygındır. C)Bitirme sertifikası için ulusal testler yapılır. D)Final sınavları son sınıfta yapılır.

E)Meslek liseleride sertifika verilir.

5-Aşağıdakilerden hangisi İsveç eğitim sisteminin ölçme ve değerlendirme uygulamalarından biri değildir ?

A)5. sınıflar için seçenekli testler uygulanır. B)Öğrenci performansları değerlendirilir. D)Her öğrenciye etkinlik sonu not verilir.

C)Öğrenci hakkında Ulusal sosyal bilgiler hedeflerine ulaştığına dair rapor hazırlanır.

E)Etkinlikler sonunda öğrenciler hakkında rapor hazırlanır.

AD,SOYAD:ÖMER CAN

BÖLÜM:SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ

SINIF/ŞUBE:4/A

NO:2013 234 005

KONU:İSVEÇ EĞİTİMİNDE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMI


204

İRAN İSLAM CUMHURİYETİ

Sınır komşumuz olan İran aynı zamanda eski bir Türk coğrafyası olup tarihi süreçte bünyesinde birçok Türk devletini de barındırmıştır. Bunun yanı sıra geçmişimiz Acem halkıyla yapılmış çeşitli savaşlarla doludur.

Geçmişte topraklarında önemli devletleri barındırmış olan İran, 1979 yılında gerçekleştirdiği İslam devriminden bu yana farklı ideolojik yapısıyla ve kendisini dış dünyaya kapatmış haliyle çoğu insanın çekinerek yaklaştığı oldukça farklı bir ülkedir.

İran kendisini Batı’nın getirdiklerinden tamamen soyutlamaya çalışmaktadır. Daha doğrusu halkını emperyalizme karşı koruma savaşı verdiği düşüncesindedir. İran her ülke açısından büyük önem taşıyan eğitim –öğretim faaliyetlerine azami önem vermiş, hatta bu noktadan hareketle Sosyal Bilgiler Öğretim Programını ayrı bir yere koymuştur.

İran İslam Cumhuriyeti Eğitim ve Teknoloji Bakanlığı Sosyal Bilgiler dersini ilköğretimin mihver dersi olarak tanımlamaktadır. Öyle ki, Sosyal Bilgiler dersinin hem haftalık ders yükü hem de içeriği birçok ülkeyle kıyaslanamayacak kadar fazla kapsamlıdır. Bu programın içeriğine baktığımızda ise, milleti bir arada tutan unsurlarla donatılmıştır. Ülkenin yönetim şekli, ideolojisi, bu ideolojinin ne için seçildiğinin önemi öğrencilere kavratılmak istenen diğer önemli noktalardır. Program, yeni nesilleri iç ve dış tehditlere karşı bilinçli, manevi değerleri özümseyen bireyler olarak yetiştirmeyi önemli bir amaç olarak benimsemiştir. Kısacası amaçlanan, ülkenin uzak ve yakın hedeflerini benimsemiş ve bu doğrultuda çalışan Müslüman İran vatandaşı yetiştirmektir.

Programın yapısına baktığımızda; davranışçı yaklaşıma göre tasarlandığı, İslamiyet’in Şia mezhebinin inanç ve isteklerine göre biçimlendirildiği, temelde Kuran-ı Kerim’i, Sünneti ve Ehli Beyt’i esas alan külli (genel) ve cüzi (özel) hedefler içerdiği görülmektedir. Bu haliyle de bu program diğer ülkelerdeki sosyal bilgiler öğretim programlarından çok farklı bir yapı arz etmektedir.


Coğrafi Yapı: Yüzölçümüyle Ortadoğu’nun en büyük ve dünyanın 17. büyük ülkesi sayılan İran’ın doğu ve güney kesimleri düzlük ve çöl iken, kuzey ve batı kesimleri dağlıktır. Başkenti Tahran, resmi dili Farsça olan İran Türkiye ile birlikte Ortadoğu’nun Arap olmayan iki unsurundan birini oluşturmaktadır.

İran’ın iklimi çoğunlukla kurak ve yarı kuraktır. Ülkenin kuzey sınır bölgesinde kış aylarında sıcaklıklar neredeyse donma noktasının altına düşer ve iklim yıl boyu nemli kalır.

Nüfus: 2006 yılında yapılan sayımlara göre İran’ın nüfusu 70 milyon 49 bin 262 kişidir. İran Azerbaycanı olarak adlandırılan Tebriz yöresinde yaşayan Azeriler Pers kökenlilerden sonra en büyük etnik topluluktur. Çoğunluğu Sünni olan ve Irak sınırına yakın bölgede yoğun olarak yaşayan Kürtler de 6 milyona yaklaşan nüfuslarıyla önemli bir etnik topluluktur. Nüfusunun çoğunluğu Farslardan oluşan İran’da; Türkmen, Beluç, Kürt ve Arap gibi etnik faklılıkların bulunması ülkeye dil açısından da zenginlik katmıştır.

Ekonomi: İran ekonomisi, gerçek bir ekonomik büyüme ile uyuşmayan ve hızlı bir şekilde artan işgücü nedeniyle, işsizlik oranı resmi tahmin olan %11’in daha üstünde bir seviyeye ulaşan bir geçiş ekonomisidir.

Tarihi Gelişim ve Siyasi Yapı

İran’da 1979 yılında gerçekleşen devrim sonucunda, 1925 yılında Rıza Şah Pehlevi ile başlayıp 1942 yılında Muhammed Rıza Şah Pehlevi’nin tahta geçmesiyle ikinci dönemini yaşayan anayasal monarşi düzeni sona ermiş ve yerini İran İslam Cumhuriyeti almıştır. Devrimden sonra hayatın her alanını İslamileştirme çabası içinde olan yeni rejimin öncelikli hedefi, yeni bir meşruiyet oluşturmak ve yeni siyasi rejimin ihtiyaçları doğrultusunda rejime sadık yurttaşlar yetiştirmek olmuştur.

EĞİTİM SİSTEMİ


205

Devrimin başarıya ulaşmasının ardından kurulan İran İslam Cumhuriyeti yeni yönetim tarafından eğitim sistemine ilişkin iki temel sorun tespit edilmiştir. Bunlardan birincisi, eğitim sisteminin niteliksel ve niceliksel eksikliklerine ilişkin; diğeri ise eğitim sisteminin felsefesine ilişkin sorunları içermektedir.

İkinci gruptaki sorunlar yeni iktidar tarafından daha zarar verici ve tehlikeli bulunmuştur. Onlara göre Şah döneminde eğitim sistemiyle aktarılan Batıcılık ideolojisi gençleri geleneksel ve dini inançlardan uzaklaştırmış ve onlara kendilerini Batılılardan daha aşağı hissettirerek özgüvenlerini yitirmelerine sebep olmuştur. Bu amaçla batılı tarzda eğitim veren kolejler ve üniversiteler kapatılmıştır. İlk ve ortaokullar, kızlar ve erkekler için günün farklı saatlerinde ayrı eğitim verecek şekilde düzenlenmiştir.

Yeni devrimin amacı kültürel alandaki Batılılaşmanın yok edilerek devrim değerlerinin yerleştirilmesidir. Eğitim yoluyla insanların düşünceleri ve ruhları değişecek böylece ideal İslami toplum hedefine ulaşılabilecektir. İran İslam Cumhuriyeti Anayasası’na göre devlet vatandaşlarına zorunlu ve ücretsiz ilkokul eğitimi sağlamakla yükümlüdür.

İran’da ilkokul, ortaokul ve lise düzeyindeki eğitim kurumları Eğitim Bakanlığı’nın; üniversiteler ise Bilim, Araştırma ve Teknoloji Bakanlığının sorumluluğundadır. Eğitim sistemine ilişkin bütün düzenlemeler Cumhurbaşkanını başbakanlık ettiği Eğitim Üst Kurulu tarafından onaylanmaktadır.

İran İslam Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığının eğitime ilişkin hedefleri sekiz grupta toplanmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibidir;

1. İnançsal Hedefler: Kendini tanıma, Allah’ı tanıma ve hakikati arama duygusunun güçlenmesi için gerekli ortamın oluşturulması.

2.Ahlaki Hedefler: Nefsin arıtılması ve düzeltilmesi, Allah’a iman ve İslami takvaya uygun olarak ahlaki faziletlerin gelişmesi.

3.Sanatsal ve Kültürel Hedefler: Estetik yönlendirme, çeşitli sanatsal yetenekleri tanıma ve geliştirme, estetik bilim.

4.Eğitsel-Bilimsel Hedefler: Araştırma, bulma düşünme, inceleme ve derine inme, eleştirme ve icat etme ruhunu güçlendirme.

5.Siyasi Hedefler: Çeşitli alanlarda ülkenin siyasi yazgısına bilinçli olarak katılmak için Velayet-i Fakih ilkesine uygun olarak siyasi bakışın geliştirilmesi.

6.Ekonomik Hedefler: Sosyal ilerlemenin sağlanması için bir araç olan ekonomik gelişmeye önem vermek.

7.Sağlık Hedefleri: Bedensel ve ruhsal sağlığın korunması için uygun şartların sağlanması.

8.Sosyal Hedefler: Temizlik ruhunu, ailesel ilişkileri, İslam hukuku ve ahlaki esasına göre koruma bilincinin geliştirilmesi.

İran İslam Cumhuriyeti’nde üniversite aşamasına kadar olan eğitim süreci toplam 12 yıla yayılmaktadır. Bu sürenin 5 yılını ilkokul, 3 yılını ortaokul, 3 yılını lise ve son 1 yılını da üniversite öncesi hazırlık eğitimi oluşturur. İlkokul birinci ve ikinci sınıflarda haftanın 4 günü, diğerlerinde haftanın 5 günü eğitim yapılmaktadır.

İran’ın eğitim sistemi ilkokul, ortaokul, lise ve üniversite olmak üzere 4 ayrı aşamadan oluşur. İlkokul 5 yıllık bir süreyi kapsar ve okula başlama yaşı 7’dir. Öğrencinin geçemediği derslerin telafisi için her yılın ağustos ayında öğrenciye tekrar sınava girme hakkı tanınır, öğrenci geçemediği takdirde aynı sınıfı tekrar eder. İlkokula ait kitapları ülkenin Eğitim Bakanlığı tarafından karşılanmaktadır.


206

İlkokul 5. Sınıfı başarıyla bitiren öğrenci ortaokula başlayabilir. 3 yıl süren ortaokul eğitiminde kız ve erkekler ayrı zamanlarda ders görmektedir. Ortaöğretim kurumları akademik ve mesleki olarak iki türlüdür. Eskiden 4 yıl süren lise eğitimi 1992-1993 yılında yürürlüğe giren ve 1996-1997’den itibaren ülke çapında uygulamaya geçen değişikliklerin ardından dört yıldan üç yıla indirilmiştir ve dersler kredi şeklinde sunulmaktadır.

Üniversite eğitimine devam etmek isteyen öğrenciler hazırlık dönemi olarak iki yarıyıl daha öğrenim zorundadır. Lise mezuniyet belgesi ise lise üçüncü sınıfın sonunda verilmektedir. Bölümler Türkiye’de olduğu gibi fakülte ve yüksekokullara ayrılmıştır. Fakülteler 4, yüksekokullar 2 yıl eğitim vermektedir. Akademik liseden gelen öğrenciler fakültelere, meslek lisesinden gelen öğrenciler ise yüksekokullara devam etmektedir.

İran’da değişik diller bulunmasına rağmen eğitim dili Farsçadır. Ortaokul birinci sınıftan lise son sınıfa kadar Arapça öğretimi zorunlu kılınmıştır.



İran İslam Cumhuriyeti SBÖP üç temel saç ayağı üzerine kuruludur. Programın en önemli ayağı dindir. Programın ikinci ayağı ise milliyetçilik öğesidir. Program salt İran milliyetçiliğine dayanmaktadır. Programda İran vatandaşı olma ya da İran Ülkesi’nde yaşama ülküsüyle hareket edilmekte, Şia Mezhebini benimsemiş tüm halkların kucaklandığı varsayılmaktadır. Programın son ayağı ise 1979 İslam Devrimi’nin getirdikleri ve Şia Mezhebi üzerine kurulmuştur.

Devrim sonrası yeni rejimin hayal etiği ideal İslam toplumunun tüm özelliklerini ve geleceğin Müslüman bireylerinde bulunması arzu edilen istendik davranışların tümünü Sosyal Bilgiler kitaplarındaki tarih anlatımından, seçilen okuma parçalarına ve şiirlere hatta bölüm sonları için hazırlanmış alıştırma sorularına kadar bütün metinlerde görmek mümkündür.

Program disiplinler arası ve çok disiplinli bir yapı arz etmektedir. İçeriğin sıralanmasında genel olarak sarmal program anlayışı tercih edilmiştir.

İran İslam Cumhuriyeti SBÖ’ nda İran tarihi ve coğrafyası ile ilgili bölümlerin yanı sıra İranlı çocuklara İslam Cumhuriyeti’nin yönetim şekli, siyasi örgütlenmesi, anayasası ile İslam Cumhuriyeti yurttaşı olmanın gerekleri, haklar ve ödevler öğretilmektedir.

Programın Yapısı ve Temel Özellikleri

Amaçlar

İran İslam Cumhuriyeti SBÖP incelendiğinde karşılaşılan ilk tema “İran Ülkesi: İran Milletinin Büyük Evi”dir. SBÖP’nda yer alan pek çok mitin kökeninde bulunan din, ulus oluşumuna ilişkin dışsal bir unsur olan düşman imajının oluşturulmasında da belirleyici bir role sahiptir.

İran İslam Cumhuriyeti SBÖP’nda devrim öncesi dönemler ve uygulamalar ciddi bir şekilde eleştirilmekte, 1979 İslam Devrimi ile toplumun neler kazandığı üzerinde durulmaktadır. Programda bu durum “Sorumsuz ve Zalim Şahlara Karşı Bilgili Ulema “ doktrini ile vurgulanmaktadır.

İçerik

İran İslam Cumhuriyeti 6. Sınıf SBÖP’nın birinci bölümünde aile kurumu ile ilgili konular bulunmaktadır. Aile ünitesi 9 konudan oluşur. Her konuda dini ve milli öğeler bulmak mümkündür. Özellikle aile içinde babanın üstünlüğünü öğrencilerin içselleştirmeleri için bir dizi örnek olay bulunmaktadır.

İran İslam Cumhuriyeti 6. Sınıf SBÖP’nın ikinci bölümü toplum içi gruplar ile ilgilidir. Arkadaşların Özellikleri, Mahalledeki Arkadaşlıklar, Okuldaki Dostluğun Önemi programda üzerinde durulan konulardır.


207

İran İslam Cumhuriyeti 7. Sınıf SBÖP’nın birinci bölümünde Gruplar, Aile ve Müesseseler, ikinci bölümünde Bankalar, üçüncü bölümünde Belediyeler, dördüncü bölümünde Sürücülük ve Önemi, son bölümde ise Acil Yardım ve Sigorta bulunmaktadır.

İran İslam Cumhuriyeti 8. Sınıf SBÖP’nın birinci bölümü İran İslam Cumhuriyeti’nin hükümet sistemiyle ilgilidir. İkinci bölümde ise; Bizim Hükümetimizin Özellikleri Nelerdir? ,Neden oy veriyoruz? , Meclisin Özellikleri, Devletin Hükümetteki Görevi, Cumhurbaşkanın Vazifeleri, Hükümetin İçindeki Görevler, Rehberin Görevleri adlı konular bulunmaktadır. Son bölüm ise hükümet ve toplum ile ilgilidir.

SBÖP’nda vatan olgusu “İran Ülkesi: İran Milletinin Büyük Evi” temasıyla öğrencilere aktarılmaktadır.

İran’ın simgesi olan İran bayrağında Kelime-i Şahadet ve Allah yazılı olması ve kitaplarda bu simgelerin özellikle üzerinde durularak, lalenin şehitlerin kanını simgelediği vurgusunun yapılması dini ulusçuluğun bir göstergesidir. Bayraktaki yeşil renk İslam dinini, kırmızı renk Allah yolunda savaşta dökülen kanı, beyaz renk ise yapılan mücadele sonucu ulaşılan huzuru ifade etmektedir. Harita ve bayrakta kullanılan simgeler adeta geleceğin yurttaşlarından beklentilerini yansıtmaktadır.

6. Sınıf

Ünite: Ailede Yaşamak

İçerik-Konu: Ailedeki Görevler, Ailenin yaşamımızdaki Yeri, Ailedeki Üyelerin Vazifeleri, Ailede Yardım ve İşbirliği, Vazifeler Nasıl Belirleniyor? , Nizamın Ailedeki Önemi, Ailenin Neden Bir Lidere İhtiyacı Vardır, Ailedeki Sorunlar

Hedef-Davranış: Aile kavramını tanımlar, aile kurumunun toplum içindeki yerini açıklar, ailedeki fertlerin görevlerini bilir, babanın aile içindeki rolünü bilir.

Ünite: Gruplar

İçerik-Konu: Arkadaşların Özellikleri, Mahalledeki Arkadaşlıklar, Okuldaki Dostluğun Önemi

Hedef-Davranış: Dostluk ve arkadaşlık kavramlarını açıklar, dostluk ve arkadaşlığın önemini kavrar, arkadaş seçiminin önemini kavrar.

7. Sınıf

Ünite: Aile ve Müesseseler

İçerik-Konu: Biz Hangi Grupların İçerisinde Yer Alıyoruz? , Farklı Müesseselerin Oluşumu

Hedef-Davranış: Toplumsal yaşam içinde ailenin önemini kavrar, ideal bir İran ailesinin özelliklerini bilir.

Ünite: Bankalar

İçerik-Konu: Neden Herkesle Alışveriş Yapıyoruz? , Bankaların Toplumdaki Önemi

Hedef-Davranış: Dünyadaki ekonomi ile ilgili temel yaklaşımları kavrayarak, bunları İran İslam Cumhuriyeti’nde var olan ekonomik düzen ile kıyaslar, bankaların toplum içindeki yerini bilir.

Ünite: Belediyeler

İçerik-Konu: Neden Çevremizi Temiz Tutmalıyız? , Belediyelerin Görevleri

Hedef-Davranış: Temizlik ve İslam arasındaki ilişkiyi açıklar, belediyelerin görev ve sorumluluklarını bilir.


208

Ünite: Sürücülük ve Önemi

İçerik-Konu: Kurallara Neden Uyuyoruz? , Sigortanın Önemi, Sigortanın İşlevleri, Yapmamız Gerekenler

Hedef-Davranış: Trafik kurallarının önemini kavrar, sürücülere ve yayalara düşen görevleri bilir, trafik kurallarına uymanın toplumsal yaşamla ilişkisini açıklar, sigortayı ve sigortanın işlevlerini bilir.

Ünite: Neden Toplumla İlişki Halindeyiz?

İçerik-Konu: Neden Toplumla İlişki Halindeyiz? , Postanın Hayatımızdaki Önemi, Sorumluluklarımız (Postaya Yönelik)

Hedef-Davranış: Toplumsal ilişkileri ve nedenlerini açıklar, iletişimin ve haberleşmenin önemini kavrar, iletişim kurallarının yetki ve sorumluluklarını bilir ve uygular.

Ünite: Acil Yardım ve Sigorta

İçerik-Konu: Neden Birbirimize Yardım Ediyoruz? , Birbirimize Nasıl Yardımcı Olabiliriz? , Acil Yardım Ekibi

Hedef-Davranış: Toplumsal yardımlaşmanın önemini kavrar, acil yardım ekiplerini sayar ve acil bir durumda nereye başvurması gerektiğini bilir, acil yardım ekiplerinin önemini kavrar.

8.Sınıf

Ünite: Bizim Hükümetimiz

İçerik-Konu: Bizim Hükümetimizin Özellikleri Nelerdir? , Neden Oy Veriyoruz? , Meclisin Önemi Nedir? , Meclisin Özellikleri, Devletin Görevleri, Cumhurbaşkanının Vazifeleri, Devlettekiler, Hükümetin İçindeki Görevler, Önemli Görevler, Savcılık, Cezaevi, Rehberin Görevleri, Yönetmek, Asıl Görevleri

Hedef-Davranış: Dünyadaki hükümet sistemleriyle İran hükümet sistemini karşılaştırır, seçme ve seçilme hakkının önemini kavrar, İran meclisinin siyasi ve kurumsal yapısının özelliklerini tanımlar, devlet kurumlarını ve aralarındaki ilişkileri gösterir, yasama, yürütme ve yargı erkleri arasındaki ilişkileri bilir, toplumsal, sosyal ailevi ve en önemlisi dini görevlerini bilir ve uygular.

Ünite: Hükümet ve Toplum

İçerik-Konu: Hükümette Bizim Görevimiz, İnsanlar ve Rehberlik, Görevlerimizi Nasıl Daha İyi Yapabiliriz?

Hedef-Davranış: İran ülkesinin toplumsal ve siyasal bütünlüğünü için üzerine düşen vazifeleri kavrar, Allah’a, Peygambere ve Ehlibeyt’e karşı sorumluluklarını yerine getirir, devrimi ve devrimin getirdiklerini bilir.

Öğrenme-Öğretme Süreci

Öğretimde anlatım yöntemi, soru cevap, tartışma, zıt panel, drama, proje ve performans görevleri gibi çeşitli yöntem ve tekniklerin kullanıldığı görülmektedir. Program süre sınırlaması olmaksızın esnek bir yapıda tasarlanmıştır.6, 7 ve 8. Sınıflarda Sosyal Bilgiler dersinin yanı sıra İran Tarihi ve İran Coğrafyası adlı iki farklı ders sunulmaktadır.


İran’da mevcut ölçme ve değerlendirme yöntemleri olarak; yazılı ve sözlü sınavların yanı sıra problem çözmeye yönelik ödevler ilk bakışta dikkat çekmektedir. Ayrıca oluşturmacı yaklaşımın etkileri İran SBÖP’nda kendini hissettirmektedir. Öğrencilerin yıl içinde yaptıkları çalışmalar dosyalanıp, yıl sonunda öğretmen tarafından incelenerek öğrenci hakkında genel kanaate varılmaktadır. Sosyal Bilgiler dersinde her dönem için en


209

az üç olmak üzere yıl boyunca toplam altı yazılı yoklama yapılmaktadır. Sözlü sınavlar ise öğretmenin isteğine bırakılmıştır. Öğrencilerin değerlendirmesi genel olarak ders içi akademik başarı, yazılı ve sözlü sınavlarda alınan puanlar, ahlaki ve dini yaşantı dikkate alınarak yapılmaktadır. Okulda gösterilen akademik başarı daha sonraki dönemlerde öğrencinin gireceği merkezi sınavları etkilemektedir.


Davranışçı yaklaşıma göre tasarlamış olan İran İslam Cumhuriyeti SBÖP’nda dünya vatandaşı yetiştirmesinden çok; İran İslam Cumhuriyeti ve İslam dinine bağlı, araştırmadan, eleştirmeden devrimin sunduğu tüm kural ve sorumlulukları gönülden içselleştirmiş bireyler yetiştirmesi beklemektedir.

Okul süreci yurttaşlık bilgilerinin edinildiği bir döneme işaret etmektedir. İran İslam Cumhuriyeti’nin yönetim şekli, ülkenin sınırları ve kaynakları bu dönemde öğrenilmekte; birey, bir yurttaş olarak haklarından ve ödevlerinden haberdar olmaktadır. En fazla yüceltilen değer ise fedakarlıktır.

Program üç temel öğe üzerine şekillendirilmiştir. Bu öğeler; İslami öğeler, İran milliyetçiliği ve devrimin getirdikleridir. Bu öğelere ilişkin gerek açık gerek gizli temalar öğretim programında ve Sosyal Bilgiler ders kitabında bulunan her konuda, resimde, şiirde kısacası tüm öğretim sürecinde karşımıza çıkmaktadır.


210

SOSYAL BİLGİLERDE DEĞERLERİN ÖĞRETİMİ

Bir toplum geleceğini ancak her yönüyle iyi bir şekilde yetişmiş, birtakım değerlere sahip donanımlı bireyler tarafından inşa eder. Bireylerin yetişme süreci önce ailede sonraki dönemlerde okulda devam eder. Önemli olan “hangi değerleri, hangi yaşta ve nasıl aktarmalıyım? “ sorusuna cevap bulmaktır.

Eğitim genel olarak belirlenen amaçlar doğrultusunda bireyi yetiştirme süreci olarak tanımlanır. Eğitimin en önemli amacı kişisel ve sosyal uyum için gerekli becerilerin kişiye kazandırılmasıdır. Belli değerleri benimsemiş bireyler yetiştirmek ve bu değerlerin bireylere doğru olarak aktarımında okullara önemli görevler düşer. Değer eğitimi doğru ve etkili bir şekilde yapıldığı zaman bireyin gelişimine olumlu katkı sağlar.

DEĞER KAVRAMI:

Değerler, insanların yaşamı süresince davranışlarını yönlendirmede etkili olan ve hayatın şekillenmesinde önemli olan öğelerdir.

Değer, bir şeyin önemini belirlemeye yarayan soyut ölçü, bir şeyin değdiği karşılık olarak da tanımlanır. Hill değerleri, bireylerin ve toplumların neyi değerli bulacakları, nasıl yaşayacaklarına karar vermede bağımlı olduğu belirli davranışlar, amaçlar olarak tanımlar. Schwartz ve Bilsky’e göre değerler, inançlardır ve değişime açık yapılardır.

DEĞERLERİN SINIFLANDIRILMASI:

Sınıflamalardan en çok bilineni Spranger, Rokeach ve Schwartz’ın yapmış olduğu sınıflamadır.

Spranger değerleri altı gruba ayırmış olup, Allport ve arkadaşları tarafından ölçeğe dönüştürülmüştür. Bunlar ;

Bilimsel Değer: Bilgiye, eleştirel düşünceye önem verir. Ekonomik Değer: Yararlı ve pratik olana önem verir. Estetik Değer: Simetri, uyum önemli. “ Sanat toplum için zorunlu olmalı “ der. Sosyal Değer: Başkalarını sevme, yardım ve bencil olmama esastır. Politik Değer: Her şeyin üstünde güç vardır. Dini Değer: Evreni bütün olarak kavrar ve kendisini onun bütünlüğüne bağlar.

Rokeach ise değerleri iki gruba ayırır.

Amaç Değerler: Yaşamın temel amacını içerir. Kişisel ve sosyal değerlerdir. ” Barış, eşitlik,saygı,başarılı olma”

Araç Değerler: Amaç değere ulaşmak için kullanılır. Tercihe bağlıdır. “cesaret, mantıklı,kibar,dürüstlük”

Schwartz ise 10 farklı değer türünde gruplamıştır. Bunlar;

Güç(power): Sosyal statü,denetim gücüdür. “otorite sahibi olma,zengin olma” Başarı(achievement): Kişisel başarı yönelimidir. “hırslı olma” Hazcılık(hedonism): Bireysel zevke yönelim. Uyarılım(stimulation): Heyecan,yenilik arayışı. “cesur olma,heyecanlı hayat yaşama” Özyönelim(self-direction): Düşünce,eylemde bağımsızlık. “yaratıcı olma,merak,bağımsızlık” Evrenselcilik(universalizm): Anlayışlı,iyilik gözetme. “erdemli olma,adalet,çevre koruma” İyilikseverlik(benevolence): Yakın kişilerin de iyiliğini gözetme. “gerçek arkadaşlık” Geleneksellik(tradition): Kültürel,dinsel töre. “geleneğe saygılı olma” Uyma(conformity): Başkasına zarar veren dürtü ve eylemleri sınırlandırma. “saygı” Güvenlik(security): “ulusal güvenlik,aile güvenliğine sahip olma”

DEĞERLER EĞİTİMİ:


211

Bir toplum değerlerinden kopmuş ise o toplumun ayakta durması zorlaşacaktır. Günümüz toplumunda olumsuz davranışların giderek artmasına engel olmak için değerlerin kazandırılmasında değer öğretimi zorunluluk olarak görülmektedir. Değerleri kazandırmada eğitim sistemimize, okullara görev düşmektedir. İlköğretimde, bireylere temel bilgi ve beceriler kazandırılır. Gelişmiş ülkeler değerlerin yetişmekte olan nesillere aktarılması düşüncesindedir. Bu nedenle İngiltere,Almanya ve Fransa’da mecburi “ahlaki değer öğretimi” yapılmaktadır. İdealist anlayışa göre değer eğitiminde, değere uygun insan modelleri örnek alınarak verilmelidir. Naturalistlere göre değerler bireyin çevreyle etkileşiminden kaynaklanmalıdır. Değer öğretiminin üç seviyesi vardır. Bunlar;

o Değerler: Algılanan anlam, kendimiz ve dünyamız ile ilgili yaptığımız genellemelerden oluşur. o Kavramlar: Daha az yapıyla daha çok bilgiyi bir araya getirebiliriz. o Olgular: Temel görevi üstlenir. Genellemeler, olgu ile desteklenmelidir.

Değer eğitimi iki şekilde yapılabilir. İlki taklitle, benimsemeyle başlayan safhadır. Freud buna “özdeşleşme” der. Freud’a göre olgu cinsiyete dayalı başlar. İkinci yol ise değerin sistemdeki yeri ile olur. Değer öğretim sürecinde öğretmenlerin uyması gereken kurallar vardır. Bunlar;

Model olmalı. Sınıfta ortak doku oluşturmalı. Her öğrenciye sorumluluk vermeli. Öğrenciyi cesaretlendirmeli. Paylaşım fırsatı vermeli.

Öğretmen bunların dışında “biyografi,hikaye,gerçek mekan gezileri,gerçek kanıt ve güncel olayları” kullanarak da değer öğretebilir. DEĞERLER EĞİTİMİNDE YAKLAŞIMLAR: Yaklaşımların bir kısmı değerlerin doğrudan öğretimine, bir kısmı da sorgulama,akıl yürütme süreçlerine yönelik kullanılır. Kohlberg tartışma ortamlarının değer eğitiminde uygun olacağını ifade ederken Superka ise değerler eğitimini beş yaklaşım ile açıklar. Bu yaklaşımlar; 1)Telkin Etme Yaklaşımı(Değerlerin Doğrudan Öğretimi): Blanchette ve Bensley tarafından geliştirilmiş olup, yaklaşımın amacı öğrencilere belirli değerlerin aşılanmasını ve bunların içselleştirilmesini sağlayarak, öğrencinin istenen değeri daha iyi yansıtması için sahip olduğu değerleri değiştirmektir. Öğrenciye neyin iyi neyin kötü olduğu söylenmektedir. Model olma, olumlu ve olumsuz pekiştirme, küçümseme,azarlama,rol oynama gibi yöntemler kullanılmaktadır. Öğrenci kazandırılmak istenen değere uygun davranış sergiler ise ödüllendirilir. Ergenlik öncesi çocuklarda daha etkilidir. 2)Ahlaki Gelişim Yaklaşımı(Ahlaki İkilem, Moral Dilemma): Kohlberg, Piaget’nin ahlak gelişimi alanında ortaya koyduğu dönemleri inceleyerek ahlaki gelişimi ele alır.1956’ da Chicago bölgesinde 58 çocuk üzerinde çalışma yapmıştır. İlerleme kaydeden çocuklar üzerinden 5 basamak tanımlayarak şu şekilde ifade etmiştir;

1.Basamak: Heteronomous Ahlak: Cezadan kaçmak ve büyük güç otoritesini savunma. 2.Basamak: Enstrümental Amaç Değişimi: Başkalarının da ihtiyacı olduğunu kabul etmek. 3.Basamak: Kişilerarası Karşılıklı Beklentiler: Başkalarının ve kendi gözünde iyi insan olma. 4.Basamak: Sosyal Sistem ve Vicdan: İtaat sosyal sistemi korur. 5.Basamak: Sosyal Anlaşma ve Kişisel Haklar:


212

Kohlberg, teorisini insanları ikilemde bırakan sorular sorup cevaplar alarak oluşturmuştur. Sorular üzerinden giderek ahlak gelişiminde adalet kavramı üzerinde durmuş ve ahlak gelişimini 3 düzeye ayırmıştır. I.Gelenek Öncesi Düzey: Kişi olayları sonuçlarına göre değerlendirir. 1.Dönem: Ceza-İtaat (4-5 yaş): Cezadan kaçındığı için kurala uyar. 2.Dönem: Çıkara Dayalı Alış-Veriş (6-9 yaş): Ödüle ulaşmak için kurala uyar. II.Geleneksel Düzey: Toplumsal düzen dikkate alınır. 3.Dönem: Kişiler Arası Uyum (10-15 yaş): Başkalarının onayı için kurala uyar. 4.Dönem: Kanun ve Düzen (15-18 yaş): Otorite, dışlanma kaygısı ile uyar. III.Gelenek Ötesi Düzey: Kişi toplumu aşmış,büyük değerleri benimser. 5.Dönem: Sosyal Anlaşma (18-20 yaş): Davranışına insanlığın mutluluğu için yön verir. 6.Dönem: Evrensel Ahlaki İlkeler (20-):İnsan hakları, eşitlik,demokrasi Öğretmen, ahlaki ikilemli örnekler vererek öğrencilerin kendi çıkmazlarını çözmelerine yardım eder. İkilem; iki farklı değer ilkesinin çatıştığı gerçek yaşam problemleridir. Ahlaki ikilemler oluşturulurken şu özellikleri taşımasına dikkat edilmelidir:

Ele alınan konu ile ilişkili olmalı. Basit olmalı. Farklı yanıtları içerebilmeli. Öğrenci düzeyine uygun olmalıdır.

3)Değer Analizi: Oliver ve Newmann, Shaver ve Larkins ile Metcalf tarafından geliştirilmiştir. Değerle ilgili konularda öğrencilerin mantıksal düşünmelerine, değerleri kavramsallaştırmalarında ve bunlar arasında bağ kurmalarında mantıklı,analitik süreçler kullanmalarına yardımcı olmak vardır. Öğrenci, doğruluk hakkında kanıtlanabilir gerçekler elde etmeye teşvik edilir.Öğrenciden kendi değer yargısını savunması istenir.Öğrenciyi araştırmaya,tartışmaya cesaretlendirir. Duygusallığa yer vermeden akılcı, sistemli değerlendirme olanağı verir. 4)Değerleri Belirginleştirme(Değer Açıklaması, Values Clarification): Öğretmenlerin sınıfta uygulayabileceği etkinlik, ders programları geliştirmişlerdir. Yaklaşımın temeli, bireylerin kendi yaşamlarında neyin önemli olduğunu nasıl belirlediğine dayanır. “Raths, Harmin ve Simon “ tarafından 1966’da oluşturulmuştur. Amacı, insanlara değerlerini anlama konusunda yardım etmektir. Her düşünceye saygı duymak esastır. Rol oynama, grup tartışması, otobiyografi gibi öğretim tekniği kullanılabilir. Bu yaklaşım 3 süreci kapsar. Bunlar;

o Seçme o Ödüllendirme o Davranma(Harekete Geçme)

Öğrencinin alanına girme tehlikesi taşıdığı için eleştirilir. Sahte ya da gerçek ikilemler, şarkı,resim kullanılabilir. 5)Davranış Öğrenme Yaklaşımı(Action Learning): “Jones ve Newmann” tarafından geliştirilmiştir. En az gelişmiş olan yaklaşımdır. Öğrenciye değerine dayanan kişisel ve sosyal davranışlar için fırsat sağlar. Öğrencileri karşılıklı etkileşim içinde olan varlık olarak görmelerini sağlar. Öğrenciler özerk değil, bir sistemin üyesi olabilir. Öğrenciye kendi değeri üzerinde hareket etme imkanı verir. Burada seçim ve hareketler devamlıdır. Değer kaynağını, kişi ve toplumdan aldığını söyler. Grup organizasyonları ve beceri uygulamaları kullanılabilir. SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE DEĞERLER: Sosyal Bilgilerin konusu, insanlar ve yaşamlarıdır. Sosyal Bilgiler çok disiplinli bir alandır. İlköğretim kurumlarında I. Kademe’de “Hayat Bilgisi” dersi; II. Kademe’de “Sosyal Bilgiler” dersi ile öğrencilere değer kazandırılır.


213

Programda değer; bir sosyal grup veya toplumun kendi varlık, birlik ve devamını sağlamak ve sürdürmek için üyelerinin çoğunluğu tarafından doğru, gerekli kabul edilen ortak amaç, ilke ve inanç olarak tanımlanır. İlköğretim Sosyal Bilgiler öğretim programında doğrudan verilecek değerler: Adil olma HoşgörüAile birliğine önem verme Misafirperverlik Bağımsızlık Sağlıklı olmaya önem verme Barış SaygıBilimsellik Sevgi Çalışkanlık Sorumluluk Dayanışma TemizlikDuyarlılık Vatanseverlik Dürüstlük Yardımseverlik Estetik Özgürlük SORULAR 1)Bir Sosyal Bilgiler öğretmeninin değerleri öğrencilere aktarırken kullanacağı en iyi yol hangisidir? A) Sözlü tarih çalışması B) Grup tartışması C) Biyografi D) Çevre gezileri E) Gerçek kanıtlar ve güncel olaylar 2) Aşağıdakilerden hangisi değerin özelliği değildir? A) Birleştirici olgudur. B) Davranışı yönlendiren güdülerdir. C) Genel ve soyut nitelik taşır. D) Sadece bilinci ilgilendiren yargıdır. E) Toplumun sosyal ihtiyaçlarını karşılar. 3) Telkin etme yaklaşımında, öğrenciye neyin iyi neyin kötü olduğu söylenir. Öğrenci, istenilen değere uygun davranış sergilediğinde ödüllendirilmektedir. Uygun davranışı gösteremez ise alternatif yol aranır. Yukarıda verilen bilgi doğrultusunda Superka’nın bu yaklaşımı hangi kavrama eş düşer? A) Klasik koşullanma B) Sosyal anlaşma C) Edimsel koşullama D) Özdeşleşme E) Özyönelim 4) Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Bilgiler öğretim programında doğrudan verilecek değerler arasında yer almaz? A) Vatanseverlik B) Doğa sevgisi C) Bilimsellik D) Hoşgörü E) Aile birliğine önem verme 5)

Temeli bireyin kendi yaşamında neyin önemli olduğunu nasıl belirlediğine dayanır. İnsanlara değerlerini anlamaları için yardım eder. Bireylerde eleştirel düşünme becerisinin gelişmesine yardımcı olur. Öğrenciye müdahale olunabileceği açısından eleştirilir.

Yukarıda verilen özellikler hangi yaklaşıma aittir? A) Değerleri Belirginleştirme B) Telkin Etme C) Ahlaki Gelişim


214

D) Davranış Öğrenme E) Değer Analizi

1- E 2- D 3- C 4- B 5- A


215

SOSYAL BİLGİLER DERSLERİNDE KULLANILABİLECEK DÜŞÜNME BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİNE YÖNELİK FARKLI YAKLAŞIM VE MODELLER

Düşünmeyi Öğretmek Düşünmenin tanımı anlama istediğini gerçekleştirmeye veya bir problem çözmeye yardımcı olan herhangi bir zihinsel aktivitedir ve cevapları araştırma ve anlama, arama sürecidir. Düşünme sembolleri, kelimeleri, harita sembollerini ,sayıları,olayları ve nesneleri içerir diyen Mayer bunları şu şekilde tasnif etmektedir? 1.Düşünme bilişseldir ama davranıştan kaynaklanır. Aklın veya bilişsel sistemin içinden çıkar. 2.Düşünme bilişsel sistem içerisinde bilgiye dayalı işlemlerin bütününü ya da bütünün bazı değişkenlikleri içeren bir süreçtir. 3.Düşünme çözüme doğru yönlendirilmiş bir davranış ya da bir problemin çözümüyle sonuçlanan davranışın sonucudur. DÜŞÜNME BECERİLERİ Düşünme becerileri neden bu kadar önemlidir sorusuna cevaben EGGEN ve KAUCHAK düşünme becerileri dünyanın düzenini keşfetmek ve problemleri çözmek için bilgiyi kullanma yeteneğidir ve okul programlarının en önemli parçasıdır. 1)Problem Çözme Becerisi En genel anlamıyla bir problem karmaşık ya da sonucu belirsiz sorudur. Araştırma tartışma ya da bir düşünme meselesidir. Problem çözme becerisinin özellikleri maddeler şunlardır: a)Analitik özelliğe sahiptir. b)Ampiriktir. c)Sistematiktir. d)Heuristikleri kullanır. e)Akış şemaları kullanılır. f)Yakınsak bir noktaya yönelmiştir. g)Doğrusaldır artarak devam eder. Bir problemin çözme stratejisinin geliştirilmesi ise şu 4 bölümden oluşur: 1.Problemi tanıma 2.Bir disiplin tasarlanma 3.Planın uygulanması 4.Geçmişe bakılması 2.Karar Verme Becerisi Karar verme temel düşünme sürecini kullanarak bir çok seçenek arasından en iyi olanını seçmek bir konu ile ilgili ihtiyaç duyulan bilginin toplanarak o konuya alternatif yaklaşımların avantajlarının ve dezavantajlarının karşılaştırılması yapmak ek bilgi gerekip gerekmediğini belirlemek en etkili cevaba hüküm vermek ve onu doğrulamaktır. Karar verme dersleri aşağıdaki basamakları içerir; 1.Problemin ya da temel konunun tanımlanması 2.Alternatif cevapların ortaya konulması 3.Her bir alternatifin uygulandığı değerin açıklanması 4.Her bir alternatifi destekleyen kanıtların tanımlanması veya açıklanması 5.Seçilen her bir alternatife uygun sonuçların açıklanması 6.Çeşitli alternatifler arasından uygun bir seçim yapmak 7.Bu seçimin yapılmasında düşünülen değerlerin ve kanıtların tanımlanması 3)Yaratıcı Düşünme Becerisi


216

Yaratıcılık genel anlamıyla tanımladığında doğuştan gelen bazı özellikleri de içerir.(Güzel resim yapabilmede ve müzik eseri bestelemede olduğu gibi) ancak eğitimde kullanılan yaratıcılık teriminin tam karşılığı “Özgün fikirler üretilmedir.”Buradan yola çıkarak yaratıcı düşünme becerisini; olaylar, olgular ve problemler karşısında ilerleyebilmek ve onları aşabilmek için özgün fikirler üretebilme becerisi olarak tanımlayabiliriz. İnsan aklının fonksiyonları; Düşünme, öğrenme, muhakeme, problem çözme ve yaratıcı düşünme gibi ana unsurlarına değinilmiştir. Yaratıcı bir eğitim oluşturabilmek için öğretmenin öğrencilerde şu koşulların yerine gelmesini sağlamak gerekir; A)Yaratıcılığı gereksinim olarak uyandırması B)Ortaya çıkan farklı durumlara uyma becerisi geliştirilmesi C)Riskleri göze alabilmeyi öğretmesi D)Var olan olayları gözlemleyip değerlendirmesi sağlamalıdır. 4)Eleştirel Düşünme Becerisi Eleştirel Düşünme; Tenkitçi değerlendirilmesi, şüpheci analitik, sentezci, açık dikkatli mantıksal ve bağımsız düşünme anlamlarında da kullanılmaktadır. Eleştirel düşünmenin özelliklerini maddeler halinde sıralamamız gerekirse; A)Ortaya konmuş ölçütlerle problemi değerlendirir. B)Tüm verilere ulaştıktan sonra yargılama yapar. C)Sistematiktir. Eleştirel düşünmenin özünü oluşturan bileşenler Faccione (1998) Tarafından analiz etme, yorum yapma, kendini düzenleme, çıkarımda bulunma açıklama ve değerlendirme olarak sıralamaktadır. VGOTSKYNİN BİLİŞSEL GELİŞİM KURAMI Çocukların kazandıkları kavramların fikirlerin olguların becerilerin tutumların kaynağı sosyal çevredir. Çocuğun içinde yaşadığı çevre kültür ona sağlanan uyarıcıların türünü ve niteliğini belirler. Kültürel gelişim 2’ye ayrılır; Sosyal düzey ve sonrasında kişisel düzey ilki insanlar arasındadır.(Psikolojik etkileşimli)ve insanların içindedir.(İçsel Psikolojik) bu kendiliğinden dikkat mantıksal hafıza ve kavramların şekillendirilmesine aynı düzeyde katkı sağlar. DÜŞÜNME BECERİLERİNİN ÖĞRETİM PROGRAMLARI MODELLERİ Düşünme becerilerinin öğretimi ile ilgili literatür incelendiğinde eğitimcilerin düşünmeyi öğrencilerine öğretirken zorluklar yaşamalarında şu iki önemli eksikliğin payının büyük olduğu görülmektedir. Bunlardan birincisi; düşünme Programların teorik bir esasa ihtiyaç duyulmaktadır. İkincisi ise; düşünmenin genel kabul görmüş bir tanımdan yoksun olmasıdır. 1)SO(STRUCTURE OF INTELLEC PROGRAM )Zihnin yapısı programı Joy Guilford özellikle yaratıcı düşünme konusundaki çalışmaları ile tanınan bu konuda öncü bir araştırmacıdır.İnsan aklının çalışma prensiplerini yaratıcılıkla ilişkilendirerek bir teori geliştirmiştir. Guilford daha çok diverjant düşünme ile ilgilenmiştir;Diverjant düşünmeyi 4 başlıkta incelenmiştir. Akılcılık; Çok sayıda fikir üretme yeteneği Esneklik; Geniş bir çeşitlilikle fikir üretme yeteneği Özgünlük; Sıra dışı alışılmamış fikir üretme kabiliyeti İncelik; Fikirleri geliştirerek veya süsleyerek daha farklı ve detaylı fikirler ortaya çıkarmak. 2)Philosophy For Children (Çocuklar İçin Felsefe ) Çocuklar İçin Felsefe Programı “Mathew Lipman tarafından geliştirilmiş bir düşünme becerileri öğretim programıdır. Doğaldır ki felsefenin öğretilmesi her öğretmenin kolay kolay göze alamayacağı


217

Çeşitli zorluklara sahiptir.Felsefenin öğretimi bazı yetenekleri gerektirir. Bunlardan bazıları şunlardır; 1.Öğrencilerin gerçekten ne söylediklerini ya da söylemeye çalıştıklarını dürüst ve sabırlı bir şekilde dinleme yeteneği 2.Çocukların konuşup yazdıkları ve onları ilgilendiren şeylerin felsefi boyutları ile ilgili mantıksal örnek ya da modellerin farkında olma yeteneği 3.Tartışma yönetme yeteneği 4.Çocukların kendi başlarına düşünmelerini teşvik etme yeteneği 3)THİNK (STRATEGİC REASONİNG PROGRAM)Stratejik Muhakeme programı THINK Stratejik Muhakeme Program olarak da bilinmektedir.John Glide tarafından geliştirilmiştir. Dördüncü sınıf ve üzeri seviyeleri kapsamaktadır.Program konu alanına dahil edilerek uygulanmaktadır. 4)TIEP (THE INSTRUMENTAL ENRİCHMENT PROGRAM) Aracılı Zenginleştrilmiş Programı “Aracılı Zenginleştirme Programı “fikirlerin lisanın ve davranışların düzenlenmesi üzerine vurgu yapacak şekilde tasarlanmış sınıflandırma ,öğretim boyunca kullanılan çeşitli yöntemlerle üst düzeyli tümevarım ve tümdengelim muhakemelerinin mukayesinin önemi üzerinde duran birleştirme etkinlikleridir. 5.SOMERSET YAKLAŞIMI (Somerset Düşünme Becerileri Dersi) Bu yaklaşım ya da düşünme becerileri öğretim dersi Feuerstein ‘in programının Birleşik krallık(İngiltere )okullarındauygulanması üzerine tasarlanmış yerel ve ülkeden kaynaklı farklılıkların göz önüne alınmasıının ardından uygulayıcılar tarafından “Aracılı Zenginleştirme Programı “nda kullanılan öğretim araçlarının daha ilgi çekici hale getirilmesi ve “Aracılı Zenginleştirme programı”ile diğer müfredat konularının “köprülenmesi “nin gerçekleştirilmesi denenmiştir. SORULAR

1)Aşağıdakilerden hangisi problem çözme becerisinin özelliklerinden biri değildir?

A)Ampiriktir.

B)Sistematiktir.

C)Analitik özelliğe dayanır.

D)Orjinaldir.

E)Akış şemaları kullanılır.

2)Aşağıdakilerden hangisi problem çözme stratejisi içerisinde yer almaz?

A)Problemi anlama

B)Bir plan tasarlama

C)Planın uygulanması

D)İnsanların birbiriyle konuşması

E)Geçmişe bakılması


218

3)Eleştirel düşünmenin özelliklerinden biri değildir?

A)Ortaya konmuş ölçütlerle problemi degerlendirir.

B)Tüm verilere ulaşıldıktn sonra yargılama yapar.

C)Nesneldir.

D)Sistematiktir.

E)Özneldir.

4)Bilişsel Gelişim Kuramı aşağıdakilerden araştırmacılaradan hangisine aittir?

A)John Dewey

B)Bruner

C)Kofka

D)Vygotsky

E)Freud

5)Diverjant düşünmeyi ortaya çıkaran araştırmacı kimdir?

A)Guilford

B)Freud

C)Newton

D)Bruner

E)Wunt

CEVAPLAR

1)C 2)D 3)C 4)B 5)A

Selim ACAR


219

DEMOKRASİ EĞİTİMİ

Demokrasinin Tarihçesi

Demokrasi sözcüğü Yunancadan gelir. Eski Yunancada "demos’ halk, ‘kratos’ iktidar ya da yönetim anlamında kullanılırdı. Buna göre, demokrasi halkın yönetimini ifade eder.

• Çıktığı yer: YUNANİSTAN

• Çıktığı tarih :M.Ö 450

• İlk demokrasi örneği Antik Yunan döneminde Atina’da görülmüştür.

• Kadın, köle ve yerli olmayanları söz hakkı yok.

• Bu yönüyle ilkel ama uygulama bakımından doğrudan demokrasiye örnektir.

Demokrasi üzerinde ilk yazılı değerlendirme, Heredot Tarihi’nin 3. Cildinde rastlanır. M.Ö 5 yüzyılda yazılmış olan bu eserde demokrasi “ Halkın yönetimim yasalar önünde eşitlik, bütün soruların açık tartışmaya sunulması, yöneticilerin makamlarında hareketle sorumlu tutumları olarak tanımlanmıştır.

Hesiodos çalışma ve kol işçiliğini ayıp sayan aristokratik önyargıları karşı çıkmış ve çalışmayı yüceltmiştir.

Hesiodos’tan bir asır sonra Solon, yazılı kanunlara bağlı, keyfi olamayan yönetim tarzını savunmuştur ve Salt belirli bir sınıfa değil, tüm vatandaşların zeki ve temiz gücüne sahip olduklarını ileri sürmüştür. Bu yaklaşım demokrasi açısından ileri bir adım olmaktadır.

“Polatona göre siyasal yönetimin halkın eline geçmesi ya da başka bir deyişle sokak kalabalığının siyasal iktidara sahip olması ile sıkıntıların son bulmayacağı aksine yapılacak yanlışlar ve çıkar hesapları gibi nedenlerden toplumdaki gelirim ve çatışmasının derinleşeceğini düşünmektedir ve aynı şekilde Aristotales tarafından da güvenilmeyen, olumsuz olarak nitelenen bir siyasal düzen olarak algılanıp değerlendirilmiştir.

Roma halkçı yönetim Yunanda ortaya çıktığı sıralarda İtalyan yarım adasında, Roma şehrinde de kendini göstermeye başlamış. Ancak romalılar kendi sistemlerini cumhuriyet anlamına gelen republic adını koymuşlardır. Cumhuriyet yönetimine zorda olsa halk da yönetime katılmaya hak kazanmışlardır. Roma ve Yunan demokrasileri, temel olarak demokrasinin ortaya çıktığı yer olarak nitelemdirilebilir. Bu temel çerçeve insanlar arasındaki siyasi eşitlik ve katılımdır.

• 1215 te: Magna carta-Büyük şart)İngiltere de Kral I. John un imzaladığı Magna Carta kralın yetkilerini sınırlarken halka da bazı hak ve özgürlükler tanıyordu.

Magna Carta ile kralın sınırsız yetkilerine son verildi. Kimsenin yargılanmadan cezalandırılmayacağı ilkesini getirdi. 1789 Fransız Bildirgesi: Kralın keyfi uygulamaları; monarşinin sonu cumhuriyet idaresinin başlangıcı oldu.

Özgürlük eşitlik,adalet gibi temel demokratik ilkelerin yanı sıra Milliyetçilik’de uluslar arasına sızan yeni bir akım oldu.Bu da demokrasinin gelişimi için önemli bir adımdır. 1945: II- Dünya Savaşı’nın sonuçlarını gören devletler sürekli barışın sağlanması için bir araya gelerek Birleşmiş Milletler örgütünü kurdu ve 1945 yılında Birleşmiş Milletler Antlaşması imzalandı. Böylece günümüzdeki demokrasi adına önemli bir adım atılmış oldu.

Toplumların eğitim düzeyleri ile yönetim biçimleri arasında yakın ilişki vardır. Demokrasinin en iyi biçimde uygulandığı ülkelerde eğitim düzeyi de yüksektir. Demokrasi yönetim biçimi olduğu kadar yaşam biçimidir. Demokrasinin güçlenmesi için o toplumda yaşayan insanların demokrasiye inanması ve demokratik davranışlara sahip olması gerekir. Bu da bireye eğitim yoluyla kazandırılır.


220

Demokratik bir rejimde eğitim anlayışı otoriter rejimlerdeki eğitim yaklaşımda farklıdır. Demokratik rejim ve otoriter rejim eğitim anlayışı karşılaştığında demokratik ve demokrasi eğitimini üstünlüğü bir kez daha gözlene önüne serilmiş olur.

Demokratik rejim genel amaçları şöyledir;

1. Fertleri sosyalleşmiş yaratıcı aktif kritik edebilen hür vatandaşlar olabilmek için eğitmek.

2. Yeniliklere açık, elastiki ve merkezi olmayan bir sistem mevcuttur.

3. Çok sayıda imkanlar sunar ve herkese açıktır.

4. Okullar çevre insan ve toplumlara açıktır

5. Öğrenci ve öğretmen ilişkilerinin demokratik olmasını sağlar.

Otoriter rejim genel amaçları şöyledir;

1. Fertleri ferdiyetçi ve üstün güçler tarafından izlemeye müsait ve boyun eğen kişiler olarak yetiştirmek.

2.Muhafazakar her şeyi kontrol altında tutma merkezli bir sistem mevcuttur.

3.Seçmeye imkan vermeyen eleyicidir.

4.Okullar çevreden kopmuşlardır.

5.Öğretmen öğrenci ilişkileri hiyerarşiktir.

Yukarıda da görüldüğü gibi öncelik olarak rejim ve bunu paraleli olarak eğitim demokrasi ilke ve değerleri üzerine inşa edilirse bireylerin toplumsal ve evrensel düzeyde gelişimi , ihtiyaçları ve huzuru sağlanmış olur.

Fertleri ferdiyetçi ve üstün güçler tarafından izlemeye müsait ve boyun eğen kişiler olarak yetiştirmek.

Demokrasi Eğitimi ve Sosyal Bilgiler Dersi

Demokrasinin anlaşılması ve özümsenmesi okullarda verilecek eğitimle mümkündür. Eğitimin yapı taşı temel eğitim olarak nitelendirdiğimiz ilköğretim dönemidir. Bu nedenle ilköğretimde alınacak eğitim önemlidir.

İlköğretim kurumlarında doğrudan demokrasi eğitimi adı altında bir ders yer almamaktadır. Demokrasi eğitimi sosyal bilgiler ve hayat bilgisi dersi olmak üzere tüm derslere entegre edilmiş bir disiplinler arası bir yaklaşımla verilmiştir.

Demokrasi eğitiminde özel bir öneme sahip olan sosyal bilgiler dersin de, demokrasi sadece kavramların ezberletildiği bir yaklaşımla değil, bireye demokratik değerleri yaparak yaşayarak gerçekleştirmesine fırsat veren ortamlar sağlanarak aktarılmalıdır.

Sosyal bilgilerin tanımına baktığımızda da “ sosyal hemen her bakımından değişen ülke ve dünya koşullarına bilgiye dayalı karar alıp problem çözebilen etkin vatandaşlar yetiştirmek amacıyla sosyal ve beşeri bilimlerde aldığı bilgi ve yöntemleri kaynaştırarak uygulayan bir öğretim pragramıdır. ” Temel prensibinde vatandaş yetiştirme yaklaşımı esas olan bu derste, yetiştirmesi hedeflenen vatandaşlarında siyasal ve sosyal sistemin istekleri doğrultusunda şekillendirilir ve bu açıdan önemlidir.

SORULAR

S-1) Dünyada ilk ilk demokrasi hareketleri ne zaman görülür ?


221

A) M.S 4 ve 5. yy. da Atina’da B) M.Ö 6.yy Roma C) M.S 3. yy Paris D) M.Ö 4. yy İzmir, Efes , Milet E) M.Ö 6. ve 4. yy Atina’da S-2) Demokrasi anlayışının önemli kilometre taşlarında olan 1789 yılında Fransa’da yayımlanan belge

aşağıdakilerden hangisidir? A) Bağımsızlık Bildirgesi B) Manga Carta C) Weiamar Anayasası D) İnsan ve yurttaş haklar bildirgesi E) Paris Sözleşmesi S-3) Antik Yunan’da çalışma ve kol işçiliğinin ayıp sayan aristokratik önyargılara karşı çıkan ve

çalışmayı yücelten düşünür kimdir ? A) Hesiodos B) Heredot C) J. Locke D) Platon E) Solon S-4) Antik yunanda siyasal yönetimin halkın eline geçmesi ya da başka bir deyişle sokak kalabalığının

siyasal iktidara sahip olmasıyla sıkıntıkarın artıcağını gelirim ve çatışmanın derinleşeceğini ifade eden düşünür kimdir ?

A) Hesodos B) Heredot C) J. Locke D) Hobbes E) Platon S-5) 1215 yılında Kral john tarafında imzalanan İngiliz halkıyla kral arasındaki hak ve hukuku bir

anlaşma ile ayıran ilk siyasi belge hangisidir ? A) Manga Carta B) Bağımsızlık Bildirgesi C) İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi D) Parsi sözleşmesi E) Weimar Anayasası

CEVAPLAR= 1. E 2.A 3.A 4.E 5.A


222

SİNAN ÇAĞRICI 2013234017

SOSYAL BİLGİLER ÜNİTESİ KAVRAMI ÜZERİNE BAZI DÜŞÜNCELER

GİRİŞ

Sosyal Bilgiler dersinin ne olduğuna ilişkin pek çok tanım bulunmaktadır. Bunlar arasında 1940’lı yıllarda Edgar Bruce Wesley’in Sosyal Bilgileri “sosyal bilimlerin pedagojik amaçlarla basitleştirilmiş şeklidir.” tanımı bu dersin içeriğinin ne olması gerektiğine ilişkin üniversiter bir anlayışı da yansıtması açısından ayrı önem taşımaktadır. Sosyal bilgiler pedagojik amaçlarla icat edilmiş bir ders olmakla birlikte üniversite düzeyinde bu branşın öğretmenin yetiştirilmesinde sosyal bilimler disiplinlerinin öğretimine dayanmak zorundayız. Bunun yanısıra sosyal bilgiler öğretmen adayının bu disiplinler arasında ilişkiler kurma beceriside geliştirilmelidir.

Hemen hemen her Sosyal Bilgiler eğitimcisi, Sosyal Bilgilerin demokratik vatandaş ve iyi vatandaş gibi çağdaş amaçları ve bu vatandaşta olması gereken temel değer ve beceri konusunda benzer fikirlere sahiptir. Bildiğiniz gibi amaçlar, değerler ve beceriler bir kez belirlendikten sonra bir içerik alanı ve bunların sınıflara göre dağılımı gerekmektedir. Üniversitelerde Sosyal Bilgiler Öğretmenliği programlarına çekirdek disiplinlerle ilgili dersler konarak bu mesele çözülebilir. Ancak ilköğretim aşamasında çözüm o kadar basit olmayıp, içeriğin yansıtılacağı ünitelerin belirlenmesi sorunu ile karşı karşıyayız. Sosyal Bilgiler ünitesi kavramını daha detaylı ele almadan önce ünite kavramı üzerinde duralım.

ÜNİTE

Ünite, gerçek anlamda 1930’lu yıllarda ABD’de yaygınlaşmaya başlayan öğretimi planlama biçimidir. Bazı eğitim tarihçileri ünitenin mucidi olarak Alman pedagog J.F.Herbart’ı kabul etmektedir. Herbart’ın çekirdek disiplinleri ilişkilendirme düşüncesi, Amerika’da bir eğitim birimi olarak “ünite” kavramının çıkmasına yol açmıştır.

Carter V. Good Eğitim Sözlüğü’nde üniteyi bir merkezi tema, problem yada amaç etrafında öğretmenin kılavuzluğunda ve bir grup öğrencinin işbirliği yaparak geliştirdiği öğrenme etkinliklerinin, yaşantılarının, öğrenme biçimlerinin düzenlenmesidir şeklinde tanımlamıştır.

Ünite ve ünite çalışmalarının ülkemize gelişi 1962’de yapımına başlanılan yeni ilkokul programı taslağı ile olmuştur. Karagöz ve Green üniteyi “ önceden kararlaştırılmış belirli amaçlara ulaşmak için yapılan plan ve bu planın uygulanışı ile ilgili çeşitli etkinlikler” olarak tanımlamaktadırlar. Ünitenin problem çözme yöntemiyle ve sınıfta kümeler oluşturularak işlenmesi gerektiği özellikle vurgulanmıştır.

SOSYAL BİLGİLER PROGRAM GELİŞTİRME YAKLAŞIMLARI

Program geliştirme tarihine baktığımızda program geliştirme uzmanlarının tematik, beceri temelli, kazanım temelli, büyük fikirlere, anahtar kavramlara ve genellemelere dayalı, problem temelli pek çok çeşitli öğretim programı çeşitlerinden söz ettiğini görmekteyiz.1971’de Taba ve diğerleri sosyal bilimlerden 11 anahtar kavram (nedensellik, çatışma, işbirliği, kültürel değişim, farklılıklar, karşılıklı bağımlılık, değişiklik, iktidar, sosyal kontrol, gelenek ve değerler) seçerek ilgili genellemeleri ve geleneksel program içeriğini kullanarak farklı bir Sosyal Bilgiler programı geliştirdiler.

Ornstein ve Hunkins dikey ve yatay iki tür program tasarımından söz etmektedir. Tarih, Antropoloji ve Sosyoloji gibi ayrı disiplinlerin konularını bir ders içeriği şeklinde düzenleme, yatay bir düzlemdir. Dikey düzenlemeye ise aile ünitesini 1. Sınıfta işlerken toplum ünitesini 2. Sınıfta işlemeyi örnek olarak vermektedirler.


223

Buraya kadar söylediklerimiz genel olarak Sosyal Bilgiler programının yapısı ile ilgiliydi. Şimdi ise sosyal bilgiler üniteleri kaç tür tasarlanabilir? Sorusuna yanıt aramaya çalışalım.

Sosyal bilgiler üniteleri disiplinlerarası yaklaşıma göre geliştirilebilir. Banks ve Banks’a göre bütün Sosyal Bilgiler üniteleri disiplinlerarası olmalıdır.Bildiğimiz gibi bu yaklaşıma göre hazırlanmış bir ünitede çekirdek disiplinleri birbirinden ayırmak zordur. “Yakın Çevremiz “, “İlimiz”, “Bölgemiz” gibi üniteler buna bir örnektir. Eğer, Sosyal Bilgilerin; Tarih, Coğrafya ve Yurttaşlık Bilgisi derslerinin ötesinde Sosyoloji, Tarih, Coğrafya, Ekonomi, Felsefe, Antropoloji, Siyaset Bilimi gibi çekirdek disiplinlerden oluştuğunu kabul ediyorsak ünitelerimizde bu mantığı yansıtmalıdır.

Michaelis ve Garcia’ ya göre sosyal bilgiler ünitesi konu alan yaklaşımına göre de tasarlanabilir. Sosyal Bilgilerin Tarih, Coğrafya ve Vatandaşlık Bilgisi konuları ile sınırlı olduğu dönemlerde programlarda ve ders kitaplarında her bir derse ait ünitenin arka arkaya konduğu tasarımları buna örnektir.

ABD’de 1994 yılında sosyal gerçekliği bütüncül olarak ele alma ve çekirdek disiplinleri kaynaştırma problemi NCSS (Amerikan Ulusal Sosyal Bilgiler Konseyi) tarafından öğrenme alanı denen bir kavram ortaya atıldı. Buna göre sosyal gerçekliğin temel konuları 10 öğrenme alanına bölündü.

ÖĞRENME ALANI

DİSİPLİNLER

Kültür Antropoloji, Tarih, Arkeoloji, Sosyoloji, Halkbilimi

Zaman Süreklilik ve Değişim Tarih, Arkeoloji, Felsefe

İnsan, Yerler ve Çevreler Coğrafya, Tarih, Antropoloji, Halkbilimi

Bireysel Gelişim ve Kimlik

Psikoloji, Sosyoloji, Antropoloji, Sosyal Antropoloji, Siyaset Bilimi

Bireyler, Gruplar ve Kurumlar Sosyoloji, Antropoloji, Psikoloji, Siyaset Bilimi, Tarih

İktidar, Otorite ve Yönetim Vatandaşlık, Siyaset Bilimi, Tarih, Hukuk, diğer sosyal bilimler

Üretim, Tüketim ve Dağıtım Ekonomi, Tarih, Coğrafya

Bilim, Teknoloji ve Toplum Tarih, Coğrafya, Doğa ve Fen Bilimleri

Küresel Bağlantılar Coğrafya, Kültür, Ekonomi, Beşeri Bilimler

Vatandaşlık İdeali ve Uygulamaları

Siyaset Bilimi, Tarih, Kültürel Antropoloji, Hukuk, Beşeri Bilimler

Öğrenme alanları ile disiplinlerin ilişkilendirilmesi

ABD’Lİ EĞİTİMCİLERİN SOSYAL BİLGİLER ÜNİTESİ PLANLAMA YAKLAŞIMLARI

Ünite, ABD’deki öğretmen yetiştirme kitaplarından anlaşıldığı kadarıyla, bir öğretmen tarafından tasarlanabilecek bir öğretim birimidir. Pek çok öğretmen kılavuz kitabında ünite planlama yönergesi verilmektedir. Ünite planlamanın aşamaları kısaca şöyledir:

1. Sosyal Bilgilerde öğreteceğin üç ünite başlığını listeleyiniz. 2. Bunlardan birini seçiniz. Bu üniteyi destekleyecek üç destekleyici tema yazınız. 3. Bu temalar etrafında yapılandırılacak ünitenin içerebileceği içerik, beceri ve tutum listesi

çıkarınız. 4. Bu ünite için beş ünite hedefi yazınız. Bunlar bilgi, beceri ve tutum hedefleri olmalıdır.


224

5. Bu üniteyi öğretebilmek için kullanabileceğiniz materyalleri listeleyiniz. Hiçbir materyal bilmiyorsanız, nerede bulabileceğinizi listeleyiniz.

6. Bu ünitenin öğretiminde kullanabileceğiniz 7 ile 10 arasında etkinlik yazınız. 7. Bu ünitede öğrencilerin öğrenmesini nasıl değerlendirebilirsiniz.

Öğrenci Sosyal Bilgiler ders kitaplarında 36 haftalık ders programına göre kronolojik olarak tasarlanmış genellikle 10 ünite ile karşılaşmaktadır. Ders kitapları ünitelerin planlanmasında önemli bir kaynak olarak görülmüş, öğretmen ders kitaplarının tiranlığına karşı uyarılmış, ders kitaplarının bir kutsal metin olmadığı sadece bir kaynak olduğu vurgulanmıştır.

Öğretmen kendisinin ve öğrencilerin ilgisini çeken, çok genel olmayan ve pek çok disiplin açısından incelenebilecek bir konu seçmeye dikkat etmelidir.

Disiplinlerarası üniteler, bir kavramdan, genellemeden, temadan yada bir tarihsel dönemden yola çıkarak hazırlanabilir. SSEC’a göre Sosyal Bilgilerde ünite ve günlük dersler, temalar ve sorunlar olmak üzere iki şekilde düzenlenebilir. Buna göre temalar şunlar olabilir:

1. Yerler (Mısır, Komşumuz, Çöl, Ay) 2. Olaylar (Piramitleri yapma, Atom bombasını yapma) 3. Dönemler (1929 Krizi, Kopernik öncesi Avrupa) 4. Kavramlar (Arkadaşlık, Uyum, Zaman, Yaratıcılık, Güzellik) 5. Genellemeler (İnsan sosyal bir varlıktır, Tarih tekerrürden ibarettir) 6. Fenomenler (Biyolojik değişim, Savaş, Büyüme, Asit yağmuru) 7. Varlıklar (Ayılar, Atomlar, Çok uluslu yapılar)

TÜRKİYE’DE SOSYAL BİLGİLER PROGRAMI GELİŞTİRME ÇABALARI

1926’da ilkokulda 1,2 ve 3. Sınıflardaki pek çok dersin kaldırılması ve yerine bir devrim niteliğindeki Hayat Bilgisi dersinin konması ve toplu öğretime olan inanç bizde zamanla Sosyal Bilgilerde konu alanı yaklaşımından disiplinlerarası yaklaşıma geçişi hızlandırmıştır. 1948 programında Tarih, Coğrafya ve Yurttaşlık bilgisi konularının birbiri ile bağdaşabilecek ve birbirini tamamlayacak olanları yan yana getirilmiş ama tek derse dönüştürülmemiştir.

Galip KARAGÖZOĞLU “herhangi bir problem, bir bütün olarak ne kadar çok yönlü ele alınırsa o kadar kolay anlaşılır demiştir.” Yani o da bu problem etrafında disiplinleri toplulaştırmanın öneminin farkındadır.

Dr. Altunya’da eski programlardaki disipliner yaklaşımdan vazgeçilmesi gerektiğini ve bilimsel disiplinlerin son yıllara doğru sezdirilmesi gerektiğini vurgulamaktadır. İlgi merkezi odaklı bir Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler programı önermiştir. Aşağıda onun önerisi gösterilmektedir.

SINIFLAR DERSİN ADI İLGİ MERKEZLERİ

4. Sınıf Sosyal Bilgiler İlimiz (Yeri, Yaşayış, Yönetim)

5. Sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye’nin Yeri ve Yerleşimi

6. Sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye’nin Tarihi

7. Sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye’deki Yaşayış Ekonomi/ Sosyal/ Kültürel

8. Sınıf Sosyal Bilgiler Türkiye’nin Dünya İçindeki yeri


225

Ülkemizde alternatif Sosyal Bilgiler program taslaklarından en iyi tasarlanmış olanı Prof. Dr. Veysel SÖNMEZ’e aittir. Sönmez 1995’de Türk Eğitim Derneğinin Sosyal Bilgiler Öğretim ve Sorunları adlı toplantıda Sosyal Bilgiler yetişeğinin içeriğini paylaştı. Bu program anasınıfından 8. Sınıfa kadar yapılmıştır.

1. Ünite

Yurdumuzun Dünya Üzerindeki Yeri Coğrafya

2. Ünite

Doğal, Ekonomik, İklim, Nüfus Yapısı Coğrafya

3. Ünite

Türkiye’nin Jeopolitik Yapısı Coğrafya

4. Ünite

Türk Tarihi (1300- 1914’e kadar) Tarih

5. Ünite

Demokrasinin Türkiye’deki Tarihi Gelişimi

Vatandaşlık ve İnsan Hakları

6. Ünite

Trafikte İlk Yardım Trafik

7. Ünite

Doğal Çevreyi Tehdit Eden Durumlar Çevre Bilgisi

8. Ünite

Türkiye’de İnsan Hakları ve Kuruluşlar Vatandaşlık ve İnsan Hakları

9. Ünite

Türkiye’nin Karşılaştığı Temel Sorunlar ve Çözüm Önerileri

Ulusal ve Küresel Sorunlar

7.Sınıf üniteleri

Bu programda hemen her sınıf 9 ünite işlemektedir. Bu program spiral ve genişleyen çevreler program yaklaşımının izlerini taşımaktadır. Her bir ünite ana nokta ve yardımcı nokta olarak adlandırılan genelleme odaklıdır. Bu program taslağında Trafik, Vatandaşlık ve İnsan Hakları gibi ayrı derslerde sosyal bilgilerin çatısı altına konmuştur.

1988 ilköğretim Sosyal Bilgiler dersi 7. Sınıf programı incelendiğinde 7 üniteden sadece 2 ünitenin coğrafya olduğunu görmekteyiz. 7 ve 8. Sınıflarda Vatandaşlık ve İnsan Hakları adlı bir dersin olmaması sosyal bilgilerin temel konusu olan vatandaşlık eğitimi ile ilgili konuların Sosyal Bilgiler programı dışında bırakılmasına yol açmıştır. 2005 Sosyal Bilgiler programı ile Sosyal Bilgiler dersi Vatandaşlık ve İnsan Hakları dersini de bünyesine almaktadır.

7. SINIF ÜNİTELERİ DİSİPLİNLER

Türkiye’nin Coğrafi Bölgeleri Coğrafya

İstanbul’un Fethi ve Sonrası Tarih

Avrupa’da Yenilikler Tarih

17. ve 18. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti Tarih

19. ve 20. Yüzyıllarda Osmanlı Devleti Tarih

Osmanlı Kültür ve Uygarlığı Tarih

Yurdumuzun Komşuları ve Türk Dünyası Coğrafya

Sonuç olarak Türkiye’deki eğitimcilerin kurumsal olarak disiplinlerarası yaklaşıma uygun bir Sosyal Bilgiler programı tercih ettiğini ve 1948’den beri mevcut Sosyal Bilgiler programını sadece konu alan yaklaşımını yansıttığı için eleştirdiğini görmekteyiz. Michaelis ve Garcia gibi Sosyal Bilgiler eğitimcileri üç tür


226

yaklaşımdan söz edip bu üç yaklaşımada eşit bir mesafede iken Türkiye’de disiplinlerarası yaklaşım zamanla daha ağır basmaya başlamıştır.

2005 ilköğretim Sosyal Bilgiler dersi programı 7. Sınıf ünite dağılımı incelendiğinde 2005 Sosyal Bilgiler programı hem konu alanı yaklaşımını hem de disiplinlerarası yaklaşımı yansıtmaktadır. Bazı ünitelerde konu alanı yaklaşımı hakim olup, örneğin: Türk Tarihinde Yolculuk ünitesi tarih ağırlıklıdır. Diğer yandan Ülkemizde Nüfus, Yaşayan Demokrasi, Ülkeler Arası Köprüler gibi üniteler disiplinlerarası yaklaşımda olup disiplinleri birbirinden ayırmak mümkün değildir.

ÖĞRENME ALANLARI

7. SINIF ÜNİTELERİ DİSİPLİNLER VE TEMEL KONULAR

Birey ve Toplum İletişim ve İnsan İlişkileri

Psikoloji, Tarih, Medya Okuryazarlığı

İnsanlar, Yerler ve Çevreler

Ülkemizde Nüfus Coğrafya Ağırlıklı, Tarih, Vatandaşlık Bilgisi, Sosyoloji

Kültür ve Miras Türk Tarihinde Yolculuk Tarih Ağırlıklı, Coğrafya, Antropoloji, Barış Eğitimi, Halkbilimi, Ekonomi

Üretim, Dağıtım ve Tüketim

Ekonomi ve Sosyal Hayat

Ekonomi Ağırlıklı, Tarih, Coğrafya, Meslekler Bilgisi

Bilim Teknoloji ve Toplum

Zaman İçinde Bilim Bilim ve Teknoloji Tarihi, Coğrafya

Gruplar, Kurumlar ve Sosyal Örgütler

Yaşayan Demokrasi Vatandaşlık Bilgisi, Tarih, Hukuk, Siyaset Bilimi, Çevre, Sosyal Sorumluluk

Güç, Yönetim ve Toplum

Yaşayan Demokrasi Vatandaşlık Bilgisi, Tarih, Hukuk, Siyaset Bilimi, Çevre, Sosyal Sorumluluk

Küresel Bağlantılar Ülkelerarası Köprüler Tarih, Coğrafya, Uluslararası İlişkiler, Ortak İnsanlık Mirası, Küresel Isınma

Zaman, Süreklilik ve Değişim

Bütün ünitelerde konuların öğrencilerde zaman kavramının gelişimi ve süreklilik ve değişimi fark etme becerilerinin geliştirilecek şekilde ele alınması önerilmektedir.

ÜNİTE VE PROJE ARASINDAKİ TEMEL FARKLILIKLAR NELERDİR?

Ünite, öğretmen merkezli ve klasik eğitiminde öncüsü olarak kabul edilen Alman pedagog Herbart’ın terminolojisinin ürünüdür. Proje eğitimi ise geleneksel eğitime (Herbartçı) eğitime tepki olarak çıkmış Kilpatrick tarafından 1918’de New York’ta Lincoln Okulu’nda geliştirilmiş, öğrencinin bir amaca ulaşmak için bizzat kendi düşündüğü ve planladığı etkinliklerdir. Proje süresi boyunca öğrenci ders kitabına sadece gerekli arka plan bilgisini edinmek edinmek için başvurur.

2005 yılındaki program değişikliğine kadar ülkemizdeki ülkemizdeki uygulamaya göre ünite öğrencinin önüne tek ders kitabında okunması ve öğrenilmesi gereken bir bölüm olarak çıkmakta ve yaklaşık 20-30 günlük bir süreyi kapsamaktaydı. 2005 Sosyal Bilgiler programında ise etkinliklere yapılan vurgu, sınıf ortamını oldukça değiştirmeye yol açacaktır. Yeni Sosyal Bilgiler ders kitaplarında üniteler tasarlanırken, öğrencinin yaratıcılığını geliştirici işler ve kısa süreli projelere özellikle yer verilmiştir.


227

SORULAR

1.)Sosyal Bilgileri “sosyal bilimlerin pedagojik amaçlarla basitleştirilmiş şeklidir” şeklinde tanımlayan eğitimci aşağıdakilerden hangisidir ?

a) J.F. Herbart

b) Edgar Bruce Wesley

c) Galip Karagözoğlu

d) Kilpatrick

e) Carter V. Good

2.) “Öğrenme alanı” kavramı aşağıdakilerden hangisi tarafından ortaya atılmıştır?

a) Amerikan Ulusal Sosyal Bilgiler Konseyi

b) Galip Karagözoğlu

c) Edgar Bruce Wesley

d) Dr. Altunay

e) Carter V. Good

3.) Sosyal Bilgilerde ünite ve günlük dersler, temalar ve sorunlar olmak üzere iki şekilde düzenlenebilir. Aşağıdakilerden hangisi bu temalardan biri değildir?

a) Yerler

b) Dönemler

c) Varlıklar

d) Kavramlar

e) Maddeler

4.) Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Bilgiler dersi kapsamında oluşturulan öğrenme alanlarından biri değildir?

a) Kültür ve Miras

b) Bilim, Teknoloji ve Toplum

c) İletişim ve İnsan İlişkileri

d) Birey ve Toplum

e) Küresel Bağlantılar

5.) Herbartçı (geleneksel eğitim) eğitime tepki olarak ortaya çıkmış eğitim yöntemi aşağıdakilerden hangisidir?

a) Ünite eğitimi

b) Zaman eğitimi


228

c) Tolum eğitimi

d) Proje eğitimi

e) Kültür eğitimi

CEVAP ANAHTARI

1.) B 2.)A 3.)E 4.)C 5.)D


229

ALMANYA’DA SOSYAL BİLGİLER KAVRAMI

Almanya’da çeşitli eyaletlerde sosyal bilgiler öğretim programı tarandığında sosyal bilgilerin tanımına ilişkin kimi bilgilere ulaşılmaktadır. Saarland eyaletinde sosyal bilgiler insan odağında toplum,devlet ve onlar arasındaki ilişkilerden doğan yönetim anlayışına dayalı bir eğitim olduğu belirtilmektedir. Sosyal bilgilerin coğrafya ve tarihle olan yakın bağları,ekonomi ve hukuk politika bilimi, Sosyoloji ve iletişim gibi diğer sosyal bilim alanlarıyla disiplinler arası program geliştirme çabalarına zemin hazırlamaktadır. Thüringer eyaleti eğitim programında belirtildiği gibi sosyal bilgiler dersi öğrencilerin politik bakış açısı edinmelerine ve bu konuda olgunluk kazanmalarına katkı sağlar. Rheinland eyaleti sosyal bilgiler coğrafya ve tarih disiplinlerinden beslenen disiplinler arası öğretim altında derlenmiş bir eğitim programıdır.

Sosyal bilgiler için yapılan tanımlar.

Sosyal bilgiler politik bir eğitimdir:bunun için çeşitli sosyal bilim alanlarının bakış açılarından yararlanır.

Toplum ve politika değişkendir:Sosyal bilgiler değişime açık olan politik,toplumsal gelişmelerden etkilenmektedir.

Politik eğitimde(Vatandaşlık eğitiminde) normlar ve değerlerden kaynaklanan toplumsal karmaşıklık dikkate alınır.

Vatandaşlık eğitiminde asıl öğe insandır bu bağlamda bireylerin özgürlük temel haklar ve sorumlulukların bağlamında devlete olan ilişkilerini düzenleyip hukuksal boyut da sosyal bilgilerin konu alanı kapsamında yer alır

Vatandaşlık eğitimi,öğrencilerde çevre sorumluluğunu geliştirerek doğayla barışık yaşamayı sağlamayı da amaçlar.

SOSYAL BİLGİLER DERSİNİN ALMANYA’DAKİ GELİŞİM SÜRECİ

Sosyal bilgilerin dersinin Almanya’daki gelişimi incelendiğinde ülkenin tarihi,coğrafi,sosyo politik gelişimiyle paralellik gösterdiği anlaşılmaktadır.

İlk kez sosyal bilgiler adında bir dersin ilk ve orta okullarda okutulmasında Fransız düşünür Condercet savunmuştur.

Benzer biçimde aynı yüzyılda yaşayan Alman Karl Ritter coğrafya ve tarihin birbirini tanımlayan iki akraba bilim olduğunu savunmuştur.

Bu bilim insanına ait coğrafyasız tarih tarihsiz coğrafya olamaz düşüncesi alman yada sosyal bilgiler dersinin temel mantığını ortaya koyduğu söylenebilir.

Sosyal bilgilerin toplumlar için önemini vurgulada eski çağda İsrail’in gerçekleştirmiş olduğu yurttaşlık bilgisi dersi ve bu yolla ulaştığı vatandaşlık bilinici irdelenmeye değerdir.

Bir devletin varlığını devam ettirmesinde sosyal bilgiler eğitiminin katkılarını anlamak için ABD ye bakmakta yarar vardır.

Çok kültürlü yapıya sahip olan bu ülkedeki vatandaşlık bunalımı 1900 lerin başında bir sorun haline gelmiştir.

Bu soruna çözüm bulma arayışlarının sonucunda ortaya çıkan sosyal bilgiler dersi Amerika vatandaşı yetiştirme konusunda göz ardı edilemeyecek katkılarda bulunmuştur.

Almanya’da sosyal bilgiler benimseme mantığı ABD’dekine benzetilebilir.


230

Çünkü federal devlet yapısındaki iki ülkede yaşanan benzer sosyal dönüşüm sürecinin sosyal bilgilerin doğuşuna neden olduğu söylenebilir.

Sosyal bilgiler,ABD’nin 20 yya girerken yaşadığı sosyal ,kültürel ve ekonomik dönüşümün doğurduğu sorunlara çözüm arama sonuçları ortaya çıkmıştır.

Alman kavimleri etnik gruplar,eyaletler,Yahudiler,Hrıstiyanlar,Katolikler ,Protestanların bir arada yaşaması, hızlı sanayileşme ve kentleşme gibi olguların 20 yy ilk yarısında Almanya’da sosyal bilgiler eğitimine zemin hazırlamış gözükmektedir.

Ayrıca son yıllarda eyaletlerdeki SBÖP incelendiğinde dış ve iç göçler hareketleriyle birlikte,özellikle Müslüman ağırlıklı farklı din ve kökenlilerin artışının sosyal bilgiler eğitiminde yeni boyutların tartışılmasına, amaç ve içeriğin değiştirilmesine neden olduğu görülmektedir.

Bu bağlamda yaşanan sosyal,ekonomik ,politik değişimlerden en çok sosyal bilgiler etkilenir.

Almanya eyaletlerden federal devlete ve buradan AB’ye ulaşan bir politik yapılanma söz konusudur.Almanya’da sosyal bilgiler dersinin bir amacıda Avrupa’nın politik ,sosyal ve ekonomik yaşamına katılma yetisine sahip bireyler yetiştirmektir.AB kaynaklarında bu amaç etkili vatandaşlar yetiştirmek kapsamında ele alınmaktadır.Bu nedenle Almanya’daki sböp amaç ve içeriklerinde Almanya yanında Avrupa vatandaşı yetiştirme yönündeki ögelere rastlanılmaktadır.

İmparatorluk döneminde de Alman eğitim sisteminden yetenekli liderler uzmanlar ve subaylar yetiştirmek yanında disiplinli ve sadık bir halk ortaya çıkarmak için amacıyla yararlanılmıştır.

Tarih dersi gibi sosyal bilgilerde bu amaçlara hizmet etmiştir.

2.Dünya savaşından sonra Almanya’daki Amerikan askeri hükümeti antinazist ve antimilitarist bir politika izlemiştir.

Bunu demokratikleşme sağlamak amacıyla kullanmıştır.Demokrasileşme sürecinin üç ayağı bulunmaktadır.Bunlardan birisi geleneksel Alman kurumlarının demokratikleştirilmesidir.En önemli kurum olarakda eğitimde demokrasinin işlenmesi öngörülmüştür.Daha önce Hitler eğitimi bir ikna aracı olarak kullanmıştır.Monarşisizm yanı sıra nasyonel sosyalist dönemde de eğitimden özellikle sosyal bilgiler eğitiminden Nazist ve Militarist vatandaşlar yetiştirmek için yararlanılmıştır.

Tarih ve sosyal bilgiler eğitiminde bireylerin Alman olarak eğitimi yoğunlaştırmalı görüşü doğrultusunda ideolojik düşünce tarzı oluşturmak için cesur kralların anıları,milli bayramlar yoğun olarak işlenmiştir.

Bu nedenle Amerikalılar ilk önce eğitim sistemi, öğretim yöntemleri ve içeriğin değiştirilmesini gerektiğini düşünmüştür.

Doğal olarak Amerikan Askeri hükümeti Almanya’ya ABD’deki eğitim sistemini model alarak uygulamaya çalışmıştır.

Demokratik Alman gençleri yetiştirme çalışmasının odağında ABD’deki SBÖP konulmuştur.

Bu ders sayesinde Amerikan demokrasi anlayışı , modern tarihin ve sosyo-ekonomik gelişmelerin analizi, öğrenci meclisi ve grup çalışmaları Alman okullarına girmiştir.

Daha önce 1870’e dayanan vatandaşlık bilgisi dersinde yapılmıştır.Savaş sonrası Almanya’ya gelen Amerikalı uzmanlar sosyal bilgiler öğretim programının yenilenmesine ve okullarda uygulanabilmesine önder olmuşlardır.


231

1945’te Charles beard ve Merle Curti’nin başını çektiği tarih ve sosyal bilgiler dersini doğrudan vatandaşlık eğitimi olarak desenlemişlerdir.

Bu yüzden Alman SBÖP odağında vatandaşlık eğitimi yer almıştır.

Müttefiklerin demokratik Alman vatandaşlarını yetiştirmek için eğitim alanında yapılacak işleri içeren önerileri şunlardır.

Nazi odaklı Tarih ders kitaplarının değiştirilmesi gerekmektedir. Sosyal bilgilerde askeri tarih yerine sadece Alman tarihi değil dış dünyayıda kapsayan çağdaş ve

kültürel ,yakın tarih kurumlarınada yer verilmelidir. Öğrenciler çağdaş politik,ekonomik ve sosyal problemlerle tanıştırılmalıdır. Öğrencilere akıllı kararlar verebilmeleri için sınıfta tartışma ve problem çözme uygulamaları

yaptırılmalıdır. Bunlar Sosyal bilgiler eğitiminde Amerikan yüksek hedeflerine hizmet edecek türden

amaçlardı.Uzmanlar Almanya için neredeyse ABD ile özdeş bir SBÖP ortaya koymuşlardır.

ABD uzmanların bu önerileri on bir eyalet bakanı ile imzalanan(Saarbruecken ant)onaylanmıştır.

Almanya’da Sosyal Bilgilere Eş Değer Dersler

Almanya’da eyaletlerde eğitim programı tarandığında Sosyal bilgilere eş değer sayılabilecek derslerin 5 ve 12 sınıflar arasında sıralandığı gözlenmektedir.Alman Eğitim Bakanlığı’nın internet sayfası incelendiğinde uygulamadaki programların 1997-2010 arasındaki tarihleri içerdiği görülmektedir.

Bunun yanında eyaletlerde derslerin dağılımında farklılıklar vardır.

Almanya’da sosyal bilgilere eş değer dersler arasında Coğrafya,tarih,dünya-toplum-zaman bağlantısı,vatandaşlık eğitimi ,küresel çevre bilimi.politika ve ekonomi ,tarih –politika

Sayılabilir

Almanya’da dört yıllık (7 -10 yaş) ilköğretim (1 basamak)eğitimi sırasında sosyal bilgiler dersi ile benzer olarak okutulan ders hayat bilgisidir.Aynı zamanda bu ders Sosyal bilgiler dersine temel oluşturur.

Almanya’da hayat bilgisi dersinin genel çerçevesini ;yaşam ve sağlık,yer ve zaman bitkiler ve hayvanlar,doğa ve teknik medya ve tüketim,trafik ve çevre temalarının dört yıla dağılan içeriğinin oluşturulduğu gözlenmektedir.

Hayat bilgisi dersinde ilk üç sınıfta bireyi topluma hazırlamak amacıyla yakından uzağa ilkesine uyarak aile,okul,toplum,çerçevesinde konular işlenmiştir.

Dördüncü sınıfta konuları içinde bir üst eğitim kurumuna yönlendirme çalışmaları yanında

Başka ülkelerdeki çocukların yaşamlarını anlamaya çalışarak farklı kültürleri tanıma,karşılıklı anlayış güvence saygıyı geliştirme amacı da güdülmektedir.

Sosyal bilgiler dersinin ise beşinci sınıftan başlayarak ortaöğretim 1.devre düzeyinde okutulmakta olduğu gözlenmektedir.

Altı yıllık ortaöğretim 1.devre düzeyindeki temel eğitim okulları,ortaokullar,çok programlı okullar ve liselerin 1.devrelerinde sosyal bilgiler(tarih,coğrafya, vatandaşlık bilgisi)dersi okutulmaktadır.

PROGRAMIN AMAÇLARI


232

Öğrencilerin mevcut sosyal koşulları,coğrafi,tarihi ve politik yapıları sahip oldukları bütünlük çerçevesinde algıladıkları verisine dayalı olarak çevrelerindeki sorunları çözmek için çeşitli çözüm yolları bulmalarına yardımcı olmak.

Sosyal bilgiler yoluyla edinmiş oldukları becerileri yaşamlarında uygulamak amacıyla öğrencileri tanıma çalışmaları yapmak

Coğrafya,tarih ve vatandaşlık eğitimi dersleri sıkı ilişki içindedir.Sosyal bilgiler adı altında bütünleşen bu alanlar birbiriyle koordineli olarak etkin vatandaş eğitimini üstlenmektedir.Kuzey ren Westfalya eyaletinde bu derslerin ortak amaçları kısaca şu aktarılmaktadır

Öğrendikleri alanlara özgü bilgiler yardımıyla yaşamlarındaki tarihi,mekansal.politik ve toplumsal koşullara ve süreçlere uyma yeteneği kazanabilme

Yaşamlarını eleştirel olarak açıklama ve bunu yaşadıkları bölgeye yansıtmaları,kendi kimliklerini oluşturabilmesidir.

SORULAR

1. Almanya’nın SBÖP hangi ülke ile benzerlik gösterir? A. italya B. Türkiye C. Rusya D. ABD E. Fransa 2. Coğrafyasız tarih tarihsiz coğrafya olamaz diyen düşünür kimdir? A. Condercet B. Karl Ritter C. Platon D. Aristo E. Karl max 3. Aşağıdakilerden hangisi müttefiklerin demokratik Alman vatandaşlarını yetiştirmek için eğitim

alanında yapılacak işleri içeren önerilerinden değildir? A. Nazi odaklı Tarih ders kitaplarının değiştirilmesi gerekmektedir B. Sosyal bilgilerde askeri tarih yerine sadece Alman tarihi değil dış dünyayıda kapsayan çağdaş ve

kültürel ,yakın tarih kurumlarında yer verilmelidir

C. Öğrenciler çağdaş politik,ekonomik ve sosyal problemlerle tanıştırılmalıdır. D. Öğrencilere akıllı kararlar verebilmeleri için sınıfta tartışma ve problem çözme uygulamaları

yaptırılmalıdır. E. Üstün alman ırkı oluşturmak için çalışmalar yapılmalıdır.

4.Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgilerin tanımı arasında yer almaz?

A.Sosyal bilgiler politik bir eğitimdir:bunun için çeşitli sosyal bilim alanlarının bakış açılarından yararlanır.

B. Toplum ve politika değişkendir:Sosyal bilgiler değişime açık olan politik,toplumsal gelişmelerden etkilenmektedir.

C. Politik eğitimde(Vatandaşlık eğitiminde) normlar ve değerlerden kaynaklanan toplumsal karmaşıklık dikkate alınır.


233

D. Vatandaşlık eğitiminde asıl öğe insandır bu bağlamda bireylerin özgürlük temel haklar ve sorumlulukların bağlamında devlete olan ilişkilerini düzenleyip hukuksal boyut da sosyal bilgilerin konu alanı kapsamında yer alır

E.Topluma ve bireylere eleştiri yapmadan herşeyi olduğu gibi kabul etmesini sağlayan disipler arası bir programdır.

5. Almanya’da dört yıllık (7 -10 yaş) ilköğretim (1 basamak)eğitimi sırasında sosyal bilgiler dersi ile benzer olarak okutulan ders hangisidir?

A.Felsefe B.Sosyoloji C.Bilim Zaman İçinde D.Gerçekleşen Düşler E.hayat bilgisi

CEVAPLAR

1.D

2.B

3.E

4.E

5.E

Sinan İÇÖZ

2013234127


234

SOSYAL BİLGİLERDE EKONOMİ KONULARININ ÖĞRETİMİ

“ Bir milletin kültür seviyesi üç sahada, devlet, fikir ve ekonomi sahalarındaki faaliyet ve başarıları neticelerinin kazançlarıyla ölçülür.”

Mustafa Kemal ATATÜRK

Sosyal Bilimler İçerisinde Ekonomi Disiplinin Yeri

Sosyal Bilimler insanla ilgili bilgiler üreten disiplinler topluluğudur . Sosyal Bilimlerin dallarından birisi olan ekonomi ,insanların kaynakların paylaşımını ele alarak incelemektedir.

Ekonomi, insanların sınırsız tüketim isteklerinin sınırlı kaynaklarla en iyi nasıl tatmin edileceğini inceleyen bir Sosyal Bilim dalıdır.

Doğanay: ekonomi disiplinini, insanların istek ve gereksinimlerini karşılamak için kaynakları dengeli bir şekilde kullanmak üzere bireyler ve gruplar tarafından alınması gereken kararlar şeklinde tanımlamıştır.

Alter ise ekonominin bir düşünme tarız olduğunu söylemiştir.

Ekonomi biliminin ilkeleri, üretici ve tüketici rollerinde insanları etkilediği için hayatın olağan gidişatıyla da doğrudan ilişkilidir.Ekonomi aynı zamanda devletlerin yerel,milli ve uluslar arası kamu politikalarında önemli bir rol oynar.

Ekonomi Konularının Öğretilmesinin Önemi

Ekonomi sorumluluklarını bilen vatandaş olmanın önemli bir gerçeğidir. Hayatımızda ekonomik yönü olmayan seçimimiz yoktur. Bu nedenle ilköğretim düzeyinden itibaren öğrencilerin, ekonominin üretici, tüketici ve vatandaş olarak insanların yaşamını nasıl etkilediğini anlaması oldukça önemlidir.

Temel insan etkinliklerini düşündüğümüzde çoğunun ekonomi bilimiyle ilişkili olduğu görülür.Üretim,dağıtım,tüketim,ulaşım yada iletişim gibi temel birçok etkinlik ekonomiyle ilgili bilgi ve beceri kazandıkça daha iyi anlaşılır.

Ekonomi Konuları Nasıl Öğretilmelidir?

Öğrenciler için en temel ekonomi öğretimi günlük ekonomi konuları anlatmak olmalıdır.Ekonomi merkezli eğitimde öğrencilere temel ekonomik kararların günlük yaşamı nasıl etkilediğini öğrenmeye çalışırlar.Büyüdükçe bilgi dağarcığı geniş ekonomik problemler hakkında eleştirel düşünmesine imkan verecektir.

Sosyal bilgiler Dersi ve Ekonomi Konularının Öğretilmesi


235

Sosyal Bilgiler dersinin gayesi vatandaşlığı güçlendirmek ve ferdin kendisine, ailesine ve devlete karşı olan sorumluluğunu daha kuvvetli hissettirmektedir.

Akınoğlu’na göre vatandaş politik,sosyal ve ekonomik konularda bilgi ve becerilini uygulayan ve eyleme dönüştüren kişidir.

Sosyal Bilgiler dersinin genel ve amaçları içerisinde doğrudan ekonomi konularıyla ilgili olan 8.ve 9. maddedir.

“Ekonominin temel kavramlarını anlayarak,kalkınmada ve uluslar arası ilişkilerde ulusal ekonominin yerini kavrar.(8.Madde)”

“Meslekleri tanır,çalışmanın toplumsal yaşamdaki önemine ve her mesleğin gerekli olduğuna inanır.(9.Madde)”

Savage ve Armstrang Sosyal Bilgiler dersindeki ekonomi programının öğrenciye;

İnsanların tercih ettiğini, İnsanların tercihlerinin maliyet içerdiğini, İnsanların istek ve ihtiyaçlarını etkileyen sistemler kurduklarını, İnsanların ticaret yaptıklarında kazandıklarını, İnsanların tercihlerinin geleceğin sonuçlarında yattığını daha iyi anlamlarına yardımcı olduğunu

ortaya koymuşlardır.

Sosyal Bilgiler Dersinde Ekonomi Konularını Öğretirken Gerekli Yol Haritası

İnsanların ekonomik aktiveleri çok geniş ve karmaşıktır.

Ekonomi sosyal bilimler içerisinde, belki de çok problem merkezli olanıdır;çünkü ekonominin temel kavramı kıtlıktır.

Sosyal Bilgilerde somutlaştırılabilen ekonomik değerleri geliştirmeleri gerekir.Bunlar parayı kullanma,bankacılık,bütçe yapma,eşya ve servis alma – satma gibi farklı alanlarla birlikte ilerlemelidir. Ekonomi konusunda yapılmış iyi bir araştırmanın prensiplerinden bazıları şunlardır:

Kaynaklar kıttır ve insanları seçim yapmaya zorlar. İnsanlar alternatifler arasından amacına yönelik seçim yapar. Tüm seçimlerin alternatifleri vardır. Gönüllü ticaret zenginliği getirir. Seçiminin sonuçları gelecekte karşımıza çıkar. Bu kararınızın sonuçları neler olabilir ? Olumlu ve olumsuz sonuçları neler olabilir ?

Aşağıda ise öğrencilerin çevrelerindeki ekonomik faaliyetleri genel hatlarıyla öğrenmelerini sağlayacak temel başlıklar verilmiştir:

1. İnsanlar beslenme, giyinme ve barınma ihtiyacı duyar ve bu ihtiyaçlarını gidermek ister. 2. İhtiyaçlarını karşılamak zorunluluğu her insan için vazgeçilmezdir. 3. İnsanlar ihtiyaçlarını karşılamak için harcamak,çalışmak zorundadır. 4. Toplum halinde yaşamanın kaçınılmaz bir sonucu olan ticaret,toplumlarda yaşama gücüdür. 5. Ticaret,üretilen malları, onları ihtiyacı olanların ayağına kadar getirir ve üreticilerle tüketiciler

arasında sürekli ilişki sağlar.


236

Ekonomik kavramların soyut doğası, çocukların ekonominin işleyişini kafalarında canlandırmalarını zorlaştırabilir.Bu nedenle öğrencilere basit şemalarla ve ekonomiyi günlük hayatta bağdaştırabileceği karikatür,gazete,şema gibi görsel malzemeler kullanmak yararlı olacaktır.Öğrencilerden ekonomik kararlarıyla yüzleşmelerini,tasarruflu tüketiciler olmalarında ve ekonomi konularında doğru kararlar vermelerinde ihtiyaçları olacak bilgi ve beceriyle donatmak sosyal bilgiler dersinin amaçlarının arasındadır.

• SORULAR 1-) İhtiyaçların değişmesine neden olan etkenlerden aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A-)Eğitim düzeyi

B-)Toplumsal etkenler

C-)İnançlar

D-)İstekler

E-)Bulunma zorunluluğu

2-) Toplumun veya bireylerin yaşamını sürdürmesi ve sağlıklı bir şekilde işlerini yürütmesi için karşılanması gereken şeylere ne ad verilir ?

A-)Lüks tüketim

B-)Arz

C-)Tüketim

D-)İhtiyaç

E-)Sermaye

3-)Sınırsız insan ihtiyacını karşılayabilmek için çaba sarf eden bilim dalı aşağıdakilerden hangisidir?

A-)Siyaset

B-)İktisat

C-)Ekonomi

D-)Psikoloji

E-)Sosyoloji

4-) Günlük ekonomik bilgileri öğrencilere problem temelli olarak aktarmak ve nasıl kullanabildiğini öğretmenin en önemli yararı aşağıdakilerden hangisidir?

A-) Toplumda başarılı olmak için altın bir anahtardır.


237

B-) Günü kurtarmak adına geçerli olan iyi yöntemdir.

C-) Sorun ve olay anında pratik düşünmeye yardımcı olur.

D-) Kısıtlı kaynaklarla problemleri çözer.

E-) Beslenme,giyinme gibi ihtiyaçlarını karşılamaya yardımcı olur.

5-) Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Bilgiler dersinde ekonomi programın öğrenciye aktarılmasıyla öğrenciye sağlayacağı faydayla ilişkili bir cümle değildir?

A-) Tercihlerinin geleceğin sonuçlarında daha iyi yattığını

B-) Tercihlerinin birer maliyeti olduğunu

C-) İstenilen her şey için tercih yaparak sahip olunabileceği

D-) İstek ve ihtiyaçlarını etkileyen sistemler kurduklarını

E-) Kalkınma ve uluslar arası ilişkilerde ekonominin önemini kavramada

CEVAPLAR

1-) E

2-) D

3-) C

4-) A

5-) C


238

ŞİRİN ÇITA/2013234029

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE GEZİ GÖZLEM ve DOĞA EĞİTİMİ

Ders boyunca ne kadar farklı öğretim yöntemi kullanılırsa öğrencilerin o kadar çok duyu organına hitap edilmiş ve dolayısı ile öğrenmede daha kalıcı olur .Önemli olan husus,öğretmenin konunun en iyi öğretimini sağlayacak yöntem zenginliğine gitmesidir.

Sosyal Bilgiler dersinde farklı öğretim yöntem ve stratejilerinin kullanılması öğrencilerin öğrenmeleri öğrenilenlerin kalıcılığı ve hayata uygulanması açısından önemlidir. Sosyal bilgiler öğretiminin amaçlarından biri öğrencilerin çevrelerindeki mekânsal sorunları analiz edebilmeleri ve çözüm önerileri üretebilmeleridir. Bu amaca ulaşabilmek için kullanılacak yöntem gezi gözlem ve arazi çalışmalarıdır. Bu gezilerde kültür bölgelerinin korunmaya değer unsurlar olarak görülmesi gerektiği, bilinçli boş zaman faaliyetleri ve mekan düzenlemeye yönelik tedbirlerin değeri konularında öğrencilerin bilinçlendirilmeye çalışılması üzerinde durulmalıdır.

Gezi-Gözlem

Gezi gözlem yöntemi dış dünyadaki olay ve varlıklara dikkatin yönelmesidir.Çoğu kez öğrencileri dağ ,sulak alan,mağara,fabrika ,müze,kütüphane çeşitli devlet kurumlarına tarihi yerlere götürerek oralarda doğrudan gözlem yaptırılarak bilgi toplanması ya da sınıfa getirilecek bir kuş,maden parçası ,bir tablo,film vs. incelenmesi bu yöntem içerisinde incelenebilir.

Gezi gözlem yöntemi olarak da adlandırılan bu yöntem eğitsel amaçları gerçekleştirmek için okul yönetimi tarafından organize edilmiş inceleme araştırma faaliyetlerinin tümünü kapsamaktadır. Gezileri amaç,zaman ve yapılış şekilleri bakımından birkaç türe ayırmak mümkündür.Amaçlarına göre geziler bilimsel amaçlı geziler ve turistik amaçlı geziler olmak üzere ikiye ayrılır.Zaman sürecine göre geziler kısa ve uzun süreli gezilerden oluşur.Yapılış şekline göre geziler ;bireysel bilimsel geziler,bireysel turistik geziler,grup halinde bilimsel geziler ve grup halinde turistik geziler olmak üzere 4’e ayrılır.Gezi gözlem yönteminin pek çok yararı vardır.Bu yararları okul çevre ilişkisinin gelişmesi;gözlem yapma yeteneğinin oluşması;insan ve doğal yaşama bakış açısının genişlemesi;öğrencinin birden fazla duyu organını kullanması öğretim olayının daha etkili ve kolay olması;öğrenme için önem arz eden merak duygusunun geliştirilmesidir.Sosyal Bilgiler öğretimi için düzenlenecek bir gözlem gezisi öğrencilerin konu ile ilgili ilk elde edecekleri deneyim yaratıcı düşüncesini geliştirmesi gerçek dünya ile okul arasında ilişki kurması bakımından fayda sağlayacaktır.Coğrafi araştırmaların esasını oluşturan gezi gözlem tekniğinin şartlar ve imkanlar ölçüsünde ilköğretim ortaöğretim kurumlarında uygulanması son derece faydalıdır.

Gezi gözlem öncesi etkinlikler

Yapılacak bir gözlem gezisinin başarılı bir şekilde sonuçlandırılması için her şeyin önceden planlanması gerekir. Bu bakımdan sosyal bilgiler öğretmeni gezi öncesinde;

1-Diğer derslerin öğretmenleriyle ve öğrencileriyle işbirliği yaparak

a)Gezinin düzenleneceği yeri,

b)Gezinin amaçlarını,

c)Gezinin hangi gün ve saatte düzenleneceğini ve dönüleceğini gezinin eğitim öğretimi aksatmayacak şekilde tatil günlerinde düzenlenmesini,


239

d)Gezi güzergahını,

e)Geziye kaç öğretmen ve öğrencinin katılacağı,

f)Nerede hangi öğretim etkinliğinin sürdürüleceği,

g)Nerelerde ve hangi güzergah üzerinde durulacağı taslak biçiminde hazırlanır.

2-Önce,sözlü olarak okul müdürüne danışır,bilgi verir.

3-Bu sözlü olura dayanarak

a)Gezi yerini gezi öncesi görür,ya da bildiği bir yeri tercih eder.

b)Gezinin düzenleneceği yerdeki yetkililerle görüşür.

c)Geziye katılacak öğrencilerin listesini hazırlar,

d)Geziye katılacak her öğrencinin velisinden yazılı izin dilekçesi ister

e)Gezi öncesi ,gezi süresi ve gezi sonrasında yapılması düşünülen etkinlikler ile nelerin gözleneceğine ilişkin bilgilerin yer aldığı ayrıntılı bir plan hazırlanarak bir dosya oluşturur.

f)Kendi yönteminde gezinin nasıl yapılacağı ve gezi sahasına hangi vasıta ile gidileceğini, hareket ve dönüş saatlerini ifade eden dilekçeyi okul müdürlüğüne yazar ve idari izin ister.

g)Gezi ile ilgili gerekli bilgileri içeren dosyayı öğrenci izin dilekçeleriyle birlikte okul müdürlüğüne verir.Okul müdürü dosyayı Milli Eğitim Müdürlüğü kanalıyla mülki Amire sunar.Gezinin yapılmasına bir engel yoksa yazılı izin belgesi alınır ve Milli Eğitim müdürlüğü kanalıyla okul müdürlüğüne ulaştırılır.Öğretmen okul müdürlüğünden aldığı yazılı izin belgesini gezi boyunca yanında bulundurur.

4-Gezi boyunca hangi konu ve sorunların gözleneceği,nerelerin gezileceği belirtilir.Öğrencileri gruplara ayırır ve belirlenen araştırılacak problemleri küçük gruplara ilgileri doğrultusunda dağıtır.Konu ile ilgili her bir gruba birer araştırma ödevi verir.

5-Araştırmanın içeriğini , hava koşullarını ve gezi yapılacak yerin özelliklerini dikkate alarak,öğrencilerin yanlarında bulundurulması gereken araç ve gereçler öğrencilere bildirilir (Gezi planı, çalışma yaprağı, gezi defteri,haritalar vb.)

Gezi öncesi yapılacak önemli işlerden birisi de çalışma yaprağı hazırlanmasıdır. Çalışma yaprağı gezinin amacını, önemini kazanımlarını ortaya koymalıdır.Ayrıca çalışma yaprağı konu hakkında önemli bilgiler içermeli ve konunun anlaşılmasını büyük ölçüde kolaylaştıracak şekilde düzenlenmelidir.Yolculukta ve gezi sırasında yeterli güvenlik tedbirleri alınmalıdır. Örneğin ilk yardım çantası alınmalı, gece yolculuğu tercih edilmemeli ve süratli gidilmemelidir çift şoför kullanılmalıdır.

Gezi-Gözlem Esnasında

Mevsimin özellikleri göz önünde bulundurularak muhtemel hava koşulları öğrenilerek beslenme, giyim kuşam ile ilgi tedbir alınmalıdır. Geziye gidilecek yerin özelliğine göre kırsal veya şehirsel çevrede karşılaşılabilecek olası tehlikeler ile ilgili önlemler alınmalıdır. Önceden hazırlanmış olan çalışma yaprağı gözden geçirilmeli sorular cevaplanmaya çalışılmalıdır. Öğretmen öğrencilerden gezi esnasında hazırlanan çalışma yaprağını da dikkate alarak öğrendiklerini, gözlemlerini not almalarını ister. Öğrencileri etkili bir şekilde gözlem yapabilmelerini sağlamak için onlara rehberlik eder.

Gezi Sonrası Sınıf İçi Ekinlikler


240

Sosyal bilgiler dersinde düzenlenecek gözlem gezisinden sonra gerçekleştirilecek etkinlikler;

Sosyal bilgiler öğretmeni;

Gezi sonrası öğrencilerle birlikte gözlem gezisine ilişkin değerlendirmeler yapar. Bu değerlendirmeler diğer öğretmenlerle iş birliği yaparak tartışma geziye ilişkin kompozisyon, resim yapma, yaratıcı drama, araştırma raporu ve gezi bölgesinde gözlemlediklerine ilişkin kavramların yer aldığı şarkı sözü yazma basit besteler oluşturma çalışmalarını içerir.

Gezi-Gözlemin Daha İyi Kullanımı İçin İlkeler

Gözlemlenecek varlık veya olay kendi şartlarında olmalıdır. Gezi gözlemin amaç veya amaçları olmalıdır. Gözlem planlı yapılmalıdır. Gezi gözlem planını okul idarisi, öğrenciler hatta velilerle birlikte, yapılması, plana öğrenencinin ve velisinin katılmasını sağlanması gerekir. Gezi gözlemin planlama aşaması öğrencilerin gözlem konusuna ilgisini çekilmesi şarttır. Öğrenciler gittikleri yerlerde neye dikkat edeceklerini neyi gözleyeceklerini iyi bilmelidirler.

Sınırlılıkları

Gezi gözlem yönteminin eğitim içinde uygulanmasının birtakım sınırlılıkları vardır. Bunlar yasal sorumluluğunun fazla olması disiplinin kolayca sorun haline gelmesi ,uygun yer seçiminin zor olması organizasyonun genellikle çok karmaşık bir hal alması gruba eşlik edecek kişi ya da kişilere ihtiyaç duyulmasıdır.

Gezi-Gözlemin Sosyal Bilgiler Konularına Uygulanması

Gezi-gözlem sosyal Bilgiler öğretiminin temel unsurlarından biridir.Sosyal bilgiler öğretiminde gezi gözlem yönteminin uygulanacağı ile ilgili şu öneriler getirilebilir;

Yer şekilleri, volkanizma, deprem, platolar, ovalar, Peri Bacaları,karstik şekiller ,buzul şekilleri ,rüzgar şekilleri,yer göçmeleri ve yer kaymaları,sanayi kolları, enerji kaynakları petrol ,su gücü,jeotermal kaynaklar ve müzeler öğrencilere gezi yoluyla öğretilmelidir.

Doğa Eğitimi

Yaşadığımız yüzyılda bilim ve teknolojideki gelişmeler insan yaşamını bir yandan kolaylaştırırken diğer yandan da insanların doğa ile etkileşimini en üst noktaya çıkarmış ancak bu etkileşimin olumsuz bir sonuç olarak insan doğa ilişkisi tek yönlü ve insan lehine doğaya zarar veren bir hale gelmiştir. Bu durum, göz önünde bulundurulduğunda doğa ve çevre ile ilgili olarak verdiğimiz eğitimin yetersizliği ortaya çıkmaktadır. Öğretim programlarında çevre ve doğa eğitimine yönelik kazanımların sayısı ele alınırsa bu konuya yeterli önemin verildiği eksik olan kısmın uygulamadan kaynaklandığı sonucuna ulaşılabilir. Burada çevre ve doğa eğitimi konusunda sahip oldukları bilgi ve olumlu tutumu gerçek yaşamda davranışa dönüştürmedikleri görülmektedir.

Çevre eğitiminin en büyük amacı sorunlu çevre davranışı gösteren duyarlı insanlar yetiştirmek olmalıdır. Günden güne artan ekolojik bozulma global bir tehdit olarak karşımıza çıkmaktadır. Küresel ısınma, asit yağmurları, ozan tabakasının delinmesi, okyanus kirliliği ve daha lokalize çevre problemleri halen devam eden çevre sorunlarını oluşturmaktadır. Bu nedenle çevre eğitiminin önemi artmıştır ve çevre eğitiminin geliştirilmesi, çevre tahribatını önlemede insan çabalarında önemli bir rol oynamaktadır.

Çevre (doğa) eğitiminin en kısa tarifi “doğanın dilinin öğretilmesidir.” Çevre ve doğa eğitimi için ortam okul binası içinde yer alan derslik, laboratuvar, kütüphane, medya merkezi vb. ile sınırlı olmamalıdır. Doğa büyük bir laboratuvar muhteşem bir açık hava müzesidir. Bunun için doğa ve çevre eğitiminde okul içi ve okul dışı programlar birlikte uygulanmalı ve öğretmenlerde bu yönde eğitilmelidir.


241

Sonuç

Eğitsel amaçlar gerçekleştirmek için okul tarafından organize edilen geziye ilişkin faaliyetlerin tümünü gezi gözlem yöntemi kapsamaktadır. Bu teknik öğrencilere gerçek dünyayı görme imkanı tanır. Gezi gözlem yöntemi ilköğretim ve ortaöğretim kurumlarında sosyal bilgiler ve coğrafya öğretiminde uygulanabilecek çok yararlı bir tekniktir. Ancak fazla zaman alması, maddi bir yük getirmesi ve daha farklı nedenlerden dolayı sık uygulanan bir teknik değildir.

1-Aşağıdakilerden hangisi yapılış şekline göre yapılan gezilerden biri değildir?

A)Bireysel bilimsel geziler

B)Bilimsel turistik geziler

C)Grup galinde bilimsel geziler

D)Grup halinde turistik geziler

E)Bilimsel amaçlı geziler

2-Sosyal bilgiler öğretmeni gezi öncesinde aşağıdakilerden hangisini yapmamalıdır?

A)Gezinin düzenleneceği yeri belirler

B)Gezinin amaçlarını belirler

C)Gezinin düzenleneceği yerdeki yetkililerle görüşür

D)Geziye katılacak öğrencilerin velisinden yazılı izin dilekçesi istemez

E)Geziye katılacak öğrencilerin listesini hazırlar

3-Aşağıdakilerden hangisi yolculukta ve gezi sırasında alınması gereken tedbirlerden değildir?

A)İlkyardım çantası alınmalıdır

B)Gece yolculuğu tercih edilmemelidir

C)Çift şoför kullanılmalıdır

D)Süratli gidilmemelidir

E)Süratli gidilmelidir

4-Aşağıdakilerden hangisi gezi gözlem yönteminin veya arazi çalışmasının başarıya ulaşması için dikkat edilecek hususlar arasında değildir?


242

A)Gezi gözlemin amacı olmalıdır

B)Gözlem planlı yapılmalıdır

C)Öğrencilerin gezi konusunda ilgisi çekilmelidir

D)Öğrencilerin gezi konusunda ilgisi çekilmemelidir

E)Öğrenciler gittikleri yerlerde neyi gözleyeceklerine dikkat etmelidir

5-Aşağıdakilerden hangisi gezi gözlem yönteminin eğitim içinde uygulanmasının sınırlılıklarından değildir?

A)Yasal sorumluluğun fazla olması

B)Uygun yer seçiminin zor olması

C)Yasal sorumluluğun olmaması

D)Disiplinin sorun haline gelmesi

E)Organizasyonun karmaşık bir hal alması

CEVAPLAR

1.E

2.D

3.E

4.D

5.C


243

YARATICI DRAMANIN SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE KULLANILMASI

Sosyal bilgiler dersi içeriği ve hedefleri bakımından yaratıcı drama yöntemini uygulamaya çok uygun bir derstir. Sosyal bilgiler programının genel amaçlarından olan “Katılımın önemine inanır, kişisel ve toplumsal sorunların çözümü için kendine özgü görüşler ileri sürer” maddeside bu dersin işlenmesinde yaratıcı drama yönteminin kullanılmasının önemine işaret eder.

DRAMA TERİMİNİN TANIMI VE EĞİTİMDE KULLANILMASI

Drama, yaşamı oynama ve uygulama aracıdır. Drama çalışmaları, sanat eğitimi alanı başta olmak üzere eğitim bilimlerinin çoğunda yaralanılan bir yöntemdir. Çeşitli drama alanlarından birisi olan eğitici drama ise çalışmaların sınıf ortamına girmesi ve eğitim öğretim amaçlı kullanılmasıdır.

Eğitici drama, eğitim öğretim alanında kullanılan bütün yöntem ve tekniklerden yararlanır. Sanat yoluyla yapmış olduğu eğitim faaliyetleriyle çocukların duygularını eğitir. Adıgüzel’e göre eğitici drama çalışmaları bireylerin dünyayı her anlamda algılayabilmeleri ve bunun için kendilerine gerekli alışkanlıkları edinebilmeleri için farklı bakış açıları kazandırır. Eğici drama tiyatro formları kullanan özünde oyun olan bir alandır. Ancak tiyatro ya da oyunculuk karşılaştırılmaması bir kavramdır. Dramada katılım, paylaşım ve birliktelik önemelidir. Aktif bir katılımın sürekli olduğu dramada, yazılı bir metne bağlı kalınmaz ve sahneye koyma zorunluluğu yoktur. Drama etkinlikleri bir grup çalışmasıdır ve katılımda gönülülük önemlidir.

Drama hem basit bir öğrenme aktivitesi hem de önemli öğrenme modellerinden birisidir. Bu yöntem çocukların bireysel veya sosyal problemler hakkında düşünebilmelerine yardımcı olur. Böylece çocuklar konuları, olayları ve bağlantıları daha keşfedebilirler. Dramada çocuklar kendi bilgilerinden ve gerçek yaşamdaki deneyimlerinden yararlanarak hayali bir dünya yaratabilirler.Etkili bir iletişim şekli olduğu için drama hayatın merkezinde yer alır.Drama çocuklara ortak yaşam üzerinde işbirliği yaparak hep birlikte çalışma fırsatı sağlar.Böylece çocuklar günlük olaylar karşısında kendilerini daha rahat ifade edebilirler.Ayrıca dramada çocuklar başkalarını nasıl etkileyeceklerini ve kendilerini nasıl başkalarının yerine koyacaklarını da öğrenirler.

Üstündağ’a göre drama ve eğitim birbirine benzemektedir.Çünkü her ikisi de öğrencilerle ilgilenir ve öğrenme sürecinde birbirleriye yakından ilişkilidir.Geleneksel eğitim öğrenciyi dışarıda bırakan konu merkezli bir eğitimdir.Fakat yeni eğitim sistemi çocuk oyunlarıyla desteklenmiş öğrenci merkezli bir eğitime önem vermektedir.Drama oyun yoluyla yapılan eğitim olarak görülmektedir.Hayal etme ve oyun , eğitimin en etkili kısmını oluşturur.Öğretmenler drama yöntemi kullanarak öğrencilerin duygu ve düşüncelerini rahatça ifade etmelerini sağlarlar. Böylece öğrencilerin problemleri yaratıcı bir biçimde çözmelerini sağlayan etkileşime açık bir çevrede birlikte çalışmayı öğrenirler.

McNeil ve Wiles’e göre, bazı öğretim yöntemlerinin öğrenileni hatırda tutma üzerindeki etkileri şunlardır; 1.Anlatım:%5 2.Okuma:%10 3.Görsel-işitsel:%20 4.Gösterme:%30 5.Tartışma:%50 6.Yaparak öğrenme:%75 7.Diğerlerine öğretme-ögrendiklerini kullanma:%90

Yukarıdaki oranlar öğrencinin en iyi öğrenmeyi öğrenme sürecine katılarak gerçekleştirdiğini göstermektedir. Bu yüzden de öğrenciyi derste aktif kılacak yöntemlerin kullanılması hem öğrencinin dikkatini derse çekmek hem de öğrenmenin nitelikli olmasını ve kalıcılığını sağlamak açısından oldukça önemlidir. Öğretim ortamında drama yöntemi uygulandığında yukarıda ki öğretim yöntemlerinin yedisini de uygulama imkanı bulunur.

Eğitimde Dramanın Kısa Tarihçesi

Reformcu hareketlerle eğitimde drama, Fransa’da başlamıştır.J.J Rousseau da bu hareketin öncüsüdür.Rousseau dramayı yaygınlaştırmak amacıyla açık hava festivalleri önermiş, katılımcı dramaya ağırlık


244

vermiş ve oyunda gerçek duyguların yaşanması gerektiğini savunmuştur.Rousseau’ ya göre seyircilerin kendi kendilerini eğelendirmeleri. Duyguların üstünlüğü, öznellik, bilişsellik ve duyguları yaşamak önemlidir. Bu dönemde İngiltere endüstri devrimine yönelmiş. İngiliz eğitim sisteminde değişikliler olmuştur. Çocuğun içinde bilgilerin boca edildiği boş bir kap olarak görülmesi, 1870’lerden itibaren eğitimde yapılan yeniliklerle ”çocuk merkezli eğitim” kavramına dönüşmüştür.Bunun için bireysel duyarlılığın eğitilmesi öngörülmüş ve 1889-1893 yıllarında açılan okullarda çocuk merkezli eğitime geçilmiş, eğitimde dramanın ilk uygulamaları yine bu okullarda görülmüştür.

Yaşantıların eğitimdeki yerine özellikle vurguda bulunup yaparak ve yaşayarak öğrenmenin önemine işaret eden, eğitim tarihinin önde gelen eğitimcilerinden John Dewey’dir. Dewey’e göre çocuk merkezli eğitime 1921’lerde geçilmiştir.Frank Cisee ise çocuğun kendisini sanatla ifade etmesini öneren ilk kişidir.Onun okulunda çocuğu özgür bırakarak sanat yapmasını sağlayan bu görüş uygulanmıştır.Sanat eğitimindeki ilerici görüşler ve drama öğretmenlerinin gayretleri ile “mış gibi yapmak” ortaya çıkmıştır.Harriet Finlay-Johnson okuldaki dramayı , okul tiyatrosundan farklı olarak uygulayan kişidir.Bu ilk uygulamalar bir tür ”mış gibi yapmak” olmuştur.Henry C.Cook ise oyunu yaratılıştan bir insan etkinliği olarak ele alıp, okullarda yapmaya değer tek etkinlik olarak belirtmiştir.

Cook yazdığı iki kitap aracılığıyla çocuklarda kendi eserlerini yazmalarını istemiş, edebiyat derslerinde şiir yazımına yer vermiştir.Bu iki eser yeni bir sanat ve eğitim anlayışına neden olmuştur.Derslerde şarkı,resim,rol oynama,şiir yazımı,marangozluk,dokumacılık,çiftçilik,bahçecilik etkinliklerine yer vermiştir.Bu dönemde drama bir öğreneme süreci olarak gelişime başlamış olmasına rağmen, sonraki elli, altmış yıl içerisinde o kadar iyi değerlendirilememiş;çoğunlukla dil ve sözel ağırlıklı ya da hünerlerin sergilendiği gösterimler şekline dönüşmüştür.Drama olgusu, okul temsillerine, toplu halde konuşmaların sergilendiği müsamerelere dönüşmüş;ancak 1960’larda Dorothy Heathcote ile drama asıl bulması gereken rotasına girmiştir.

Yaratıcı drama alanında İngiltere de önemli bir çığır açmış olan Dorothy Heathcote , dramanın eğitimde ve yaşantılara dayalı öğrenmede etkisini göstermiştir.”eger dünyayı çocuklar için daha basit ve anlaşılır yapabilecek bir yol varsa,neden kullanılmasın?” görüşüyle dramanın öğrenme için etkin bir yöntem olduğu üzerinde duran Heatcote, dramayı”yaşamın pratiği” olarak tanımlamıştır.Ona göre programın hedeflerine ulaşabilmek için , çocukların kendi düşüncelerini ve program çözme becerilerini geliştirebilecekleri içerikler oluşturulmalıdır.Drama esnasında öğrenciler role başka biri olarak değil “onlar o insanin yerinde olsalardı ne yaparlardı?”düşüncesiyle rol oynarlar.

Türkiyede’ de yurt dışındaki serüvene benzer bir süreç işleyen drama başlangıçta gösteri etkinlikleri ve çalışmaları olarak değerlendirilmiştir.Drama alanında ki çalışmalara Kazım Karabekir’in “Şarkılı İbret” adlı çocuk oyunu Muammer Targaç’ın ilk uygulamaları ve İsmail Hakkı Baltacıoğlu’nun görüşleri örnek gösterilebilir.Baltacıoğlu “Mektep Temsillerinin Usül-ü Tedrisi” başlıklı Maarif Vekalü Bülteninde:”Hiçbir kelime bir manayı bir yüz eller ya da gövde kadar etkili ve tadında anlatamaz” diyerek beden dilinden, yüz anlatımından, mimik ve jestlerden, kısaca oynamaktan söz etmektedir.Yine aynı bültende Baltacıoğlu 1925 yılında:”Okul temsilleri yalnızca okuma yazma ve sözlü anlatım için değil, aynı zamanda tarih, edebiyat ve diğer sosyal bilimleri öğrenmek içinde yararlıdır” demiştir.

Avrupa da olduğu gibi Türkiye de de ancak 1970li yıllara gelindiğinde dramanın başlı başına bir disiplin olarak ele alınması gerektiği düşüncesi oluşmaya başlamıştır.Bu dönemden önce ağırlıklı olarak dramaya değil de dramatizasyon çalışmalarına yer verildiği söylenebilir.1980li yıllardan sonra eğitimde dramatizasyon,çağdaş yaklaşımlarla ve bilimsel olarak ele alınmaya başlanmıştır özellikle Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Güzel Sanatlar Eğitimi Anabilim Dalı Başkanı Prof.Dr.İnci San ve Devlet Tiyatrosu sanatçılarından Temel Levent’in Ankara da birlikte yaptıkları çalışmalar sonucunda,eğitimde dramatizasyon,bilinen anlamı ile herhangi bir metne canlandırmanın ötesinde,”Eğitimde Yaratıcı Drama “kavramı olarak yerleştirilmeye çalıştırılmıştır.Dramanın bugünkü anlamda uygulanmasında ve gelişmesinde büyük rol oynayan San ve Levent’in çalışmalarının özü : Katılımcıların önce yaratıcılık yeteneklerini geliştirmek,iletişim becerilerini


245

arttırmak, bireyin kendisini ve başkalarını tanımasına yönelik bir dizi drama seminer ve kurslarında geçmek,sonra öğrenilen bu anlayışla kendi hedef kitlelerine yönelip aynı aşamaların bu kitlelerce yaşanmasını sağlamaktır.”Bilimsel anlamda drama uygulama çalışmaları 1985 yılında San ve Levent’in öncülüğünde hız kazanmış ve iki yılda bir düzenlenen uluslar arası drama seminerleriyle de desteklenmiştir.

Eğitsel Drama Teriminin Benzer Terimlerden Farkı

Türk eğitim sisteminde son yıllarda yer alan en örgün hem de örgün olmayan eğitim ve öğretim kurumlarında yaygınlaşmasını sürdüren eğitimde drama kavramı,birbiriyle ilişkili ama birbirinden farklı anlamlarda içeren çeşitli kavramlarla birlikte açıklanmaktadır.Eğitimde drama kavramı pek çok kavramla birlikte kullanılmakta, zaman zaman da karıştırılmaktadır.

Dram:Hem sahnede oynanmak üzere yazılmış konuşmalar ve devinimlerle gelişen,karşıt oluşumların çatışmasıyla sonuçlanan oyun,yapıt olarak tanımlanır hem de mecazi anlamda acıklı olay.

Drama:Tiyatro yazını,oyun yazma sanatı oyun biçiminde oyun,yapıt olarak tanımlanmaktadır.Drama sözcüğünün kökü Yunanca”dram”dır.Dran;itmek,çekmek,yapmak,etmek,eylemek anlamlarına gelir,yani drama sözcüğünün içinde eylem olan her türlü etkinlikten söz etmek mümkündür.

Dramatizasyon:Eğitimde drama ile en çok karıştırılan kavramlardan birisidir.Oyuna koyma,oyunlaştırma anlamındadır.İstenildiği anda yaşanamayacak olayların öğrencilerin kendileri tarafından yaşanarak temsil edilmesidir.

Psikodrama:Grup terapi,sosyometri ve dramadan oluşan üçlü bir takımın parçasıdır. İnsanın iç dünyasını eyleme dönüşmesi anlamına gelmektedir.

Oyun:Kişinin gelişimi süresinde diğer insanlarla paylaşarak onları taklit ederek gerçekleştirilen ve yaşamın temel dayanağı olan en önemli etkendir.Oyun en yalın anlamda hoşça vakit geçirme ve enerji boşalımı olarak tanımlanmaktadır.

Eğitimde Drama:Herhangi bir konuyu,doğaçlama,rol oynama gibi tekniklerden yararlanarak,bir kümeyle ve küme üyelerinin birikimlerinden,yaşantılarından yola çıkarak canlandırmalar yapmaktır.

Yaratıcı Drama Ve Uygulanma Aşamaları

Eğitimde Drama”Yaratıcı Drama”

San’agöre ,drama sözcüğünün önünde özellikle”yaratıcı”sözcüğünün kullanılmasının amacı,önceden yazılmış hazır bir metin olmaksızın,katılımcıların kendi yaratıcı buluşları özgün düşünceleri,öznel anıları ve bilgilerine dayanarak oluşturdukları durumlarının ve doğaçlama canlandırmalarının olmasıdır.

Oyun süreçlerindeki ve yaşam durumlarındaki dramatik anların uzmanlarca,grup içi etkileşim süreçleri içerisinde yaratılması,yaratıcı drama çalışmaları olarak nitelenmektedir.Yaratıcı drama kavramı daha çok Amerika’da kullanılan bir kavramdır.İngiltere,yaratıcı dramanın eğitim süreçleri içerisinde kullanılması bakımından en deneyinli ülkedir ve daha çok “eğitimde drama”kavramını kullanır.Almanya’da ise”okul oyunu”,”oyun ve etkileşim”kavramları kullanılmaktadır.

Eğitici olamayan bir dramadan söz edilemez.Çünkü tüm drama yaşantıları eğitseldir,eğitimle ilgilidir.Bu yanıyla da tiyatrodan ayrılır.Bunların en başında yaratıcılık olmak üzere,kendini tanıma,iletişim becerilerini arttırma,demokratik tutum ve davranış geliştirme,empati becerisini,dil ve sözel ifade becerilerini geliştirme gelir.Yaratıcı drama,tiyatro yapmak ve oyunculuk yapmak değildir.Yaratıcı drama tiyatro formlarını kullanır,özünde de oyunculuk sözcüğünün kökündeki “oyun”kavramı bulunur.Tıpkı bir tiyatro ürününün sahneye koyuluş süreçlerinde yaşandığı gibi drama çalışmalarında katılımcılar belli bir atmosferi, oyun oynamadan duyulan hazzı paylaşırlar.Oyun yada drama yönlendiricisini de bir bakıma tiyatro yönetmenine


246

benzetebiliriz.Fakat drama olgusu bir tiyatro ve oyunculuk örneği sergilemek değildir. Yazılı bir metne dayanmaz,sahneye koyulamaz.

San’a göre yaratıcı drama,doğaçlama,rol oynama vb. drama tekniklerinden yararlanılarak,bir grup çalışması içinde,bireylerin bir yaşantıyı,bir olayı,bir fikri,kimi zaman bir soyut kavramı ya da davranışı,eski bilimsel örüntülerin yeniden düzenlenmesi yoluyla ve gözlem,deneyin,duygu ve yaşantıların gözden geçirildiği oyunsuz süreçlerde anlamlandırılması,canlandırılmasıdır.Yaratıcı drama,eğitim sürecini oyunlarla geliştirilen,işleyen bir yöntemdir.Bu özelliği ile eğitimin yaşamsal bir parçasıdır.Yaratıcı dramanın bir yöntem olarak bir diğer önemli özelliği,düşünsel,duygusal ve bedensel boyutları ile bütünleşmiş olmasıdır.Her öğrenme biçiminde bulunan pek çok beceri yaratıcı dramada katılım yoluyla elde edilir.

Yaratıcı Dramanın Temel Öğeleri

Eğitimde yaratıcı drama alanındaki temel ögeler ilk olarak süreci tasarlayan, biçimlendiren, yöneten darama ögretmeni/liderdir.Drama grubu ve çalışılan mekan da yaratıcı dramanın temel ögelerindendir. Ayrıca herhangi bir olay,olgu,somut-soyut bir durum. Bir gazete haberi,bir karikatür,edebiyatın tüm türleri,yarım bırakılmış herhangi bir yazınsal bir metin,bir yaşantı,anı,fotoğraf olabilecek olan konu-tema, doğaçlama ve rol oynama vb. teknikler de bu sürecin önemli birer öğesini oluşturur.

Yaratıcı Dramanın Aşamaları

Hazırlık-ısınma Aşaması:oyun bu aşamada etkin olarak kullanılır.Bu oyunlar öğretmenin ve öğrencinin hem birbirine ısınmalarını hem de çalışılacak konuya hazırlanmalarını kolaylaştıtır.Bu aşama canlandırılacak konunun belirlendiği,verildiği,bireysel canlandırma ya da küçük kümelerin oluşturulduğu aşamadır.

Canlandırma Aşaması:Canlandırma, bir konunun süreç içinde biçimlenip ortaya çıktığı,belirlendiği,biçimlendirildiği tüm oluşum çalışmalarının yapıldığı bir aşamadır.

Değerlendirme-Tartışma-Paylaşım Aşaması:Drama çalışmalarında elde edilen sonuçlar bu aşamada değerlendirilir.

Eğitimde Yaratıcı Dramanın Önemi

Yaratıcı drama bireyi merkeze alan günümüz eğitim yaklaşımı için önemli bir seçenektir.Bireyi öğretme sürecinin merkezinde bulunduran bu anlayış çocukluk döneminden başlayarak çevresindekileri taklit eden böylece yeni durumlara uyum gösteren diğer bir deyişle oyun oynama gereksinimini besleyen bir anlayıştır.Araştırmalar oyunun, öğretmeninin yardımcısı ve aracı durumuna getirilmesi ile öğretimin bir o kadar etkili, verimli ve kalıcı olduğu görüşünde toplanmaktadır.Eğitimde dramanın önemini, bir iletişim yöntemi olmasıyla, toplum yaşamına uyum sağlamadaki rolüyle, çocuğun yakın çevresindeki olayları somut şekilde yaşantıya dönüştürebilmesiyle ve öğrendiği bir çok şeyi uygulama fırsatı bulmasıyla açıklayabiliriz.Eğitimde dramanın kullanılması Matematik,Fen,Sosyal Bilgiler gibi alanlarda birçok becerinin eğitimsel amaçlarının çok çabuk kazandırılmasına bulunacaktır.Yaparak,yaşayarak,hissedere,duyular yoluyla öğrenme ona tüm yaşamı boyunca benzer yaşantılarda karşılaştığı sorunları çözmede kolaylıklar sağlayacaktır.

Kısacası eğitimde yaratıcı drama, öğrenciler ve öğretmenler için düşünmeye, olaylara farklı açılardan bakmaya ve empati kurmaya yardım eden en etkili öğrenme yöntemlerinden birisidir.

Sosyal Bilgiler ve Yaratıcı Drama

Eğitimin eğlenceli hale getirilmesi ve öğrenmekten zevk alınması ile öğrenci öğrenme sürecine etkin olarak katılır,yaparak yaşayarak öğrenme fırsatı yakalar.Öğrencilerin okulda,eğlenerek öğrenmeleri için öğrenmeyi oyun haline getirmek etkili bir yoldur.İlköğretim çağı,yaş itibariyle çocukların soyut olguları anlamakta zorlandıkları bir dönemdir.Ayrıca bu dönem öğrencilerin oyun çağı olması sebebiyle,bu seviyede kazandırılacak olan bilgi,beceri ve tutumların oyun şeklinde öğrenciye sunulması,daha kalıcı bir öğrenmenin sağlanması


247

açısından önemlidir.Bazı öğretim yöntem ve teknikleri bir yandan öğrencilere programda yer alan hedefleri kazandırırken bir yanda da onların sınıfta eğlenmelerini,öğrencilerin güdülenmelerini ve kolay öğrenmelerini sağlar.İşte bu yöntemlerden biride çocukların kendini ifade etmelerini kolaylaştıran “drama”’dır.

İlköğretim öğrencileri sanılanın aksine sayısal derslerde ziyada Sosyal Bilgiler gibi sözel derslerde daha fazla sıkıldıkları ve zorlandıkları gözlenmektedir.

Geniş bir disiplinler arası yaklaşıma sahip olmasına rağmen Sosyal Bilgiler dersi eğitim programlarında bilgiler yığını halinde yer almakta, bu bilgiler belirli bir zaman diliminde öğrencilere aktarmak durumunda olan öğretmenler daha çok anlatım yöntemine başvurmakta ve böylece bu ders sıkıcı, birtakım tarih ve isimlerin ezberlendiği bir ders haline gelmektedir.Sosyal Bilgiler dersinin amacına uygun öğretilmesi öğrencinin yakın çevresine ve toplumsal yaşama uyumunu kolaylaştıracaktır.Öğrenci doğayı, doğayı biçimlendiren insanların özelliklerini, toplumsal tüm kurumları,işlevleri ile birlikte, yaşanılacak olası toplumsal problemlere karşı, öğrendikleri ile yeni ilişkiler kurarak davranışlarını geliştirme imkanı bulabilecektir.

Cemil Öztürk, Türk ve yabancı bilim adamlarının yaptıkları Sosyal Bilgiler tanımlarını göz önünde bulundurarak Sosyal Bilgiler için şu tanımı yapmıştır:Sosyal Bilgiler, hemen her bakımdan değişen ülke ve dünya koşullarında bilgiye dayalı karar alıp problem çözebilen etkin vatandaşlar yetiştirmek amacıyla sosyal ve beşeri ilimlerden aldığı bilgi ve yöntemleri kaynaştırarak kullanan bir öğretim programıdır.

Yaratıcı drama, sahip olduğu özelikler nedeniyle eğitimin genel amaçlarını ve bir yöntem olarak Sosyal Bilgilerin içeriğini aktarmada kullanılabilecek etkin bir yoldur.Yaratıcı drama için toplumdaki hemen her şey işlenmeye hazır bir içeriğe sahiptir.Bu nedenle toplumsal yönü ağır basan yaratıcı drama aynı zamanda Sosyal Bilgiler alanının kendisidir.Yaratıcı drama çalışma ya da projelerine bakıldığında Sosyal Bilgiler alanının içeriği ile doğrudan örtüştüğü görülür.Sosyal Bilgiler dersinin yaratıcı drama ile öğretimine başvurulması halinde , öğrencilerin kendi yaşantılarını zenginleştirmeleri ve çevresini her yönüyle gözlemleme becerilerini arttırmalarını sağlayacaktır.

Philbin ve Myers’e göre Sosyal Bilgiler, öğrenci ve öğretmen arasında karşılıklı etkileşimde problem çözme ve eleştirel düşünme aktivitelerinin kullanılmasıyla ilköğretim sınıflarında yaratıcı drama kullanımına en uygun derslerden biridir.Sosyal Bilgiler programı içerisinde yer alan geçmişte yaşanan olaylar ve ayrıntılar üzerinde düşünme amacıyla yapılan canlandırmalar,kurgulama,geçmişi daha iyi anlamaya yarayabilir.Böylece olay.durum ve olguların bugünkü gözle bakma,o dönmede yaşayan insanları daha kolay anlamaya çalışma yoluyla empati kurmak söz konusudur.

Sosyal Bilgiler programı içerisinde yaratıcı dramaya yer verilirken oyunlaştırma ve canlandırmalara en uygun öğrenme alanı,ünite ve konular belirlenmelidir.Örneğin öğrenciler tarih konularını yaşayarak öğrenirler,kendilerini karakterlerin yerlerine koyarlar, onlar gibi düşünür kararlar alırlar.Böylelikle geçmiş,bugün ve gelecek arasında bağ kurabilirler.

2005 Sosyal Bilgiler programının temelini yapılandırmacı öğrenme yaklaşımı oluşturmaktadır. Yapılandırmacı öğrenme ortamlarında yaratıcı drama yönteminin kullanılması öğrenciler,herhangi bir sorun karşısında akılcı çözümler üretmeyi öğrenirler ve drama çalışmalarına aktif olarak katıldıkları için öğrenme içselleştirilmektedir.Sosyal Bilgilerin ilköğretim ayağının yanı sıra öğretmen yetiştirme programında da yaratıcı drama oldukça önemelidir.Sosyal Bilgiler dersi lisans programına drama dersinin alan ve alan eğitimi dersi adı altında zorunlu olarak koyulması ilköğretim Sosyal Bilgiler dersi için önemli bir gelişmedir.Öğretmen adayının bu yöntemi öğrenmesi hem kendi kişisel gelişimi hem de ilköğretimde görev aldığında kullanması bakımından oldukça önemlidir.


248

Sosyal Bilgiler Dersinde Yaratıcı Drama Yönteminin Kullanılması

Maxim’e göre yaratıcı dramada çocuklar içlerinden geldiği gibi hareket edip konuşurlar, kendilerinden emindirler ve ne anlatmak istiyorlarsa karşıya direkt onu aktarırlar. Yaratıcı drama, katılımcıların katkısıyla kendiliğinden ortaya çıkar.Öğrencilerin çalıştıkları konunun altında yatan anlamı bulmalarını sağlar ve olaylarla ilgili farkındalık oluşturur.Sosyal bilgiler dersinde dramadan yararlanarak somut yaşantılar kurabildiğini, olayları daha rahat irdeleyebildiklerini, eleştirel düşünme biçimi kazandıklarını ve problem çözme becerilerinin geliştiğini göstermektedir.Turner’in belirttiği üzere öğrencilerin sınıf içerisinde ilgilerinin sürekli canlı tutulmasını sağlayan drama sayesinde sosyal etkileşimlerinin artacağı ve yeteneklerini,kişisel farlılıklarını öğretmelerinin daha rahat keşfetmeleri sağlanacaktır.

Ata 2005 Sosyal Bilgiler programının öğrenciyi sosyalleştirmesinin yanı sıra, öğretmen ve öğrencinin birlikte hayal gücüne yaratıcılık becerilerini geliştirmelerini amaç edindiğine vurgu yapmaktadır. Sosyal Bilgiler programı bilginin kazanılmasının yanı sıra beceri, kavram ve değer öğretimine de önem vermektedir.”Gözlem, sosyal katılım, empati, mekanı algılama, değişim ve sürekliliği algılama, zamanı ve kronoloji” becerileri Sosyal Bilgilerin öğrencilerine kazandırmayı hedeflediği becerilerdir.Ayrıca diğer derslerle bağlantılı olarak “eleştirel düşünme becerisi, yaratıcı düşünme becerisi, iletişim becerisi, araştırma becerisi, problem çözme becerisi, karar verme becerisi, bilgi teknolojilerini kullanama becerisi, Türkçeyi doğru,güzel ve etkili kullanma becerisi, değişim ve sürekliliği algılama becerisi” kazandırılması hedeflenmektedir.Sosyal Bilgiler programının öğrenciye kazandırmak istediği becerileri yaratıcı drama ile vermek mümkündür.Gözlem yapmak, empati kurmak, mekanı algılamak gibi birçok beceri zaten dramanın doğal süreci içerisinde öğrenciye verilmektedir.

Adıgüzel’in yaratıcı dramada bir uygulama esnasında neler yapıldığını özetleyen şu sözlerinin ise Ata’nın belirttiği Sosyal Bilgilerin amaçlarına açılım sağladığını söylemek mümkündür:

“Günlük yaşamdan kesitleri sınıf ortamında yeniden oynuyoruz. Yaşamda karşılaşılan olayları, soyut kavramları, çeşitli davranış örneklerini çocuklarımızın kendi yaşantılarından yola çıkarak yeniden gözden geçiriyor, oyun anları ile anlamlandırıyor ve canlandırıyoruz. Söz gelimi sokakta bulduğumuz, hiç dil bilmeyen, aç bir insana ne yapacağımıza karar veriyoruz. Kardan adam gibi güneş ışığında eriyor, kediler gibi miyavlıyor, kuşlar kelebekler gibi uçuyor, yağmur gibi yağıyor,balonlar gibi alabildiğice geniş ufuklara açılıyoruz.İçinde çeşitli özgürlükleri ve kuralları bulunan yaratıcı drama çalışmalarında biz hep “mış gibi “yapıyoruz.Yani gerçek ile kurgu arasındayız, bir günde,bir ders saatine yepyeni dünyalar kuruyor, yeni yerler görüyor ve insanlar tanıyoruz.İşte bu nedenle çocuklarımız kendilerini daha iyi tanıyorlar,başkalarını tanıma uğraşına giriyorlar ve iletişimi öğreniyorlar.Tüm yaşantılar karşısında yeni ilişkiler kuruyor, yeni ürünler ortaya koyuyorlar.”

Görüldüğü gibi Sosyal Bilgiler dersinin hedeflerini yaratıcı drama ile ulaşmak mümkündür. Hem de birçok yolla ulaşılabilecek bu hedeflere en eğlenceli,en yaratıcı,öğrenciyi sıkmadan ve belki de %90 ların üstünde bir başarı ile ulaşılabilir.Adıgüzel’in “biz düşlerimizi yaratıcı drama ile gerçek yapıyoruz” dediği gibi Sosyal Bilgilerin birbirinden önemli düşlerinin gerçek olması en büyük temennimizdir.

SORULAR

1.Reformcu hareketlerle eğitimde drama hangi ülkede başlamıştır?

A.ABD

B.İSPANYA

C.FİNLANDİYA

D.FRANSA


249

E.İTALYA

2.Drama alanında ki çalışmalara Kazım Karabekir’in hangi çocuk oyunu örnek gösterilebilir?

A.ÇOCUKLARA ÖĞÜTLER B.ŞARKILI İBRET C.ERMENİ DOSYASI

D.İZMİR SUİKASTİ E.ERMENİ DOSYASI

3.Türkiye de drama alanında yapılan çalışmalarda aşağıdaki isimlerden hangisi örnek verilemez ?

A.İSMAİL HAKKI BALTACIOĞLU B.MUAMMER TARGAÇ

C.KAZIM KARABEKİR D.EMRULLAH EFENDİ

E.İNCİ SAN

4.Herhangi bir konuyu , doğaçlama,rol oynama gibi tekniklerden yararlanarak, bir kümeyle ve küme üyelerinin birikimlerinden,yaşantılarından yola çıkarak canlandırmalar yapmaya ne denir?

A.OYUN B.PSİKODRAM

C.EĞİTİMDE DRAMA D.DRAMATİZASYON

E.ÖDEV

5.Aşağıdakilerden hangisi yaratıcı dramanın öğelerinden biri değildir?

A.DRAMA GRUBU

B.DRAMA ÖĞRETMENİ-LİDER

C.ÇALIŞILAN MEKAN

D.ACIKLI OLAY

E.KONU-TEMA

CEVAPLAR

1.D 2.B 3.D 4.C 5.D

TANSU ALKIŞ

2013234113 SOSYAL BİLGİLER 4-A


250

AMERİKA BİRLEŞİK DEVLETLERİ Tarihi Gelişim ve Siyasi Yapı ABD 1776’da İngiltere’ye karşı bağımsızlığını ilan etmiş. 1789’daki Bağımsızlık Bildirisi ile de modern demokrasinin merkezi olmuştur. ABD 50 eyaletten meydana gelen bir federal birliktir. Kendine has anayasa ve yetkilere sahip olan her eyalet de öteki işlerden sorumludur. Yani, bu eyaletler iç işlerinde serbest, dış işlerinde merkeze bağlıdır. ABD Başkanı genel seçimle dört yıllık bir süre için seçilmekte ve sürenin sonunda bir devre için daha seçilmesi mümkün olmaktadır. EĞİTİM SİSTEMİ ABD Eğitim Bakanlığı, 1982 yılında yapısal değişimi yaşayıp bağımsız bir bakanlık haline gelmiştir. ABD’ de eyaletlere göre değişen, yani merkezi olmayan bir eğitim sistemi mevcuttur. Amerika’da federal hükümet, okulları doğrudan yönetemediği gibi uygulanan eğitim ve öğretim programlarını, kullanılacak yöntem ve araç gereçleri de belirleme yetkisine sahip değildir. Dolayısıyla federal hükümetin Amerikan eğitim sistemindeki rolünün yok denecek kadar az olduğu, esasen her eyaletin kendi eğitim politikasını kendisinin tespit ettiği söylenebilir. ABD’de yer alan toplam 50 eyalet eğitim uygulamalarında farklı yollar benimsemiş olsa da ortak genel amaçları bulunmaktadır. Bunlar;

Farklılıktan birlik yaratmak, Demokratik, ideal ve uygulamaları teşvik etmek, Kişisel gelişmeye yardımcı olmak, Sosyal şartları iyileştirmek, Milli gelişmeyi hızlandırmak olarak sıralanmaktadır.

ABD’de bütün okullar bağlı bulundukları eyaletin eğitim bakanlığınca düzenlenen programlara uymak zorundadır. Ancak buradan yola çıkılarak, öğretim programlarını belirleyen eyaletlerin tamamen bağımsız olduğu sonucunu çıkarmamak gerekmektedir. Eyaletler derslere ait öğretim programlarını düzenlerken, alanlara göre birbirinden ayrılmış ve ulusal düzeyde faaliyet gösteren profesyonel organizasyonların standartlarına uymak zorundadırlar. Bu kuruluşlar Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi ve Matematik Öğretmenleri Ulusal Konseyi gibi organizasyonlardır. ABD’de zorunlu eğitim süreleri eyaletlere göre değişiklik göstermektedir. Merkez eyalet dahil olmak üzere 4 eyalette 14 yıl, 7 eyalette 13 yıl, 8 eyalette 12 yıl, 20 eyalette 11 yıl ve 12 eyalette de 10 yıldır. Gürkan ve Gökçe(1999) ABD’deki tüm eyaletlerde zorunlu eğitim süresinin 12 yıl olduğunu fakat yaygın olarak 6+3+3 sisteminin kullanıldığı belirtmektedir. Türkiye ve ABD Sosyal Bilgiler dersi öğretim programlarını karşılaştırmak için incelenen Kuzey Carolina’da ise zorunlu eğitim süresi 7-16 yaşlarını kapsayacak şekilde 10 yıldır. Bu eyaletin sosyal bilgiler öğretim programında ise 5+3+3 şeklinde bir yapı olduğu tespit edilmiştir. Zorunlu olan bu 10 yıllık eğitim süresinin ilk sekiz sınıfı ilköğretimdir. Aileler, çocuklarını ücretsiz devlet okullarına ya da özel okullara gönderme konusunda tercih hakkına sahiptirler. İlköğretimde resmi ve özel bütün okulların programlarının ortak olmasına özel önem verilmektedir. Ülkede örgün eğitim şu kademelerden oluşmaktadır:

Okulöncesi İlköğretim İlkokul Ortaokul Lise

Okulöncesi: Çocukların formal eğitime hazırlandığı sınıflardır. Eğitim ücretsizdir. ABD’de okul sistemi içerisinde 1 veya 2 yıllık okul öncesi eğitimi programı uygulanmaktadır. Bu programın amaçları;


251

o İlkokula hazırlamak, öğrencinin kendine güven kazanmasını sağlamak, çevresiyle iyi ilişkiler kurmasını sağlamak, düzenli çalışma ve oyun alışkanlığı kazandırmak.

İlköğretim: İlköğretimin süresi her eyalette farklı olup, sosyal bilgiler öğretim programını inceleyen Kuzey Carolina’da 5+3 şeklinde, toplam 8 yıldır. İlk kademe ilkokul, ikinci kademe ortaokul sınıflarından oluşmaktadır. İlkokul(Elementary Grade): İlkokullarda öğrenim 6 yaşında başlamaktadır. Süresi 5 yıldır. İlkokulun en önemli amacı çocukların genel zekalarını ve sosyal yönlerini geliştirmektir. Eğitim-öğretim sadece sınıf içi etkinliklerle sınırlı değildir. “ İlkokulda temel ders programları, bu derecedeki bütün okullar (resmi ve özel) için aynıdır.” Bu aşamada genel olarak bir öğrenci aritmetiği, bazen de temel düzeyde cebir ve İngilizceyi kullanma becerilerini öğrenmektedir. Ayrıca öğrenci, sosyal bilgiler, fen bilgisi, beden eğitimi ve güzel sanatlara dair dersleri de almaktadır. Ortaokul (Middle Grade): 6. sınıftan 9. sınıfa kadar olan 3 yıllık devreyi kapsamaktadır. Ortaokul kademesinde mesleki rehberliğe önem verilmektedir. Çocuklar bu devrede geleceklerini planlamaya başlamaktadırlar. Öğrenciler için zorunlu olan dersler (cure courses); dil sanatları(edebiyat gibi), fen bilgisi, sosyal bilgiler ve matematiktir. Seçmeli dersler(encore/selective courses); sanat, beden eğitimi, sağlık, yabancı dil gibi derslerdir. Ortaöğretim: Ortaöğretim liselerde yapılmaktadır. Lise öğrenimi 3 yıl olup 9. sınıftan 12. sınıfa kadar sürmektedir. İngilizce, matematik, teknik ve sosyal bilimlerde derslere katılmaktadır. Bazı liselerde öğrenciler bölümlere ayrılmaktadır. Kolej veya üniversiteye devam etmeyi düşünen öğrenciler ilgili bölümlere devam ederek, kendilerini üniversiteye hazırlayacak olan dersleri almaktadır. SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMI: KUZEY CAROLİNA ÖRNEĞİ Sosyal Bilgiler Öğretimi ve Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi ABD’de toplam 50 eyalet bulunmaktadır. Bu eyaletler öğretim programlarını serbestçe belirlemek ve uygulamak hakkına sahiptir. Bu durum Sosyal Bilgiler dersi için de geçerlidir. Sosyal bilgiler eğitimine ilişkin ulusal stratejileri, öğrenme alanlarını ve standartlarını belirlemek amacıyla bu organizasyonun var olması dikkat çeker. Bu kurum Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi (NCSS)’dir. NCSS tarafından belirlenen öğrenme alanları ve standartlar şu üç amacı gerçekleştirmeye yöneliktir:

Anaokulundan 12. sınıfa kadar (K-12) düzenlenen sosyal bilgiler öğretim programının yapısını ana hatlarıyla belirlemek,

Bilgi, beceri ve tutum bağlamında öğrenci performans beklentilerini ortaya koyarak, program ile ilgili kararlarda bir rehber olmak,

Dersleri planlayan öğretmenlere, öğrencilerinin performans beklentilerinin karşılanmasını sağlayacak ve sınıfta uygulanabilecek etkinlik örnekleri sunmak.

NCSS tarafından sosyal bilgiler öğretim programının geliştirilmesi için bir içerik çerçevesi oluşturmak amacıyla 10 öğrenme alanı belirlenmiştir. Bu öğrenme alanları ülkemizde 2005 yılında yürürlüğe giren sosyal bilgiler öğretim programları da yaptırılmıştır. Bu öğrenme alanları şunlardır:

Kültür, Zaman, Süreklilik ve Değişme, İnsanlar, Yerler ve Çevreler, Bireysel Gelişme ve Kimlik, Bireyler, Gruplar ve Kurumlar, Güç, Yetki ve Yönetim, Üretim, Dağıtım ve Tüketim, Bilim, Teknoloji ve Toplum, Küresel Bağlantılar, Vatandaşlık İdealleri ve Uygulamalar.

Eyaletler sosyal bilgiler öğretim programlarını geliştirirken yukarıda verilen 10 öğrenme alanını içeriği belirlemede çerçeve olarak kullanmak zorundadır. 1992’ de NCSS Yönetim Kurulu sosyal bilgiler için şu tanımı benimsemişlerdir;


252

“ Sosyal bilgiler; vatandaşlıkla ilgili yetenekleri desteklemek için sosyal bilimler ve insanlıkla ilgili tamamlanmış çalışmalardır. Sosyal bilgilerin koordinasyonu sağladığı okul programında sistematik çalışma antropoloji, ekonomi, coğrafya, tarih, hukuk, felsefe, siyaset bilimi, psikoloji, din ve sosyoloji gibi disiplinlerin yanı sıra insanlık, matematik ve doğa bilimlerinin uygun içeriklerinden alınmaktadır. Sosyal bilgiler dersinin disiplinlerarası bir yapıya sahip olması gerektiği ve vatandaşlık becerilerinin geliştirilmesinin önemi vurgulanmaktadır. Programın Genel Özellikleri Kuzey Carolina Sosyal Bilgiler Standart Ders Programı, Ocak 2002 tarihinde hazırlanmış; 2003-2004 öğretim yılında yürürlüğe girmiştir. Programın geliştirilmesi sürecinde hedef ve davranışların belirlenmesine yönelik ihtiyaç analizi yapılırken öğretmenler, öğrenciler, ebeveynler, toplum kuruluşları, meslek kuruluşları ve yüksek öğretim kurumlarına yönelik anketler düzenlenmiştir. Böylelikle program konu alanının özellikleri, bireyin gereksinimleri ve toplumun beklentisi dikkate alınarak geliştirilmiştir. Programda şu başlıklar yer almaktadır:

Önsöz, Felsefe, Amaç, Program Tanımlaması, K-12 Sosyal Bilgiler Programında Disiplinlerin Rolü, Sosyal Bilgilerin Genel Amaçları, İlkokul Sosyal Bilgiler, Ortaokul Sosyal Bilgiler, Lise Sosyal Bilgiler, Sosyal Bilgiler Dersleriyle Bağlantılı Seçmeli Derslere Ait Programlar, Bibliyografya.

Programda NCSS’ in belirlediği 10 öğrenme alanı doğrultusunda K-8 için belirlenmiş öğrenme alanları bulunduğu görülmektedir. K-8’ de sosyal bilgiler dersi içeriğinin tek disiplinli değil, disiplinlerarası program anlayışına göre oluşturulduğu belirtilmektedir. Programda K-8 için belirlenen Öğrenme Alanları şunlardır;

Birey, Kimlik ve Gelişme, Kültürler ve Farklılık, Hükümet ve Aktif Vatandaşlık, Tarihsel Bakış Açıları, Coğrafi İlişkiler, Ekonomi ve Gelişme, Küresel Bağlantılar, Teknolojik etkiler ve toplum.

Programda Eyalet Eğitim Yönetim Kurulu, sosyal bilgiler dersinden mezun olabilmek için dünya tarihi, yurttaşlık bilgisi ve ekonomi, ABD tarihi konularını asgari düzeyde de olsa bilme koşulunu getirdiği de belirtilmektedir. Kuzey Carolina Sosyal Bilgiler Standart Ders Programı incelendiğinde anaokulundan başlayıp 12. sınıfın sonuna kadar devam eden bir sosyal bilgiler dersinin varlığı görülmektedir. 9-12. sınıflarda karşımıza Sosyal Bilgiler dersine ek olarak “Seçmeli Dersler” çıkmaktadır. Bunlar ABD Hükümeti, Ekonomi, Çağdaş Hukuk, Adalet, Psikoloji ve Sosyoloji gibi derslerdir. 1-8. sınıflarda Sosyal Bilgiler dersi disiplinler arası bir desene sahiptir.


253

Amaçlar Kuzey Carolina Sosyal Bilgiler Standart Ders Programı’nda K-12 için genel amaçlara ve davranışlara yer verilmiştir. Bu genel amaçlar ve davranışlar şöyledir; Genel Amaçlar ve Davranışlar Genel Amaç 1- Öğrenci, sosyal bilgiler materyallerinin okunmasına ve sosyal bilgilere ait kavramlara dair sözcük dağarcığını artırmaya yönelik stratejiler kazanır. Genel Amaç 2- Öğrenci, araştırma becerilerini kullanarak çeşitli kaynaklardan yararlanır, kaynak toplar ve bunların sentezini yapar. Genel Amaç 3- Öğrenci, kaynakları ve materyalleri çözümlemek, yorumlamak, yararlanmak ve kullanmak için stratejiler öğrenir. Genel Amaç 4- Öğrenci tarihi ; çağdaş ve tartışma yaratan dünya sorunlarını çözmek için hem sözel hem de yazılı problem çözme ve karar verme tekniklerini kullanacak şekilde ihtiyaç duyulan stratejileri kazanır. Genel Amaç 5- Öğrenci, öğrenme sürecinde bilgisayar teknolojisinin etkili ortaklığı(bileşimi) için ihtiyaç duyulan stratejileri kazanır. İçerik NCSS tarafından belirlenen 10 öğrenme alanı, bu programının içeriğinin çerçevesini oluşturmaktadır. Sınıf Ana Konular Anaokulu Ben ve Ailem/ Kendisi ve Ailesi/ Dünyadaki Aileler Sınıf 1 Dünya Üzerindeki Toplumlar ve Aileler Sınıf 2 Bölgesel Çalışmalar: Yöre, Eyalet, Birleşik Devletler ve Dünya Sınıf 3 Vatandaşlık: Farklı Olan İnsanlar Sınıf 4 Kuzey Carolina: Coğrafya ve Tarih Sınıf 5 Birleşik devletler, Kanada, Meksika ve Orta Amerika Tarihi Sınıf 6 Güney Amerika ve Avrupa Sınıf 7 Afrika, Asya ve Avustralya Sınıf 8 Kuzey Carolina: Eyaletin Ortaya Çıkışı ve Gelişmesi Sınıf 9-12 Dünya Tarihi: Vatandaşlık Bilgisi ve Ekonomi

Birleşik Devletler Tarihi: Tarih ve Seçmeli Sosyal Bilimler

Konular, çocuğun bulunduğu merkezden başlayarak uzak çevresine doğru genişleyen bir çerçevede verilmektedir. Bu durum programın içeriğinin sıralanışında genişleyen çevre programının benimsendiğinin göstergesidir. Öte yandan sınıf düzeyinde amaçlar incelendiğinde, konuların yeri ve zamanı geldikçe tekrar edildiği görülmektedir. Örneğin, 4. sınıfta ele alınan beş coğrafi kavramın öğrenciye kazandırılması durumu 5. ve 6. sınıf düzeyinde de ele alınmıştır. Bu nedenden dolayı programda içerik yazma yaklaşımı olarak sarmal programlama anlayışının benimsendiği söylenebilir. Öğrenme – Öğretme Süreci NCSS tarafından, temel becerilerin üç aşaması şu şekilde verilmiştir:

Bilgiyi edinme, Bilgiyi düzenleme ve kullanma, Kişilerarası ilişkileri ve sosyal katılımı geliştirme.

Sosyal bilgiler becerilerindeki ustalık sadece tarihsel, sosyal, politik ve ekonomik konuları mükemmel bir şekilde bütünleştirme, uygulama ve sürekli kullanma sonucunda ortaya çıkar. Bu beceriler, sosyal soruşturma ve akılcı karar verme gelişimi için gerekli ve K-12 programı boyunca açık şekilde tanımlanarak sırayla geliştirilmelidir. Eleştirel düşünme süreçlerinin kullanımı K-12 sosyal bilgiler becerilerinin gelişmesine örnek teşkil eder. Bu eleştirel düşünme süreçleri şunları içerir;

Sınıflandırma, yorumlama, analiz etme, sentez ve değerlendirme. Bunların dışında programda Sosyal Bilgiler derslerinde kazandırılması gereken diğer beceriler şu şekildedir;


254

Okuma ve cümle kurma, Veri toplama, sentez ve rapor için araştırma yapma, Analiz, yorumlama, yaratma ve kaynakları kullanma, Karar verme ve problem çözme tekniklerini uygulama, Teknolojileri birleştirme.

Ölçme ve Değerlendirme Program incelendiğinde, öğretmenlerin nasıl bir ölçme aracı kullanacağı, hangi tür sorular sorulacağı ya da ölçme ve değerlendirme sırasında nelerin ölçüt alınacağı, hedeflere varılıp varılmadığının nasıl tespit edileceği gibi konulara yer verilmediği görülmüştür. Bu boşluk, NCSS başta olmak üzere sosyal bilgiler öğretimi konusunda yetkin/etkili kurum ve kuruluşların, programın felsefi ve kuramsal temelleri doğrultusunda yaptıkları yayınlar tarafından doldurulmaktadır. Ayrıca, kullanılan öğretmen kılavuz kitapları da öğretmenlere bu konuda yeterli bilgi ve örnek sağlamaktadır. Ayrıca bu programda, programın temel öğelerinden olan öğrenme-öğretme süreci ve değerlendirme süreçlerine yer verilmediği de dikkat çekmektedir. Öğrenme-öğretme sürecinde hangi hedefe ne kadar zaman ayrılacağı, hangi etkinliklerin yapılabileceği gibi açıklamalar programda yer almamaktadır. Fakat hedefler incelendiğinde, öğretim sürecinde yapılması gerekenler ve kullanılabilecek materyallerin neler olduğu konusunda çıkarım yapabilmektedir. SORULAR 1) Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Bilgiler programının genel amaçlarından biri değildir? A) Araştırma becerilerini kullanmak B) Kaynakları ve materyalleri yorumlamak ve kullanmak C) Öğrenme sürecinde bilgisayar teknolojisinden yararlanabilmek D) Sosyal bilgilere ait sözcük dağarcığını arttırma E) Kişilerarası ilişkileri ve sosyal katılımı geliştirme 2) I. Vatandaşlık İdealleri ve Uygulamalar II. Küresel Bağlantılar III. Bilim, Teknoloji ve Toplum IV. Bireysel Gelişme ve Kimlik Yukarıda verilen ABD Sosyal Bilgiler öğrenme alanlarından hangisi veya hangileri ülkemizde Sosyal Bilgiler öğretim programında da yer almaktadır?

A) Yalnız II B) I ve II C) III ve IV D) II ve III E) I,II ve III

3) ABD anaokulu eğitim programının içeriği aşağıdakilerden hangisidir? A) Bölgesel Çatışmalar B) Ben ve Ailem C) Vatandaşlık D) Dünya Tarihi E) Birleşik Devletler Tarihi 4) Aşağıdakilerden hangisi ortaokul eğitiminin özelliklerinden biri değildir? A) Öğrenim süresi 3 yıldır. B) Mesleki rehberliğe önem verilir. C) Çocuklar geleceklerini planlar.


255

D) Formal eğitime hazırlıktır. E) Dil sanatları, Sosyal Bilgiler zorunlu derslerdendir. 5)Aşağıdakilerden hangisi eleştirel düşünme süreçleri içeriğinde yer almaz? A) Sınıflandırma B) Özetleme C) Sıralama D) Analiz Etme E) Değerlendirme 1)E 2)D 3)B 4)D 5)C

TEKNUR BABİ


256

SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE SINIF DIŞI ETKİNLİKLER (Müze ve Arazi Çalışmaları)

• Günümüz eğitim anlayışını etkileyen yaklaşımlar artık, öğrenenleri sınıfın dışına çıkmaya zorlamaktadır. 2005 yılından beri uygulanmaya başlanan sosyal bilgiler programı yapılandırmacı öğrenme yaklaşımını temele almaktadır. Bu yaklaşımın temelinde ise öğrenene sunulan etkili uyarıcılar ile öğrenenin kendi öğrenmelerini yapılandırması yer almaktadır. O halde, öğretmenler, öğrenciye en doğru ve etkili uyarıcıları sunabilecek öğretime-öğrenme süreçlerini planlamak zorundadırlar. En etkili uyarıcılar ise çoğu zaman sınıfın dışında, gerçek yaşam koşullarında yer almaktadır. Bu nedenle sınıfın dışına çıkılması zorunluluğu artık kaçınılmaz bir gerçek haline gelmiştir.

Sınıf dışı eğitim nedir?

Sınıf dışı eğitim, eğitim programı zenginleştiren

kaynakların kullanılmasına yönelik bir metottur. Daha geniş ve anlamlı öğrenmeler için sınıf içinde kazanılan kuramsal bilginin insanlarla, yerlerle ve nesnelerle kazılan birinci el yaşantılar yolu ile uygulamalarla zenginleştirilmesi zorunludur. Öğrenme sürecinde birey beş duyusunun ne kadar fazla kullanırsa, o kadar kalıcı ve anlamlı öğrenmeler gerçekleşebilmektedir. Sınıf dışı eğitim, bireyin çevresinin ve çevrede yer alan tüm kaynakların kullanılmasını içerir. Birçok gerçek yaşam durumlarının en iyi öğrenilmesi sınıf dışında gerçekleşmektedir.

Sınıf dışı eğitimin amaçları şu şekilde ifade edilebilir:

• Bireyin zihinsel, fiziksel ve duygusal tüm potansiyelini kullanmasına yardım etmek.

• Sınıfın dışındaki tüm ve yapılandırıcı kaynakları programı zenginleştirmek için öğrenme uyarıcıları olarak kullanmak.

• Doğal çevreyi ve insanın onunla olan ilişkilerini tanımak ve kavramak ve bunlar hakkındaki farkındalığı geliştirmek.

• Öğrenciyi sınıf duvarları dışında da kendine güvenen bir birey haline getirmek.

• Boş zamanları daha iyi değerlendirebilmek için gereken bilgi, beceri, tutum ve değerleri kazandırmak için geliştirmek.

• Sınıf dışı öğrenme ve grup yaşantıları yoluyla demokratik insan ilişkilerini ve süreçlerini geliştirmek.

• Bireye, toplumun ulusun ve dünyanın kaynaklarını kullanarak vatandaşlık bilinci kazandırmak.

• Bireye sınıf duvarları dışında gerçek iş yaşantıları geçirterek, mesleki yeterlilik kazandırmak.

• Bireye estetik gelişimi için olumlu bir atmosfer yaratmak.

Bilişsel Gelişim ve Doğal Çevre: Çocuk doğal ve sosyal çevresi ile etkileşimi sonucunda bilgiyi ve anlamayı oluşturur. Doğa ile etkileşim üç şekilde oluşmaktadır.

• Dolaysız etkileşim: insan kontrolü olmadan dolaysız fiziksel etkileşim,

• Dolaylı etkileşim: hayvanat bahçesi, müze, arboretum vb. insan manipülasyonu ile oluşturulmuş yerlerde gerçekleşen etkileşim,


257

• Sembolik etkileşim: doğa ile gerçek etkileşim olmadan gerçekleşir. Televizyonda bir dağa belgeseli izlemek, bir kitap, bir dergi

• Fiziksel Gelişim ve Doğal Çevre: Doğanın fiziksel gelişim üzerinde de çok önemli bir etkisi bulunmaktadır. Günümüzde hareketsizce evlere hapsolan ve düzensiz beslenmenin de eklendiği çocuklarda obezite oranı oldukça yükselmiştir. Araştırmalara göre 1900’lerden günümüze çocuklarda fiziksel aktivite oranı %75 azalmıştır. Bir diğer araştırmaya göre 1981’de çocukların dışarıda geçirdikleri günlük süre 86 dk iken 1997’de bu süre 42 dakikaya inmiştir. Evlerine kapanan hep dolaylı uyarıcılar ile karşı karşıya kalmakta, zamanlarının büyük bir çoğunluğunu, okuyarak, bilgisayar başında, tv karşısında ama hareketsiz olarak geçirmektedir.

• Duyuşsal Gelişim ve Doğal Çevre: doğa, özellikle duyuşsal bir doyum sağlama yoluyla duyuşsal gelişimi de olumlu yönde destekler. Çocuk dağa da hem eğlence, heyecan ve merak duyarken aynı zamanda da korkuyu hisseder ve mücadele eder. Bu tür karşıt duygular öğrenme ve gelişim için güdüleyici olmaktadırlar. 6-12 yaşlar arası dönemde çocuklar doğa ile olumlu ve sıkı bağların yanı sıra bu sürede çocuk doğayı kullanarak özerkliğini de oluşturabilmektedir. Araştırmalar çocukların mekanla ilgili ilişkilerinin farklı yaş dönemlerinde farklı özellikler gösterdiğini ortaya koymaktadır:

• 4-7 yaş: Araştırmaya başlarlar. Bu dönemde evleri onlar için dünyanın merkezidir.

• 8-11 yaş: Evleri daha az önemli bir hale gelmeye başlar. Daha geniş bir çevre dikkatlerini çeker ve doğadaki nesneleri merak etmeye ve araştırmaya başlarlar.

• 12-16 yaş: alışveriş ve sosyal çevre ilgilerini çekmeye başlar, artık ‘yeryüzü dönemleri’ bitmeye başlamıştır.

• 17 yaş: artık ‘benzin dönemi’ başlamıştır ve arabaları dünyanın merkezine oturmaya başlar ve sıklıkla da bu dönem hiç bitmez.

Yukarda da görülebildiği gibi çocukların doğa ile ilgilenmeye en uygun oldukları dönem 8-11 yaşlar arasına rastgelen ilk öğretim birinci kademe dönemidir

Sınıf dışı etkinlikler öğrencilerin ruhsal, ahlaki, sosyal ve kültürel gelişimlerine de destek olabilmektedir:

• Sosyal gelişim: çocuklar sınıf dışında çalışırken daha kolaylıkla gruplarla çalışabilmektedir. Kendi güçlü ve zayıf yönlerini fark edebilmekte ve bir plan dahilinde grupla iş birliği içinde çalışmayı öğrenmektedirler. Bu tür çalışmalarda diğer bireylerin görüş ve önerilerini nasıl dikkate alacaklarını öğrenmek zorundadırlar. Sınıf dışı çalışmalarda öğrenciler için gerekli araç gereci ve donanımı paylaşmaya zorunludur. Grupla ortak bir amaç etrafında gerçekleşen bu tür çalışmalar, grupla çalışmalarda olumlu değer ve niteliklerin gelişmesine yardımcı olmaktadır.

• Kültürel gelişim: günümüzde, sanat galerileri, konser salonları, ibadet yerleri vb. alanlara yapılan ziyaretler öğrencilerin kültürel gelişimlerine destek olmaktadır. Bu tür yerlerde çocuklar geçmişten günümüze farklı kültürlerle tanışmakta ve içinde yaşadığı toplumun kültürel özellikleriyle karşılaştırma olanağına sahip olmaktadırlar.

• 3. Ahlaki gelişim: neyin doğru neyin yanlış olduğu sorusunun cevabının bulunmasında sınıf dışında yapılan etkinliklerin olumlu etkileri olmaktadır. Doğaya yada farklı sosyal kurumlara yapılan ziyaretlerde çocuklar nasıl davranmaları gerektiğinin provasını yapabilmekte ve olumlu değerler geliştirebilmektedirler.

• 4. Ruhsal eğitim: sınıf dışı çalışmalar çoğu zaman çocuklara yaptıklarının, düşüncelerinin ve önerilerinin değerli ve kabul edilebilir olduğunu hissetme şansı sunar. Çocuk çoğu zaman bağımsız


258

çalışmaya cesaretlendirilir. Bunlarda çocuğun özgüveninin gelişmesine ve kendisi hakkında olumlu duygulara sahip olabilmesine neden olur.

• SINIF DIŞI EGİTİM SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE NEDEN ÖNEMLİDİR?

• ABD’de yaygın bir kabul gören NCSS’nin tanımına göre sosyal bilgiler şöyle tanımlanabilir: “sosyal bilgiler, sosyal ve beşeri bilimleri vatandaşlık yeterliliklerini geliştirmek amacıyla kaynaştıran bir çalışma alanıdır. Okul programı içinde sosyal bilgiler, antropoloji, arkeoloji, ekonomi, coğrafya, hukuk, felsefe, siyaset bilimi, psikoloji, din ve sosyolojinin yanı sıra beşeri bilimler, matematik ve doğa bilimlerinden kendine mal ettiği içerik üzerinde sistematik ve eş güdümlü bir çalışma sağlar. Sosyal bilgilerin öncelikli amacı, karşılıklı olarak birbirine bağlı bir dünyada, kültürel farklılıkları olan demokratik bir toplumda, genç insanlara bilgiye bağlı mantıklı karar alabilme yeteneklerine geliştirmede yardımcı olmaktır.

• Sosyal Bilgiler öğretiminde, sınıf dışı eğitimde etkin olarak kullanılabilecek bir diğer alanlar ise müzeler ve ören yerlerdir.

• Müzeler, okullar, üniversiteler ve kütüphanelerle, öğrenene farklı öğrenme olanakları sunmaktadır. Müzelerin bir avantajı geniş bir yelpaze ziyaretçi potansiyeline sahip olmalarıdır. Müzeler kimliğin oluşması için fırsatlar sunarlar.

• Müze eğitim programını hazırlamaya başlamadan önce öğretmenin aşağıdaki soruları cevaplaması daha etkili bir müze ziyareti için yararlı olacaktır:

• Müzenin fiziksel yerleşimi nasıldır?

• Müzeye asıl ziyaretten önce, ben müzeye gitmeli miyim?

• Müze ziyareti sırasında uyulması gereken kurallar nelerdir?

• Müzenin içeriği öğrencilerimin yaşına ve gelişim düzeyine uygun mu?

• Müzedeki hangi alanlar yada sergiler görülecek?

• Ziyaret öğrencilerime bilimsel olgularla ilgili etkili ve anlamlı yaşantılar sağlayacak mı?

Sosyal bilgiler dersinde örnek sınıf dışı eğitim etkinlikleri

ETKİNLİK PLANI 1*(ARAZİ ÇALIŞMASI)

AMAÇ: ülkenin çeşitli yerlerindeki doğal tarihi özellikleri tanıma

YÖNTEM: Eğitimde yaratıcı drama, gezi gözlem

SÜRE: 1 GÜN

ARAÇ GEREÇLER: Kartonlar, pastel boyalar, büyüteçler, dürbün

GRUP: İlköğretim 4-8. sınıf öğrencileri

ÇALIŞMA YERİ: Mersin:kız kalesi, cennet ve cehennem obrukları ve narlı kuyu, astım – dilek mağarası

ETKİNLİK PLANI 2* (MÜZE EĞİTİM ÇALIŞMASI)

AMAÇ: Anadolu’da yaşamış olan uygarlıklar hakkında bilgi sahibi olmak.

YÖNTEM: Eğitimde yaratıcı drama


259

SÜRE: 6 SAAT

ARAÇ-GEREÇLER: Kartonlar, pastel boyalar, renkli takılar, tüller, örtüler, makyaj malzemeleri

GRUP: İlköğretim 4-8. sınıf öğrencileri

ÇALIŞMA YERİ : ANKARA ANADOLU MEDENİYETLERİ MÜZESİ

1)aşağıdakilerden hangisi sınıf dışı egitimin amaçlarından degildir?

• Bireyin zihinsel, fiziksel ve duygusal tüm potansiyelini kullanmasına yardım etmek.

• Sınıfın dışındaki tüm ve yapılandırıcı kaynakları programı zenginleştirmek için öğrenme uyarıcıları olarak kullanmak

• Doğal çevreyi ve insanın onunla olan ilişkilerini tanımak ve kavramak ve bunlar hakkındaki farkındalığı geliştirmek

• Öğrenciyi sınıf duvarları dışında da kendine güvenen bir birey haline getirmek.

• Öğrenciyi grup çalışmasından çok bireyselliğe yönlendirmek

2) bilişsel gelişimde doğa ile etkileşim 3 şekilde oluşmaktadır.

Bunlar ;

• Dolaysız etkileşim

• Dolaylı etkileşim

• Sembolik etkileşim

yukarıdakilerden hangileridir?

• Yalnız I

• I ve II

• II ve III

• Yalnız III

• I,II ve III

3) Sınıf dışı etkinliklerin amacı aşağıdakilerden hangisi değildir?

• Etkin öğrenmeyi sağlamak

• Araştırma becerilerini geliştirmek

• Etkin vatandaş yetiştirmek

• Çalışmaya ilgiyi arttırmak

• Sosyal beceriyi desteklemek

4) Sınıf dışı etkinlikler öğrencilerin hangi gelişimlerine destek olmaz?


260

• Sosyal gelişim

• Kültürel gelişim

• Ahlaki gelişim

• Fiziksel gelişim

• Ruhsal gelişim

5) etkinlik planında aşağıdakilerden hangisi yoktur?

• Kazanım

• Amaç

• Yöntem

• Süre

• Araç-gereçler

GÜLSÜM AKYAR

2013234095

1)E

2)E

3)C

4)D

5)A


261

VEDAT ALTUNKES

2013234073

İLKÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNDE TARİHSEL ZAMAN VE KRONOLOJİ BECERİLERİ

Ülkemizde uygulanan eğitim programında Sosyal Bilgiler dersiyle kazandırılan çeşitli beceriler vardır. Bu becerilerden bazıları; eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, iletişim, zaman ve kronolojiyi algılama, değişim ve sürekliliği algılamadır.

Bu becerilerden zaman ve kronolojiyi algılama ve değişim ve sürekliği algılama çocuklarda sağlıklı bir zaman algısı oluşması için gereklidir.

Zamanla ilgili bir öğrenme alanımızda bulunmaktadır. Buda zaman süreklilik ve değişimdir. Bu öğrenme alanı öğrencilerin köklerini kim olduğunu geçmişte olan olayların bağlantısını kurmasına yardımcı olur.

Zaman ve kronolojiyi algılama becerisi;

Takvim bilgisini, zamanı boyutlarını ayırt etmeyi zaman ifadelerini doğru kullanmayı, kronolojik sıralama yapmayı, zaman şeridi oluşturmayı kapsar.

Değişim ve sürekliliği algılama becerisi;

Benzerlik ve farklılıkları bulma geçmişteki problemlere neden sonuç ilişkisi kurma, zamanla oluşan değişimi algılamayı kapsar.

Çocuklarda zaman algısının ortaya çıkışı ve gelişimi

Zaman soyut ve zihinsel bir olgudur. Birden bire ortaya çıkmaz. Oluşması uzun zaman alır. Bunun için bireye erken yaşlarda zaman algısı eğitimde yer alan derslerle verilmelidir. Zamanın doğası soyut olduğu için çocuklar onu anlamada sıkıntı çekebilirler. Çocuk zamanı öğrenirken onu somut olarak temsil eden saatle işe başlar takvimle devam eder. Somut işlemler döneminde çocuklar zaman sisteminin özelliklerini büyük ölçüde kazanmış olur.

Çocukta geçmiş zaman algısı

Olayları sıralama, bugünden geçmişe olan zamansal uzaklığı ölçme gibi işlevleri vardır. Ancak dört isim Jahoda, Bradly, Blocky ve Wood kişinin yaşadığı olaylardan önceki geçmişin küçük çocuklar için net olmayan bulanık bir fikir olduğunu vurgulamışlardır.

Zaman algısıyla bilişsel süreç arasında sıkı bir ilişki vardır. Bilişsel süreç zamanı algılar zamana ait köprüler kurar. Hafıza, zamansal aralıklara köprü kuran bilişsel süreçtir. Zaman önceki deneyimlerle sonraki deneyimleri ayırt etme işidir.

Tarihsel zaman kavramı ve öğrenimi

Tarih öğrenmek çocukların zamanı şimdi ve geçmiş olarak ayırt edebilmelerini gerektirir. Çocukların zaman algısındaki bir eksiklik tarihsel becerinin gelişmesini engeller. Birçok araştırmacıya göre kişide zaman becerisinin gelişmesindeki en üst basamağın tarihsel zaman olduğunu ortaya koymuşlardır. Tarihsel zaman kavramının öğrencilerde gelişimini sadece yaşa bağlı zihinsel gelişimle ilişkilendirenlerin yanında , çocuklara uygun yöntem ve tekniklerle özel öğretim sonucunda tarihsel zaman kavramına ait bazı yeterlilikler kazandırabileceği dil getirenler de vardır.


262

Chapman; ilkokulda ilk yıldan itibaren çocukların hikayedeki olayları ardışık şekilde sıralayarak kronoloji becerileri ilerlemeye başladığını söylemiştir

İşte bütün bunlar çocukta kronoloji ve tarihsel zaman algısının zihinsel gelişime bağlı olarak ilerlemesinin yanında özel yöntem ve tekniklerle desteklenmesinin önemini ortaya koyar.

Tarihsel zaman kavramının öğretimi için önerilen etkinlikler;

Öğretmenler çocukların zaman algılarının farkında olurlarsa her grup her öğrenci için hedefe daha uygun çalışmaların yapılmasını sağlar. Örneğin zamana göstermeyi öğrenme bir saati kullanma milattan önce ve milattan sonra arası uzaklıkları gösterme gibi konular ders yılının başında verilebilir.

Kronoloji öğretiminde öğretmenlerin karşılaştıkları problemler ve önerileri şu şekilde sıralanmıştır;

Çocukta tarihsel zamanın anlaşılmasının sıkı bir şekilde yaşla ilgili bir gelişime oturtmak uygun değildir.

Çocukların zamanı anlamaları hakkında varsayımda bulunulmamalıdır.

Kronolojik sistemin anlaşılması için çocuklar terimlere aşina olmaya ve bunları kullanmaya ihtiyaç duyarlar.

Çocukların zaman hakkında yanlış kavramaları ve basma kalıp fikirleri özellikle üzerinde durulmalıdır.

Zamanın görsel sunumları çocukların dönem yada dönemlerle ilişkisel ağlarının kurulmasında önemlidir.

Bu önerilerin yanında tarihsel zaman kavramının öğretimi için dört temel etkinlik kategorisi vardır.

Bunlar;

• Zaman şeritleri

• Zaman kapsülleri

• Hikayeler

• Tarihsel niteliği olan görsel kanıtlar.

1. Zaman şeritleri

Öğrenciye olayların hangi sırayla nasıl oluştuğunun anlaşılmasında yardımcı olur. Olayların ardışıklığı kronolojik algısı için tarihsel zaman şeritleri önemli araçlardır. Çocuklar için kendi yaşamlarına dair birkaç önemli olayı sıralayabildikleri zaman şeritleri ile işe başlamak tarihsel zaman şeridine geçmede bize yardımcı olmaktadır.

Bir tarih şeridi nasıl oluşturulur;

Önce zaman şeridi üzerine kaç yıl gösterileceğine karar verilir. Çizilecek alan ölçülür.

Şerit üzerine M.Ö ve M.S işaretleri eklenir. Düzenli aralıklarla yıllar yerleştirilir.

Çocukların dönemleri ve olayları görmeleri istenir. Çocuklar dönemlerin ya da olayların birden bire başlayıp bitmediklerini fakat üst üste geldiğini fark etmelidir.

Tarih şeritleri öğretmen bir ünite ya da konu başında fikir vermesi için bir giriş olarak veya ünite sonunda özet ya da tekrar olarak verilebilir.

Tarih şeritleri şu şekilde kullanılabilir;


263

Öğrencilere öğrenim yılının bir ayı ya da haftası için tarih şeridi hazırlatılabilir.

Bir aile ağacı etkinliğindeki bağlantıda geçmiş yıllarda çocukların ve onların ebeveynlerinin ne zaman doğdukları gelişen zaman şeridinde gösterilir.

Zaman şeridinin avantajları:

Tarihsel olayların hafızada karışmasını önler.

Birçok tarihsel döneme uyarlanabilir.

Özet olarak hazırlandığı için kolaylıkla hatırlanabilir.

Olaylar birbirinin ardına verildiği için çocuk olaylar arasında ilişki kurabilir

Zaman şeridinin olumsuz yanları :

Tarih şeritlerinin çoğunun neredeyse tarihin sadece siyasi boyutunu ele alması ve kültürel boyutunu göz ardı etmesidir.

Tarihsel dönemde değişen her şeyi tarih şeritlerinden hareketle tarihsel gelişim içinde ardışık olarak dizildiğini sanırlar.

Verilen zamanlardaki insanların yaşamlarındaki farklılıkları göremeyebilirler.

Levstik ve barton tarih şeritleriyle çalışmanın beklendiği kadar etkili olmayacağını ve bilgiler arasında bağlantı kuramayacağını söylemişlerdir. Onlara göre görsel zaman şeridi ile resimler fotoğraflar kullanılarak karşılaştırma yapılabilir. Değişim daha iyi algılanabilir.

2. Zaman kapsülü

Belirli bir zaman periyodu için nesnelerin ve kanıtların toplanmasıyla oluşur. Çocukların tarihsel çağ ile ilgili anlayışları anlamalarını sağlar ve konuya yönelik ilgilerini artırır. Zaman kapsülleri çocuğun soyut olan tarihsel konuya geçmişle oldukça somut bir yolla bağlantı kurmasını sağlar.

Altı farklı konuda zaman kapsülü oluşturulabilir.

a. kişisel zaman kapsülü

b. kişisel değişim zaman kapsülü

c. aile zaman kapsülü

c. ünlü kişi zaman kapsülü

d. kültür zaman kapsülü

e. sanat zaman kapsülü

a. kişisel zaman kapsülü

Bunu hazırlatmadaki temel hedef çocuğun tarihi onun hayatının bir parçası haline getirmektir. Kişisel zaman kapsülünün içinde video oyunları, oyuncaklar cd’ler kıyafetler bulunabilir.

b. kişisel değişim zaman kapsülü


264

Bunu hazırlatmadaki temel amaç değişim kavramını anlamaktır. Çocuğun hayatındaki değişime odaklanılır. Burada öğretmen çocukların geçmişte şimdide neler yaşadıkları ve gelecekte neler yaşayacaklarından hareketle bir etkinlik yapabilir.

c. aile zaman kapsülleri

Zaman kapsüllerinin bireyden daha geniş şekline gidilirse aile zaman kapsülü ortay çıkar. Bunlar genellikle evde bulunacak tarihsel malzemeleri içerir. Kalıntılar, fotoğraflar, günlükler kuşaktan kuşağa geçen değerli eşyalar ve yemek tarifleri bu kapsülün içinde yer alır. Bu kapsül çocukların kültürel geçmişlerinden gurur duymalarına ve özgüvenlerinin artmasına neden olur.

d. ünlü insanların zaman kapsülü

Tarihsel bir kişinin yaşamını göstermek amacıyla yapılır. Bu kapsül çocukta tarihsel bilginin artmasının yanında başkalarına yönelik sempati ve anlayış göstermeyi kazandırır.

e. kültür zaman kapsülleri

Bu kapsül dünya tarihinde göze çarpan farklı insan grupları hakkında bilgi sahibi olmayı ve tarihsel araştırmaya yönelik ilgiyi artırır. Belli bir dönemde yaşamış ülke ya da halka ait maddi kültür öğelerinden oluşan zaman kapsülü öğrencilerce tartışılarak kime ait olduğunun bulunması ve üzerinde yorum yapılması sağlanır.

f. sanat zaman kapsülleri

Belli bir dönemde yaşamış grubun meydana getirdiği sanatsal değeri olan ürünlerin toplanmasıyla oluşturulan zaman kapsülleridir. Bu ürünlerin birer kopyası öğrencilere yaptırılarak eserleri daha iyi anlamaları sağlanabilir.

3. Hikayeler

Çocukların kronolojik düşüncelerinin gelişiminde tarihsel edebi ürünlerin kullanılmasının önemli bir yeri vardır.

Huck ve Kunh çocukların zaman kavramına güçlükle sahip olduklarını onlarda tarihin gerçek temsilini ünlü kişilerin biyografi ve tarihsel hikayeler aracılığıyla gelişebileceğini söylemişlerdir. Çünkü tarihsel edebi ürünler geçmiş yaşamların değişimlerinin heyecanlı çabalarını sunar.

Levstik iyi yazılmış bir anlatının çocukların zihninde geçmişin dünyasını kurmalarını sağlayabileceğini belirtmiştir. Hatta ders kitaplarının yerine çocuk edebiyatının kullanılması gerektiğini vurgulamıştır.

4. Tarihsel niteliği olan görsel kanıtlar

Andretti, Cooper, Blyth, Marris görsel malzemelerin çocukların ardışıklığı anlama ve kronoloji algılarının gelişmesinde çok yönlü uyarıcı olduğunu söylemişlerdir. Bu bağlamda tarihsel çevreyi kullanmak incelemek çocukların dönem kavramını geliştirmeleri için gereklidir.

Örnek etkinlikler;


265

Karışık binaların olduğu bir caddede binaları dönemlerine göre doğru olarak yerleştirmek ve nedenleri açıklamak(modern veya geleneksel bina gibi.).

Ayrıca yerel müzelere tarihsel köylere ya da diğer kaynaklara geziler düzenlemek öğrencilere zaman kavramıyla oluşan deneyimleri sunmanın başka bir yoludur.

SORULAR

1. Zaman ve kronoloji algılama becerisi aşağıdakilerden hangisini kapsamaz?

A. Takvim bilgisi edinmeyi

B. Zamanın boyutlarını ayırt etmeyi

C. Kronolojik sıralama yapmayı

D. Zaman şeridi oluşturmayı

E. Zamanla oluşan değişim, benzerlik ve farklılıkları algılama

2. Aşağıdakilerden hangisi tarihsel zaman kavramının öğretimi için kullanılan etkinlikler içinde yer almaz?

A. Zaman kapsülleri

B. Zaman şeritleri

C. Hikayeler

D. Romanlar

E. Tarihsel niteliği olan görsel kanıtlar

3. I. Kişisel zaman kapsülü

II. Toplumsal zaman kapsülü

III. Aile zaman kapsülü

Yukarıdakilerden hangisi ya da hangileri zaman kapsüllerinin türleri arasında yer alır?

A. Yalnız I

B. Yalnız II

C. I, II ve III

D. I ve III

E. II ve III

4. Aşağıda verilen öğrenme alanlarından hangisi çocuğun köklerini, kim olduğunu, geçmişte yaşanan olayların bağlantısını kurmayı, geçmiş-bugün-gelecek bağlantısı kurmayı, geçmişle olan duygusal bağlarını açıklamaya yardımcı olur?


266

A. Zaman, Süreklilik ve Değişim

B. Bilim, Teknoloji ve Toplum

C. Birey ve Toplum

D. İnsanlar, Yerler ve Çevreler

E. Güç, Yönetim ve Toplum

5. Aşağıdakilerden hangisi zaman şeritlerinin avantajları arasında gösterilemez?

A. Tarihsel olayların hafızada karışmasını önlemesi

B. Tarihsel olayların sadece siyasi yönünü vurgulaması

C. Özet olarak hazırlandığı için kolayca hatırlanması

D. Birçok tarihsel döneme uyarlanabilmesi

E. Olaylar ardışık verildiği için olaylar arasında ilişki kurulabilmesi

1)E 2)D 3)D 4)A 5)B


267

FİNLANDİYA


Coğrafi Yapı: Kuzey Avrupa ülkesi ve 337.037 km² ile Avrupa’nın toprak bakımından en büyük altıncı büyük ülkesidir. Finlandiya kuzeyde Norveç güneyde Fin denizi ve adalar, kuzeybatı da İsveç, güneybatı da Botni Körfezi ve doğu da Rusya Federasyonu ile çevrilidir. Ülkenin güneyi ovalar ve göllerle kaplıdır. Finlandiya’da 55 bin civarı göl ve bunların bağlantılı olduğu çok sayıda akarsu vardır. Ormanlar ülkenin %70’ini kaplamaktadır. Ortalama sıcaklığın 1 C olduğu Finlandiya’da ısının -40 C ye kadar düştüğü görülmektedir.

Nüfus: 2005 verilerine göre 5.255.580 kişi yaşamaktadır. Nüfus genellikle ülkenin orta kesiminde toplanmış az bir kısmı da güneyde toplanmıştır ve nüfus yoğunluğu düşüktür. Ortalama yaşam süresi 78,5 yıldır. Etnik yapı olarak %93 Finlilerden oluşmakta diğer etnik unsurlar ise İsveç, Sami, Roman ve Tatarlardan meydana gelmektedir. Dini yapı olarak da büyük bölümü Hristiyan, belli bir bölüm dinsiz ve az sayıda Müslüman yaşamaktadır.

Ekonomi: Finlandiya ekonomisi geneli sanayiye dayanmaktadır ve bunun yanında tarımda yapılmaktadır. Gelişen en önemli sanayi kolları; metal ve elektronik sanayi olmakla birlikte maden, makine, gemi, ayakkabı ve kimya sanayi gelişmiştir.

Tarihi ve Siyasi Yapı

İlk yerleşmelerin 5 bin yıl öncesine kadar dayandığı tahmin edilmektedir. Ural - Altay dil grubunun Ural koluna mensupturlar. Finlandiya tarihi iki önemli dönemden oluşur; birincisi 1809 kadar İsveç idaresi altında yaşamış bu tarihten itibaren Çarlık Rusya ya bağlı özerk dukalık olarak varlığını sürdürmüştür. 1917’de muhtariyet elde edip 1919’da bağımsızlık savaşını kazanarak Anayasaya giden yolu hazırlamıştır. 1929 ekonomik krizinden çok etkilenen Finlandiya kriz dönemi boyunca tarafsız kalmaya çalışmıştır. İkinci Dünya savaşında önce Rusların saldırısına sonrada Almanların saldırısına uğramıştır. Avrupa kıtasında savaşa katılan devletler içinde Finlandiya işgal edilmemiş ve Fin demokrasisine dokunulmamıştır. Finlandiya diğer Avrupa devletlerinden farklı olarak ABD’den yardım almadan ekonomik bakımdan büyük gelişme kaydedip, kişi başına düşen milli gelir bakımından Dünya’da üst sıralarda yer almaktadır. Parlamenter Cumhuriyet ile yönetilen Finlandiya’nın başkenti bir ticaret ve kültür şehri olan Helsinki’dir.

Eğitim Sistemi

Finlandiya’da eğitim Eğitim Bakanlığı sorumluluğu altındadır. Ulusal Eğitim Kurulu, bakanlıkla birlikte ilk, orta ve yetişkin eğitimine yönelik hedef, içerik ve yöntemleri geliştirmek için çalışmaktadır. Altı Finlandiya Eyaletinin hepsinde bu konularla ilgilenen bir Eğitim ve Kültür Bakanlığına sahiptir. Eğitim dili resmi diller olan Fince ve İsveççedir. Yabancıların yoğun olduğu yerlerde İngilizce ve Almanca hizmet veren okullarda mevcuttur. Ülkede yabancı dil öğretimine önem veriliyor ve bunun için okullarda en az iki yabancı dil öğretiliyor. Finlandiya OECD tarafından üç yılda bir düzenlenen 15 yaş altı Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA) çerçevesinde 2004’te yapılan değerlendirme sonucunda matematik, fen bilimleri ve okuma becerilerinde birinci olmuştur. Finlandiya’da eğitim ve öğretimin amacı: Çocukları cesaretlendirmek ve sorumluluk duygusu taşıyan, bağımsız, üretebilen, ilişki kuran ve barış seven vatandaşlar olarak yetiştirebilmektir. Ayrıca öğrenci aileleri ile okul idaresi arasında iyi ilişkiler kurmak ve ailelere çocuk yetiştirme konusunda destek olmak amaçlanmıştır. Finlandiya’da uluslararası okullar dışında öğretim kurumu özel dershane bulunmamaktadır. 0-6 yaş grubundaki çocuklar kreşlere ya da her biri ailenin gelir durumuna göre aile kreşlerine gidebilmekte ve ev kreşlerde en fazla dört çocuğa bakılmaktadır. 2001’den beri 6 yaşındaki tüm çocuklar ücretsiz okulöncesi eğitim alma hakkına sahiptir. 1 Ocak 1999’dan beri yürürlükte olan Temel Eğitim Kanunu ile birlikte, kapsamlı okulların birinci ve ikinci devre olmak üzere iki aşamaya ayrılmasına son verilmiştir. Bu kanun zorunlu eğitimin dokuz yıl sürdüğünü ve ilk eğitimin sınıf öğretmenleri tarafından verilirken son üç yılda branş öğretmenleri tarafından verilmesi gerektiği belirtilmiştir. Temel eğitim 7-16 yaş grubunu kapsamaktadır. Dünyadaki en düşük okul terk etme oranı Finlandiya’ya aittir. Eğitim Ağustos’ta


268

başlayıp Haziran’ın başına kadar devam etmektedir. Eğitim ve her türlü araç gereç ile öğle yemeği ve toplu taşıma hizmeti de ücretsizdir. Zorunlu eğitimi okulda devam ettirmek mecburi değildir ve isteğe bağlı olarak sürdürülmektedir. Değerlendirme; okul hayatının sürekli bir parçasıdır. Her öğrenci yılda en az bir rapor almaktadır. Yıl içinde de en az bir kez ara rapor verilmektedir. Bunun harici öğretmenlerin yaptığı sınavlarla da değerlendirme yapılmaktadır. Çok amaçlı okul hayatının dokuz yılını başarı ile tamamlayanlara belge verilmektedir. İkinci kademe ortaöğretim programları 16-19 yaş arası öğrencilere üç yıllık genel eğitim sağlamaktadır. Temel eğitimin yanı sıra politeknikler ve üniversitelere hazırlık sağlayan programlarda en az 75 ders vardır ve bunların 45-49’u zorunlu derstir. Üç yıllık eğitimin sonunda Eğitim Bakanlığı tarafından Olgunluk Sınavları yapılmaktadır. Sınavlarda başarılı olanlara olgunluk sertifikası verilmekte ve üniversiteye giriş için olgunluk sertifikası almak zorunludur. Yükseköğretim; üniversitelerin yanı sıra 1991 yılından itibaren kurulmaya başlanan politeknik okullarını içine almaktadır. Politeknikler, gençlere ve çalışmakta olan yetişkinlere yönelik uygulamalı eğitim verilen yerlerdir. Hizmet yılları 3.5,4 yıl arasıdır. Finlandiya’da toplam 31 meslek yüksekokulu,20 üniversite ve Milli Savunma Bakanlığına bağlı Savunma Koleji vardır. Üniversitelerin temel amacı araştırma yapmak ve araştırmalara dayalı eğitim sağlamaktır. Üniversite öğrencilerine devlet tarafından maddi destek sağlanmaktadır.


Programın Genel Özellikleri:

Finlandiya’da ilköğretim 7-9. sınıflar da günümüzde kullanılmakta olan sosyal bilgiler öğretim programı 2004 yılında, ortaöğretim 10-12. sınıflarda uygulanan sosyal bilgiler öğretim programı da 2003 yılında yayımlanmıştır. Yayımlanan program, çekirdek program şeklinde olduğundan toplam sekiz sayfadan oluşmaktadır. Her iki kademede de sosyal bilgiler dersi zorunlu dersler içerisinde yer almaktadır.

Programın Yapısı ve Temel Öğeleri

Amaç

Sosyal bilgiler öğretiminin genel amacı, öğrencilerin aktif ve sorumluluk sahibi birer birey olmalarını sağlamak ve öğrencilerin hoşgörülü, demokratik vatandaşlar olarak yetişmeleri yönünde desteklenmesi ve onlara sosyal eylemlerde bulunma ve demokratik uygulamalar yapma olanaklarının tanınmasıdır. Temel eğitim 7-9. sınıflarında gerçekleştirilen sosyal bilgiler öğretiminde toplumsal yapı ve işleyişi ile ilgili temel bilgi ve beceriler verilmekte ve vatandaşların toplumsal yapıya etkide bulunma olanakları ifade edilmektedir. Ayrıca öğrenciler eğitilirken cesaretlendirilmek ve onları uyumlu, sorumluluk duygusu taşıyan, üretici, ilişki kurabilen ve barış seven insanlar olarak yetiştirmek amaçlanmıştır. 10-12. sınıflarında yapılan sosyal bilgiler öğretiminin amacı ise öğrencileri güncel olaylara etkin bir biçimde ve eleştirel bir gözle inceleme ve onları sosyal etkinliklere katılmaya hazırlamaktır.

İçerik

Sosyal bilgiler dersinin içeriği ağırlıklı olarak etkili vatandaşlık, demokrasi, Finlandiya’nın sosyoekonomik ve kültürel yapısı, Avrupa Birliği ile ilgili konular yer almaktadır. İlköğretim 7-9. sınıflarda okutulmakta olan sosyal bilgiler dersine ait öğrenme alanları ve kazanımları aşağıdaki gibidir.

1. Toplumun Bir Öğesi Olarak Birey:

Aile, çeşitli toplumlar, kültürleri ve alt kültürler

Bireyin yaşadığı devletin bir vatandaşı olarak bulunduğu yerleşim yerinde, İskandinav ülkelerinde ve AB’de etki olma olanağı

2. Bireyin Refahı:

Refah devletinin farklı boyutları

Eşitlik, sürdürüle bilir gelişim ve refahı korumanın diğer yolları.


269

3. Etkide Bulunma ve Karar Verme:

Vatandaşların etkide bulunma olanağı

Demokrasi, seçim ve oy kullanma

Yerel, ulusal ve AB düzeyinde siyasette ve yönetimde yer alma

Medya ve sosyal etki 4. Vatandaşların Güvenliği:

Adalet sistemi, bireysel hak ve yükümlülükler, yasal sorumluluk

Trafik güvenliği

Güvenlik politikası, politika, ulusal savunma 5. Bireyin Maddi Kaynaklarının Yönetimi:

Özel maddi kaynakların yönetimine ilişkin ilkeler

Çalışma ve girişimcilik 6. Ekonomi:

Bir tüketici ve ekonomide rol alan biri olarak birey ve aile

Dış ticaretin ve küresel ekonominin önemi 7. Ekonomi Politikası:

Ekonomik döngüdeki dalgalanmalar; işsizlik, enflasyon ve bunların aile üzerindeki etkileri

Vergilendirme ve kamu finans sistemi


Finlandiya’da diğer branş öğretmenleri gibi sosyal bilgiler dersine giren öğretmenlerde kullanacakları ders kitapları ve öğretim araçlarını belirleme, öğretim yöntemlerini seçerken bağımsız olarak karar verme hakkına sahiptirler.


Finlandiya’da sosyal bilgiler derslerinden başarılı sayılabilmek için öğrencilerden şu kazanımları gerçekleştirmeleri beklenmektedir.

Sosyal konularla ilgili kendi düşüncelerini savunma.

Medyadaki bilgileri, istatistikleri ve grafik sunumlarını eleştirel gözle yorumlama.

Sosyal ve ekonomik konularda kararların veya çözümlerin alternatiflerini üretebilme ve bunların sonuçlarını karşılaştırma.

Sosyal ve ekonomik etkinliklerle ilgili etik sorunları anlama.

Bu belirli performans göstergelerinin yanı sıra öğrenciler, dersin amaç ve kazanımlarıyla ilgili bilgi, beceri, tutum ve davranış gelişimi yönünden de değerlendirilmektedir. Yazılı değerlendirmeyle birlikte sözlü değerlendirmede etkili bir biçimde kullanılmaktadır. Değerlendirmede öğrencilerin okuldaki çalışmaları ve gelişmeleri de göz önünde bulundurulmaktadır.

SORULAR

1) Finlandiya OECD tarafından düzenlenen Uluslararası Öğrenci Değerlendirme Programı (PISA)’da hangi yıl birinci olmuştur?

A)2002 B)2003 C)2004 D)2005 E)2006


270

2) Finlandiya’da gençlere ve çalışan yetişkin bireylere uygulamalı eğitim veren kurum aşağıdakilerden hangisidir?

A) Sanat Akademisi

B) Meslek Yüksekokulu

C) Meslek Lisesi

D) Politeknikler

E) Savunma Koleji

3) Finlandiya’da ortaöğretim 10-12. Sınıflarda uygulanan sosyal bilgiler öğretim programı aşağıdaki yıllardan hangisinde yayımlanmıştır?

A)2003 B) 2004 C) 2005 D) 2006 E) 2007

4) Finlandiya sosyal bilgiler öğretim programında 7-9.sınıflarda aşağıdaki öğrenme alanlarından hangisi yer almaz?

A)Bireyin refahı B) Vatandaşların Güvenliği

C) Ekonomi D) Ekonomi Politikası

E) Yasal Sorumluluk

5) Aşağıdakilerden hangisi Finlandiya’da sosyal bilgiler öğretiminin amaçları arasında yer almaz?

A) Sorumluluk B)Tüketicilik

C) Cesaretlendirme D)Barış Severlik

E) Yakın ve Uzak Çevreyle Uyum

1) C 2) D 3) A 4) E 5) B

Veysel Erkmen 2013234011


271

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE BİR MATERYAL OLARAK ÇALIŞMA YAPRAKLARI

Öğretim materyalleri en genel anlamıyla eğitim-öğretim faaliyetlerinin etkililiği arttırarak üst düzey ve kalıcı öğrenmenin gerçekleşmesini sağlayan her türlü malzeme olarak tanımlanmaktadır. Diğer bir anlatımla öğretim materyaller eğitim-öğretim faaliyetlerinde istendik davranışların kazandırılma sürecinde kullanılan, öğrencilerin daha iyi öğrenmelerini sağlayan gereçlerdir.

Öğretim materyalleri öğrenme-öğretme sürecinde genel öğretimi desteklemek amacıyla kullanırlar. Bunun yanı sıra öğretim materyalleri:

Çoklu öğrenme ortamı sağlarlar. Öğrencilerin bireysel ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olurlar. Dikkat çekerler. Hatırlamayı kolaylaştırırlar. Soyut bilgileri somutlaştırırlar. Zamandan tasarruf sağlarlar. Güvenli gözlem yapma imkanı sağlarlar. Farklı zamanlarda birbirleriyle tutarlı içeriğin sunulmasını sağlarlar. Tekrar tekrar kullanılabilirler. İçeriği basitleştirerek öğrenmeyi kolaylaştırırlar.

Sosyal bilgiler dersinde kullanılan öğretim materyallerden biri de çalışma yapraklarıdır. Bu anlamda çalışma yapraklarının ne olduğu ve tarihsel temelleri, çalışma yaprakları hazırlanırken ve uygulanırken dikkat edilmesi gereken noktalar, çalışma yaprakları kullanımının yaraları ve sınırlılıkları, sosyal bilgiler eğitiminde çalışma yaprakları kullanım alanları gibi konuların sosyal bilgiler öğretmenleri ve öğretmen adayları tarafında bilinmesi büyük önem taşımaktadır.

Çalışma Yaprakları Nedir?

İngilizce “worksheet” olarak ifade edilen çalışma yapraklarının çok çeşitli tanımlar mevcuttur. Literatürde verilen tanımda, çalışma yaprakların rehber materyal olarak kullanıldığı şeklinde bilgilerdir. Çalışma yapraklarıyla ilgili olarak verilen tanımların bazılarında ise öğretmen tarafından hazırlanama kriteri ön plana çıkmaktadır. YÖK tarafından hazırlanan kılavuz kitabında çalışma yaprakları, öğrencilerin öğretmenin hazırladığı plan izlenimleri ve sınıftaki bütün öğrencilerin etkinliğe katılımını sağlaması için iyi bir materyaldir, şeklinde belirtilmektedir.

Verilen tanımlar ve bilgilerden hareketle çalışma yaprakları, tüm eğitim-öğretim basamaklarında kullanılabilen, herhangi bir konunla ilgili kazanımların gerçekleştirmeye yardımcı açıklamaları içeren, öğrencilerin üzerinde işlem yaparak bireysel ve aktif öğrenmeyi sağladıkları, ders içi ve ders dışı faaliyetlerde kullanılabilen öğretim materyalleri şeklinde tanımlanabilir.

Çalışma Yapraklarının Tarihsel Temelleri

Sanayi devriminden sonra Avrupa’da bilim ve teknolojide sürekli ve artan ortamda gelişme meydana gelmiştir. Bilim ve teknolojide meydana gelen yenilikler, bu yeniliklere uygun insan tipinin yetiştirilesi gereğini (ihtiyacını) ortaya çıkartmıştır. Bilim ve teknolojide meydana gelen gelişmeler, bilgi patlamasının meydana gelmesi eğitimcilerin aklında “ne öğretelim? “ sorusuna gündeme gelmiştir.

Piaget, John Dewey ve JeromeBruner gibi eğitimciler öğretiminin ve ders kitapların merkezde, öğrencinin pasif ve ezberci olduğu geleneksel eğitim anlayışına karşı çıkarak eğitim-öğretim faaliyetlerinde öğrencinin aktif ve merkezde olduğu yeni bir anlayış ileri sürmüşlerdir. Eğitim felsefesinden daimicilik ve esasicilik kabul etmeyerek düşünsel temellerinin oluşmasında ettikleri ilerlemecilik ve yeniden kurmacılığı benimsemişlerdir. Tüm bu gelişmeler ışığında eğitim-öğretim faaliyetleri yeniden ele alınarak yeni kuramlar ortaya atılmıştır. Bu kuramlar bilim adamlarınca bilişsel öğrenme ve bu bağlamda ele alınan yapılandırmacılık


272

olarak adlandırılmıştır. Öğrenme öğretme süreciyle ilgili olarak yeni strateji, yöntem ve teknikler uygulamaya konulmuş, bu durumda da eğitim-öğretim faaliyetlerine yönelik yeni öğretim materyallerinin kullanılmasını zorunlu kılmıştır. İşte bu öğretim materyallerinden biri de çalışma yapraklarıdır.

Çalışma Yapraklarının Bölümleri

Dikkat çekme ve güdülenme/isteklilik Etkin uğraşı Değerlendirme

Dikkat Çekme ve Güdüleme/İsteklilik

Dikkat, çevresel verilerden alınan uyarılardan bazılarının daha sonraki bilişsel süreçler için seçilmesi işlemi olarak tanımlanmaktadır. Bu anlamda derslerde öğretmenlerin/araştırmaların kullanacakları materyallerin, öğrencilerin , ilgi ve dikkatlerini artırıcı bir yapı arz etmeleri gerekmektedir. Çalışma yaprakların ilk bölümü olan dikkat çekme ve güdüleme bölümünde asıl amaç öğrencinin konuya dikkatinin çekilmesidir. Bu bölümde öğrenciye yapacağı çalışmayla ilgili fikir vermesi adına bir yönerge verilir. Böylelikle öğrenci çalışma yaprağının ne ile ilgili olduğu, alt bölümlerinde ne yapacağı ile ilgili bir soruya gerek duymadan çalışma yaprağına, bu bağlamda konuya odaklanmaya hazır hale gelmiş olur.

Etkin Uğraşı

Çalışma yaprağın bu bölümünde öğrencilere konuyla ilgili bilgi verilir. Verilen bilgiler düz metin şeklinde olup çeşitli tablo, resim ve grafiklerle desteklenebileceği gibi, bulmaca, tablo, resim, ve şekil tarzında da yapılandırılabilir. Öğrencilere verilen bilgiler doğrultusunda fiziksel/zihinsel anlamda çalışarak konuyla ilgili uygulamalar yapar ve elde edilen etkinlikleri veri ve gözlemleri düzenlerler.

Değerlendirme

Bu bölümde öğrencilere konuyla ilgili çeşitli sorular yöneltilir. Bu sorular ders içi ve ders dışında da cevaplandırılabilir tarzda yapılandırılmalıdır. Öğrenciler etkin uğraşı bölümünde elde ettikleri kazanımlar doğrultusunda bu soruları cevaplar. Cevaplar kazanıma ulaşılıp ulaşılamadığının bir göstergesi durumundadır. Soruları hazırlarken öncelikli olarak sorunun kazanımı gerçekleştirilebilir düzeyde ve öğrencilerin seviyesine uygun olup olmadığına dikkat edilmelidir. İki tür soru sorabilirler:

a) İlk tür soru, ikinci bölümdeki uğraşıları yoklamaya yönelik bir sorudur. Soru aracılığıyla öğrencilerin etkin uğraşlar bölümünde ne kazdıkları ortaya konmaya çalışılır.

b) İkinci tür soru ise, öğrencinin konuyla ilgili olarak üst düzey düşünme becerileri kazanmasına yönelik sorudur. Öğrenciler bu tür sorularla etkin uğraşı bölümünde öğrendikleri bilgileri önceki bilgileriyle sentezleyerek yeni bir bilgiye ulaşırlar.

Çalışma Yaprakları Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Kazanım Açısından

Çalışma yaprakları, dersin kazanımına uygun olacak tarzda yapılandırılmalıdır.

Fiziksel Özellikler ve Görünüm Açısından

Çalışma yapraklarında bir başlık bulunmalıdır. Çalışma yaprakları hazırlanırken, öğrencinin rahatça yapabilmeleri için yeterli miktarda boşluk

bırakılmalıdır. Çalışma yaprakları hazırlanırken faklı yazı tipileri, farklı puntolarda kullanılmamalıdır. Çalışma yaprakları bilgisayarlarda değil de elde de hazırlanıyorsa; herkesin kolaylıkla

anlayabileceği bir yazı stili kullanılmalıdır.


273

Çalışma yapraklarında resim, harita, tablo vb. görsel öğelere ver verilmelidir. Çalışma yapraklarında renk ve çizgilerin kullanımında aşırılığa kaçılmamalıdır. Çalışma yapraklarında öğrencilerin yaş, zeka, istek ve ihtiyaçları doğrultusunda dikkat çekici

öğelere yer verilmelidir. Başka bir deyişle çalışma yapraklarına ilgi çekici bir görünüm kazandırılmalıdır.

İçerik Açısından

Çalışma yaprakları, dersin ve konunun kazanımlarına uygun olacak tarzda hazırlanmalıdır. Çalışma yaprakları üst düzey düşünme becerileri kazandırmaya yönelik olarak hazırlanmalıdır. Çalışma yaprakları az ve öz bilgi içermelidir. Çalışma yaprakları içerisine yerleştirilen bilgiler birbirleriyle ilişki olmalıdır. Çalışma yaprakları kullanılacak yönergeler tek bir konuyu içermelidir, önemli noktalar dikkat

çekici öğeler (altını çizme, değişik renkle belirtme, yıldız koyma vb.) yardımıyla vurgulanmalı, yönergeler açık ve anlaşılır olmalıdır.

Ayrıca hazırlanan çalışma yaprakları mutlaka bir-iki öğrenci veya bir grup öğrenci üzerine denenmelidir.

Çalışma Yaprakları Uygulanırken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar

Uygulamadan önce öğrenciye ne yapacaklarıyla ilgili ayrıntılı bilgi verilebilir. Çalışma yapraklarının bireysel mi yoksa grup halinde mi uygulanacağına karar verilerek sınıf

ortamına göre düzenlenmelidir. Zaman ayarlaması iyi yapılmalıdır. Öğrencilerin aktif katılımı sağlanmalı ve bu doğrultuda öğrencilere etkin rehberlik imkanı

sunulmaktadır. Öğrencilerin üzerinde çalıştıkları çalışma yaprakları öğretmen tarafından kontrol edilmeli ve

gerekli düzeltmeler yapılarak öğrencilere dönüt verilmelidir.

Çalışma Yaprakları Kullanımının Yaraları

Öğrencilerin aktif olduğu bir yaklaşımdır. Çalışma yaprakları herhangi bir konuda özetleme, tekrarlama veya pekiştirme amaçlı olarak

kullanılabilir. Kazanımların gerçekleşip gerçekleşmediğinin net olarak ortaya konulmasını sağlar. Öğrencilerin derse karşı ilgilerini artırır. Üst düzey düşünme becerileri kazandırır. Öğrencilere faydası olmayacak gereksiz bilgi edilmelerini önler. Öğrencilerin yaptıkları işte bireysel veya grup olarak yeteneklerini karşılaştırmada yardımeder.

Çalışma Yapraklarının Sınırları

Çalışma yaprakları öğrencilerin sorulara cevap veremeyecekleri gibi, yanlışları düzeltip dönütlerde sağlanmaz.

Kalabalık sınıflarda uygulaması zordur. Sınıf yönetiminde problemler ortaya çıkarabilir. Özellikle grup halinde uygulanan çalışmada grupların paylaşmasında problem ortaya çıkabilir. Grup çalışmalarında çalışkan bireyler ön plana çıkıp diğerleri daha sönük kalabilir. Tek başına öğrenme sağlanmaz. Çalışma yaprakları tek başına bir gösterim sağlamaz ve öğrencilerin düşünce özgürlüğünü tam

olarak gelişmez.

Çalışma Yapraklarını Hazırlarken Takip Edilecek İşlem Basamakları


274

Davranış Belirleme Adımları Belirleme Çalışma Şekli Etkinlik Belirleme Kâğıt Üzerine Aktarma Deneme Uygulama Zaman Ayarlama Yeniden Gözden Geçirme

Davranış Belirleme

Eğitim öğretim faaliyetlerinde asıl amaç bireyde davranış değişikliği meydana getirmektir. Bu durumda çalışma yaprakları hazırlanırken öncelikle kazandırılması gerekli olan davranışlar belirlenmelidir.

Adımların Belirlenmesi

Davranışın kazandırma sürecinde öğrencilerin yapması gerekenleri ortaya koyma anlamına gelmektedir.

Çalışma Şekli

Öğrencini ortaya konulan davranışı gerçekleşmesi için nasıl çalışacaklarına, diğer anlatımla çalışma yaprakların bireysel mi yoksa grup halinde mi uygulanacağına karar verildiği asamadır.

Etkinlik Belirleme

Hazırlanacak olan etkinliklerin; öğrencilerin ilgi, ihtiyaç ve isteklerine uygunluğuna, çeşitliğine, bu etkinliklerle birlikte başka etkinlikler yapılıp yapılamayacağına kara verilen aşamalardır.

Deneme

Çalışma aşamalarında pilot uygulama “deneme” aşamalarında gerçekleştirilir.

Uygulama

Bu aşamada öğretmen sınıf içerisinde dolaşır, öğrencileri gözlemler. Gözlem yaparken veya öğrencilerle konuşurken ders sonunda yapılacak özetleme için temel noktaları ve sorunları not eder. Ders sonunda bireysel ya da grup olarak öğrencilerin çalışma yaprağı hakkındaki görüşlerini alır ve ders sırasında not etmiş olduğu izlenimlerin öğrencilerle paylaşır.

Yeniden Gözden Geçirme

Deneme ve uygulama sonuçlarının değerlendirerek çalışma yaprağının, eğer gerekiyorsa, yeniden şekillendirme aşamadır. Bu aşamada dikkat edilmesi gereken noktalar şöyle belirtilir.

Çalışma öğrenciye ilginç geldi mi? Çalışmada izlenen sıra uygun mu? Çalışmanın uzunluğu iyi mi? Öğrencilerden neler istendiği açık mi? Zaman iyi ayarlandı mi?

Çalışmada Sosyal Bilgiler Öğretimindeki Kullanın Alanları

Sosyal bilgiler dersinin hem aktif ve kalıcı olarak öğrenilmesi hem de öğrencilerin ders karşı olumlu tutumu gelişmesini sağlayacak materyallerden biri olan çalışma yapraklarının kullanılmasını tavsiye etmektedir.


275

Sosyal bilgiler dersinde çalışma yapraklarının çok çeşitli kullanın alanları bulunmaktadır. Bu kullanım alanlarından bazıları söyle belirtilebilir:

Sosyal bilgiler dersinde çalışma yaprakları müze gezileri yapılırken kolaylıkla kullanılabilir. Örneğin Türkiye’de yaşamış, eser vermiş, ülkeye hizmet etmiş ve adına müze evi bulunan herkes için içerisinde ev sahibinin özgeçmişi, yapmış olduğu çalışmalar, evin planı, resimler vb. bilgilerin yer aldığı çalışma yaprakları hazırlana bilir. Ayrıca tarih alan gezileri yapılırken aynı alanda bulunan değişik yerlerin benzer ve farklı yönlerinin birbiriyle karşılaştırmasının amacıyla da çalışma yaprakları kullanılabilir. Sosyal bilgiler dersinde iki dönem arasındaki benzer ve farklılıklar öğrencilerin daha iyi anlamasını sağlamak için çalışma yapraklarından yaralanabilir.

Çalışma yaprakları sosyal bilgiler derslerinde flim, gösteri, dramatizasyon gibi görüntünün ön planda uygulamalar yapılırken de kullanılabilir.

Sosyal bilgiler dersinde ders kitaplarına yardımcı materyaller olarak da çalışma yapraklarında yararlanılabilmektedir. Özellikle ders kitaplarında yer soyut konuları somutlaştırmak ve açıklamak amacıyla çalışma yapraklarından faydalanabilir. Örneğin ders kitabında yeryüzü şekilleriyle ilgili olarak verilen kavramlar resimlerle, fotoğraflarla vb.desteklenerek açıklanabilir

Sosyal bilgiler dersinde çalışma yaprakları öğrencilerin hazırbulunuşluklarını ölçmek amacıyla veya ders sonunda geribildirim almak amacıyla kullanılabilir. Örneğin dersin konusu telif ve patent hakları olsun. Bu konuyla ilgili olarak öğrencilerin ön bilgileri belirlemeye yönelik bir çalışma yaprağı geliştirilebilir.

Çalışma yaprakları sosyal bilgiler ders içeriğinin daha iyi anlaşılmasının sağlayacak bir destek aracı olarak da kullanılabilir. Örneğin ülkemizin doğal güzellikleri konusuyla ilgili olarak çeşitli fotoğraflar ve bu güzelliklerle ilgili önemli bilgiler çalışma yaprağında verilebilir. Hazırlana çalışma yaprağı ders içerisinde öğrencilere dağıtılarak sözlü olarak anlatılan bilgilerin kalıcı hale gelmesi sağlanır.

Sosyal bilgiler dersinde çalışma yaprakları ders sonunda öğrencilere ödev olarak da verilebilir.

Sosyal bilgiler dersinde yerel tarih çalışmaları önemli bir yer tutmaktadır. Yerel tarih insanın yaşamış olduğu çevrenin tarihidir. Sosyal bilgiler dersinde yerel tarih konuları işlenirken çalışma yapraklarında faydalanabilir. Örneğin öğrencilere yaşamış olduğu çevrede bulunan, tarihi ve mimari değerleri olan yapılarla ilgili olarak çeşitli karşılaştırmalar ve betimlemeler yapmaları amacıyla bir çalışma yaprağı hazırlanabilir.

Sosyal bilgiler dersinde sözlü tarih çalışmalarının da önemi büyüktür. Sözlü tarih yaşayan kişilerin kendi geçmişiyle ilgili beklentilerinin, toplum olayların, tanıdıkları kişilere dair anlatımları ve genel olarak anıları görüşme yoluyla kayda geçirmesidir. Sosyal bilgiler dersinde çalışma yaprakları sözlü tarih çalışmaları yapılırken kullanılabilir. Örneğin öğrencilerin aile tarihiyle ilgili araştırma yapmaları amacıyla çeşitli yönergeleri içeren bir çalışma yaprağı geliştirilebilir.

Sonuçolarak eğitim-öğretim faaliyetlerine kazanımların gerçekleştirilmesi ve kalıcı bilginin sağlanması için öğretim materyallerinden faydalanmak büyük önem taşımaktadır. Bu doğrultuda kullanılabilecek olan materyaller arasında çalışma yaprakları önemli bir yer tutmaktadır. Çalışma yaprakları tüm eğitim-öğretim basamaklarında kullanılabilen, herhangi bir konuyla ilgili kazanımları gerçekleştirmeye yardımcı açıklamaları içeren, öğrencilerin üzerinde işlem yararak bireysel ve aktif öğrenmeyi sağladıkları, ders içi ve ders dışı faaliyetlerde kullanılabilen öğretim materyalleridir.


276

SORULAR

1) Aşağıdakilerde hangisi öğretim materyallerinin özelliklerinden biri değildir. a) Çoklu öğrenme ortamı sağlar. b) Dikkat çekerler. c) Zamanda tasarruf sağlar. d) Somut bilgileri soyutlaştırırlar. e) İçeriği basitleştirerek öğrenmeyi kolaylaştırır.

2) I. Dikkatçekme ve güdülenme/İsteklilik II. Etkin uğraş III. Değerlendirme IV. Uygulama

Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri çalışma yaprakların bölümleridir.

a) I ve II b) II ve III c) I, III ve IV d) I, II ve III e) I, II, III ve IV

3) Aşağıdakilerin hangisi çalışma yaprakları hazırlanırken dikkat edilmesi gerek noktalardan değildir. a) Çalışma yaprakları, dersin kazanımlarına uygun olacak tarzda yapılmalıdır. b) Çalışma yapraklarında bir başlık bulunmalıdır. c) Çalışma yapraklarının bireysel mi, grup halinde mi uygulanacağına kara verilerek sınıf ortamı ona göre

düzenlenmelidir. d) Çalışma yapraklarında öğrencinin dikkatini çekecek ve zinde tutabilecek etkinliklere yer verilmelidir. e) Çalışma yaprakları içerisinde yerleştirilen bilgiler birbirleriyle ilişkili olmalıdır.

4) I. Davranış Belirleme II. Çalışma Şekli III. Adımları belirleme IV. Zaman ayarlama

Yukarıdakilerden hangisi veya hangileri çalışma yaprakları hazırlarken takip edilen işlem basamakları arasında yer alır.

a) Yalnız I b) I ve III c) III ve IV d) II ve III e) I, II, III ve IV

5) “Çalışma yaprakları hazırlanırken davranışı kazandırma sürecinde öğrencilerin yapmaları gerekenleri ortaya koyar.”

Yukarıdaki verilen tanımdan hareket ederek çalışma yaprakları hazırlarken takip edilen işlem basamaklarından hangisini ifade etmektedir.

a) Davranış Belirleme b) ÇalışmaŞekli c) Adımları Belirleme d) Etkinlik Belirleme e) Etkin Uğraşı


277

CEVAPLAR

1) D 2) D 3) C 4) E 5) C


278

SOSYAL BİLGİLER PROGRAMINDA VATANDAŞLIK VE İNSAN HAKLARI EĞİTİMİ

21.yüzyılın çağdaş, Atatürk ilke ve inkılaplarını benimsemiş, Türk tarihini ve kültürünü kavramış, temel demokratik değerlerle donanmış ve insan haklarına saygılı, yaşadığı çevreye duyarlı, bilgiyi deneyimlerine göre yorumlayıp sosyal ve kültürel bağlam içinde oluşturan, kullanan ve düzenleyen, sosyal katılım becerileri gelişmiş, sosyal bilimcilerin bilimsel bilgiyi üretirken kullandıkları yöntemleri kavramış, sosyal yaşamda etkin, üretken, haklarını ve sorumluluklarını bilen, Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının yetiştirmektir.

Sosyal Bilgiler dersi, demokratik değerleri benimsemiş vatandaşlar olarak öğrencilerin topluma uyum sağlamalarını ve bu konuda edindikleri bilgi birikimleri yaşama geçirebilmeleri donanımlarını kazandırmayı sağlayan bir derstir.

İnsan Hakları Eğitimi

İnsan hakları eğitimi; bilgi, yetenek, anlayış ve davranışlardan oluşan evrensel bir insan hakları kültürü aşılayıp yetiştirmeyi amaçlayan, bilgilendirme ve eğitim etkinliklerinin tümüdür. İnsan hakları eğitimini kişilerin sahip haklarının farkına varma, kullanma, koruma ve geliştirme bilinciyle aynı haklara başka insanlarında sahip olduğu gerçeğinden hareketle, diğer kişilerin haklarına saygı duyma sorumluluğunu geliştirmek amacıyla verilen eğitimdir.

İnsan Haklarının Önemi

İnsan hakları, renk, dil, din, cinsiyet, ırk farkı gözetmeksizin, her insanın insan olması dolayısıyla sahip olması gereken evrensel haklardır. İnsan hakları konusunda anayasalarda, sözleşmelerde, yasalarda, yönetmeliklerde ne kadar düzenleme bulunursa bulunsun, sonunda her şey uygulamalara dayanmaktadır. Çünkü her anayasa hükmünün, her yasa hükmünün uygulanması, sonunda insanlarca yerine getirilebilecek bir görevdir. Ve orada da insanların zihniyeti, insanların tutumu, davranışı önem kazanmaktadır. Bu yüzden bu hakların korunmasını ve saygı duyulmasını sağlamak için, bilgilenmeyi ve duyarlılığı sağlayacak bir eğitimin verilmesi şarttır. İnsan hakları eğitimi, her şeyden önce, bireyin ve yurttaşın, öznesi olduğu, tüm hak ve özgürlükler konusunda doğru bilgilenmesi gerekir. Bireyin ve yurttaşın haklardan yararlanabilmesi için, öncelikle haklarının varlığını bilmesi gerekir.

İnsan Hakları Eğitiminin Amacı

İnsan hakları eğitiminin amacı, uluslar arası insan hakları yasaları da dâhil tüm yasalar ile uyum içinde olan insanların açık bir toplumda sorumluluk sahibi vatandaş olabilmeleri için onları yasalar karşısındaki hakları konusunda eğitmektir. Ayrıca insan haklarına değer veren, hukuk kurallarına saygılı, yaygın katılımı teşvik eden ve güvenilir bir yönetime sahip olan açık toplumlar sürdürülebilir ekonomik gelişim için daha iyi ve daha geliştirici bir ortam sağlamaktır.

İnsan hakları eğitiminin amaçları, insan hakları yazılı hukukunda ve çeşitli uluslar arası toplantılarda alınan kararları şöyle ifade edilmektedir:

1. İnsan hakları eğitimi; karşılıklı anlayış, hoşgörü, saygı ve dayanışma davranışlarını özendirmelidir.

2. İnsan hakları eğitimi; bireye hak bilinci kazandırmanın yanında, başkalarının haklarına saygı göstermesini de öğretmelidir.

3. İnsan hakları eğitimi; bir insan hakkıdır ve sosyal adalet, barış, demokrasi ve geliştirmeyi tam gerçekleştirmenin ön koşuludur.

4. İnsan hakları eğitimi; insan haklarının güvenceye bağlanacağı ve ihlallerinin önleneceği sağlam bir temel oluşturur.

‘’ İnsan haklarına saygılı olmak’’ genel amacını şu alt amaçlara ayırabiliriz:


279

1. Kendine saygılı olmak; bir insan olarak her şeyden önce kendi gereksinimlerinin farkında olma ve bunları karşılamaya çalışması.

2. Başkalarına karşı saygılı olmak; başkalarının gereksinimlerine duyarlı olmak ve başkalarını, gereksinimlerini giderebilmeleri için elden gelen kolaylıkları sağlamak.

3. Saygı duyulan ‘’Başkaları’’nın kapsamını tüm insanlığı içine alacak kadar geliştirmek, tüm insanların temel gereksinimlerine karşı duyarlı olmak ve onların bu gereksinimleri karşılama hak ve özgürlüklerini elden geldiği kadar korumak savunmak.

İnsan Hakları Eğitiminde Metod

İnsan hakları yalnızca hukuksal boyutu olan bir alan değildir. Birçok disiplini,

birçok bilimi ilgilendiren, onların sağladığı bilgi ve verilerden yaralanarak yeni ve özgün sentezle sorunları ele alan, alması gereken disiplinler arası bir alandır. İnsan hakları eğitiminde, bilgi boyutu önemli olmakla birlikte, tutum ve davranış boyutu daha önceliklidir. Çünkü bilmenin, yaşantıya aktarılmadığı sürece çok fazla anlamı yoktur. Bundan dolayı öğretim yöntemlerini belirlerken, tutum ve beceri kazandırmaya uygun yöntemlerin seçilmesine dikkat edilmelidir.

Etkili İnsan Hakları ve Vatandaşlık Eğitimi

İHVE’nın etkililiği, insan hakları ve vatandaşlık eğitimi ile amaçlananların planlanan düzeyde gerçekleşmesidir. Öğretimin yapıldığı okul ortamında ‘’ Okul ve aileye verilen eğitimin tutarlılığı, okul ve sınıf iklimi, öğrenci davranışı, diğer derslerden yararlanma ve insan hakları ve vatandaşlık dersi’’, gibi etmenler İHVE’nın etkinliğinde rol oynamaktadır.

Okul ve Ailede Verilen Eğitimin Tutarlılığı

Çocukların sağlıklı bir kişilik yapısını sahip olabilmelerini ve istenilen biçimde toplumsallaşabileceklerini sağlayacak temel faktör, karşılıklı güvene dayalı olan okul ve aile eğitimindeki tutarlılıktır.

Çocuk yaşamının yarısını ailesiyle, yarısını da okulda geçirmektedir. Bu nedenle insan hakları ve vatandaşlık alanında ailede kazandırılmak istenen bilgi, beceri ve tutumlarla okulda kazandırılmak istenen bilgi, beceri ve tutumlar tutarlı olmalı ve birbirini destekleyici özellikle olmalıdır.

Okul ve Sınıf İklimi

Okul, eğitim sisteminin en kritik öğesi olarak kabul edilebilir. Okul, eğitim sisteminin genel ve özel amaçlarının temel ilkelere bağlı kalınarak öğrencilere aktardığı bir eğitim ortamıdır. Sınıf ortamı kolektif bir varoluş alanıdır. Farklı sosyo-ekonomik semtlerden gelen öğrencilerin paylaştığı ortam, çok boyutlu ve dinamik bir süreklilik içinde yaşanır. Bu bağlamda, değişik algı ve beklentilerin tanımlanması ve bütünleştirilmesi şeklinde sürdürülen sınıf yaşamı, sosyal yapının küçük bir kesitini oluşturuyor. Etkili bir sınıf yönetimi için öğretmen, eğitim ortamının düzenlenmesinin yanı sıra program içerik ve amaçlarının belirlenmesinde de öğrenci beklenti ve görüşlerine uygun davranmalıdır.

Öğretmen Davranışı


280

Öğretmen eğitimin hareket ettiricisi ve düzenleyicisidir. Bu bağlamda öğretmen gerekli öğrenme ortamını hazırlamakta, öğrenciyi öğrenme yollarına yönetmekte, onun aktif olarak öğrenmesine rehberlik etmektedir.

Sınıftaki otoriter ve demokratik davranan bir öğretmenin ne tür sonuçlar doğuracağı konusunda net bir uzlaşma yoktur. Ancak araştırmalar öğrencilerin demokratik öğretmeni daha çok sevdiklerini ve davranışların etkilediklerini ortaya çıkmıştır.

Sınıfta adalet ve eşitliği sağlamak öğretmenin önemli bir görevidir. Öğretmen, öğrencilere sınıf ortamında konuşmaları konusunda fırsat eşitliği sağlamalıdır. Öğretmenin görevi bütün öğrencilerin haklarını güvenceye almaktır. Her öğrencinin sınıfta konuşma, dinleme, saygı ve sevgi görme hakkı vardır.

Etkili insan hakları ve vatandaşlık eğitimi açısından da değerlendirebileceğimiz ideal bir öğretmen modelini tanımlayan özellikler şu şekilde sıralanabilir:

1. Öğretmen, önyargılardan uzak, eleştiriye açık ve karşıt düşüncelere saygılıdır. 2. Öğrenmen, kendisi, toplumu ve dünya ile barışık insandır. 3. Öğretmen, her insanı, doğayı ve yaşamı sever. 4. Öğretmen, duyusal ve düşünsel açıdan tutarlıdır. 5. Düşünme ve gözlemlerde nesneldir. 6. Siyasal örgütler ve baskı gruplarının etkilerinden uzaktır. 7. Demokratik yaşamın ilkelerine ve insan haklarına saygılıdır.

Diğer Derslerden Yararlanma

Ders kitabıyla insan hakları kavramı iki ayrı bağlamda buluşabilir.

Birincisi, insan dünyasında yerini bulan her yapılanmadan olduğu gibi, her ders kitabından da – günümüzde giderek artan bir bilinçle- beklenen, insan haklarına aykırı olmamasıdır. Yani, doğru bilgi alma, doğru bilgi edinme hakkını koruyan bir ortamdır ya da öyle olması gerekir.

Ders kitabıyla insan haklarını kavramının buluştuğu ikinci bağlam ise doğrudan, insan haklarına ilişkin ders kitaplarıdır. Bu kez, insan haklarına özgülenen ders kitabı, insan haklarını tarihsel, yapısal ve işlevsel olarak ele almak durumundadır. Ayrıca böyle bir kitabın, her şeyden önce uyandırması gereken bilinç, insanın değerinin bilgisine ilişkin bilinçtir.

İnsan Hakları ve Vatandaşlık Dersi

Öğrencilerin insan haklarının farkında olmaları, onları kullanma ve korumayı içtenlikle istemeleri bu hakların neden korunması gerektiğinin bilincine varmaları, aynı zamanda neyin, niçin, nasıl korunabileceğini bilmeleri, ancak alacakları düzenli bir eğitimle gerçekleşir.

Örgün eğitimin, kişiler arası olumlu ilişkiler, şiddete karşı olma tutumu, eleştirel düşünme becerisi, toplumsal sorumluluk duygusu, insan hakları ve yüceltme gibi tutum, değer ve davranışlara yol açması çeşitli öğelerin doğru bir biçimde bir araya gelip gelmediğine bağlıdır: Öğretmen kalitesi, okutulan dersler, program özellikleri, kullanılan öğretim yöntemleri, ders kitaplarının ve yardımcı materyalin içerik ve biçim olarak nitelikleri.

a) İçerik

Bu ders, ilköğretim ve yüksek öğretimdeki bütün öğrencilere verilebilir. Ancak, dersin içeriği belirlenir, öğrencilerin yaşı ve gelişimsel özellikleri mutlaka dikkate alınmalıdır. Başka bir değişle, içerik, bu dersin verileceği öğrenci grubunu dikkate alınarak oluşturulmalıdır.

b) Etkinlikler


281

İnsan hakları ve vatandaşlık dersinde işlenen konuların mutlaka değişik sınıf içi ve sınıf dışı etkinlikler aracılığıyla desteklenmesi gerekir. Örneğin sınıf içi etkinlik olarak konunun uzmanlarından birinin sınıfa davet edilerek öğrencilerle söyleşilerde bulunması, sınıf dışı etkinliklerde de öğrencilerin konuyla ilgili kişileri ya da yerleri ziyaret etmeleri sağlanabilir.

c) Yöntemler

İHVE’de konular ele alınırken ya da ilgili bir etkinlik yapılırken değişik yöntemlerden faydalanılabilir; Burada önemli olan yöntemin konuya ya da etkinliğe uygun olmasıdır.

d) Ders Araç ve Gereçleri

İnsan hakları ve vatandaşlık dersinde kullanılacak ders kitapları kuşkusuz bu dersin en önemli kaynaklarıdır. Çünkü ders kitapları hem dersin içeriğini hem de derste uygulanacak etkinlikler hakkında yol gösterir. Kitaplara, konularla uyumlu biçimde resimler, fotoğraflar, karikatür, grafikler şekiller gibi görsel malzemelerle de desteklenmelidir.

Sosyal Bilgiler Programında İnsan Hakları Eğitimi

Milli eğitimin temel amaçlarından biri öğrencilerin, demokratik beceri ve değerlere sahip, bilimsel düşünmeye açık, insan haklarına saygılı, işbirliği içinde çalışabilen, cumhuriyet sevgisi ve demokrasi bilinci gelişmiş, haklarını bilen ve sorumluluk sahibi Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı yetiştirmektir.

Sosyal Bilgiler dersi, demokratik değerleri benimsemiş vatandaşlar olarak öğrencilerin topluma uyum sağlamalarını ve bu konuda edindikleri bilgi ve birikimleri yaşama geçirebilmeleri donanımları kazandırmayı sağlayan bir derstir. Bu derste toplumların, geçmiş, günümüz ve gelecekte politik, ekonomik, kültürel ve çevresel sorunları ve bunların çözümüne yönelik eğitim ön plana alınır.

Sosyal Bilgiler dersi, İHE için her zaman önemli olanaklar sunar. Bu dersin programı sayesinde, öğrenciler ülkemizin ve dünyanın tarihsel temellerini öğrenmeye başlarlar. Bu bağlamda insanların gelişimine katkıda bulunmuş önemli kişilerin hayatlarını, demokratik yönetimleri ve bu yönetimlerin işleyişini ve ülkemizin zengin kültür mozaiği içinde yer alan inanç ve değerlerini öğretirler. Böylece, ülkelerine karşı duymaları gereken sorumluluk bilincini geliştirmeye başlarlar. Bu anlamda sosyal bilgiler dersi vatandaşlık, insan hakları ve demokrasinin gelişmesi veya yaygınlaşmasında ülke ve dünya ailesinin bir ferdi olarak bireyin sorumluluğunu yerine getirmesinde önemli yararlar sağlar.

Sosyal Bilgiler Programında Ara Disiplin Olarak İnsan Hakları Eğitimi

Program da yer alan önemli yeniliklerden biri ünitelerin kazanımları ile İHE kazanımları arasında ilişkilendirme çabasıdır. Örneğin bireyin kişisel gelişimi ve sosyal çevrenin bu gelişime değerlendirmeye çalışıldığı ‘’birey ve toplum’’ öğrenme alanında öğrencinin edindiği kazanımlar sonunda, kişisel ve sosyal yeterliklerini tanıyor, yeniliklere açık, etkili iletişim kurabilen, sorumluluk alabilen, başkalarına saygılı, işbirliğine açık ve kendine güvenen birey olarak yetiştirilmesi esas alınır.


282

SORULAR

1. Aşadakilerden hangisi İHVE’nin etkinliğinde rol oynamaz? A)Okul ve ailede verilen eğitimin tutarlılığı B)Okul ve sınıf iklimi C)Öğretmen davranışı D)Diğer derslerden yararlanma E)İnsan hakları eğitiminde metotlar

2. Bu ders, ilköğretim ve yüksek öğretimdeki bütün öğrencilere verilebilir. Ancak, dersin ………. belirlenir, öğrencilerin yaşı ve gelişimsel özellikleri mutlaka dikkate alınmalıdır. Yukarıda boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir? A)Etkinliği B)Değerlendirme C)İçeriği D)Ders araç gereçleri E)Yöntemi

3. ………………. , uluslar arası insan hakları yasaları da dâhil tüm yasalar ile uyum içinde olan insanların açık bir toplumda sorumluluk sahibi vatandaş olabilmeleri için onları yasalar karşısındaki hakları konusunda eğitmektir. Ayrıca insan haklarına değer veren, hukuk kurallarına saygılı, yaygın katılımı teşvik eden ve güvenilir bir yönetime sahip olan açık toplumlar sürdürülebilir ekonomik gelişim için daha iyi ve daha geliştirici bir ortam sağlamaktır.

Yukarda boş bırakılan yere aşağıdakilerden hangisi gelmelidir?

A)Sosyal bilgiler dersinin amacı

B)Milli eğitimin amacı

C)İnsan haklarının eğitiminin amacı


283

D)Eğitimin amacı

E)Öğretimin amacı

4. İnsan hakları ve vatandaşlık dersinde kullanılacak aşağıdaki materyallerden hangisi ders için daha önemlidir?

A)Grafikler

B)Karikatür

C)Ders kitapları

D)Resimler

E)Fotoğraflar

5. Bireyin ve yurttaşın haklardan yararlanabilmesi için, öncelikle ……………… gerekir.

A)Türk olması

B)İnsan olması

C)Müslüman olması

D) Haklarının varlığını bilmesi

E)Hiçbiri


284

SOSYAL BİLGİLER ve DÜŞÜNME BECERİLERİ

Düşünme becerileri terimi,birçok anlamda kullanılmaktadır. Öğrencilerin temel problemleri çözmekte kullanacakları bilgi ve yöntemleri olabildiğince iyi nasıl kullanacakları kişisel bilgileri kazanmaları ve kazandıklarını kaydetmeleri için gerekli olan tüm zihinsel yöntemler,düşünme becerileri olarak adlandırılır.

Düşünme becerileri,düşünmenin 'yapı parçaları' diye nitelendirebileceğimiz bilişsel işlemlerdir.

Bu maddeler,ABD Program Geliştirme ve Denetleme Kurumu'nun(ASCD),1988 yılı raporundan yararlanılarak oluşturulmuştur.

1-Odaklanma Becerileri; Seçilmiş bilgi parçasına dikkat etmek ve diğerlerini göz ardı edebilmektir. edebilmektir.2 yolla gerçekleştirilir. 1-Problemin tanımlanması 2-Hedefin belirlenmesi

2-Bilgi Toplama Becerileri; Bilişsel süreç için gerekli olan ilgili veriyi bilinç alanına taşımaktır. Gözlem ve sorgulamayla yeni bilgiler aranır.

3-Hatırlama Becerileri; Bilgiyi biriktirme ve yeniden düzenlemedir.Kodlama ve geri çağırma ile kazandırılır.

4-Düzenleme Becerileri; Daha etkili kullanabilmek için bilginin düzenlenmesidir.ÖR: Betimleme,karşılaştırma,sınıflandırma,sıralama

5-Analiz Becerileri;Parçaları ve ilişkileri dikkatle gözden geçirerek var olan bilgiyi sınıflandırmadır.Nitelikleri,ilişkileri,ana fikirleri saptama aşamalarını barındırır.

6-Üretme Becerileri; Yeni bilgi,anlam veya fikirler üretmektir.ÖR:Tahmin etmek,ayrıntılara girmek

7-Bütünleştirme Becerileri; Bilgiyi bağlama ve birleştirmedir. ÖR:Özetlemek bu becerinin altında incelenmektedir.

8-Değerlendirme Becerileri;Fikirlerin niteliklerini ve ortalama değerlerini belirleme. Kriterleri oluşturma ve doğrulama basamaklarından oluşur.

DÜŞÜNME BECERİLERİNE GENEL BİR BAKIŞ

1-PROBLEM ÇÖZME BECERİSİ;

Problem ve çözme kelimelerini bir araya getiren ilk araştırmacı JOHN DEWEY öğrenmede ilk elden deneyimlerin rolüne ilişkin ön seziyle problem çözme kuramı'nı geliştirmiştir.

Bu kuramın temel varsayım;Yaşadığımız dünyada bizim için anlamlı olan gerçek problem durumlarını başarılı bir biçimde çözerken kazandığımız "deneyimlerin" ve "yapıp ettiklerimizin" sonucunda meydana geldiğidir.

Dewey,okuldaki öğrenmenin,öğrencilerin çözdükleri gerçek problemlere dayandırılması gerektiğini savunmuştur.

Gagne'ye göre problem çözme en karmaşık zihinsel beceridir.

Anderson'a göre ise problem çözmeyi,bilişsel işlemleri sıra ile bir hedefe yöneltmektir.


285

Bu süreç genellikle;

* Problemin analizi ve yeniden tanımlanması * Bir fikre ulaşılması

* Fikrin değerlendirilmesi basamaklarından oluşur.

2-KARAR VERME BECERİSİ

Karar verme hayatın gerçeklerini kapsayan bir olgudur.Yaşamımız bizim ve başkalarının kararlarının niteliği ve tipleri tarafından şekillendirilir.Bu beceriyi geliştirmek sosyal bilgilerin en önemli konularından biridir.

Karar verme aynı zamanda alternatif eylemler arasından arzu edilen amaca uygun en iyi olanın seçildiği bir süreçtir.Çocuklar,hangi kararı,ne zaman alacaklarını öğrenmeye ihtiyaç duyarlar.

"Karar verme sosyal bilgilerin kalbidir."Diyen Shirley Engle aynı zamanda "alınan kararlar değer yargılarımızı sesledirirler." diyerek sosyal bilgiler ,karar verme becerisi ve karakter eğitimi ilişkisini gözler önüne sermiştir.

3-YARATICI DÜŞÜNME BECERİSİ

Yaratıcılık;

- Çok yönlü düşünme

-Orjinal , farklı düşünebilmek

-Bağımsızca düşünebilme ve hareket edebilme

gibi özellikleri içeren bir kavramdır.

Bu düşünme becerisinde "SENTEZ" ve "ÖZNELLİK" ağır basmaktadır.

Yaratıcı bir kişiliğin temelinde;sabır,merak,hayal kurma,deney ve araştırmalardan kaçmayan,vb.. . özellikler bulunmaktadır.

AŞAMALARI;

1-Hazırlık 2-Kuluçka 3-Aydınlanma 4-Doğrulama/gerçekleme

GELİŞTİRMEK İÇİN;

*Araştırma-inceleme yollarını kullanın.

a-Beyin Fırtınası b- 6 şapka tekniği c- İstasyon tekniği

*Iraksak düşündürün.

*Açık uçlu soru sorun.

*Deneme- yanılma fırsatı verin.

*Hayal kurmalarını sağlayın

SINIRLANDIRANLAR;


286

-İşleve takılma -kültürel faktörler -alışkanlıklar -öğrenilmiş engeller..

4-ELEŞTİREL DÜŞÜNME BECERİSİ

Eleştirel düşünme ; birinin bir şey hakkında düşünerek, ona odaklanması ile konu hakkında ne yapacağına neye inanacağına karar vermek için sarf ettiği bilinçli çabadır.

Eleştirel düşünmenin amacı,fikirleri değerlendirmektir.Eleştirel düşünme her zaman hüküm temelli,bilgiye dayalı fikri içerir.

Eleştirel düşünebilen insanlar :

-Ön yargılardan uzaktır.

-Suçlayıcı değil,açıklayıcıdır.

Belgeleme,kanıtlama,dayanaklandırma şarttır.

Bu düşünmenin temelinde KUŞKU yatar.

SOSYAL BİGİLER DERSİNDE DÜŞÜNME BECERİLERİNİN ÖĞRETİMİ İÇİN KULLANILABİLECEK BAZI STRATEJİLER

1-Yol gösterici stratejiler;Öğrencilerin önemli bilgileri elde etmelerine ve tutmalarına,düşünme becerileri pratikleri sayesinde yardımcı olan stratejilerdir.

2-Dolaylı stratejiler;Bu stratejiler sayesinde öğrenciler problem çözmenin üst bilişsel sürecinin farkına varırlar.Dolaylı stratejiler arasında :kavram kazandırma,sorgulama ve açık uçlu tartışmalar bulunmaktadır.

3-Üretken stratejiler;Öğrencilerin yaratıcılık,orjinallik ve problemlere yeni çözümler getirilmesi gereken durumlarla karşılaştıklarında nasıl davranmaları gerektiğini öğrenmelerine yardımcı olan stratejilerdir.

4-İşbirlikli stratejiler;Öğrencilere bir grubun bir üyesi olarak problemlerin çözümü üzerine ,hep beraber düşünmeleri için gerekli olan sosyal becerileri öğrenmelerine yardımcı olan stratejilerdir.Bunlara: öğrenci oyun turnuvaları,eşleştirme gibi teknikler örnek verilebilir.

BERMAN'IN DÜŞÜNME BECERİLERİNİN ÖĞRETİLMESİ İÇİN ÖNERDİĞİ 9 STRATEJİ

1-Güvenli bir çevre yaratılması

2-Çocukların düşüncelerini izleme ve kavrama

3-İşbirlikli düşünmeyi cesaretlendirme

4-Cevaplardan çok soruların öğretilmesi

5-Bağışıklıklar hakkında öğretim

6-Öğrencilere çoklu bakış açısı kazandırmak


287

7-Ayırt etme yetisinin inşası

8-Geleceğe dair pozitif bir görüş oluşturmalarına yardım etmek

9-Öğrencilere düşüncelerini gerçekleştirebileceği fırsatlar sağlama

SORULAR

1- I.İşleve takılma

II.Iraksak düşünme

III.Kültürel faktörler

IV.Açık uçlu soru

Yukarıda verilen özelliklerden hangisi yaratıcı düşünmeyi engelleyen faktörler arasındadır?

A)Yalnız I B) II ve IV C) IV ve I

D) I ve III E) I, IV ve III

2- Bilişsel bir süreç için gerekli olan ilgili verinin bilinçaltına taşınması gerektiğini savunan bir kişi aşağıdaki becerilerden hangisini benimsemesi gerekir?

A) Hatırlama becerileri B) Düzenleme becerileri C)Üretme becerileri D)Odaklanma becerileri E) Bilgi toplama becerileri

3-Okuldaki öğrenmenin öğrencilerin çözdükleri gerçek problemlere dayandırılması gerektiğini savunan araştırmacı kimdir?

A) Gagne B)Dewey C)Piaget D)Anderson E)Shirley Engle

4-Sosyal bilgiler dersinde düşünme becerilerinin öğretimi için kullanılabilecek stratejiler arasında yer almaz?

A)Üretken stratejiler B)İşbirlikli stratejiler

C)Doğrudan stratejiler D)Yol gösterici stratejiler E)Dolaylı stratejiler

5-Eleştirel düşünme becerisi gelişmiş olan bireylerden aşağıdaki davranışlardan hangisi beklenmez?

A) Ön yargıları vardır. B)Kanıtlara dayalı düşünür.

C)Eleştiriye açıktır. D)Başkalarının görüşlerine saygı duyar.

E)Belirsizlikleri belli bir ölçüye kadar hoş görür.

CEVAP ANAHTARI: 1-D 2- E 3-B 4-C 5-A


288

JAMEİKA

Ülkenin Coğrafi Özelikleri

Coğrafi Yapı:Jameika Kübanın güneyinde Karayipler Denizinde bulunan bir adadır.Sahil şeridinde tropikal iklim görülmektedir. Arazi yapısı çoğunlukla dağlıktır.

Nüfus:ülkenin nufusu temmuz 2006 verilerine göre 2.758.124 nüfus artış oranı %0.8dir. yeni doğan 1000 bebekten 15.98 ölmektedir.

Ekonomi:2006 verilerine gore GSYİH reel büyümesi %2.7dir.GSYİH ‘NİN sektorelbirleşimi ise tarım %5.3, isetarım %5.3, endüstri %33.9 hizmet %60.8 dir.Çalışan kişi sayısı 1milyon 197bindir.

Tarihi Yapı ve SiyasiYapı

Jameika yerlileri olan Arawakslar Güney Amerika dan 1494’den önce buraya yerleştikleri bilinmektedir.Arawakslar 1510 da İspanya’nın adayı işgalı sonucunda köle olup satılmaları sonucunda büyük çoğunluğu yok olmustur.Yok olan bu halkın yerine Afrika köleler getirilmiştir.

Jameika 1930 ların sonunda özerk olmuştur. 1944 de adadaki ilk seçimler yapılmıstır.

Ülke ingiliz modelinegore bir parlementer sistem kurmuştur. Bununla birlikte İngiliz kraliçesi jamika Baskanın tavsiyesi ile kendini temsil edecek bir hükürmet valisi atamaktadır; bunun gorevi temsilidir.

Eğitim Sistemi:

kölelik çağında Jamikada eğitim köleler için ulaşılabilir olmamıstır. Bu nedenle 1834 e kadar eğitimsiz bir topluluk olarak kalmışlardır. Eğitim, köleliğin 1834 de kaldırılmasından sonra da 1970 e kadar coğuna ulaşamamıştır.İngiliz kolinin devamını sağlayacak ve kendileri ile çatışmayacak bir nesil yetiştirmesini temin edecek eğitim vermeyi planlamışlardır.

Özgürlükten önce sadece birkaç bölge halkının eğitimi için okullar yapılmıştır. Bu birçokları çocuklarını daha nitelikli eğitimalmaları için ingiltereye göndermişlerdir.

Eğitim sistemidevlet okulu özel okul olmak üzere ikiye ayrılmışlardır.1944 de özerk olan hükümet eğitim yolunu açmaya ve eğitim seviyesini yükseltmeye başlamıştır. 1953 de eğitim bakanlığının kurulmasıyla sonra bağımsızlık kazanana kadar milli bir eğitim sistemi düzenlenmiştir.

1972 de seçilen seçilen hükümet eğitimde büyük değisikler yapmıştır. 1972-1976 yıllar arasındaki ana hedefler niceliksel gelişmelerdir.En önemli iki değişiklik ücretsiz ortaoğretim ve okuryazarlık kapanyasınının başlatılmasıdır. Ortaöğretim diploması ile Jameikalılar resmi bir yere girme imkanı bulmuşlardır.Ortaüğretim reformunun müspet fakat sınırlı etkisi olmuştur.

Jameka’nın eğitim1980 lerde oldukça karışıktır.halk okul öncesi olarak Eğitim Bakanlığı veBölgesel okul Yönetim kurulu tarafından yönetilen 4 ana ana seviye ; okul öncesi ,ilköğretim birinci kdeme ,ikinci kdeme ve ortaöğretim değişik tiplerdeki okul türlerine bölünmüştür.4-6 yaş arası için okul öncesi eğitim verimektedir. İlköğretim birinci kademesi eğitimi 6 senedir.iilköğretim ikinci kademeve ortaöğretim meslek okulları ve teknik okulları kapsamaktadır.bu olay 7sınıftan 11. Sınıf sonuna kadar devam etmektedir.İsteyen öğrenciler 12. Sınıf ve 13.sınıfa devam edip üniversiteye hazırlanmaktadır.Halk okullarında eğitim nekadar ücretsiz olsada kitap üniforma öğle yemeği gibi masraflar olduğu için bazı aileler göndermemektedir. Okullar genellikle kalabalıktır. Sınıflar ortalama 40 kişidir.

Jameikada ilköğretimden ortaöğretime uzanan 232 özel okul vardır. Üniversite hazırlık okullarına katılan öğrenciler genellikle özel okul öğrencileridir.


289

Özel ve resmi okullarayerleşme ve bu okullarda ilerleme sınavları olmaktadır.Sınav materyalleri orjinal İngiliz kökenlidir.Ancak 1980 lerle birliktemilli bir heyet Karayipler Sınav Heyeti bu sınavları hazırlamaya başlamıştır.

Bugün bir kaçkolej üniversite az sayıdaki Jameikalı öğrencilere hizmet vermektedir. Universty of the West Indies’ın (UWI) YERLEŞKESİNDEDİR. Sanat bilim ve teknoloji koleji ile Zirat koleji ‘nin degişik oğretmenlerle değisik eğitim verilmektedir.

1985 de hükümet yüksek öğrenimi yeniden düzenleme planını ilan etmiştir.Bu plan Sanat Bilim ve Teknoloji Koleji ile Ziraat Kolejinin bir politeknik enstitüde veya bir yön vermiştir.Hükümet 1-9 sınıflar arası temel öğretime insan kaynakları eğitimine ilk ve temel öğretim imkanlarını rehabilite etme ve yükseltmeye öğretimin kalite ve etkiliğini yerleştirmeye, ilkokullarda ve 7-9 sınıflar için eksiksiz birprogram uygulamaya vurgu yapmıştır.Ayrıca etkili öğretmenlerin yetiştirilmesiiçin hizmet içi eğitim vermeyi amaçlamıştır. Ortaöğretime yönelik meseleler şu şekilde tanımlanmıştır.Sistem çok karmaşık ve yetersiz mali kaynaklar çeşitli şekillerde israf edilmektedir. Hükümetin ortaöğretimde en önemli önceliği ‘İnsan Kaynakları ve İstihdam Eğitim Programı ‘ (HEART) idi.1982 ‘de,bu programın okullarını bitiren işsiz öğrenciler için istihdam sağlanacağı ilan edilmiştir.

Bugün Jameika eğitim sisteminde aşağıda sunulan eğitim kademeleri mevcuttur.

Okul öncesi: Okullar resmi ve özel olarak işletilmektedir.4-5 yaşlarını kapsamaktadır.

Birinci Kademe:Süresi 6 senedir 6-12 yaş arasını kapsayan üç seviyeye ayrılmıştır.Zorunlu olan tek eğitim aşamasıdır.Altıncı sınıf sonunda öğrenciler altıncı sınıf testine tabi tutulur. Bu testleröğrencilerin dili anlama, matemetik, sosyal bilgiler fen bilgileri konularındaki başarılarını ölçmektedir. Sınav sonuçları öğrencilerinin kademelerinde yerleştirilmesinde kulanılmaktadır

İkinci Kademe:Beş yıllıktır. 12-18yaş arasını kapsayanüç seviyeye ayrılmaktadıri Birinci seviye 12-14, ikincisi ise 15-16 yaşlarını kapsamaktadır. Bunun sonunda kalisyonlar sınav heyeti İkinci Seviye Diploması (CSEC)veya Genel Eğitim Diploması alınmaktadır.Üçüncü seviye on ikinci ve on üçüncü yıllarını kapsamakta ve sonunda Karayipler İleri Uzmanlık Sınavına (CAPE ) girilmektedir.1970 lerin sonuna kadar ikincikademeye gitme oranı %20-35 iken 2001 de %60lara yükselmiştir.

Jameikada okullarçok disiplinli eğitim verdikleri gibi , tek disiplinli eğitimde verebilmektedir. Sistem İngiliz Gramer Okulu modeli ile açıklanabilmektedir. İngiliz Gramer Okulu modeli Jameika da1990 -1991 öğretim yılına kadar bütün okullarda takip edilmiştir. Bu yıldan sonrada jameikada birçok okul yine bu modeli uygulamaya devam etmiştir. Bu tarz modele gore , öğrenciler ikincikademenin son iki senesinde GCE-A kademesi sınavlarına uygulanmaktadır. İngiliz ikinci kademe eğitiminde ilk beş sene form olarak bilinmektedir. Besinci formu bitirdikten sonra A seviyesi(A level) için okulda kalan öğrenciler 6 ya devam etmektedir. Altıncı sınıf ,alt ve üst altıncı sınıf olarak ikiye ayrılmaktadır. Özel okullarda üst yerine orta kelimesi kullanmaktadır. Bir gurup öğrenci üst altıncı sınıfa devam ederken diğer öğrenciler yedinci kademeye geçmektedir. Üst altıncı kademe öğrencileri Oxford ve Cambridge üniversitelerinin sınavlarına adaydırlar. Bu sistem 1990-1991 yılında değişmiştir. Ancak zorunlu değişiklik olmadığından birçok okulda kulanılmaya devam etmektedir. Bu durumda üst altıncı sınıf ise 13.sınıftır.

Üçüncü Kademe : Bu kademe üniversitelerde diş teknikerliği okulu , özel kolej/enstili öğretmen eğitim kolejleri, çok disiplinli toplum kolejleri, halk sektor eğitimi kurumları bulunmaktadır.

Bu kademe üç evrede tanımlanmaktadır. Birinci evre uzman öğretmenler ve teoloji kolejler tarafından temsil edilmektedir. İkinci devre 2. Devre 2. Dünya Savaşı’nın kötü sonuçlarından sonra The Irvine Comitte of the Asquith Commision ‘ın İngiliz kolonilerinde eğitimle ilgili öneriyle başlamıştır. Bu önerilerin en önemlisi federal yaklaşım uygulamasıdır.



290

Bu çalışmada kullanılan Jameika Sosyal Bilgiler Öğretim Programı , ülkenin Eğitim Bakanlığı resmi internet sitesinden alınmıştır. Program 1-3 ve 7-9 sınıflar için bir arada 6-8 sınıflar için ise ayrı ayrı yayımlanmıştır.

Mevcut program 1999 yılında uygulamaya konulmuştur. Pilot uygulaması 1997-1999 yılları arasında 30 okulda ,52 öğretmen ve okul personelinin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Bu örneklem formal eğitim çağ nüfüsuna oran yönünden yeterli bulunmuş olmalıdır.

Eğitim Bakanlığı programın geliştirime gerekçesini 1990’lı yılların başlarından itibaren ‘’bazı sosyal konuların yükselişe geçmesi ‘’ olarak açıklamıştır. Özelikle zenci miliyetçiliği ,turizm , sağlıklı yaşam problemleri çevresel sorunlar ve sosyal değerlerdeki zafiyetler yeni bir eğitim reformunu zorunlu kılmıştır. Öğrencileri toplumun değişen ihtiyaçlarıyla karşılaştırmak , öğrenmenin sürekli olacağı bir dünyaya uyum sağlamalarına izin veren becerileri nasıl öğreneceklerini öğretmek ve özelikle 21. Yüzyılın meydan okumalarına karşı hazırlamak esas amaç olmuştur. Gittikçe karmaşıklaşan dünyada hayatta kalmak için zorunlu olan bir takım becerilerin , değerlerin , olumlu davranışların ve yaşam boyu öğrenmenin öğretilmesi hedeflenmiştir. Öğrencileri problemleri tanımlama ve çözüme için olduğu kadar, düşünceleri keşfetme ve paylaşma için de cesaretlendiren işbirlikli öğrenmeye ,grup ve proje çalışmalarına yer verilmeye çalışılmıştır. Nihai hedef çocuğa/ergene dünya vatandaşı olarak kendi kimliğini oluşturubilmesi için yardımcı olmaktadır.

Bu nedenle yeni program geliştirme geliştirme sürecinde temel yaklaşım öğrenciyimerkez almak ve bilgiyi uygulamaya ilişkin öğrenci yeteneklerine odaklamak olmuştur. Program öğrenmede bütünleştirme yaklaşımını benimsemiştir. Böylece öğrencilerin ilgilendikleri ile farklı konular arasında ilişki kurmaları planlamıştır. İlişkilendirme yeteğinin öğrenim çıktılarının niteliği açısından çok önemli olduğu düşünülmüştür. Bütünleştirme yaklaşımının baskın olduğu 1-3 sınıf programlarında konular disiplinlerarası bir desenle yapılandırmıştır. Bununla birlikte 4-6.sınıflarda çok disiplinli program deseni öne çıkmıştır.

Programın bir çerçeve program olduğu söylenebilir. Çünkü öğretmenlere, öğrencilerinin değişik yetenekleri ve öğrenme becerilerinigeliştirmek ve yerel çevrenin şartlarına uyum sağlamak için esneklik tanınmış; yaratıcılıklarını kulunabilmeleri için gerekli yetki verilmiştir.

Öğretim programında öğretmenlere yönelik olarak da aşağıdaki önerilere yer verilmiştir.

.Programı çocukların ve toplumun taleplerine göre temellendirme,

.Öğretmeye değil öğrenmeye odaklama,

.Zeki olmanın birçok farklı yollarının olduğunu unutulmyarak öğrencilerinin gelişmesine imkan tanıma

.Çocukların kültür ve sağlık bağlamında önemli konular öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılama

Porogramın Yapısı ve Temel Ögeleri

4-6.seviyeler öğretim programının amacı öğrenmeyi programın konuları ihtiyaçlarını karşılamak için birbirleriyle ve çevreleriyle ilişkilendirme insanların çalışmaları , faaliyeleri ve ilgileri ile ilişkilendirmiştir. Öğrencilerin tercubeleri için okumaları yazmaları ve analiz etmeleri , bilgilerini geliştirmeleri edinmeleri bilgi toplamak için sorular sormaları ve bilgilerini düzenlemeleri programın bekletilerini oluşturmaktadır.

Sosyal bilgiler eğitimi öğrencileri hem bireysel hemde gurup olacak şekildealmaya ve bunlara göre hareket etmeye hazırlamayı amaç edinmiştir. Seviye 7-9 arasındakiöğrencilerin büyük çoğunluğunda dokuzdan öteye gidememektedir. Yine de bununla birlikte ailelerin tüketicilerin rollerini yerine getireceklerdir. Sosyal Bilgiler Öğretim Programı 10.sınıf Tarih ve Coğrafya da alt yapı sağlamaktadır.


291

Bütün bunların sonucunda sosyal bilgiler gençlerekendi deneyimlerin fırsatı vermekte , böylece kendilerini daha iyi tanımalarını sağlamaktadır. Sosyal bilgiler öğretim programları okul ve toplum arasında zorunlu bir köprü oluşturmaktadır.

Amaçlar

Programa göre sosyal bilgiler ile ilgili öğrenme tecrübeleri ve sınıf ortamı öğrencilere kendilerini değerli hissetirmelidir.Öğrenme tecrubeleri öğrencilerin iletişim becerilerine rehberlik etmeli ,nasıl düşüneceklerini öğretmeli ve yansıtıcı olarak problem çözmelerini sağlamalıdır. Böylece öğrencilerin olumlu değerler geliştirebilmeleri ve demokratik topluma faydalı vatandaşlar olarak yetiştirmeleriümit edilmektedir.

7-9. sınıf öğrencilerine yönelik olarak geliştirilmiş olan Sosyal Bilgiler Öğretim programında ise konu içeriği kavramlar, fikirler, genellemeler, temalar ,problemler veya coğrafi alanlardan herhangi biri etrafında duzenlenmektedir. Bu program organizasyonel yaklaşımları birleştirmiştir.

İçerik

4-6 sınıflar öğretim programlarının içeriği , öğrencilerin evlerinden çevrelerine yükselen genişleyen çevre programı yaklaşımı etrafında yapılandırılmıştır. Düşüncelerin çalışmalarla rahatça çalışmalarla rahatça ifade edilmesi planlanmış ve her seviye üç tema etrafında geliştirmiştir. Jameika ,Ada Devletimiz . jameika nın Karayipler deki komşuları . Dünya gezegeninde Hayat .

4.Sınıf

Üst tema :Jameika ,Ada Devletimiz

Birinci Dönem:Alt tema konumuz ve kimliğimiz. 1.Ünite Jameika konumu ve fiziksel yapısı. Süre:Üçüncü Hafta.2.Ünite:Jameika’nın ilçe ve mahalleleri 3.Hafta 3.Ünite:Jameika tarihindeki önemli olaylar ve insanlar.4.Hafta 4.Ünite: Havanın ve iklimin Jameikada ki yaşam üzerine etkileri süre:3 hafta

2.Dönem.Alt tema:İhtiyaçlarımızı karşılama 5.Ünite: Ekonomi ihtiyaçlarımızı karşılama.süre 6 hafta.6.Ünite ihtiyaçlarımızı karşılarken neleri etkiliyoruz ? süre 6 hafta

3.Dönem.Alt tema:Nüfüsümuz.7.Ünite nüfüsümuzun bileşenleri süre 5 hafta. 8. Ünite:Nüfus hareketleri:5.hafta

4.Sınıf sosyal bilgiler öğretim programında bir ana tema bulunmaktadır.4 sene boyunca yani 3 dönemde alt temaları bölünerek işlenmektedir her bir bölüm bu temaya uygun bir alt tema belirlenmiştir. Alt temalar ünitelerin çerçevelerini gösrermektedir.

5.Sınıf

üst tema karaiplerdeki komsularımız

Birinci Dönem.Alt Tema :karaiplerin çevresi ve kaynakları.Birinci Ünite:Karaiplerin fiziki çevresi süre:5 hafta. İkinci ünite.7.hafta

3.Dönem .Alt Tema: Birlikte gelişme ve çalısma 1. Ünit:Komsular arası iş birliği süre 5 hafta. İkinci Ünite karaipler milletinin temelleri süre:5 hafta

6.Sınıf

Üst Tema: Dünya gezegeninde hayat


292

• Dönem.Alt Tema : Dünya gezegeni ve Kaynakları.1.Ünite:Güneş sisteminin bir parçası olarak dünya gezegeni.süre 3 hafta. 2. Ünite:Dünya gezegeninin bazı karakteristleri.süre 6 hafta.3. Ünite Dünyanın doğal kaynaklarını kullanma süre 3 hafta

• Dönem.Alt Tema:iklim elemanları ve iklim alanları ve dünya.1. Ünite iklim alanları. Süre:4 hafta 2. Ünite:Farklı iklimalanlarındaki yaşam.süre:8 hafta

• Dönem. Alt Tema: iklimalanları ve dünya. Ünite:Dünya gezegeni süre 10 hafta

7.sınıf

Üst Tema :Birlikte yaşam

Başlıklar ve Alt Başlıklar. 1.Ünite:İnsanlarımız .A.Armamız B. Kahramanımız C. Atalamız . D Kültürel Mirasımız .2 Ünite:Gruplarda Birlikte Yaşam a. Nüfus toplumsal guruplar ve kurumlar B . İlköğretim kurumları .C.Ortaokul gurupları 3.Ünite : Sosyal ve Çevresel Konular. A. Sağlık uygulamaları , B. Bulaşıcı cinsel hastalıklar C. Mddelerin kötüye kullanımı .D. Çocugunun kötüye kullanımı E. Çocuk hakları

8.sınıf

Üst Tema :Birlikte Çalışma

Başlıklar ve Alt Başlıklar. 1. Ünite :Jameika : Fiziksel Kaynaklar .A.Konum yeryuzu şekilleri . B.İklim ve bitkiler . 2.Ünite : Jameika :İnsan Kaynakları A Nüfus 3. Ünite : Kaynaklarımızı Kullanma ve ilgili Çevresel Meseleler .A.Çiftçilik.B.balıkçılık C.Madencilik ve Sanayi . D. Turizm.4. Ünite:Eşyaların ve insanlar A Jameikanın iç taşımacılığı .B.Jameikanın bölgesel ve uluslar arası hatları 5. Ünite Sosyal Konular .A.İşverenler ve İşçiler :Haklar ve sorumluklar

9. Sınıf

Üst Tema : Birlikte Büyüme

Başlıklar ve alt başlıklar: 1.Ünite:Hayatı Kazanma.A. İnsanlar neden çalışır ? B Jameikada mesleklerin araştırılması.2. Ünite :Tüketici A: Tüketici ve tüketim . B İyi tüketici uygulamaları C :Tüketiciyi koruma 3. Ünite Millet Yapısı A. Hükümet B. İnsan Hakları ve sorumlukları ve bu tur hak ilkelerinin sonuçları. 4. Ünite: Bölgesel ve Küresel İlişkiler. A. Dünya devleti. B. Ticari sözleşme ve bölgesel işbirliği . 5. Ünite: insani İlişkiler.A. Nüfus :Büyüme ve Yayılma

Öğrenme Öğretme Süreci

Öğrenme yaşantıları , eğitim durumlarının öğrenci açısından düzenlemesi planlanan öğrenme yaşantılarının bir düzeneğe göre sıralanmasıdır. Düzenek aşağıdaki gibi olabilir.

.Giriş ya da Hazırlık Etkinlikleri

.Gelişme Etkinlikleri

.Sonuç Ekinlikleri

Jameika Sosyal Bilgiler Öğretim Programı’nda ünite planlarıhazırlanırken ünitenin başlangıcında hedefler belirtmiş , öğrencileri bu hedeflere ulaştırması gereken örnekler verilmiş, ders sonunda öğrenmenin ne gerçekleştiğiğni anlamak için yapılacak değerlendirmeler ifade edilmiştir. Buna gore giriş gelişme ve sonuç etkinlikleri mantıksal bir butun oluşturmaktadır.


293


Jameika Sosyal Bilgiler Öğretim Programı portfolyo kullanımını ve günlükleri saklamayı içeren değişik değerlendirme türleri uygulamaktadır. Değerlendirme stratejileri amaçlara , ürün veya performans olarak etkinliklere odaklanır. Değerlendirme hem süreç hemde ürün odaklıdır.


Program ilerlemeci felsefeden yoğun olarak etkilenmiştir. Nitekim program ;dünyanın sürekli değişmekte olduğunu ,çocukların da bu değişimlere en hızlı bir şekilde uyum sağlayabilme kabileyetini artırmayı hedeflediğini belirtmekte; okulda öğretilenlerin hayatında bire bir örütüşmesi gerektiğine değinmektedir. Eğitimin cevapları değil problem çözmeyi ve karar verme süreçleriniöğretmesini öngoren program ;buna paralelolarak çocuğun aktif öğrenmesini savunmaktadır.

Jameika Sosyal Bilgiler öğretim Programında ünite planları hazırlanırken ünitenin başlangıcında hedefler belirtilmiş ,öğrencileri bu hedeflere ulaştırılması gelenikler verilmiş , ders sonunda öğrenmenin ne kadar gerçekleştiğini anlamak için yapılacak değerlendirmeler ifade edilmiştir.Buna göre giriş, gelişme ve sonuç etkinlikler mantıksal bir butun oluşturmaktadır.

Sorular

1)Aşağıdakilerden hangisi jameika öğrenme öğretme düzeneği arasında değildir?

A)Giriş etkinlikleri

B) Hazırlık etkinlikleri

C)Gelişme etkinlikleri

D)Sonuç etkinlikleri

E)süreç etkinlikleri

2) Adadaki ilk seçimler nezaman yapılmıstır?

A) 1944

B)1950

C)1943

D)1987

E)1982

3) Öğretim programında öğretmenlere yönelik olarak da aşağıdaki önerilerden hangisine yer verilmez?

.A)Programı çocukların ve toplumun taleplerine göre temellendirme,

. B)Öğrenmeye değil öğretmeye odaklama,

.C)Zeki olmanın birçok farklı yollarının olduğunu unutulmyarak öğrencilerinin gelişmesine imkan tanıma


294

.D)Çocukların kültür bağlamında önemli konular öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılama

E)Çocukların sağlık bağlamında önemli konular öğrencilerin ihtiyaçlarını karşılama

Jameikada her seviye üç tema etrafında geliştirmiştir bu temalar aşağıdakilerden hangisidir?.

A)İklimler,yerşekiller

B) Jameikanın dağları ,

C) Jameika ,Ada Devletimiz . jameika nın Karayipler deki komşuları . Dünya gezegeninde Hayat .

D) Dünya gezegeninde Hayat

E)Jameikanın jeopolitik konunumu ve matematik konumu

5) Bugün Jameika eğitim sisteminde aşağıda sunulan eğitim kademeleri arasında değildir?

a)Okul öncesi:

B)Birinci Kademe:

C)İkinci Kademe:

D)Üçüncü Kademe :

.E)İlkoğretim Kademesi

Cevaplar

1. E 2. A 3. B 4. C 5. E

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLİĞİ 4 / B ŞUBESİ ÖZEL ÖĞRETİM YÖNTEMLERİ-II DERSİ ÖZET VE SORULARI

1

Hazırlayan:MERT GÜNGÖRDÜ*

KANIT MERKEZLİ ÖĞRENMEYİ GELİŞTİREN ÖĞRENCİ MERKEZLİ STRATEJİLER VE

TEKNİKLER ÜZERİNE BİR DERLEME

Öğretmenlerin sınıfta uygulayacağı teknikler için temek kriterler

Tarihsel düşünme ve kanıt :

De La Paz’ın Tarihsel Düşünme stratejisi

Drake ve Brown’un Üç Aşamalı Tarihsel Düşünme Stratejisi

Lecocq’un Kavrama-Analiz-Degerlendirme Stratejisi

Tarihsel Olay Yeri İnceleme Tutanağı Tekniği

ÖĞRETMENLERİN SINIFTA UYGULAYACAĞI TEKNİKLER İÇİN TEMEL KRİTERLER

Tarih devasa bir sorgulama alanıdır. Tarih birinci elden kaynakların ve ikinci elden anlatıların sorgulandığı bir süreçtir. Sosyal bilgiler ve tarih öğretmenleri öğrencilerin tarihsel düşünmelerine yardımcı olmak ve ‘’tarihle ilgili deneyimlerini anlamlandırmak’’ için sorular sormalıdırlar. Tarih, öğretmen ve öğrencilerin he birlikte geçmişe dair yorumlarını yenden şekillendirdikleri bir ortaklaşa sorgulama sürecidir. Öğretmen hangi çeşit kaynağın, öğrencilerinin dikkatini çekeceğine karar verir ve bu kaynağı, sınıfta hangi etkinlikler çerçevesinde kullanacağını belirler. 1) Yaşa ve sınıf seviyesine uygun kaynakları seçeceklerdir. 2) Seçtikleri materyalin okunabilir ve yayımlanabilir olduğundan emin olacaklardır. 3) Öğrencilerin kaynağı çözümlemelerine yardımcı olmak içinn uygun altyapıyı temin edeceklerdir. 4) Birinci elden kaynak üzerinde çalışmak adına öğrencileri gruplara dahil edeceklerdir. 5) Birinci elden kaynağı okumak için bir amaç ve motivasyon temin edeceklerdir. Drake ve Brownun belirttiği gibi zira birinci elden kaynaklarla öğretim dersin faal bir biçimdir,öğretmen öğrencilerin birinci elden kaynakları okumaları ve üzerinde çalışmalarını sağlamak için sorular sormalıdır . Bundaki amaç öğrencilerin en nihayetinde olumlu anlamda harekete geçirmek ve tarihsel sorgulama ve yorumlama yapabilir duruma getirmektir . Ögretmenler kendilerini savunur şekilde soruları yanıtlamak yerine öğrencilerin merak ve ilgilerini gideren soruları cevaplamaya öncelik vermelidirler

TARİHSEL DÜŞÜNME VE KANIT

Tarihsel bilginin inşa edilmesi ve geçmişin anlaşıması kanıtların ya da diğer bir söyleyişle hammaddelerin işlenmesine bağlıdır. Tarihsel kanıtların sorgulanması şeklinde gerçekleşen diyaloglar sırasında gerçekleşen zihinsel süreçler tarihsel düşünme olarak adlandırılır tarihi anlamak açısından öğrenciler de geliştirilmesi gereken bir yetenekdir. Tarih düşüncesi geçmişin tarih olmadığını ‘’tarihi gerçek ‘’ ile gerçeğin birbirinden farklı kavramlar olduğunu belirlemede başvurulması gereken bir düşünme biçimidir. Tarihsel düşünmenin içiçe olduğu önemli bir beceri olan eleştirel düşünme her türlü bilgi ve bilgi kaynağı hakkında kuşku duymak ve bunları sorgulayarak barındırdıklarını gerçek yada doğruları ortaya çıkarabilmek için geçerlidir. Eleştirel düşünme becerilerine sahip olmak ayrıca öğrencilerin yansıtıcı olarak düşünmelerini sağlayacağı gibi onların herhangi bir bilgi ve konu hakkındaki neden sonuç ilişkisi kurma kapasiteleri le çeşitli alanlardaki karmaşık tema ve problemlere ilgi duymalarına da vesile olacaktır.


2

1.DE LA PAZ’IN TARİHSEL DÜŞÜNME STRATEJİLERİ MODELİ

Wineburg’un çalışmalarından esinlenerek geliştirmiştir. Bu stratejinin 3 temel aşaması vardır bunlar sırasıyla birincil ikincil ve üçüncül aşama olmaktadır A-Birincil Aşama:Kaynak İncelemesi:

Düşünme stratejisinin ilk bölümü, bir belgenin kaynağının doğruluğunu ve yazılış amacını belirlemek için kontrol edilmesini de kapsayan kaynak araştırmasına dahil olmak için öğrencilere bir yol sağlamıştır şu üç sorunun cevaplarını yazmaya teşvik eder yazarın amacı neydi ? Destekleyici sebepler ve açıklamalar anlaşılırmı ? ve Taraf tutulduğuna dair bir kanıt barındırıyormu ? B-İkincil Aşama:Detayları karşılaştırma:

Tarihsel düşünme stratejisinin ikinci bölümü kaynağın güvenirliğini kabul etmeden önce bu kaynaktaki detayları başka bir kaynakla karşılaştırılmayı kapsayan teyit etme işleminin öğrencilere öğretmek için düzenlenmiştir. C-Üçüncül Aşama:Her Kaynaktan inanılır Görünenlerİ not Etme:

Bu aşama öğrencilerin bir daha ki sefere sorumlu oldukları işleri düzenlemek ve belgelerden edindikleri tüm kavrayış ve gerçekleri kullanmak için bir hatırlatıcı olarak görev yapmaktadır.

2.DRAKE VE BROWN’UN ÜÇ AŞAMALI TARİHSEL DÜŞÜNME STRATEJİSİ

Drake ve brownun tarihsel düşünmeyi geliştirmek için önerdiği 3 aşamalı tarihsel düşünme stratejisi yazılı ve görsel kaynak kullanımını içeren bir sınıf içi çalışmadır. Öğrenciler belgeleri özel bir bağlam içindeki kaynak olarak anlamalıdır. Ögrenciye belgeleri çözümleme konusunda öğretmen yardımcı olmalıdır. Öğrenciler,yazarı doğrulayan belgeleri bulmak yazılan ilk kaynağı tanımlamak ve hitap edilen kitleyi göz önüne almak gibi olguları anlama sürecine katılabilmelidirler. Öğretmenler tarihsel düşünme açısından metinleri dikkatli bir biçimde seçmek zorundadırlar. Bunlar yazılı metinler, mektuplar ,konuşma bölümleri , günlükler ve diğer görsel materyaller olan , fotoğraf haritalar , politik çizgi filmler , grafiklerdir. Drake ve Brownun çalışmasında öğrencilerin dikkatini kaynak sorgulamasına çekilmesinin tarihsel düşünme açısından önemli olduğu gösterilmiştir yazarlara göre öğrenciler okuma sürecini şu beş başlık altında düzenleyebilirler:

1. Kaynağın tanımlanması

2. Kaynağın analizi 3. Tarihsel bağlamın analizi

4. Kaynağın anlatısının ve can alıcı temanın tanımlanması

5. Sosyal bilimler açısından ilgili disiplin ve kaynak arasındaki ilişkinin gösterilmesi

şeklindedir.

3.LE Cocq’un KAVRAMA-ANALİZ-DEGERLENDİRME STRATEJİSİ

Le cocq öğrencilerin güvenli bir süreci geliştirmeleri için ihtiyaç duyacakları düşünme becerilerini kazanmalarında kaynaklarla çalışmanın gereğini belirtmiştir. Daha sonra da öğrencileri güdülemesi ve kolay anlaşılması bu süreci sağlam temellere oturtacak uygulama stratejilerini ortaya koymuştuş

KAVRAMA


3

Bu aşama kaynağın söylediklerinin anlaşılması gerektirir. Bu aşamada öğrenciler ; Bu savaşı kim kazandı ? Niçin onlar bu savaşta zafer elde ettiler ? şeklinde sorularla kaynakları anlamaya çalışırlar

ANALİZ

Bu aşamada kaynağın söylediklerini sorgulama aşamasıdır. Bu aşamada dikkatli düşünmeyi gerektirir.

DEGERLENDİRME

Bir kaynak hakkında son yargılamaları düzenleme aynı zamanda başka bir süreci de başlatabilir. Bu süreç güvenirlik sorusuyla bağlantılıdır . Eğer dikkatli yaklaşılırsa ön yargıların hızla artması engellenebilir .

4.TARİHSEL OLAY YERİ İNCELEME TUTANAĞI TEKNİĞİ

Tarihsel olay yeri inceleme projesi, sosyal bilgiler öğretmenleri için tasarlanmış olup sınıfa birinci elden kaynak getirmek için gerekli olan güçlü bir eğitim mekanizmasıdır. Tarihsel olay yeri incelemesi öğretim modeli aşağıdaki 4 aşamada oluşmaktadır. *Bir dedektif olmak *Kanıtı incelemek *ip uçlarını araştırmak *şifreyi çözmek

SORULAR

1-) Aşağıdakilerden hangisi öğretmenlerin sınıfta uygulayacağı teknikler için temel kriterlerden değildir. ? A) Yaşa ve sınıf seviyesine uygun kaynakları seçmeleri

B) Seçtikleri materyallerin okunabilir ve yayımlanabilir olduğundan emin olmaları C)Öğrencinin çözümlemelerine uygun altyapı temin etmeleri D)Kaynağı okumaları için amaç ve motivasyon temin etmeleri E)Sınıftaki ders düzenine dikkat etmeleri

2-) De La Paz’ın Tarihsel Düşünme Stratejisini geliştirirken aşağıdaki hangi kişiden etkilenerek geliştirmiştir. ? A)Blower B)Drake C)Wineburg D)Le Cocq E)Müller

3-) 1-Kaynağın sıralanması 2-kaynağın analizi 3-tarihsel bağlamın analizi 4-anlatı ve temanın tanımlanması 5- sosyal bilimler açısından ilgili disiplin ve kaynak arasındaki ilişkinin gösterimesi Drake ve Brown’un 3 aşamalı kaynak analizine göre yukarı da numaralandırılmış cümlelerin doğru sıralanaşı hanği şıkta doğru olarak verilmiştir.?

A)1,2,3,4,5 B)2,4,1,3,5 C)1,2,3,5,4 D)4,5,2,1,3 E)4,5,2,3,1

4-) Tarihsel olay yeri inceleme tutanağı tekniğinde aşağıdaki aşamalardan hangisi yoktur . ? A)Dedektif olma


4

B)Tutanak tutma C)Kanıtı incelemek D)İp uçlarını araştırmak E)Şifreyi çözmek

5-) Ögrencilerin güvenli bir süreci geliştirmeleri için ihtiyaç duyacakları düşünme becerilerini kazanmalarında kaynaklarla çalışmanın gereğini belirlemiş olan daha sonra da öğrencileri güdülemesi ve kolay anlaşılması için bu süreci sağlam temellere oturtacak uygulama stratejilerini ortaya koymuştur. Yukarıda anlatılan kişi aşağıdakilerden hangisidir ?

A)Le cocq B)De La Paz C)Drake D)Swan E)Brown


5

Hazırlayan:GAMZE DOVAN*

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE PROJE YAKLASIMI

GİRİŞ

2005 yılında yenilenen ilköğretim sosyal bilgiler programıyla birlikte proje yaklaşımı uygulanmaya başlanmıştır.Yapılan araştırmalara göre proje ve performans birbirine karıştırılmaktadır.

PROJE NEDİR?

Kelime anlamı ileriye atılmak ileriye fırlatmak ileriye doğru sevk etmek ve bir plan yapmak gibi birçok anlama gelmektedir.Dogal olarak bir proje bitirmek için yapılan problemsel bir harekettir.Öğrenci merkezli olan proje yaklaşımında öğretmen sadece rehberlik etme değerlendirme görevini üstlenmektedir.En önemli özelliği bütün öğrencilerin aktif ve öğrenmeye güdülenmiş olmasıdır.

PROJE YAKLASIMININ TARİHSEL GELİŞİMİ

Proje yöntemi Amerika’da toplu öğretimin gelişmesiyle ortaya cıkmıs bu yöntem asıl gelişimine John Dewey’in eğitimsel fikirleriyle başlamıştır.

H.W.Killpatrick ve E.Collings adlı bilim adamları Dewey’ın fikirlernden yola çıkarak düşüncelerini somut bir hale getirip proje yöntemini sistemleştirmiştir.proje yaklaşımının bizde kullanılması Killpatrick’în yayınladığı Project Method isimli makalenin İhsan Sungu tarafından proje usulü ismiyle Türkceye çevrilmesiyle gelmiştir.

Ülkemizde Köy Enstitulerinde verilen eğitimde kullanılmıstır.

PROJE YAKLASIMININ AMACLARI

Genel amacı çocukların zihinsel yaşantılarını geliştirmektir.

1-)Zihinsel gelişimi desteklemek

2-)Etkinlikler içinde denge oluşturmak

3-)Okul ile yasamı birleştirmek

4-)Sınıfta topluluk ruhunu geliştirmek

5-)Eğitimde zorluklarla mücadele edebilmek

PROJE YAKLASIMININ ÖZELLİKLERİ

Projenin en önemli özelliği belli bir amacın olmasıdır.Öğrenciler çalışmalarını bir amaca ulaşmak için yapmaktadır.

Proje hayat ile ilgili ve ya hayattan alınan bir etkinlik olmalıdır.

Proje yaklasımı öğrencinin bir tema ve ya konuda derinlemesinearastırma yapmasını sağlamaktadır.

PROJE YAKLASIMINDA ÖĞRENCİ KAZANIMLARI

Chard proje yaklaşımıyla elde edilen öğrenci kazanımlarını şöyle sıralamaktadır.


6

1-)BİLGİ

a-)Bilgi: olgular,hikayeler, sanat eserleri

b-)Kavramlar:semalar,kategoriler

c-)İlişkiler:sebep –sonuc,parça-bütün

2-)BECERİLER

a-)Temel akademik beceriler:eleştirel düşünme,problem düşünme

b-)Bilimsel teknik beceriler:bilgi yönetimi bilgisayar kullanımı

c-)Sosyal beceriler:işbirliği, tartışma,takım çalışması

3-)NİTELİKLER

a-)Zihinsel alışkanlıklar:merak etme,tahmin etme,açıklama

b-)Duygular(tutumlar)

PROJE ÇALISMALARININ BİLGİ KAYNAKLARI

Öğrenciler birincil ve ikincil kaynak olmak üzere iki tip kaynaktan bilgi sağlayabilirler.

Birincil kaynaklar :Öğrencilerin doğrudan yasayarak elde ettiği kaynaklardır.Öğrenciler ve öğretmenlerin sınıfta doğrudan tecrübe ettiği seyler ,bir alanda uzman olan bir kişinin açıklamaları ve bir uzaman ile sınıfta görüşme yapılması ile elde edilen bilgilerdir

İkincil kaynaklar :Baskaları tarafından sunulan ya da organize edilen dolaylı bir sekılde elde edilen bilgi kaynaklarıdır.Kütüphane ,flimler ,kitaplar,broşürler gibiöğrencilerin araştırma sonucu elde ettikleri bilgilerdir.

PROJE TÜRLERİ

Proje yaklaşımında en cok kabul gören iki tanesi aşağıda verilmiştir.

BİRİNCİSİ

a-)KISA SÜRELİ PROJELER : Birkac saatli veya iki haftalik projelerdir.

b-)UZUN SÜRELİ PROJELER :Birkac aylik ya da uzun dönemli projelerdir

c-)EYLEM PROJELERİ :Toplumdaki sorunların çözümüne yönelik projelerdir.

d-)ARASTIRMA –İNCELEME PROJELERİ :Belli bir konuda bilgi toplamayı ve toplanan bilgileri çözümleyerek sunmaya yönelik projelerdir.

İKİNCİSİ

a-)KONU İLİŞKİLİ PROJELER :Bu tip proje calısmaları tipik okul projesi olan yıllık ödev olarak öğrenciye verilen ya da öğrencinin tercih ettiği çeşitli konularda yaptığı araştırmalardır.


7

b-)ACIK UÇLU PROJELER :Bu proje türünde öğrencinin keşfetmesi ve araştırması istendiği için öğrencilerin tercih ettiği çeşitli konularda yaptığı araştırmalardır.

c-)KALIPLASMIS PROJELER :Öğretmenin yapılacak çalısmaların ölçütlerini önceden öğrencilere verdiği ve sınırlarını çizdiği projelerdir.

d-)YAPILANDIRILMIS PROJELER :Bu proje türünde projelerin sınırları öğretmen tarafından önceden tespit edilmiştir.

PROJE YÖNETİMİNDE ÖĞRETMEN VE ÖĞRENCİNİN ROLÜ

ÖĞRETMENİN SORUMLULUĞU

1-)Öğrencilerin karşılaştıkları güçlüklerde yradım etmek

2-)Öğrencinin iş planına uyup uymadığını kontrol etmek

3-)Öğrenciler arasındaki anlaşmazlıkları çözmek

4-)Öğrencileri kendi baslarına calısabilir hale getirmek

ÖĞRENCİNİN SORUMLULUKLARI

1-)Proje çözümü için bir plan hazırlamak

2-)Yapılaması gereken işleri zamanında ve kuralına göre yapmak

3-)Yapılan işin sonucunu değerlendirmek,eleştirmek ve sahiplenmektir.

4-)Proje konusunu kendi ilgi ve yetenekleri doğrultusunda seçmek

SORULAR

1-)Asagıdaki proje yaklaşımlarından hangisi yanlıştır ?

a-)Öğrenci merkezlidir

b-)Hayatla ilişkilidir

c-)Öğrencyi yaratıcı düşünmeye yöneltir

d-)Bütün öğrenciler aktif ve öğrenmeye hazırdır

e-)Öğretmen aktif rol oynar


8

2-)Bu proje türünde öğrencinin keşfetmesi ve araştırması istendiği için öğrencilerin yaratıcılık becerileri daha cok ön plana çıkar.

Yukarıda özellikleri verilen proje türü aşağıdakilerden hangisidr ?

a-)Yapıladırılmıs projeler

b-)Konu ilişkili projeler

c-)Acık uçlu projeler

d-)Kısa süreli projeler

e-)Kalıplasmıs projeler

3-)Killpatrick ‘in proje metod adlı makalesini Türkceye çevirerek ülkemiz eğitiminin projeyle tanışmasına katkıda bulunan Türk Dil Bilimcisi kimdir ?

a-)Tevfik BIYIKOĞLU

b-)Cevdet ANDAY

c-)İhsan SUNGU

d-)Talat TEKİN

e-)Ömer Asım AKSOY

4-)Asagıdakilerden hangisi proje yönteminde öğretmenin sorumluluklarındAN degildir ?

a-)Projenin çözümü için bir plan hazırlamakve bu planı uygulamak

b-)Varsa öğrenciler arasında anlaşmazlıkları çözmek

C-)Öğrencileri kendi baslarına çalışabilir hale getirmek

d-)Yapılan projenin sonucunu eleştirmek ve reddetmek

e-)Yapılması gereken işleri zamanında ve kuralına göre yapmak

5-)İlköğretim Sosyal bilgiler programında hangi yıl proje yaklaşımı uygulanmaya başlanmıştır ?

a-)1927

b-)1951


9

c-)1968

d-)2003

e-)2005

CEVAPLAR

1-) E.

2-)C

3-)C

4-)D

5-)E


10

Hazırlayan:KEMAL MIZRAK*

Sosyal Bilgiler Öğretiminde Görsel Materyallerin Kullanımı

Öğrenme ile ilgili olarak yapılan araştırmalar öğrenmelerin çoğunun görsel betimlemeler yoluyla gerçekleştiğini göstermektedir. Rreader’a Göre İnsan zihni Metin tabanlı kaynakları okumaktan çok görsel bilgileri daha iyi anlamlandırıp onlar arasında ilişkiyi daha sağlam kurmaktadır. Öğrenciler son derece hızlı akan görsel uyarıcılara alıştıkları için derslerde benzer uyarıcılar beklemektedir yeterli uyarıcı alamadıklarında problem davranışlar gösterebilmektedirler.

Sosyal bilgiler öğretiminde kullandığımız görsel materyallerin çoğunluğu aynı zamanda birer kanıt niteliğindedir. Sosyal bilgiler öğretiminde Kanıt niteliğindeki birinci kaynakların kullanılması öğrencilerin önemli tarihsel kavramlarla karşılaşmasını sağlar.

Birincil kaynaklarla öğrencilerin doğrudan uğraşması eleştiriler düşünmelerine sorular sormalarına zekice çıkarımlar yapmalarına mantıklı açıklamalar geliştirmelerine ve olayları yorumlamalarına katkı sağlayacaktır.

RESİM

Resimler kavram olgularının öğrenilmesinde öğrencilerin sözel sembollerle ifade edilen bilgileri zihinlerinde canlandırmalarına yardımcı olur. Öğretmenler resimlerden genellikle üç şekilde yararlanabilirler birincisi resimleri öğrencilere okutmaktır, İkincisi resimlerden hareket ederek bilgi vermek, üçüncüsü ise resimlerle konuyu zenginleştirmektir.

Nichol ders kitaplarında kullanılabilecek görsel malzemelerin boyutu olduğunu vurgulamaktadır. İlki çocukların bilgi ve anlayışlarını resim formatında sunarak görüş açılarını ve kendilerini ifade etme yeteneklerini geliştirebilecekleri yönündedir Buna “ikonik sunuş” demektedir

Görsel malzemelerin kullanımında ikinci boyut ise çocukların bir konuda bilgi ve anlayışlarını geliştirmek üzere görsel kaynak ya da kaynaklar üzerine yaptıkları eğitsel çalışmalardır.

Nolen ve Goetz ders kitaplarında yer alabilecek resimleri üç biçimde sınıflamaktadır. Bunlar süsleyici resimler, açıklayıcı resimler, metin tamamlayıcı resimlerdir.

Süsleyici Resimler: Hayal gücünü harekete geçirmeye ve ilgi çekmeye yönelik resimlerdir

Açıklayıcı Resimler: Resimler herhangi bir metni değişik biçimlerde açıklayabilirler. Bu tür resimlere anlam çözücü resimlerde denilmektedir.

Metin Tamamlayıcı Resimler: Bu tür resimler çocuk için yabancı olan herhangi bir isim kavram ya da olgunun tanıtılmasında kullanılabilirler

FOTOĞRAF

İcat edildiği 1839 yılından itibaren fotoğrafın iki temelde ilerlediği görülür. Bunlardan ilki fotoğrafını bir dışavurum kendini ifade etme aracı olarak temelde yaşamın estetize edilmesine amaçlayan kullanımı diye birisi temel amacı yaşamı estetize etmek olmayan fotoğraf makinasının insana yaşamsal sorunlara doğaya çevrilip fotoğrafın bir tanıklık aracı olarak kullanılmasıdır.

Tarihsel bölge olarak ilk defa Kırım Savaşı sırasında kullanılmaya başlanan fotoğraf, o günden günümüze kadar tarihsel bilgi kaynaklarımız arasında çok önemli bir yer tutmaktadır.


11

KARİKATÜR

Karikatür mizahın resimle ifade ediliş biçimi olarak tanımlanmaktadır.

Karikatür sıradan bir eğlence değil kişileri iyi yönelten bir eğitim aracıdır. Karikatürler eğitimde çeşitli amaçlarda kullanılmaktadır. Karikatürlerle eğitimde öğretmen konunun çabuk kavramasını iletinin verilmesini istiyorsa güdülenmeyi uzatmadan yazılı karikatürün yardımıyla verebilir. Konu üzerine tartışma açmak Konunun değişik boyutlarını kavratmak istiyorsa yazısız karikatür kullanabilir.

Tarihsel karikatürler sosyal bilgiler dersinde şu pedagojik yönlerde değer taşıyabilirler:

-Öğrenciye aynen profesyonel tarihçiye olduğu gibi belli bir dönemde insanların ne düşündüğüne ilişkin sezgiler sunarlar.

-Çoğu kez bir konuyu metin kadar etkili bazen daha çarpıcı bir özet halinde aktarırlar.

-Görüntülerden süzülüp çıkarılması gereken bir anlam taşırlar.

-Yorumlamayı gerektirdikleri için, öğrenciye söz konusu olay, konu yada kişi ile ilgili daha önceki bilgilerden yararlanma fırsatı verirler.

Karikatür ile yapılan eğitimde ezbercilik yoktur. Göze yansıyan düşünce beyinde devinir mizahın etkisiyle ezber ortadan kalkar. Karikatüre bakan her bireyin o karikatürde görebileceği farklı bir durum, bunun sonucunda açıklayabileceği farklı bir düşünce oluşabilir. Sosyal bilgiler öğretiminde kullanılacak karikatürler öğrencilerin sebep-sonuç ilişkilerini de çözümlemelerine büyük bir katkı sağlayacaktır.

MİNYATÜR VE GRAVÜRLER

İlköğretim 6.ve 7. sınıf sosyal bilgiler programında ki tarih konularının temaları ve kronolojik içeriği itibariyle minyatür ve gravürlerin kullanılması gerekmektedir

Türk minyatür sanatı, İslamiyet’ten önce ve sonra olmak üzere iki başlıkta incelenir. Orta Asya'da bulunan minyatürlerdeki üslup etkisi Türklerle 15. yüzyıla kadar taşınmış, Büyük Selçuklu Devleti döneminde de minyatürlü yazmaların sayısı artmıştır. 13. yüzyılda Moğolların Anadolu'yu İstilası minyatür sanatını da etkilemiştir. Osmanlı Döneminde ise minyatür sanatı tamamen saraya bağımlı olarak gelişmiştir. İlk örnekler Fatih'in Saltanat yıllarına aittir. Her Sultan nakış haneler kurdurarak, minyatürün gelişmesini sağlamıştır. 18. yüzyılda Batı kültürüne olan ilgi resim alanını da etkilemiş, minyatür sanatı gerilemeye başlamıştır. 19. yüzyılda önemini iyice yitirmiş yerini yavaş yavaş Batı tarzı resim sanatı anlayışına bırakmıştır.

Minyatürler Türk tarihinin türlü yanlarını aydınlattıkları gibi kılık, kıyafet, eğlence, düğün, av savaşlar, resmi kabuller hakkında esaslı bilgi vermektedir.

Bu alanda bize katkı sağlayacak materyallerden bir tanesi de gravürdür. Tarih öğretiminde gravürler tıpkı fotoğrafta olduğu gibi değişim ve süreklilik bağlamında ele alınarak, geçmiş ile günümüz arasındaki farkları göstermek amacıyla kullanılabilirler.

GAZETE

Gazeteler Güncel bilgiye ulaşılabilecek en kolay kaynaklardan biri olması açısından öğrenme-öğretme amaçlı kullanılabilmektedir.


12

Gazeteler, ders ve ders kitaplarından edinilen bilginin pekiştirilmesin de ve hedeflenen becerilerin kazanılmasında, günlük yayınlanması açısından “her gün yenilenen bir kitap” işlevi görmektedir.

Gazeteler, sosyal bilgiler derslerindeki tarih, coğrafya, vatandaşlık konularının öğretiminde gerek yazılı gerekse görsel içerikleriyle önemli bir işlevi yerine getirmektedir.

Ülkemizde müfredatı yenileme çalışmaları sonucunda oluşturulan ilköğretim 4-5, 6-7. sınıf sosyal bilgiler programlarının öğrenme-öğretme sürecinde gazete kupürlerinden yararlanmaya yönelik olarak programın kazanım tablolarında konu ile ilgili ilişkilendirmeler yapılmıştır.

TARİH ŞERİTLERİ

Sosyal bilgiler öğretiminde zaman şeridi çoğunlukla mevsimlerin ve özellikle önemli olayların zamanı göstermek için düzenlenir ve kullanılır. Tarih şeridi ise zaman kavramının öğrencilere kavratılmasında çok büyük yararlar sağlar.

Sosyal bilgiler dersindeki, Tarih konularının öğretiminde görsel materyallerin de yer aldıkları şeritleri kullanmak, öğrencilerin zaman olgu ve olaylar arasındaki ilişkileri daha kolay algılamalarını sağlayacaktır.

SORULAR

1.Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler dersinde gazete kupürlerinden yararlanan bir sosyal bilgiler öğretmeninin amacı olamaz?

A)Güncel bilgileri ve olayları sınıfa taşımak B)Ders ve ders kitaplarından edinilen bilginin pekiştirilmesini sağlamak C)Gazetelerin içerdikleri farklı konularda ki (şehir, ülke, dünya, ekonomi, sağlık, bilişim, kültür-sanat, spor

eğitim vb.) haberlerinde yer alan zengin görsel unsurlardan faydalanmak D)Okul içi ve okul dışı yaşam, geçmiş ve gelecek arasında bağ kurmak E)Türkiye’den ve dünyadan örnekleri inceleyerek köşe yazılarını eleştirmek

2. Aşağıdakilerden hangisi öğrenilenlerin hatırlanması açısından en etkili olanıdır?

A) Görme, işitme, söyleme ve yapma B) Görme, işitme, söyleme

C)Duyma D) Görme, duyma E) İşitme

3. Aşağıdakilerden hangisi gerçeğe benzeyen soyut görsel sembollerden biridir?

A) Şema B) Grafik C) Karikatür

D)diyagram E)Harita

4. Görsel öğelerle ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Öğrenen bireylerin dikkatini çekerek onları güdüler.

B) Şekiller yoluyla bilginin düzenlenmesini kolaylaştırır.


13

C) Bireylerin duygusal tepkiler vermesini sağlar.

D) Kavramları soyutlaştırır.

E) Anlaşılması zor olan kavramları basitleştirir.

5.Öğretmenlerin etkili öğretim materyalleri (ÖM) hazırlama yeterliliklerine sahip olabilmeleri için aşağıdakilerden hangilerini bilmeleri gereklidir?

I.ÖM’lerin öğretim ortamlarındaki işlevlerini, II.ÖM’leri hazırlarken dikkat edilmesi gereken ilkelerini, III.Yaygın kullanılan ÖM türlerinin yarar ve sınırlılıklarını, IV. Kullandıkları araçgereçlerin her tür teknik özelliklerini tanıyıp teknik problemleri giderebilmeleri A) I, II B) I,II, III C) Yalnız IV D) II, III, IV E) II, III Cevap Anahtarı: 1-E 2-A 3-C 4-D 5-B


14

Hazırlayan:RAMAZAN TAŞ*

Sosyal Bilgiler Derslerinde Zaman Becerileri

Giriş

Devletler devamlılığını sürdürebilmek amacıyla etkili vatandaşlar yetiştirmek ister. Etkili vatandaş yetiştirme ise belirli bir program dahilinde ve formal yollarla gerçekleştirilir. Eğitimin temel amacı olan ‘’etkili vatandaş’’ yetiştirme görevi ülkemizde sosyal bilgiler dersi ile gerçekleştirilmektedir. Bu açıdan sosyal bilgiler dersi stratejik bir öneme de sahiptir. Sosyal Bilgiler insan ve toplumla ilgili bilimlerden elde edilen bilgileri, özellikle tarih, coğrafya ve vatandaşlık ağırlıklı olarak çocuğa sunmaya çalışır.

Yeni sosyal bilgiler öğretim programı, çocuklarda zaman algısının geliştirilmesi konusuna titizlikle önem vermektedir. Klasik yaklaşıma göre; çocuklara kronolojisi bilgisi doğrudan tarih şeritleri ile verilmeye çalışılmaktadır. Yeni anlayışa göre ise, çocuklar 4. sınıftan itibaren ‘’Yaşamımdan Kesitler’’ ve ‘’Aile Tarihi Çalışması’’ etkinliklerinde olduğu gibi kendisinden, ailesinin tarihinden, nesnelerden hareketle eş zamanlı zaman şeritleri ile kronolojik düşünme becerisini kazanacaktır.

Zaman Becerileri

Çocuklar zaman kavramını nasıl edinir? Birçok olayların biçimlere ayrıldığını zaman kavramı ile fark eder. Çocuklar ev içi yaşantılarından genel olarak; kalkmanın, yemek yemenin, oynamanın ve uyumanın bir zaman olduğunu öğrenirler. Dil kullanımı ve deneyimi sayesinde geçmişi, şimdiki zamanı ve geleceği ayırt etmeye başlarlar. Günlük yaşantımızda yaptığımız bir çok şey zaman ve zaman anlayışı tarafından yönlendirilmektedir. Zaman, bu soyut doğasından dolayı öğrenciler için anlaşılması zor bir kavramdır.

İyi zaman geçirildiğinde zamanın daha çabuk geçiyor gibi göründüğü düşünülür. Diğer taraftan postanede, doktorda sıra beklerken zaman yavaş geçiyor gibi görünür. Yetişkinler olarak bunların zamanın öznel kavramları olduğunu biliriz. Fakat çocuklar bunun bir yanılsama olduğunu fark etmezler. Zamanı nasıl deneyim ettiklerine bağlı olarak saatin hızlı ya da yavaş gittiğine inanırlar. İlköğretim 4. Sosyal Bilgiler Derslerinde öğrencilere ‘’Milat (M)’’, ‘’Milattan Önce (M.Ö)’’, ‘’Milattan sonra (M.S)’’ gibi kavramlar esasen öğretilmelidir. Çağ kavramı ve tarih şeridi üzerindeki çağların isimleri (ilkçağ, ortaçağ, yeniçağ) 6. sınıfta öğretilecektir. Günümüzden 1000 yıl önce, günümüzden 2500 yıl önce gibi kavramlar kullanılabilir. Tarih şeridi üzerinde olaylar kronolojik olarak işlenebilir.

Modern anlamda tarihin çağlara ayrılması Almanya’da Halle Üniversitesi Profesörlerinden Christoph Cellarius’un 1693 yılında yazdığı bir esere dayanmaktadır. Günümüzde çağdaş ülkeler tek boyutlu klasik tarih şeritlerinin ötesinde ülkeler temelli eş zamanlı tarih şeridi, kişiler temelli eş zamanlı tarih şeridi, yıl temelli eş zamanlı tarih şeritleri kullanmaktadır. Yeni Sosyal Bilgiler programı bu tür şeritlerin kullanımını da gündeme getirmektedir.

Zaman Kavramının Öğretimi

Preston ve Herman, önemli zaman kavramlarını kazanabilmek için çocukların hazırbulunuşlukları hakkında bir çok çalışma yapmışlar ilköğretimdeki çocukların ‘’kazançlı bir şekilde tarih çalışmalarıyla zihinsel olarak hazır olmadıkları’’ sonucuna varmışlardır. Stow ve Hoodless ise görselliğin ve zaman şeritlerinin kullanımıyla çocukların zaman algılarının geliştirilebileceğini söylemişlerdir.


15

Zaman ve Kronoloji Öğretimi İçin Öneriler

İlköğretim hayat bilgisi ve sosyal bilgiler derslerinde öğretmenler zaman ünitelerinden haberdar olmalıdırlar.

İlköğretim birinci sınıf kademelerinde saat kullanarak zamanı söylemeyi ve öğleden önce, öğleden sonra kavramlarını öğretme önemli öğretme hedeflerinden olmalıdır.

Öğrencilerin bir takvimin doğasını ve dün, hafta ay ile yılı anlamalarını öğretmek çok önemlidir.

Öğretmenlerin öğrencilere bu kavramları kullanabilmeleri için değişik ortamlarda sık sık olanak sağlamalıdır.

Öğrencilere soy ağacı hazırlatılarak on yıl, yüz yıl kavramı öğretilebilir.

Zaman ve Kronolojiyi Öğretme Etkinlikleri

Öğrencilere sadece zamanın nasıl ölçüldüğünü değil ayrıca geçen zamanla birlikte değişimin nasıl olduğunu anlamaları gerekmektedir.

Öğrencilere sınıftaki derslerin günden güne nasıl değiştiğini sorabiliriz.

Değişen mevsimlerin ağaçları ve bitkileri nasıl etkilediklerini sorabiliriz.

Öğrencilerin boylarını yıl başında ölçüp belirli aralıklarla tekrar ölçerek çıkan sonuçları karşılaştırmalarını isteyebiliriz.

Eğitimsel Bir Araç Olarak Zaman Şeritleri

Sosyal bilgiler öğretiminde zaman şeridi, zaman kavramının öğrencilere öğretilmesinde çok büyük faydalar sağlar. İlköğretim çağının özellikle ilk beş yılında öğrenim gören öğrencilerin, geçmiş zamanın ne denli eski olduğu konusunda görüş geliştirmeleri oldukça zordur. Bu bakımdan onlarda zaman şeritlerinden yararlanmak uygun olur.

Zaman şeridi sosyal bilgiler dersinde özellikle özellikle tarihi olguların öğretiminde en önemli araçlardan biridir. Bu dersin en önemli özelliklerinden biri de öğrencilere zaman ve kronoloji kavramlarını öğretmektir.

Zaman Şeritlerini Kullanma

Öğrenciler zaman şeritlerini kendileri için oluşturmalıdırlar ve sadece hazır olanlara bakmamalıdırlar.

Zaman şeritleri sadece kelimelerden ve tarihlerden çok görsel imgeler içerirse, kronolojik bilgiyi ve anlayışı pekiştirmede başarılı olmaması muhtemeldir.

Eğer öğrenciler sadece sanayi devrimi gibi büyük olaylar yerine işledikleri gerçek bireylere odaklanırlarsa zaman şeritlerini daha ilginç ve unutulmaz bulabilirler.

Duvar Zaman Şeritleri

Duvar zaman şeritleri ilköğretim okullarının tüm sınıflarında kullanılan yararlı bir zaman şerididir.


16

Bir duvar şeridi öğrencilerin tarihi bir bütün mevcudiyet olarak görmelerini sağlar.

Bu görsel öğrenenler için mükemmel bir araçtır.

Genellikle sınıfı kaplayan bir duvar dekorunun bir parçası olduğu için devamlı hatırlatıcı örneğe sahiptir.

Kişisel Zaman Şeritleri

İlköğretim birinci kademe sınıflarındaki çocuklar için kendi yaşamlarına dair birkaç olayı sıralayabildikleri şeritlerdir.

Öğrencilerde zaman ve tarih kavramlarını geliştirmek ve zaman şeridini sınıfımızda etkili bir şekilde kullanmak için öğrencilerden kendi yaşamlarına yönelik bir zaman şeridi hazırlamalarını isteyebiliriz.

Öğrencilere boş zaman şeridi dağıtıp hayatındaki önemli olaylar ile doldurmalarını sağlayabiliriz.

Sonuç

Geçmiş anlayışını kazanan çocuklar, uzun dönemler arasındaki değişim ve devamlılığın seyrini takip etme, geçmişteki ve günümüzdeki olaylar arasında karşılaştırma yapma becerisi sağlar. Kendi hayatlarından ve aile hayatlarından olaylara dayanan bir zaman şeridi oluşturan çocuklar zamanın devamlılığının görsel tasvirine ulaşacaklardır. Ayrıca, kendi kişisel geçmişlerinin ailelerinin geçmişinden veya ülkelerinin geçmişlerinden kapsam olarak farklı olduğunu görebileceklerdir.

SORULAR

1-Modern anlamda ilk defa tarihi, çağlara ayıran Alman bilim adamı kimdir? A-) Parker

B-) Cellarius

C-) Piaget

D-) Naylor

E-) Garcia

2-Görselliğin ve zaman şeritlerinin kullanımıyla çocukların zaman algılarının geliştirilebileceğini savunan bilim adamları kimlerdir?

A-) Preston ve Herman

B-) Tyler ve Bloom

C-) Stow ve Hoodless

D-) Naylor ve Garcia

E-) Piaget ve Smith

3-Aşağıdakilerden hangisi tarih öğretiminde zaman şeridi kullanımının yararlarından biri değildir? A-) Tarihsel olayların hafızada karışmasını önlerler.


17

B-) Bir olayla diğeri arasında ilişki sağlarlar.

C-) Bir bakışta uzun çağları görmemizi sağlar.

D-) Tarih dönemlerinin hayalde canlanmasını sağlar.

E-) Tarih dönemlerdeki olayların içeriğini ayrıntılı şekilde öğreniriz.

4-Öğrencilere tarihi bulmak için takvim kullanma becerisi hangi sınıfta öğretilmelidir? A-) 1. Sınıf

B-) 3. Sınıf

C-) 5. Sınıf

D-) 7. Sınıf

E-) 8. Sınıf

5-Öğrencilere tarihleri yüzyıla çevirmeyi öğrenme becerisi hangi sınıf ve sınıflarda öğretilmelidir?

A-) 1. Sınıf

B-) 3. Sınıf

C-) 4-6. Sınıf

D-) 5-7. Sınıf

E-) 6-8. Sınıf

CEVAPLAR:1-B 2-C 3-E 4-B 5-D


18

Hazırlayan:MAHMUT KORKMAZ*

ÖZET

Yenilenen Sosyal Bilgiler Programında Tarih Öğretimi

Tarih: Geçmişteki olayları ele alan ve geleceğe yön vermeye çalışan bir bilimdir. Bu süreçte insanlara savaş ve barışlar, doğal felaketler, keşif ve buluşlar, zaman içinde değişen korunma, barınma ve yaşam biçimleri , oluşturdukları kurumlar, kuruluşlar hakkında bilgi verir.

Tarih konusunda J.J Rousseau ve Mehmet Akif Ersoy’un tarih ile ilgili önemli sözleri olmuştur.

Tarih, okuyan kimse kabiliyetine göre yol gösteren bir kılavuzdur.(J.J Rousseau) ‘’Tarihi’’ ‘’tekerrür’’ diye tarif ediyorlar; Hiç ibret alınsaydı, tekerrür mü ederdi? (Mehmet Akif Ersoy) 1998 yılındaki sosyal bilgiler programında sosyal bilgiler tek disiplinli anlayışla uygulanmaktaydı. Tarih,

coğrafya ve vatandaşlık bilgisi dersleri tek çatı altında birleştirilerek verilmişti. Yenilenen sosyal bilgiler programıyla birlikte 2005 yılından itibaren günümüze dek çok disiplinli anlayışla

sosyal bilgiler dersi uygulanmaktadır. 21.yy da yapılandırmacı eğitim uygulanmıştır.

Hiç kuşkusuz tarih, vatandaşlık eğitimi bakımından önemlidir. Çünkü tarih konuları üzerine yapılacak öğrenme-öğretme etkinlikleri sayesinde öğrenciler, hem kendi ülkelerinin hem de başka ülkelerinin tarihlerini öğrenme imkanı bulur. Dahası, vatandaşlık eğitiminin çok önemli bir hedefi olan kültürel mirasın yeni nesillere aktarılması da gerçekleşir. Tarih, insanın yeteneklerini, ilgilerini, tutum, inanç ve değerlerini tanımasını amaçlayan, bilimsel düşünme yöntemlerini benimseyen, toplumsal bir varlık olarak insanın yaşamını, davranışlarını inceleyen bir bilimdir. Tarih çalışmaları bize bilgimizi zenginleştirme fırsatı verir. Böylece bu çalışmalar deneyimimizi ve bakış açımızı geliştirir.2004 programında önceki sosyal bilgiler programında sadece tarih, coğrafya ve vatandaşlık konuları işlenirken bugün birçok disiplin sosyal bilgilerde işlenebilmektedir. Çünkü ABD Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi (NCSS) ve Sönmez’inde belirttiği gibi; sosyal bilgilerin kapsamına tarih, coğrafya, hukuk, ekonomi, sosyoloji, psikoloji, eğitim, antropoloji gibi birçok disiplin girmektedir. Sönmez’e göre tarih, milletlerin geçmişteki yaşamlarını, kurduğu devletleri, devletler arasındaki ilişkileri, yükselişi, duraklaması ve yıkılışını, oluşturduğu uygarlık gelişmeleri ve değişmeleri de inceler. Tarih öğretimini gerçekleştiren öğretmen konuları çok yönlü işlemelidir. Derslerinde edebi ürünlerden ve yazılı materyal tasarımlarından (efsaneler, destanlar, masallar, atasözleri, halk hikayeleri, türküler ve şiirler gibi) yararlanılarak, sosyal bilgiler, edebiyat ve coğrafya kaynaştırılmalı, öğrencilere vatan sevgisi kazandırılmalıdır. Yenilenen sosyal bilgiler programında 4-5 ve 6-7.sınıf programlarında tarih konuları kültür ve miras öğrenme alanında toplanmış gibi görünse de diğer öğrenme alanlarında da tarih konuları mevcuttur. Konular genelde birbirinin devamı olarak sarmal bir yapıda işlenmiştir.1998 programına yönelik yapılan konular kronolojik bütünlük arz etmiyor yönünde bir eleştiriyi yenilenen sosyal bilgiler programına yapmak çok zordur. Çünkü tarih konularının genelde kronolojik bir sırada verildiği görülmektedir. Yenilenen sosyal bilgiler programıyla birlikte aktif öğrenme yöntemlerinin kullanılması kolaylaşmıştır. Tarih konuları işlenirken aşağıdaki çalışmalar yaptırılır.


19

Empati kurma, Kavram haritası oluşturma, Slogan bulma, Drama, Problem çözme, Karşılaştırma, Alan ve müze gezileri, Örnek olay analizi, Öykü tamamlama, Gerçek hayatla bağ kurma, Konuşma-okuma-yazma, Fotoğraf okuma ve konuyla ilgili anladığını resimleme.

SORULAR 1) Aşağıdakilerden hangisi yenilenen sosyal bilgiler programında yer alır?

A) Tek disiplinli anlayışın olması B) Öğrencinin aktif olması C) Ezber eğitimin olması D) Öğretmenin otoriter olması E) Öğrencinin pasif olması

2)Aşağıdakilerden hangisi bir eğitimsel beceri değildir?

A) Karşılaştırma

B) Problem çözme

C) Karar verme

D) Yaratıcı düşünme

E) Ön yargıda bulunma

3) Aşağıdakilerden hangisi aktif öğrenme yöntemlerinden değildir?

A) Kavram haritası oluşturmak

B) Örnek olay analizi yapmak

C) Öykü tamamlamak


20

D) Ezber yapmak

E) Gerçek hayatla bağ kurmak

4) Aşağıdakilerden hangisi iyi bir vatandaşın özelliği olamaz?

A) Sorumluluklarını bilmek

B) Çevreye duyarlı olmak

C) Hoşgörüsüz olmak

D) Demokratik olmak

E) İnsan kaynaklarına saygılı olmak

5) Aşağıdakilerden hangisi Tarih Eğitiminin amaçları arasında yer almaz?

A) Geçmiş ve bugünü anlamada yardımcı olmak

B) Olayları neden-sonuç ilişkisinde açıklamak

C) Tarihi olaylar karşısında farkındalık yaratmak

D) Farklı kültürleri yok sayıp tarihlerini reddetmek

E) Evrensel değerleri benimsemek

CEVAPLAR:1-B 2-E 3-C 4-C 5-D


21

Hazırlayan:FATİH İÇLİ*

SOSYAL BİLGİLERDE GELENEKSEL ve ALTERNATİF ÖLÇME DEĞERLENDİRME YAKLAŞIMLARI

Diğer programlarda olduğu gibi sosyal bilgiler programında da ölçme ve değerlendirme uygulamalarında öğrencilerin kazandıkları bilgi,beceri,tutum ve alışkanlıkların sergilenmesi için çoklu değerlendirme yapılması gerekmektedir.

Sosyal bilgiler dersinde kullanılan iki tür ölçme ve değerlendirme yaklaşımı vardır. Bunlar ;

1) GELENEKSEL ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

2) ALTERNATİF ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

A) GELENEKSEL ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

1)YAZILI YOKLAMALAR

Eğitimde en sık kullanılan eğitim aracıdır. Bunun nedeni bu sınav türünün hazırlanmasının kolay olması, uzun zaman almaması ve öğretmenlerce iyi biliniyor olmasıdır. Bu tür sınavlar soruların bir kağıtta yazılı olarak verilmesi ve cevapların yazılı olarak istenmesi şeklinde uygulanır.

2) KISA CEVAPLI (BOŞLUK DOLDURMALI) TESTLER

Cevabı bir kelime, bir cümle, bir tarih ve birkaç madde olan sorulara kısa cevaplı testler denir. Bu tür testlerde düz ifadeli bir cümle hazırlanır. Sonra bu düz cümlenin içinden bir kelime çıkarılır ve boşluğu öğrencinin tamamlaması istenir. Yazılı yoklamalardan farkı cevabın en fazla bir cümle olması, seçmeli testlerden farkı ise cevabın öğrenciye verilmeyip kendisinin yazmasıdır.

3) DOĞRU-YANLIŞ TÜRÜ SINAVLAR

Öğrencinin belli konulardaki yanlış veya doğruları ayırt edebilme gücünü ölçmek amacıyla bir kısmı doğru bir kısmı yanlış önermelerden oluşan testlerdir. Öğrenciden hangi cümlenin doğru yada yanlış olduğunu bulması istenir.

4) ÇOKTAN SEÇMELİ SINAVLAR

Bir soru kökü ve muhtemel cevaplardan oluşan sınav tipidir. Bu sınav tipinde öğrenci verilen açıklama ve soru köküne göre en uygun veya doğru cevabı seçer.

5) EŞLEŞTİRMELİ TESTLER

Bu tür sınavlarda iki bölümde verilen bilgiler, kelimeler, numaralar, semboller eşleştirilir. Öğrencilerin bilgiler, nesneler, olaylar hakkında ilişki kurma güçleri ölçülür.

B) ALTERNATİF ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME


22

1) Portfolyo Değerlendirme

Ölçme ve değerlendirme dersindeki öğrenci gelişim dosyaları, öğrencilerin kendileri için önceden belirlenmiş hedeflere ulaşmak için izledikleri yolları gösteren, yaptıkları çalışmaların ve kazanımlarının kanıtı olan ürünleri koydukları dosyalardan oluşmaktadır.

2) Akran Değerlendirme

Ölçme ve değerlendirme dersinde yer alan akran değerlendirme, öğrencilerin kendi arkadaşlarının çalışmalarını belirlenen ölçütlere göre değerlendirildiği değerlendirme türüdür.

3) Öz Değerlendirme

Öğrencilerin, başta belirlenmiş ölçütleri kullanarak belli bir konuda kendi çalışmalarını, bilgi, beceri, tutum ve davranışlarını kendi kendilerinin değerlendirmesidir.

4) Tanılayıcı dallanmış Ağaç

Birbiri ile ilişkili soruları, doğru ve yanlış şeklinde birbirlerinin devamı niteliğinde sorulmasıdır. Verilen her doğru yanıta bağlı olarak başka bir soru sorulur.

5) Yapılandırılmış Grid

Öğrencilerin gelişim düzeyine bağlı olarak 6 – 16 kutucuktan oluşan bir tablo şeklinde hazırlanan yapılandırılmış gride, her kutucuğa bir kelime, resim, sayı vs. yazılır. Sorulan bir soruya bağlı olarak bu kutucuklardaki uygun kelime ya da kelimeler öğrenci tarafından seçilmesi istenir. Doğru cevap sayısına bağlı olarak, öğrencilerin seçtiği doğru ve yanlış sayılarına bağlı olarak puanlama yapılır. Böylece doğrular gibi yanlışların da puanlamaya katılması sağlanır.

6) Performans Görevi ve Değerlendirme

Alternatif değerlendirme yöntemleri içinde yer alan öğrencilerin gerçek yaşamında karşılaşma olasılığı olan problemlerin sunulmasıyla öğrencilerin üst düzey zihinsel becerilerin geliştirilmesi ölçülüp değerlendirilmesi için verilen görevlere performans görevi denmektedir.

7) Kelime İlişkilendirme Testi

Bir konuyla ilgili önce anahtar bir kelime verilir. Verilen bu kelimeyle ilgili çağrıştırılan kelimelerin öğrenciler tarafından kısa bir sürede sıralanması istenir. Böylece öğrencinin bir anahtar kavrama ilişkin sıralı yanıtları uzun süreli bellekte, bilişsel yapıdaki kavramlar arasında ilişkileri ve kavramların anlamsal yakınlığını gösterdiği varsayılır.

8)KAVRAM HARİTASI

Bilginin organize edilmesi ve sunulması için yapılmış grafik biçimli araçlardır.Bu araçlar daire yada bir çeşit kutu içinde yazılmış olan kavramları içerir.Olaylar ve fikirler arasındaki bağlantıyı ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır.

9)TUTUM ÖLÇEKLERİ

Tutum ölçekleri,kullanımı basit,uygulamasının ve puanlamasının kolay olması, kesin ölçümler yapmaya olanak sağlması,ölçümlerin tekrarlanabilmesi,yapılan işlemlerin sistematik olması gibi nedenlerden dolayı en yaygın kullanılan tutum ölçme araçlarıdır.


23

10)PUANLAMA ÖLÇEĞİ (RUPLİKLER)

Öğrencinin kazanımlarının seviyesini ölçmeyi amaçlamaktadır.Ögrencinin süreçte seviyesini ölçmek için en sık başvurulan ölçme değerlendirme aracı rubliklerdir.Genel olarak rublikler,holistik ve analitik olmak üzere iki gruba ayrılmıştır.

Holistik Rublikler: Yazma ve diğer yaratıcı veya sanatsal çalışmalar için kullanılan ölçeklerdir.Ürün veya sürecin bütününe odaklanır.Holistik puanlama süreçten ziyade sonuçla ilgilidir.

Analitik Rublikler: Perfomansın veya ürünün parçalarının ayrı ayrı puanlamasını,sonrada bu puanları toplayarak toplam puanların hesaplanmasını gerektirir.

11) Proje

Öğrenci merkezli bir öğrenme yöntemi olan proje, bireysel ve grup etkinlikleri için uygundur. Bilimsel süreç ve bilimsel düşünme becerilerinin, yaratıcılığın, iletişimin, eleştirel düşünmenin, ilgi ve motivasyonun geliştirilmesi açısından son derece önemlidir.

12) Grup Değerlendirmesi

Öğrencilerin oluşturduğu küçük grupların iş birliği içerisinde, ortak öğrenme amaçlarını en üst düzeyde gerçekleştirmek amacı ile çalışma esnasında ortaya koydukları performans ve çalışma sonundaki ürünü değerlendirmek amacı ile yapılan değerlendirmelerdir.

13) GÖZLEM

Öğretmenlerin gözlem becerileri ve tuttukları gözlem kayıtları öğrencilerin sosyal bilimler dersleriyle kazandırılması hedeflenen düşünme becerilerinin gelişimini değerlendirmek için sahip olabilecekleri en iyi araçlardandır. Gözlem, öğrenciler hakkında doğru ve çabuk bilgi sağlar. Uygulamada hız ve zaman önemlidir.

14) GÖRÜŞME

Araştırmacının veri toplamak için araştırmaya konu olan kişilerle karşılıklı konuşarak veri toplamasıdır.

Görüşme yüz yüze olduğu gibi telefonla veya video konferans yoluyla da olabilir.

Zaman alıcı ve biraz da karmaşıkolduğu için öğretmenler tarafından pek tercih edilmez.

SORULAR

1)Öğrencinin kazanımlarının seviyesini ölçmeyi amaçlamaktadır. Ögrencinin süreçte seviyesini ölçmek için en sık başvurulan ölçme değerlendirme aracıdır. Cümlede açıklanan ölçme ve degerlendirme aracı aşagdakilerden hangisidir?

a)Proje b)Görüşme c)Portfolyo d)Yazılı yoklama e)Rublikler


24

2) Aşagıdaki ölçme ve değerlendirme araçlarından hangisi geleneksel ölçme aracıdır?

a)Portfolyo b)Çoktan seçmeli sorular

c)Görüşme d)Akran değerlendirme

e)Tutum ölçekleri

3)Aşagıdakilerden hangisi yazılı sınav hazırlanırken dikkat edilmesi gereken noktalardan biri değidir?

a)Mutlaka bir test planı hazırlanmalıdır.

b)Kapalı uçlu sorular tercih edilmelidir.

c)Çok genel sorular sorulmamalıdır.

d)Yazılı kagıdı okunurken öğrencinin ismine dikkat edilmelidir.

e)Sorular çok, cevaplar kısa olmalıdır.

4) Öğrencilerin, başta belirlenmiş ölçütleri kullanarak belli bir konuda kendi çalışmalarını, bilgi, beceri, tutum ve davranışlarını kendi kendilerinin değerlendirmesidir.

Sözü edilen ölçme aracı aşagıdakilerden hangisidir?

a)Tanılayıcı dallanmış ağaç

b)Performans görevi

c)Öz değerlendirme formu

d)Kelime ilişkilendirme testi

e)Ruplikler

5)Derslerin işlenişi sürecinde ögrencilerin yapılan etkinliklere katılma düzylerini belirlemek isteyen Aslı ögretmenin aşagıda verilen ölçme araçları veya yöntemlerinden hangisini kullanması gerektiği söylenebilir?

a)Görüşme formları b)Gözlem formları

c)Akran değerlendirme formu d)Öz değerlendirme formu

e)Portfolyo

Cevap anahtarı:

1)e 2)b 3)d 4)c 5)b


25

Hazırlayan:EBRU ÇERÇİ*

SOSYAL BİLGİLER DERSLERİNDE BİR ÖGRETİM MATERYALİ OLARAK EDEBİ ÜRÜNLER

Sosyal Bilgiler:Toplum ve insanla ilgili bilimlerin içerik ve yöntemlerinden yararlanarak,ınsanın fizıksel ve sosyal çevresiyle etkilesimini zaman boyutu içinde disiplinler arası bir yaklaşımla ele alan ve küresellesen bir dünyada yaşamla ilgili demokratik vatandaslar yetistirmeyi amaçlayan bir çalısma alanıdır.

Sosyal bilgier dersinde olguların bır bütün içinde verilmesi,çocugun zihinsel gelisiminin tümdengelimden tümevarıma dogru olması nedeniyle daha uygundur.Bu nedenle cocuklar toplumsallastırılırken ,her bilim dalı ile ilgili ilke ve genellemeler ayrı bır ders olarak değil,onların ortak noktaları bulunup birlestirilerek sunulmalıdır.

Türkiye de 2005 yılından itibaren kademeli olarak uygulamaya konan yeni Sosyal Bilgiler Programı ,tam da bu kaygılardan hareketle düzenlenmiş gibidir.Program Amerika’da oldugu gibi hayatı kapsadıgı varsayılan 9 ögrenme alanına uygun belirlenmiş kazanımlar ve bunları gerceklestirebilmek için tasarlanmıs etkınlıklerı ıcermektedır . Çoçuklara eleştirel düdünce,yaratıcı düsünce gibi temel düsünme becerilerı geliştirmeyı amaclamaktadır.Çocuga bilginin yanında günlük yaşamda karşılaştıgı problemlerin çözümünde kullanabılecegı becerılerı , topluma uyum saglama konusunda bazı degerlerı ve diğer insanlarla ilişkılerini düzenlemesine yardımcı olacak tutumlarıda kazandırmayıda amaclayan bır noktaya gelmıstır.

Sosyal Bilgiler dersınde sevdıklerı konuları sevme nedenlerı olarak ‘önemli olduklarını düsünmeleri’, eglencelı bulmaları ,kolay oldugunu dusunmelerı ve gercekle ilişkili olduguna inanmaları belirlenmiştir.Bütün bunlar sosyal bılgılerde hem dersı neselendırecek hemde ogrencılerın hedeflenen kazanımlara ulasmalarını saglayacaktır.

SOSYAL BILGILER ICIN EDEBIYAT

Sosyal Bilgiler dersi ,okulu gerçek bir topluluk ,çocuğu ise bu toplulugun yasayan bır parcası olarak algılayarak,onun yasamında karsılastıgı sorunları belırlemek ve çözümünü göstermek amacını tasır .Sosyal bilim alanlarından seçilen bilgi ve deneyimlerle gerceklerstirilmesi ogrenciler acısından sıkıcı olabilmektedir . Çünkü ögrencilerin çoğunun ,madde madde sıralanmıs bu faydalı bilgileri ezberledikleri ya da okuyor gibi yaparak atlamaları eyiliminde oldukları görülmektedır . Sosyal bilgiler açısından bilgi gercek yaşamdan böylesine parça parça degil bır bütündür .Iste burada devreye cocukların okurken veya dınlerken keyıf alabildikleri edebiyat ürünlerinin girmesi gerekmektedir.

EDEBİ ÜRÜNDEN NEYİ ANLAMAK GEREKİR ?

Edebi ürün ,sanatsal bir amaç için yazılmış ya da olustrulmus, estetik kaygı güden eserlerdir.Her edebi eser ,hayatı kendı tarzında temsil eder. Fakat bu temsıl ediş tarzı son derece farklıdır.

İnsan hayatını temsıl eden her ürün gibi edebi ürünler de sosyal bilgiler ögretimi acısından deger tasır.Yani bir şiir ,bir bir hikaye ,bir tıyatro eserı yanında insanı cesıtlı hallerıyle ele alan bir türkü bir destan önemlidir. Sosyal Bilgiler ögretımınde bir materyal olarak sadece tarıhsel edebi ürünler ele alınmıstır.

Savage and Savage çoçuk edebiyatı ürünlerinin dört açıdan sosyal bilgileri tamamladıgını bildirmislerdir.

1: Kültürel çalısmalar: Ögrenciler ,dünyadaki farklı kültürleri tanıyarak bunlar hakkında çalısmalar yapabilirler.Çocukların empati gelistirmelerıne yardımcı olur.


26

2: Cografi çalısmalar :Çocuk edebıyatı,ögrencilerin meraklarını uyandıracak ve onların yerler ve karakterlerı konusunda tahayyüllerını harekete geçirecek bir ortam içerir.

3:Tarıh çalısmaları :Edebi ürünler ögrencilerın ‘sonra’ ve ‘şimdi’ kavramları kadar ‘değişim ‘ve ‘süreklilik’ kavramlarının gelişimine de katkı saglar.

4:Ekonomik kavramlar: Edebi ürünler insanların sadece ihtiyac ve isteklerı degil,önemli problemlerini de ögrenmelerıne yardım edebılir.

TARIHSEL EDEBİ ÜRÜNLER

Tarihsel edebi ürünler ,konu olarak tarihin işlendiği sanat eserleridir. Tarihsel edebi ürünlerin tümü sanatsal bir yaratım süreci yaşar .Bilindigi gibi kurgu ürünlerde sanatçının tercihleri ve yorumu etkilidir.Sanatcının eserını,tarıhsel olayları anlatmak için değil ,bir sanat eseri meydana getirmek için yazmıstır.Bu baglamda tarihsel edebi eser ,yazarının tarihsel olgu ve olayları oldugu gibi aktarması beklenemez.

EFSANE :Genelde gerçek bır temele sahip olan ,fakat halk muhayyilesinin ve geleneginin degiştirmiş hikayelerdir. Örnegın:Yecüc-Mecüc ,ashab-ı Keyf.

MİT: Geleneksel olarak yayılan ve ya toplumun hayal gücü etkısıyle bicim degıstıren ,efsane seklınde tanımlanmaktadır.Yunan ve Viking toplumlarına ait ilah ve yarı ilah insan tiplerinin kahramanlıklarını ,yasantılarını,cekişme ve mücadelelerini konu alan hikayelerdir.

DESTAN : Destanlar ,kahraman ve kahramanlık kavramlarının ,epik karakterli bir yasayısın ,zaman ,mekan ve hadiseler icındeki yansımalarının olay örgüsü ile bicimlendirilmis anlatımlarıdır.Genelde millet bütünlügü ve devamını ülkülestıren bır anlayışa sahiptir.Tarihsel hakikati daha fazla yansıttıkları ıcın önemlıdır.

GAZAVATNAME VE CENKNAMELER : Bunlar din ,millet ,vatan için büyük kahramanlıklar göstermiş kisilerin hikayeleridir. Yapılan kahramanlıklar abartılarak yigitlik,cesaretlik gıbı erdemler övülür.

MENKIBELER : Doğu ve Batıda aziz , evliya ve şeyhler hakkında söylenmiş icinde olaganüstü unsurları barındıran ,nasihat veren hikayelerın bir digeri menkıbelerdır. Özellıkle devrin düsünce tarzını tespıt etmede yardımcı olarak kullanılan menkıbelerın ,çocukların ahlakı gelısımlerınde ,insan iliskilerıne aıt kuralları kavramalarında ,erdemlı davranıslarda bulunmalarında etkılı olabılecegı söylenebılır.Menakıbul Arifin adlı eserde selcuklu dönemınde Anadolu’dakı kültürel ve sosyal hayata dair pek cok unsur yer almaktadır.

TARIHSEL HİKAYELER : Tarıhsel hikayeler ,gecmıste gercekten olmus ,yer ,zaman ,kişiler ve olaylar acısından gercek tarıhın bırer parcasını anlatırlar. Tarıhsel hıkayeler bes grupta toplanır .

1.ŞEHIR VE SEMTLERİN HİKAYELERİ : İstanbul’un kurulusu

2. TARIHSEL YAPI VE ANITLARIN HIKAYELERI :Anıtkabırın hıkayesı .

3.TARIHSEL KISILERIN HIKAYELERI : Bıyografıler

4.NESNE VE OBJELERIN HIKAYELERI : Çınar vakası ,Sütcü İmam olayı

Yakından uzaga ,bilinenden bilinmeyene , somuttan soyuta ve basıtten karmasıga ilkesı bu edebı ürünlerın çocugun kişiligının gelişiminde büyük rol oynadıgı görülmüstur.Tarıhın sunulmasındakı temel noktanın ,tarıhın hareketlendırılmesı ve dinamiklestirilmesi olması gerektigini belırtır.


27

Sosyal bılımler alanına ilişkin çagdas ögretim ilkelerinin ‘yasamın bır bütün oldugu ,dolayısıyla buna baglı orataya cıkan problemlerın de bütüncül bir bakıs açısı ile çözülebilecegı ,problem çözmede etkılı olmustur.

Hikayeler ,bir toplumdaki bazı degerlerın algılanısını yansıtarak deger ögretımını destekler .Tarıhsel hıkayeler icerdıklerı mesajla ,genıs anlamda ‘deger ögretimi ‘ dar anlamda ıse ‘ahlak egıtımıne ‘ yardımcı olmaktadır.

TARİHSEL OLMAYAN EDEBİ ÜRÜNLER

Çogunlukla yasanılan cografyaya,kültüre ve toplumsal ilişkilere odaklanmıs konuların ele alındıgı edebi ürünlerdir.Ancak ürünün teması ve konusu tarih dısındadır.Gezi yazıları ,sosyal ilişkilerı anlatan hikayeler ,şiirler,şarkılar,fıkralar buna birer örnektır.

GEZİ YAZISI : Gezi yazısı ,yurt içine veya yurt dışına yapılan gezılerde gezılıp görülen yerlerın anlatılmaya deger ilginc yönlerının kaleme alındıgı edebi yazılardır. Bu yazı türünde gezilip görülerek yasanan yerlerın dogal ,ekonomık ,tarıhsel ve turıstık özellıklerı , yasam biçimleri ,inanc ,gelenek ve göreneklerı anlatır.

KONUSU TAMAMEN BIR KURGUNUN OLUSTURDUGU HİKAYELER : Bu hikayelerde sanatsal amac ,estetiksel boyut ön plandadır.İnsan yasantısının bır parcasını ,bir anını işleyen ,daha cok eğlence ,duygulanma ve zihinsel rahatlık amaclarına uygun yazılmıs yazılardır. Bu girisim çocukların empatı kabılıyetının gelısmesıne yardımcı olacaktır.Çünkü tarıhsel ya da gercekcı bır kurgu ,bır biyografi ve gelenelsel edebıyat ürünlerı aracılıgıyla ögrenciler , insanlar ve yerler hakkında baskalarının ait deneyimleri paylasabılırler.

YENI SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMINDA EDEBİ ESERLERDEN YARARLANMA DURUMU VE ŞEKLİ

4. Sınıflarda

‘Herkesin bır kimligi var’ ünıtesinde Mevlana’dan hosgörü hikayeleri

‘Üretimden tüketime ‘ünitesınde paranın hikayesi

5.Sınıflarda

‘Ürettiklerimiz ‘ ünitesınde ‘Evliya Çelebi seyehatnamesı

‘Bölgemızı tanıyalım ‘ünıtesınde ‘Aşık Veysel ‘in Kızılırmak Turkusu

6.Sınıflarda

‘Elektronık Yüzyıl ‘ünıtesınde Bagısladıgı organ ıle bır kac insanın hayatını degıstıren kişilerin öyküsü .

7.Sınıflarda

‘Ülkemızde Nüfus ‘ ünıtesınde Bir Göç Hikayesi

2005 Sosyal Bilgiler ögretim programı çocuk edebıyatı ürünlerınden ,hem genel açıklamalarında hem de derslerde kullanılması önerılen etkınlıklerde ,nerdeyse her ünıtenın tüm kazanımlarından olmak üzere ,yararlanmayı planlamıstır.

EDEBİ ÜRÜNLERIN KULLANIM BİÇİMLERİ NASIL OLMALIDIR ?


28

Efsane ve Destanların ele alınış biçimi nasıl olmalıdır ? Gerek sınıfta gerekse okul dısı incelemelerde ögrencılerın elestırel bir bakış açısı ile olmus olabılecek

Ile olmamısı ayırt etmelerı saglanabılır. Bu eserde yer alan kültür unsurlarını fark etmelerı istenilebilir.

Hikayelerden nasıl faydalanılmalıdır ? Tarıhsel hıkayenın icerık acısından ,olayın gectıgı zaman ve mekan otantık olmalı ,ortam ayrıntılarıyla tasvır edılmelı ,inanırlılık ve bütünlük olmalıdır . Hikayenın kahramanı gercek olmalı ve gercegı resmetmelıdır. Hıkaye anlatımı sırasında görsellıktende yararlanılmalıdır.

Çocugun dıkkatı uzun sure tutulamayacagından hıkaye en fazla 10 dk olmalıdır.

Hıkaye okunurken dıkkat cekmek ya da dönut almak icin sorular sorması uygun olabılır. Hıkayenın okunmasından sonra kısa bır degerlendırme icin su sorular sorulabılır .

Neler oldu ?

Neden öyle yaptı ?

Hikaye bize ne anlatmak istedi gibi.

BIR MATERYAL OLARAK EDEBİ ÜRÜNLERİ KULLANMANIN SINIRLILIKLARI

Sosyal bilgiler dersınde edebi ürünlerden yararlanmanın baslıca sınırlılıklarından bırısı de ders ortamına bir etkinlik dahiline getırılmesının pek cok pedogojık ılkeyı göz önunde bulundurmayı gerektırmesıdır.Eger hıkaye ıyı secılmemıs ıse ve ıyı bır planlama yapılmamıs ,sorulan sorular yerınde sorulmamıs ıse ,ögrencılerden dönut alınmıyorsa bu yaklasım cok basarılı olmayabılır.

SORULAR

SORU 1: Aşağıdakilerden hangisi Savege and Savage ‘nin çocuk edebiyatı ürünlerinin sosyal bilgileri tamamladığı düşünülen çalışmalarından biri değildir?

A)Kültürel çalışmalar B)Siyasi çalışmalar C)Coğrafi çalışmalar D)Tarih çalışmaları E)Ekonomik çalışmaları

SORU 2: Aşağıdakilerden hangisi tarihsel hikayelerin kapsamına girmez ?

A)Şehir ve Semtlerin tarihsel hikayeleri B)Tarihsel olguların hikayeleri C)Tarihsel kişilerin hikayeleri D)Nesne ve objelerin hikayeleri E)Tarihsel yapı ve anıtların hikayeleri SORU 3: Aşağıdakilerden hangisi ders ortamında hikayelerden faydalanma yollarından biri değidir ?

A)Olayın geçtiği zaman ve mekanın otantik olması B)Ortamın ayrıntılarıyla tasvir edilmesi C)Hikayelerin nasihat özelliği taşıması D)Hikayelerin kahramanlarının gerçek olması


29

E)İnanırlığın ve bütünlüğün olması SORU 4: Din ,vatan ,millet için büyük kahramanlıklar göstermiş kişilerin hikayeleridir.Yapılan

kahramanlıklar abartılarak yiğitlik,cesaretlik gibi erdemler övülür. Aşağıdaki tarihsel edebi ürünlerden hangisi bu tanımı destekler niteliktedir ?

A)Efsane B)Menkıbeler C)Destan D)Mit E)Gazavetname ve cenknameler SORU 5: Aşağıdakilerden hangisi tarihsel olmayan edebi ürünler arasında gösterilemez ? A)Gezi yazısı B)Şiir C)Şarkılar D)Menkıbeler E)Fıkralar

CEVAPLAR 1B 2B 3C 4E 5D


30

Hazırlayan:FATİH ARICI*

SOSYAL BİLGİLERDE ATATÜRKÇÜLÜK KONULARININ ÖĞRETİMİ ÖZET

ATATÜRKÇÜLÜK:Atatürk‘ün düşüncelerini uygulamak,ülkülerini ve amaçlarını gerçekleştirmek Türk toplumunun düzenini O’nun gösterdiği yönde biçimlendirmek,Türk yurttaşına ve ulusuna insanlık evreninde O’nun istediği değeri ve yüksekliği sağlamak ve bu inancı güçlendirmek çabaları olarak ifade edilebilir.

SOSYAL BİLGİLER VE ATÜRKÇÜLÜK KONULARININ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Ülkemizde ilköğretim 4-7 sınıflar arası sosyal bilgiler dersi olarak yapılandırmacı yaklaşımın

Temel ilkeleri esas alınarak oluşturulmuştur .

Yapılandırmacı aşamasında sosyal bilgilerin üç geleneğinden yararlanılmıştır .

1)Vatandaşlık aktarımı olarak

2)Sosyal bilimler olarak

3)Yansıtıcı sorgulama olarak sosyal bilgiler

Vatandaşlık aktarımı olarak

En eski ve yaygın yaklaşımdır . Bu yaklaşımın temel amacı ;

Toplumun temel kurum ,değer ve inançlarının öğretilerinin telkin ederek ,mevcut durumun devamını sağlamaktır .

Atatürkçülük konuları sosyal bilgiler öğretim programının vatandaşlık aktarımının gerçekleştirmesi aşamasında , öğrencilerin vatandaşlık bilincinin kazanılmasında yaşanılan süreci bilmeleri de yer almaktadır.

Sosyal bilimler olarak

Sosyal bilgiler derslerinde sosyal bilimler ile ilgili konular ,disiplinler üstü bir yaklaşımla bütüncül bir anlayışla öğrencilerde yapılandırılmaya çalışılmaktadır.

Bu bağlamda öğrencilerin geçmişi bilmeleri ve geçmişten ders çıkarmaları da amaçlanmaktadır .

Bu sebeple sosyal bilgiler programları Atatürkçülük konularını dolayısıyla da İnkılap Tarihi konularını içermek durumundadır

Yansıtıcı yaklaşımı olarak

Yansıtıcı yaklaşımı olarak John Dewey’in düşüncelerine dayanmaktadır. Bu yaklaşımın amacı , öğrencilerin problem çözme ve karar alma becerilerini öğrenip uygulamalarını sağlamaktır .


31

Atatürk ilke ve inkılaplarının geçmiş, günümüz ve gelecek boyutunda öğretilmeye çalışılması hem sosyal bilgilerin hem de Atatürkçülük konularının öğretiminden hedeflenen amaçların yerine getirilmesi açısından önemlidir .

Tarihsel süreç çerisinde sosyal bilgiler derslerinde Atatürkçülük konuları

Atatürk ilke ve inkılaplarının ilköğretim programlarına eklemesi 1936 görülen bir uygulamadır. Bu programlarda belirtilen amaçlardan birisi ise ‘ilkokula devam eden çocukları ,kuvvetli cumhuriyetçi ,milliyetçi,halkçı,devletçi,laik ,inkılapçı yurttaşlar olarak yetiştirmektir’ . Şeklinde ifade edilmiştir .

1981 yılında uygulamakta olan ‘Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Programı ‘, ‘T.C İnkılap Tarihi Müfredat Programı ‘adı ile değişerek yürürlüğe girmiştir. Daha sonra 1986 yılında Atatürkçü nesiller yetiştirmek amacı ile öğretim programlarına ve ders kitaplarına bazı konuları yeniden eklemişlerdir .

Sosyal bilgiler yeni öğretim programında(2004) yer alan Atatürkçülük konuları

2005 yılında kademeli olarak sosyal bilgiler öğretim programlarında yaşanan dönüşüm , Atatürkçülük konularının da öğretiminde yeniden bir yapılanma sürecinin yaşanmasına sebep olmuştur. Bu süreç sadece bilgi boyutunu içeren kısır bir döngü olmak yerine beceri ve değer boyutlarının da sosyal bilgiler de Atatürkçülük konularının öğretiminde dikkate alınarak yapılandırmasına yol açmıştır .

S.B.D Atatürkçülük konularının öğretiminde öğretmenin rolü

Bir eğitim sisteminin en önemli unsuru öğretmendir . Eğitim sisteminin başarısı ,temelde uygulayacak olan öğretmenlerin ve diğer eğitim personelinin niteliklerine bağlıdır. Hiçbir eğitim modeli ,o modeli işletecek personelin üzerinde hizmet üretmez. Bundan dolayı bir okul ,ancak ,içindeki öğretmenler kadar iyidir denilebilir .

Öğretmenler , Atatürkçülükle ilgili konuları , Atatürk ilke ve devrimlerini , gerekçeleri ile birlikte iyi bilmeli; bu esaslara uyarak Atatürk’ün izinde yürüdüğünü göstermeli .

Atatürkçü düşünceye sahip olmayan veya Atatürkçülük ile ilgili konuları nasıl öğretileceğini bilmeyen öğretmenlerin gerek sosyal bilgiler dersinde gerekse diğer derslerde Atatürkçü düşünceyi benimsetmeleri beklenemez

Atatürkçülük Konularının Kavaram ,Beceri ve Değer boyutlarının öğretimi

Kavram , benzer nesneleri , insanları ,olayları ,fikirleri ve süreçleri gruplamada kullanılan bir kategoridir.

Sosyal bilgiler öğretim programlarında yer alan Atatürkçülük konularının öğretiminde karşılaşılan sorunlar vardır . Bunlar ;

Kavramların hatalı kullanımı


Öğretmenlerin yapılandırılacak konuyla ilgili kavram yanılgıları

Ve konunun içeriğine uygun olmayan kavram öğretim yöntem,strateji ve tekniklerinin kullanılması


32

Atatürkçülük Konularının Kavram,Beceri ve Değer boyutlarının öğretimi

Beceri ,bir kişinin verilen bir işi en iyi şekilde yapabilmek için önceden mevcut olan ya da uygulamalı eğitim faaliyetleri sayesinde geliştirilen yetenektir .

Atatürkçülük ile ilgili konuların büyük bir çoğunluğu geçmişle ilişkilidir . Ve tarih biliminin konuları içerisinde yer alan öğretim becerilerinin , Atatürkçülük ile ilgili konuların öğretimi sırasında sürece katılması gerekir .

Değer , insanların ; objeleri,fikirleri ,durumları ,hareketlerini ve prensiplerini ifade eder .

Sosyal bilgiler öğretim programlarında yer alan Atatürkçülük konularının öğrencilere aktarılmasında iki temel amacın görülmesi gerekmektedir . Birincisi;Atatürk döneminde gerçekleşen sosyal,siyasal ve ekonomik olay ve olguları bilmeleri ,ikincisi de ; Atatürkçü düşünce sistemini hayat felsefesi haline getirmeleri .

Atatürkçülük konularının öğretiminde kullanılabilecek bazı araç gereçler

1) Hatıratlar : Anlatılan dönemin hem siyasi , hem ekonomik , hem de toplumsal boyutunun ele alınması bakımından kayda değer tarihsel başvuru kaynakları arasında yer alır .Öyle ki tarihi yaşayanda yazan da insandır .

2)Resimler : Geçmişten günümüze kalan her türlü görsel malzeme ,başka yolla elde edilmesi mümkün olmayan pek çok tarihsel bilgiyi bünyesinde barındırmaktadırlar . Bu özelliklerinden dolayı resimler , geçmişi anlamamıza yardım eder .

3) Gazeteler : kitle iletişim araçlarından en yaygın olarak kullanılanlardır. Gazeteler güncel ve öğrencilerin kolayca ulaşılabileceği ucuz kaynaklar olarak görülmektedir.

Gazete kupürleri , Atatürkçülük konularının öğretimi ile ilgili her yaş ve öğrenci düzeyinde rahatlıkla kullanılabilir . Öğrenilmesi çok zor olan kavramlar rahatlıkla öğrencilere öğretilebilir ,çünkü bunlarda her zaman görsellik ön plandadır .


Sosyal bilgiler dersinde Atatürkçülük ile ilgili konular işlendiği zaman ölçme ve değerlendirme işlemi iki boyutlu olarak planlanmaktadır. Birincisi ; öğrencilerin Atatürkçülük konuları ile ilgili ve beceri boyutunda yapılandırdığı kazanımlar ,

ikincisi de,Atatürkçü tutum ya da Atatürkçü düşünce sisteminin içerisinde yer alan değer boyutunun ölçümü ve bu ölçüm sonrasında yapılması gereken değerlendirme işlemidir.

SORULAR

1) Aşağıdakilerden hangisi bir ideoloji değildir?

A) Liberalizm B) Atatürkçülük C) Faşizm D) Çevrecilik E) Radikalcilik


33

2) Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Bilgiler Derslerinde Atatürkçülük konularının öğretiminde öğretmenlerin rollerinden birisi değildir ?

A)Atatürk ilke ve devrimlerini gerekçeleri ile birlikte iyi bilmeli

B)Tarih konularının öğretimi ile ilgili tarih öğretimi alanında yeterince bilgi sahibi olmaları

C)Atatürkçülük ile ilgili konuları iyi bilmeleri

D)Konunun içeriğine uygun olmayan kavram öğretim ,yöntem ,strateji ve teknikleri kullanmaları

E)Atatürkçü düşünceye sahip olmaları

3) Öğrencilerin,dönemin özelliklerinin tamamını görmeleri ve insan faktörünün yaşanan olaylara , yaşam olaylarında insanlığa olan etkilerini anlamaları açısından önemlidir.

Yukarıda verilen bilgi aşağıdaki Atatürkçülük Konularının Öğretiminde kullanılabilecek araç-gereçlerden hangisine aittir.?

A)Gazeteler B)Resimler

C)Hatıratlar D)Müzik aletleri

E) Gazete kupürleri

4. 1981 yılında uygulamakta olan ‘ Türkiye Cumhuriyeti İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük Programı’ aynı yılda hangi isimle değişikliğe uğrayarak yürürlüğe girmiştir.

A)İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük

B) T.C İnkılap Tarihi ve Müfredat Programı

C)İnkılap Tarihi

D)Atatürk ve Atatürkçülük E)Sosyal Bilgiler ve Atatürk

Kavramların hatalı kullanımı


Öğretmenlerin yapılandırılacak konuyla ilgili kavram yanılgıları

Öğrencilerin yapılandırılacak konuyla ilgili kavram yanılgıları

Uygun olan kavram öğretim yöntem ,strateji ve tekniklerinin kullanılması

5) Yukarıdaki öncülerden hangileri Atatürkçülük konularını öğretiminde karşılaşılan sorunlardandır.

A: I,II,III,I V B: II ve IV C: II,III D: Yalnız IV E: I,II,III,IV


34

Hazırlayan:ESRA ÖZKOÇ *

SOSYAL BİLGİLER PROGRAM ve DERS KİTAPLARINDA BİRİNCİ ELDEN KAYNAK ve KANIT KULLANIMI:ABD,İNGİLTERE ve TÜRKİYE KARŞILAŞTIRMASI

İNGİLTERE TARİH PROGRAMLARINDA BİRİNCİ ELDEN KAYNAK VE KANIT KULLANIMI

İngilterede ulusal program tüm okullarda okutulur ve bir hükümet kurumu olmayan ’Qalifications and Curriculum Authorrity’’(QCA)tarafından oluşturulur.Bu kurum aynı zamanda İngiliz Eğitim Bakanlığına okul programlarıyla ilgili her türlü konuda tavsiyelerde bulunur.İngiltere’de zorunlu eğitim 4 aşamalı olarak planlanmıştır.Key Stage 1 (Birinci Anahtar Düzey),ilköğretimin ilk aşaması olup bu aşamada birinci ve ikinci sınıf öğrencileri eğitim görmektedirler.Key Stage 2 (İkinci Anahtar Düzey),ilköğretimin ikinci aşaması üçüncü sınıftan altıncı sınıfa kadar eğitim gören öğrenciler yer alır.İlköğretimin üçüncü aşaması olan Key Stage 3’te(Üçüncü Anahtar Düzey) yedinci sınıftan dokuzuncu sınıfın sonuna kadar ki öğrenciler eğitim görmektedirler.Dördüncü aşama olan Key Stage 4 (Dördüncü Anahtar Düzey)ise on ve onbirinci sınıfları kapsar.

İngiltere’de okul tarih programının bugünkü duruma gelmesinde 1991 yılında yaptığı değişiklikler etkili olmuştur.Yeni tarih programının en yenilikçi bakış açısından birisi çocuklara tarih yorumlarını öğretme gerekliliğinin olmasıdır.Bunun gerekliliğini ortaya koymak için yapılan çalışmalarda sınıfta tarihsel kaynakların kullanımı,uygulanması,birinci ve ikinci elden kaynak ayrımının yapılması vurgulanmıştır.İngiltere’okul düzeyindeki tarih öğretiminde var olan sorunları çözme ,öğretime yeni bir yaklaşım ve metod getirme iddiasında bir proje olan ‘’Okul Tarih Projesi’ ile ‘’Sorgulama Temelli Tarih Öğretimi’’ yaklaşımı 1972 yılında geliştirilmiştir.Bu probleme yanıt bulan eğitimciler iki temel noktadan hareket ettiler.Birincisi yapılandırmacı anlayışın öngördüğü gibi bilginin öğrenen tarafından anlamlandırması gerekliliği idi.Sorgulama temelli tarih öğretimin dayandığı diğer boyut ise,konu alanı metodolojisi,tarihsel bilgiyi üretme sistematiği oluşturmuştur.Bu çerçevede tarih öğretiminde ana vurgu;tarihçilerin araştırma,analiz ve yorumlama süreçlerinin öğrenciye tanıtılması ve öğrencide bu süreçlere ilişkin deneyim ve becerilerin oluşturulmasına yapılmıştır.Bu sistem felsefesini ‘’tarihçinin bilgiyi üretim basamaklarında yaptığı işlemlerin öğrenciye tanıtılmasından alıyordu.Buna göre küçük bir tarihçi rolüne sokulan öğrenci,arka plan bilgisiyle konu ile ilgili var olan bilgileri tanıyor,kaynaklar üzerinde çalışıyor ve kişisel yorumunu ortaya koyuyordu.İngiltere’de ulusal program bilgi,beceri ve anlama şeklinde hazırlanmıştır.Bu hazırlanan program 5 ana tema içerisinde sunulmuştur.Bu temalar şunlardır:

Kronolojik anlama Geçmişteki olayları,insanları,değişimleri anlama ve bilme Tarihsel yorumlama Tarihsel sorgulama Düzenleme ve İletişim Ulusal tarih programın 5 temel becerisi içerisinde yoğun olarak birinci elden kaynak ve kanıt kullanma

becerileri tarihsel sorgulama boyutuyla kazandırılmaya çalışılmıştır.

AMERİKA SOSYAL BİLGİLER PROGRAMLARINDA BİRİNCİ ELDEN KAYNAK ve KANIT KULLANIMI


35

Sosyal bilgiler Amerika gibi devletler için,çoğulcu bir ulus içinde ortak ulusal yaşantının önemini vurgulamaktadır.Amerika;sınıf,toplum,cinsiyet,cinsel yönelim,etnik yapı ve dinsel kimlik yönünden çeşitlilik gösteren bir ülke olduğu için vatandaşların farklı yaşantıları saptayabilmeleri önemlidir.Amerika’da bütün eyaletleri kapsayan resmi bir ulusal program olmamakla birlikte hazırlanmış olan ulusal çerçeve program eyaletlerdeki programa yansıtılmıştır.Ulusal çerçeve program,geçmişteki belirgin anlatıların nasıl olduğunu öğrenmek yerine bunların içeriğini öğrenmeyi vurgulamaktadır.Bu yüzden eğitimciler birinci elden kaynakların ve tarihsel araştırmaların ilgili yönlerini kullanmaya daha fazla ağırlık veren müfredat değişikliği önermişlerdir.

Okul içi Amerikan Ulusal Tarih Merkezinin geliştirdiği beceri tarzında tarihsel düşünme standartları da aşağıdaki beş alt başlığı içermektedir.Bunlar:

Kronolojik Düşünme Beceri Tarihsel Anlama Becerisi Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi Tarihsel Araştırma Becerileri Tarihsel Sorunların Analizi ve Karar Verme Becerisi

şeklinde belirlenmiştir.

TÜRKİYE’DE SOSYAL BİLGİLER PROGRAMLARINDA BİRİNCİ ELDEN KAYNAK VE KANIT KULLANIMI

Türkiye’de eğitim 2004 yılında başlayan değişimle 2005 yılında yapılandırmacı yaklaşım doğrultusunda hazırlanan yeni ilköğretim programları uygulanmaya konulmuştur.Yeni programla Türkiye’deki Sosyal Bilgiler Öğretim Programının ana amacı,Milli Eğitimin Genel Amaçları çerçevesinde bireyin kendisini,yaşadığı toplumu,dünyayı kendi istek ve becerileriyle anlamasına katkıda bulunmasına fırsat ve ortam sağlamak olarak belirtilmiştir.2004 yılında Sosyal Bilgiler Programı incelendiğinde program ünite ve konu şeklinde değil,öğrenme alanları,kazanımlar,bunları gerçekleştirmek için seçilmiş etkinliler ve bunlara bağlı öğretimi planlanmış beceriler çerçevesinde ele alınmıştır.Bu programda öğretmen kaynak kullanımı ve değerlendirmeye dayalı sosyal bilgiler öğretiminde sebep-sonuç ilişkisini kurmalarını ve kanıta dayalı akıl yürütmelerini sağlamalıdır.Öğretmen,öğrencilerin erken yaşlardan itibaren bireysel ya da grup olarak birinci ve ikinci elden kaynaklar üzerinde çalışarak,kendi anlayışlarını sosyal kültürel bağlam içinde oluşturmalarına yardımcı olmalıdır.Öğretmen inceleme gezilerine önem vermelidir.Bu geziler pazar yerlerine,atölyelere,müzelere yönelik olabilir.Yeni programda on iki beceri alanının alt becerileri olarak betimlenen,sosyal bilgiler ve tarih derslerinde daha önemli hale gelen alt becerilerden bazıları şunlardır:

Farklı bakış açılarını açıklama Kararları sorgulama Farklı perspektiften bakma Bir kanıtı kullanma,referansa dayanma Çözüm yollarını öğrenme

Alt beceri alanları olarak ifade edilenlerin pek çoğu yeni programda ‘’sosyal bilimcilerin bilimsel bilgiyi üretirken kullandıkları yöntemleri kazanmaları ile örtüşen becerilerdir.

İNGİLTEREDE’Kİ DERS KİTAPLARININ BİRİNCİ ELDEN KAYNAK VE KANIT KULLANIMI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ


36

İngiltere’ ders kitaplarında programda tanımlanan ünitelerin her biri için ayrı ayrı hazırlanmıştır.Her ders kitabı bol resim,bol tarihsel kanıt ve çeşitli düzeyde soru ve etkinlikler içerir haldedir. Bu şekilde ders kitapları öğretmenin vazgeçilmez kaynak kitapları ve tarih derslerinin önemli materyali haline gelmiştir.Özellikle birinci elden kaynaklardan alınmış parçalar ve bunların incelenmesine yönelik araştırmalar ilgi çekmektedir.İngiltere’de Ulusal Eğitim Bakanlığı’nca belirlenmiş bir ders programı ve ders kitabı yoktur.Öğretmenler ders kitabı seçimlerini kendileri yapmaktadırlar.Ders kitaplarını genelde öğretmeler yazmaktadırlar.Öğrenciler ders kitaplarını bütün sene boyunca kullanır ve sene sonunda okula iade ederler.İngiliz tarih kitaplarının ortak yönü öğrenciyi düşünmeye ve araştırmaya sevk ederek ve öğrenciyi dersin içine çekecek şekilde hazırlanmış olmasıdır.Buna bağlı olarak konunun sunuluş şekil ve metoduna bakıldığında,o konunun 3 bölüm şeklinde düzenlendiği söylenebilir.Bunlar:

A.Konunun ana hatlarıyla anlatıldığı resim kısmı B.Metindeki bilgileri tamamlayan veya tartışmaya açan,değişik kaynaklardan

alınmış kısa alıntılar C.Sorular olarak sınıflandııralabilir.

AMERİKADA’DAKİ DERS KİTAPLARININ BİRİNCİ ELDEN KAYNAK VE KANIT KULLANIMI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Amerikada ders kitaplarında dinsel anlayışa önem verilmiştir.Hristiyanlık,İslamiyet,Musevilik,Budizm daha birçok din yer almaktadır. Ders kitaplarında anlatılan bilgilerin doğruluğu kanıtlanmaya çalışılmıştır.Bunun için birinci elden kaynaklardan alıntılara yer vermiştir.Örneğin;Mezopotamya medeniyetleri anlatılırken Hammurabi kanunları birinci elden kaynaklar bölümünde,M.Ö.1800’lerde yazılmış tabletlerdeki yazıları İngilizceye çevrilerek verilmiştir. Bilgilerin doğruluğunun kanıtlanması açısından büyük önem taşıyan CD’lerde yer alan birçok birinci elden kaynak sınıf ortamında gösterilir.Örneğin 2.Dünya Savaşı konusu işlenirken Nazi Yahudi kampları,yaşayan kişilerin anlattıkları anektodlar,kısa metrajlı filmler izletilerek öğrencinin konuyu daha iyi anlaması sağlanır.

TÜRKİYE’DEKİ DERS KİTAPLARININ BİRİNCİ ELDEN KAYNAK ve KANIT KULLANIMI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öğretmen ve öğrencilerin birinci elden kaynaklara ulaşabilmesi açısından sosyal bilgiler ders kitaplarında birinci elden kaynak kullanımı Türkiye’de giderek önem kazanmaktadır.4.sınıf sosyal bilgiler ders ve çalışma kitaplarında birinci elden kaynakların büyük çoğunluğu kazanımın öngördüğü şartlarda kullanılmıştır.4.sınıf ders kitaplarında görsel birinci elden kaynaklara genişçe yer verilmiştir.Ancak görsel kaynaklar içerisinde sadece fotoğrafa ağırlık verildiği;resim,portre,para,pul,gravür,afis,reklam,nesne gibi birçok birinci elden kaynaklara ya hiç verilmediği ya da çok az verildiği tespit edilmiştir.Ders kitaplarında kaynaklarla ilgili analiz yapılmasına önem verilmemiştir.Ancak çalışma kitaplarında birinci elden kaynak sorgulanması yoluna gidilerek ders kitabındaki eksilik giderilmeye çalışılmıştır.5.sınıfta birinci elden kaynakların kullanılmasıyla ilgili olarak görsel kanıtlar doğrudan verilecek beceri şeklinde yer almıştır.Ders kitaplarında çoğunlukla birinci elden kaynaklar sorgulanmadan kullanılmış,bazı yerlerde bir iki açık uçlu soru yöneltilerek dolaylı olarak sorgulama yoluna gidilmiştir. Birinci elden kaynak kullanımı açısından 6.sınıf ders kitaplarında görsel kaynakların ardından metin ve nesne kullanılmıştır.Altıncı sınıf sosyal bilgiler dersi öğrenme alanları içerisinde birinci elden kaynak kullanımına en elverişli öğrenme alanları:’’Kültür ve Miras’’,’’Güç,Yönetim ve Toplum’’ve’’İnsanlar,Yerler ve Çevreler’’olduğu,en az elverişli öğrenme alanları ise ‘’Üretim,Dağıtım ve Tüketim’’ve’’Birey ve Toplum’’öğrenme alanlarıdır. 6.sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarında birinci elden kaynakların yapılandırmacılığa uygun bir biçimde ‘’analiz et’’,’’eleştir’’,’’yorumla’’,sence bu fotoğraf ne anlatıyor?’’sence bu alet ne işe yarıyor’’gibi düşünmeye


37

yönlendiren sorularla desteklendiği görülmektedir.Böylece öğrenci,ders kitabında yer alan kaynağı,bir tarihçi gibi sorgulamakta ve günümüz ile bağlantısını kurarak zihninde yeni bilgilerini daha kolay yapılandırmaktadır.

SORULAR

1)İngiltere’deki okul tarih programındaki değişiklik kaç yılında yapılmıştır?

A)1991

B)1993

C)1995

D)1972

E)1981

CEVAP:A

2)Okul içi Amerikan Ulusal Tarih Merkezinin geliştirdiği beceri tarzında tarihsel düşünme standartları aşağıdakilerden hangisinde yanlış verilmiştir?

A)Kronolojik Düşünme Becerisi

B)Tarihsel Sorgulama Becerisi

C)Tarihsel Analiz ve Yorum Becerisi

D)Tarihsel Araştırma Becerileri

E)Tarihsel Sorunların Analizi ve Karar Verme Becerisi

CEVAP:B


38

3)Olayın gerçekleştiği dönemden kalan her türlü kaynaklara ‘BİRİNCi ELDEN KAYNAK’ , Olayın gerçekleştiği zamandan sonra oluşan veya devrin kaynaklarından yararlanılarak oluşturulmuş kaynaklara ‘İKİNCİ ELDEN KAYNAK’ denir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi birinci elden kaynaklar arasında yer almaz?

A)Orhun yazıtları

B)Osmanlıdaki tereke defterleri

C)Evliya Çelebi’nin Seyahatnamesi

D)Kitabeler

E)Mustafa Kemal’in nutuk kitabı

CEVAP:E

4)4.sınıf ders kitaplarında birinci elden görsel kaynaklar içerisinde en fazla kullanılan kaynak aşağıdakilerden hangisidir?

A)Gravür

B)Resim

C)Portre

D)Fotoğraf

E)Minyatür

CEVAP:D

5)6.Sınıf sosyal bilgiler dersinde birinci elden kaynak kullanımına en az elverişli olan öğrenme alanları aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

A)Kültür ve Miras-Güç,Yönetim ve Toplum

B)İnsanlar Yerler ve Çevreler-Kültür ve Miras


39

C)Üretim,Dağıtım ve Tüketim-Birey ve Toplum

D)Birey ve Toplum-Güç,Yönetim ve Toplum

E)İnsanlar Yerler ve Çevreler-Güç,Yönetim ve Toplum

CEVAP:C


40

Hazırlayan:NİHAT ERTOĞRUL*

ÜSTBILIŞ VE SOSYAL BILGILER ÖĞRETIMINDEKI YERI

Üstbiliş, kişinin düşünüp kendi öğrenmelerini izlemesi ve sonuçlara göre kendi öğrenme düzenini sürdürmesi ya da öğrenme stratejisini değiştirmeyi öğrenmesidir. Dilimize İngilizce metanognition kelimesinden çevrilmiştir. Ayrıca biliş üstü, bilişsel farkındalık ve biliş ötesi şeklinde de söylenmektedir.

Kavramın ilk tanımı Flavell yapmış, ‘kişinin kendi bilişsel süreçleri hakkındaki bilgisi ve bu bilginin bilişsel süreçler içinde kullanılması’ olarak tanımlamıştır. Flavell bilişsel süreci dört boyuta ayırmış ve bilişsel deneyimler, bilişsel bilgi, hedefler, eylemler(stratejiler) olarak şekillendirmiştir. Bu dört farklı sürecin birbiri ile bağlantılı olduğunu vurgulamış ve bu süreçlerin birbirleri ile etkileşimi sonucunda bilginin şekillene bileceğini ve düzenlene bileceğini belirtmiştir.

Üstbilişsel stratejiler ise bilginin öğrenciler tarafından alınıp şekillendirilmesi ve kabul edilmesini sağlayan süreçtir. Biz bu süreci altı farklı strateji şeklinde uygulamaya koyuyoruz. Bunlar;

A-SQ3R(surwey, question,read,recite,review) Stratejisi Anlamayı Öğrenme Stratejileri Anlamayı Öğrenme Stratejileri 4 REAP(read, encode,annotote, ponder) Stratejisi 5KWL(What I Know- What I Want to Know- What I Have Learned) Stratejisi Karşılıklı Öğretim Stratejisi şeklinde sıralanmaktadır. Bu stratejiler genel anlamda bir okuma metni veya

bilginin kabul edilmesi süreçlerinde bireylerin, öğrencilerin hangi yollarla doğu bilgiye ulaşacaklarını göstermektedirler.

Bu stratejilerle beraber bunların da geliştirilme yolları bulunmaktadır. Bu yollar bilginin daha iyi kavranıp özümsenmesinde ve başarının daha üst seviyeye çıkarılmasında rol oynarlar. Genel itibariyle bu yolları;

Ne Bildiğini ve Ne Bilmediğini Tanımlama Düşündüklerini İfade Etme Bir Düşünme Ajandası Tutma Plan Yapma ve Kendini İzleme Düşünme Sürecini Sorgulama Kendini Değerlendirme yolları olarak adlandırıp sıralayabiliriz.

Tüm bu üstbilişsel süreçlerin ardından üstbiliş ve sosyal bilgiler öğretimini beraber ele alıp değerlendirme yapabiliriz. Sosyal bilgilerin amacı ile üstbilişsel sürecin birbirlerini tamamlaması ile ortaya düşünce ve problem çözebilen, araştıran, yargılayan, değer ve toplumsal becerilere sahip bireyler çıkartabiliriz. Tabi bunu yaparken sosyal bilgilerin temeli oluşturan disiplinler ile temel ögelerini (kavram – beceri – eğer) de öğrenene aktarmalıyız.

Üstbiliş ile Sosyal Bilgilerin öğretiminin yapılması:

Bireyin öğrenim sürecini gözlemleyebilmesini ve fark edebilmesini sağlar. Etkili öğrenme stratejilerini kullanabilir ve bu stratejiler ile zorlukların üstesinden gelmesini sağlar. Bireyin o anki durumunu izleyebilmesini, bilgiyi başarılı bir şekilde öğrendiğini ya da öğrenemediğini

algılayabilmesini sağlar.


41

Planlama uygulama ve değerlendirme süresince öğrencilerin kendilerine sorması gereken sorular konunun ayrıntılandırılmasını sağlar şeklinde özellikler kazandırdığını ifade edebiliriz.

SORULAR

1-Aşağıdakilerden hangisi Flavell ’in bilişsel olgulara ayırdığı bölümlerden biri değildir?

A)Üstbilişsel Deneyim B) Hedef C) Eylemler D) Üstbilişsel Analiz E)Üstbilişsel Bilgi 2- Aşağıdakilerden hangisi üstbilişin sosyal bilgilere kazandırdığı özelliklerden biri değildir?

A)Öğrencilerin etkili öğrenme stratejilerini kullanabilir ve bu stratejiler ile zorlukların üstesinden gelmesini sağlar.

B) Bireyin bir konudaki bağlantıları, ilişkileri, benzerlikleri ve farklılıkları fark etmesine yardımcı olur. C)Bireyin bir olay üzerine bildiklerini tümüyle kabul etmesini sağlar. D) Öğrencilerin soru sorma yeteneklerinin gelişimine katkı sağlar. E) Bireyde gözlem gücünü ve ayırt etme yeteneklerini geliştirir.

3- 4 REAP(read, encode,annotote,Ponder) uygulama basamakların aşağıdaki seçeneklerden hangisinde doğru verilmiştir?

A)Oku – Kodla - Yorumla – Zihinde Değerlendirme B) Oku - İncele – Yorumla – Zihinde Değerlendirme C) İncele – Soru Sor – Oku - Ezberden Anlat D) İncele – Oku – Kodla - Anlat E)Oku – Yorumla – Soru Sor - Hatırlat 4) Hangisi Üstbiliş Stratejilerini Geliştirme Yollarının faydalarından biri değildir?

A)Neyi bildiğimizi sorgulatır. B) Düşündüklerimizi ifade etme beceresini geliştirir. C)Süreç sonunda değerlendirme yapmamızı sağlar. D) Yanlış davranışların üzerinde durmadan ilerlememizi sağlar. E) Sürece ilişkin ajanda tutulmasını ve gelişimin izlenmesini sağlar. 5) Sosyal bilgiler temeli program ögeleri aşağıdaki şıklardan hangisinde doğru verilmiştir?

A) Beceri – Davranış – Beklenti B) Davranış – Tutum – Bilgi C) Kavram – Beceri – Değer D)Kavram – Kazanım E)Beklenti – Hedef

CEVAPLAR 1-D 2-C 3-A 4-D 5-C


42

Hazırlayan:HASAN YÜCEL*

SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİNDE TEKNOLOJİ ARAÇLARININ KULLANIM

Teknoloji gelişmelerin toplumsal yaşamın her alanında önemli bir etkisi olduğu açıkça görülmektedir.Bu gelişmeler sosyal alanda özgür ve eşitlikçi bireylerin ortaya çıkmasına ve böylece demokrasini gelişmesine katkı sağlamıştır.Öğrenme ortamı teknoloji ile bütünleştirildiğinde öğrenciler mevcut bilgilerini teknoloji ile birleştirerek daha üst düzey bilgi kazanımı elde edilir.Teknolojik araçların öğretim ortamında kullanılması öğrencilerin bilgiyi tanıyabilmelerini,bilgi üretmelerini ve işbirlikli ya da grup çalışması yaparak sosyal beceriler kazanmalarını sağladığı için önemi sık sık vurgulanan bir konu haline gelmiştir.Sosyal bilgiler eğitiminde kullanılan teknoloji araçlarının neden önemli olduğu ve nasıl bir yarar sağladığı literatür incelemesi ile ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

Teknoloji Araçlarının Sosyal Bilgiler Eğitiminde Yeri

Tek başına etkili bir sosyal bilgiler eğitimi yeterli olmamakla birlikte beraber teknolojik araçlarının öğretim programında kullanılması etkili bir vatandaş yetiştirmek için gerekli bilgi,beceri ve diğerleri kazandırmada ve öğrencilerin sosyal bilgiler dersine motivasyonunu artırmaktadır.Teknoloji günümüzde yenilikçi bir anlayışa sahip sosyal bilgiler öğretiminde yapılandırmacı yaklaşımın uygulanması içinde gereklidir.Çünkü öğrencinin görerek öğrenme ve düşünme becerisini arttırmaktadır.

Sosyal Bilgiler Dersinde Kullanılabilecek Teknoloji Araçları

İnternet:Eğitim alanında en yaygın olan teknolojik araçtır.Bunun sebebi ise bilgiye düşük maliyetli ve basit yollardan ulaşılmasıdır.Sosyal bilgiler dersinde birinci kaynaklar önemlidir.Bunlara ulaşmak ise internetle olur.Özellikle tarih konularında arşiv vesikalıkları,günlük gazeteler ve askerlerin anıları öğrencilere göstermek konuyu daha iyi anlamalarına neden olacaktır.

Hipermedya:Web ortamındaki bilginin metin,ses,video,fotoğraf,grafik ve bu bilgi parçacıklarının bileşenleri arasındaki ilişkileri gösteren bir sunumdur.Bu sistemin en önemli özelliği edinilecek bilgilerin sıralı olmayan bir şekilde taranabilmesi ve farklı medyaları birbirine bağlamasıdır.Hipermedya’yı öğrenme ortamına adepte eden tasarımcı öğrenme ortamında bilgiye ulaşım yollarını belirlerken öğrencinin bilgiye ulaşmak için hangi yolların seçileceğine kendisi karar vermesidir.Bu şekilde öğrenciler ilgi ve ihtiyaçlarına uygun bilgiyi seçeceklerdir.

Yazılım Amaçları:Öğretim ortamında kullanılabilecek başka yazılım türleri alıştırma ve uygulama yazılımları,özel ders yazılımları,benzetişim yazılımları,problem çözme yazılımları ve eğitsel oyun yazlımlarıdır.Sosyal bilgiler de bu teknolojiler kullanılarak öğrencilerin ilgi çekici ve motivasyon larını artıcı etkinlikler sağlanabilir.Diğer bir yazılım türü ise veri tabanı yazılımlarıdır.Veri tabanları öğrencilerin problemlerim çözümü için araştırma yapmaları ve verileri işlemelerinde etkilidir.

Sosyal Bilgiler Eğitiminde Teknoloji Araçlarının Kullanımının Öğretim Programının Farklı Boyutları Açısından Değerlendirilmesi:Sosyal bilgilerde dersi farklı alanlarını bütünleştiren böylece disiplinler arası öğretimi ön planana çıkararı.Teknoloji araçlarının bilgiyi toplamada,işemede ve depolamada ve iletiminde fonksiyonel bir araç olması,sosyal bilgiler dersinin belli başlı disiplin alanlarında etkili bir araç olarak kullanılmasına imkan tanımaktadır.

Sosyal Bilgiler Eğitiminin Küreselleşme Boyutunda Teknoloji Kullanımı:Küreselleşme sosyal,kültürel,ekonomik ve teknolojik değişme ile gelişmelerin yaşandığı toplumların eğitim alanına yansıttıkları


43

önemli kavramlardan biridir.Sosyal bilgiler eğitimcileri küreselleşme boyutunda teknoloji araçlarını bölgesel engellerin ortadan kaldırılması ve öğrencilerin bölgesel,ulusal ve küresel alanda işbirliklerini destelemek için kullanılırlar.

Sosyal Bilgiler Eğitiminin Demokrasi ve Vatandaşlık Eğitimi Boyutunda Teknoloji Kullanımı:Öğrencilerin demokratik değerleri kazanmak için edinecekleri becerilerden biri eleştirel düşünmedir.Eleştirel düşünmeyi sağlayacak teknoloji araçlarından en önemlisi internettir.Öğrenciler internet yoluyla teknoloji araçlarından bilgileri analiz ettikten sora yorumlayarak kendi sonuçlarına ulaşır ve böylece eleştirel düşünme becerilerini geliştirmiş olur.

Sosyal Bilgiler Eğitiminin Çevre Boyutunda Teknoloji Kullanımı:Son yıllarda çevre eğitimi daha kapsamlı farklı disiplinlerin bir parçası haline gelmiştir.Fen bilgisi,Coğrafya,Kimya bu disiplinlerden bazılarıdır.Çevre eğitimini kazandırması planlanan bu beceriler sosyal bilgiler öğretim programının temel öğeleri ile birebir örtüşmektedir.Çevre eğitimi nesnel ve bilimsel bilgiye dayalıdır,asla belirli bir bakış açısının savunuculuğu yoktur.Çevre eğitimcileri yeni teknolojilerinin kullanımın öğrencilerin motivasyolarını artırmalarını ve böylece çevre problemlerin çözümünde daha aktif ve söz sahibi olduklarını ifade etmektedir.

SORULAR

1)Web ortamında bilginin ses,metin,video,grafik ve bu bilgi parçalarının bileşenleri arasındaki ilişkileri gösteren sunum hangisidir?

A)Yazılım araçları

B)Benzeşim

C)Hipermedya

D)Elektronik çizelgeler

E)İnternet

CEVAP:C

2)İnternet hakkında aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A)Maaliyeti düşüktür.

B)Kullanımı kolaydır.

C)Bilginin elde edilmesi kolaydır.

D)Türkiye’ye 1999 yılında gelmiştir.

E)İngiltere’de ortaya çıkmıştır.

CEVAP:E

3)İnternetin Türkiye’ye gelmesi kaç yılında ve nerede ortaya çıkmıştır?

A)1990 Sivas Cumhuriyet Üniversitesi

B)1989 Akdeniz Üniversitesi

C)1993 ODTÜ


44

D)1998 İnönü Üniversitesi

E)1994 İTÜ

CEVAP:C

4)Aşağıdakilerden hangisi veri tabanı yazılımlarının amacıdır?

A)Öğrencilerin motivasyonunu etkiler.

B)Öğrencilerin problemleri çözmeleri araştırma yapmalarını sağlar.

C)Yapılandırmacılığı destekler.

D)Öğrencilerin düşüncelerini yazılı olarak yansıtmalarını sağlar.

E)Görsel olarak sunumlar hazırlanır.

CEVAP:B

5)Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler eğitim çevre boyutunda teknoloji araçlarının kullanılmasının özelliklerinden değildir?

A)Öğrenciler sınıflandırma yapar.

B)Öğrenciler bilgiyi toplar ve paylaşır.

C)Sunumlar hazırlanır.

D)Sosyal medya arasında gruplar kurabilir.

E)Kendine güvenen bireyler olarak yetişmesini sağlar.

CEVAP:C


45

Hazırlayan:YUSUF ATIŞ*

YARATICI DRAMA

Yaratıcı Drama Nedir?

Drama ya da dram sözcüğü dilimize Fransızcadaki ‘drame’ kelimesinden gelmiştir. Dram sahnede oynamak için yazılmış ‘oyun’ ya da ‘acıklı, üzüntülü olayları bazen güldürücü yönlerini de katarak konu alan sahnedir. Farklı ülkelerde farklı kelimelerle telaffuz edilmektedir. Mesela; ABD’de ‘yaratıcı drama’, Almanya’da ‘ okul oyunu’ ya da ‘oyun pedogojisi’ gibi.

Bu etkinlikte, öğrencide grupla çalışma, tartışma, aktif katılım vs. özellikler gelişmektedir.

Drama Oyun İlişkisi

İnsanların, erken çocukluk dönemlerinden itibaren yetişkinliği içine alan hayatlarında oyuna eğilimleri vardır. Drama bu oyuna olan eğilimlerini eğitimde kullanarak eğitim amaçlı faydalanmaya çalışmıştır.

Erikson’a göre oyun, çocuğun psikososyal gelişiminde bir ayna gibidir. Oyun yoluyla çocuk gerçek durumlarla başa çıkmak için yeni modeller yaratır.

Drama Tiyatro İlişkisi

Yaratıcı drama ile tiyatro iç içe geçmiş, tiyatronun hem kurum hem de uygulamalı bütün çalışmalarında yararlanmıştır.

Drama, olaya aktif olarak katılanlar için yapılan bir iştir: DENEY

Tiyatro, ayrılmış bir yerde, başkalarına deney aktarmak ve bu bağlamda onlarla iletişim kurmayı sağlamak için yapılan bir işti: DENEY PAYLAŞMASI.

Psikodrama

Psikodrama, gerçeği dramatik yöntemler kullanarak bulmaya çalışır. Psikodramayı ilk kullanan Moreno’dur. Moreno’ya göre eylem olmadan insanlar kendilerini tam olarak ifade edemezler.

Psikodrama, bireylerde başkalarıyla olan ilişkilerini gözden geçirme, bu ilişkilerde yaşadıkları sorunu anlama ve tanıma yeteneği geliştirir. Alternatif çözümler üretme ve onunla davranma becerisi kazandırır.

Dramanın Tarihçesi

20. Yüzyılın başlarında John Dewey ve Rousseau eğitim sistemini ders kitabı ve öğretmen merkezli olduklarını söylemişlerdir. Öğrencilerin doldurulması gereken bir kap olarak görülmemesi ve öğretmen değil öğrenci merkezli olması ilk kez belirtilmişlerdir.

Dramayı sınıfta uygulayan ilk kişi bir köy öğretmeni Finlay Johnson’dır. Johnson’un amacı öğrencilerin kendilerini ifade etmeleri değil konuları öğrenmeleriydi.

Ülkemizde dramanın çeyrek yüzyıllık bir geçmişe sahiptir. Ama yaratıcı dramanın okullarda uygulanması için zemin hazırlayan ve tiyatro ile bunu alt yapısını oluşturan İsmail Hakkı Baltacıoğlu’na yer vermek gerek. ‘Sadece okuma-yazma için değil tarih, edebiyat ve diğer sosyal bilimleri öğrenmek için gereklidir.’


46

Yaratıcı Dramanın Uygulama Aşamaları

1)Hazırlık-Isınma Çalışmaları: Derse motive etmek için kullanılır. Duyular, gözlem yetisi, bedensel ve dokunsal çalışmalar, tartışma, iletişim kurma, güven kazanma ve uyum sağlama da daha iyi iletişim kurma gibi özellikleri katılımcı bireylere kazandıran aşamadır.

2)Canlandırma: Bir kanunun süreç içinde biçimlenip ortaya çıktığı, belirlendiği, biçimlendirildiği tüm oluşum çalışmalarının yapıldığı aşamadır.

3)Değerlendirme-Tartışma: Uygulanan yaklaşımın beklenen başarıyı gösterip göstermediği, öğrencilerden beklenen bilgi, beceri ve tutumlarını geliştirip geliştirmediğinin belirlenmesi amacıyla başarı testi, tutum ölçeği, görüşme, öz değerlendirme, tartışma vb. bu bölümde yapılır.

Yaratıcı Dramanın Öğeleri Bileşenleri

1)Drama Lideri/Öğretmeni: Lider, gurubun keşfetmesi, gelişmesi, fikirleirini, duygularını, dramada oyunlar yoluyla ifade etmesi için rehber olur. Yaratıcı dramada liderin görevi direk bilgi vermek yerine öğrencilere düşünce, duygu ve kavramları keşfetme, ifade etmelerine yardımcı olur.

2)Katılımcılar: Drama çalışmasına katılan kişilerdir.

3)Mekan: Drama çalışmasının gerçekleştiği alandır.

4)Konu-Tema: Herhangi bir olay, olgu yaratıcı dramanın konusu olabilir.

5)Teknik: Yaratıcı drama başlıca kullanılan rol oynama ve doğaçlama teknikleridir.

SORULAR

1- Aşağıdakilerden hangisi yaratıcı dramanın bileşenlerinden değildir?

A)Katılımcılar B) Konu-Tema C) Değerlendirme D) Teknik E) Metin

2- .Bir süreç içinde biçimlenip ortaya çıktığı ve belirlendiği.

.Bir başlangıç noktası olan, doğaçlama, rol oynama ve diğer tekniklerin kullanıldığı

.Bireysel ya da grup halinde yapılabildiği yaratıcı dramanın uygulama aşamalarıdır.

Yukarıdaki maddeler yaratıcı drama uygulama aşamalarının hangisinden söz etmektedir?

A)Canlandırma B) Teknik C) Değerlendirme-Teknik D) Hazırlık-Isınma Çalışmaları E) Konu-Tema

3- Aşağıdakilerden hangisi İlköğretim Sosyal Bilgiler Programında Yaratıcı Drama ile öğretimi önerilen üniteler arasında değildir?

A)Geçmişimi Öğreniyorum B)Yeryüzünde Yaşam C)Demokrasinin Serüveni D)Yaşasın Demokrasi E)Ekonomi ve Sosyal Hayat


47

4-Psikodramayı ilk kez kullanan ve ‘eylem olmadan insanlar kendilerini tam olarak ifade edemezler’ sözünün sahibi kimdir?

A)Johnson B) Moreno C) Heatcote D)Dewey E) Rousseau

5- Aşağıdakilerden hangisi yaratıcı dramanın genel özelliklerinden değildir?

A)Öğrenci aktiftir. B)Öğrenci çevresi ile iletişim halindedir. C)Sosyal katılım becerisi gelişmiş olur. D)Fikir üretmede yetersiz kalır. E)Yaparak, yaşayarak öğrenir.

CEVAPLAR: 1.C

2.A

3.E

4.B

5.D


48

Hazırlayan:YELİZ ŞİMŞEK*

SOSYAL BİLGİLER DERS KİTAPLARI

Talim ve Terbiye Kurulu tarafından bütün derslere yönelik 2004 - 2006 yıllarında bir program değişikliği yapılmıştır. Programı değişen derslerin başında sosyal bilgiler dersi gelmektedir. Önceleri davranışçı yaklaşıma göre hazırlanan program bu yıllardan itibaren yapılandırmacı yaklaşıma göre hazırlanmıştır. Programda yapılan bu değişiklik özellikle ders kitaplarını ve ders programlarını etkilemiştir.

Yeni sosyal bilgiler öğretim programı öğrenme alanları ve bu alanlar içerisinde ünitelerden oluştuğu için yeni ders kitapları da ünitelerden oluşmaktadır. Her ünitenin ilk iki sayfası uyum sayfası olarak belirlenmiş ve üniteye bir giriş niteliğinde sunulmuştur. Her kazanım ifadesine yönelik hazırlanmış olan ünite hazırlık soruları, ünitenin kavramları ve ünitede yer alan konu başlıkları burada yer almaktadır. Ünitenin sonunda yer alan son iki sayfa da ise ünitenin değerlendirilmesine yönelik sorulara yer verilmiştir.

Ders kitaplarında soru tarzlarında çeşitlilik yaşanarak öğrencilerin sadece bilgi ve kavrama düzeyleri ölçülmemiş; eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme ve empati gibi diğer üst düzey düşünme becerileri de geliştirilmiştir.

Programda yer alan bir kazanımın gerçekleştirilmesi için ders kitaplarında çok çeşitli kurgular kullanılmıştır. Bu kurguların kullanılma gerekçesi yapılandırmacı yaklaşımdan kaynaklanmaktadır.

Ders Kitaplarının Hazırlanması

Bakanlık ve özel kesim tarafından hazırlanacak ders kitabı, alan uzmanı/uzmanları, editör, dil uzmanı, görsel tasarımcı, ölçme ve değerlendirme uzmanı, program ve geliştirme uzmanı, rehberlik veya gelişim uzmanlarından oluşan ekipçe; İçerik, Dil, Anlatım ve Üslup, Öğrenme, Öğretme ve Ölçme-Değerlendirme, Teknik, Tasarım ve Düzenleme yönlerinden aşağıdaki hususlara göre hazırlanır.

A.İçerik

Dersin öğretim programını kapsayacak şekilde düzenlenir. Konular ve üniteler, sınıf seviyesine göre günlük hayatla bağlantılı ve uygulamalı olarak verilir. Kazandırılacak bilgi, beceri, tavır ve tutumlar ile değerler sınıf seviyesine uygun kavram ve örneklerden

hareket edilerek verilir. Konular öğrenciyi sorgulama, araştırma, inceleme ve başka kaynaklara yönlendirmeye teşvik edecek

şekilde düzenlenir.

B. Dil, Anlatım ve Üslup

Yaşayan Türkçe doğru, güzel ve etkili kullanılır. Cümleler, öğrencinin zihnindeki bilgileri yapılandırmasını yönelik kurulur. Cümle uzunlukları, sınıf seviyesine uygun olarak düzenlenir. Paragraf düzenleme kurallarına uyulur. C. Öğrenme, Öğretme ve Ölçme-Değerlendirme


49

Konular öğrenciyi muhakemeye, bağımsız ve yaratıcı düşünmeye, kıyaslamaya ve edinilen bilgilerden hareketle sonuçlar çıkarmaya yöneltecek şekilde işlenir.

Öğrencilerin yeni bilgileri ezberlemesi değil, zihninde yapılandırması hedeflenir. Her ünite veya bölümün sonunda öğrenciye konularla ilgili bilgi, beceri, değer ve tutumların kazandırılıp

kazandırılmadığını ölçmeye yarayan değerlendirme sorularına yer verilir. D. Teknik, Tasarım ve Düzenleme

Sayfa tasarımlarında resim, fotoğraf, grafik, şema ve harita ve benzeri görsel unsurların yerleştirilmesinde görsel algının yanı sıra, bunların eğiticilik ve öğreticilik niteliğine de önem verilir.

Görsel unsur, öğrencilerin gelişim basamaklarına uygun; görsel algı yönünden ise renk uyumuna dikkat edilerek açık, net ve temiz bir baskıyla hazırlanır.

Açıklayıcı, tamamlayıcı ve eğitici nitelikteki görsel unsurlara yer verilir.

2. Öğrenci Çalışma Kitabı

Öğrenci çalışma kitabı öğrencilerin kazanımları tam anlamıyla elde etmelerine yönelik ekstra etkinliklerin yer aldığı, araştırma ve ödevleri ile ilgili çalışmaların bulunduğu ders kitabı tamamlayıcısıdır. Öğrencilerin öz değerlendirme ve grup öz değerlendirme yapabildiği bu kitapta öğrenciler etkinliklerle araştırmaya, düşünmeye ve bir şeyler yapmaya zorlanmıştır.

Öğrenci Çalışma Kitabının Hazırlanması

Öğretim programında yer alan amaçlar doğrultusunda öğrencilere bilgi ve beceri kazandırılmasında yardımcı olacak unsurlara yer verilir.

Konular resim, fotoğraf, harita gibi görsel ögelerle desteklenir. Öğrenmeyi kolaylaştırmak amacıyla çeşitli örnekler ve günlük hayatla ilgisini kurabileceği çalışmalara

ağırlık verilir. Her konu işlendikten sonra o konuda amaçlanan bilgi, beceri ve değerlerin kazandırılıp kazandırılmadığını

ölçen değerlendirilmelere yer verilir. 3. Öğretmen Kılavuz Kitabı

Öğretmen kılavuz kitabı hem ders kitabının hem de çalışma kitabının fotoğraflarının birlikte verildiği bir kitaptır. Öğretmen böylelikle aynı zaman içinde iki kitabı kontrol etmesi sağlanmıştır. Zaten bu kitapta yer alan talimatlar, tanıtımlar, tavsiyeler ve sunulan ek bilgiler öğretmenin işini kolaylaştırmıştır.

Öğretmen Kılavuz Kitabının Hazırlanması

Konuların işlenişinde ulaşılmak istenen hedefler belirtilir. Öğretmeyi ve öğrenmeyi kolaylaştırmak amacıyla açıklayıcı bilgiler ile ilgi çekici değişik örnekler yer alır. Öğrencileri araştırmaya, bilgi ve teknoloji üretmeye yöneltecek ödev, proje ve benzeri çalışmalara yer

verilir. Konuların sonunda kavramlarla ilgili sözlük bulunur.

4.Ders Kitaplarının İnceleme Usul ve Esasları


50

İnceleme komisyonları, baskıya hazır nüshaları; ilgili dersin öğretim programları ile bu yönergenin ders kitaplarını nitelikleri, ders kitaplarının hazırlanmasına ilişkin hükümler doğrultusunda inceler ilgili dersin Kurul tarafından belirlenen puanlamaya esas olan kriterleri doğrultusunda inceler. İnceleme komisyonlarınca 100 tam puan üzerinden değerlendirilir. Baskıya hazır nüsha, 80 puanın altında almış ise reddedilir. 80 ve üzeri puan almışsa “Uygun bulundu.” Veya “Uygun bulunmadı.” hükümlerinden biri ile değerlendirilir.

5.Sosyal Bilgiler Ders Kitaplarını İnceleme ve Değerlendirme Ölçütleri

Öğrencilerin kitaptan verimli bir şekilde yararlanmasını sağlayacak unsurlara yer verilmeli Öğretim programı kazanımlarına kazanımlarla ilişkilendirilmiş beceri ve değerlere yer verilmeli Bilimsel hata ve bilgi hatası olmamalı Öğrencilerin bireysel farklılıkları dikkate alınmalı Kitaplarda sözlük kısmına yer verilmeli, kaynakça belirtilmeli Yazım, noktalama ve dil bilgisi kurallarına uygun olmalı SORULAR

1.Aşağıdakilerden hangisi ders kitaplarının hazırlanması sırasında içerik kısmında yer almaz?

A. İstatistiksel ve bilimsel bilgiler güncellenmiş olarak verilir.

B. Konuların işlenişinde gereksiz bilgi ve ayrıntılara yer verilmez.

C. Kelimeler nüanslara dikkat edilerek titizlikle seçilir.

D. Somuttan soyuta giden bir yöntem kullanılır.

E. Konular öğrenciyi başka kaynaklara yönlendirmeye teşvik edecek şekilde verilir.

CEVAP: C

2. Aşağıdakilerden hangisi ders kitaplarında “karikatür, fıkra, bilmece gibi mizah ürünlerinin kullanılma“ sebeplerinden biri değildir?

A. Öğrencilerin sıkılmasını engellemek

B. Öğretimi zenginleştirmek

C. Farklı bakış açıları kazandırmak

D. Konuyu desteklemek

E. Duyguları harekete geçirmek


51

CEVAP: E

3. Aşağıdakilerden hangisi ders kitaplarını inceleme usul ve esaslarından biridir?

A. Değerlendirme komisyonları tarafından karar verilir.

B. Komisyon rapor düzenlemez.

C. Baskıya hazır nüsha uygun bulunduysa hemen kabul edilir.

D. Baskıya hazır nüsha 80 ve üzeri puan almış ise ek eğitim materyali incelenir.

E. Kurulun hiçbir etkisi yoktur.

CEVAP: D

4. Öğrencilerin öz değerlendirme ve grup öz değerlendirme yapabildiği bu kitapta çok sayıda etkinlik yer almış ve bu etkinliklerle öğrenciler araştırmaya, düşünmeye ve pratikte bir şeyler yapmaya zorlanmıştır.

Yukarıdaki paragrafta anlatılan kitap türü aşağıdakilerden hangisidir?

A. Öğrenci ders kitabı

B. Öğretmen kılavuz kitabı

C. Öğrenci çalışma kitabı

D. Öğretmen ders kitabı

E. Öğrenci etkinlik kitabı

CEVAP: C 5. Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler ders kitaplarını inceleme ve değerlendirme ölçütlerinden biri

değildir?

A. Kitaplarda sözlük ve kaynakça kısmına yer verilmesi

B. Öğretim programındaki beceri ve değerlere yer verilmemesi

C. Dil bilgisi kurallarına uygun olması

D. Bilimsel hata ve bilgi hatası olmaması

E. Sınıf düzeyine uygun olması

CEVAP: B


52

Hazırlayan:MEHMET GÜLER#:

SOSYAL BİlGİLER PROGRAMI VE DEĞERLENDİRİLMESİ

2004 YILINDA GELİŞTİRİLEN SOSYAL BİLGİLER PROGRAMININ İNCELENMESİ

Milli Eğitim Bakanlığı TTKB bünyesinde 2003 yılında başlamak üzere ilköğretim programlarının revize etmek ve yeni anlayışlar geliştirmek için çalışmalar başlatmıştır.

Bu çalışmalar sonucunda geliştirilen yeni programlar 2004 – 2005 eğitim öğretim yılında çeşitli illerdeki pilot okullarda uygulanmış ve 2005 – 2006 eğitim öğretim yılında yurt genelinde kullanılmaya başlanmıştır

PROGRAMIN VİZYONU

21.yüzyılın çağdaş , Atatürk ilkelerini ve inkılaplarını benimsemiş , Türk tarihini ve kültürünü kavramış , temel demokratik değerlerle donanmış ve insan haklarına saygılı , yaşadığı çevreye duyarlı ,bilgiyi deneyimlerine göre yorumlayıp sosyal ve kültürel bağlam içinde oluşturulan , kullanan düzenleyen , sosyal bilimcilerin bilgiyi üretirken kullandıkları yöntemleri kazanmış , sosyal yaşamda etkin , üretken , haklarını ve sorumluluklarını bilen , Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarını yetiştirmektir.

PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI

Bilginin taşıdığı değeri ve bireyin varolan deneyimlerini dikkate alarak yaşama etkin katılımını, doğru karar vermesini, sorun çözmesini destekleyici ve geliştirici yaklaşım doğrultusunda yapılandırmayı önemseyen bir gelişim gösterdiği bilinmektedir.

Program bu yaklaşımla öğrenci merkezli, dolayısıyla etkinlik merkezli, sosyal bilgiler açısından, bilgi ve beceriyi dengeleyen öğrencinin kendi yaşantılarını ve bireysel farklılıklarını dikkate alarak çevreyle etkileşimine olanak sağlayan yeni bir anlayış yaşama geçirilmeye çalıştığı ifade etmektedir.

Bilgi – kavram – değer ve becerilerin gelişmesini sağlayarak öğrenmeyi öğrenmenin gerçekleşmesini ön planda tutar. Öğrencileri düşünmeye sorgulamaya ve görüş alışverişi yapmaya özendirir.

PROGRAMIN YAPISI

2004 yılında geliştirilen sosyal bilgiler programı; beceriler, kavramlar, değerler ve genel amaçlardan oluşmaktadır.

2004 Sosyal bilgiler programı incelendiğinde programın temel olarak öğrenme alanlarından oluştuğu görülmektedir.

Öğrenme alanı, birbiriyle ilişkili beceri, tema, kavram ve değerlerin bir bütün olarak görülebildiği öğrenmeyi organize eden yapı olarak tanımlanır.


53

Programda üniteler içinde yer alan konuların programın temel yapısı paralelliğinde öğrenciler tarafından öğrenilmesi için kazanımlar belirlenmiştir.

Kazanım: Öğrenme süreci içerisinde planlanmış ve düzenlenmiş yaşantılar yoluyla öğrencinin kazanması beklenilen bilgi, beceri, değer ve tutumlardır.

2004 Sosyal Bilgiler Programının Değerlendirilmesi

Benimsenen Temel Yaklaşım Yönünden Değerlendirme

2004 Programı yapılandırmacılık yaklaşımı üzerine temellendirilmiştir.

1998 programı yerine getirilmiştir.

Programın Deseni Yönünden Değerlendirilmesi

Disiplinler arası bir yaklaşıma göre tasarlanmıştır.

Sarmaldır.

Öğrenme alanı, ünite, kazanım, beceri, değer, tutum ve kavramlar programın temelini oluşturur.

Programın Yapısı Yönünden Değerlendirilmesi

1 – Amaçlar ( Kazanımlar) Yönünden Değerlendirme

2004 Programı, 1998 programından kazanımlar yönünden daha az ama daha kapsayıcı olduğu görülmektedir.

2 – Kapsam ( İçerik) Yönünden Değerlendirme

2004 Programı genel olarak tarih, coğrafya ve vatandaşlık konuları üzerinde durmuştur. Program esnek tutulmuş, bilgiler güncel yaşam ile ilgilidir.

3 – Öğrenme – Öğretmen Yönünden Değerlendirme

Temel yaklaşımı yapılandırmacılıktır.

Bilginin doğrudan aktarılması yerine etkinlikler aracılığıyla bilgiler aktarılır.

Öğretmen rehber, öğrenci merkezlidir.

4 - Değerlendirme Yönünden Değerlendirme

Klasik ölçme ve değerlendirme araçlarının yanı sıra süreci değerlendirmeye yarayan alternatif ölçme değerlendirme araçları kullanılabilir.


54

Sorular

1. Şuanda ilköğretim okullarında okutulmakta olan sosyal bilgiler programı kaç yılında Türkiye genelinde uygulanmaya başlamıştır?

A- 2005-2006

B- 2003-2004

C- 1997-1998

D- 2004-2005

E- 2001-2002

2.Aşağıdakilerden hangisi 2004 Sosyal bilgiler programını oluşturan unsurlardandır? A-Öğrenme Alanı, Beceri, Değer B-Esasicilik, Daimicilik, Tutum C- İdealizm, Realizm, Naturalizm D- Müfredat, Konu, İçerik E-Ünite, Müfredat, Konu 3.2004 Sosyal Bilgiler programının temelini oluşturan yaklaşım aşağıdakilerden hangisidir? A-Esasicilik B-Daimicilik C-Yeniden Kurmacılık D- Yapılandırılmacılık E- Realizm

4.Birbirileri ile ilişkili beceri, tema, kavram ve değerlerin bir bütün olarak görülebildiği öğrenmeyi organize eden yapı aşağıdakilerden hangisidir?

A-Ünite B-Kazanım C-Öğrenme Alanı D-Beceri E-Tutum 5.2004 Sosyal Bilgiler programından önce kullanılan program aşağıdakilerden hangisidir? A-1968 B-1998 C-1999 D-2001 E-1948 CEVAP ANAHTARI 1-A 2-A 3-D 4-C 5-B


55

Hazırlayan:EREN KARTAL*

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE FİLMLERİN KULLANIMI

Sosyal bilgiler dersinde,2005-2006 eğitim ve öğretim yılında ilköğretim birinci kademe 2006-2007 eğitim ve öğretim yılı ilköğretim ikinci kademede yapılandırmacılık yaklaşımına dayalı yeni öğretim programı uygulanmaya başlanmıştır. Yeni öğretim programında becerilere ağırlık verilmiş ve araç kullanımına dikkat çekilmiştir.Bu araçlardan bir tanesi de filmdir.

Sosyal bilgiler öğretim programının uygulanması ile ilgili açıklamalar kısmında;öğretmenlerden fotoğrafları haritaları filmleri CD ROM’ları tarih ve sosyal bilgiler benzeşim(simülasyon) programlarını,çoklu ortam (multimeyda) gibi araçları;internet gibi imkanlar ölçüsünde sosyal bilgiler dersinin bir parçası yapmaları istenmektedir.

Sosyal bilgiler öğretim programındaki bilgi ve tutumları kazandırabilmek,becerileri geliştirebilmek amacıyla hazırlanan öğrenci çalışma kitaplarında ‘Film İzliyoruz.’ etkinlikleri bulunmaktadır.

Sosyal bilgiler derslerinde,film kontrol listesi doldurularak seçilmiş her türlü gürüntü ve filmlerden(arşiv filmi,belgeselfilmi,çizgifilm,haberfilmi,öğretici ve teknik film )yararlanılabilir.

Filmler,görme ve işitme duyularına hitap etmeleri sebebiyle öğrenmede oldukça etkili araçlardır.Bilindiği gibi bireyler öğrendiklerinin %75’ini görerek,%13’ünü ise işiterek ,%6’sını dokunarak,%3’ünü koklayarak ve %3’ünü de tat alarak öğrenirler.Görüldüğü gibi görme ve işitme duyusunun toplam olarak %88 oranında eğitim ve öğretim sürecine etkisi bulunmaktadır.

Gardner’ın çoklu zeka kuramından hareketle görsel/uzamsal zeka türü açısından filmlerin Sosyal Bilgiler öğretiminde kullanımı son derece önemlidir.Görsel/uzamsal zekaya sahip öğrenciler film gibi görsel sunulardan hoşlanır ve daha iyi öğrenirler.

Sosyal Bilgiler Öğretimi bildiğimiz gibi sosyal bilgiler dersi konularının bir bölümü,sınıfa getirilmesi mümkün olmayan ,gözlenmesi hemen hemen imkansız bazı olgu ve olayları içermektedir.Öğrenciler video ve film kayıtları yardımıyla güneş tutulması,yanardağ ya da savaş gibi doğrudan gözlenmesi tehlikeli ya da mümkün olmayan olayları gözleme fırsatı bulurlar.

Ülkemizde birçok tarihi mekan ve müze vardır.Fakat ilgili müze ve tarihi mekanların uzaklık sorunu,bu yerlerin filme alınıp VCD-DVD şeklinde okullara gönderilmesi ile sorun belli bir ölçüde halledilmiş olacaktır.

İlköğretim yaşındaki çocukların özellikle çizgi filmlere ilgisi büyüktür.Bu ilgiden yararlanarak Sosyal Bilgiler derslerinde çizgi filmler kullanılmalıdır.Çizgi filmlerin bilgilendirme işlevi bulunmaktadır. ’Şirinler’ kavram öğretimi için kullanılmıştır.

Sosyal Bilgiler dersinde kullanılmak üzere filmler; film satan mağazalardan satın alarak, film ödünç alabilme imkanı olan kütüphanelerden ödünç alarak, Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü satış bürosundan satın alarak, Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü'nün http://internettv.meb.gov.tr adresinde Film indirme imkanı bulunmaktadır.


56

Sosyal bilgiler derslerinde her filmi kullanmak uygun olmayabilir.Çünkü bazı filmler kazandıracağımız davranışları içermelerinin yanında öğrenciler için gösterimi sakıncalı unsurlarda içerebilmektedir. Bu sebepten dolayı öğretmenlerimiz bazı kriterler/ölçütler içeren bir film kontrol listesi doldurmalıdır.

Hedef ve davranışları kazandırabilmek için her zaman seçilen filmin tamamını izlettirmek gerekmez.

Dersin konusuna uygun olan bir filmden 5-10 dakikalık ilgili bir gösterim, belki de bir ders saatinde elde edeceğimiz dönütün daha fazlasını almanızı sağlayabilir.Bu uygulama öğretmenin ilgili filmi önceden seyretmesi ve seyredilecek bölümlerinin tespitini yapmasını gerektirmektedir.

Fillerin yararlılıkları; öğretilecek konuya güdülenmeyi sağlar, ilgi çekicidir, öğrencilerin kelime haznesini geliştirir, kalıcı ve uzun süreli öğrenme sağlar, tarihi olayları somutlaştırılır, öğrencilerin problemleri ilgilerini uyandırır ve çözüm yolları üretmeye sevk eder.

Filmlerin sınırlılıkları; ilgili filmlerin elde edilmesi bazen güçtür.Öğretmenin ders dışında zaman ayırmasını gerektiren bir etkinlik türüdür.Öğretmenim filmi önceden izlemesini ve etkinlikleri planlamasını gerektirir.İyi planlanmaması zaman problemini doğurmaktadır.

Sonuç olarak birçok ülkede öğretmenler, Sosyal Bilgiler derslerinde filmleri bir eğitim aracı olarak kullanmakta ve faydalanmaktadırlar. Ancak ülkemizde öğretmenler, Sosyal Bilgiler derslerinde filmlerden yeterince faydalanmamaktadırlar.Sosyal Bilgiler derslerinde filmlerin kullanılması, çeşitli etkinliklerle pekiştirilirdiği zaman, etkili bir öğrenme gerçekleşmesine katkıda bulunacaktır.

SORULAR

1.Aşağıdaki film türlerinden hangisi ilköğretim çağındaki çocuklar için en uygunudur ?

A)Kurmaca Filmler

B)Çizgi Filmler

C)Belgesel Filmler

D)Haber Filmler

E)Teknik Filmler

CEVAP:B

2.Aşağıdakilerden hangisi gösteri öncesinde yapılması gerekenler arasında yer almaz ?

A)Film öncesi öğrencilere açıklamalar yapılmalıdır.

B)Kavramlar anlatılmalıdır.

C)Filmlerin doğru olmama ihtimali anlatılmalıdır.

D)Dikkat çekmek için lazer kullanılmalıdır.

E)Yapılacak etkinlikler anlatılmalıdır.

CEVAP:D


57

3.Aşağıdaki zeka türlerinden hangisine sahip öğrenciler Sosyal Bilgiler dersini öğrenmesinde etkisi vardır ?

A)Matematiksel Zeka

B)İçsel Zeka

C)Sosyal Zeka

D)Görsel Zeka

E)Bedensel Zeka

CEVAP:D

4.Aşağıdakilerden hangisi filmlerin yararlılıkları arasında yer almaz?

A)ilgili filmlerin bulunması kolaydır.

B)İlgili filmlerin elde edilmesi bazen güçtür.

C)Öğretmenin ders dışındaki zaman ayırmasını gerektiren bir etkinlik türüdür.

D)Öğretmenin filmi önceden izlemesini ve etkinlikleri planlamasını gerektirir.

E)İyi planlanmaması zaman problemini doğurmaktadır.

CEVAP:A

5.Aşağıdakilerden hangisi filmlerin sınırlılıkları arasında yer almaz ?

A)İlgi çekicidir.

B)Öğrencilerin kelime haznesini geliştirir.

C)Öğretilecek konuya güdülenmeyi sağlar.

D)Kalıcı ve uzun süreli öğrenmeyi sağlar.

E)Öğrencilerin derse olan ilgisini azaltır.

CEVAP:E


58

Hazırlayan:OSMAN CAYMAZ*

SOSYALBİLGİLER VE DÜŞÜNME BECERİLERİ

GİRİŞ

Düşünme becerileri terimi birçok anlamda kulanılmaktadır. Öğrencilerin temel problemleri çözmekte kulanacakları kişisel bilgi ve yöntemleri olabildiğince iyi nasıl kullanacakalrı ve kulanacakları kişisel bilgileri kazanmaları ve kazandıklarını kaybetmemeleri için gerekli olan tüm zihinsel yöntemler genelde düşünme becerileri olarak adlandırılır.

Düşünme becerilerin öğretilmesi ile ilgili kaynaklarda geriye doğru gitiiğimizde ise Plato’dan Artisto’ya ,sonrasında da Dewey, William james,Piaget ve Torndike’a kadar ulaşmamız mümkündür

Bu işlemler 21 madde ile kısaca açıklanılmaya ve birbirleriyle olan ilişkieri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Odaklanma Becerileri

Seçilmiş bilgi parçasına dikkat etmek ve diğerlerini gözardı edebilmektir.iki yolla gerçekleştirilir.

1) Problemlerin tanımlanması; ihtiyaçların, farklılıklar veya şaşırtıcı durumların sınıflandırılmasıdır.

2) Hedeflerin belirlenmesi; yön ve amacın saptanmasıdır.

Bilgi Toplama Becerileri

Bilişsel süreç için gerekli olan ilgili veriyi bilinç alanına taşımaktır.

3) Gözlem: bir yada birden fazla duyumuzu kulanarak bilgi elde etmedir.

4) Soruların formüle edilmesi; sorgulayarak yeni bilgileri aramaktır.

Hatırlama Becerileri

Bilgiyi biriktirme yeniden düzenlemedir.

5) Kodlama; uzun süreli hafızada bilgiyi biriktirmektir.

6) Geri çağırma (anımsama); uzun süreli hafızadan bilginin alınarak yeniden düzenlenmesidir.

Düzenleme Becerileri

Daha etkili kulanabilmek için bilginin düzenlenmesidir.

7) Karşılaştırma; varlıkların içindeki ya da varlıklar arasındaki benzerlik ve farklılıkların belirlenmesidir.

8) Sınıflandırma; varlıkların temel niteliklerin gruplandırılması ve etiketlendirilmesidir.

9) Sıralama; verilen bir ölçüte göre varlıkları ardışık hale getirme, sıralamadır.


59

10) Betimleme; bilginin özünü değiştirmeden şeklini değiştirme.

Analiz becerileri

Parçaları ve ilişkileri dikkatle gözden geçirerek var olan bilgi sınıflandırmadır.

11) Nitelikleri ve unsurları saptama; herhangi bir şeyin özeliklerini veya parçalarını tespit etmektir.

12) İlişkileri ve modelleri saptama; ilgili öğelerin durumları konusundaki farkındalıktır.

13) Ana fikirleri saptama; merkezi unsurları saptamıdır.Örneğin,bir mesajda veya muhakeme hattında, önemli fikirlerin hiyeraşisidir.

14) Hataları saptamak matematik yanlışlarının ve diğer hatalarının farkına varabilme ve bunları en uygun yerde düzeltilmesidir.

Üretme Becerileri

Yeni bilgi,anlam veya fikrler üretmektir.

15) Sonuç çıkarmak: elde edilebilir bilginin ötesine geçerek, orta derecede doğrulanabilir bilgiyi tanımlamaktır.

16) Tahmin etmek: bir sonraki olayı veya bir durumu sonucunu önceden tahmin etmektir.

17) Ayrıntılara gimek: ince detayları katarak örneklerle veya konuyla ilgili diğer bilgilerle açıklamada bulunmaktır.

Bütünleştirme Becerileri

Bilgiyi bağlama ve birleştirmektir.

18) Özetlemek: bilgiyi uygun bir ifadeyle etkili bir şekilde birleştirmektir.

19)Tekrar yapılandırma:değişikliğe uğramış mevcut olan bilgi yapılarını yeni bilgiye dahil etmektir.

Değerlendirme Becerileri

Fikirlerin niteliklerini ve ortalama değerlerini belirleme.

20) Kriterleri oluşturma: karar vermeye yönelik standartlar belirlemedir.

21) Doğrulama: iddiaların doğruluğunu onaylanmasıdır.

DÜŞÜNME BECERİLERİNE GENEL BİR BAKIŞ

Problem Çözme Becerisi

Problem ve çözme kelimelerini bir araya getirme ilk araştırmacı, John Dewey;

Öğrenmede ilk elden deneyimlerin rolüne ilişkin bir ön seziyle ‘’Problem çözme kuramını geliştirmiştir.Bu kuramın temel varsayımı, öğrenmenin, yaşadığımız dünyada bizim için anlamlı olan gerçek problem durumlarını başarılı bir biçimde çözerken kazandığımız ‘’ Deneyimiz’’ lerin ve ‘’yapıp ettiklerimizin’’ sonucunda meydana geldiğidir.


60

Karar Verme Becerisi

Karar verme hayatın gerçeklerini kapsayan bir olgudur. Yaşamımız bizim ve başkalarını kararlarının niteliği ve tipleri tarafından şekilendirir.Bu beceriyi geliştirmek sosyal bilgilerin en önemli konularından birisidir.Karar verme alternatif eylemler arasında arzu edilen amaca uygun en iyi olanın seçildiği bir süreçtir.Öğrenen uygun ve önemli ölçütleri seçip, alternatifleri tanımlayıp,değerlendirerek karar verir.

Yaratıcı Düşünme Becerisi

Olmayan bir şeyi hayal edebilme yeni nesnelerin süreçlerin yada kavramların ortaya çıkmasını herkesten farklı yollarla yapabilme,sorunlara yeni çözümler üretebilme özgün düşüncelerin ortaya çıkmasını sağlayan bir düşünme biçimidir.

Eleştirel Düşünme Becerisi

Eleştirel düşünmeyle ilgili son yıllarda yapılan çalışmaların (yurt içi ve yurt dışı) geniş çapta olmasının sebebi eleştirel düşünmenin programsa statüsünden kaynaklanmaktadır. Çünkü tüm eğitim programları mezun olacak öğrencilerinin birer ‘’ eleştirel düşünür ‘’ olmasını istemektedir.

Sosyal Bilgiler Derslerinde Düşünme Becerilerin Öğretimi için Kulanılabilecek Bazı Stratejiler

1)Yol Gösterici Stratejiler

2) Dolaylı stratejiler:

3) Üretken stratejiler

4) İşbirlikli stratejiler

Berman , düşünme becerilerinin öğretilmesi ile ilgili her ders için kullanılabilecek dokuz önemli strateji önermiştir. Bunlar;

1)Güvenli bir çevre yaratılması

2)Çocukların düşüncelerini izleme ve kavrama

3)İşbirlikli düşünmeyi cesaretlendirme

4)Cevaplardan çok soruların öğretilmesi

5)Bağlaşıklıklar hakkında öğretim

6)Öğrencilere çoklu bakış açıları kazandırmak

7)Ayırt etme yetisini inşası

8)Çalışmalarla öğrencilere , standartlar ve geleceğe dair pozitif bir görüş oluşturmalarına yardım etmek

9)Öğrencilere düşüncelerini eylemselleştirebilecekleri fırsatlar sağlama

SORULAR


61

1)Bir çocuk yeni bir kardeşi olduğundan kardeşinin her ağladığında kendiliğinde sallanan bir beşik tasarlamıştır.

Bu cümle hangi düşünme becerisiyle ilgilidir ?

A)Eleştirel Düşünme B)Yaratıcı Düşünme C)Yansıtıcı Düşünme

D)Karar Verme E)Analitik Düşünme

2)İki romanı dil sadeliği açısından karşılaştırınız.Aşağıdaki hangi düşünme becerisiyle ilişkilidir ?

A)Yansıtıcı B)Karar Verme C)Analitik Düşünme D)Eleştirel Düşünme

E)Metabilişsel Düşünme

3)Aşağıdakilerden hangisi Berman’ın düşünme beceri öğretme stratejilerinden biri değildir ?

A)Güvenli bir çevre yaratılması

B)İşbirlikli düşünmeyi cesaretlendirme

C)Yol Gösterici Stratejiler

D)Bağlaşıklıklar hakkında öğretim

E)Ayırt etme yetisini inşası

I .Dolaylı Stratejiler

II.Üretken Stratejiler

III. İşbirlikli Stratejiler

4) Yukarıdaki öncüllerden hangileri Sosyal Bilgiler dersinde düşünme becerileri öğretimi için kulanılabilecek stratejilerdendir ?

A)Yalnızca I B)Yalnızca III C) I, III

D) I ,II E) I ,II, III

5)Aşağıdakilerden hangisi eleştirel düşünme becerileri gelişmiş bireyin özeliklerindendir ?

A)Öznel’dir

B)Kendi düşünceleri üzerine düşünür

C)Değişime kapalıdır

D)Sorgulamaz

E)Olması gerekeni sorgular

CEVAPLAR 1)B 2)D 3)C 4)E 5)B


62

Hazırlayan:SİNEM AVCI *

SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE SINIF DIŞI EĞİTİM ETKİNLİKLERİ

MÜZE VE ARAZİ ÇALIŞMALARI

KONU BAŞLIKLARI

Sınıf Dışı Eğitim Nedir?

Sınıf duvarları dışına çıkmak niçin gereklidir ve öğrenene neler kazandırır?

Sınıf dışı Eğitim Sosyal Bilgiler Öğretiminde Neden Önemlidir?

Sınıf Dışı Eğitim Programlarının Hazırlanmasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Sosyal Bilgiler Dersinde Örnek Etkinlikler

Eğitim Nedir?

Bireyin davranışında kendi yaşantısı yoluyla ve kasıtlı olarak istendik davranış meydana getirme sürecidir.

Dewey e göre deneysel eğitim merkezinde öğrenenin kendi yaşantıları yer almaktadır. Deneysel eğitim öğrenenin bilgi, beceri ve değerleri yaşantılar yoluyla yapılandırması olarak tanımlanabilir.

Bu yaşantılar: stajyerlik, dışardan çalışma, arazi çalışmaları, çıraklık, iş yeri eğitimleri ve sınıf dışı eğitim etkinliklerini içermektedir.

Sınıf Dışı Eğitim Nedir?

SDE, öğrencilerin kendi çevrelerini araştırmaları,keşfetmeleri ve anlamaları için kullanılabilecek birçok konu ile bütünleştirilebilen bir araçtır.

Sınıf dışı eğitim programını zenginleştiren kaynakların kullanılmasına yönelik bir metoddur.

Öğrenen öğrenme sürecinde 5 duyu organını ne kadar fazla kullanırsa o kadar kalıcı ve anlamlı öğrenmeler gerçekleşir.

Sınıf dışı eğitimin amaçları bakış açısına ve öğrenme yaşantısının bağlamına göre değişmektedir. Bu nedenle alan uzmanları tarafından:

1-Deneysel Egitim

2- Çevre Egitimi


63

3-Vahşi Doga Egitimi

4-Macera Eğitimi

gibi farklı şekillerde isimlendirilir.

Sınıf dışı öğrenme doğa parkları,ormanlık alan,fabrika,baraj,müze ve sanat galerileri gibi akla gelebilecek,öğrenme alanına hizmet edebilecek her yerde gerçekleşebilir.

Sınıf dışı etkinliklerde içerik yine sınıfın dışındadır. Antropoloji, yer bilimi,tarih, matematik,doğa bilimleri derslerinde öğrenilecek konu alanı ne olursa olsun bunların gerçek nesneleri sınıf dışındadır.

Sınıf dışı eğitim bireye hem doğa hem de insan ürünü olan öğrenme konularında bütüncül bir yaklaşım sunabilmektedir. Okulun ve eğitimin temel amacı zaten bireyi gerçek yaşam koşullarında gerekecek bilgi,beceri ve tutumlarla donatmaktır.

Bu amacı gerçekleştirmek için kullanılabilecek içerik sınıf dışındadır ve öğrenme olabildiğince sınıf dışında gerçekleşmelidir.

SINIF DIŞI EĞİTİMİN AMAÇLARI

1- Bireyin zihinsel,fiziksel ve duygusal tüm potansiyelini kullanmasına yardım etmek

2- Doğal çevreyi ve insanın onunla olan ilişkilerini tanımak ve kavramak

3-Öğrenciyi sınıf duvarları dışında da kendine güvenen bir birey haline getirmek

4-Bireye mesleki yeterlilik kazandırmak

5-Sınıf içinde teorik olarak gördüğü bir bilgiyi sınıf dışında deneyimleyerek anlamlandırmasını sağlar

6-Bireye estetik gelişimi için olumlu bir atmosfer yaratmak

7-Bireye toplumun, ulusun ve dünyanın kaynaklarını kullanarak vatandaşlık bilinci kazandırmak

SINIF DUVARLARI DIŞINA ÇIKMAK NİÇİN GEREKLİDİR VE ÖĞRENENE NELER KAZANDIRMAKTADIR?

Çocukluk döneminde doğaya çıkılması önemli bir gerekliliktir; çünkü çocukluk gerçekte keşif dönemidir. Çocuk için olağanüstü, güçlü,yaşamı değiştiren keşifler doğada gizlidir.

Piaget e göre 6-12 yaşlar arası çocuğun doğayla bağ kurabilmesi için en kritik dönemdir. Bu bağ çocuğun her yönden gelişimine olumlu destekler sağlamaktadır.

Sınıf dışı çevre eğitimi, öğrencilerin özgürce keşfetmelerine ve insan yapımı teknolojiden uzakta doğayla bağ kurabilmelerine olanak sağlamaktadır.

Yapılan çalışmalar çocuğun doğayla ilişkisinin fiziksel bilişsel ve duyuşsal gelişimi arasında yüksek bir korelasyon olduğunu göstermektedir.

Çocukluk döneminde bireye sağlanan doğal çevrenin zenginliği onun yaşamı boyunca sürdüreceği değerlerin kazanılmasında çok etkili olmaktadır.

BİLİŞSEL GELİŞİM VE DOĞAL ÇEVRE


64

A- Dolaysız Etkileşim: Çocuğun doğada bulutları gözlemlemesi

B- Dolaylı Etkileşim: Hayvanat bahçesi ve müzelerin gezilmesi

C- Sembolik Etkileşim: Tv de bir doğa belgeseli izlemek

FİZİKSEL GELİŞİM VE DOĞAL ÇEVRE

Hareketsizce evlerine hapsolan,dışarı çıkarılmayan ve fiziksel aktivitelerden yoksun çocuklarda düzensiz beslenmenin de etkisi ile obezite oranı yükselmiştir.

1900 lerden günümüze fao %75 azalmıştır.

1991 yılında çocukların dışarıda geçirdikleri süre 86 dk iken 1997 de bu süre 42 dk ya inmiştir.

DUYUŞSAL GELİŞİM VE DOĞAL ÇEVRE

Çocuk doğa ile etkileşim içinde iken duygusal bir doyum sağlamakta;heyecan,eğlence,merak duyarken aynı zamanda korku hisseder ve mücadele eder. Bu karşıt duygular öğrenme ve gelişim için güdüleyici olmaktadır.

Çocukların mekanla ilgili ilişkileri farklı yaş dönemlerinde farklı özellikler gösterir. Bu dönemler:

4-7 yaş

8-11 yaş

12-16 yaş

17 yaş

Sınıf duvarları dışına çıkmak:

Bireyin kişiliği ve gelişimini olumlu yönde şekillendirir.

Bireyin özgüveni gelişir, problem çözme becerisi artar, güçlüklerle baş etme kapasitesinin gelişip kent yaşamına uyum sağlaması kolaylaşır.

Ayrıca çevreye duyarlı ve çevre korumada gönüllü bireyler olmalarına yardım eder.

SINIF DIŞI ETKİNLİKLERİN AMACI

Etkin öğrenmeyi sağlamak

Arastırma becerisini gelistirmek

Sosyal beceriyi desteklemek

Çalışmaya ilgiyi arttırmak

Çevre ile ilgili olumlu duygu ve düşüncelerin oluşmasını sağlamak


65

Vatandaşlık egitimine destek olmak

Sde aynı zamanda öğrencinin ruhsal sosyal kültürel ve ahlaki gelişimlerine destek olmaktadır.

Sınıf Dışı Eğitimin Kazanımları

1- Kişisel Kazanımlar: kendini gerçekleştirme

benlik kavramı

fiziksel sağlık

yaratıcılık

2-Sosyal Kazanımlar: işinde başarılı olma, tarihi ve kültürel özelliklerimizi koruma bilinci.

3-İçsel Kazanımlar: insanın doğayla ilişkisinin farkındalığı içerir.

SINIF DIŞI EĞİTİM SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE NEDEN ÖNEMLİDİR?

Öğrenciye üzerinde yaşadığı toprakları cografi ve doğal özellikleri öğretiliyorsa, doğaya gidilmeli; tarihi ögrenmesi amaçlanıyorsa müzeler gezdirilmelidir. Aksi takdirde gerçekleşen öğrenmeler soyut düzeyde kalacaktır.

Öğrencinin edindiği bilgiyi kullanabilmesi için olanakların sunulması, onun beceri edinmesinde en önemli yoldur.

Bu nedenle sosyal bilgiler dersinde her fırsatta sınıf dışına çıkılmalı ve öğrenciye gerçek ortamlarda öğrenme olanağı sağlanmalıdır.

ARAZİ ÇALIŞMALARI

Doğada yapılan çalışmalardır

Arazi çalışmalarında 3tür yaklasım vardır:

1- Bak ve Gör: Öğretmen bilgi sağlayıcıdır.

2-Araştırmacı yaklaşım: Öğrenen daha fazla sorumluluğa sahip.

3-Soruşturmacı yaklaşım: Öğrenci öğrenme etkinliklerinin planlanmasında ve belirlenmesinde söz sahibidir.

MÜZE EGİTİMİ PROGRAMINI HAZIRLAMADAN ÖNCE ÖĞRETMENİN CEVAPLAMASI GEREKEN SORULAR

Müzenin fiziksel yerleşimi nasıldır?

Müzeye asıl ziyaretten önce,ben müzeye gitmeli miyim?

Müze ziyareti sırasında uyulması gereken kurallar nelerdir?

Müzenin içeriği öğrencilerin yaşına ve gelişim düzeyine uygun mu?


66

Müzedeki hangi alanlar ya da sergiler görülecek?

Ziyaret sırasında zaman sınırlaması olacak mı?

ÖĞRETMENİN SINIF DIŞI ÇALIŞMALAR İÇİN GÖZ ÖNÜNDE BULUNDURMASI GEREKEN NOKTALAR

Etkinlik yapılmadan önce öğretmenin çalışma alanını bir kez görmüş olması yararlı olabilir.

Etkinlikle ilgili gerekli izinler alınmalıdır.

Etkinliğin yapılacağı yerle ilgili sorumlu kişilerle görüşülmelidir.

Öğretmen etkinliğin amaçlarını açık ve net olarak tanımlamalı.

Ögrencilerin süreç boyunca göreve odaklı sağlanmalıdır.

SORULAR

1)

Tarihsel ve kültürel empati becerisini geliştirir. Evrensel ölçekli kültürel ortamda öğrenme ve öğretme sağlar. Duyuşsal becerilerin ve gelişmesine katkı sağlar. Sanatı biliçli tüketme ve doğru anlama becerilerini geliştirir. Verilen özellikler aşağıdaki öğretim,yöntem ve tekniklerinden hangisiyle doğrudan ilişkilidir? A-Sınıf Dışı Macera Eğitimi B-Müze Eğitimi C-Sözlü Tarih D-Yerel Tarih E-Müzakere

2) Amaçlı olarak planlanmış ve katılımcılar tarafından tehlikeli olarak algılanan etkinlikleri ifade eder. Bu tür etkinlikler süreçlerin kontrölünde insanın çok etkin olmadığı vahşi doğa koiullarında gerçekleşir.

Tanımı yapılan sınıf dışı eğitim biçimi aşağıdakilerden hangisidir?

A-Kültürel Habercilik B-Katılımcı Araştırma C-Servis Öğrenme D-Bak ve Gör Eğitimi E-Sınıf Dışı Macera Eğitimi

3) Müze eğitim programını hazırlamaya başlamadan önce öğretmenlerin bazı soruları cevaplamaları daha

etkili bir müze ziyareti için yararlı olacaktır.

Buna göre aşağıdaki sorulardan hangisi müze ziyareti öncesi hazırlanması gereken sorulardan biri değildir?

A-Müzenin fiziksel yerleşimi nasıldır? B-Müzeye asıl ziyaretten önce ben gitmeli miyim?


67

C-Müze ziyareti sırasında uyulması gereken kurallar nelerdir? D-Müzenin içeriği öğrencinin yaşı ve gelişim düzeyine uygun mu? EMüzede öğrencilere rehberlik ederken zaman sıkıntısı yaşar mıyım? 4- Aşağıda verilen “Elektronik Yüzyıl” ünitesinde yer alan kazanımlardan hangisinin müze ile eğitimle

ilişkilendirilerek işlenmesi gerektiği söylenebilir?

A-Sosyal bilimlerdeki çalışma ve buluşlardan hareketle sosyal bilimlerin toplum hayatına etkisine örnekler

verir. B-Uygulama ve eserlerden yola çıkarak Atatürk” ün akılcılığa ve bilime verdiği önemi fark eder. C-Bilimsel ve teknolojik gelişmelerin gelecekteki yaşam üzerine etkilerine ilişkin yaratıcı fikirler öne sürer. D-Tıp alanındaki buluş ve gelişmelerle insan hayatı ve toplumsal dayanışma arasındaki ilişkiyi fark eder. E-Telif ve patent hakları saklı ürünlerin yasal yollardan temin edilmesinin gerekliliğini savunur.

5- Sosyal bilgiler öğretmeni Ahmet bey, 6.sınıf “İnsanlar,Yerler ve Çevreler” öğrenme alanı; “Yeryüzünde Yaşam” ünitesi kapsamında “Yaşayan Geçmiş” konusunu öğrencilerine kazandırmayı düşündüğü kazanımı müze ile ilişkilendirme yöntemine başvurmuştur.

Ahmet öğretmenin “Yeryüzünde Yaşam” ünitesinde yer alan hangi kazanımı, müze ile ilişkilendirmesi daha doğru olacaktır?

A-Farklı ölçeklerde çizilmiş haritalardan yararlanarak ölçek değiştiğinde haritanın değişen özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunur.

B-Konum ile ilgili kavramları kullanarak; kıtaların, okyanusların ve ülkemizin coğrafi konumunu tanımlar. C-Dünyanın farklı doğal ortamlarındaki insan yaşantılarından yola çıkarak iklim özellikleri hakkında

çıkarımlarda bulunur. D-Haritalardan ve görsel materyallerden yararlanarak Türkiyede görülen iklim türlerinin özellikleri

hakkında çıkarımlarda bulunur. E-Örnek incelemeler yoluyla tarih öncesindeki ilk yerleşmelerden günümüze yerleşmeyi etkileyen faktörler

hakkında çıkarımlarda bulunur. CEVAPLAR 1-B 2-E 3-E 4-C 5-E


68

Hazırlayan:VOLKAN DEMİR *

YANSITICI SORUŞTURMA YAKLAŞIMI OLARAK SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİ

Yansıtıcı Soruşturma

Bireyin günlük hayatında karşı karşıya kaldığı yaşantılarla önceki düşünceleri arasında bağ kurabilmesi,kendini ve çevresindekileri sorgulaması ,kendini değerlendirerek öğrenme yöntemlerinin farkında olması ve kendi öğrenmesinin önceki engelleri ortaya çıkarıp,onları çözmeye yönelik düşünmesidir.

SOSYAL BİLGİLERDE YANSITICI SORUŞTURMA ANLAYIŞININ FELSEFİ TEMELLLERİ

Yansıtıcı soruşturma yaklaşımı ,çeşitli öğrenme problemlerinin çözümünde bilimsel metod olarak kullanılmıştır.

Socrates,Dewey ve Brunerin fikirlerine dayanmaktadır.

Deweye göre bilginin kendiliğinden elde etmenin amaç olduğu durumun ise bilgiyi düşünce eğitiminin bir parçası yapmak farklı şeylerdir.

Ona göre yansıtıcı düşünmede ,ilk aşama şüphe,şaşkınlık ve zihinsel zorluk durumunu içerir.

İkinci aşama ise bu şüpheyi,şaşkınlığı ve zorluğu gidermek için materyal bulma,arama ,araştırma ve sorgulama eylemini içerir.

1916 yılından sonra Deweyin bu görüşleri Amerikada sosyal bilgiler öğretiminde uygulanmaya başlanmıştır.

YANSITICI SORUŞTURMA YAKLAŞIMI OLARAK SOSYAL BİLGİLERDE AMAÇ,YÖNTEM ve İÇERİK

AMAÇ

Sosyal bilgiler öğretiminin temel amacı,demokratik bir toplumda geleceğin dünyasında yaşayan yurttaşların karar verme ve problem çözme becerilerini geliştirilmesidir.

YÖNTEM

Karar verme,test etmeye dayalı çalışmalara yanıt verme ve problemi çözmeyi amaçlayan yansıtıcı inceleme süreci ile disipline edilir ve oluşturulur.Yansıtıcı soruşturma süreci yardımıyla bilginin doğruluğu test edilir ve belli süreçler geçirerek sorgulanır.

İÇERİK

İçrek geleneksel olarak ders kitaplarında yansıtılan içerikten oldukça farklıdır.Bu yaklaşımda içerik çocuklarda karar verme sürecinin geliştirilmesi için bir araç olarak kullanılır.Öğrenciler problemi çözerken ve söz alırken bilgiyi kullanırlar.

SOSYAL BİLGİLERDE ARAŞTIRMA İNCELEME YAKLAŞIMI

Araştırma ve incelemeyi temel alan bu yaklaşımda öğrenme öğretme etkinliğinde sorun çözme yöntemi izlenir.

Öğretmen bir yol gösterici ve gerektiğinde yönlendirici konumunda bulunur.


69

Bu yaklaşımda öğretmenden çok öğrenciye iş düşer.

Öğretmen dikkatli bir gözlemci,denetçi ve kılavuz durumundadır.

ARAŞTIRMA İNCELEME YOLUYLA SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNİ DESTEKLEYEN ETKİNLİKLER

1-Yaratıcı Drama

2-Rol Oynama

3-Ahlaki İkilem

4-Benzetişimler(simülasyon)

5-Kubaşık(işbirliğine dayalı)Öğrenme

6-Küçük Grup Çalışması

YARATICI DRAMA

Drama;öğrencilerin bir yaşantıyı ,olayı ,davranışı ve kavramı ders ünitelerine dayalı olarak ;oyun,rol yapma,dramatizasyon ve doğaçlama gibi teknikler kullanarak canlandırma süreci olarak tanımlanır.Bu yöntemde öğrenciler zihinsel,duyuşsal ve psikomotor becerilerini yoğun olarak kullanırlar.

Bu etkinlik sosyal bilgiler dersi öğretiminde öğrencilerin konularla ilgili deneyim kazanmasını sağlayabilecek en etkili yöntem ve tekniklerden biridir.

ROL OYNAMA

Rol oynamada birey gercek rolünden ve duygularından sıyrılıp kendisini başkasının yerine koyar.

Bu yöntemde fikir,durum,sorun ya da bir olay bir grup önünde dramatize edilir.

Böylece grup üyeleri yalnızca dinlemek ya da tartışmakla kalmaz olayın nasıl oluştuğunu da izleyerek öğrenmiş olur.

AHLAKİ İKİLEM

Çocukların ahlaki akıl yürütme düzeylerini saptama da ve geliştirmede kullanılan ve iki farklı değer ilkesinin çatıştığı gerçek yaşam problemidir.

Bu yöntemde temel amaç öğrencilerde davranışlarda rehberlik edecek ahlaki ilkeler oluşturmak ve geliştirmektir.

BENZEŞİM(SİMÜLASYON)

Gerçek durumlara gidilemeyen zaman ve ortamlarda kullanılan bir öğretme yaklaşımıdır.

Uygulama için zaman ve mekan sınırlıdır.


70

Bu yöntem gerçek öğelerin sınıf ortamına getirilmesinin mümkün olmadığı durumlarda kullanılan bir tekniktir.

KUBAŞIK ÖĞRENME

Öğrencilerin küçük gruplar halinde çalışarak ve birbirlerinin öğrenmesine yardım ederek öğrenmeyi gerçekleştirme sürecidir.

Bu yaklaşımın temelinde öğrencilerin kümeler içinde bir işi demokratik bir biçimde ve etkin bir şekilde gerçekleştirip tamamlama esası vardır.

KÜÇÜK GRUP ÇALIŞMASI

Öğrencilerin işbirliği yaparak ortak amaçlar doğrultusunda çalışmalarına olanak sağlayan bir yöntemdir.

Bu çalışma öğretmen-öğrenci,öğrenci-öğrenci etkileşimini artıran bir yöntemdir.

Temel amaç,farklı fikirlerin ortaya çıkmasını ve öğrencilerin tartışmaya katılmaya sevk etmektir.

YANSITICI SORUŞTURMADA YER ALAN TEMEL BECERİLER

1-Okuduğunu Anlama ve Yazma Becerisi

Okuduğunu yorumlama

Sosyal bilgilerle ilgili edebi metinleri inceleme

Bilgiyi arama bulma kullanabilme becerisi

Kavramın anlamına ulaşmak için uygun kaynakları kullanma

2-Bilgiyi Bulma Arama ve Kullanabilme Becerisi

Kütüphaneyi kullanma

Özel referans kaynaklarına ulaşma(sözlük,ansiklopedi)

Kaynak olarak toplumu kullanma

Uygun bilgi kaynaklarını kullanarak bilgi kaynaklarını değerlendirme

3-Problemleri Belirleme ve Çözme Becerisi

Bu beceriyi geliştirmek eğitimin temel amaçlarındandır.

Sosyal bilgiler dersinde problem çözme becerilerinin geliştirilmesi için öncelikle öğrencilere problem çözme ile ilgili temel kavram ve ilkelerin kazandırılması gerekir.

4-Bilgiyi Yorumlama Becerisi

Etkin bir vatandaş olarak toplumsal yaşamdan rol oynayacak bireylerin gereksinim duydukları bilgi ve enformasyonu elde etme becerisine sahip olması bir zorunluluktur.Toplumun gelişmesi ve ilerlemesi söz konusu beceriye sahip olan bireylerin çoğunluğuyla doru orantılıdır.


71

5-Değerlerle İlgili Durumları Belirleyebilme ve Çözüme Ulaştırabilme Becerisi

Değerler kalıtsal olmayıp öğrenme sonucu oluşurlar.Toplumsal yapı değiştiğinde değerler sistemi de değişir.

YANSITICI SORUŞTURMANIN TEMEL ÖZELLİKLERİ

Öğrenci etkin karar verici konumundadır.

Öğretmen kolaylaştırıcı,araştırmacı ve açık fikirlidir.

Üst düzey soruşturmayı sağlayan sorular vardır.

Öğrencilerin kaynakları eleştirel bir şekilde kullanmasını öngörürç

Öğretmen-öğrenci ilişkisi tutarlı ve açıktır.

YANSITICI DÜŞÜNEN ÖĞRETMENİN TEMEL ÖZELLİKLERİ

Öğretmenliğe karşı olumlu tutum sergiler.

Öğretimin sürekli ve amaçlı olduğunu düşünür.

Açık düşüncelidir.

Öğretimin sorumluluğunu alır.

Geleceği görür ve öğrencilerin de geleceği görmesini sağlar.

SORULAR

1)Aşağıdakilerden hangisi araştırma inceleme yöntemiyle çözülmek istenen bir problemin en önemli özelliğidir?

A-Bilimsel bir yolla çözülmesi

B-İşbirliğine dayalı çalışmalarla çözülebilmesi

C-Birden fazla çözüm yoluna açık olması

D-Kaynak taraması gerektirmesi

E-Çözüm için uzun bir süreç gerektirmemesi

2)Yansıtıcı düşünme becerisi gelişmiş bir öğretmenin aşağıdakilerden hangisini yapması öncelikle beklenir?

A-Okul yönetimine sürekli bilgi aktarması

B-Yapacağı özel etkinlikler için okul yönetiminin kararını beklemesi


72

C-Zümre öğretmenlerin uyguladığı yöntemleri sınıfta kullanması

D-Dersinde hangi yöntemleri uygulayacağına kendisinin karar vermesi

E-Programın öngördüğü becerileri öğretmen kılavuzuna uyarak adım adım işlemesi

3)Bir öğretmen hayat bilgisi dersinde öğrencilerin içsel zekalarını geliştirmek için hatalardan ders çıkarma ve başkalarının hatalarını yapmaktan kaçınma etkinliğini uygular.

Öğretmenin bu etkinlikte öğrencilerin aşağıdaki becerilerden özellikle hangisini geliştirmeye çalıştığı söylenebilir?

A-Karar verme

B-Problem çözme

C-Eleştirel düşünme

D-Yansıtıcı düşünme

E-Yaratıcı düşünme

4)Aşağıdakilerden hangisi yansıtıcı düşünme tekniğinin özelliklerinden değildir?

A-Öğretmeni merkeze alır.

B-Öğrenci etkin karar vericidir.

C-İlerlemeci eğitim yaklaşımına bağlı bir düşünme yoludur.

D-Kişinin öğrenme sorumluluğunu almasını sağlar.

E-Sınıftaki olayları algılamayı ve çözümlemeyi sağlar.

5)Aşağıdakilerden hangisi araştırma inceleme yoluyla sosyal bilgiler öğretimini destekleyen etkinliklerden değildir?

A-Ahlaki ikilem

B-Benzeşim(simülasyon)

C-Uygulama-değerlendirme

D-Rol oynama

E-Küçük grup çalışması

CEVAPLAR: 1-C 2-D 3-D 4-A 5-C


73

Hazırlayan:MEVLÜT GÜZEL*

SOSYAL BİLGİLER ÖGRETİMİNDE BİLGİSAYAR KULLANIMI ve BİLGİSAYAR TABANLI MATERYAL GELİŞTİRME

Giriş

Günümüz teknolojisinin hızla gelişimi neticesinde hayatımızın her alanında olduğu gibi eğitim –öğretim faaliyetlerinde de kullanılmaya başlanılan bilgisayarlar önemli birer öğretim materyali olarak karşımıza çıkmaktadır. Zira bilgisayar ve bilgisayar teknolojisi sayesinde birçok kavram,olgu ve olayı göz ve kulağa hitap edecek şekilde somutlaştırmak mümkündür.

Yapılan bilimsel araştırmalarda doğru kullanıldıklarında bilgisayar ve bilgisayar teknolojisinin eğitim – öğretim faaliyetlerinde başarıyı arttırdığını göstermektedir

Teknoloji

Teknoloji dendiğinde insanların aklına ilk olarak makineler gelmektedir.

Oysa elbette ki teknoloji makineler ve onların üretilmesinde kullanılan bilgiler bütünü olmaktan çok daha fazladır. Yine Türk akademisyenler tarafından yapılan teknoloji tanımlarına baktığımızda;

Alkana göre ‘’Teknoloji, en genel anlamda kazanılmış yeteneklerin işe koşulmasıyla doğaya egemen olmak için gerekli işlevsel yapılar oluşturma olarak ifade edilebilir’ N.Fidan’a göre ‘’ Teknoloji en yalın anlamıyla kuramsal bilgilerin ve bilimsel yasaların uygulamaya dönüştürülmesi işidir.

Eğitim Teknolojisi

Eğitim teknolojisi, öğrenme hakkında bilimsel bilgilerin uygulanması ve etkili ve verimli eğitim ve öğretimle öğrenme durumlarını geliştirmek olarak tanımlanmaktadır. Başka bir ifadeyle, eğitim teknolojisi öğrenme ve öğretme süreçlerinin tasarlanması,uygulanması ve geliştirilmesi işidir


Zaman zaman eğitim teknolojisi ile aynı manada kullanılsa da öğretim teknolojisi esas olarak eğitim teknolojisinin kapsamında,eğitim teknolojisi tanımı içinde yer almayan durumlar ve olguları ifade etmek için kullanılır.


Zaman zaman eğitim teknolojisi ile aynı manada kullanılsa da öğretim teknolojisi esas olarak eğitim teknolojisinin kapsamında,eğitim teknolojisi tanımı içinde yer almayan durumlar ve olguları ifade etmek için kullanılır. Diğer bir tanıma göre ise;

öğretim teknolojisi; iletişim devrimi ile birlikte şekillenen medyanın,öğretmen,kitap,yazı tahtası ile beraber öğretimsel amaçlar için kullanılmaya başlanılmasıdır.


74

Bilgisayar Nedir ?

Bilgisayar önceden hazırlanmış verileri, verilen komutlar doğrultusun da alan ,kaydeden, verilen komutlar dizisine uygun olarak bu verileri işleyen, sonuçlarını depolama ünitesine kaydeden ve yine verilen komutlar dizisine göre çıkış ünitesinden veren elektronik bir makinedir.

Bilgisayarların veri alabilmek ve kendilerine verilen verileri işleyebilmeleri için iki şeye ihtiyacı vardır.bunlar ;

Donanım (Hardware) ve Yazılım (Software) dır.

Donanım bilgisayarın tüm fiziksel birimlerine(monitör, klavye, fare,ekran kartı.kasa vb.) verilen addır. Yazılım ise bilgisayarın görevlerini yerine getirebilmeleri için onlara verilen tüm bilgiler ve kod/komut listeleridir

Bilgisayarın Eğitimde Kullanılması

Bilindiği gibi toplumlar hızla değişmektedir. Toplumlardaki bu değişim, teknoloji ve iletişim alanındaki gelişmeler doğrultusunda gerçekleşmektedir.

Bilgisayarın hayatımız eğitim-öğretim aracı olarak yer almasının nedenlerine bakacak olursak;

Çocuklar tarafından kontrol edilebilen grafiksel sunular sağlayarak,onları motive edebilir

Hızlı şekilde doküman sunabilir.

Bireysel eğitim sağlayabilir.

Anında hata tespiti ve geri besleme imkanı sağlayabilir.

Öğretmene ve öğrencilere fert bazında grup olarak çalışma imkanı verir.

Bilgisayar Destekli Öğretim (BDÖ)

Bunlar genel baslıklar halinde, araştırma,yönetim,rehberlik ve danışmanlık,ölçme değerlendirme,kütüphanecilik gibi sıralayabiliriz.

Bilgisayar destekli eğitim uygun öğrenme ortamların da uygulanabilecek bir tekniktir. Bilgisayar destekli öğretim ,geleneksel öğretime oranla öğrenci erişimlerini %18 arttırdığı belirtilmiştir

Bilgisayar Destekli Öğretimde Kullanılan Yazılım Türleri

Birebir eğitim yazılımları (Öğrenci Yazılımları)

Bu sınıfa giren yazılımlar da bilgisayar yazılımı öğretmenin rolünü üstlenmektir. Yazılım bir öğretmenin yaptığı gibi bir konuyu öğrenciye sunduktan ,öğrenciye farklı özellikte materyaller (grafik , ses vb) sunabilir. Konu bitiminde öğrenciden konuya ilişkin soruları cevaplamasını isteyebilir.

Sosyal bilgiler öğretimin de birebir eğitim yazılımları gerek konuların ilk kez öğretimi gerekse pekiştirme amaçlı tekrarları için oldukça faydalı olabilecek yazılımlardandır.

Eğitsel Oyun Yazılımları


75

Oyun ve yarışma formatı kullanılarak öğrencilerin ders konularını m öğrenmesi amacıyla hazırlanmış yazılımlardır.

Oyun yazımları bunların dışında, öğrencilere problem çözme, strateji geliştirme kurallara uyma,alternatif çözümler üretme,yaratıcı ve hızlı düşünme,veri toplama ve kaydetme gibi birçok sosyal ve akademik beceri geliştirme de yardımcı olur.

Alıştırma ve Uygulama Yazılımları

Bu yazılımlar BDÖ’in en klasik tarzda uygulamalarıdır. Hazırlanması çok kolay olan bu yazılımlar da öğrenciye konu anlatımı yapılmaz.

Öğrencinin konuyu bildiği,konunun daha önce öğretildiği varsayımıyla öğrenciye konuyla ilgili sorular sormayı, uygulamalar yapmayı sağlayan yazılımlardır

Benzeşim (simülasyon) Yazılımları

Benzeşim yazılımları gerçek olgu ve olayların bilgisayar ortamına aktarılarak öğrenciye kontrollü ve güvenli bir öğrenme olanağı sunan yazılımlardır. Kısaca gerçek ortamların sanal olarak oluşturulmasıdır

Benzeşim yazılımları normal şartlarda göremediğimiz/göremeyeceğimiz olgu ve olayları öğrenciye sanal olarak yaşama imkanı verir

Bilgisayar Tabanlı(dijital) Öğretim Materyali Geliştirme

Bilgisayar destekli öğretimde dile getirilen en büyük şikayetlerden başlıcaları derslerde kullanılabilecek paket yazılımların çok pahalı olması ve ders programına uygun olmamasıdır.

Her öğretmen birçok bilgisayarda bulunan bilgisayar tabanlı materyaller geliştirebilir.

Bilgisayar tabanlı materyal geliştirmede kullanılabilecek bazı yazılımlar Video düzenleme yazılımları

Sunu hazırlama yazılımları

Web tasarım yazılımları

Autoplay oluşturucu yazılımlar


Programa dilleri( Visual basic)

(a) Video düzenleme yazılımları

Sahip olduğumuz video görüntüleri üzerinde bilgisayar ortamında bazı değişikler yapabilmemize olanak sağlayan yazılımlardır. Bu yazılım ile bazı yapabileceklerimiz;

Video görüntülerimizi istediğimiz anında kesip,çıkarabilir yada kısaltabilirsiniz.


76

Ses dosyalarını birleştirebilir,kesebilir ve yeni ses kayıtları yapabilirsiniz.

Birden fazla video görüntüsünü birleştirilerek tek bir dosya haline getirebilirsiniz.

b) Sunu Hazırlama Yazılımları

Bir konunun,bir mesajın veya içeriğin sözlü ve görsel olarak bir izleyici kitlesine aktarma sürecine sunum denir.

Sunum esnasında birbirini takip eden ayrı ayrı ekran görüntülerine slayt(slide) denir.

Sunum öncesinde bazı ön hazırlar yapılması gerekir ki bunlardan bazıları:

İzleyici ve dinleyicilerin belirlenmesi

İçeriğin görsel öğelerle desteklenmesi

İzleyici ve dinleyici kitlesinin belirlenmesi

Sunum süresini ve sunumun nerden yapılacağının belirlenmesi

Sunu hazırlarken dikkat edilmesi gereken noktalar;

Sunum da anlatacağımız konunun satır satır slaytlara aktarmaktan kaçınılmalıdır.

mümkün olduğunca çok görsel kullanmaya dikkat etmelisiniz. Görselleriniz o slaytta anlatılan içerikle alakalı olmalıdır.

Tüm slaytlarda yazı tipleri aynı olmalıdır

(c)Autoplay oluşturucu yazılımlar

Autoplay oluşturucu yazılımlar(autoplay maker,autoplay creator) genel olarak CD’lerde otomatik açılan CD içiriğine ulaşımı ve içeriğin kullanımı kolaylaştırmayı amaçlayan menülü sayfalar hazırlamak üzere geliştirilmiş yazılımdır.


Flaş Macromedia firmasının çıkarmış olduğu sonra Adobe Firması’na ait olan ve gerek internette gezinenler gerekse de web tasarım uzmanlarının ve grafikçilerin gözdesi olan Windows ve Mac Os işletim sistemi üzerinden çalışan bir grafik programıdır.

Bir flaş geliştirme yazılımı ile kaliteli görsel efektlere sahip animasyonlar,web siteleri, oyunlar,sunumlar ve bir çok ürün geliştirilebilir.

Programlama dilleri (Visual basic)


77

Genel olarak program,kullanıcıların isteklerini karşılayacak muhasebe,stok,oyun,eğitim,mültimedya, işletim sistemi, gibi yazılımları oluşturacak alt yapıyı hazırlamaktır.

Bu alt yapıyı oluşturan kişiler programcı denir.

Bu tür programlama dillerinin en güzel örneği

Microsoft firması tarafından geliştirilen Visual basic programla dilidir.

Bir Eğitim Yazılımı Hazırlanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler 1

Biçimsel uygunluk;

Bilgisayar tabanlı materyal ya da yazılımda kullanılan tasarım(renk,grafik,yazı) öğelerinin uygunluğunu ifade etmektedir.

Programlama uygunluğu;

Etkili bir yazılım programlama hatalarından, kavramsal hatalardan arındırılmış, programlama tekniği açısından güvenli ve kaliteli olmalıdır

Öğretimsel uygunluk;

Bilgisayar tabanlı bir materyalin ya da yazılımın önceden belirlenen bir dersin amaçlarına,öğretim ve öğrenme yaklaşımlarına, öğretim yöntem ve tekniklerine hitap etme derecesi , söz konusu materyalin yada yazılımın öğretimsel uygunluğu olarak tanımlanır

Eğitim programı uygunluğu;

Etkili bir bilgisayar tabanlı materyalin yada yazılımın öğretimsel uygunluk taşıyabilmesi için yürürlükteki müfredat programına,programın kazanımına ve derslere uygun olarak hazırlanması gerekir

Bilgisayar Destekli Öğretimin Yararları 2

Gerçek hayatta uygulanması veya laboratuar ortamında yapılması tehlikeli ve pahalı olan yada gerçekleşemeyecek olan çalışmaları benzetişim yoluyla kolaylıkla yapılabilmesine imkan sağlar

Kişisel olarak pasif durumda olan öğrencilerin, aktif ve üretken olmasını sağlar

Öğrenci etkinliklerini ve performansının izlenebilmesine,öğrenci hakkında detaylı kayıt tutulmasına katkı sağlar

Bilgisayar Destekli Öğretimin Sınırlılıkları

Bazı eğitimcilere göre, BDÖ ortamında ki öğrencilerin arkadaşları ve öğretmenleri ile olan etkileşimi azalmaktadır

Okul yöneticilerinin,öğretmenlerin yada ailelerin BDÖ için gerekli donanım ve yazılım temin etmesi zor ve pahalı olabilir

Teknolojik gelişmelere bağlı olarak bağlı olarak donanım ve yazılım sürekli gelişmektedir. Öğretmenlerin bu gelişmeyi takip etmesi zor olabilir


78

SORULAR

1) Öğrenme hakkında bilimsel bilgilerin uygulanması ve etkili ve verimli eğitim ve öğretimle öğrenme durumlarını geliştirmek olarak tanımlanmaktadır.

Yukarıda tanımı yapılan kavram aşağıdakilerden hangisidir?

A) Teknoloji

B) Öğretim teknolojisi

C) Eğitim teknolojisi

D) Bilgisayar teknoloji

E) Materyal teknolojisi

2) Aşağıdakilerden hangisi Bilgisayar Destekli Öğretimde Kullanılan Yazılım Türlerinden birisi değildir?

A) Birebir eğitim yazılımları

B) Alıştırma ve Uygulama Yazılımları

C) Eğitsel Oyun Yazılımları

D) Benzeşim (simülasyon) Yazılımları

E) Soru –cevap yazılımları

3) Aşağıdakilerden hangisi sunum öncesinde yapılması gereken ön hazırlıklardan birisi değildir?

A) İzleyici ve dinleyicilerin belirlenmesi

B) İçeriğin görsel öğelerle desteklenmesi

C) İzleyici ve dinleyici kitlesinin belirlenmesi

D) Sunum süresini ve sunumun nerde yapılacağının belirlenmesi

E) İzleyicilerin sunumla ilgili görüşlerinin alınması

4 Önceden hazırlanmış verileri, verilen komutlar doğrultusun da alan ,kaydeden, verilen komutlar dizisine uygun olarak bu verileri işleyen, sonuçlarını depolama ünitesine kaydeden ve yine verilen komutlar dizisine göre çıkış ünitesinden veren elektronik bir makinedir.

Yukarıda tanımı yapılan öğretim materyali aşağıdakilerden hangisidir?


79

A) Telefon B) Bilgisayar C) Telsiz D) CD çalar E) Radyo

5 Aşağıdakilerden hangisi bir eğitim yazılımı Hazırlanırken dikkat edilmesi gerekenler biri değildir?

A) Biçimsel uygunluk

B) Programlama uygunluğu

C) Yönetimsel uygunluk

D) Eğitim programı uygunluğu

E) Öğretimsel uygunluk

Cevap anahtarı 1) C, 2) E. 3) E, 4) B,5)C


80

Hazırlayan:MUHAMMET AKPOLAT*

FARKLI ÜLKELERİN SOSYÁL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMLARI: İNGİLTERE

GİRİŞ

Sosyál bilgilerin tarih, coğrafya ve vatandaşlık olarak ayrı dersler içerisinde sunulduğu ülkeler de bulunmaktadır. Bu ülkelerden biri de İngiltere'dir. İngiltere'de bu derslerin yanı sıra bir de ilköğretimin birinci kademesinde verilen Vatandaşlık ve Kişilik, Sosyallik ve Sağlık Eğitimi dersleri bulunmaktadır.


Romalılar, Batı Avrupayı istila ederken İngiltere'yi de fethedip adaya “Britania” adını vermişlerdir. Roma egemenliğinin dört yüzyıl sürmesine karşın ülke bu durumdan fazla etkilenmemiştir.monarşi ile yönetilen bir ülke olup, anayasa adı altında düzenlenmiş tek bir anayasa metni bulunmamaktadır.Devlet başkanı Kraliçe 2. Elizabeth, Başbakan Theresa May'dir.

EĞİTİM SİSTEMİ

İngiltere'de 5-18 yaş arası tüm çocuklara, ücretsiz eğitim olanağı sunulmaktadır ve 16 yaşına kadar çocuklar zorunlu eğitime tabidir.Yükseköğretim üç tür temel kurumda sunulmaktadır. Öğrenciler üniversiteler, yüksekokullar ve belirli konulara odaklanmış olan özel okullar arasından seçim yapmaktadır. Tüm üniversiteler özellikle derslerin yapılarını belirlemede bağımsızdır.



İngiltere'deki tüm devlet ilköğretim okullarında verilen ve içeriği sosyal bilgiler ile bağlantılı olan Kişilik, Sosyallik ve Sağlık Eğitimi dersine yönelik olarak, Ağustos 2000'den itibaren kapsamlı bir öğretim programı sunulmuştur.Bu programda öğrencilerden neler beklendiği belirtilmiş olmakla birlikte, içeriğe dair ayrıntıların belirlenmesi okullara bırakılmıştır.


Yapılandırmacılık yaklaşımı çerçevesinde tasarlanmış olan bu programın öğretim sürecinde, aktif öğretim yöntemlerinden yararlanılmasının gerekliliği dile getirilmektedir. Bu bağlamda, farklı etkinliklerden yararlanılmasının öğrencilerin öğrenme sürecine katılımlarını sağlayacağı ve düşünme becerilerini geliştireceği belirtilmektedir.



81

Değerlendirme etkili bir öğretimin ve öğrenmenin ayrılmaz parçasıdır. Ne şekilde ilerleme kaydedildiğinin fark edilmesine olanak sağlayan değerlendirme sayesinde öğretmenler ve öğrenciler bir sonraki aşamada nelerin ele alınacağına ve önceliklerinin neler olacağına karar vermektedirler.

DEĞERLENDİRME ve SONUÇ

Sosyal Bilgiler dersi kapsamında yer alan bilgi, beceri ve tutumlar İngiltere'de Vatandaşlık, Tarih ve Coğrafya dersleri içerisinde ayrı olarak verilmektedir. Karayip Adalarından, Afrika'dan ve Güney Asya ülkelerinden yakın zamanlarda yapılmış olan yeni göçler bütünleştirme hareketinde özellikle ön plana alınmıştır. Buralardan gelen insanların İngiliz toplumu ile uyum içerisinde yaşamasının sağlanması hedefi, sosyal bilgilerin öneminin bir kez daha anlaşılmasına neden olmuştur.Sosyal bilgilerle bağlantılı olarak verilen derslere bakıldığında öğretim programlarının temel amacı vatandaş yetiştirme olduğu görülmektedir.

FARKLI ÜLKELERİN SOSYÁL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMLARI: İNGİLTERE

SORULAR

S.1) Vatandaşlık dersi İngiltere’de kaç yılında ulusal programın bir parçası

haline gelmiştir?

A) 2001 B) 2003 C) 2000 D) 2005 E) 2002

S.2) İngiltere’de 1990 yılında Vatandaşlıkla ilgili konuların çeşitli dersler içerisinde okutulmasıyla başarısız girişimin sonucunda ulusal programın geliştirilmesi amacıyla hazırlanan raporun ismidir?

A)Sandler Raporu B)Crick Raporu

C)Bristol Raporu D)Harbord Raporu

E)Milne Raporu

S.3) Aşağıdaki ülkelerden hangisinde sosyál bilgiler dersi bir bütün olarak değil de tarih, coğrafya ve vatandaşlık olarak ayrı okutulmaktadır?

A)ABD B)TÜRKİYE C)GÜNEY KORE D)İNGİLTERE E)JAPONYA


82

S.4) Aşağıdakilerden hangisinde İngiltere’deki öğretim programında mutlaka yer alması gereken madde

yanlış olarak verilmiştir?

A)Dengeli olma

B)Kapsamlı olma

C)Öğrencilerin ruhsal, ahlaki, zihinsel ve fiziki gelişimlerini destekleme

D)Öğrencilere yetişkin yaşamının gerektirdiği sorumluluklar ve deneyimler sunma,

E)Ulusal Öğretim Programına ek olarak din eğitiminin ve ortaokul düzeyine yönelik olarak da cinsellik eğitiminin verilmemesi

S.5) Aşağıdakilerden hangisi İngiltere’de 7 yaşındaki öğrenciden beklenen davranışlardan değildir?

A)Doğru ve yanlış arasındaki farkı bilmeleri

B)Basit sosyal ve ahlaki ikilemlere dikkat etmeleri

C)Paylaşmayı ve işbirliğini öğrenmeleri

Düşüncelerini söyleyebilmeleri

E)Güncel konuların yanı sıra temel hukuk ve demokrasiyi ele almaları

CEVAPLAR

C.1) C

C.2) B

C.3) D

C.4) E

C.5) E


83

Hazırlayan:SELAMİ TATLI*


Değer, toplum veya insanlar arasında kabul edilmiş yaşatılmakta olan,toplumsal,insani veya ilahi kaynaklı her türlü duyuş, düşünüş, kural veya kıymetlerdir.

DEĞERLER EĞİTİMİ

Günümüzde herşey hızla ve sürekli değişim içindeyken bu durumdan Türk toplumunun değerleri de payını almakta ve hatta bunun çok ciddi boyutta olduğu görülmektedir. Bu değişim özellikle çocuklar ve gençler üzerinde tesirli olmakta, bunun sonucu olarak da ailelerin işi gittikçe zorlaşmaktadır. Bir toplum değerlerinde yoksunlaşmışsa değerleriyle olan bağı kopmuşsa bu toplumun ayakta durması zorlaşacaktır. Günümüz toplumunda da ; şiddet, sorumsuzluk, saygısızlık, hırsızlık, sigara ve alkol kullanımı, madde bağımlılığı, kurallara uymama, bencillik gibi birtakım değerlerden yoksun olumsuz davranışların giderek yaygınlaşmasına engel olmak amacıyla gençlere; sevgi, saygı, sorumluluk hoşgörü, duyarlılık, çalışkanlık gibi değerlerin kazandırılmasında değer öğretimi bir zorunluluk olarak görülmektedir.

Değerlerin kazandırılması noktasında öğretmenlere önemli görevler düşmektedir.

Değerlerin öğretilmesi sürecinde, öğretmenlerin mutlaka uyması gereken kurallar vardır.

Öğretmen; model olmalı, sınıf içinde ortak bir sosyal bir doku oluşturmalı, her öğrenciye sorumluluk verip onların ahlaki gelişimlerine katkıda bulunmalı, öğrencileri cesaretlendirmeli, öğrencilere karar verme olanağı tanımalı, paylaşım fırsatı vermelidir.

Öğretmen bunların dışında değerlere öğrencilere aktarırken birçok yaklaşım yöntem ve materyal kullanabilir.

Değerler Eğitiminde Yaklaşımlar

Beş tane yaklaşım vardır. Bunlar:

Telkin etme yaklaşımı (değerlerin doğrudan öğretimi)

Değer analizi

Değerleri belirginleştirme

Davranış öğrenme yaklaşımı

Ahlaki gelişim yaklaşımı

Bunlardan ahlaki gelişim yaklaşımını açıklayalım.

Ahlaki gelişim konusunda oldukça kapsamlı araştırmalar yapmış olan kişi Kolhberg’dir.

Kolhberg bireyin zihnindeki çatışmaları anlamaya yönelik hikayeler anlatmaktadır. Bu amaçla çocukların ve yetişkinlerin ahlaki yapılarını ortaya koyacak ahlaki ikilemlerden yararlanmıştır. Kolhberg teorisini insanları ikilemde bırakan sorular sorup cevaplar alarak oluşturmuştur. Verilen cevaplara göre kişinin ahlaki gelişim düzeyi


84

hakkında bir yargıya varmıştır. Örneğin, siz bir itfaiye erisiniz ve aynı anda hem sizin hem de başka birinin evi yanıyor bu evlerin ikisini de sizin söndürmeniz gerekiyor, siz önce hangi evi söndürürdünüz.

Sosyal Bilgiler Öğretiminde Değerler

Sosyal bilgilerin konusu insanlar ve yaşamlarıdır. Kendi kendimizi ve diğer insanları daha iyi anlamamızı sağlamakta ve yardımcı olmaktadır. İlk ve öğretim kurumlarında öğrencilerin sosyal yaşama hazırlaması ve istenen değerlerin öğrencilere kazandırılması görevini diğer derslerin yanı sıra hayat bilgisi dersi ve sosyal bilgiler dersi üstlenmiştir. Sosyal bilgiler dersinin temel görevi bireyin içinde yaşadığı topluma uyumunu ve sosyalleşmesini sağlayarak onu yaşama hazırlamaktır. Bu açıdan bakıldığında Sosyal Bilgiler dersinin bireylere değer kazandırmadaki rolü açıkça görülmektedir.

Sosyal Bilgiler 6. sınıf programında doğrudan verilecek değerler.

Üniteler

Sosyal Bilgiler Öğreniyorum

Yeryüzünde Yaşam

İpek Yolunda Türkler

Ülkemizin Kaynakları

Ülkemiz ve Dünya

Demokrasinin Serüveni

Doğrudan Verilecek Değerler

Bilimsellik

Doğal çevreye duyarlılık

Kültürel mirasa duyarlılık

Sorumluluk

Yardımseverlik

Hak ve özgürlüklere saygı

Sosyal Bilgiler programındaki değerler öğrencilere etkinlik ve hikayelerle kazandırılabilir.

Dört Yaşındaki Küçük Kızın Afrika’daki Aç İnsanlara Yaptıkları

Bir dostum anlatmıştı; bir tanıdıklarının evlerinde televizyon arıza yapmış. Tamirci gelip televizyonun arkasını açmış ki bir sürü ekmek kırıntısı... Tabiki kimin yaptığını anlamışlar. Evin dört yaşındaki küçük kızı.

Bu hangi ailemizde gerçekleşirse gerçekleşsin ilk göstereceğimiz tepki genellikle öfkeli bir davranıştır. Çoğumuz tamircinin yanında bağırır, aşırı tepki gösterir, çocuğu orada döveriz.


85

Muhakkak anne öyle yapmamış, çocuğuyla konuşmayı denemiş ve öğrendiklerinden sonra hüngür hüngür ağlamaya başlamış. Çocuk ekranda Afrika’daki aç çocukları gördükçe mutfaktan ekmek alıp televizyonun açık bulduğu tek yerinden, arkasındaki ızgaradan aşağıya atıyormuş.


SORULAR

S.1) Aşağıdakilerden hangisi 6. sınıf Sosyal Bilgiler öğretim progmanında yer alan ünitelerde öğrencilere doğrudan kazandırılmaya çalışılan değerler arasında değildir?

A)Çalışkanlık B)Yardımseverlik C)Hak ve özgürlüklere saygı

D)Adil olma E)Bilimsellik

S.2) Aşağıdakilerden hangisi 6. sınıf Sosyal Bilgiler öğretim programında yer alan ünitelerde öğrencilere doğrudan kazandırılmaya çalışılan değerler arasında değildir?

A)Bilimsellik B)Sorumluluk

C)Kültürel mirasa duyarlılık D)Doğal çevreye duyarlılık

E)Estetik

S.3) Aşağıdakilerden hangisi 6. sınıf Sosyal Bilgiler öğretim programında yer alan ünitelerde öğrencilere doğrudan kazandırılmaya çalışılan değerler arasında sayılabilir?

A)Farklılıklara saygı B)Doğal çevreye duyarlılık

C)Dürüstlük D)Estetik

E)Vatanseverlik

S.4) Aşağıdakilerden hangisi 7. sınıf Sosyal Bilgiler öğretim programında yer alan ünitelerde öğrencilere doğrudan kazandırılmaya çalışılan değerler arasında sayılabilir?

A)Sorumluluk B)Çalışkanlık

C)Hak ve özgürlüklere saygı D)Yardımseverlik

E)Estetik

S.5) Aşağıdakilerden hangisi 5. sınıf Sosyal Bilgiler öğretim programında yer alan ünitelerde öğrencilere doğrudan kazandırılmaya çalışılan değerler arasında değildir?

A)Çalışkanlık B)Akademik dürüstlük C)Estetik D)Doğal çevreye duyarlılık E)Barış


86

CEVAP ANAHTARI

1)D

2)E

3)B

4)E

5)E


87

Hazırlayan:KERİME TOPÇU*

FARKLI ÜLKERİN SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMLARI

ALMANYA

Bir vatandaşlık eğitim programı olarak sosyal bilgilerin doğuş süreci 19.yy da ABD’nin sosyal kültürel ekonomik vb. alanlardaki büyük toplumsal dönüşümünün doğurduğu sorunlara çözüm arama çabalarının bir sonucu olarak başlamıştır.

1.Tarihi Gelişim ve Politik Yapı

Almanya 16 federal eyaletten oluşmaktadır. Tarihte Alman sorunsalı anayasa ve birlik odağında olmak üzere iki boyutludur.

Anayasa odağında özgürlük birlik odağındaysa Büyük Almanya düşüncesi yatmaktadır. Özgürlük ve birlik yolunda Mart devrimi ve Weimar cumhuriyeti nasyonal sosyalizm dünya savaşları

bölünme ve birleşme gibi deneyimler yaşamıştır. Ekim 1918 de 1. Dünya savaşı yenilgisi kesinleşince, anayasa değişikliği yapıldı. Anayasa barışçıldı ve olası bir devrimi engellemesi amaçlanmıştı. Kasım 1918 ‘de devrim patlak verdi çünkü ekim reformu kâğıt üzerinde kaldı.1918 Versay anlaşmasıyla Avusturya ve Almanya birleşmesine kesin yasaklar getirilmesi, Almanya’nın gözünde büyük Almanya ideasını daha da güçlendirdi. 1945 Hitler yenilgisi Almanya için birinci dünya savaşından daha büyük bir hezimet yarattı. Çünkü Almanya’nın kaderini ABD, Fransa, İngiltere, SSCB belirledi. Almanya ikiye bölündü. Batı Almanya anti totoliter öğretileri benimserken, Sovyet işgal bölgesi ve sonrasında Demokratik Alman Cumhuriyeti olan doğu bölgesi bunlardan uzak kalmıştır.

Almanya 1960’lı yıllarda 20.yy en uzun ekonomik patlama olan ekonomik mucizesini gerçekleştirmiştir. 1989’da Berlin duvarı yıkılmış, 1990 ‘da Almanya birleşmiş, Alman sorunsalı çözülmüştür. Alman politik sisteminin temelini temel yasa oluşturur. Temel Yasa kendi kaderini özgürce tayin ederek yeniden birleşmeyi amaçlamıştır.

2.Eğitim Sistemi

Almanya’da eğitim sistemi okulöncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretimden oluşur. Okulöncesi eğitim basamağı 3-6 yaş aralığındaki çocukları kapsar, ilköğretimin temelini oluşturur. 4 yıllık ilköğretim 1. basamak, 2 yıllık yönlendirme basamağı, 4 yıllık ilköğretim 2. basamak, 5 yıllık ortaöğretim ve yükseköğretim basamaklarından oluşur. İlköğretim 1. basamak 6 yaşından itibaren her çocuk için zorunludur. 5ve 6. sınıflarda gerçekleştirilen tanıtım öğrencilerin gelecekteki eğitimlerini belirler. Öğrenciler ilgi yetenek ve başarılarına göre ortaöğretime devam ederler. Meslek eğitimine hazırlayan ortaokullara, akademik başarısı olan öğrencilerse akademik eğitime hazırlayan liselere yönlendirilir. Okulun yönlendirmesine velinin itiraz hakkı bulunur. Öğrenciye bir deneme süresi verilir ve oluşturulan komisyon öğrenci hakkında karar verir. Son yıllarda erken yönlendirmeden kaynaklanan sakıncalar için çok programlı ve karma okullar açılmıştır. Federal yapıdan dolayı Alman eğitim sisteminde bir tür eğitim programı uygulamak zordur.

Eyaletlerdeki sosyal bilgilere eşdeğer derslerin programları incelendiğinde çoğunlukla bu ders için sosyal bilgiler politika eğitimi temelinde bir derstir vurgusu yapılır. Programda politik eğitimin gerekliliğinin ortaya çıkardığı sosyal bilgiler için yapılan betimlemeler:


88

Sosyal bilgiler politik bir eğitimdir; bunun için çeşitli sosyal bilim alanlarına bakış açılarından yararlanır.

Toplum ve politika değişkendir. Sosyal bilgiler değişime açık olan politik toplumsal gelişmelerden etkilenmektedir.

Politik eğitimde normlar ve değerlerden kaynaklanan toplumsal karmaşıklık dikkate alınır.

Vatandaşlık eğitiminde asıl öğe insandır.

İlk kez sosyal bilgiler dersinin ilk ve ortaokullarda bir ders olarak okutulması fikrini Fransız düşünür Condecet savunmuştur.

Alman Karl Ritter coğrafyasız tarih, tarihsiz coğrafya düşünülemez düşüncesi Almanya’nın sosyal bilgiler dersi temel mantığını oluşturur.

Almanya ‘da ABD ile benzer sebeplerden sanayi inkılabının getirdiği toplumsal karmaşa ve kaosu yönetebilmeleri için sahip olmaları gereken donanımı sağlamak için 20. yy başlarındaki ilerlemeci harekâtın bir ürünü olarak disiplinler arası Vatandaşlık eğitim programı olan sosyal bilgiler dersi ortaya çıkmıştır. Almanya sosyal bilgiler dersi programı amaç ve içeriğinde Almanya vatandaşı yanında Avrupa vatandaşı da yetiştirmek istemektedir. AB kaynaklarında bu etkili vatandaş yetiştirmek olarak geçer. Vatandaşlık eğitimi imparatorluk zamanında uzman subaylar yetenekli liderler ve sadık bir halk oluşturmak için kullanılmıştır. Hitler eğitimi bir ikna aracı olarak kullanmıştır.

Savaş sonrasında Almanya’ya gelen ABD’li uzmanlar sosyal bilgiler programının yenilenmesi ve okullarda uygulanmasına önder olmuşlardır. Sosyal bilgiler dersini doğrudan vatandaşlık eğitimi olarak desenlemişlerdir. Saurbrucken antlaşmasıyla 11 eyaletin eğitim bakanı yeni programı kabul etmiştir. Programda öğrencilerin kendi ülkelerindeki toplumsal yaşama bilgili eleştirel ve sorumlu bireyler olarak katılması amaçlanılmıştır.

3.Programın Genel Özellikleri

Almanya’da sosyal bilgilere eşdeğer dersler

5. ve 12. sınıf aralığında sıralanır. Sosyal bilgiler, coğrafya, tarih, dünya-toplum-zaman bağlantısı, küresel çevre, sosyal bilimler/politika, politika, politika ve ekonomi, ekonomik sosyal bilgiler bu derslerden bazılarıdır. Sosyal bilgiler dersi birçok eyalette politika odağında adlandırılmıştır. Almanya’da ilköğretim 1. basamakta sosyal bilgilere benzer ders hayat bilgisidir. Yakından uzağa tekniği kullanılarak aile, okul, toplum çevresinde konular işlenir.

Programın Yapısı Ve Temel Öğeleri Almanya’da 4. sınıfa değin birlikte yaşamaya yönelik değerler temelli bir eğitimin yapıldığı söylenebilir.

Konular somuttan soyuta doğru sıralanmıştır.

4. Amaçlar

Sosyal bilgiler eğitiminin temel amacı öğrencileri demokrasiyi özümsemiş gerek bilgi gerekse beceri düzeyinde davranış haline getirmiş bireyler olarak sosyal ve politik yaşama hazırlamaktır.

A.Akademik içerik

Bireyleri sosyalleştirmek, içinde yaşamış oldukları grup ve toplum arasında anlayışa dayalı sağlıklı bir ilişki oluşturmalarını sağlamak


89

B. Yönteme yeteneklere ve becerilere ilişkin kazanımlar

İstatistik, metin görüntü, grafik ve metin ve tabloları akıl yürüterek nitel nicel ve sözel boyutta yorumlayabilmek.

C.Kişisel ve sosyal nitelikli eğitim hedefleri

Temel haklar çerçevesinde bireysel ve toplumsal çıkarı gözeterek diğerleriyle işbirliği içinde çalışmak

5.İçerik

SPÖP ‘nda içerik amaçlarla ilişkilendirilerek düzenlenmiştir. Almanya’ da 4. sınıfa değin birlikte yaşamaya yönelik değerler temelli bir eğitim yapılır. Kuzey Ren Vestfalya eyaletindeki programdaki esneklik öğretmenlere okul içi eğitim programlarının hazırlanmasında özgürlük verirken, bağımsız alternatif konuların gelişmesine imkân verir. Kuzey Ren Vestfolya’da sosyal bilgiler dersinin farklı okul düzeylerinde bulunuyor olması esnek yapıda hazırlanmasının bir nedenidir Sosyal bilgilerin iş ve teknoloji alanındaki işlevine ilişkin amaçlar içermesi Almanya’nın iş ve meslek eğitimine önem vermesiyle açıklanabilir.

Sosyal bilgiler dersinin temelinde demokrasi eğitiminin olduğu ve demokrasinin sadece vatandaşların etkinliği ve katılımıyla yapılabileceği ifade edilmektedir.

Almanya’daki SBÖP ‘ye bakıldığında ister eyalet ister ab düzeyinde vatandaşlık ele alınıyor olsun hepsinde temel amacın demokratik ve etkin vatandaşlar yetiştirmek olduğu anlaşılmaktadır

6.Değerlendirme ve Sonuç

Sosyal bilgiler dersinin geçmişi ile Almanya’nın geçmişi arasında doğrudan ilişkiler kurulabilir. SBÖP’ndan yararlanarak demokratik alman vatandaşları yetiştirmek amaçlanmıştır. Almanya'daki sosyal bilgiler eğitiminin temel amacı Soorland Eyaleti ve SBÖP deki anlatımıyla öğrencileri demokrasiyi özümsemiş gerek bilgi gerekse beceri düzeyinde davranış haline getirmiş bireyler olarak sosyal ve politik yaşama hazırlamaktır. Bilginin yanında yetenek beceri ve değerlere de yer verilmiştir. Almanya’da zorunlu çerçeve olmadığından eyaletlere, okul türlerine sınıf düzeylerine göre içeriklerde değişiklikler olabilmektedir. SPÖP değerlendirme performansa göre gerçekleştirilir. Performans değerlendirme için araştırma raporları testler sınavlar tartışma formları görsel ve sözel sunular uygun bulunmaktadır.

Sosyal bilgiler dersi odağında sosyal bilimler eğitimi bütüncül bir şekilde sürdürülebilir. Böylece ayrı ayrı okutulmaya çalışılan coğrafya ve tarih gibi sosyal bilim dersleri bir derste bütünleştirilerek öğrencilerin algıları ve akademik başarıları arttırılabilir. Etkinlik ve sınav sayılarının düşürülmesinde bunu olumlu yönde etkileyebilir.


90

SORULAR

1)Almanya’nın eğitim sisteminde 4 yıllık ilköğretim basamağından sonra hangi basamak gelmektedir?

A. 2 yıllık yönlendirme basamağı

B. Yükseköğretim basamağı

C. Okulöncesi basamağı

D. Ortaöğretim basamağı

E. Ortaokul basamağı

2) Berlin duvarı hangi tarihte yıkılmıştır?

A. 1990 B. 1991 C. 1989 D. 1992 E. 1988

3) Program esnektir ve öğretmenlere okul içi eğitim programlarının hazırlanmasında öğretmenlere özgürlük tanır. Bağımsız alternatif konuların gelişmesine imkân tanır.

Yukarıda verilen özellikler hangi eyaletin SBÖP’nda yer almaktadır?

A. Saarland B. Kuzey Ren Vestfalya

C. Bavyera D. Schleswig-Holstein

E. Bremen

4)Almanya son dönemde erken yönlendirmeden kaynaklı sakıncaları gidermek için …….. ve……. ….. Okullar açmıştır.

Yukarıdaki boşluklara gelebilecek uygun aşağıdakilerden hangisidir?

A. Karma_ Çok Programlı B. Dil Okulu – Ortaokul

C. Karma- Lise D. Çok Programlı – Mesleki Lise

E. Dil Okulu –Çok programlı

5)Coğrafyasız Tarih, Tarihsiz Coğrafya Olamaz Fikrini Savunan Alman Düşünür Kimdir?

A. Condecart B. Karl Ritter C. Adolf Hitler D. Hannah Arendt E. Wilhelm Dilthey

CEVAP: 1. A 2.C 3.B 4. A 5.B


91

Hazırlayan:CANAN HAMARATHazırlayan:

İRLANDA CUMHURİYETİ


İrlanda 51-55 derece enlemleri ve 6-10 derece kuzey boylamları arasında yer alır. Çayır ve meraların geniş yer kapladığı ülkede geniş düzlükler yer alır. Bu durum ülkede hayvancılığın gelişmesine neden olmuştur. Orman yok denecek kadar az olup ovaların çevresinde yükseltisi 610 ile 914 m arasında değişen dağlar bulunmaktadır.

İrlanda’da ılıman bir okyanusal iklimi hüküm sürmektedir. Atlantik Okyanusu’ndan esen nemli okyanus rüzgarları bol yağmur getirmektedir. Ülkede maden kaynakları sınırlı olup, adanın çeşitli yerlerine dağılmış durumda küçük bakır, gümüş, kurşun, yatakları vardır. Ülkenin refah seviyesi yüksek olup ülke ekonomisi tarıma ve endüstriye aynı derecede bağlıdır. Ekonomik açıdan dünya devletleri arasında ilk on sırada yer alır.

EĞİTİM SİSTEMİ

İrlanda dünyada eğitime katılım oranı en yüksek ülkelerden biridir.İrlanda’da ortaöğretime katılım oranı %81 iken,yükseköğrenime katılım oranı %60 oranındadır.Bu eğitimli nüfus yurtiçinde ve yurtdışında uluslararası şirketlerde üst sınıf pozisyonlarda istihdam edilmektedir

6-14 yaş arasında öğrenim tam gün zorunlu olup ,ücretsizdir. Eğitim İrlanda Anayasası’na göre temel bir hak olarak kabul edilmektedir. İrlanda eğitim sistemi ile ilgili bütün uygulamalar Eğitim ve Bilim Bakanlığı’nın denetimindedir

TARİHSEL GELİŞİM VE SİYASİ YAPI

İrlanda tarih boyunca birçok saldırıya maruz kalmıştır. Vikingler İskandinavya’dan çıkarak İrlanda kıyılarını ilk kez 795 yılında saldırmıştır. Bu saldırılar 11.yy kadar sürmüştür. İrlanda devletinin yönetim şekli cumhuriyet ve parlamenter demokrasiden oluşmaktadır.

OKUL ÖNCESİ EĞİTİM VE İLKÖĞRETİM

İlköğretim sekiz yıl olup ilk iki yılı okulöncesi eğitim oluşturmaktadır. Okulöncesi eğitimi kapsayan ilköğretimin ilk iki yılı için hiçbir zorunluluk olmamasına rağmen, İrlanda da çocukların %65 ‘i 4 ve 5 yaşında ilköğretime başlamaktadır. Okul öncesi eğitimi tamamlayan öğrenciler ,altı yıl daha eğitim alarak ilköğretimi bitirmiş olmaktadır

İLKÖĞRETİM PROGRAMI

İrlanda eğitim programı için üç temel hedef belirlenmiştir.Bunlar:

Çocuğun yeteneğini fark ederek ona uygun yaşamasını sağlamak,


92

Çocuğun sosyal yaşama iş birliği yoluyla katkıda bulunmasını sağlamak,

Yaşam boyu öğrenme ve daha fazla eğitim için çocuğu hazırlamak.

EĞİTİM PLANI

Yetersizliği olan öğrencilere yönelik planlamalar, beceri ve bilgi alanları arasındaki denge ve sarmal bir yaklaşımın yansıtılması programın ana hatlarını oluşturmaktır.

OKUL TÜRLERİ

İrlanda da ilköğretime devlet okullarında ya da özel okullarda devam edilebilmektedir.

ORTAÖĞRETİM:İrlanda da ortaöğretim iki kademeye ayrılmaktadır. Birinci kademe junior cycle( ortaöğretimin alt kademesi)diye adlandırılmakta ve üç yıl sürmektedir.Zorunlu eğitim sürecine dahildir.Bizde ki ortaokula denk gelir. Farklı türde birçok ortaöğretim okulu vardır: özel okul, teknik lise, devlet lisesi ,kolej ve sanat okulları.

Öğrencilere temel düzeyde gereken bilgi, anlayış, davranış ,beceri ve yeterlilikleri kazandırmak ve pekiştirmek vardır.İrlanda da ortaöğretim düzeyinde, tüm öğrencilerin bütün yaşamları boyunca birey ve vatandaş olarak yeteneklerinin farkına varmalarına yönelik, yüksek nitelikli bir eğitimin verilmesi amaçlanmıştır.

LİSE EĞİTİM PROGRAMI

İrlanda da lise eğitimi iki veye üç yıllık bir süreci kapsamaktadır.Öğrencilerin büyük bir çoğunluğu ,ortaöğretimi sonlandıran sınavla mezuniyet diplomasını almaya hak kazanmışlardır. Uygulamalı Mezuniyet Belgesi alacak olan öğrenciler, üç konu etrafında toplanmıştır.


İrlanda da doğrudan bir sosyal bilgiler adı altında bir ders olmayıp junior cycle döneminde yer alan derslerden Tarih, Coğrafya, Vatandaşlık, Sosyal ve Politik eğitim dersi ile Çevre ve sosyal bilimler derslerinin konuları itibariyle Türkiye’ deki sosyal bilgiler dersi ile örtüşmektedir

PROGRAMIN TEMEL ÖZELLİKLERİ

TARİH

Junior cycle döneminde verilen tarih dersi öğrencilere tarihçinin ne yaptığını ,geçmişle ilgili çalışırken hangi kaynaklardan ve tekniklerden yararlanıldığını öğretmektedir.

VATANDAŞLIK SOSYAL VE POLİTİK EĞİTİM

Vatandaşlık,sosyal ve politik eğitim dersi insan hakları ve sorumlulukları bağlamında aktif vatandaşlığı ele alan bir ortaöğretim dersidir.Bu derste işlenen iki temel dökuman İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi ve Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesidir

ÇEVRE VE SOSYAL BİLİMLER

Çevre ve Sosyal Bilimler:Tarih,coğrafya,vatandaşlık bilgisine dayanan tematik yaklaşımlı ,öğrenci merkezli bir derstir.


93

SORULAR

1.İrlanda eğitim sistemi ile ilgili aşağıdakilerden hangisi yanlıştır?

A.Temel eğitim sistemi öğrenci merkezlidir.

B.İrlanda dünyada eğitime katılım oranı en yüksek ülkelerden biridir.

C.İlk iki yıl olan okulöncesi zorunludur.

D.Yüksek nitelikli bir eğitim amaçlanır.

E.Eğitim İrlanda Anayasası’na göre temel bir hak olarak kabul edilmektedir.

2.İrlanda eğitim sisteminde zorunlu eğitim hangi yaşlardadır?

A.4-6

B.8-10

C.8-16

D.6-14

E.14-21

3.Aşağıdakilerden hangisi İrlanda sosyal bilgiler eğitim programı içinde tarih eğitimin amaçlarından değildir?

A.Tarihçinin ne yaptığını,hangi kaynak ve tekniklerden yararlandığını öğretmek.

B.Neden-sonuç ya da değişim ve süreklilik ilişkilerini fark ettirmek.

C.İrlanda tarihi konusu tarih eğitim programındaki daha geniş konuların içine dağılmıştır.

D.Geniş ölçekte olay,durum,kişi ve yaşam biçimi örüntüsünü sunar.

E.Çevreyi insanları ve onların çevreleri ile ilişkilerini inceler.

4.Aşağıdakilerden hangisi İrlanda öğrenme-öğretme süreci için doğrudur?

A.Öğretmen merkezlidir.

B.Öğrencilere bilgiler doğrudan verilir.

C.Öğrenciler bireysel çalışmaya yönlendirilir.

D.Öğrencilerin kendisini tanıması ve buna göre yönelmeleri hedeflenir.

E.Daimicilik-Esasicilik anlayışına dayanır.

5.Aşağıdakilerden hangisi İrlanda’daki sosyal bilgiler eğitimi için doğru bir bilgidir?


94

A.Doğrudan sosyal bilgiler adı altında bir ders yoktur.

B.Tarih, coğrafya,müzik, görsel sanatlar gibi disiplinleri vardır.

C.Okulöncesi düzeyinde verilir.

D.Türkiye’deki sistemle konu bağlamında örtüşmez.

E.Zorunlu eğitim içinde yer almaz.

Cevap Anahtarı: 1 c, 2 d, 3 e, 4 d, 5 a


95

Hazırlayan:ULAŞ ÖZTORUN*

SOSYAL BİLGİLERDE KARİKATÜR KULLANIMI Karikatür: İnsanların, varlıkların, olayların doğada ters düşen , olağanla çelişen, gülünç yanları

yakalayıp bunların abartılı çizimlerle bir gülmece anlatımına dönüştürme sanatıdır. Sosyal Bilgiler Eğitiminde Karikatür Karikatür sosyal bilgiler dersinin disiplinli yapısına hitap eder. Karikatür ile tarihi bir olay

yorumlanır, güncel bir sorun analiz edilir. Kavram yanılgılarının giderilmesinde de etkili bir araçtır. Vatandaşlık Konuları Ve Politik Karikatür Siyasal ve yetenekli bir karikatürcü kendi becerilerinin dışında iyi bir gazeteci gibi düşünme

yeteneğine sahip olmalıdır. Politik karikatürcüler yansız davranamaz. Politik karikatürcüler öğrencilerin eleştirel düşünme becerilerini inşa etmek inşa etmek , neşeli

sınıf ortamları yaratmak yönüyle önemli bir araçtır. Tarih Konuları Ve Tarihi Karikatürler Tarih karikatürleri sosyal bilgilerde önemli bir yer tutar.Konuların pekişmesini ,anlaşılmasını,

güncelleştirilmesini sağlar. Tarihsel karikatürlerde öğrenciler sık sık bilgiler ihtiyaç duyarlar. Coğrafya konuları ve kavram karikatürleri Kavram karikatürleri : Soru sormak , merak uyandırmak, bilimsel düşünce üretmek , tartışmaya

sebep olmak için tasarlanan karikatür tarzında çizimlerdir. Kavram karikatürleri kavram yanılgılarının olduğu alanların araştırmalarına dayanır. Coğrafya konularında da kavaram karikatürlerinden yaralanılır. Bir Öğretim Tekniği Ya Da Öğretim Materyali Olarak Karikatürler Karikatürler eğitimsel amaçlar için değişik şekillerde kullanıla gelmiştir. Okuma becerilerinin ,

kelime dağarcığının geliştirilmesi , anlaşmazlıkları çözme, bilimsel bilgileri ulaşılabilir yapma gibi konuları içerir. Karikatür seçimi önemlidir.

Bir Karikatürün Analizi İle Yorumlanası Karikatürcülerin yorumlanması özellikle düşünme becerilerinin desteklenmesinde

kullanılmaktadır. Her karikatürün kendine özgü bir özelliği vardır. Karikatürcüler olayları , duyguları, düşünceleri kendine özgü bir şekilde yorumlarlar ve değerlendirirler.

Bir Karikatürün Yorumlanması Bu konuda düşünme becerileri gelişir. Heizman bu konuda bir taksonomi ortaya atmıştır.

Üst düzey düşünme dizisi

İki ya da daha fazla karikatürün teknikleşmiş mesajlarını


96

Karşılaştırma ve değerlendirme karikatürün başyazı fonksiyonun öneminin anlaşılması.

Bakış açısını yorumlama ve mizah kullanımı anlama. Birisinin ön yargısını açıklamak için

Uygun teknikleri kullanarak bir karikatür çizmektir.

Alt düzey düşünme dizisi

Hicvi fark etmek

Sorunu saptamak

Karikatür kullanmayı fark etmek

Kaynağı saptamak ve tanımlamak

Sembolizmi kullanmayı saptamak

Sanatkarı saptamak

Karikatürü Çizmek

Karikatür, birçoğu için karikatür çizmenin en eğlenceli yönüdür. Karikatür çizmek, mevcut

uygulamalar arasında en fazla ön koşula sahip alanlardan biridir. Her şeyden önce öğrencilerin belirli

bir çizim yeteneğine sahip olması gerekiyor. Aynı zamanda konuya hakim olması gerekiyor. Her şey bir

kenara yani öğrencilerin bu tür uygulamalardan zevk alması gerekiyor.

Karikatürün Değerlendirme Aracı Olarak Kullanılması

Karikatürlerin analizi ve yorumlanması birer değerlendirmedir. Karikatürlerin sanatsal açıdan pek

çok farklı unsuru içinde barındırması ve içerik yönünden de oldukça geniş bir alana hitap etmesi

yönünden de pek çok derin anlaşılmasına hizmet etmesi yönüyle de önemlidir. Karikatürleri önemli yapan da

bu. Ayrıca kavram karikatürleri kavram yanılgılarının giderilmesini sağlar.

SONUÇ

Karikatürler öğrenmenin etkililiğine yardımcı olacak ve birçok alande öğrencinin gelişimi için

Önemli katkılar sağlayacaktır. Karikatürler sosyal bilgiler derslerinin öğretiminde başvurulması gereken

materyallerden ve öğretim tekniklerindendir. Aynı zamanda sosyal bilgiler dersinin amaçlarıyla doğrudan

ilgilidir. Öğretmenler, sosyal bilgiler dersinin çok disiplinli yapısına hizmet edeblecek olan karikatürlere

derslerine ilgi çekmek, tartışma başlatmak, herhangi bir konuya açıklık getirmek ve kavram yanılgılarını


97

gidermek için başvurulabilir. Daha da önemlisi öğretmenler , öğrencileri ile birlikte gülmek ve eğlenceli

vakit geçirmek için karikatürleri kullanabilmek.

SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE KARİKATÜR KULLANIMI İLE İLGİLİ SORULAR Soru 1) Aşağıdakilerden hangisi kavram yanılgılarının hem tespit edilmesinde hem de giderilmesinde

kullanılır? A)TGA ( Tahmin gözlem , açıklama) B)Mülakatlar C)Tekzip (çürütme)

D) Kavram ağı E) Kavram karikatürü Soru 2) Aşağıda verilenlerden hangisi kavram karikatürünün amaçları arasında yer almaz? A) Kavram ya da olay hakkında tartışmayı hatırlatıp araştırmaya sevk etmek B) Kavram yanılgılarını ve kararsızlıklarını ortaya çıkarmak C) Yaratıcı düşünmeyi sağlamak ve farklı görüşlerin farkına varmak D) Eğitim ve öğretimde öğrencileri sürekli eğlendirmeye teşvik etmek E) Öğrencilerinin düşüncelerini açığa çıkarmak ve uyandırmak Soru 3) Aşağıdakilerden hangisi karikatürlerin özellikleri arasında yer almaz? A) Resim sanatıdır B) Materyaldir C) İlgi çekicidir D) Mizah , hicivdir E) Felsefedir Soru 4)Aşağıdaki karikatürlerden hangisinde yansızlık (tarafsızlık) söz konusu değildir? A) Politik (siyasi) karikatür B) Coğrafya karikatürü C) Komedi karikatürü D) Mizahi karikatür E) Kavram karikatürü Soru 5) Aşağıdaki karikatürlerin hangisinde güldürü ön plandadır? A) Mizahi karikatür B) Coğrafya karikatürü C) Siyasi karikatürü D) Kavram karikatürü E) Tarihi karikatür

CEVAP ANAHTARI

1)E 2)D 3)E 4)A 5)A


98

Hazırlayan:ESRA ÜFLER*

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLERİNİN YETERLİLİKLERİ

GİRİŞ

11. Milli Eğitim Şurası’nda öğretmen olacak kişinin: Öğretmenlik Meslek Bilgisi(%25), Alan Bilgisi(%62,5) ve Genel Kültür(%12,5) olmak üzere 3 yeterliliğe sahip olması gerektiği vurgulanmıştır.

1996 yılında Milli Eğitim Bakanlığı Öğretmen Yetiştirme Genel Müdürlüğü tarafından başlayan çalışmalar sonucu 2002 yılında öğretmenlik mesleğinin genel yeterlilikleri belirlenmiştir.

Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin sahip olması gereken yeterlilikler:

1. Mesleki Yeterlilikler

2. Kişisel Yeterlilikler

3. Okuryazarlık Yeterlilikleri olmak üzere 3 ana başlık altında toplanmıştır.

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLERİNİN MESLEKİ YETERLİLİKLERİ

Shulman, öğretmenlerin sahip olması gereken bilgi çeşitlerini ilk kez ortaya koymuştur. Öğretmen dersini nasıl idare eder? Öğreteceği konuyu nasıl belirler? Öğrencilerini nasıl tanır? Ne tür bilgilere sahip olmalıdır? Gibi sorulara cevap arayarak meslek bilgisini: konu alanı bilgisi, alan öğretimi bilgisi ve müfredat bilgisi olarak sınıflandırmıştır.

Bu amaçla Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi(NCSS) tarafından 1994 yılında müfredat standartları oluşturulmuştur.

1. Konu Alanı Bilgisi: Öğretmenlerin sahip oldukları bilginin miktarını ve düzenini belirler.

Öğretmen öğrencilerine konuyu anlatması için kendisi konuyu mükemmel bilmelidir.

Konuyu mükemmel bilen öğretmen öğrenci motivasyonunu sağlar.

Her türlü soruya açıktır ve belirsizlik olmadan öğrencilerini cevaplar.

Sosyal Bilgiler dersi disiplinler arası yaklaşıma sahip olduğu için iyi ve sorumlu vatandaş yetiştirirken Sosyal Bilimler disiplinlerinden seçilmiş bilgileri kullanır.


99

Sosyal Bilgiler öğrencilere toplumsal yaşamla ilgili temel bilgi, beceri, tutum ve değerleri kazandırmaya çalışır.

Ağırlıklı olarak Tarih, Coğrafya, Sosyoloji, Ekonomi, Siyaset Bilimi ve Antropoloji disiplinlerinden yararlanır.

Bu nedenle öğretmenlerin bu disiplinlerle ilgili temel ilke ve kavramlara sahip olması beklenir.

Tarih disiplinine yönelik yeterlilikler: öğrencilerin kronolojik düşünebilme becerisini geliştirme, geçmiş-günümüz ve geleceği ayırt etmesini sağlama, tarihi bakış açısı geliştirme, görsel- yazılı vb kaynakları kullanarak grafik tablo ve tarihi harita oluşturmalarına yardımcı olma, tarihi araştırmaların nasıl yapıldığını anlamalarına yardımcı olmadır.

Coğrafya disiplinine yönelik yeterlilikler: insanlar-yerler ve çevreyle ilgili bilgilerini organize etmeleri için zihin haritalarını kullanmalarını sağlama, yerleşik fiziki ve beşeri özellikleri anlamalarına yardım etme, dünyanın karmaşık yapısını anlamalarına yardım etme, farklı kültürleri anlamalarını sağlama, fizik sistemlerin beşeri faaliyetleri nasıl etkilediğini analiz etmelerine yardımcı olma.

Vatandaşlık ve Siyaset disiplinine yönelik yeterlilikler: siyasetin ve hükümetin politikalarının vatandaşlık haklarına etkisini anlamalarına yardımcı olma, hükümetin yetkisinin sınırlı olmasıyla olmaması arasındaki farkı değerlendirmesini sağlama, vatandaşlık hak ve görevlerini kavramalarını sağlama, demokratik katılım haklarını kullanmalarını ve geliştirmelerine yardım etme.

Sosyal Bilgiler öğretiminde güncel olaylara yer vermenin ayrı bir önemi vardır. Bu nedenle öğretmenler öğrencilerin ilgisini çekmek için günlük yaşamla bağlantı kurmalıdır.

2. Alan Öğretimi Bilgisi: Shulman’a göre konuyu öğrencilere anlamlı hale getirebilmek için yapılması gerekenleri bilme ve öğrencileri tanıma yeteneğine sahip olma olarak açıklar.

Öğretmenler, öğrencide mevcut olan bilgi ve becerilerin neler olduğunun farkında olmalıdır.

Gösterecekleri örnekler öğrencilerin daha önceki bilgileri ile bağlantılı olmalı.

Sınıf içindeki yapılacaklar öğretmen tarafından önceden planlanmalı ve zaman verimli kullanılmalı.

Derste birden fazla öğretim stratejisi kullanılmalıdır.

Öğretmen, öğrencilere eleştirel düşünme becerisi kazandırmalıdır.

Eleştirel düşünme, Sosyal Bilgiler dersinin amaçlarından olan demokratik toplumda bilgili ve etkili vatandaşlar yetiştirmek için gerekli görülür.

Öğretmen öğrencilerini sürekli izlemeli ve neyi nasıl öğrendiklerini gözlemleyip öğretim sürecini ona uygun planlamalıdır.

Müfredat Bilgisi: 2005 Sosyal Bilgiler Müfredatı disiplinler arası, sarmal, bütüncül bir sisteme sahip olup beceri, değer, kavram ve öğrenme alanları olmak üzere 4 öğe üzerine yapılandırılmıştır.

Öğrenciler nasıl farklı öğrenme stillerine sahipse aynı şekilde farklı ölçme ve değerlendirme türleri uygulanmalıdır.

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLERİNİN KİŞİSEL YETERLİLİKLERİ


100

Sınıf içinde disiplin, bilgi- sevgi ve saygı ile sağlanmalıdır.

Öğretmenler, rahat ve güvenli sınıf atmosferi oluşturmalıdır.

Öğrenciler arası çalışma grupları oluşturulmalıdır.

Sınıf içi davranış kuralları ortak belirlenmelidir.

Sevgi dolu olmalı, mesleğini ve öğrencilerini sevmelidir.

Kendini yenileyen, öğrenme ve öğretme arzusu bitmeyen, istekli ve coşku dolu olmalıdır.

Hoşgörülü ve gerekirse konuyu defalarca anlatacak sabrı gösteren biri olmalıdır.

Örnek kişi olarak giyim kuşamında özenli, nazik, terbiyeli ve güler yüzlü olmalıdır.

Yeniliklere ve gelişmeye açık, idealist olmalıdır.

İyi ahlak ve kişiliğe sahip olmalıdır. Çünkü yapılan araştırmalar öğretmenin kişiliğinin öğrenci kişiliğinin şekillenmesinde etkili olduğunu gösterir.

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMENLERİNİN OKURYAZARLIK YETERLİLİKLERİ

1. Bilgi Okuryazarlığı: ihtiyaç duyulan bilginin aranması, ulaşılması, ulaşılan bilginin analiz edilmesi ve iletilmesi becerilerini kapsar.

Artık öğretmenlerin çok bilgi ile donatılması değil, ihtiyaç olduğunda istediği bilgiye ulaşması ve yerinde kullanması önemlidir.

2.Teknoloji Okuryazarlığı: Bilgi iletişim teknolojilerini kullanarak öğretim faaliyetlerini düzenleme, interaktif öğrenme ortamları hazırlama ve bilgiye ulaşmada bu kaynaklardan yararlanma becerilerini kapsar.

3.Vatandaşlık Okuryazarlığı: Toplumsal sorunlar ve vatandaşlık haklarıyla ilgili farkındalık oluşturarak, öğrenciler arasında ırksal, ekonomik, bölgesel ve dinsel dayanışma ve iletişiminin gelişmesine katkı sağlar.

4.Medya Okuryazarlığı: Medyayı doğru okuyarak yaşadığı çevreye duyarlı, ülkesinin problemlerini bilen, medyada gördüklerini aklın süzgecinden geçiren bireyler yetiştirmektir.

5.Coğrafya Okuryazarlığı: Günümüzün sosyal, kültürel ve ekonomik yapısını, dünyadaki mekansal bağlantıları bilen, fiziki sistemler ve çevrenin insanlar üzerindeki etkisini anlayan ve bu ilişkileri değerlendiren bireyler yetiştirilmelidir.

6.Tarih Okuryazarlığı: Öğrencilere doğru yanlış ayrımını yapabilme becerisi kazandırılmalıdır. Tarihin ne olduğu anlatılmalı, kendine has özellikleri öğretilmelidir. Tarihsel metinleri analiz etmeyi bilmelidir.

Bunlara ek olarak: Ekonomi Okuryazarlığı, Siyaset Okuryazarlığı, Kültürel Okuryazarlık ve Ahlak Okuryazarlığı’ da Sosyal Bilgiler programında yer almaktadır.

SORULAR

1. Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Tarih disiplinine yönelik sahip olması gereken yeterliliklerden biri değildir?

A) Kronolojik düşünme becerisini geliştirmeye yardımcı olur.


101

B) Tarihi bakış açısı geliştirmelerine yardımcı olur.

C) Farklı kültürel deneyimlerin insanların yer algısını nasıl etkilediğini anlamalarını sağlar.

D) Geçmiş, günümüz ve geleceği ayırt ederek olayları kronoloji cetveline sıralamasına yardım eder.

E) Tarihi kaynaklardan yararlanarak doğru ve yanlışı ayırt etmesine yardımcı olur.

1. Medya okuryazarlığı

2. Ekonomi okuryazarlığı

3. Bilim okuryazarlığı

4. Kültür okuryazarlığı

2) Yukarıdakilerden hangileri Sosyal Bilgiler okuryazarlıklarındandır?

A)1,2,3,4 B)1,2 ve 4

C) 1 ve 2 D) 1,2 ve 3

E) 3 ve 4

3)Aşağıdakilerden hangisi 2005 Sosyal Bilgiler Müfredatı öğelerinden biri değildir?

A) Beceriler B) Değerler C) Tutumlar D) Öğrenme Alanları E) Kavramlar

4)Sosyal Bilgiler dersinin müfredat standartları hangi kurum tarafından kaç yılında oluşturulmuştur?

A) Sosyal Bilgiler Müfredat Konseyi- 1994

B) Sosyal Bilgiler Müfredat Konseyi-1995

C) Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi -1995

D) Sosyal Bilgiler Program Konseyi-1995

E) Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi-1994

5) Sosyal Bilgiler dersi disiplinler arası yaklaşıma sahiptir. Bu bilgiye dayanarak aşağıdakilerden hangisi Sosyal Bilgilerin ağırlıklı olarak yararlandığı disiplinlerden biri değildir?

A) Tarih B) Sosyoloji C) Ekonomi D) Psikoloji E) Siyaset

CEVAP ANAHTARI: 1:C 2:B 3:C 4:E 5:D


102

Hazırlayan:BÜŞRA YILDIZ*

FARKLI ÜLKELERİN SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMLARI

İRAN İSLAM CUMHURİYETİ


İran: kuzeyde Azerbaycan. Ermenistan, Hazar Denizi ve Türkmenistan; batıda Türkiye ve Irak ; doğuda Afganistan Pakistan; güneyde Basra Körfezi ve Umman Denizi’yle sınırlıdır.

A). NÜFÜS

2013 yılında yapılan sayımlara göre İran’ın nüfusu 77 milyon 45 bin kişidir.

Nüfusunun %49,1’i kadın ve %50,9’u erkeklerden oluşur.

Ülkede Azeriler, Kaşkaylar, Türkmenler, Kürtler, Beluciler, gibi farklı etnik topluluklar yaşamaktadır.

B).EKONOMİ

İran ekonomisi gerçek bir ekonomik büyüme ile uyuşmayan ve hızlı bir şekilde artan iş gücü nedeniyle, işsizlik oranı resmi tahmin olan %11’in daha üstünde bir seviyeye ulaşan bir geçiş ekonomisidir.


İran’da 1979 yılında gerçekleşen devrim sonucunda, 1925 yılında Rıza Şah Pehlevi ile başlayıp 1942 yılında Muhammed Şah Pehlevi’nin tahta geçmesiyle ikinci dönemini yaşayan anayasal monarşi düzeni sona ermiş ve yerini İran İslam Cumhuriyeti almıştır.

Devrimden sonra hayatin her alanını İslamileştirme çabası içinde olan yeni rejimin öncelikli hedefi ihtiyaçları doğrultusunda rejime sadık yurttaşlar yetiştirmek olmuştur.

EĞİTİM SİSTEMİ

Devrimin başarıya ulaşmasından sonra eğitim sistemiyle aktarılan Batıcılık ideolojisinden vazgeçilmiştir.

İlkokul ve ortaokullar kızlar ve erkekler için günün farklı saatlerinde ayrı eğitim verecek şekilde düzenlenmiştir. Din ve siyasetin birbirinden ayrılamayacağı islami canlandırmayla yeni islam insanının oluşturulması amaçlanmıştır.

İran İslam Cumhuriyeti anayasasına göre devlet vatandaşlarına zorunlu ve ücretsiz ilkokul eğitimi sağlamakla yükümlüdür.

İlkokul, ortaokul ve lise düzeyindeki eğitim kurumları Eğitim Bakanlığı’nın ;üniversiteler ise Bilim, Araştırma ve Teknoloji Bakanlığının sorumluluğundadır.

Eğitim Bakanlığı’nın eğitime ilişkin hedefleri sekiz grupta toplanmaktadır. Bunlar:


103

İNANÇSAL HEDEFLER : Kendini tanıma, Allah’ı tanıma ve hakikati arama.

AHLAKİ HEDEFLER : Nefsin arıtılması ve düzeltilmesi.

SANATSAL VE KÜLTÜREL HEDEFLER : Estetik yönlendirme, çeşitli sanatsal yetenekleri tanıma ve geliştirme.

EĞİTSEL-BİLİMSEL HEDEFLER : Araştırma, bulma, düşünme, inceleme ve derine inme, eleştirme ve icat etme ruhunu güçlendirme.

SİYASİ HEDEFLER : Siyasi bakışın geliştirilmesi.

EKONOMİK HEDEFLER : Sosyal ilerlemenin sağlanması için bir araç olan ekonomik gelişmeye önem vermek.

SAĞLIK HEDEFLERİ : Bedensel ve ruhsal sağlığın korunması için uygun şartların oluşturulması.

SOSYAL HEDEFLER : Temizlik ruhunu, ailesel ilişkileri, İslam hukuku ve ahlaki esasına göre koruma bilincinin geliştirilmesi.

İran İslam Cumhuriyeti’nde üniversite aşamasına kadar eğitim süreci toplam 12 yıla yayılmaktadır.Bu sürenin 5 yılını ilkokul, 3 yılını ortaokul, 3 yılını lise ve son 1 yılını da üniversite öncesi hazırlık eğitimi oluşturmaktadır.

İlkokul birinci ve ikinci sınıflarda haftanın dört günü, diğerlerinde haftanın beş günü eğitim yapılmaktadır.3 yıl süren ortaokul eğitiminde kız ve erkekler ayrı zamanlarda ders görmektedir.

Üniversitelerde eğitim Türkiye’de olduğu gibi fakülte ve yüksekokullara ayrılmıştır. Eğitim dili Farsça’dır.


İran İslam Cumhuriyetinde Sosyal Bilgiler programı üç temel sac ayağı üzerine kuruludur. Bunlar :

a). Din

b). Milliyetçilik

c).1979 İslam Devrimi’nin getirdikleri ve Şia Mezhebi

Sosyal Bilgiler öğretim programının içeriği ideal Müslüman bireyin yetiştirilmesine yönelik düzenlenmiştir. Program disiplinler arası ve çok disiplinli bir yapı arz etmektedir. İçeriğin sıralanmasında sarmal program anlayışı tercih edilmiştir.

Sosyal Bilgiler eğitim programında öğrencilerin görevleri ayrıntılı olarak bulunmaktadır. Sosyal Bilgiler dersi ilköğretimin mihver dersi olarak tanımlanmaktadır.

Program davranışçı yaklaşıma göre tasarlanmıştır.

İran İslam Cumhuriyeti sosyal bilgiler programında karşılaşılan ilk tema ‘İran Ülkesi: İran Milletinin Büyük Evi’dir’.

Öğretim programında devrim öncesi dönemler ciddi bir şekilde eleştirilmektedir.1979 İslam Devriminin topluma kazandırdıkları üzerinde durulmaktadır.


104

İÇERİK

6. SINIF SOSYAL BİLGİLER DERSİ

Ailenin yaşamımızdaki yeri

Ailedeki üyelerin vazifeleri

Ailedeki yardım ve işbirliği

Hangi konularda birbirimizle konuşuyoruz ?

Nizamın ailedeki önemi

Ailenin neden bir lidere ihtiyacı vardır?

Ailedeki sorular


Aile ve müesseseler

Bankalar

Belediyeler

Sürücülük ve önemi

Neden toplumla ilişki halindeyiz?

Acil yardım ve sigorta


Bizim hükümetimiz

Bizim hükümetimizin özellikleri nelerdir?

Hükümet ve toplum

ÖĞRETME ÖĞRENME SÜRECİ

Hedeflenen davranışların başarıya ulaşması için öğretimde düz anlatım, soru-cevap, tartışma, zıt panel, drama, proje ve performans görevi gibi çeşitli yöntem ve teknikler kullanılmaktadır.

Programda süre sınırlaması olmaksızın esnek bir yapıda tasarlanmış öğretmene gerek gördüğü hedef ve davranışlar üzerinde dilediği kadar çalışma imkanı sunulmuştur.



105

Ölçme ve değerlendirme aracı olarak yazılı ve sözlü sınavların yanı sıra problem çözmeye yönelik ödevler kullanılmaktadır.

Öğrencinin yıl içinde yaptıkları dosyalanıp yıl sonunda öğrenci hakkında genel bir kanaate varılmaktadır.

Sosyal bilgiler dersi için her dönem en az üç yıl içinde altı sınav yapılmakadır.

İRAN İSLAM CUMHURİYETİ -SORULAR

SORU 1

Aşağıdaki yıllardan hangisinde İran’da İslam devrimi gerçekleşmiştir?

A). 1987 B).1979 C).1995 D).1887 E).1997

SORU 2

Aşağıdakilerden hangisi İran İslam Cumhuriyetinin eğitim sistemi özelliklerinden değildir?

A). Batıcılık ideolojisini kazandırmak.

B).İdeal müslüman bireyin yetiştirilmesi.

C).Rejime sadık bireylerin yetiştirilmesi.

D).Vatan uğruna canını fade edebilecek bireylerin yetiştirilmesi.

E).Şia Mezhebine bağlı bireylerin yetiştirilmesi.

SORU 3

Kendini tanıma, Allah’ı tanıma ve hakikati arama duygusunun oluşturulması için gerekli ortamın oluşturulması.

Yukarıda tanımı verilen İran İslam Cumhuriyeti Eğitim Bakanlığının eğitime ilişkin hedeflerinden hangisidir?


106

A). Ahlaki hedefler B). Sanatsal ve kültürel hedefler

C). İnançsal hedefler D). Siyasi hedefler E). Sağlık hedefleri

SORU 4

1. Din

2. Milliyetçilik

3. Batıcılık

4.1979 İslam devrimi ve Şia Mezhebinin getirdikleri

Yukarıda verilen öncülerden hangisi/hangiler İran İslam Cumhuriyetinde Sosyal Bilgiler dersinin temelini oluşturur?

A). Yalnız 1 B).Yalnız 2

C). 1 ve 2 D).1, 2 ve 3

E).1, 2 ve 4

SORU 5

Aşağıdakilerden hangisi İran İslam Cumhuriyetinde görülen Sosyal Bilgiler dersinin genel özelliklerinden değildir ?

A).Programda öğrenci görevlerine yer verilmesi.

B).Çok disiplinli bir yapıda olması.

C).Yapılandırmacı yaklaşımın uygulanması.

D).Sarmal program anlayışına uygun olması.

E).İlköğretimin mihver dersi olarak tanımlanması

CEVAP ANAHTARI

1). B

2). A

3). C

4). E

5). C


107

Hazırlayan:KAMURAN SUNGUR*

SOSYAL BİLGİLERDE BİR MATERYAL OLARAK ÇALIŞMA YAPRAKLARI

Giriş

Öğretim materyalleri eğitim-öğretim faaliyetlerinde istendik davranışların kazandırılma sürecinde kullanılan,

öğrencilerin daha iyi öğrenmelerini sağlayan gereçlerdir. Sosyal bilgiler dersinde bir çok öğretim materyalinden

faydalanılabilinmektedir. Bunlardan biri de çalışma yapraklarıdır.

Çalışma yaprakları tüm eğitim-öğretim basamaklarında kullanılabilen, herhangi bir konuyla ilgili kazanımları

gerçekleştirmeye yardımcı açıklamaları içeren, öğrencilerin üzerinde işlem yaparak bireysel ve aktif öğrenmeyi

sağladıkları, ders içi ve dışı faaliyetlerde kullanılabilen öğretim materyalleridir.

Çalışma yapraklarıüç bölümden oluşmaktadır;

(1) Dikkati çekme ve güdüleme: Bu böşümde öğrenciye yapacağı çalışmayla ilgili fikir vermesi adına bir yönerge

verilir.Verilen yönerge resim,karikatür,hikaye,soru vb. etkinliklerle destekenir.

(2) Etkin uğraşı: Bu bölümde öğrencilere konuyla ilgili bilgi verilir.

(3) Değerlendirme: Bu bölümde öğrencilere konuyla ilgili çeşitli sorular yöneltilir.

Çalışma Yaprakları Hazırlarken Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Bu konu kazanım, fiziksel özellikler ve görünüm ile içerik açısından olmak üzere 3 bölümde incelenir;

Kazanım Açısından: Çalışma yaprakları dersin kazanımlarına uygun olacak tarzda yapılandırılmalıdır.

Fiziksel Özellikler ve Görünüm Açısından: Çalışma kağıtları öğrencilerin rahatça yapabilmelerine izin

verecek boşluklarla; farklı yazı tip ve puntolarıyla bol harita,resim,tablo vb görsel öğelerle oluşturulmalıdır.

Öğrencilerin yaş, zeka, ilgi, istek ve ihtiyaçları doğrultusunda dikkat çekici öğelere yer vermelidir. Eğer elde

hazırlanıyorsa herkesin okuyabileceği şekilde hazırlanmalıdır.

İçerik Açısından: Çalışma yapraklarının bir başlığı olmalı ve öğrencilerin dikkatini çekecek etkinliklere yer

verilmelidir. Öğrencilere üst düzey düşünme becerileri kazandırmaya yönelik,az ve öz bilgiler içermelidir. Ayrıca

kullanılan cümleler açık, anlaşılır bir dille yazılmalıdır.


108

Çalışma Yaprakları Uygulanırken Dikkat Edilmesi Gereken Kurallar

Öğrencilere çalışma yaprağı uygulaması yapılmadan önce ne yapacaklarıyla ilgili bilgilendirilmeli ve

yapacakları uygulamanın önemi anlatılmalıdır. Bireysel mi yoksa grupla mı yapılacağı belirlenerek sınıf ona göre

düzenlenmelidir ve demokratik bir tartışma ortamı hazırlanmalıdır. Öğrencilerin aktif katılımı sağlanırken zamanı da iyi

ayarlamak gerekmektedir. Çalışmanın sonunda da çalışmalarıyla ilgili dönüt verilmelidir.

Çalışma Yaprakları Kullanımının Yararları ve Sınırlılıkları

- Öğrenci aktiftir.

- Konuyu özetleme, tekrarlama veya pekiştirme amaçlı kullanılabilir.

- Dersi sıkıcılıktan kurtarır, canlı eğlenceli bir sınıf iklimi oluşturur.

- Üst düzey düşünme becerileri kazandırır.

- Öğrencilerin sorumluluk, kendine güven ve özsaygı gibi davranışlarını olumlu yönde etkiler.

- Öğrencilerin birlikte iş yapabilme ve demokrasi bilinci gibi özellikleri geliştirir.

- Sınıf içi etkileşimi artırır.

Bunun yanında kalabalık sınıflarda uygulanmasının zorluğu, uzun zaman alması, tek başına öğrenmeye imkan

vermemesi gibi bazı sınırlılıkları da vardır.

Çalışma Yaprakları Hazırlanırken Takip Edilecek İşlem Basamakları

- Davranış belirleme,

- Adımları belirleme,

- Çalışma şekli,

- Etkinlik belirleme,


109

- Kağıt üzerine aktarma,

- Deneme,

- Uygulama

- Zamanı ayarlama ve

- Yeniden gözden geçirme işlem basamaklarını izler.

Sosyal bilgiler dersinde çalışma yapraklarının çok çeşitli kullanım alanları bulunmaktadır.Bazıları;

Müze ve tarihi alan gezileri yapılırken,

Tarihte iki önemli dönem arasındaki benzerlik ve farklılıkları öğrencilerin daha iyi anlamasını sağlamak

için,

Film, gösteri, drama gibi görüntünün ön planda olduğu uygulamalar yapılırken,

Ders kitaplarına yardımcı materyal olarak,

Öğrencilerin ders öncesinde hazırbulunuşluklarını ölçmede, ders sonunda da geri bildirim almak için,

Değerlendirme amacıyla,

Ders sonunda öğrencilere ödev olarak,

Yerel tarih konuları işlenirken çalışma yaprakları kullanılabilir.

SORULAR Değerlendirme amacıyla kullanılır. Genelde üç temel bölümden oluşur. Renk ve resimler kullanılabilir. S1) Yukarda verilen özellikler hangi materyalli tanımlamaktadır? A)Tepegöz saydamı B)Bilgi haritası C)Kavram ağı D)Çalışma yaprakları E) Kavram haritası


110

S2) Aşağıdakilerden hangisi çalışma yaprakların faydalarından biri değildir? A)Öğrencinin demokrasi bilincini geliştirir B)Üst düzey becerileri kazandırır C)Öğrencilerin birlikte iş yapma yetisini geliştirir D)Dersi monotonluktan kurtarır E)Kalabalık sınıflarda uygulaması daha kolaydır S3) Aşağıdakilerden hangisi çalışma yaprakları hazırlanırken dikkat edilmesi gereken kurallar değildir? A)Uygulamadan önce öğrencilere ne yapacaklarıyla ilgili ayrıntılı bilgi verilmedir B)Öğrencilere çalışmaların önemi iyice kavratılmalıdır C)Öğrencilerin aktif katlımı sağlanmalı ve bu doğrultuda öğrencilere etkin rehberlik imkanı sunulmalıdır D)Öğrencilerin üzerinde çalıştıkları çalışma yaprakları, grubun başkanı tarafından kontrol edilmelidir E)Zaman ayarlanması iyi yapılmalı Deneme Uygulama Davranışı belirleme Kağıt üzerine akatarma Yeniden gözden geçirme

S4) Yukarda numaralandırılmış çalışma yapraklarının hazırlanırken takip edilecek işlem basamaklarının doğru sıralanışı aşagıdakilerden hangisidir?

A)1-3-4-5-2 B)3-2-4-5-1 C)3-4-1-2-5 D)1-2-3-4-5 E)4-1-2-3-5

S5) Öğrenciler için yazılı bir materyal hazırlayan öğretmenin aşağıdakilerden hangisi

yapması yanlıştır? A)Paragraflar arası boşlukları, satır arasındaki boşluklardan daha geniş tutması B)Metnin uzun paragraflar içermesi durumunda tek sutun kullanması C)Görsellerden fazla ayrıntı kulanması durumunda veya gerçeğe yakınlıktan kaçınması D)Satır sonuna sığmayan kelimeleri alt satıra yazması E)Vurgulamalar için tümü büyük harflerle yazılmış ifadeler kullanması

CEVAPLAR 1-D 2-E 3-D 4-C 5-E


111

Hazırlayan:ELİF PIRNAZ*

SOSYAL BİLGİLERDE BİYOGRAFİ KULLANIMI

Sosyal Bilgiler dersi amaçlarının gerçekleştirebilmesi adında çeşitli bilim dallarından yararlanır. Bu bilimlerden başta sosyal bilimler olmak üzere , fen bilimleri , matematik ve görsel sanatlardan yararlanır. Sosyal bilgilerin yararlandığı birim dallarından biride edebiyattır. Yararlanılan edebi eserlerden biride biyografilerdir.

1-BİYOGRAFİ : Bilim, sanat, edebiyat, spor, siyaset gibi alanlarda iş ve davranışlarıyla öne çıkmış, toplum katında üne kavuşmuş, insanların hayatlarının tarihini ortaya koymak amacıyla, belgelere dayalı olarak tarafsız bir gözle kaleme alınan eserlerdir.

2-BİYOGRAFİ TÜRLERİ

a-Yazım tekniğine göre biyografi; bilimsel biyografi, biyografik roman ve nekroloji

b-Kapsamına göre biyografi ; tam biyografi, kısmi biyografi, genel biyografi.

c-Çocuk edebiyatı biyografisi; otantik ve kurgulanmış biyografi

3-BİYOGRAFİ HAZIRLANIRKEN DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR

Biyografisi yazılacak kişi belirlenmeli, eserin hangi yaş gurubuna hitap edeceği belirlenmelidir. Kütüphanelerden kitap, gazete, dergi ve anılardan yararlanılmalıdır. Kapsamlı bir araştırma yapılmalıdır. Yararlanılan belgeler doğru ve eksiksiz olmalıdır. Bir kompozisyonun uyulması gereken tüm kurallarına uyulmalıdır. Biyografisi yapılacak kişiyle mutlaka görüşülmeli, sağ değil ise kişinin yakın çevresinden bilgi toplanmalıdır.

4-SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM VE BİYOGRAFİ

Sosyal Bilgiler dersinde biyografi öğretimiyle milletlerin kaderini değiştirmiş, önemli buluşlara imza atmış, liderlik özelliği ile toplumlara yön vermiş, büyük şahsiyetlerin hayat hikayelerinden yararlanmak amaçlanmaktadır.

5-SOSYAL BİLGİLERDE BİYOGRAFİ KULLANIMININ YARARLARI

a-Öğrenciler biyografiler sayesinde kişilerin hayatlarını örnek alır.

b-Biyografisi yazılan kişinin dönemine ilişkin bilgi edinirler.

c- Öğrencilerin tarihe yolculuk yapmasına fırsat sunar.

d-Öğrencilerin geçmişi içinde bulundukları zamanla karşılaştırır.

e-Bir insanın hayatı, maceraları, yaptığı hareketler öğrencilerin konuyu daha iyi öğrenmesini sağlar.


112

f-Tarihi yer, kişi, olay bakımından analiz etmeyi öğrenir.

6- SOSYAL BİLGİLERDE BİYOGRAFİYİ ETKİLİ BİR ŞEKİLDE KULLANMAK İÇİN BAZI ÖNERİLER

• Biyografinin tarihi kapsamlarla tanıtılmalıdır.

• Biyografide bahsedilen yerler listelenmeli harita üzerinde gösterilmelidir.

• Biyografik metinlerin dönemi tarihini yansıtan kelimelerin anlamları bulunmalıdır.

• Dönemin ünlü kişileri, siyaset adamalarını araştırınız.

• Dönemin gazete ve dergilerinden yararlanınız.

• Biyografide geçtiği dönemin giyim ve mobilya modasını araştırınız.

SORULAR

1-Nekroloji 2-Otobiyografi 3-Bilimsel biyografi 4-Potre 1.Yukarıdakilerden hangileri biyografinin edebi türlerindendir? A)Yalnız 2 B)1 ve 2 C)2 ve 4 D)1 ve 3 E)1, 2 ve 3

2.Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Bilgiler dersinde biyografi kullanımının esaslarından değildir? A)Senaryo B)Karakter C)Konu D)Mekan E)Sitil

3.Ünlü bir kişinin ölümünden hemen sonraki günlerde genellikle gazete ve dergilerde yakın çevresindeki kişiler tarafından onun üstün nitelikleri, başarıları, ahlakı eserleri gibi özelliklerinin anlatıldığı biyografi türü aşağıdakilerden hangisidir?

A)Monografi B)Otobiyografi C)Portre D)Biyografik roman


113

E)Nekroloji

4.Aşağıdakilerden hangisi veli ve ermiş kişilerin hayatlarının anlatıldığı yazılara verilen isimdir? A)Menakıpnameler B)Danişmentname C)Siyer D)Tezkire E)Selimname

5.Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Bilgilerde biyografi kullanımının yararlarından biri değildir? A)Tarihi olayları yer, kişi, zaman bakımından analiz eder. B)Öğrencilerin tarihsel gelişimi öğrenmelerine yardım eder. C)Vatanseverlik gibi olumlu duyguları güçlendirir. D)Öğrencinin geçmişi içinde bulunduğu zamanla karşılaştırır. E)Öğrenciler biyografinin yazıldığı dönemin tarihinin hepsini öğrenir.

CEVAP ANAHTARI

1-C

2-D

3-E

4-A

5-E


114

Hazırlayan:ŞEYMA GÜNER*

FİNLANDİYADA SOSYAL BİLGİLER EĞİTİMİ

FİNLANDİYA

Çağımızda teknoloji gelişmektedir. Teknolojiyi her türlü şartta takip etmek gerekmektedir. Zira ülkelerin güvenliği ve toplumların esenliği teknolojiye ne kadar sahip olduklarına bağlıdır. İleri teknoloji üretmek ve kullanmak için çağdaş bilgi ve beceriyle donanmış bir nüfus kitlesi gerekmektedir.

Finlandiya da ülkede çekirdek program esas alınmaktadır. Ülkenin coğrafi özellikleri ile eğitim sistemi de kısaca betimlenmiştir.


COĞRAFİ YAPI: bir kuzey Avrupa ülkesi olan Finlandiya 337.037 km2 yüzölçümü ile topraklarının genişliği bakımından Avrupa ülkeleri arasında 6. sırada yer almaktadır. Coğrafi özellikleri yönünden diğer İskandinavya ülkelerine çok benzemesine rağmen bazı bakımlardan İsveç ve Norveç farklılıklar göstermektedir.

Finlandiya kuzeyde Norveç güneyde Fin denizi ve yaklaşık 30 bin ada kuzeybatıda İsveç güneybatıda Botni körfezi doğuda Rusya ile çevrilir.

Ülke ovalık ve göllerle kaplıdır. 55 bin civarında göl ve bunların bağlantısını sağlayan çok sayıda akarsu bulunmaktadır.

Nüfus: 2005 verilerine göre 5.255 580 kişi yaşamaktadır. % 90 güney Finlandiya da yer almaktadır. Ülkenin nüfusun; % 12 si dinsiz %86’sı Luhteci %’1 i ortodokstur. %’1 i diğer dinlerdir.

EKONOMİ: ülke topraklarının az bir tarıma elverişlidir. Ticaretin başlıca maddesi tarım ve orman ürünleridir. En önemli sanayi dalı metal ve elektronik olmakla birlikte ülkede maden ve makine endüstrisi gemi endüstrisi ayakkabı yapımı ve kimya endüstrisi gelişmiştir.

TARİHİ GELİŞİMİ VE SİYASAL YAPISI

İlk yerleşim günümüzden yaklaşık 5 bin yıl önce başlamıştır. Finlandiya 6 Aralık 1917 tarihinde muhtariyet elde etmiştir. Hatta Troçki 3 Ocak 1918 de Finlandiya bağımsızlığını kabul etti ise de bazı grupları ayaklanmıştır.17 Temmuz 1919 Finlandiya anayasası kabul etme yolu hazırlanmıştır.1929 dünya ekonomik krizinin etkisinde kalmıştır. Sovyetlerin saldırısıyla kendisini 2. dünya savaşının içinde bulmuştur. Finlandiya Almanya ile savaşmak zorunda kalmıştır. Yüz bin dolayısıyla insanını kaybetmiştir. Finlandiya diğer Avrupa ülkelerinden farklı olarak Amerikan yardımı almadan ekonomik bakımından büyük gelişme kaydetmiştir. Ülke parlementer yönetim ile yönetilmektedir. Başkenti Helsinkidir.

EĞİTİM SİSTEMİ

Eğitim; eğitim bakanlığı sorumluluğundadır. Ulusal Eğitim Kurulu ve Bakanlıkla birlikte ilk orta ve yetişkin eğitimine yönelik hedef içerik ve yöntemleri geliştirmektedir. Eğitim dili ülkenin resmi dilleri olan


115

Fince ve İsveççedir. Eğitim sürecinde anadilinin yanı sıra en az 2 yabancı dilin öğretilmesi söz konusudur. İlk yabancı dil eğitimi 3. sınıfta başlamaktadır. Bir eğitim yılı 190 gündür. Ağustosta başlayıp haziranın başına kadar devam eder. Çok amaçlı okul hayatının 9 yılını başarıyla tamamlayan öğrenciye bir belge verilmektedir. Seçmeli olan 10. yılı tamamlayan öğrencilere ek bir belge sunulmaktadır. 1982 den itibaren ortaöğretim programları 16_19 yaş arası öğrencilere 3 yıllık genel eğitim sağlanır. Öğrenciler bu eğitimi 2 ya da 4 yılda tamamlayabilmektedir. Lise programlarında en az 75 ders vardır. Bunlardan 45_49 u zorunlu derslerdir. 3 yıllık bir eğitim sağlanır ve olgunluk sınavlarına girilir. Bu sınav Eğitim Bakanlığı ve Olgunluk Sınav Kurulu tarafından ilkbahar ve sonbahar olmak üzere yılda 2 defa yapılmaktadır. Olgunluk sınavına giren liseyi tamamlayanlara lise diploması verilmektedir. Başarılı olanlara olgunluk sertifikası verilir. Üniversite başvuruları için olgunluk sertifikası gereklidir. Ortaöğretim program kapsamında meslek lisesi de yer almaktadır. 75 farklı alanda verilen mesleki eğitimde amaç öğrencilere iş hayatında gerekli olan becerileri kazandırmak ilk olarak 1842 de açılmıştır. Üniversitede akademik eğitim sağlamakta ve bilimsel araştırma yapmaktadır. 3_6 yıl süre ile değişmektedir. Finlandiya da toplam 31 meslek yüksekokulu vardır. Milli savunma bakanlığına bağlı bir ulusal savunma koleji mevcuttur. Teknik okulların çoğu belediyeye bağlı ya da özel okullardır. Tüm üniversiteler devlet tarafından desteklenmektedir.


Programın genel özellikleri: Ülkenin eğitim bakanlığı resmi sitesi, eğitim bakanlığı ulusal temel eğitim çekirdek programı ve ulusal üst

ortaöğretim okulları çekirdek programı 2003 ve Avrupa eğitim bilgi ağı olan EURYDICE den faydalanarak sosyal bilgiler öğretimine ilişkin çekirdek programına ulaşılmıştır. Birçok gelişmiş ülkenin programlarında çeşitli düzenlemelere gidilmiş ve yapılandırılmış yaklaşım program hazırlanma sürecinde işe koşulmuştur. ABD Avustralya yeni Zelanda ve Finlandiya gibi ülkelerde yapılandırmacı yaklaşım ışığında programlar hazırlanarak uygulanmaya konulmuştur. Türkiye Finlandiya’yı kendine örnek almıştır. İlköğretim 7_9 sınıflar 2004; ortaöğretim 10_12 sınıflarda 2003 yılında sosyal bilgiler programı yayınlanmıştır.

AMAÇLAR

Öğrencilerin toplumda aktif ve sorumluluk sahibi birer birey olmasını sağlamak.

Hoşgörülü ve demokratik vatandaşlar olarak yetişmeleri yönünde desteklenmesi ve onlara sosyal emellerde bulunma ve demokratik uygulamalar yapma olanaklarını tanımasıdır. 7_9. sınıflarda sosyal bilgiler öğretimi: Öğrencileri cesaretlendirmek ve onları uyumlu sorumluluk duygusu taşıyan bağımsız üretici ilişki kurabilen barışı seven insanlar ve vatandaşlar yetiştirmek amacı ile düzenlenmiştir. 10_12. sınıflarda sosyal bilgiler öğretimi: Öğrencileri güncel olayları etkin bir biçimde ve eleştirel bir gözle inceleme yeteneği ile donatmak ve onları sosyal etkinliklere katılmaya hazırlamaktadır.

Yukarıdaki amaçlara paralel olarak öğrencilerin şu kazanımları elde etmesi beklenmektedir: Çalışmaya değer vermeyi öğrenme, Eylemlerinin yasal sonuçlarını bilme, Kamu hizmetleri konusunda bilgi edinme, Sosyal katılım, Sosyal bilgilerin doğası hakkında bilgi sahibi olmaktır… İÇERİK

Ağırlıklı olarak etkili vatandaş demokrasi Finlandiya’nın sosyal ekonomik ve kültürel yapısı AB ile ilgili konulardan oluşmaktadır.7. ve 9. sınıflarda okutulmakta olan sosyal bilgiler dersine ait öğrenme alanları aşağıdaki gibidir:

Toplumun bir üyesi olarak birey, Bireyin refahı,


116

Etkide bulunma ve kara verme, Vatandaşların güvenliği, Bireyin maddi kaynakların yönetimi, Ekonomi, Ekonomi politikası. ÖĞRENME ÖĞRETME SÜRECİ

Sosyal bilgiler öğretim programı çekirdek programı niteliği taşımaktadır.

Bu nedenle amaç ve içerik genel hatlarıyla verilirken öğrenme öğretme süreciyle ilgili her hangi bir açıklama yapılmaktadır.

Finlandiya da sosyal bilgiler dersine giren öğrencilerin ders kitapları ve araç gereçlerini belirleme öğretim yöntemlerini seçerken de bağımsız olarak karar verme hakkına sahiptir.


Öğrencileri çok amaçlı okulların hedefi doğrultusunda yoğunlaşmaya çalışmalarını planlamaya ve özgür seçimler yapmaya teşvik etmektedir. Avrupa eğitim bilgi ağı olan EURYDICE ve ULUSAL TEMEL EĞİTİM çekirdek programına göre Finlandiya sosyal bilgiler derslerinde başarılı sayılabilmek için öğrencilerden şu kazanımları gerçekleştirmesi beklenmektedir:

Sosyal konularla ilgili kendi düşüncelerini savunma. Medyadaki bilgilerin istatistikleri ve grafik sunumları eleştirel gözle yorumlama. Sosyal ve ekonomik etkinliklerle ilgili etik sorunları anlama.

Bunlar dışında öğrenciler bilgi beceri tutum davranış gelişimi yönünden değerlendirilmesi. Yazılı ve sözlü değerlendirme de etkili bir biçimde kullanılır.

SORULAR

1. SORU: Aşağıdakilerden hangisi Finlandiya da 7_9.sınıflarda okutulmakta olan sosyal bilgiler dersine ait öğrenme alanlarından biri değildir?

A) Bireyin refahı

B) Ekonomi

C) Vatandaşların güvenliği

D) Ekonomi politikası

E) Birey ve tolum

2. SORU: OECD tarafından 3 yılda bir düzenlenen 15 yaş PİSA çerçevesinde Avrupa da 2004 de yayınlanan değerlendirme sonuçlarına göre matematik fen ve okuma becerilerinde 40 ülke arasında 1. sırada yer alan ülke aşağıdakilerden hangisidir?


117

A) ABD

B) Almanya

C) İtalya

D) Finlandiya

E) İngiltere

3.SORU: Finlandiya da halen yürürlükte olan sosyal bilgiler öğretim programı nasıl bir program niteliği taşımaktadır?

A) Örtük program

B) Çekirdek program

C) İhmal edilen program

D) Formal program

E) Ekstra program 4. SORU: Birçok gelişmiş ülkenin öğretim programlarında çeşitli düzenlemelere gidilmiş ve yapılandırmacı

yaklaşım program hazırlanma sürecinde işe koşulmuştur. Buna göre aşağıdaki ülkelerden hangisi yapılandırmacı yaklaşım programları hazırlama sürecine örnek ülkelerden değildir?

A) ABD

B) Avustralya

C) İngiltere

D) Yeni Zelanda

E) Finlandiya

5. SORU: Finlandiya da ilköğretim 7_9. sınıflarda günümüzde kullanılmakta olan sosyal bilgiler öğretim programı kaç yılında yayınlanmıştır?

A) 1996

B) 1994

C) 2004

D) 2008

E) 2010 CEVAPLAR 1) E 2) D 3) B 4) C 5) C


118

Hazırlayan:FATMA ZENGİN*

Sosyal Bilgilerin Tanımı Dünyada ve Ülkemizde Gelişimi ve Önemi(ÖZET)

Sosyal bilgiler, ilköğretimde işlenen haftalık derslerden biridir. 1. sınıftan 3. sınıfa kadar ise hayat bilgisi olarak işlenir. Sosyal bilgiler dersi öğrencileri toplumsal hayata hazırlayıp onların sosyal yanını geliştiren bir ders olmasının yanında tarih, coğrafya ve vatandaşlık konularını da içerir.

Sosyal Bilgiler Nedir?

Sosyal bilgiler, vatandaşlık yeterlilikleri kazandırmak için sanat, edebiyat ve sosyal bilimlerin disiplinler arası bir yaklaşımla birleştirilmesinden oluşan bir çalışma alanıdır. Okul programı içinde Sosyal Bilgiler, antropoloji, arkeoloji, ekonomi, coğrafya, tarih, hukuk, felsefe, siyasi bilimler, psikoloji, din, sosyoloji ve sanat, edebiyat, matematik ve doğa bilimlerinden uygun ve ilgili içeriklerden süzülen sistematik ve eş güdümlü bir çalışma alanı sağlar. Sosyal bilgilerin temel amacı, birbirlerine bağımlı, global bir dünyada, kültürel farklılıkları olan demokratik bir toplumun vatandaşları olarak, kamu yararına bilgiye dayalı, mantıklı kararlar verebilme yeteneği geliştirmek için genç insanlara yardımcı olmaktır.

Sosyal Bilgiler Öğretiminde Temel Yaklaşımlar

Vatandaşlik aktarimi olarak sosyal bilgiler

Sosyal bilim olarak sosyal bilgiler

Yansitici inceleme olarak sosyal bilgiler

Türkiye’de Sosyal Bilgiler

Türkiye’de sosyal bilgiler dersinin gelişimi incelendiğinde, 1913 yılında Fransa ilköğretim Kanunu’nun etkisi ile “Geçici İlköğretim Kanunu” yürürlüğe girmiştir. Bu dönemde yayınlanan ders programına bakıldığında bugün sosyal bilgiler olarak adlandırılan tarih, coğrafya ve musahabat-ı ahlakiye ve malumat-ı vataniyye adı altındaki farklı derslerin yer aldığı görülür.

1968 yılında tarih, coğrafya, yurttaşlık bilgisi dersleri kaldırılır ve yerine sosyal bilgiler dersi getirilir ortaokulların birinci ve ikinci sınıfında haftada beş saat üçüncü sınıfında dört saat okutulur. 1985 yılından sonra sosyal bilgiler dersi yerine milli tarih, milli coğrafya dersleri getirilir, 1992 yılında vatandaşlık eğitimi uygulamaya geçirilir ve 1997 yılında yapılan düzenleme ile bu dersler kaldırılarak yerine sosyal bilgiler dersi yeniden getirilir

SORULAR

1-Aşağıdakilerden hangisi en eski sosyal bilgiler yaklaşımıdır?

A)SOSYAL BILIM OLARAK SOSYAL BILGLIER

B)VATANDAŞLIK AKTARIMI OLARAK SOSYAL BILGILER

C)YANSITICI INCELEME OLARAK SOSYAL BILGILER

D)ARAŞTIRMA INCELEME OLARAK SOSYAL BILGILER

E)TARIH BILIMI OLARAK SOSYAL BILGILER


119

2-Sosyal bilgiler ile ilgili olarak aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A)TEK DİSİPİLİN ALANINA SAHİPTİR

B)SOSYAL BİLİMLER İLE AYIRT ETMEK İMKANSIZDIR

C)KENDİ BİLGİSİNİ ÜRETİR

D)KENDİ BİLGİSİNİ ÜRETMEZ SOSYAL BİLİMLERDEN ALIR

E)KAVRAMLARI KAYNAŞTIRMADAN DİREKT VERİR

3-Ekonominin önemi ve konusu aşağıdaki öğrenme alanında daha ağırlıklıdır?

A)BİREY VE TOPLUM

B)KÜLTÜR VE MİRAS

C)ÜRETİM DAĞITIM TÜKETİM

D)KÜRESEL BAĞLANTILAR

E)İNSANLAR KÜRESEL BAĞLANTILAR

E)İNSANLAR YERLER ÇEVRELER

4-Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler belli başlı disiplin alanlarındandır?

A)FİZİK

B)KİMYA

C)BİYOLOJİ

D)UZAY BİLİMLERİ

E)TARİH

5-Sosyal bilgiler eğitimiyle ilgili bilgi üreten ve bu alanda uluslararası en büyük kuruluşlar aşağıdakilerden hangisidir?

A)WHO

B)UNO

C)UNESCO

D)NCSS

E)SCS

CEVAPLAR:1-B 2-D 3-C 4-E 5-D


120

Hazırlayan:ŞERMİN BAŞER*

İLKÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNDE TARİHSEL ZAMAN VE KRONOLOJİ BECERİLERİİLKÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNDE TARİHSEL ZAMAN VE KRONOLOJİ BECERİLERİ

GİRİŞ

Türkiye’de uygulanan yeni sosyal bilgiler programı bireye pek çok yaşamsal beceri kazandırmayı amaçlar. Bu bağlamda yeni programın beceri temelli olduğu görülür. Sosyal bilgiler dersiyle kazandırılması amaçlanan becerilerden bazıları;

Eleştirel düşünme

Yaratıcı düşünme

İletişim

Araştırma

Problem çözme

Karar verme

Bilgi teknojilerini kullanma

Gözlem

Mekanı algılama

Zaman ve kronolojiyi algılama

Zaman ve kronolojiyi algılama becerisinde;

1. Takvim bilgisi edinmeyi,

2. Zamanın boyutlarını (geçmiş-şimdiki-gelecek) ayırt etmeyi,

3. Zaman ifadelerini doğru kullanmayı,

4. Kronolojik sıra yapmayı,

5. Zaman şeridindeki veriyi yorumlamayı,

6. Zaman şeridi oluşturmayı kapsamıştır.

Çocuklarda Zaman Algısının Ortaya Çıkışı ve Gelişimi

Çocuklarda zaman algısının oluşumu ve gelişmesi birden bire ortaya çıkmaz. Çünkü zaman algısı zihinsel bir olgudur ve oluşması uzun bir süreci gerektirir. Bundan dolayı zaman, çocukluktan


121

başlayarak öğrenilmektedir. Bunun için bireyin zaman algısını geliştirmesi erken yaşlardan itibaren eğitim dizgesinde yer alan derslerle desteklenmelidir. Yapılan araştırmalara göre çocuklarda zaman kavramına ilişkin gelişimler 5-12 yaş arasında meydana gelmektedir. Çocukta zaman gelişiminin ilk basamağı saate ilişkin olanıdır. Zamanı somut temsil eden saatle başlanmalı, takvimle devam edilmeli ve kronoloji ile tamamlanmalıdır.

Çocukta Geçmiş Zaman Algısı

Çocuklar -anne-babalarının çocukluk fotoğrafını görme- örneğinde olduğu gibi geçmiş kavramıyla erken yaşta karşılaşırlar. Çocuklarda geçmiş algısı; olayları sıralama yeteneği, onların şimdiki zamandan olan uzaklıklarını ölçme, olaylar arasındaki ilişkileri en azından bir boyutta tespit etmelerini sağlar. Bazen de çocuklar kendilerinden önce olayların meydana gelmiş olabileceğine inanmadıkları için geçmiş zamanı kavramını anlayamamaktadırlar.

Tarihsel Zaman Kavramı ve Öğretimi

Tarih öğrenmek, çocukların zamanı, şimdi ve geçmiş olarak ayırt edebilmelerini gerektirir. Çünkü çocukların zaman algılarında bir eksiklik, tarihsel becerilerinin gelişmesini engeller. 6-8 yaş arası çocuklarda tarihsel rakamları kullanma etkinlikleri görülür. Ama bu işlem sonuç olarak genellikle hatalıdır. 9-11 yaş arası çocuklarda ise, zamanın dönemlerini ayırt etme görülür. Son yıllarda bu yaşa bağlı gelişimi kabul etmekle birlikte çocuklara uygun yöntem ve tekniklerle özel öğretim sonucunda tarihsel zaman kavramına ait bazı zihinsel yeterliliklerin kazandırılabileceği ortaya çıkmıştır.

Tarihsel Zaman Kavramının Öğretimi İçin Önerilen Etkinlikler

Zamanı göstermeyi öğrenme

Bir saati kullanma

M.Ö ve M.S arası uzaklıkları gösterme

Gün, hafta ay ve yılın anlamlarının öğrenilmesi

Yüzyıl kavramının öğrenilmesi

Zaman Şeritleri

Zaman şeritleri, olayların hangi sırayla, nasıl oluştuğunun anlaşılmasında ve zaman genişliğinin görselliğinde yardımcı olur. Zaman şeritlerinin pek çok avantajı vardır. Bunlardan bazılar;

1.Tarihsel olayların hafızada karışmasını önler.

2. Birçok farklı tarihsel döneme uyarlanabilir.

3. Özet olarak biçimlendirildiği için kolaylıkla hatırlanabilir.

4. Bir bakışta uzun çağları ya da kısa bir nesli görmelerine yardım eder.

Zaman Kapsülleri


122

Zaman kapsülleri, belirli bir zaman periyodu için nesnelerin ve kanıtların toplanmasıyla oluşur. Çocuğun soyut olan tarihsel bir konuya, somut bir yolla bağlantı kurmasını sağlar. Çocuk zaman kapsülleri altı farklı konuda oluşturulabilir. Bunlar;

1. Kişisel zaman kapsülü

2. Kişisel değişim zaman kapsülü

3. Aile zaman kapsülü

4. Ünlü kişi zaman kapsülü

5. Kültür zaman kapsülü

6. Sanat zaman kapsülü

1. Kişisel Zaman Kapsülü

Tarihi, çocuğun hayatının bir parçası haline getirebilmek için yapılacak ilk zaman kapsülünün çocuğun hayatının bir parçası olması gerekir. Örneğin; Öğretmen kendi çocukluğunun önemli maddelerini toplar. Sınıfta zaman kapsülünü öğrencilere gösterir ve kendi hikayesinin anlatıldığı tarihsel nesneler hakkında bilgi verir. Bunlardan resimler incelenerek, resimdekilerin ne giydikleri hangi aksesuarları kullandıkları fark ettirilebilir.

2. Kişisel Değişim Zaman Kapsülü

Çocukların zaman içindeki değişimleri kavramaları için gereklidir. Örneğin; Öğretmen, çocukların geçmişte, şimdide neler yaşadıkları, gelecekte neleri yaşayacaklarından hareketle bir etkinlik yaptırabilir.

3. Aile Zaman Kapsülleri

Zaman kapsüllerinin bireyden daha geniş şekline hareket edilince aile zaman kapsülleri ortaya çıkar. Örneğin; Çocuklardan kendi evlerinde bulunan maddeleri kullanarak bir aile kapsülü oluşturmaları istenebilir.

4. Ünlü İnsanların Zaman Kapsülleri

Tarihsel bir kişinin yaşamının önemli olaylarını göstererek, zaman periyoduyla ilgili müfredatın anlaşılmasını kolaylaştırır. Aynı zamanda çocuklara başkalarına yönelik empati ve anlayış kazandırır.

5. Kültür Zaman Kapsülleri

Dünya tarihinde farklı insan grupları hakkında bilgi öğrenmek, tarihsel araştırmaya yönelik ilgiyi arttırır. Örneğin; Belli bir dönemde yaşamış bir ülke ya da halka ait maddi kültür öğelerinden oluşan zaman kapsülünün öğrencilerce tartışarak kimlere ait olduğunun buldurulması ve yorumlanması istenebilir.

6. Sanat Zaman Kapsülleri

Belli bir dönemde yaşamış bir grubun meydana getirdiği sanatsal değeri olan ürünlerin toplanmasıyla oluşturulan zaman kapsülleridir. Ürünlerin birer kopyaları öğrencilere yaptırılarak bu sanatsal eserleri daha iyi anlamaları sağlanabilir.

Hikayeler


123

Çocukların, kronolojik düşüncelerinin gelişiminde, iyi oluşturulmuş tarihsel anlatıların (biyografiler, tarihsel edebiyat, kısa tarihsel hikayeler ) kullanılmasının önemi büyüktür. Tarihsel edebi ürünlerden mektup, günlük, kurgusal olmayan tarihi hikayeler aracılığı ile öğrencilerin kronoloji becerilerine katkı sağlar.

Tarihsel Niteliği Olan Üç Boyutlu Kanıtlar

Görsel malzemeler çocukların, ardışıklığı anlama ve kronoloji algılarının gelişmesinde çok yönlü bir uyarıcıdır. Görsel materyallere ve kalıntılara (müzeler ve tarihi yerlere yapılacak geziler ve çevreden toplanacak resim ve eşyalar) örnek verilebilir.

SORULAR

SORU. 1

1. Eleştirel düşünme

2. Araştırma

3. Bilgi teknolojilerini kullanma

4. Zaman ve kronolojiyi algılama

5. Değişim ve sürekliliği algılama

Yukarıda belirtilen sosyal bilgiler programındaki becerilerden hangisi veya hangileri çocuklarda sağlıklı bir zaman algısının oluşmasını sağlar?

A.Yalnız 1 B.Yalnız 5 C.2 ve 3 D.3 ve 4 E.4 ve 5

SORU.2 Aşağıdakilerden hangisi zaman ve kronolojiyi algılama becerisi kazanmanın çocuklar üzerindeki etkilerinden değildir?

A.Takvim bilgisi edinmek. B.Zamanın boyutlarını ayırt etmek. C.Kronolojik sıra yapmak. D.Problem çözme basamaklarını kullanmak. E.Zaman şeridi oluşturmak.

SORU.3 Aşağıdakilerden hangisi zaman şeridinin faydalarından biri değildir?

A.Tarihsel olay hakkında gözlem olanağı sağlar. B.Tarihsel olayların hafızada karışmasını önler. C.Bir olayla diğeri arasında ilişki kurulmasını sağlar. D.Çocuğun zaman dönemlerini hayalinde canlandırmasına imkan sağlar. E.Birçok farklı tarihsel döneme uyarlanabilir.


124

SORU.4 Dünya tarihinde farklı insan grupları hakkında bilgi öğrenmek için hangi zaman kapsülünden yararlanmak daha doğru olur?

A.Sanat zaman kapsülü B.Kişisel zaman kapsülü C.Kültür zaman kapsülü D.Aile zaman kapsülü E.Ünlü insanların zaman kapsülü

SORU.5

1.Mektup 2.Günlük 3.Kurgusal olmayan tarihi hikaye 4.Biyografi 5.Masal

Yukarıda belirtilen edebi ürünlerden hangisi veya hangileri öğrencilerin kronoloji becerilerine katkı sağlamaz?

A.Yalnız 1 B.Yalnız 5 C.1 ve 5 D.2 ve 3 E.3 ve 4

CEVAPLAR

1.E 2.D 3.A 4.C 5.B


125

Hazırlayan:ELİF ÇAYLAK*

ÜNİTE KAVRAMI

Sosyal bilgiler dersinin içeriğine ilişkin en kabul gören tanım 1940’lı yıllarda Edgar Bruce Wesley tarafından yapılmıştır.

‘Sosyal bilimlerin pedagojik amaçlarla basitleştirilmiş şeklidir’

Bu sebeple bir sosyal bilgiler öğretmeni disiplinler arasında ilişki kurabilmelidir.

Üniversitede sosyal bilgiler öğretmenliği programına çekirdek disiplinlerle ilgili dersler konularak bu mesele çözülebilir.

Ünite nedir?

Öğretimi planlama biçimidir.

Öğretim konusunu küçük parçalara ayırarak öğretimi kolaylaştırır.

Ünitenin mucidi Alman pedagog Herbart olarak kabul edilir.

Ünite ve ünite çalışmalarının ülkemize gelişi 1962’de yapımına başlanan yeni ilkokul programı taslağı ile olmuştur

Sosyal Bilgiler Program Geliştirme Yaklaşımları

Sosyal bilgiler üniteleri disiplinlerarası yaklaşıma göre geliştirebilir.

Eğer sosyal bilgilerin tarih,coğrafya ve yurttaşlık bilgisi derslerinin ötesinde sosyoloji,tarih,ekonomi,felsefe gibi çekirdek disiplinlerden oluştuğunu düşünüyorsak;ünitelerimizde bu mantığı yansıtmalıdır.

Banks’a göre disiplinlerarası ünite oluşturmanın tek yolu,ünite planlamasının başında birkaç çekirdek disiplinden seçilmiş kavramları bir araya getirmektir.

Kazanımlardan yola çıkarak öncelikle her bir çekirdek disiplin için o disiplin uzmanları tarafından temel eğitimde verilmesi gereken kazanımlar belirlenmelidir.

Benimsenmiş olan bu kazanımlardan ilgili olanlar bir ünite başlığı altında toplanabilir.

Ancak literatüre baktığımızda kaynaştırılmış üniteleri görebilmekte iken, bir disiplinin baskın olduğu üniteleride görebiliyoruz.

Michaels ve Garcia’ ya göre sosyal bilgiler ünitesi ‘konu alanı yaklaşımına göre’ de tasarlanabilir.

Bu üst sınıflarda daha yaygındır.

Sosyal bilgilerin tarih,coğrafya ve vatandaşlık bilgisi konuları ile sınırlı olduğu dönemlerde programlarda ve ders kitaplarında her bir derse ait ünitenin arka arkaya konduğu tasarımlar buna örnektir.


126

Bu ikisinin arasında da farklı disiplinlerin bakış açılarının bir konuya taşındığı ‘çoklu disipliner bilgiler’ adını taşıyan bir yaklaşımda bulunmaktadır.

ABD ‘deki ders kitapları serilerinde baskın sosyal bilgiler programı modelleri genişleyen çevreler anlayışına uygun olmakla birlikte, ABD’nin pek çok eyaletinde kullanılan ders kitaplarında dahi çekirdek disiplinlerin kaynaştırılmasına yer verilmediği dikkati çekmektedir.

Bir başka sosyal bilgiler programı ünitelerinde ‘baskın disiplin’ kavramı ile karşılaşırız.

Örneğin bir ünitede baskın disiplin tarih iken,bir başka ünite de coğrafya,bir diğerinde ekonomi olabilir.

Bunlardan başka tarih ve coğrafyanın bütün ünitelerde toplulaştırıldığı programlarla da karşılaşmak mümkündür.

Singer’a göre ünite planlaması başında düşünülmesi gereken hususlar şunlardır;

Kapsam ve süre

Kavramlar

Ana fikirler

Amaçlar

Hedefler

İçerik

Beceriler

Materyaller

Ders tasarımı

Ünite Planlamanın Aşamaları

Sosyal bilgilerde öğreteceğin 3 geniş ünite başlığı listeleyiniz.

Bunlardan seçtiğiniz birini 3 destekleyici tema yazarak yeniden oluşturunuz.

Bu temalara etrafında yapılandırılacak ünitenin içerebileceği içerik,tutum ve beceri listesini çıkarınız.

Bu ünite için 5 ünite hedefi yazınız.

Bu üniteyi öğretebilmek için kullanabileceğiniz materyalleri listeleyiniz.

Bu ünitenin öğretiminde kullanabileceğiniz 7-10 arası etkinlik yazınız.

Bu ünite de öğrencilerinizi nasıl değerlendirebilirsiniz? araştırınız

Şu halde sosyal bilgiler öğretmenin tasarlayacağı ünitenin konusu ne olacaktır?

Sosyal açıdan önemli bir içeriği olmalıdır.


127

Öğretmen,kendisinin ve öğrencilerin ilgisini çeken, çok genel olmayan ve pek çok disiplin tarafından incelenebilecek bir konu seçmelidir.

Disiplinlerarası üniteler,bir kavramdan,genellemeden,temadan ya da bir tarihsel dönemden yola çıkarak hazırlanabilir.

Türkiye’de Sosyal Bilgiler Programı Üniteleri Geliştirme Çabaları

1926’da ilkokulda 1,2 ve 3. sınıflarda pek çok dersin kaldırılması ve yerine bir devrim niteliğindeki ‘hayat bilgisi’ dersinin konması ve toplu öğretime olan inanç, bizde zamanla sosyal bilgiler de konu alanı yaklaşımından disiplinler arası yaklaşıma geçişi hızlandırmıştır.

1948 yılında ise tarih,coğrafya ve yurttaşlık bilgisi konularının birbiri ile bağdaştırılabilecek olanları yan yana getirilmiş ama tek derse dönüştürülmemiştir.

1962’de pilot uygulamasına başlanan toplum ve ülke incelemeleri dersinin bölgemiz adlı ünitesi için geliştirilen karadeniz bölgesi ünitesi yer temelli ünite tasarımına güzel bir örnektir.

ÜNİTE VE PROJE ARASINDAKİ TEMEL FARKLILIKLAR

Proje pratik etkinlik ünitesi anlamına gelir.

Klasik eğitime karşı öğrencinin kendi planladığı ve yaptığı etkinliklerdir.

Öğrencinin yeni ve özgün bir şey yapmasını ister.

Ünite klasik eğitimi ve öğretmen merkezli eğitimi temsil eder.

Ünite var olanı ve bilineni öğretmeyi amaçlar.

SOSYAL BİLGİLER NE ÖĞRETMELİDİR?

Sosyal bilgiler dersini almış bir öğrenci, çevresinde olan herhangi bir olayı pek çok farklı disiplinin bakış açısıyla ele alabilmelidir.

Öğrenciye sosyal bilim insanının nasıl düşündüğü öğretilmelidir.

Sosyal bilimciler, kendi alanlarının kör edici taassubuna kapılmamış ve etraflarındaki sosyal realiteyi bir bütün olarak değerlendirme gayreti içerisinde olmuşlardır.


128

SORULAR

1-) Sosyal bilgiler dersi alan bir öğrencinin kazanacağı en temek özellik nedir?

a)Tarih bilgisi

b)Coğrafya sevgisi

c)Vatandaş olarak sorumlulukları

d)Çok yönlü ilgileri

e)Eleştirel düşünme becerisi

2-)Sosyal bilgiler dersine ilişkin en genel ve kabuledilebilir tanımı yapan pedagog kimdir?

a)Muallim Cevdet

b)Tyler

c)Herbart

d)Carter

e)Wesley

3-) Aşağıdaki seçeneklerden hangisi projenin özellikleri arasında sayılabilir?

a)Klasik eğitim anlayışını yansıtır.

b)Öğretmen merkezlidir.

c)Pratik etkinlik ünitesi anlamına gelir.

d)Var olanı öğretir.

e)Bilineni öğretmeyi amaçlar.


129

4-)Aşağıdaki seçeneklerden hangisi ünitenin özellikleri arasında sayılabilir?

a)Klasik eğitime karşıdır.

b)Öğrenci merkezlidir.

c)Özgün ürünler ortaya koyar.

d)Öğretmenler tarafından tasarlanabilir.

e)Yaparak yaşayarak öğrenmeyi savunur.

5-) Aşağıdakilerden hangisi Singer’ a göre ünite planlanması başında düşünülmesi gereken hususlardan değildir?

a)Hedefler

b)Öğrencinin ihtiyaçları

c)içerik

d)materyaller seçimi

e)kapsam ve süre

CEVAPLAR : 1-d 2-e 3-c 4-d 5-b


130

Hazırlayan:BAHTİYAR KEHCİ

SOSYAL BİLGİLER ÖGRETİMİNDE AFET VE DEPREM EGİTİMİ

Afetin tanımı ve çeşitleri

Afet: genel bir tanımla insanlara ve doğaya zarar veren olaylardır. Fiziksel ekonomik ve sosyal kayıplar meydana getiren normal yaşamı ve insan faaliyetlerini kesintiye uğratan kaynakların yetersiz kaldığı doğal teknolojik ve insan kökenli olaylardır.

Afet Türleri

Doğal kökenli afet: Ulaşım haberleşme ve altyapı gibi hayatın akışını bozacak ölçüde aniden meydana gelen tabiat olaylarıdır

İnsan kaynaklı afet: İnsan eliyle kasıtlı veya hata sonucu oluşan genel hayatın akışını bozacak ölçüde sonuçlar doğuran olaylar insan kaynakları afet denir

Teknolojik afet: Doğal afet sebebiyle veya teknik arıza sonucu oluşan genel hayatın akışını bozacak ölçüde sonuçlar doğuran olaylara teknolojik afet denir.

Afetlerin Nedenleri

Kalitesiz ve sağlıksız yapılaşma

Fay hatları ve bataklıklar üzerinde yoğun Konut yapımı

Bilgiye ulaşmada zorluklar

Politik çıkarlar

Rant kollama ve yozlaşma

Kamu denetiminin giderek zayıflaması

Deprem ve Depremin Oluşum Mekanizması

Yer kabuğunun doğal etkinliğinin etkisi altında uğradı kısa süreli sarsıntıları deprem denir deprem Yer kabuğunda üst veya altındaki ani hareketler tarafından oluşturulan bir titreşim ya da bir dizi şoktur.

Depremlerin oluşum nedenlerine göre üçe ayrılır.

Tektonik depremler volkanik depremler ve çökme depremler

Depremlerin yüzde doksanı tektonik kökenlidir.

Türkiye’nin Depremselliği

Yakın bir jeolojik devrinde sayısız denecek kadar çok kırıklarla parçalanmış Türkiye eski dünyada Kuzey ve Güney paralarının ortasından geçen Akdeniz deprem kuşağı üzerinde yer almakta ve zaman zaman şiddetli depremlere maruz kalmaktadır. Yurdumuzda birinci derece deprem Bölgesini başta kuzey ve Doğu Anadolu fay kuşakları boyunca uzanan sahalar ile Ege bölgesi ve Göller yöresi kapsamaktadır. İkinci derece deprem bölgesi


131

birinci derecedeki deprem Bölgesi’nin çevresindedir. Üç ve dördüncü derece deprem alanları Karadeniz kıyıları Trakya'nın Kuzeyi Güney Doğu Anadolu'nun Güneyi ve İç Anadolu'nun çevresidir.

Depremlerin Coğrafi Dağılışı

Yeryüzünde meydana gelen depremlerin büyük bir çoğunluğu levha kenarları boyunca meydana gelmektedir büyük depremler genellikle kıtaların şeritleri üzerindeki yakınlaşan sınırları boyunca meydana gelirken küçük depremin Okyanus ortasındaki uzaklaşan sınırlar boyunca oluşur. Yer kabuğunda depremsiz yerlerde bulunmaktadır diğer yerlere göre dingin olan bu yerler Kanada Brezilya Batı Afrika Batı Avustralya Antarktika Hindistan Arabistan Madagaskar Grönland Pasifik Okyanusudur. Dünyada sık deprem olan yerler ise Akdeniz çevresi ya da Alp Himalaya deprem kuşağı ve Pasifik çevresi deprem kuşağıdır.

Deprem Eğitimi Ve Önemi

İnsanlar en sevdiği insanları gözleri önünde kaybetmeleri yaşadıkları konutların okulların işyerlerinin barajların yol ve köprülerin yıkılması geçici yerleşim yerlerinde yaşamak zorunda kalmaları ve normal yaşam koşullarının değişmesi onları oldukça zorlamaktadır. İnsanoğlunun depremlere savunmasız yakalanmasının yanı sıra eğitimsizlik den kaynaklanan diğer olumsuz faktörler de afet zararlarının artmasında etkin rol oynamaktadır. Toplumun tüm kesimlerini deprem konusunda bilgilendirmek ve bilinçlendirmek olumlu davranış değişiklikleri kazandırmak ve sorunların çözümünde fertlerin aktif katılımını sağlamak deprem eğitiminin temel hedefidir.

Deprem Eğitiminin Amacı Ve Kademeleri

Deprem eğitiminin amacı; Her biri depremin yaratacağı tehlikeler hakkında bilinçlendirmek

Her bireyi içinde bulunduğu tehlikeyi azaltmak için neler yapabileceği konusunda eğitmek.

Bireylere afete hazırlığın aşamalarını tanıtmak ve bireyleri afete hazırlık için gerekli adımları atmak üzere cesaretlendirmek.

Deprem eğitiminin kademeleri; Bireyin doğal olayları ilgi duyması ve ona yönelmesi.

Doğa olayı anlaşılması ve bilgi haline dönüştürülmesi.

Bilginin değer yargısı haline gelmesi.

Doğal olaylara eğilmesi ve doğa kültürünü zenginleştirmesi.

Doğal afet sorununun çözülmesi.

Ülkemizde Deprem Eğitiminin Tarihsel Gelişimi

Ülkemizde deprem eğitimi Tanzimat devrine kadar uzanmaktadır Türk eğitim tarihinde deprem konusu ilk kez 1984 tarihinde ders kitabında yer almıştır. 17 Ağustos depremi sonrası Milli Eğitim Bakanlığı kararıyla eğitim-öğretim kurumlarının öğretim programları ile ders kitaplarında yer alması gereken doğal afetlerin zararlarından korunma yolları ile ilgili konular kararlaştırılmıştır. Daha sonra 2004 yılında uygulamaya sokulan yeni müfredat ile deprem konusu etkili bir şekilde işlenmektedir.

Deprem ve Çocuk

Yaşamımızda kontrol edemediğimiz ya da önceden kestiremediğimiz olayların var olduğunu anlamak ve kabul etmek çocuklar için oldukça zordur.


132

Çocuklar deprem travmalarıyla yoğun bir korku endişe çaresizlik suçluluk duyguları gibi psikolojik tepkiler ve fiziksel belirtiler şeklinde kendini gösterir. Çocuklar afetlerin yol açtığı yoğun korkuların yanı sıra farklı türden korkular da yaşamaktadır evlerini eşyalarını sevdiklerini ve alıştıkları düzenli yaşantılarını kaybetmek gibi.

Daha önceden deprem ve doğal afetlerle ilgili bilgi verilen çocuğun olayları anlaması ve yaşaması daha kolay olacaktır. Çocukların yeniden toparlanabilmesi ve ruhlarındaki yaralarının sarılabilmesi için önemli anahtar destekleyici ilişkilerin kurulabileceği bir ortamdır.

Yeni Sosyal Bilgiler Dersinde Afet Ve Deprem Eğitimi

Sosyal bilgiler bireyin toplumsal varoluşunu gerçekleştirilmesine, yardımcı olması amacıyla tarih coğrafya sosyoloji psikoloji felsefe siyaset hukuk gibi bilimleri ve vatandaşlık bilgisi konularını yansıtan öğrenme alanlarının bir ünite ya da tema altında birleştirilmesini içeren insanın sosyal ve fiziki çevresi ile etkileşimini geçmiş bugün ve gelecek bağlamında incelendiği toplu öğretim anlayışından hareketle oluşturulmuş bir ilköğretim ders olarak tanımlanmaktadır.

İlköğretim sosyal bilgiler dersi dördüncü ve beşinci sınıf programında insanlar yerle çevreler öğrenme alanında afetler ve deprem eğitimi ele alınmıştır.

Sorular

1-Deprem ve doğal afet konusu sosyal bilgilerin hangi öğrenme alanına girer?

A-Birey ve toplum

B-Kültür ve miras

C-Üretim dağıtım tüketim

D-İnsanlar yerler çevreler

E-Küresel bağlantilar

2- Aşağıdaki bölgelerden hangisinde Deprem olasılığı daha fazladır?

A-Guney Dogu Anadolu

B-Ege Bölgesi

C-İç Anadolu

D-Karadeniz Bölgesi

E-Akdeniz Bölgesi

3- Aşağıdakilerden hangisi doğal afetlerin sonuçlarından değildir?

A-Insan hayatını olumsuz etkiler. B-Doğal çevreyi tahrip eder. C-Göçlere neden olur. D-Meteorolojik olayların olumsuz etkiler. E-Nüfusun azalmasına sebep olur. 4- deprem konusu ilk kez kaç yılında Sosyal Bilgiler ders kitabından yerini almıştır?


133

A-1968 B-1973 C-1984 D-1996 E-2004 5- Aşağıdakilerden hangisi deprem eğitiminin kademelerinden değildir? A-Bireyin doğal olaylara ilgi duyması ve ona yönelmesi. B-Doğal olayların anlaşılması ve bilgi haline dönüştürülmesi. C-Bilgilerin değer yargısı haline gelmesi. D-Doğa olaylarında engel olmayacağı yargısı. E-Doğal afet sorununun çözülmesi.

Cevaplar:1-D 2-B 3-D 4-C 5-D


134

Hazırlayan:FURKAN ALICI*

FARKLI ÜLKELERDE SOSYAL BİLGİLER YAKLAŞIMLARI

JAPONYA

Giriş

Japonya’da sosyal bilgiler öğretiminin tarihçesine bakıldığında, II. Dünya Savaşı’ndan sonra, 1947’de bu dönemden önceki milliyetçi eğitime karşı bir yenilik hareketi olarak, bu dersin programlarda yer almaya başladığı görülmektedir.

Japonya Sosyal Bilgiler Öğretim Programı, 1958-1960 döneminde büyük değişime uğramış ve sistematik öğrenme anlayışı benimsenmeye başlanmıştır.

Şu anda uygulanmakta olan program ise 1989 yılında düzenlenmiştir.

1967’de Eğitim Programı Konseyi’nin raporu, diğer konularla bağlantılı olarak, ilköğretim düzeyindeki sosyal bilgiler dersinde özellikle ahlak eğitiminin zorunlu olması gerektiğine değinmiştir.

1967’deki Eğitim Programı Konseyi Raporu’nda göze çarpmaktadır.

1950’lerin başlarında eğitim bakanı tarafında sunulan bir öneri ile ahlak eğitiminin programda yer alması istenmiştir.

1958’de ahlak eğitimi programa alınmıştır. Ülkenin Coğrafi Özellikleri

Coğrafi Yapı; Japonya, Asya kıtasının doğu sahilinde 3800 km uzunluğunda bir yay çizerek 3900 küçük ada üzerine kurulmuştur. Yüz ölçümü 377.873 km(*) başkenti Tokyo resmi dili Japoncadır.

Nüfus; 2009 yılı itibari ile 127.530.000, okuryazarlık oranı %99.9’dur.

Ekonomi; Japonyanın doğal kaynakları oldukça kısıtlıdır. Genelde hammaddeleri ithal edilir.


Japonya takım adalarına insanların ilk kez 10.000’i aşkın yıl önce yerleştiği söylenmekle birlikte, şimdiki Japon halkının kökeni hala bilinmemektedir.

Savaş sınıf gücünü yavaş yavaş artırmış ve 12.yy sonralarına doğru iktidarı ele geçirmiştir.

1867 yılında iktidardaki Shogun’un istifası üzerine imparatorun otoritesi geri verilmiştir. (Meji Restorasyonu olarak bilinmektedir.)

Günümüzde Japonya’da yönetim biçimi Meşruti İmparatorluktur. Kanun yapma yetkisi parlementodadır.

Eğitim Sistemi

VI. Yüzyılda Japonya’ya gelen Budizmle, Çin yazı geleneği Janponya’da yaygınlaşmıştır.

Talho yasası ile toplumsal yaşam düzenlenmiştir.


135

Zen Budist manastırları önemli eğitim merkezidir.

Bugünkü eğitim sisteminin temel yapısı 1947’de kabul edilen temel eğitim ve okul eğitimi kanunları ile belirtilmiştir.

Okul öncesinde %65, ilkokulda %99, ortaokulda %99, lisede %92, yükseköğretimde %39’dur.

Eğitimde Reform Çalışmaları

‘’Okul, aile ve toplulukları yeniden canlandırma; Okullar Gelişecek Eğitim Değişecek.’’ Adı ise Gökkuşağı Planı’dır.


Japonya’da ilk ve ortaöğretimde kullanılan öğretim programı eğitim bakanlığı tarafından belirlenmiştir.

Her okul için eğitim programında sosyal bilgiler dersi ilkokul, ortaokul ve lise programında bulunmaktadır.

Programın Yapısı ve Temel Öğeleri

Sosyal bilgiler öğretim programı, ilkokulun 3.sınıfından liseye kadar tüm sınıflarda yer almaktadır. İlköğretim ikinci kademesinde üç alana dayanmaktadır; coğrafya, tarih, yurttaşlık bilgileri.

İçerik

İçerik 1 ; Kültürel Anlam

İçerik 2 ; Küresel Toplum

İçerik 3 ; Küresel Sorunlar

İçerik 4 ; Geleceğe Doğru

Japon Ulusal Eğitim Programında Sosyal Bilgiler ve Sosyal Bilgilerle İlişkili Dersler

Sosyal Bilgiler ( 105 Saat )

Ülke ve tarihi anlamak için temel vatandaşlık bilinci geliştirme.

Küresel toplumda demokratik ve barışçıl bir ülke ve toplum yaratma.

Eğitim Öğretim Faaliyetleri;

Tarih, coğrafya ve yurttaşlık bilgileri konuları her konunun kendi amaçları ve hedefleri olmasına rağmen sosyal bilgiler dersi adı altında bütünleştirilmiştir.

Coğrafya

Amaçlar;

Japonya’nın ve bölgelerin coğrafi özelliklerini anlama, insan ve çevre sorunları ile ilgili işbirlikçi çalışmalar yapma.


136

Özel ve yerel özelliklere ve ortak özelliklere ek olarak insanların yaşamlarının çeşitliliğini ve birbirleriyle ilişkisini anlama.

Araştırma ve saha çalışması boyunca coğrafi olgulara ilgi duyma ve eleştirel düşünme, analiz ve karar verme becerileri kazanma.


Japonya ve dünya ile ilgili haritalardan yararlanma, çevre konusunda Japonya ile dünyanın diğer bölgelerini karşılaştırma.

Tarih

Amaçlar;

Kültürü ve gelenekleri anlamak için Japan sözlü tarih çalışmalarından yararlanarak yurttaşlık bilincini artırma.


Tarihte dönüm noktalarını oluşturan olaylara( Sanayi Devrimi, Birinci Dünya Savaşı ,Rus Devrimi, milliyetçi harekete saldırılar ve İkinci Dünya Savaşı gibi) ilgili etkinlikler hazırlanır.

Yurttaşlık

Amaçlar;

Demokrasi anlayışı doğrultusunda vatandaşlığa esas oluşturan bilgileri geliştirme, insan haklarını ve sorumluluklarını tanıma.


Ülkeler ve insanlar arasında uluslararası işbirliği; Anayasa; ulusal güvenlik ve savunmada barışseverlik; nükleer tehdit; dünyada refahı artırmak için küresel çevre, kaynaklar ve enerji çıkışları konularında araştırma, tartışma ve proje çalışması gibi çeşitli etkinlikler yapılmaktadır.

Bütünleştirilmiş Çalışma( 70-105 Saat) Amaçlar;

Her okul bölge ve öğrenci koşullarına uygun olarak tasarlanan eğitim faaliyetleri verilmelidir.

Önem;

Öğrencilerin bakış açılarını ve problem çözme becerilerini geliştirme.

Ahlak Eğitimi-1

Önemi;

Başkalarına saygı duyan, hem kültüre zengin katkıda bulunabilen hem de toplum ve kültürün demokratik doğasını geliştiren, uluslararası bir topluma katkıda bulunabilen öğrenciler yetiştirilmelidir.


137


Ahlaki eğitim öğrencilerin yaşamını derinleştirmelidir.

Ahlaki Eğitim 2

Kazanımlar;

İnsanlar arasında saygıyı oluşturmak ve yaşamdan mutluluk duymalarını sağlamak için öğrencilere yardım etmek, kalbinin zenginliğine bakmak için öğrencilere yardım etmek vb. özellikler.

Özel Etkinlikler 1

Önemi;

Okul hayatında özel etkinlikler önemli rol oynamaktadır.

Eğitim Öğretim Faaliyetleri

Öğretim programları dışında çeşitli projeler yapılmalıdır.

Özel Etkinlikler 2

Kazanımlar

Grup faaliyetlerine katılmak için cesaretlendirme , bireyselliği geliştirme vb. özellikler.

Öğrenme ve Öğretmen Süreçleri

Sosyal bilgiler ve vatandaşlık eğitimi çeşitli yollardan yerine getirilmektedir. Öğrencileri cesaretlendirmek ve daha fazla sorumluluk almalarını sağlamak için okul festivalleri gibi özel faaliyetler ve sınıf faaliyetleri de bulunmaktadır.

Buna rağmen sosyal bilgiler çeşitli olaylara ait bir listenin ezberlenmesinden öteye gitmemektedir.

Yeni bir ders olan ‘’Bütünleşmiş Çalışmalar’’ dersine ise programda haftada iki saat ayrılmıştır ve bu ders vatandaşlık eğitimi açısından önem taşımaktadır.


Üst sınıfa geçiş ders başarısına göre değil, otomatik olarak gerçekleşmektedir.

Ders bireysel farklılıklara göre düzenlenmemekte fakat öğretmenler zayıf öğrencileri teşvik etmeye ve onlara ayrıca özen göstermeye dikkat etmelidir.

Değerlendirme ve Sonuç

Japonya, eğitimde yüksek standartları yakalamış ve böylece çağımızın ileri ülkelerinden biri haline gelmiştir.

Eğitimde temel amaç saygılı, barışsever ve kendine güven duyan fertler yetiştirmektir. Bu nedenle ahlak eğitimine okulun ilk gününden itibaren ağırlık verilmektedir.

Öğretimin merkezi öğretmendir. Öğrenciler her üç dönem sonunda üç sınava girmektedir.


138

Sorular Japonya

Soru1: Japonya’da uygulanan şuan ki sosyal bilgiler programı kaç yılında düzenlenmiştir?

A.1951 B.1998 C.1991 D.1960 E.1989

Soru2: Aşağıdakilerden hangisi içerik 3’te yer alır?

A.Geleceğe doğru B.Küresel Sorunlar C.Küresel Toplum D.Kültürel Anlam E.Kültürel Kazanım

Soru3: Sosyal bilgiler öğretiminin ilköğretimde 2.kademede dayandığı alanların tamamı aşağıdakilerden hangisinde doğru verilmiştir?

1.Yurttaşlık 2.Coğrafya 3. Tarih

A. Yalnız 1 B. 1 ve 2 C. 1,2 ve 3 D. 2 ve 3 E. Yalnız 3

Soru4 : Ahlak eğitimi hangi yılda programa alınmıştır ?

A.1958 B.1948 C.1952 D.1858 E.1968 Soru5: Grup faaliyetlerine katılmaları için öğrencileri cesaretlendirme kazanımı aşağıdakilerden hangisinde

yer alır?

A.Ahlak Eğitimi 1 B. Özel Etkinlik 2 C. Ahlak Eğitimi 2 D. Özel Etkinlik 1 E. Bütünleştirilmiş Çalışma

Cevaplar:1-E 2-B 3-C 4-A 5-B


139

Hazırlayan:MERVE ŞAHİN*

İSVEÇ

İskandinav yarımadasında Noveç ve Finlandiya yer alan ve Doğusunda Fin Denizi ile çevrili olan İsveç; alanı itibariyle İskandinavya’nın en büyük Avrupa’nın dördüncü büyük ülkesidir. Golf stream akıntısı dolayısıyla diğer yerele göre daha ılımandır. Bitki örtüsü çeşitli değildir.

Yaklaşık 9 milyon nüfusa sahip.

Ekonomi; ülke ekonomisinde orman ürünlerine sanayi tesisleri geniş yer almaktadır. Madencilik, demir çelik işletmeleri yer almaktadır.

Eğitim sistemi bakımından Avrupa’nın ileri ülkelerinden biridir. Sosyal devlet anlayışı içerisinde dil, din, ırk ayrımı yapmadan herkesin eşit koşullarda eğitim aldığı bir ülke olmuştur. İsveç yaşadığı sosyal ve ekonomik krizden sonra eğitim anlayışında 1980’den başlayarak dereceli bir dönüşüm aşaması geçirmiştir. Luandhal bu aşamanın başlangıcı olarak nitelendirilmiştir. Öğrenciler arasında sosyo-kültürel farklılıklar artmış, demokratik bir vatandaş olmaktan ziyade bağımlı bir vatandaş olmayı öğrenmişlerdir.

Küreselleşmenin getirdiği rekabetçi ortam ve bireyin bu yapıya cevap verme zorunluluğu yeniden yapılanmayı gerekli kılmıştır.

Genel olarak 1990 yılından itibaren İsveç’te eğitimle ilgili yapılan ciddi reformlar eğitimin içeriğini , yapısını, dağılımını, hepsinden önce hükümeti ve eğitimin kontrolünü etkilemiştir.

Belediyelere değişik etkinlikler için ödenek verilmiş, ayrıca sürekli program geliştirme çalışmalarını yürütme sorumluluğu’da belediyelere verilmiştir. Bunula birlikte temel eğitim , ortaöğretim ve yetişkin eğitimi düzeylerinde eğitimi sağlamak ve okulları işletmek belediyenin görevi olmuştur. Böylece, refomlar eğitim politikasını, yönetimini ve öğretimini değiştirmiştir.

Okulöncesi eğitim; Belediyeler, aileleri çalışan ya da okuyan 1 ile 5 yaş grubu çocuklar için okulöncesi eğitim kurumları açmıştır.

Yeni derecelendirme sistemi, kültürel farklılıkları ve daha önce görülen yetersizlikleri başarıya dönüştürmüştür.

İlköğretim; Bu okullar 1-9. sınıfları kapsamakta ve zorunlu olup üç aşamada tamamlanmaktadır.

İlk aşama (alt düzey) 1-3. sınıflar

Orta aşama(orta düzey) 4-6. sınıflar

İleri aşama(üst düzey) 7-9. sınıflar

Ortaöğretim; 9 yıllık mecburi eğitim sonunda başlayan ortaöğretim 3 yıl sürmektedir.

Üniversite ve Yüksek Okullar; Ortaöğretimden üniversitelere geçiş iki şekildedir. Bunlar karne uygulaması ve giriş sınavıdır.

Lisans eğitiminde öğrenciler çalışmalarını serbestçe seçmekte ve öğretim programlarını farklı derslerden oluşturmaktadır.


140

Yetişkin eğitimi;

Lise sonrası eğitim

İleri düzey mesleki eğitim

Öğrenme zorluğu çeken göçmenler için eğitim


Programın genel özellikler; İsveç ulusal öğretim programı 1990 yılında ‘‘yeniden yapılandırmacı’’ bir anlayışla değiştirilmiştir. Öğrenciler uygulama ağırlıklı bir sistem içinde etkili bir içerik oluşturma, ders, çalışma yöntemlerini kendileri belirleme, bazı dersler ve programlar arasında tercih yapma gibi haklara sahip olmuşlardır.

PROMLARIN YAPISI VE TEMEL ÖZELLİKLERİ

AMAÇLAR;

Okuldaki Coğrafya öğretiminin genel olarak amaçları şöyledir;

Dünyanın farklı yerlerinde doğa ve toplumun karşılıklı etkileşimi ile gelişen bilginin insanların yaşam koşullarını nasıl etkilediğini anlamalarını sağlama

Çocukların düşünme yeteneğini ve bilinçli bir şekilde farklı kaynakların kullanımını geliştirme

İnsanların ekonomik, teknik, politik ve farklı sosyal ve kültürel eylemlerle ilgili bilgilerini geliştirme amaçlanmaktadır

Okuldaki Tarih öğretimi aracılığı ile de şunlar amaçlanmakta;

Tarihsel bir duyarlılık elde etmelerini, şuan ki olayları kolaylıkla yorumlamalarını ve gelecek için bir hazırbulunuşluk düzeyi elde etmeyi sağlama

Tarihsel fenomen ve olayların arka planını ve aralarındaki ilişkileri anlamalarını, farklı bakış açılarına göre yorumlamaları beklenmektedir

Tarihsel süreci açıklama ve yorumlama, diğer metinleri, medyayı ve diğer kaynakları değerlendirme geleneğini elde etmeyi ağlama amaçlanmaktadır

Din öğretimi açısından çocuklar 5. yılın sonuna kadar şu amaçlara ulaşmalıdır;

Bakış açılarının nedenlerini ispatlayabilme ve etnik problemleri tartışabilme

İncil deki bazı hikayeleri yaşama geçirebilme

9. yılın sonunda şu amaçalara ulaşabilmeli;

Yaşamlarıyla ilgili önemli konuları formüle etme ve üzerinde düşünebilme

Farklı ahlaki görüşlerin sonuçlarını görme ve ahlaki sonuçlar çıkarabilme

Dünyadaki bazı ayinler, dini inanışlar ve semboller hakkında fikir sahibi olma

Vatandaşlık bilgisinde çocuklar şu amaçlara ulaşmalı;


141

Toplumu temellendiren demokratik değerlerden haberdar olma

Demokratik karar verme sürecine katılabilme

Temel insan hakları ve yükümlülüklerden haberdar olma

Karar verme ve demokratik tarzda olan çalışmalara katılma

İsveç yasal sistemini ve temel kanunların içeriğini anlama

İÇERİK;

Coğrafya; Okuldaki coğrafya dersi insan ve çevre ile ilişkili bakış açılarını içermektedir. Bu şekilde çocukların çevrelerindeki farklı bölgeleri ve kendi yaşam koşullarındaki değişimleri analitik bakış açısı ile açıklamaları beklenmektedir. Bu şekilde çocuklar uzamsal ilişkileri ve doğada insanın oluşturduğu olası sonuçları değerlendirebilmektedir.

Tarih; kültür ve toplumu açıklamak ve anlamak için analitik yaklaşımı ve eleştirel düşünmeyi geliştirir. Çocuklar ilk çağlarda yaşananlara dair bilgi edinmekte ve bu şekilde farklı sosyal ve kültürel sınıflarda yaşamış kişilerin bulundukları koşullardan haberdar olmaktadır. Bu onların şuanı anlamalarına ve gelecek için bir bakış açısı geliştirmelerine yardımcı olmaktadır. Konularda zaman ve tarihi farkındalık temel kavramdır. Değişim ve süreklilik kavramları önemlidir.

Din; Derse karşı ilgi ve merak uyandırmakla birlikte; dini inanışlarla ilgili konuları ve yaşamın genel görüşünü açık bir şekilde tartışmayı sağlamak amaçlanır. Konular kültür ve geleneğin anlaşılmasına katkıda bulunmakta, hoşgörü kazandırmaktadır. Hristiyanlığın İsveç toplumunu nasıl etkilediğini anlama. Derste dini vazifeler ve farklı dinler öğretilmektedir.

Vatandaşlık Bilgisi; Konuları farklı toplumlar hakkında temel bilgileri, tebliğ edilen demokratik sürece katılımı teşvik etmeyi sağlamaktadır. Okul, vatandaşlık eğitimi aracılığıyla çocukların temel demokratik değerleri uygulamasını ve anlamasını sağlamayı amaçlar. Ders konuları sosyal konuları içermekte

ÖĞRENME ÖĞRETME SÜREÇLERİ

Ülkede Sosyal Bilgiler dersinde genel olarak minimum 1 öğretim saati önerilmektedir. Okullar bu öneri dışında isterse daha fazla zaman ayırabilir. İşlenen konuların özelliği, kapsamı iste öğrencilerin ihtiyaçlarına göre belirlenir.

Ölçme ve Değerlendirme; Her sınıf için tanısal materyaller olmakla birlikte beşinci sınıf öğrencileri için seçenekli testler mevcuttur. Ölçümler, öğrencilerin derste yaptıkları etkinlikler, eylem planlarını nasıl yaptıklarına dair ifadeler ve bütün sonuçların raporlaştırılmasıyla gerçekleştirilmektedir. Raporlar Sosyal Bilgiler amaçlarına uygunsa öğrenci dersi geçmiştir.


142

SORULAR

1)İsveç’te zorunlu eğitim kaç yaşlarını kapsamaktadır?

A. 6-12 yaş B. 6-14 yaş C.5-12 yaş D.7-16 yaş E.7-18 yaş 2)İsveç’te 1970’li yılları eleştiren bu dönemde fırsat eşitliğinin olmadığını söyleyen kişi aşağıdakilerden

hangisidir?

A. Forsberg B. Lundyran C. Lundhal D. Svear E. Napolyon

3)İsveç’te okutulan Sosyal Bilgiler Dersi başlığı altında hangi dersler verilir?

A. Tarih, Coğrafya, inkılap, Türkçe B. Coğrafya, Tarih, Vatandaşlık Bilgisi, Din C. Din, Coğrafya, Tarih, Türkçe D. Coğrafya, Tarih, Vatandaşlık Bilgisi E. Tarih, Matematik, Türkçe, din

4)İsveç’te İngilizce dersi kaçıncı sınıftan itibaren verilmeye başlanır?

A. 5 B.4 C. 3 D.7 E.8

5)Aşağıdakilerden hangisi okulda verilen Coğrafya dersinin amaçlarından biri değildir?

A.Dünyanın farklı yerlerinde doğa ve toplumun karşılıklı etkileşimi ile gelişen bilginin insanların yaşam koşullarını nasıl etkilediğini anlamalarını sağlama

B.Çocukların düşünme yeteneğini ve bilinçli bir şekilde farklı kaynakların kullanımını geliştirme C.İnsanların ekonomik, teknik, politik ve farklı sosyal ve kültürel eylemlerle ilgili bilgilerini geliştirme

amaçlanmaktadır D.Kendi evlerinin bulunduğu bölgenin tarihinde ve oranın kültürünün nasıl şekillendiğinden haberdar olma E.İnsanların geçmişte ve şuan yaşadıkları ve çalıştıkları farklı çevreleri tarif edebilmeli Cevap Anahtarı: 1)D 2) C 3) B 4) C 5) D


143

Hazırlayan:RAMAZAN ŞAHİN*

SOSYAL BİLGİLERDE KARAKTER EĞİTİMİ

Karakter Eğitiminin Tarihsel Gelişimi

Karakter eğitiminin kurumsal temelleri Platon ve Aristo’nun öncülüğünü yaptığı Erdemler Etiğine dayanmaktadır.

Aristo birey olarak iyi olmak için sahip olunması gereken erdemleri ayrıntılı bir şekilde ‘’Etik’’ adlı kitabında bahsetmiştir.

Aristo erdemleri ikiye ayırmıştır

KARAKTER ERDEMLERİ

Cesur

Dürüst

Ağır başlı

Alçak gönüllü

AKLA UYGUN DÜŞÜNCE ERDEMLERİ

Tedbirli

Anlayışlı

Zeki

Kararlı ve pratik akıllı

Platon’a göre tek kişinin değil toplumun mutluluğu daha büyük önem taşır.

Bu mutluluğa da en yetkin biçimde devlette erişilir.Vatandaşların erdemli ve mutlu olmalarını sağlamak devletin görevidir.

Bu anlamda devlet bir eğitim kurumudur. Devletin asıl ve gerçek belirleyicisi ahlaklılık ve bilime özendir.

Platon'un zamanından itibaren zeki ve iyi kavramlarının aynı olmadığının farkına varan zeki toplumlar, okulda eğitim vermenin bilinçli bir şekilde uygulanan bir amacı olarak aglak eğitimi vermektedirler.

İlk olarak J.Piaget tarafından populer hale getirilmiştir. Daha sonra Lawrence Kohlberg tarafından daha da güçlü hale getiripmiştir ahlak eğitimi.

Karakter eğitimi 1980'lerde ve 1990'larda güç kazanmıştır.

Karakter Kavramı

Karakter, kelime anlamı ‘’kazımak’’ olan Yunanca kökenli bir kelimedir.


144

Bugünkü kullanımıyla bir kişinin davranış özellikleri, ahlaki yapısı gibi kişiye özgü davranışların bütününe karakter denir.

Karakter, bir kişinin birey olarak sosyal, duygusal ve ahlaki değerlerin olumlu gelişmelere sahip olmasıdır.

Karakter birbiriyle ilgili üç bölümden oluşur: ahlaki bilgi, ahlaki duygu, ahlaki davranış. Ahlaklı bir yaşam için bu üç unsur gereklidir; bu üç unsur bir araya gelerek ahlaki olgunluğu oluşturur.

Karakter Eğitimi

Olumlu karakter eğitimini sağlamak için okul hayatının tüm boyutlarının amaçlı bir şekilde kullanılmasıdır.

Karakter eğitimi istendik kişisel özelliklerin ya da niteliklerin gelişimini etkilemek içim sarf edilen her türlü bilinçli ya da aleni çaba olarak tanımlanır.

Karakter eğitimi, sosyal problemleri çözmede ve okul müfredatının öğrenci ihtiyaçlarına cevap veremediği durumda verilen bir eğitimdir.

Öğrencilerin bu ihtiyaçlarına cevap verebileceği konusunda görüş öne süren eğitim reformundaki bir yaklaşım olarak görülebilir.

Karakter eğitiminin amacı, ahlaki değerleri önemseyen, anlayan ve onlara uygun davranan gençlerin yetiştirilmesidir.

Gençler karakterleri geliştikçe doğru şeyi yapmak ve yaşamlarını amaçlarına göre yönlendirmek için ellerinden gelenin en iyisini yaparlar.

Karakter eğitimi en genel anlamıyla örtük veya açık program aracılığıyla yetişen yeni nesle temel insani değerleri kazandırma, değerlere karşı duyarlılık oluşturma ve onları davranışa dönüştürme konusunda yardımcı olma gayretinin ortak adı olarak tanımlanır.

Karakter Eğitimi ve Aile

Çocukta kişiliğin gelişmesinde, iletişim ve etkileşimde bulunduğu kişilerin özelliklede aile üyelerinin önemli bir rolü vardır.

Etkisi en derin ve en kalıcı izlenimler hayatın ilk beş yılında aile hayatında yaşanan ilk izlenimlerdir.

Çocuklar ebeveynleri arasındaki iletişim şeklini ve davranışları gözlemleyerek taklit ederler ve içselleştirirler.

Bu nedenle çocuğun bedensel, sosyal ve ruhsal gelişimi sevgi dolu bir ailede yetişmesine bağlıdır.

Aileler için karakterli çocuklar yetiştirmenin yolları şunlardır.

Anne baba olmayı oncelikli tutun

Çocuğunuza iyi birer örnek olun

Çocuğunuzun çevresinden haberdar olun

Okul yaşantısı ile yakından ilgilenin

Duygularını ve düşüncelerini nelerin nasıl etkilediğini takip etmelisiniz


145

Sevgi dolu bir kalp ile ceza verin

Karakter Eğitimi ve Okul

Eğitimin önemli işlevlerinden biri bireyin kişiliğini ve karakterini olumlu yönde etkilemesidir.

Bireyin kişiliğinin gelişmesinde aileden sonra gelen en önemli kurum okuldur.

Okulda edinilen yaşantılar çocuğun bilgi, beceri ve değerler kazanması yoluyla toolmua etkili uyum sağlayabilecek bir kişilik geliştirmesine yardım eder.

Erken yaşlarda ve iyi verilen karakter eğitimi öğrencilerin yaşamlarında iyi sonuçlar almalarına yardımcı olur. Bu yüzden önleme yaklaşımı da denilebilir

Gençler anti sosyal davranışlara dahil olduktan sonra değil olumsuz davranışlar ortaya çıkmadan karakter eğitimine başlanılmalıdır.

Okullar öğrencilerin yetenekleri, eğilimleri, motivasyonu ve değerleri elde edebilecekleri toplumsal sağlığı destekleyen yerler olmalıdır. Çünkü bunlar karakter eğitiminin konusudur.

Destekleyici okul ortamında öğrencilerin kendilerini yetenekli ve etkili hissedecekleri bir topluma ait olma gibi psikolojik ihtiyaçları karşılanır.

Böylece öğrenciler okulun bir parçası olmak isterler ve olumlu okul değerlerine sahip olurlar.

Sosyal Bilgiler ve Karakter Eğitimi

Sosyal Bilgiler öğretimi öğrencilere kavram, beceri ve değerleri kazandırmayı hedeflemektedir.

Sosyal Bilgiler öğretiminde, öğrencilere sosyal yaşamla ilgili tutumlar ve değerler kazandırmak, öğrencinin toplumsallaşması ve iyi bir vatandaş olmasında çok önemli rol oynar.

Bu kapsamda Sosyal Bilgiler Programında yer alan değerler şunlardır:

Aile birliğine önem verme

Adil olma

Özgürlük

Dayanışma

Barış

Dürüstlük

Estetik

Hoşgörü

Sevgi

Saygı


146

Sorumluluk

Vatanseverlik

Karakter Eğitimi Komitesi tarafından yapılan değerler ise şöyledir:

Merhamet

Sorumluluk

Dostluk

Çalışma

Cesaret

Azim

Sadakat

Güven

Yardımseverlik

Saygı

Hoşgörü

İşbirliği

Vatanseverlik

Demokratik değerler

Adil olma

İşbirliği

Görüldüğü üzere ilköğretim Sosyal Bilgiler Programında yer alan değerler, Karakter Eğitimi programlarında yer alan değerlerle bütünleşmektedir.

İdeal Sosyal Bilgiler öğretmenleri öğrencileri daha çok çalışmaya teşvik etmek ister ve onlara dünyayı daha iyi anlamalarını sağlayacak araçlar sunar.

Bu amaçlara ancak karakter gelişimi ve vatandaşlık eylemi bakış açıları öğrencilerin günlük derslerine dahil edilebildiği taktirde ulaşılabilir.

Bu noktada Sosyal Bilgiler dersinin temel amacı çocukların iyi vatandaşlar olarak yetişmelerine yardımcı olmaktır.

Okuldaki sorumlu eğitmenlerin, idarecilerin ve diğer kişilerin yanı sıra Sosyal Bilgiler öğretmenleri sınıflarında ve okullarında iyi bir bireysel karakter geliştirmelidirler.


147

Karakter eğitimi programları amaçlı, aktif, kapsamlı olduğunda ve bu kavramla tamamen bağlantılı olan öğretim personeli tarafından mükemmel bir biçimde uygulandığında okulları ahlaki, sosyal ve güdüsel açıdan değiştirebilir.

Öğrencilerin sorumluluklarını sadece yazılı programla yerine getirilmesi çok zordur. Bu nedenle örtük programın önemli bir sorumluluğu vardır.

Sonuç olarak karakter eğitimi vatandaşlık erdemini kapsayarak Sosyal Bilgiler öğretiminde önemli bir yere sahiptir.

SORULAR

1) Aristo'nun birey olarak iyi olmak için sahip olunması gereken erdemleri ayrıntılı bir şekilde anlattığı kitabı aşağıdakilerden hangisidir?

A)estetik

B)erdemler etiği

C)etik

D)karakter erdemleri

E)düşünce erdemleri

2) "Tek kişinin değil toplumun mutluluğu daha büyük önem taşır. Bu mutluluğada en yetkin biçimde devlette erişilir. Vatandaşların erdemli ve mutlu olmalarını sağlamak devletin görevidir. " şeklinde düşünen yunan filozofu kimdir?

A)Aristo

B)heredot

C)sokrates

D)platon

E)Anaksimandros

3) Çocukta özgüven duygusunun gelişimi ve sosyalleşmesinde aşağıdakilerden hangisi en önemlidir?

A) Akranlar

B) Aile

C) Mahalle

D) Dizi kahramanları

E) Okul


148

4) Aşağıdakilerden hangisi çağdaş karakter eğitimi uygulamalarında etkili değildir?

A) Telkin etme veya doğrudan öğretimin tek başına kullanılması

B) Öğrencilere iyi karakter özellikleri ile model olunması

C) Öğrencilere iyi karakter özelliklerini göstermek için fırsat tanınması

D) İyi karakter özelliklerinin etkilerinin değerlendirilmesi

E) Öğrencilerin değerleri yaşama geçirmeleri için olanak sağlanması

5) Aşağıdakilerden hangisi karakter eğitiminde sınıflarda kullanılabilecek stratejilerden biri değildir?

A) Öğretmenin etik klavuz, bakıcı ve model olması

B) Öğrencilerde ahlaki disiplinin sağlanması

C) Değerlerin, eğitim programının bir parçası olarak öğretilmesi

D) Öğrencilerin ahlaki gelişim düzeylerinin yükseltilmesi

E) Aile ve çevrenin karakter eğitimine ortak edilmesi

1C,2D,3B,4A,5E


149

Hazırlayan:ÖMER ÇINAR*

SOSYAL BİLİGİLER DE EKONOMİ

Sosyal bilimlerin dallarından ekonomi insanların kaynakları nasıl paylaştığını inceler. Ekonomi kıt kaynaklar içerisinde paylaşımın en iyi nasıl paylaşılacağını ve tatminin en iyi nasıl sağlanacağını inceleyen bilim dalıdır.

İnsanların yaşamsal faaliyetlerinin tamamında ekonomi konularının büyük önem ve etkisi vardır.

Öğrencilere öncelikle gündelik yaşamdan başlayarak ekonomik konular öğretilmeli ve daha sonra gelecekle ilgili yavaş yavaş bilgi birikimi sağlamalıdır.

Sosyal bilgiler dersi insanların yaşamlarını konu aldığı gibi bu yaşam içerisinde ekonominin önemimden söz etmemek mümkün değildir ve dolayısıyla sosyal bilgiler dersinde ekonomiye ilişkin öğrenciye birtakım bilgiler kazandırılmaktadır. Ayrıca sosyal bilgiler dersinde ekonomiden bahsederken, belirli çizgiler içerisinde planlı bir şekilde anlatmak daha sağlıklı çok daha fazla sağlıklı olmaktadır.

SORULAR

1-) Sosyal Bilgiler dersinde ekonomi ile ilgili aşağıdakilerden hangisinin doğru olduğunu savunulamaz?

A)Sosyal bilimlerin alt dallarından biridir

B) Insanların kaynaklarını nasıl paylaşacağını inceler

C) Incelemelerde toplumsal basamaklardan yararlanmaz

D) En iyi tatminin nasıl sağlanacağını inceler

E) Insanların sınırsız isteklerini sınırlı kaynaklara göre ele alır

2-)Aşağıdakilerden hangisi ekonomi konularının öğretilmesini önemli kılar?

A-) Gün geçtikçe ekonomiye verilen önemin azalması

B-) Ekonomik konusundaki bilgi birikiminin yaşamındaki etkisi

C-) Çocukları ekonomiye verdiği önem

D-) Ekonominin öğrenciler için kafa karıştırıcı olması

E-) Eğitim ve öğretimin temel şartlarından olması

3-) Ekonomi konuları öğretilirken aşağıdakilerden hangisine dikkat edilmez?

A-) Öncelikle temel ekonomi öğretilmelidir

B-) Geleceğe dair bilgilendirme yapılmalı

C-) Günlük yaşamdan başlanılmalı

D-) Geniş ekonomik problemler sunulmalıdır


150

E-) Bilgi dağarcığı büyüdükçe konu genişletilmeli

4-)Sosyal bilgiler dersi ve ekonomi arasındaki ilişkiler düşünüldüğünde aşağıdakilerden hangisini söylemek mümkün olmaz?

A-) Ekonominin sosyal kültürel boyutlarının öğretilmesi

B-) Ekonominin bu dersin amaçlarına uygun olmayışı

C-) İkisi de toplumsal yaşamda büyük önem taşır

D-) Bu ders sayesinde ekonominin temel kavramları anlaşılır

E-) Mesleklerin ve çalışma hayatının önemi kavranır

5-) Sosyal Bilgiler dersinde ekonomi öğretilirken bir yol haritası izlemesinin nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

A-) Yol haritası sayesinde daha belirgin ve anlaşılır olması

B-) Yol haritası olmadan anlatılmaması

C-) Belli bir sıra ve düzen gerektirmemesi

D-) Karmaşık bir yapıya sahip olmamalı

E-) Öğrencilerin ekonominin önemini çok iyi bilmeleri

Cevap anahtarı: 1)C 2)B 3)D 4)B 5)C


151

Hazırlayan:HÜMEYSA KÜLEKCİ*

FARKLI ÜLKELERİN SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMLARI

JAMEİKA


Coğrafi yapı: Jameika, Küba’nın güneyinde Karayipler Denizi’nde 18 °- 15° kuzey enlemi ile 77°-30 ° batı boylamlarında bulunan bir adadır. Yüzölçümü 10.991 km² ‘dir. Sahil şeridinde tropikal iklim ve iç kısımlarında ılıman iklim görülmektedir.

Nüfus: Ülkenin nüfusu Temmuz 2006 verilerine göre 2.758.124’tür.

Ekonomi:2006 verilerine göre ülkenin GSYİH reel büyümesi %2,7’dir.GSYİH sektörel bileşimi ise tarım %5,3, endüstri %33,9, hizmet %60,8’dir.


Jameika yerlileri Güney Amerika’dan gelmişlerdir.1494’ten sonra adaya yerleştikleri bilinmektedir.1510’da İspanyanın adayı işgal etmeleri üzerine esir alınarak köle edilmeleri gibi sebeplerle büyük ölçüde yok olmuşlar ve yerlerine Afrikalı köleler getirilmiştir. İspanyollar ilk Afrikalı köleleri Jameika’ya 1517 yılında getirmişlerdir.1655’te ise İngiliz kuvvetleri adayı ele geçirmişler ve 1 Ağustos 1834’te köleliği kaldırmışlardır. Jameika 1930’ ların sonlarında özerk, 1962 ise bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Ülkede İngiliz modeline göre bir parlamenter sistem kurulmuştur. Ülke başbakan tarafından idare edilen kabine tarafından yönetilmektedir.

EĞİTİM SİSTEMİ

Kölelik çağında Jameika’da eğitim köleler için ulaşılabilir olamamıştır. Eğitim, köleliğin 1834’te kaldırılmasından sonra da 1970’lere kadar çoğu Jameikalı için ulaşılmazlığını devam ettirmiştir. Özgürlükten önce sadece birkaç bölge halkının eğitimi için okullar yapılmıştır. Bu nedenle birçok kişi çocuklarını daha nitelikli eğitim almaları için İngiltere’ye göndermiştir. Özgürlükten sonra Batı Hindistan Komisyonu, ilkokulların kurulması için bir miktar para bağışlamıştır. Bu para ile kurulan okullar bugün “all-age schools” olarak bilinmektedir. Bu okullar Jameika okul sisteminin kökenlerini teşkil etmektedir.1944’te özerk olan hükümet eğitim yolunu açmaya ve eğitime ayrılan sermayeyi yükseltmeye başlamıştır.1953’te Eğitim Bakanlığı’nın kurulmasından itibaren,1962’de bağımsızlık kazanılıncaya kadar milli bir eğitim politikası düzenlenmiştir. 1972’de seçilen hükümet, eğitim sisteminde büyük değişiklikler yapmaya niyetlenmiştir.1972-1976 yılları arasında en önemli iki değişiklik ücretsiz ortaöğretim ve kolej eğitimi ile okuryazarlık kampanyasının başlatılması olmuştur. Bu dönemde yapılan eğitim reformları sosyal eşitsizlikleri yok etmeye odaklanmıştır.

Jameika’nın eğitim sistemi 1980’lerde oldukça karmaşıktır. Halk okullarında eğitim ne kadar ücretsiz ve okula gitme 16 yaşına kadar zorunlu ise de masraflar nedeniyle bazı aileler çocuklarını okula göndermekten vazgeçmişlerdir. 1980’lerin başında halk okullarına kayıt oranı ilköğretim birinci kademe için %98’den %58’e düşmüştür. Jameika’da ilköğretimden ortaöğretime uzanan 232 özel okul bulunmaktadır. Özel okullardaki toplam kayıt 11 bin civarındadır. Bu rakam halk okullarınınkine nispetle %7 kadardır. Üniversite hazırlık sınıflarına katılan öğrenciler daha çok özel okul öğrencilerindendir. Özel ve resmi okullara yerleşme ve bu okullarda ilerleme sınavlarla olmaktadır. Sınav materyalleri orijinal İngiltere kökenlidir. Ancak 1980’lerle birlikte milli bir heyet, Karayipler Sınav Heyeti bu sınavları hazırlamaya başlamıştır.

Hükümet 1980’li yılların başında eğitim için gelişme stratejilerine yeni bir yön vermiştir. Hükümet tarafından 1-9.sınıflar arası temel öğretime, insan kaynakları eğitimine ilk ve temel öğretim imkânlarını rehabilite etme ve yükseltmeye, öğretimin kalite ve etkililiğini geliştirmeye, ilkokullarda ve 7.-9. sınıflar için eksiksiz bir


152

program uygulamaya vurgu yapılmıştır. Ortaöğretime yönelik meseleler şu şekilde tanımlanmıştır: Sistem çok karmaşıktır, Yetersiz mali kaynaklar çeşitli şekillerde israf edilmektedir. Hükümetin ortaöğretimde en önemli önceliği “İnsan Kaynakları ve İstihdamı Eğitimi Programı” (HEART) idi.

Bugün Jameika eğitim sisteminde aşağıda sunulan okul kademeleri mevcuttur.

OKULÖNCESİ: Okullar resmi ve özel olarak işletilmektedir.4-5 yaşlarını kapsamaktadır.

BİRİNCİ KADEME: Süresi altı senedir.6-12 yaş arasını kapsamaktadır. Jameika’da zorunlu olan tek eğitim aşamasıdır. Altıncı sınıf sonunda öğrenciler altıncı sınıf başarı testine tabi tutulurlar. Bu testler öğrencilerin dili anlama, matematik, sosyal bilgiler ve fen bilgileri konularındaki başarılarını ölçmektedir. Sınav sonuçları öğrencilerin ikinci kademeye yerleştirilmelerinde kullanılmaktadır.

İKİNCİ KADEME: Beş yıllıktır.12-18 yaş arasını kapsayan üç seviyeye ayrılmaktadır. Birinci seviye 12-14,ikincisi ise 15-16 yaşlarını kapsamaktadır. Bu seviyeler sonucunda Karayipler Sınav Heyeti İkinci Seviye Diploması veya Genel Eğitin Diploması alınmaktadır. Üçüncü seviye on ikinci ve on üçüncü yılları kapsamakta ve sonunda Karayipler İleri Uzmanlık Sınavı’na(CAPE) girilmektedir.

ÜÇÜNCÜ KADEME: Bu kademe üniversitelerde diş teknikerliği okulu, özel kolej/enstitü, öğretmen eğitim kolejleri, çok disiplinli toplum kolejleri, halk sektör eğitimi kurumları bulunmaktadır. Bu kademe üç evrede tanımlanmaktadır: Birinci evre; uzman öğretmenler ve teolojik kolejler tarafından temsil edilmektedir. İkinci evre; ll. Dünya Savaşı’nın kötü sonuçlarından İngiliz kolonilerinin yüksek eğitimle ilgili önerileriyle başlamıştır. Bu önerilerin en önemlisi Federal Yaklaşımların uygulanmasıdır. Üçüncü evre; milli üniversitelerin, toplumun ve çok disiplinli kolejlerin tekniki ve mesleki beceri ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde kurulmuştur. Bunlar resmi ve özel olarak işletilmektedir. Beş mahalli üniversite bulunmaktadır. Bunlar: Batı Hindistan Üniversitesi, Teknoloji Üniversitesi, Kuzey Karayipler Üniversitesi, Karayipler Koleji Üniversitesi, Uluslararası Karayipler Koleji


PROGRAMIN GENEL ÖZELLİKLERİ

Program 1-3 ve 7-9.sınıflar için bir arada, 4-6.sınıflar için ise ayrı ayrı yayımlanmıştır. Mevcut program 1999 yılında uygulamaya konulmuştur. Eğitim Bakanı programın geliştirilme gerekçesini,1990’lı yılların başlarından itibaren “bazı sosyal konuların yükselişe geçmesi” olarak açıklamıştır. Öğrencileri toplumun değişen ihtiyaçlarıyla karşılaştırmak, öğrenmenin sürekli olacağı bir dünyaya uyum sağlamalarına izin veren becerileri nasıl öğreneceklerini öğretmek ve özellikle 21.yüzyılın meydan okumalarına karşı hazırlamak esas amaç olmuştur. Gittikçe karmaşıklaşan dünyada hayatta kalmak için zorunlu olan birtakım becerilerin, değerlerin, olumlu davranışların ve yaşam boyu öğrenmenin öğretilmesi hedeflenmiştir. Öğrencileri problemleri tanımlama ve çözme için olduğu kadar, düşünceleri keşfetme ve paylaşma için de cesaretlendiren işbirlikli öğrenmeye, grup ve proje çalışmalarına yer verilmeye çalışılmıştır. Yeni program geliştirme sürecinde temel yaklaşım öğrenciyi merkeze almak ve bilgiyi uygulamaya ilişkin öğrenci yeteneklerine odaklanmak olmuştur. Program, öğrenmede bütünleştirme yaklaşımını benimsemiştir. Böylece öğrencilerin öğrendikleri ile farklı konular arasında ilişki kurmaları planlanmıştır. Bütünleştirme yaklaşımının baskın olduğu 1-3. sınıf programlarında konular disiplinlerarası bir desenle yapılandırılmıştır. Bununla beraber 4-6.sınıflarda çok disiplinli program deseni öne çıkmıştır. Programın bir çerçeve programı olduğu söylenebilir. Çünkü öğretmenlere, öğrencilerinin değişik yetenekleri ve öğrenme becerilerini geliştirmek ve yerel çevrenin şartlarına uyum sağlamak için esneklik tanınmış; yaratıcılıklarını kullanabilmeleri için gerekli yetki verilmiştir.


153

PROGRAMIN YAPISI VE TEMEL ÖGELERİ

4-6.seviyelerde öğretim programının amacı çocuklara öğrenmeyi öğretmektir. Öğrencilerin öğrenme tecrübeleri için okumaları, yazmaları ve analiz etmeleri, bilgilerini geliştirmeleri, beceriler edinmeleri, bilgi toplamak için sorular sormaları ve bilgilerini mantıklı bir şekilde düzenlemeleri programın beklentilerini oluşturmaktadır.

AMAÇLAR: Programa göre sosyal bilgiler ile ilgili öğrenme tecrübeleri ve sınıf atmosferi öğrencilere kendilerini değerli hissettirmelidir. Öğrenme tecrübeleri ve sınıf atmosferi öğrencilerin iletişim becerilerine rehberlik etmeli, nasıl düşüneceklerini öğretmeli ve yaratıcı olarak problem çözmelerini sağlamalıdır. Böylece demokratik topluma faydalı vatandaşlar olarak katılımları ümit edilmektedir.7-9. sınıf öğrencilerine yönelik olarak geliştirilmiş olan Sosyal Bilgiler Öğretim Programında ise konu içeriği kavramlar, fikirler, genellemeler, temalar, problemler, başlıklar veya coğrafi alanlardan herhangi biri etrafında düzenlenmektedir. Programda önemli hususlardan bir tanesi yeni durumlara transfer olunabilen beceriler takımıdır.Bu beceriler:Temel iletişim,Düşünme, Sosyal katılım,Harita ve grafik,Değerlendirme’dir.

İÇERİK:4-6.sınıflar öğretim programlarının içeriği, öğrencilerin evlerinden çevrelerine yönelen genişleyen çevre programı yaklaşımı etrafında yapılandırılmıştır. Ve her seviye üç tema etrafında geliştirilmiştir. Bunlar; Jameika Ada Devletimiz(4.sınıf),Jameika’nın Karayipler’deki Komşuları(5.sınıf),Dünya Gezegeninde Hayat(6.sınıf),Birlikte Yaşam(7.sınıf),Birlikte Çalışma(8.sınıf),Birlikte Büyüme(9.sınıf)

ÖĞRENME-ÖĞRETME SÜRECİ: Öğrenme yaşantıları, eğitim durumlarının öğrenci açısından düzenlenmesi ve kazandırılması planlanan öğrenme yaşantılarının bir düzeneğe göre sıralanmasıdır. Bu düzenek; giriş ya da hazırlık etkinlikleri, gelişme etkinlikleri, sonuç etkinliklerinden oluşur.

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME: Jameika Sosyal Bilgiler Öğretim Programı portfolyo kullanımını ve günlükleri saklamayı içeren değişik değerlendirme türleri uygulanmaktadır. Değerlendirme stratejileri sorulara, amaçlara, ürün veya performans olarak etkinliklere odaklanır. Değerlendirme hem süreç hem de ürün odaklıdır.

DEĞERLENDİRME VE SONUÇ: İlerlemeci felsefenin etkisi altında şekillenen Jameika Sosyal Bilgiler Öğretim Programı öğrenme-öğretme kuramları açısından yapılandırmacı yaklaşıma uygunluk göstermektedir. Programın Felsefi ve kuramsal altyapıya paralel olarak vatandaşlık aktarımı olarak sosyal bilgiler ile yansıtıcı araştırma olarak sosyal bilgiler yaklaşımlarını bir arada temsil ettiği söylenebilir. Bu yaklaşımında gereği olarak programın tasarlanmasında sorun merkezli tasarım yaklaşımları belirleyici olmuştur.

SORULAR

1) Jameika Sosyal Bilgiler Öğretim Programında bütünleştirme yaklaşımının baskın olduğu ve konuların disiplinlerarası desenle yapılandırıldığı sınıf seviyesi aşağıdakilerden hangisidir?

A) 4-6 B) 1-3 C) 7-9 D) 3-6 E) 1-9

CEVAP: B


154

2) Jameika’da mevcut Sosyal Bilgiler Öğretim Programı kaç yılında uygulamaya konulmuştur?

A)1985 B)1962 C)1999 D)1989 E)1974

CEVAP: C

3) Jameika’da 4.sınıf Sosyal Bilgiler Öğretim Programının ana teması aşağıdakilerden hangisidir?

A) Birlikte Yaşam

B) Karayipler’deki komşularımız

C) Birlikte çalışma

D) Dünya gezegeninde hayat

E) Jameika, ada devletimiz

CEVAP: E

4) Aşağıdakilerden hangisi Jameika SBÖP’nda yeni durumlara transfer olunabilen beceriler takımından değildir?

A)Sosyal katılım

B)Düşünme

C)Girişimcilik

D)Temel iletişim

E)Harita ve grafik

CEVAP: C

5) Aşağıdakilerden hangisi Jameika Sosyal Bilgiler Öğretim Programı ile ilgili yanlış bir bilgidir?

A) Yeni program geliştirme sürecinde temel yaklaşım öğrenciyi merkeze almak olmuştur.

B) Program 1-3 ve 7-9.sınıflar için bir arada, 4-6.sınıflar için ise ayrı ayrı yayımlanmıştır.

C) Değerlendirme hem süreç hem de ürün odaklıdır.

D) Programın tasarlanmasında konu merkezli tasarım yaklaşımları belirleyici olmuştur.

E) Program, öğrenmede bütünleştirme yaklaşımını benimsemiştir.

CEVAP: D


155

Hazırlayan:MEHMET ALİ AKKAŞ*

YUNANİSTANDA SOSYAL BİLGİLER ANLAYIŞI

Türkiye’nin komşu ülkelerinden biri olan Yunanistan gerek Türkiye ile olan tarihsel sahaları benzer coğrafya paylaşıyor olmaları nedeniyle karşılaştırılmalı çalışmalarda önem taşımaktadır. Bu nedenle Yunanistan eğitim sisteminde sosyal bilgiler dersine doğrudan yer verilmemiş olmasına rağmen sosyal dersi kapsamında yer alan konuların öğretiminde farklı uygulamalar görülmesine yönelik yenilik olarak tarih, coğrafya, vatandaşlık derslerinin hedef, içerik, öğrenme, öğretme süreci ve değerlendirme boyutlarının ele alınmasının yararlı olacağı düşünülmektedir. Yunan eğitimi sisteminin üç hedefi vardır: Bireysel gelişim, bilgi edinme sosyal ve siyasal olarak karşımıza çıkmaktadır. Yunanistan eğitim aracılığıyla geleceğin vatandaşını yetiştirmektir. Dolayısıyla eğitimle ilgili kavramlar ve uygulamalar vatandaşlık eğitimin birer ögesi olarak görülmesi mümkün olmaktadır. Ders kitapları ulusal kimliğe ideolojiye ve değer sistemlerine yapılan vurgular bunun göstergesi olarak değerlendirilmektedir. Yunanistan eğitim sisteminde ulusal tarihe büyük önem vermektedir. Hellenizm Antik Çağdan günümüze sürekliliğin sağlamasına ve ulusal tarihin ve tarih öğretiminin temelini oluşturmaktadır. Yunanistan içerisinde azınlıkları bulunduran daha çok ulusal kimlik üzerinde durmaktadır. Sosyal bütünleşme kavramı ön plana çıkmaktadır.

EĞİTİM SİSTEMİ

1997 yılında gerçekleştirilen son düzenlemeleri yansıtan Yunanistan eğitim sistemine dair aşağıdaki bilgiler Yunan Milli Eğitim Bakanlığı’nın sitesinde alınmıştır. Buna göre Yunanistan eğitim sistemi dört eğitim kademesinde meydana gelmektedir. Okul öncesi, ilköğretim, ortaöğretim ve yükseköğretim. Altı yıllık zorunlu eğitim zorunludur. Öğrencilerin öğrenim yaşı altı yaştır. Ortaokullar üç yıllık zorunlu eğitim vardır. Liselerde ise üç yıllık zorunlu öğrenim bulunmamaktadır. Yunanistan da genel öğretim haricinde şu okul tipleri bulunmaktadır: Mesleki okullar, spor okulları, din okulları ve azınlık okulları vs. Yükseköğretimde meslek yüksekokulları ve üniversite bulunmaktadır, özel üniversiteler bulunmamaktadır. Yunanistan da diğer ülkeler kolej açmakta fakat devlet kurumlarında çalışamazlar. Ilkokulda(6) Yunan dili, matematik, tarih, coğrafya, vatandaşlık. Ortaokul(3) vatandaşlık, Almanca, coğrafya ve dini eğitim. Lise eski Yunanca, matematik, Latince, sosyoloji, felsefe. Ders kitapları ise ücretsizdir.


Programın Özelliği

Yunanistan disiplinler içerik desenine sahip sosyal bilgiler öğretimi programı bulunmamakta onun yerine ilk orta öğretim okullardında tek disiplin ve çok disiplin programı uygulanmaktadır. Tek disiplin programı anlayışını oluşturan dersler: tarih, coğrafya, vatandaşlık eğitimi, dersi öğretim programı ise çok disiplinli içerik desenine sahiptir.

Program Yapısının Temel Ögeleri

Sosyal bilgiler kapsamına giren dersler tek disiplin programı anlayışına uygun olarak yapılandırılmıştır. Dolayısıyla derslere ait öğretim programların temel ögelere kimi farklı özelliklere sahiptir.



156

Yunanistan da ilkokul ve ortaokulda tarih, coğrafya ve vatandaşlık dersleri öğretim programında öğrenme ve öğretme süreciyle ilgili olarak öğretmenler için teorik açıklamalara da yer verilmektedir. Programın felsefi ve kuramsal temelleri konusunda önemli ipuçları veren bu açıklamalar aşağıda özetlenmiştir:

Ilkokullarda öğrenciler terminoloji ve günlük hayatı anlatmak için drama ve rol oynama ulusal problemleri anlamak için çevresindeki gerçek problemleri araştırarak çözümünü bulmaktadır. Sosyal problemleri anlamak için örnek verilmeli veya bir analiz edinmelidir.

Program Yapısının Temel Ögeleri

Amaç, İçerik

Yunan okullarında Tarih, ilkokulun 3. yılından lisenin 3. yılına kadar haftada 2 saat ayrı ve bağımsız bir ders olarak verilmektedir. Temel özellikleri konuların spiral program anlayışına uygun olarak ilkokul, ortaokul ve lisede tekrarlanmasıdır. İlköğretim, İlkokulun ilk iki sınıfında Tarih dersi yoktur. Yerine çevre okuma dersi vardır. Yunan mitolojisi kazandırılmaya çalışılmaktadır. Ilkokulda 3. sınıftan son sınıfa kadar tarih ayrı bir ders olarak verilmektedir. Ortaöğretimde tarihte kazandırılacak beceriler şunlardır:Tarihi anlamanın kanıtların doğru kullanılmasıyla gerçekleşeceğini anlama. Toplumu anlamak ve kendini tanımak için geçmişi okuma. Dünya kültürüne katkısını anlama.

Coğrafya

Yunan okullarında coğrafya, ilkokulun 3. yılından lisenin 3. yılına kadar haftalık 1 saat olarak ayrı ve bağımsız bir ders şeklinde verilmektedir. Ilköğretim düzeyinde coğrafya dersinin amaçları şunlardır: Daha üst sınıflarda sahip olacağı yetenekleri geliştirme(toplama, coğrafyayla ilgili bilgi yazma, haritayı okuma, coğrafi sembolleri anlama, yön tayini). Olayları ve fenomenleri yer ve zaman olarak anlamak için zihin haritası oluşturma. Ortaöğretim Yunan Milli eğitim sisteminde coğrafya dersi ortaokulda son bulmaktadır. Bu öğrenimin sonunda öğrencilerin şu amaçları gerçekleştirmesi beklenmektedir. Doğa olaylarını anlayabilir. Bilgisini değerlendirir. Belirli problemleri çözer. Coğrafyayla ilgili yeni ve özel yöntemleri kullanabilir.

Vatandaşlık

Yunan okullarında vatandaşlık eğitimi ilkokulun 3. yılından lisenin 3. yılına kadar haftalık bir saat ayrı ve bağımsız bir ders şeklinde verilir. Bu ders iki eğitimsel alana ayrılmıştır. İlki çevresel eğitim ikincisi vatandaşlık eğitimi. Vatandaşlık dersinin genel amaçları: Öğrencilerin geleceğin etkin vatandaşları olarak yetiştirilmesine yönelik vatandaşlık eğitimi, okulöncesi ve zorulu eğitimde Çevre Okuması,ve Sosyal ve Siyasal Eğitim dersiyle öğretilir. Vatandaşlık ilkokul 5.-6. ve ortaokul 3. sınıfta Sosyal ve Siyasal Eğitim dersiyle öğretilmektedir. Her programda dört temel bölüm vardır: İnsan ve toplum, insan ve devlet, insan ve Avrupa Birliği, insan ve uluslararası toplum. İlköğretimde 5. sınıf. Insan ve toplum(aile, din, okul ve toplum). İnsan ve devlet(devlet, vatandaş, haklar, sorumluluklar). Avrupa Birliği (AB tarihi, üyeleri, Avrupalı vatandaş). Ortaöğretim 3. sınıf. İnsan ve toplum. İnsan, vatandaş ve devlet. Insan Avrupalı vatandaş, Avrupa Birliği. Insan ve uluslararası toplum


157

I Okul öncesi eğitim çocuk yuvaları ve ana okulunda sunulmaktadır

II Eğitim okul öncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim ve yüksek öğretim gibi dört kademeden meydana gelmektedir

III Lisede üç yıllık zorunlu eğitim vardır

IV Yükseköğretim; üniversite ve meslek yüksek okullarından oluşmaktadır

V Genel öğretim okulları haricinde mesleki okullar, dini okullar, spor okulları ve yabancı okullar bulunmaktadır

1 ) Yukarıda verilen bilgilerden hangisi Yunanistan eğitim sistemiyle ilgili doğru bilgideğildir?

A )Yalnız I

B)Yalnız II

C)Yalnız III

D)Yalnız IV

E)Yalnız V

I Bireysel Gelişim

II Bilgi Edinme

III Sosyal

IV Siyasal

2 ) Yukarıda verilen Yunan eğitim sisteminin dört temel hedefi kronolojik sıraya göre hangi seçenekte doğru verilmiştir?

A) I, II, III, IV

B)I, II, IV,III

C)IV,I,III,II

D)III,II,I,IV

E)II,I,IV,III


158

3) Aşağıda verilen Yunanistan Sosyal Bilgiler Programı ile ilgili doğru bilgi değildir.

A) Yunanistan’da disiplinlerarası içerik desenine sahip sosyal bilgiler öğretim programı bulunmamaktadır.

B) Öğretim okullarında sadece çok disiplinli program uygulanmaktadır.

C) Tek disiplinli program anlayışıyla oluşturulan dersler tarih, coğrafya, vatandaşlık eğitimidir.

D) Yunanistan’daki eğitim sistemine ait öğretim programlarının temel öğeleri farklılık gösterir

E) Yunanistan eğitim sisteminde sosyal bilgiler dersine doğrudan yer verilmez

Bazı ülkelerde sosyal bilgiler dersi yerine tek disiplinli anlayış benimsenerek tarih, coğrafya, vatandaşlık dersleri ayrı ayrı okutulmaktadır.

4) Aşağıdaki ülkelerden hangisi tek disiplinli anlayışı benimsemiştir?

A) Türkiye

B) Kanada

C) Amerika

D) Yunanistan

E) Güney Kore

5) Aşağıdaki yaş aralıklarından hangisi Yunanistan eğitim sisteminde zorunlu eğitim yaş aralıklarıdır.

A) 7-14

B) 6-15

C) 5-12

D 4-11

E 8-13

Cevaplar

1)C 2)A 3)B 4)D 5) B


159

Hazırlayan:UFUK ARSLAN*

GÜNEY AFRİKA CUMHURİYETİ’NDE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMI

Her toplum eğitim kurumları aracılığıyla değişen ve gelişen dünyada kendi kültürel ögelerini bireylere kazandırarak toplumun ayakta kalmasını amaçlamıştır.Eğitimin dinamik bir süreç olmasından dolayı sürekli bir yenilik gerekir, bu bağlamda diğer toplumların sistemleri incelenerek önemli çıkarımlarda bulunulabilir. Son yirmi yılda eğitim programlarında değişiklikler sıkça meydana gelmektedir.Sosyal bilgiler eğitim alanı da bu değişim ve yeniliklerden etkilenmektedir.Özellikle teknoloji ve küreselleşme nedenlerinden dolayı alınacak kararların tüm insanlık tarafından alınması gerekliliği sosyal bilgiler eğitim programının yeniden farklı bir anlayışla şekillenmesine neden olmuştur.

Ülkedeki Değişim Hareketleri:

Siyasi, sosyal, ekonomik ve tarihi açıdan oldukça ilginç bir yapıya sahip Güney Afrika Cumhuriyeti oluşturmak istediği ulus kimliğini halkına eğitim sistemi vasıtası ile aşılamak amacına gitmiştir.Buna bağlı olarak 1995 yılı sonrasında program geliştirme çabaları başlatılmış uygulama deneyimleri ise 1998 tarihinden günümüze kadar tüm düzeylere yayılmıştır.Sosyal Bilgiler Öğretim Programına dünya üzerindeki gelişmeler göz önüne alınarak şekil verilmiş ayrıca yeni program oluşturabilmek adına ülkenin coğrafi, beşeri ve ekonomik özellikleri dikkate alınmıştır.

Ülkenin Genel Özellikleri:

Afrika’nın en güney ucunda Hint ve Atlas Okyanusu arasında yer almaktadır. Batısında Atlas Okyanusu güneydoğu ve güneyinde Hint Okyanusu bulunur. 1.2 milyon km kare olan ülke toprakları dar kıyı alanları ve dağlarla çevrili büyük bir iç platodan oluşur.Nüfus olarak Afrika’nın en kalabalık ülkelerinden olup 49.99 milyon nüfusa sahiptir. Ortalama yaşam süresi kadınlarda 55.2 erkeklerde ise 53.3’tür. Kültürel açıdan çok fazla bir çeşitlilik yoktur homojen bir yapıya sahiptir.Ekonomik olarak Afrika’nın en gelişmiş ülkesidir. Çok zengin yeraltı kaynaklarına sahip ülkede son dönemde ikincil ve üçüncül ekonomik faaliyetlerde hızla artmaktadır.

Eğitim Sisteminin Kuruluşu ve Gelişimi:

1994 yılından sonraki süreçte eğitim alanında ülke genelinde iyileştirme hareketlerine gidilmiştir. Önceki süreçte ise ırkçı ve çarpık eğitim yasalarının etkisi görülür. Demokratikleşme hareketleri beraberinde açık, esnek ve kapsamlı bir eğitim sistemini getirmiştir.Özellikle kapsamlılık üzerinde durulmuş ulus olma bilinci aşılanarak herkese eşit şartlarda eğitim hizmeti sunulmuş, tek bir Güney Afrika kimliği benimsetilmesi amaçlanmıştır. Eğitimden Güney Afrika Eğitim Bakanlığı sorumlu olmakla birlikte her eyaletin kendine ait Eğitim Bakanı bulunmaktadır. Genel kurallar merkezden belirlenerek eyaletlerde uygulamaya konulur.Ancak sadece yükseköğretimde tüm yetkiler Eğitim Bakanlığı’nda toplanmıştır. Ayrıca eğitime ayrılan finansman giderek artmakla birlikte şuanda en fazla bütçe eğitime ayrılmıştır. Eğitim 13 yılı kapsamaktadır. 7 yaşından 15 yaşına kadar ve 9.sınıfa kadar eğitim zorunlu tutulmuştur.Zorunlu eğitime katılım düzeyi %97’dir. Formal eğitim; genel eğitim ve öğretim, ileri eğitim ve öğretim ve yüksek öğretim olarak üç basamaktan oluşur. Ülkede 2005 yılında oluşturulan Eğitim Öğretim Programı önemli bir kilometre taşı olmuştur. Gerekli düzeltmeler ve dönütler sonrasında 2008 yılında uygulamaya konulmuştur.Avustralya, İskoçya, ABD gibi ülkelerden etkilenilerek oluşturulan eğitim versiyonu ürün odaklıdır. Temel eğitim için ise öğrenme alanları;Dil, matematik, doğal bilimler, teknoloji, sosyal bilimler, sanat ve kültür, yaşam oryantasyonu, ekonomi ve yönetim bilimleridir.

Sosyal Bilgiler Öğretim Programı:Güney Afrika’da Sosyal bilgiler dersine karşılık Sosyal Bilimler öğrenme alanı yer almaktadır, 1. sınıftan 9. sınıfa kadar okutulur.Genel özellikleri;2002 yılındaki düzenlemeler


160

sonucunda ortaya çıkan program 110 sayfa olup Referans listesi, Program ve değerlendirme sözlüğü, Sosyal bilgiler öğrenme alanı sözlüğü ile birlikte toplam 6 bölümden oluşmaktadır.

Vizyon ve Temel Dayanaklar:

Program diğer derslerle aynı ve ortak beklentilere sahiptir, ayrıca Anayasa tarafından da desteklenmektedir. Prensiplerinden bir kaçı şöyle sıralanabilir;Sosyal adalet, sağlıklı çevre, insan hakları ve kapsamlılık, ürün odaklı eğitim , herkes için yüksek bilgi ve beceri düzeyi, açıklık ulaşılabilirlik son olarak ilerleme ve bütünleşme.

Programın Yapısı:

Ürün odaklı olması hasebiyle merkeze öğrenci alınmıştır, öğrencinin ne bilmesi, yapması ve anlaması gerekliliği vurgulanmıştır.Öğrenci ve öğretmenlerin her öğrenme süreci sonrasında önceden belirlenen hedeflere ulaşılmasına odaklanmıştır.Ayrıca öğrencinin geleceği düşünen, nitelikli, donanımlı ve sorumlu vatandaş olmaları amacı güdülür.

Genel Amaçlar:

İnsanlar arası ilişkileri incelemek suretiyle çeşitli sonuçlara varmak, demokratik vatandaş bilincini aşılamak ve var olan potansiyelleri sonuna kadar kullanmak amacı taşır.Tarih ve Coğrafya temel unsurlar olup bunun yanında çevre eğitimi ve insan hakları eğitimi de ayrılmaz parçadır.Öğretme aşamasında çevreden yola çıkarak çeşitli sorulara sorulur ve bu doğrultuda neyin nasıl öğretileceğine ve bilgiyi yapılandırmaya dair sonuçlara ulaşılır.

Öğrenme Ürünleri:

Özel bir öğrenme alanında eğitim süreci sonunda ulaşılması gereken bilgi beceri ve değerleri ifade etmektedir.Tarih ve Coğrafya için 3’er toplamda 6 öğrenme ürünü bulunur.

Tarih için;Tarihsel sorgulama, tarihsel bilgi ve anlayış, tarihi yorumlama.Coğrafya için;Coğrafi sorgulama, coğrafi bilgi ve anlayış, sorunları keşfetme. İçeriğin net olarak belirlenmediği ürün odaklı anlayıştan dolayı süreç sonunda başarması gereken ürünlerin ayrıntılı açıklaması ile zaten bir ölçüde içerik vurgulanmaktadır.Ayrıca Sosyal Bilgiler disiplinler arası bir öğrenme alanı olarakta göze çarpar şöyle ki; Çevre eğitimi ve insan hakları eğitimi tarih ve coğrafya ile bütünleştirilmiştir.

Öğrenme-Öğretme Süreci:

Programda buna ilişkin bir bölüme yer verilmemekle birlikte sadece öğretmenin öğrenci merkezli bir anlayış benimseyerek kendisinin rehber olması gerektiğine dair önerilere yer verilmiştir.Sosyal Bilgiler ele alındığında ise tarih ve coğrafyanın nasıl aktarılacağı öğrenme ürünü ve değerlendirme standartlarının belirlendiği göze çarpar.Bu süreçte öğrenci ve öğretmen etkileşimli veÖğrenme sürecinde araç-gereç ve kaynak kullanımı oldukça önemli bir yer tutar.Özellikle birincil kaynaklar kullanılmalı, kullanılabilecek temel kaynaklar ise;Sözlü, yazılı, görsel, arkeolojik, fiziki ve doğal kaynaklardır. işbirliğine dayalı bir anlayış benimsemelidir, ayrıca sorgulama anahtar rol oynar.

Ölçme Değerlendirme:

Konusu ürün odaklı bir anlayış olduğu için oldukça önemli bir yer tutar. Her öğrenme alanı için hazırlanan ayrıntılı değerlendirme kılavuzları aracılığı ilgerçekleştirilir.Temel amaç bireysel gelişim ve ilerlemeyi arttırmak, gelişim sürecini izlemek ve ilerlemeyi kolaylaştırmak tır.Sahip olması gereken özellikler;Şeffaf ve odak noktası açık, geçerli, güvenli, kurallara uygun ve önceden belirlenmiş ölçüt ve standartlara sahip olmasıdır. Değerlendirme hem formal hem informaldir ancak sadece formal kaydedilir informal ise öğretmene yardımcı olarak kullanılır.Temel değerlendirme stratejileri;Araştırma ve projeler, harita okuma, ödev test ve sınavlardır.


161

Sonuç: 21. yüzyılda değişen, gelişen ve küreselleşen dünyada yenilikler eğitime de yansımış Sosyal Bilgiler Öğretim Programının, Güney Afrika Cumhuriyeti özelindeki değişim ve gelişimleri irdelenmeştir.Ürün odaklı bir anlayış benimsendiği ayrıca geçmişe yönelik hatalardan ders çıkarılarak demokratik yurttaşlar yetiştirme amacında olduğu görülmüştür.Amaçların detaylı değerlendirme süreçleri ile sonlandığına dikkat çekilmiştir.Öğretim alanıyla ilgili olarak bir çok özelliğin evrensel boyutlarda olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

SORULAR

1)Güney Afrika Cumhuriyeti’nde 2005 yılında oluşturulan yeni Eğitim Öğretim Programı aşağıdaki hangi üç ülkeden etkilenilerek hazırlanmıştır?

A) Almanya-İngiltere-Rusya B) ABD- İskoçya-Avustralya

C) Galler-Fransa-İsviçre D) Finlandiya-Norveç-İsveç

E) Türkiye- Yunanistan-Bulgaristan

2)Güney Afrika Cumhuriyetinde oluşturulan yeni programa göre aşağıdakilerden hangisi ya da hangileri öğrenme alanlarındandır?

1)Yaşam oryantasyonu 2)Teknoloji 3)Sanat ve kültür

A)Yalnız 1 B)1-2 C)1-3 D)2-3 E)1-2-3

3) Güney Afrika Cumhuriyetinde Sosyal Bilgiler Eğitim Programında ………. ve ………. ile tarih ve coğrafya bütünleştilirmiştir.

Yukardaki boşlukları uygun ifadeler aşağıdakilerden hangisidir?

A)Çevre eğitimi – İnsan hakları B)Sosyoloji – Felsefe C)Arkeoloji – Antropoloji D)Psikoloji – Hukuk E)Dil bilimi – Ekonomi 4) Güney Afrika Cumhuriyetinde öğrenme-öğretme sürecinde ; 1)Sözlü 2) Yazılı 3) Görsel

Kaynaklardan hangisi ya da hangilerinin kullanılması uygundur?

A)1-2 B)1-3 C)Yalnız 2 D)2-3 E)1-2-3 5) Güney Afrika Cumhuriyetinde aşağıdakilerden hangisi ölçme değerlendirmedeki özelliklerden biri

değildir?

A)Geçerli B)Güvenli C)Subjektif D)Şeffaf E)Odak noktası açık

1)B 2)E 3)A 4)E 5)C


162

Hazırlayan:HASAN BAKIŞ*

ABD’DEKİ SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMI

Günümüzdeki bazı ülkelerin hızla ilerlemesinin ve gelişmiş ülke sıralamasında en üst noktalara ulaşmasının temelinde eğitimin olduğu bilinen bir gerçektir.

Bu düşünceyle bu bölümde dünyanın en gelişmiş ülkelerinden biri olan Abd’nin eğitim sistemi incelenmiştir.

EĞİTİM SİSTEMİ

ABD’ de bakanlık düzeyinde ilk idari bilim 1867’de Eğitim Ofisi adıyla kurulmuştur.ABD eğitim bakanlığı 1982’de sağlık, eğitim ve sosyal işler bakanlığından ayrılarak bağımsız bir bakanlık haline gelmiştir.

ABD’de eyaletlere göre değişen yani merkezi olmayan bir eğitim sistemi mevcuttur.50 eyalet eğitim uygulamalarında farklı yoolar benimsemiş olsada ortak genel amaçları bulunmaktadır.Bunlar;

Farklılıktan birlik yaratmak.

Demokratik ideal ve uygulamaları teşvik etmek.

Kişisel gelişmeye yardımcı olmak.

Sosyal şartları iyileştirmek.

Milli gelişmeyi hızlandırmak olarak sıralanmaktadır.

Sosyal Bilgiler Öğretim Programı Kuzey Carolina örneği

ABD’deki eyaletler öğretim programlarını serbestçe belirlemek ve uygulamak hakkına sahiptir.Böyle olmakla birlikte Sosyal Bilgiler eğitimine ilişkin ulusal stratejileri öğrenme alanlarını ve standartlarını belirlemek amacıyla bir organizasyonun var olması da dikkati çekmektedir.

Bu durum Sosyal Bilgiler Ulusal Konseyi (National Council for Sosyal Studies - NCSS )dir.

NCSS tarafından belirlenen öğrenme alanları ve standartları üç amacı gerçekleştirmeye yöneliktir.

Ana okulundan 12. sınıfa kadar (K12) düzenlenen Sosyal Bilgiler Öğretim Programının yapısını ana hatlarıyla belirlemek.

Ana okulundan 12. sınıfa kadar (K12) düzenlenen Sosyal Bilgiler Öğretim Programının yapısını ana hatlarıyla belirlemek.

Bilgi, beceri ve tutum bağlamında öğrencinin performans beklentilerrini ortaya koyarak program ile ilgili kararlarda bir rehber olmak.

Dersleri planlayan öğretmenlere öğrencilerinin performans beklentilerinin karşılanmasını sağlayacak ve sınıfta uygulayabilecek etkinlik örneklerini sunmak

NCSS tarafından Sosyal Bilgiler Öğretim Proramının geliştirilmesi için bir içerik çerçevesi oluşturmak amacıyla 10 öğrenme alanı belirlenmiştir.


163

Bu öğrenme alanlarıyla ülkemizde 2005 yılında yürürlüğe giren Sosyal Bilgiler Öğretim Programları da yapılandırılmıştr.Bu öğrenme alanlarından bazıları şunlardır;

Kültür, zaman süreklilik ve değişme, insanlar yerler ve çevreler, bireysel gelişme ve kimlik, bireyler, gruplar ve kurumlar.

Kuzey Carolina’da Sosyal Bilgiler Öğretim Programı

Toplumu bir araya getiren güçlerin anlaşmasını sağlayarak bireysel ve kültürel kimliği besler.

Okul ve toplumdaki katılım ve gözlemi içine alır.

Kritik meselelere ve dünyaya hitap eder.

Öğrencilerin dünyadaki genel durumu görebilmelerine olanak sağlayarak bakış açılarını geliştirir.

Demokratik ilkelere dayakı kararlar verebilmeleri için öğrencilerini hazırlar ve devlet meselelerine vatandaş katılımını sağlar.

Programın Genel Özelikleri:

Kuzey Carolina Sosyal Bilgiler standart ders programı, ocak 2002 tarihinde hazırlanmış; 2003-2004 öğretim yılında yürürlüğe girmiştir.

Programın geliştirilmesi sürecinde hedef ve davranışların belirlenmesine yönelik ihtiyaç analizi yapılırken öğretmenler, öğrenciler, ebeveynler, toplum kuruluşları ve yüksek öğretim kurumlarına yönelik anketler düzenlenmiştir. Ayrıca Sosyal Bilgiler, Tarih, Ekonomi, Yurttaşlık, Coğrafya ve Psikoloji ulusal standarlarından ve Kuzey Carolina Sosyal Bilgiler Standart Ders Programı’nın gelişmesine yönelik kamu formlarından yararlanılmıştır.

Böylelikle program konu alanının özellikleri bireyin gereksinimleri ve toplum beklentisi dikkate alınarak geliştirilmiştir.

Programın amaç bölümünde öğrencilerin üretken vatandaşlar olabilmelerini sağlamak amacıyla hazırlandığı da belirtilmektedir

Genel Amaç ve Davranışlar

Öğrenci Sosyal Bilgiler materyallerinin okunmasına ve Sosyal Bilgilere ait kavramlara dair sözcük dağarcığını arttırmaya yönelik stratejiler kazanır.

Öğrenci araştırma becelerini kullanarak çeşitli kaynaklardan yararlanır, kaynak toplar ve bunların sentezini yapar.

Öğrenci, kaynakları ve materyalleri çözümlemek, yorumlamak, yaratmak ve kullanmak için stratejiler öğrenir.

Öğrencilerin ana okulundan 12. sınıfa kadar devam eden süreçte becerilerinin geliştirilmesi önemlidir.

Öğrenci aktif vatandaşlık için geçmişte ve günümüzde yerel ve eyalet düzeyindeki örnekleri ve fırsatları inceler.


164


Sosyal Bilgiler müfredatındaki beceriler uygulama bilgisi kapsamı içerisinde öğretilmektedir.

Gerçekci uygulama etkinlikleri, içerik akışlarını aksatmaksızın becerilerin uygulanmasını teşvik etmelidir.

Öğrenciler Sosyal Bilgilerde sofistike, güvenilir kavramlar ve genellemeler edindikçe eleştirel düşünme sürecini geliştirmekte ve bu becerilerini uygulamak için fırsatlar sağlanmaktadır. NCSS tarafından, temel becerilerin üç aşaması şu şekilde verilmiştir:

Bilgiyi edinme

Bilgiyi edinme ve kullanma

Kişiler arası ilişkileri ve sosyal katılımı geliştirme

Yurttaşlık ve hükümet ulusal standartları aşağıdaki entelektüel ve katılımcı becerileri içermektedir;

Başkalarıyla çalışarak politikaları ve kararları etkileme

Çıkarları ifade etme ve onların önemli karar vericiler ve politika yapıcılar için bilinir kırma

Koalisyonlar kurma müzakere etme uzlaşma ve konsensüs aramaUlusal coğrafya standartları ise aşağıdaki becerileri içermektedir;

Coğrafi sorular sorma

Coğrafi bilgi edinme

Coğrafi bilgiyi düzenleme

Coğrafiyi analiz etme

Coğrafi soruları cevaplama

Değerlendirme ve Sonuç

Programı incelenen Kuzey Carolina’da diğer eyaletlerden farklı bir şekilde Eyalet Eğitim Yönetim Kurulu’nun (The State Board Of Education) öngördüğü mezuniyet yeterlilikleri doğrultusunda eğitim programları hazırlanmıştır.

NCSS’nin belirlediği öğrenme alanlarının (strands) dersin içerik çerçevesini oluşturur.

Bu öğrenme alanları;

Birey kimlik ve gelişme

Kültür ve farklılık

Hükümet ve aktif vatandaşlık

Tarihsel bakış açıları


165

Coğrafi ilişkiler

Ekonomiler ve gelişmeler

Küresel bağlantılar

Teknolojik etkiler ve toplumdur.

Kuzey Carolina’da zorunlu eğitim 12 yıldır.Ana okulundan başlayarak 12. sınıfın sonuna kadar devam eden bir Sosyal Bilgiler dersinin varlığı görülmektedir.

Sosyal Bilgiler Ders Programının birincil / genel amacı;

‘Küresel dünyada kültürel olarak farklılıklar arz eden demokratik bir toplumun vatandaşları olarak gençlerin, kamu yararı adına bilgiye dayalı ve gerekçeli kararlar alabilme yetilerinin geliştirilmesine yardımcı olmaktır’. Ayrıca bireylerin kültürel ve bireysel kimliğini geliştirmek de hedeflenmiştir.

SORULAR

1)Aşağıdakilerden hangisi 1867’de eğitim alanında ABD’de bakanlık düzeyinde kurulan ilk birimdir?

A)Sosyal Bilgiler Standart Ders Programı

B)Tarih ekonomi yurttaşlık coğrafya ve psikoloji kurumu

C)Eğitim Ofisi

D)Sağlık eğitimi ve sosyal işler bakanlığı

E)Sosyal Bilgiler ulusal konseyi

2)Sosyal Bilgiler Öğretim Programı …. tarihinde ABD’de geliştirilmiş ve ….. yılından itibaren ise ülkemizde uygulamaya konulmuştur.

Yukardaki boşluklara uygun tarihler aşağıdakilerden hangisidir?

A)2000-2005

B)2001-2005

C)2002-2005

D)2003-2004

E)2004-2005

3)Aşağıdakilerden hangisi ABD’de geliştirilen Sosyal Bilgiler Öğretim Programına göre bir öğrenme alanı değildir?

A)Zaman sürekllik ve değişme


166

B)İnsanlar yerler ve çevreler

C)Bireysel gelişme ve kimlik

D)Coğrafi bilgiyi analiz etme

E)Bireyler gruplar ve kurumlar

4)Aşağıdakilerden hangisi Sosyal Bilgiler Öğretim Programının genel amaç ve davranışlarından biri değildir?

A)Öğrenci Sosyal Bilgiler materyallerinin okunmasına ve Sosyal Bilgilere ait kavramlara yönelik stratejiler kazanır.

B)Öğrenci araştırma becerilerini kullanarak çeşitli kaynaklardan yararlanır ve bunların sentezini yapar.

C)Öğrenci kaynakları ve materyalleri çözümlemek yorumlamak yaratmak ve kullanmak için stratejiler öğrenir.

D)Öğrenci aktif vatandaşlık için geçmişte ve günümüzde yerel ve eyalet düzeyindeki örnekleri ve fırsatları inceler.

E)Öğrenci kişiler arası ilişkileri ve sosyal katılımı geliştirmede çıkarcı davranır.

5)Aşağıdakilerden hangisi ABD’deki eyaletlerin eğitim alanındaki genel amaçlarından biri değildir?

A)Farklılıktan birlik yaratma

B)Sosyal şartları iyileştirme

C)Kişisel gelişmeye yardımcı olma

D)Bireyleri meslek sahibi yapma

E)Bireylere demokrasi bilincini aşılama

1)C 2)C 3)D 4)E 5)D


167

Hazırlayan:GÜLNAZ YİĞİT*

PROJE TABANLI ÖĞRENME

Proje tabanlı öğrenme öğrencilerin bireysel ya da gruplar halinde, orijinal konu veya bir problemle ilgili olarak, okul içinde ve dışında araştırmalar sağlayan ve bu araştırmalar sonucunda ortaya çeşitli ürünlerin çıktığı öğrenme yaklaşımıdır.

Proje tabanlı öğrenme yaklaşımı özellikle son yıllarda önemli bir ilgi görmesine rağmen, proje fikri yeni değildir. Proje fikrinin kökleri araştırmacılar yüzyıl sonlarına kadar dayandırılmaktadır. Proje tabanlı öğrenme yaklaşımını oluşturan görüşler ve “proje metodu” ismi ilk olarak 1918’de William Hearick tarafından ortaya atılmıştır. Temeli Piaget, Bruner, Vygotsky konusundaki görüşleriyle tutarlı olduğu için yapısalcı öğrenme teorisine dayanır.

Yapısal yeni bir fikir olmamasına rağmen, eğitimde yeniden rağbet gören ve artan bir teori olmuştur. Yapısalcılık, öğrencinin sahip olduğu bilginin üzerine yeni bilgiler üzerine kurulan bir teoridir . Proje tabanlı öğrenme modeli, projeyi temel alıp, çeşitli öğretim yöntemlerini de sırasında kullanarak anlamlı öğrenmeyi sağlamaktadır.

Erdem ve Akkoyunlu’ya göre proje tabanlı öğrenme alınması gereken biçimi göstermek için özenle

seçilmiş üç temel biçimidir. Bu kavramlardan birisi öğrenme kavramıdır ki dikkatli öğrenme dikkat çekmek

açısından son derece önemlidir. Bir diğer proje kavramları ise tasarı geliştirme, hayal etme, planlama anlamına

gelmektedir.

Bu tanımlarda daha da çoğaltılabilir. Proje tabanlı öğrenmeler verilmesine rağmen tanımlarda bir standart

yoktur. Bu farklılıklar proje öğrenmenin dar ve basit bir eğitimsel çalışma olmamasından kaynaklanmaktadır. Bu

yüzden öğretmenlerin çoğu bir proje yapıp yapmadığını çoğu zaman bir çok benzer çalışmayı proje çalışması olarak

adlandırılmaktadır.

Proje tabanlı öğrenme eğitim teknolojileri ile desteklenmektedir. Nitekim son yıllarda proje tabanlı

öğrenme, bilgi teknolojilerinin kullanımı ile yapılan projelerin nitelliğinin sağlanmasıdır. ABD ve Kanada’da

interaktif elektronik medya ortamları ile geliştirilen projeler proje tabanlı öğrenme yaklaşım becerileri motive

etmenin, öğrenciler arasında işbirlikli öğretmeyi geliştirmeyi anlamlı öğrenmeyi sağlamanın ve pedagojik

yaklaşımları yenilenmenin bir göstergesidir.

Teknoloji, proje tabanlı öğrenme öğrencilerinin özetleme yapmak, hazırlamak, sayısal verileri analiz etmek

ve toplanmış bilgilerin öğrenmesi için kelime işlemcisi, finansal hesaplarda kullanılan bilgisayar program tabanları


168

gibi aletlari kullanmayı sağlar. E-mail, elektronik mail listeleri diğer online uygulamalar sınıf dışındaki dünya ile

iletişim işbirliğini internet, müzeler, kütüphaneler, araştırma yapmak için uzak yerler yer alır. Öğrenciler işbirliği

içerisinde sanat ve müziğin elektronik düzenlenmesini de metinlerini yaratabilirler.

Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının özellikleri aşağıdaki gibi mümkündür :

Belli bir disiplinin ve prensiplerini inceler. Projeler için önemli olan bilgi ve beceriler üzerinde durur. Bu

nedenle bir ya da daha fazla yeteneğe hitap edebilir.

Öğrencilere gerçek hayatla ilgili konularda aktiviteler yaptırır. Projeler belli bir problemi çözmeye yönelik

olmalıdır.

PROJE TÜRLERİ VE PROJE TABANLI ÖĞRENMEDE KONU SEÇİMİ

Proje türleri kullanım amaçlarına göre çeşitli şekillerde sınıflandırmışlardır.

Lucio tarafından yapılan sınıflandırmada projeler;

1 Araç-Gereç yapımı projeleri

2 Öğrenme projesi

3 Estetik nitekli projeler

Korkmaz Kaptan bir Fen bilgisi ünitesinde kıllanılabilmesi için üç grupta toplanmıştır. Bu projeler;

Yapı ya da makine projeleri

Deneysel/araştırma /ölçme projeleri

Coşkun coğrafya öğretiminde kullanılacak projeler;

Konu ilişki projeler

Açık uçlu projeler

Beceri projeleri : Öğrenilmiş olan şeyi daha iyi geliştirmek amacıyla yapılan yenilikler. İyi yazı yazmak,

güzel okumak gibi.


169

Birçok kaynakta çeşitli projeler türlerine rastlanmasına rağmen ve hemen farklı isimler kullanılsa da ifade

edilen iki tür proje temeldir.

Herhangi bir araç veya yapının geliştirilmesi projeleri

Bir konun seçilerek, derinlemesine araştırma yapılan proje

Ruilshack’de proje konusu belirlemede öğretmenler için bazı fikirler öne sürmüştür :

Tarihi yapıların araştırılmasını sağlama

Büyüklerle röportaj yaparak o bölgenin sözlü tarihini derleme

Bir sohbet bahçesi planlanması ve düzenlenme

Proje tabanlı öğrenmenin ilk safhasında proje konuları belirlendikten sonra bir araya gelerek gruplar

oluştururlar. Grup üyeleri hep birlikte proje planları yaparlar. Nereye ve nasıl gidecekleri, neleri öğrenecekleri gibi

sorular hakkında bilgi verirler.Kendi aralarında iş bölümü yaparlar. Öğrenciler ayrıca takımla çalışırken kendilerine

plan, organizasyon, tartışma, kendi durumlarını belirtme bilgiyi nasıl yorumlayacaklarını ve bu işle ilgili kimin

sorumlu olacağı gibi çok durumlar hakkında karar vermek durumunda bulunurlar.

Daha sonra grup üyeleri organize olur, elde edilen verileri ve bilgileri analiz ederler. Farklı veri türleri

görsel olarak ve grafik biçimlerinde düzenlenir. Bu aşamada öğretmenler grupların araştırma ve çalışma becerilerin

geliştirmesine yardım eder, temel süreci ve grupları kontrol eder.

NEDEN PROJE TABANLI ÖĞRENME?

Proje tabanlı öğrenme geleneksel öğrenme yaklaşımlarına göre çok üstün olan bir yaklaşımdır. Günümüz

öğrencileri , daha küçük yaşlardan itibaren bilgisayar, kamera, dijital fotoğraf makinesi, dvd, video gibi eşyalar

bunları hayatımızın birçok alanında kullanabiliriz.

Proje tabanlı öğrenmenin faydaları genel olarak şu başlıklar altında toplanabilir :

Motivasyonu artırır.


170

Yaratıcılığı özendirir.

Bilgi edinirken işbirliği şansı sağlar.

Problem çözme becerilerini artırır.

İyi bir projenin öğretmenler ve öğrenciler tarafından istifade edebilecek bir gerçekliği vardır. Projeler,

öğrencilerin otantik problemlerin çözmelerini, diğerleriyle çalışmalarını ve gerçek çözümleri sağladıklarında

öğrencilerin ilgilerini artırır.

PROJE TABANLI ÖĞRENME SORULARI

1) Proje tabanlı öğrenmenin faydaları arasında aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A) Motivasyonu artırır.

B) Yaratıcılığı özendir.

C) Bilgi edinirken işbirliği şansı sağlar.

D) Problem çözme becerilerini artırır.

E) Olguları tekrarlayarak iyice ezberletir.

2) Bireysel ya da gruplar halinde, orijinal konu veya bir problemle ilgili olarak, okul içinde ve dışında araştırmalar sağlayan ve bu araştırmalar sonucunda ortaya çeşitli ürünlerin çıktığı süreç odaklı öğrenme yaklaşımıdır.

Yukarıda bahsedilen öğrenme yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir?

A)Beyin Temelli Öğrenme B)Probleme Dayalı Öğrenme C)Proje Tabanlı Öğrenme D)Tam Öğrenme Modeli E)0Yaşam Boyu Öğrenme 3. Proje tabanlı öğrenme yaklaşımını oluşturan görüşler ve “proje metodu” ismi ilk olarak kim tarafından

ortaya atılmıştır? A) William Hearick


171

B) Vygotsky

C) Piaget

D) Gregorc

E) Kolb

1.Proje konuları belirlendikten sonra bir araya gelerek gruplar oluştururlar. 2.Nereye ve nasıl gidecekleri, neleri öğrenecekleri gibi sorular hakkında bilgi verirler. 3.Grup üyeleri hep birlikte proje planları yaparlar. 4.Kendi aralarında iş bölümü yaparlar.

4) Yukarıda Proje Tabanlı Öğrenmede proje oluşturulurken kullanılan basamaklar baştan sona şeklinde doğru verilmiştir? A)4-3-1-2 B)1-3-4-2 C)3-1-2-4 D)1-3-2-4 E)4-3-2-1

5) Proje tabanlı öğrenme modelinden yararlanılan bir sınıfta aşağıdakilerden hangisi öğrenciden beklenir?

A) Arkadaşlarıyla bir yarışma içinde olma

B) İlgilendiği konuda keşfettiği bilgileri düzenleyerek sunma

C) Olguları tekrarlayarak iyice ezberleme

D) Öğretmenin aktardığı bilgileri alma

E) Öğretmeninden ve sınıf arkadaşlarından bağımsız olarak çalışma

CEVAP ANAHRARI: 1.E 2.C 3.A 4.D 5.B

Hazırlayan:MURAT BALTA*

1)Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler dersine yardımcı bilimlerden değildir ?

A)Antropoloji B)Tıp C)Felsefe D)Ekonomi E) Coğrafya

2) Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler programında kazandırılması gereken becerilerden biri değildir?


172

A)Eleştirel düşünme becerisi

B)Iletişim ve empati becerisi

C)Yaratıcı düşünce becerisi

D)Psiko motor becerisi

E)Araştırma becerisi

3) ilköğretim 4.sınif Sosyal Bilgiler dersinde yer öğrenme ile ilgili kaç kazanım bulunmaktadır?

A) 3 B)6 C) 11 D)9 E)8

4) ilköğretim dördüncü sınıf Sosyal Bilgiler dersinde yeri öğrenme ile ilgili 9 kazalı bulunmaktadır Bu kazanımlardan 8 tanesi insanlar yerler ve çevreler öğrenme alanı içinde bulunan yaşadığımız yer ünitesi dir mevcut programda bu ünite kapsamında damardan verilmesi gereken kazanım hangisidir?

A)mekan algılama becerisi B)mekan tasfir

C)sentez D)Analiz

E) beceri

5) ilköğretim sosyal bilgiler programında öğrencilere kazandırılması dersini becerilerden birisi mekanı algılama becerisidir.Aşagıdakilerden hangisi bu becerilerden birisi degildir ?

A)ortamdaki unsurlari fark edip söyleme

B) varlıklar arasındaki ilişkileri daha kolay kavrama

C) coğrafi kavramların algılanması

D) sebep sonuç ilişkisini açıklama

E) her şeyi olduğu gibi kabullenme

1 B 2D 3D 4A 5 E

SOSYAL BİLGİLER DERSİNDE MEKÂNI ALGILAMA BECERİSİNİ YENİDEN DÜŞÜNMEK

GİRİŞ

Ilköğretim sosyal bilgiler programı 2005 yılında değiştirilmiştir. Yeni programla daha önce tarih coğrafya ve vatandaşlık bilgisi derslerinin birleşimi olarak görülen sosyal bilgiler anlayışı yerine ;bu disiplinlere arkeoloji,


173

antropoloji ,hukuk, felsefe, Psikoloji ,Sosyoloji ,ekonomi siyaset bilimi gibi sosyal bilimleri de ekleyen ve disiplinlerarası bir anlayışla konuları ele alan bir sosyal bilgiler anlayışı benimsenmiştir.

Bireyin Çevreye uyumu sosyal bilgiler eğitiminin amaçlarından birisidir. Ilköğretim sosyal bilgiler programının genel amaçları içerisinde öğrencinin yaşadığı çevrenin ve Dünyanın özelliklerini tanıyarak insanlar ve doğal çevre arasındaki etkileşimi açıklaması gerektiği yer almaktadır. Sosyal bilgiler programında Konular öğretilirken aynı zamanda öğrencilere birtakım beceriler kazandırılması amaçlandırılmıştır. Beceriler bilgi ve performans içeren karmaşık bir eylemdir.

Sosyal bilgiler programında öğrencilere kazandırılması hedeflenen beceriler bazıları şunlardır:

Eleştirel düşünme becerisi

Yaratıcı düşünme becerisi

Iletişim ve empati becerisi

Araştırma becerisi

Problem çözme becerisi

Karar verme becerisi

Gözlem becerisi

Mekan algılama becerisi

Mekanı Algılama Becerisine Epistemolojik Yaklaşım

Insan, zaman ve mekan ile ilişkili bir varlıktır.Mekan insanın tüm faaliyetleri gerçekleştirdiği ortamdır.Sosyal bilgiler mekanı algılama becerisi:Ortamdaki unsurları farkedip söyleme, Onların niceliğini ve niteliğini tanıma varlıklar arasındaki ilişkileri daha kolay kavrama buna bağlı olarak coğrafi kavramların algılanması bunlar arasındaki ilişkilerle bunlara sebep ve sonuçlarını açıklama.

Mekanı algılama becerisi sahip bireylerin şu kazanımlara ulaşması hedeflenir

1. Uzay ilişkilerini görebilme

a. Bir cismin uzaydan ya da bir şeklin Kağıt üzerindeki biçimini göz önünde canlandıra bilme

b. Bir şekli 3 boyutlu görebilme

c. Bir alanı ,kroki, Sokağı veya binayı göz önünde canlandırabilme

2. Harita plan kroki grafik diyagram çizme ve yorumlama

3. Küre kullanımı

Mekan Bilişi

Mekan bilişi mekan ilişkilerinin varlığının ve yapısını içsel ya da bilişsel tasviri ve kavranması olarak tanımlamak mümkündür.Mekansal bilginin göstericiler dokunma ve işitsel yollarda etkili bir şekilde kullanılabilir.


174

Mekansal Tasvir ve Zihin Haritaları

Mekansal tasvir çevreyi tanımlamada kullanılan önemli bir kavramdır. Hepimiz Kafamızda çevre ile ilgili birtakım haritalar taşırız. Zihin haritaları olarak da adlandırılan Bu yapılar insanların yerler hakkındaki düşüncelerini harita benzerimi gösterimidir.Bilişsel haritalar konusundaki çalışmalar "Bireylerin yerler hakkında neler bildiğini "sorusuna cevap olarak ortaya çıkmıştır.

Mekansal Değerlendirme

Mekansal değerlendirme bir sürecin en gelişmiş safhasıdır. Bu sahada birey çevrenin sahip olduğu niteliklerin değerlendirilmesi tercihler ve göç gibi süreçlerin incelenmesi elde edilen verilerin analiz edilerek çeşitli çıkaranlara Ulaşılması gibi faaliyetleri gerçekleştirebilir. Çevrenin değerlendirilmesi doğal coğrafi ve beşeri çevre faktörleri kadar ilgi ve ihtiyaçlar da etkilidir.

Sosyal bilgiler programında yer öğrenme ile ilgili kazanımlar

Mekanı algılama becerisi sosyal bilgiler programında sadece 4.sınıf Yaşadığımız Yer ünitesinde öğrencilere kazandırılması hedeflenen doğrudan beceriler arasında yer almıştır. Bununla beraber sosyal bilgiler ders programını diğer ünitelerde de mekan öğrenme ile ilgili kazanımlar bulunmaktadır. Ilköğretim 4.sınıf sosyal bilgiler programındaki mekansal kazanımların Büyük bir kısmı mekansal algı ,mekansal temsil ve mekansal tasvirli ilgilidir.

İlköğretim 4.sınıf Sosyal Bilgiler dersinde yer öğrenme ile ilgili 9 kazanım bulunmaktadır.Bu kazanımlardan 8 tanesi "İnsanlar ,Yerler ve Çevreler "öğrenme alanı içinde bulunan "Yaşadığımız Yer" ünitesindedir.Mevcut programda bu ünite kapsamında verilmesi gereken doğrudan beceride mekanı algılama becerisidir.5.sınıf programında yine 9 kazanım bulunur. bu kazanımlar "Adım Adım Türkiye"," Bölgemizi Tanıyalım" "Ürettiklerimiz" ve "Hepimizin Dünyası"nda yer alır.

Sosyal bilgiler programında 6.sınıf ve 7.Sınif düzeyinde öğrencilerin ulaşması hedeflenen mekansal kazanımlar 13 tanedir. bu kazanımlar çok büyük bir kısmı mekansal analiz ve değerlendirme amaçlıdır. Bu dönem öğrencisinin soyut işlemler döneminde olduğu düşünülürse ilgili kazanımların seviye uygun olduğu görülür

Hazırlayan:CENGİZHAN KARAKOÇHazırlayan:

ÇEK CUMHURİYETİNDE SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİM PROGRAMI

Ülkemizde olduğu gibi diğer dünya ülkelerinde de Öğretim programlarında düzenlemeler yapılmakta ve yeni yaklaşımlar benimsemektedir bu ülkelerden biri Orta Avrupa'da bulunan ve konumu itibariyle de Avrupa'da önemli bir yere sahip olan Çek Cumhuriyeti‘dir. Uzun yıllar Sovyetler Birliği'nin ekonomik ve siyasal olmak üzere pek çok alanda etkisinde kalan eski adıyla Çekoslovakya bugünkü adıyla Çek Cumhuriyeti 1948'den 1989'da kadar resmi devlet ideolojisi olarak marksist-leninist ideoloji benimsemiştir, ancak Sovyetler Birliği'nin 1991 yılında çökmesiyle Çek Cumhuriyeti de pek çok alanda değişim sürecine girmiş ve bu alanlardan birinide eğitim teşkil etmiştir. Çek Cumhuriyeti Öğretim programında ABD'de ortaya çıkan ve Türkiye Japonya Güney Kore Kanada gibi ülkeler tarafından da benimsenmiş olan Sosyal Bilgiler Öğretimi yaklaşımı yoktur.Bunun Yerine Sosyal Bilgiler dersi kapsamında düşünebileceğimiz Tarih,Coğrafya ve Vatandaşlık Eğitimi derslerine yer verilmiştir. Ülke tarihsel


175

Bohemya ve Moravya ve bölgeleri ile Silezya'nın güneybatı ucunu kapsar. İstatistik Kurumu 2001 nüfus sayımı verilerine göre ülke nüfusunun yaklaşık yüzde 90'ını çekler geri kalan yüzde 10’nu Moravyalılar, Slovaklar, Almanlar, Polonyalılar ve Çingeneler oluşturmaktadır. Çek Cumhuriyeti Komünizmin çöküşünden sonra ekonomik reformlar yapmıştır bu reformların başlıca amaçları özelleştirmenin hızlandırılması sıkı para ve maliye politikaları ile Enflasyonun kontrol altına alınması dış ticaretin serbestleştirilmesi ve benzeri uygulamalar yapmıştır.

Çek Cumhuriyeti eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı tarafından belirlenen 2007 öğretim programı taslağının genel özellikleri şu şekildedir yeni eğitim stratejisine temel becerileri vurgulamaya ve eğitim içeriği ile pratik yaşamda kazanılan bilgi ve beceriler arasında bağ kurmaya dayanmaktadır. Yaşam Boyu Öğrenme kavramı üzerine kurulmuştur öğretmenin belirli bir aşamasında tamamlayan tüm öğrencilerin ulaşması beklenen düzeyi göstermektedir. Çek Cumhuriyeti'nde okul öncesi eğitim 3-6 yaş arasını kapsamaktadır ve zorunlu değildir temel eğitim 6-15 yaşları arasındaki öğrencileri kapsayan 9 yıl süren ve ücretsiz verilen bir eğitimdir öğrenciler ailelerinin talepleri üzerine ve kabul şartlarını yerine getirilirse zorunlu eğitimlerini 6. ya da 8. sınıfta çok yıllık gymnazyumlara ve sekiz yıllık konservatuvarlara başlayarak tamamlayabilmektedir. Ortaöğretim 15 - 18 yaşları arasındaki öğrencileri kapsamakta ve zorunlu olmamasına rağmen 2007-2008 istatistiklerine göre öğrencilerin % 90.6’sı Orta Öğretime devam etmektedir öğretimin amacı temel eğitim ile kazanılan bilgi beceri ve değerlerin geliştirilmesidir. Meslek Yüksek okullarında eğitim 3 yıl sağlıkla ilgili olanlar da ise uygulama dahil olduğu için üç buçuk yıl sürmektedir Meslek Yüksekokulu'na ortaöğretimi bir sınav ile tamamlayan öğrenciler kabul edilmektedir okullar öğrencilerden ücret talep edebilmektedir Yükseköğretim kurumları tüm alanlarda eğitim veren üniversiteler de lisans derecesi sunan programlardan oluşmaktadır Bachelos programı mesleki eğitime odaklanmakta ve yüksek lisans eğitimi programlarındaki çalışmalara temel oluşturmaktadır bu program 3-4 yıl sürmektedir.

Çek Cumhuriyeti'nde sosyal bilgiler dersi adı altında bir ders bulunmamaktadır. Bunun yerine insan ve toplum öğrenme alanındaki tarih ve vatandaşlık eğitimi dersleri ile insan ve doğa öğrenme alanındaki coğrafya dersi öğretim programında yer almaktadır Çek Cumhuriyeti öğretim programı taslağında programının vizyonu açıkça ifade edilmediği görülür ancak programı geneline bakıldığında şu hedefler ile karşılaşırız demokratik vatandaşlık bilincine sahip insan haklarına cinsiyet eşitliğini toplumların kültürel ve diğer farklılıklarına hoşgörülü saygılı eleştirel ve mantıklı düşünebilen bireyler yetiştirmektir. İnsan ve toplum öğrenme alanının hedefleri öğrenme alanında öğretim öğrencilerde şu temel becerilerin oluşması ve gelişmesi üzerine odaklanmaktadır;diğer kültürlere kendi ulusunun geçmişine ve bugününe olan ilgiyi geliştirme, Avrupa kültürüne ait olma bilinci oluşturma ve güçlendirme ve benzeri hedefler. İnsan ve doğa öğrenme alanının hedefleri ise bu öğrenme alanında öğretim öğrencileri de şu temel becerilerin oluşması ve gelişmesi üzerine odaklanmaktadır; doğa olaylarının ve bunların birbiriyle olan bağlantılarını çeşitli deneysel yöntemler kullanarak test etme, doğal süreçlerin nedenleri ile ilgili soruları kendi kendine sorular sorarak doğru bir şekilde ifade etme ve tatmin edici cevaplar arama gibi hedefler içerir. Çek Cumhuriyeti sosyal bilgiler öğretim programı içerisinde İnsanlık tarihi, insan topluluğunun başlangıcı, antik medeniyetler Avrupa kültürünün kökleri, Hristiyanlık ortaçağ avrupası gibi üniteler bulunmaktadır. Vatandaşlık eğitiminde ise toplumda insanlar, birey olarak insan, devlet ve ekonomi, devlet ve hukuk ,uluslararası ilişkiler ve küresel dünya gibi üniteler bulunmaktadır.Coğrafya dersine baktığımızda ise coğrafi bilgi, veri kaynakları kartografya topografya, dünyanın doğal görüntüsü, dünyanın bölgeleri, sosyal ve ekonomik çevre, doğal çevre ve Çek Cumhuriyeti gibi üniteler bulunmaktadır.

Çek Cumhuriyeti'nde öğrenme ve öğretme süreci okulların genel politikalarında ve eğitim programlarında belirtilen çerçevede kalmak kaydıyla öğretmenler kendi Öğretim yöntemlerini belirlemede serbest bırakılmıştır. Her okula ve eğitim programına bağlı olarak belirlenen sürede temel eğitim program taslağı disiplinler arası temaların öğretime dahil edilmesi şartını getirmektedir. Çek Cumhuriyeti Eğitim Gençlik ve Spor Bakanlığı sitesinde Tarih, vatandaşlık Eğitimi ve Coğrafya derslerinin değerlendirilmesine ilişkin herhangi bir açıklama yapılmamış olup eğitim programının geneline yönelik bir değerlendirme sürecinden bahsedilmektedir: Buna göre tüm öğrenciler bireysel konularda her dönem sonunda değerlendirilmektedir. Çek Cumhuriyeti'nde sosyal bilgiler dersi kapsamındaki Tarih, Vatandaşlık Eğitimi ve Coğrafya dersleri temel eğitimin ikinci aşamasında 6.-9. sınıflar


176

arasında yer almaktadır, program tek disiplinli bir anlayışla hazırlanmıştır ve içeriği yapılandırılmasında genişleyen çevre ve sarmal programlar kaynaştırılmıştır. Program özellikle öğrencilerin eleştirel düşünme problem çözme işbirliği yapabilme çevresine ve doğaya duyarlı olmak diğer insanların kültürel ve manevi değerlerine hoşgörü ve saygı gösterme gibi özellikler kazandırmaya çalışmaktadır.

Sorular

1-Çek Cumhuriyeti Sovyetler Birliği içerisindeyken devlet ideolojisi olarak hangi ideolojiyi benimsemiştir?

A-)Marksist-Leninist B-)Teokrasi

C-)Monarşi D-)Krallık E-)Maocu

2-Çek Cumhuriyetinde Okul Öncesi eğitim hangi yaş aralığındadır?

A-)4-7 B-)5-6 C-)2-5 D-)3-6 E-)3-5

3-Çek Cumhuriyetin de Sosyal Bilgiler Öğretimi kapsamında hangi dersler verilmektedir?

A-)Tarih-Coğrafya B-)Vatandaşlık-Tarih C-)Coğrafya-Vatandaşlık D-)Tarih-Vatandaşlık-Coğrafya E-)Biyoloji-Coğrafya

4- Çek Cumhuriyetinde Coğrafya dersi hangi öğrenme alanı kapsamında verilmektedir?

A-)Birey ve Toplum B-)Toplum ve İnsan C-)İnsan ve Doğa

D-)Devlet ve Ekonomi E-)Devlet ve Hukuk

5-Çek Cumhuriyetinde Tarih,Coğrafya,Vatandaşlık dersleri hangi sınıflarda okutulmaktadır?

A-)4-8 B-)6-9 C-)8-11 D-)2-5 E-)5-7

Cevap Anahtarı:1-A 2-D 3-D 4-C 5-B

Hazırlayan:MEHMET KOÇTÜRK*

ÖZET-MISIR


177

Büyük bir kısmı Afrika`da küçük bir kısmı ise Asya`da yer almaktadır. Libya, Sudan, İsrail

ile komşudur. Akdeniz ve Kızıldenizè sınırı vardır. Bu iki deniz arasındaki bağlantı Süveyş kanalıyla

sağlanmaktadır. Yüzölçümü 1.000.450 km karedir. Başkenti Kahire`dir. Tarım alanları kısıtlıdır ve ülkenin % 4

ünde tarım yapılabilmektedir. 80.500.000 nüfusa sahiptir.Nüfus Nilìn kıyısına ve deltasına toplanmıştır.

Halkın %35ì 15 büyük şehirde yaşamaktadır. Diğer kısmı çöldeki berberiler ve göçebelerden oluşmaktadır.

Nüfusun yarıdan fazlasını 14-25 yaş oluşturur. Bu sebeple kalkınmaya açık ve dinamik bir ülkedir. Ayrıca Arap

ülkeleri içinde en fazla nüfusa sahip olan ülkedir.

Ülkede doğalgaz ve petrol rezervleri bulunmaktadır. Tarihi dokusu nedeniyle turizm hızla

gelişmektedir. Süveyş kanalından elde edilen gelir ülke ekonomisinin temelini oluşturur. Tarımın çok kısıtlı olması

nedeniyle tarımsal ürünlerde dışarıya bağımlıdır. Sanayisi de pek gelişmeyen ülke genç nüfusun beklentilerini

karşılayamamakta ve her yıl 800 bin yeni insan işsizler kervanına katılmaktadır.

Mısır uygarlığının firavunlar döneminde doğduğu ve dünyanın en eski birkaç medeniyetinden biri

olduğu kabul edilir. İlk çağlardan itibaren tıp, astronomi, felsefe, matematik, ahlak, coğrafya gibi konularda en önde

gelen kavimlerden olmuştur. 2.yy`dan itibaren hıristiyanlık 7.yy,dan itibaren İslamiyet etkisine girmiştir. Abbasiler

döneminde Eşnas Et Türki ile Mısır Türk hakimiyetiyle tanışmıştır.Vali Muhammed Bin Tuğçà ataları olan eski

Fergana Türk hükümdarlarını kullandığı `Ìhşid``ünvanı verilmiş ve Mısırda Ihşidiler dönemi başlamıştır. Fatımiler

döneminde şiileşen ülke daha sonra Selçuklular sayesinde tekrar sünnileşmiş ve şiiliğe ait müesseseler ortadan

kaldırılmıştır. Daha sonra İzzettin Ayberk Türkmani ile Türk hakimiyeti devam etmiştir. Bu hakimiyet neticesinde

tarihi kaynaklarda Devlettü`l Türkiyye adıyla bilinen Memlük Devleti kurulmuştur. Memlük devletini fetheden

Yavuz Sultan Selim Mısırà egemen olmuş emirlerin ise görevlerine devam etmesine müsaade etmiştir. Mısır artık

Osmanlıya bağlı bir beylerbeyi olmuştur. 18.yy`dan sonra Osmanlıların otoritesi bu topraklarda zayıflamış ve 834

yılında başlayan Türk hakimiyeti 1801 yılında iyice zayıflamıştır. Bu hakimiyet neticesinde tarihi kaynaklarda

Devlettü`l Türkiyye adıyla bilinen Memlük Devleti kurulmuştur. Memlük devletini fetheden Yavuz Sultan Selim

Mısırà egemen olmuş emirlerin ise görevlerine devam etmesine müsaade etmiştir. Mısır artık Osmanlıya bağlı bir

beylerbeyi olmuştur. 18.yy`dan sonra Osmanlıların otoritesi bu topraklarda zayıflamış ve 834 yılında başlayan Türk

hakimiyeti 1801 yılında iyice zayıflamıştır.

Eski Mısır M.Ö 3000`lerde başlayan firavun çağlarından beri eğitimde oldukça ileri gitmiştir.

Tapınaklarda fizik, astronomi, tıp, matematik, coğrafya, geometri gibi alanlarda araştırma ve buluşlar yapmışlardır.

Bu çağlarda profesyonel eğitim yapılmış ve bilime öncülük eden insanlar yetişmiştir. İskenderìn Mısır`ı işgalinde

sonra Helenistik dünyanın bilim merkezi haline gelmiştir. Antik çağın ilk üniversitesi 1.Ptolameyos tarafından

kurulmuştur. Yine bu dönemde İskenderiyye kütüphanesinde 500 bin ciltten fazla kitap bulunmaktadır. Bu

dönemdeki eğitimin geçerliliği yüzyıllar boyunca sürmüş Avrupa medeniyetinin beşiği sayılan yunan bilimi gücünü


178

Mısır`dan almıştır. İslamiyetle birlikte yeni alanlar ortaya çıkmış ve bu konularda da başarılı eğitim ve ürünler

verilmiştir. 1922`de bağımsızlığını kazanan Mısır`da ülkenin yanlızca %5 i okur-yazardı. 1956`da ilan edilen

kanunla okul 6-12 yaş arasına zorunlu ve ücretsiz bir anayasal hak olarak tanınmıştır. Bu dönemde eğitimin

hedefleri belirgin değildir. 1970`lerde İslamiyet ve demokrasinin öğretilmesi eğitimin hedefleri arasına girmiştir.

970`li yıllara kadar yükseköğrenimini tamamlayan her bireye iş imkanı vaad ediliyordu. Nasır döneminde ise

eğitimin genel amacı Arap milliyetçiliği üzerinde kurgulandı. Seküler eğitimin yanı sıra İslamiyet de öğretildi fakat

bu Mısır gelenekleri çerçevesinde değerlendirilen bir İslamiyetti. Bu dönemde 10 dan fazla üniversite açıldı ve Arap

profesörler Mısır`yerleşti. 1980`lere gelindiğinde üniversite mezunlarının üçte biri işsiz kalmaya başladı. 1980`den

sonra eğitimde yeni reformlar yapıldı. Kırsal ve kentsel kız sınıfları hazırlandı. Zorunlu eğitim 8 yıl oldu, 2000-

2006 yılları arasında 3 mihverli yeni eğitim anlayışı geliştirildi. Kalite, yeterlilik ve ulaşılabilirlik…

Okulöncesi eğitim Kadınların iş hayatına atılmasıyla başlamıştır. Zorunlu eğitime dahil değildir.

Mısırda çocuk bakım merkezleri yeni doğanları 2 aylık olduktan sonra kabul etmektedir. Bir sınıfın kapasitesi azami

45 kişidir. Fakat personel ve maddi kaynak yetersizliği bu eğitimi aksatmaktadır.

İlköğretim 1. kademe 2 aşamadan oluşur. İlk aşama 1-2-3 ikinci aşama 4-5. sınıflardan

oluşmaktadır. 1.aşamada dini eğitim dahil olmak üzere temel okuma yazma ve matematik becerileri geliştirilir. İlk

aşamada öğretilen becerilerin 4 ve 5. sınıflarda davranışa dönüştürülmesi planlanmıştır. Arapça öğrenme becerileri

üzerinde durulur. 1995 yılında Fransızca da eklenmiştir.

İlköğretim 2. kademe 3 yıl sürmektedir fakat zorunlu eğitim ilk 2 yılı içermektedir. Okul terki ve

bayanların okula devam etmemesi hasebiyle 3 okul türü ortaya çıkmıştır. Teknik okullar, genel okullar ve tek sınıflı

kız okulları. Bu kademede zorunlu olan 2 yıldan sonra öğrenciler sanat, fen veya matematik alanlarından birisini

seçerler.

Ortaöğretim ise genel ve teknik eğitim okullarında oluşmaktadır. %50 ortak program

uygulanır .3 yılın sonunda merkezi bir sınavla üniversiteye geçerler. Bunun için öğrenciler ek ders alma ihtiyacı

hissederler. Öğrenciler bu okullara ilköğretimdeki diploma notlarına göre girerler.

Yükseköğretim Özel ve devlet üniversiteleri vardır. Ayrıca dini eğitim veren ezher üniversiteleri

bulunmaktadır. Devlet üniversitesi ücretsizdir. Yabancı öğrenciler ise çok cüzi bir miktar karşılığında bu kurumlarda

öğrenim görebilmektedir. 1 milyon 760 bin üniversite öğrencisi bulunmaktadır.

Mısır`da Sosyal Bilgiler Öğretim amaçlarının başlıca olanlarını şöyle sıralayabiliriz.

İmanı sağlamlaştırma, dini ile gurur duyma.

Öğrencileri geliştirme ve keşfetme.


179

Arap vatanı ve Mısır için büyük hedefleri uygulamak.

Yardımlaşma, hoşgörü, dayanışma.

Mısır`lı kimliği oluşturma.

İşbirlikçi çalışma, sorumluluk alma.

Hak ve sorumluluklarının bilincinde olma.

Temel bilimsel beceriler, dil becerisi kazandırma.

Teknolojiyi kullanma ve geliştirme.

Bireysel farklılıklara saygı duyma.

Coğrafi olarak ülkesini tanıma.

Arap devletlerini tanıma.

Mısır tarihini araştırma.

Kültürel birikimleri üzerine inşa ederek geleceğe aktarma.

SORULAR

1.Aşağıdakilerden hangisi Mısır`da Sosyal Bilgiler dersinin amaçları arasında yer almaz ?

A)İmanı sağlamlaştırmak

B)Arap devletlerini tanımak

C)Teknolojiyi kullanmak ve geliştirmek

D)Dini bilgi ağırlıklı ders işlemek

E)Mısır`ın coğrafi konumunu tanımak


180

2.Antik çağın ilk üniversitesi kim tarafından kurulmuştur ?

A) I. Ptolameyos

B) I. Julius

C) Büyük iskender

D) Heracles

E) Muhammed bin Tuğç

3. Mısır`da zorunlu eğitim kaç yılında başlamıştır ?

A) 1922 B) 1937 C) 1944 D) 1956 E) 1972

4. Mısır ortaöğretim okulları ile ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır ?

A) Genel ve teknik eğitim okullarında oluşmaktadır.

B) %50 ortak program uygulanır

C) Üç yılın sonunda merkezi bir sınavla üniversiteye geçerler.

D) Öğrenciler bu okullara ilköğretimdeki diploma notlarına göre girerler.

E) 2+2 yıl olarak planlamıştır.

5.Mısır`da okulöncesi eğitimle ilgili verilen bilgilerden hangisi yanlıştır ?

A) Kadınların iş hayatına atılmasıyla başlamıştır.

B) 10 yaşına kadar devam eder.

C) Zorunlu eğitime dahil değildir.

D) Mısırda çocuk bakım merkezleri yeni doğanları 2 aylık olduktan sonra kabul etmektedir.

E) Bir sınıfın kapasitesi azami 45 kişidir.

CEVAPLAR: 1-D 2-A 3-D 4-E 5-B


181

Hazırlayan:FATMA BÜYÜKSAKALLIHazırlayan:

HARİTA BECERİLERİ VE 11-14 YAŞ GRUBUNDAKİ ÖĞRENCİLERİN YAPABİLECEKLERİ HARİTA BECERİLERİ

İnsanoğlu çağlar boyunca yaşadığı dünyayı ve çevresini daha iyi tanıyabilmek için yeni araçlar geliştirmiştir. Bunlar içinde en kalıcı ve geçerli olanı haritalardır.

Haritalar hayatımızın her alanında geniş bir kullanım ağına sahiptir. Geniş kullanım alanına sahip haritaların sağladığı yararlar ve kullanıldığı alanlar saymakla bitmez. Coğrafya ve sosyal bilgiler dersinde, bölge araştırma ve incelemelerinde, askerlikte kent planlarının düzenlenmesinde, karayolu, demiryolu, tünel ve baraj yapımında vb. alanlarda haritalar kullanılır. Günlük yaşamlarında sıkça harita kullanan jeolog, mühendis, yere yönetici gibi çeşitli meslek grupları harita bilgisi ve becerisini ilk ve ortaöğretim yıllarındaki coğrafya ve sosyal bilgiler dersi ile öğrenciler harita, arazi çalışması, coğrafi sorgulama, kanıt kullanma, değişim ve sürekliliği algılama, küre ve atlas kullanımı gibi temel beceriler kazanırlar.

HARİTA BECERİLERİ

1) Sembolleri Anlama ve Yorumlama Becerisi

Haritalar büyük miktarda bilgi içerirler. Oldukça geniş sayfalar yerine semboller kullanarak bu bilgileri kodlamak mümkündür. Harita okuyucuları bu sembollerden yararlanarak olay ve olguları, özellikleri yorumlar.

2) Harita Okuma Ve Yorumlama Becerisi

Harita okuma ve yorumlama ilk olarak haritanın lejantında yer alan renk, şekil sembollerle vb. şekilde kodlanmış bilgilerin neyi ifade ettiğine vurgu yapar.

3) Yön Bulma Becerisi

Haritalarda kuzey, doğu , batı, güney gibi yönler kullanılır. Bu yönler değişmez. Kuzey yeryüzünde daima kuzey kutbunu gösterir.

4) Profil Çıkarma Becerisi

Eş yükselti eğrileri ile yapılmış bir topoğrafya haritası ile yer şekillerinin yandan profilden nasıl göründüklerini öğrenir.

5) Konum Ve Koordinat Belirleme Becerisi

Coğrafi koordinat, sistematik konum bulmada ve yön belirtmede kullanılır. Önce enlem ve boylam bilgileri öğretilir. Daha sonrada koordinat hakkında bilgiler verilir.

6) Ölçek Kullanım Becerisi

Aynı alana ait büyük ve küçük ölçekli haritalar arasındaki farkı görebilme ve ölçek değiştikçe değişen özellikleri görebilme.

7) Uzaklık, Alan Ve Eğim Ölçme Becerisi


182

Çizgi ‘ölçek’ ve bir çetvel yoluyla kuş uçumu uzaklık bulunur. Haritadaki alan x Ölçek paydasının karesi ile alan yükselti farkı(m) bölü yatay uzaklık x 100 ile eğim bulunur.

8) Taslak Harita Oluşturma Ve Fiziksel Özellikleri Tanıma

Eş yükselti eğrileri ile yapılan haritalar aracılığı ile topoğrafya hakkında bilgi verir. Yer şekillerini tanıma için üç boyutlu modeller oluşturabilir

BİLİŞSEL GELİŞİM SÜRECİ VE 11-14 YAŞ ARASI ÖĞRENCİLERİN YAPABİLECEKLERİ HARİTA BECERİLERİ

Harita becerileri sekiz alt bölümden oluşur. Bu beceriler tam anlamıyla çocukların bilişsel gelişimi ve örgün eğitimine bağlıdır. Bu yaş grubundaki öğrenciler soyut işlemler döneminde yer almaktadır. Düşünce esnektir ve karmaşık durumların üstesinden gelebilir. Harita öğrenimine sistematik olarak başlangıç yapmışlardır. Haritalar hakkında genel bilgi sahibi topografik, tematik vb. sınıflandırılabilir. Jeoloji, arazi kullanımı, tarihi, iklim, karayolları gibi haritalar ile şehir planlarını gösteren haritaların lejantlarından faydalanarak harita okuyabilir. Uydu ve hava fotoğraflarını haritalarla ilişkili olarak analiz ve sentez etmede kanıt olarak kullanabilir. Haritalarda soyut kavram olan paralel ve meridyenleri kullanarak ülkelerin birbirine göre konumunu öğrenebilir. Olay, olgu ve özellikleri haritalar üzerinde sembolleri kullanır

SOSYAL BİLGİLER PROGRAMI, DERS KİTAPLARI VE HARİTA BECERİLERİ

Sosyal bilgiler programı incelendiğinde harita bilgisi ile ilgili kazanımlarının oranının oldukça düşük olduğu gözlemlenmektedir. Program harita bilgisi ve becerileri ile ilgili kazanım 6. Sınıf ‘Yeryüzündeki Yaşam’ ünitesinde yer almaktadır. Harita bilgileri ve becerileri ile ilgili bir adet kazanım bulunmaktadır. Söz konusu kazanım ve açıklaması incelendiğinde bu kazanımın ölçek kullanma becerisi, uzaklık, alan veeğim ölçme ile konum ve koordinat belirleme becerisini kazandırmaya yöneliktir.

SORULAR

1) Sosyal bilgiler öğretiminde kullanılan en soyut araçlar olarak bilinmektedir. Sosyal bilgiler dersinde özellikle tarih ve coğrafya öğretiminde temel öğretim araç gereçlerinden birisidir.

Yukarıda açıklaması verilen araç gereç aşağıdakilerden hangisidir?

A) Levhalar B) Afişler C) Haritalar D) Posterler E) Tepegöz

2) Altıncı sınıf sosyal bilgiler öğretim programında yer alan bir kazanım şöyledir ; ‘ Farklı ölçeklerle çizilmiş haritalar üzerinde konum ile ilgili kavramları kullanarak kıtaların, okyanusların ve ülkemizin coğrafi konumunu tanımlar.’

Yukarıda bahsedilen kazanım 6. Sınıf hangi ünitede yer almaktadır?

A) Sosyal bilgiler öğreniyorum


183

B) Yeryüzünde yaşam

C) Ülkemiz ve dünya

D)İpek yolunda Türkler

E) Ülkemizin kaynakları

3) Sosyal bilgiler dersinde coğrafya ile ilgili kazanımları kazandırmada konum, koordinat, yüz ölçümü ve nüfus bakımından ülkeleri kıyaslama, ekvator ve kutup noktalarını ele alırken daha çok faydalanılan öğret,m aracı hangisidir?

A)Posterler B)Grafikler C)Küreler D)Resimler E)Haritalar

4) Sosyal bilgiler dersinin dersler arası işbirliği ile yürütülmesi gerektiğini bilen Ayşe öğretmen Yeryüzünde Yaşam’ ünitesinde yer alan ‘ Farklı ölçeklerde çizilmiş haritalardan yararlanarak ölçek değiştiğinde haritanın özellikleri hakkında çıkarımlarda bulunur.’ Kazanımını hangi bramş öğretmeni ile iş birliği yaparak işlemelidir?

A) Görsel sanatlar B) Türkçe C)Coğrafya D)Matematik E)Fen ve teknoloji

5) Beşinci sınıf öğrencisi Elif sosyal bilgiler dersinde önce Marmara bölgesi fiziki haritası ardından Türkiye fiziki haritasını incelemiştir. Bunun üzerine İstanbul’un alan olarak küçüldüğünü düşünmüştür. Elif’in bu yorumu aşağıdaki harita becerilerinden hangisini kazanmadığını gösterir?

A) Ölçek kullanma becerisi

B) Profil çıkarma becerisi

C) Yön bulma becerisi

D) Harita okuma ve yorumlama becerisi

E) Uzaklık, alan ve eğim ölçme becerisi

CEVAPLAR

1) C- Haritalar 2)B- Yeryüzünde yaşam 3)E- Haritalar 4)D- Matematik 5)A- Ölçek kullanma becerisi


184

Hazırlayan:GİZEM BERKTAŞ*

SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE GEZİ-GÖZLEM VE DOĞA EĞİTİMİ

Gezi-Gözlem

Dikkatin, dış dünyada ki olay ve varlıklara yönelmesine gezi-gözlem denir.

Gezi-gözlem yöntemi öğrencilerin; dağ, orman, sulak alan, mağara, fabrika, müze, kütüphane, çeşitli devlet kurumları vb. yerlere götürerek o bölgede doğrudan gözlem yaptırılarak bilgi toplamasıdır.

Geziler; amaç, zaman ve yapılış şekilleri bakımından üçe ayrılır.

Amaçlarına göre geziler Bilimsel amaçlı geziler Turistik amaçlı geziler Zaman sürecine göre geziler Kısa süreli geziler Uzun süreli geziler Yapılış şekillerine göre geziler Bireysel bilimsel geziler Bireysel turistik geziler Grup halinde bilimsel geziler Grup halinde turistik geziler

Gezi-Gözlem Yönteminin Faydaları

-Okul-çevre ilişkisinin gelişmesini sağlar.

-Gözlem yapma yeteneğinin oluşmasını sağlar.

-İnsan ve doğal yaşama bakış açısının gelişmesini sağlar.

-Öğrencini birden fazla duyu organını kullanmasını sağlar.

-Öğretimin daha etkili ve kolay olmasını sağlar.

Gezi-Gözlem Yönteminin Zorlukları

-Uygulaması zordur.

-Öğrenciye ve okula maddi yükümlülük gerektirir.

-Bu gezilerde öğretmene aşırı sorumluluk yüklenir.

-Bu gezilerde bürokratik işlemler gerekir ve bu faaliyetlerde öğretmen genellikle yalnız bırakılır.

Gezi-Gözlem Öncesi Etkinlikler


185

Yapılacak gözlem gezisinin başarıyla sonuçlanması için her şeyin önceden planlanması gerekir. Bu plan dahilinde olması gerekenler:

Diğer derslerin öğretmenleri ve öğrencileriyle iş birliği yapmak. Sözlü olarak okul müdürüne danışmak, bilgi vermek. Öğretmen gezi yerini önceden görmek ya da bildiği bir yeri tercih etmek. Gezinin düzenleneceği yerdeki yetkililerle görüşmek. Geziye katılacak öğrenci listesini hazırlamak. Geziye katılacak öğrencilerin velisinden yazılı izin dilekçesi istemek. Gezi öncesi, gezi süresi ve gezi sonrası yapılacak etkinliklerin bilgisinin yer aldığı bir plan hazırlanarak bir

dosya hazırlamak. Gezi-Gözlem Esnasında Olması Gerekenler

-Mevsimin özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır.

-Gidilecek yerdeki olası tehlikelere karşı önlem alınmalıdır.

-Öğrencilerin gezi esnasında öğrendiklerini not alınması istenmelidir.

-Araçlara binip inerken öğrencilere yardım edilmelidir.

Gezi Sonrası Sınıf İçi Etkinlikler

Öğretmen, öğrencilerle birlikte geziye ilişkin değerlendirmeler yapar. Bu değerlendirmeler, diğer öğretmenlerle iş birliği yaparak geziye ilişkin kompozisyon yazma, resim yapma, yaratıcı drama, şarkı sözü yazma vb. çalışmaları içerir.

Sınırlılıklar

-Yasal sorumluluğu fazladır.

-Disiplin kolayca sorun haline gelir.

-Uygun yer seçimi zordur.

-Çok vakit alır.

-Gruba eşlik edecek kişi veya kişilere ihtiyaç duyulur.

Sosyal Bilgiler Öğretiminde Gezi-Gözlem Yönteminin Uygulanabileceği Alanlar

-Yer şekilleri

-Deprem

-Platolar


186

-Peri bacaları

-Tarihi ve antik yerleşmeler

-Göller ve oluşumları

SORULAR

1)Aşağıdakilerden hangisi gezi-gözlem yönteminin zorluklarından değildir ? A)Maddi yükümlülük gerektirir. B)Öğretmene aşırı sorumluluk düşer. C)Bürokratik işlemler gerektirir. D)Plan hazırlamak E)Disiplini sağlamak

2)Aşağıdakilerden hangisi yapılış şekillerine göre gezilerden değildir ? A)Bireysel bilimsel geziler. B)Bireysel turistik geziler. C)Kısa süreli geziler. D)Grup halinde bilimsel geziler. E)Grup halinde turistik geziler

3) Aşağıdakilerin hangisi Sosyal Bilgiler öğretiminde gezi-gözlem yönteminin uygulanabileceği alanlardan değildir ?

A) Platolar B) Ovalar C) Peri bacaları D) Tarihi ve antik yerleşmeler E) Sınıf 4)Aşağıdakilerden hangisi gezi-gözlem esnasında olması gerekenlerdir? A)Mevsimin özellikleri göz önünde bulundurulmalıdır. B)Disiplin hususunun üstünde durulmamalıdır. C)Çok vakit harcanmamalıdır. D)Programa uygunluk zorunluluğu güdülmemelidir. E)Araçlara boy sırasına göre oturtulmalıdır 5)Aşağıdakilerden hangisinin gezi sonrası sınıf içi etkinliklerden değildir ? A)Geziye ilişkin kompozisyon yazdırmak. B)Geziye ilişkin resim yaptırmak. C)Geziye ilişkin yaratıcı drama yaptırmak. D)Geziye ilişkin deney yaptırmak. E)Geziye ilişkin şarkı sözü yazmak.

CEVAPLAR: 1-D 2-C 3-E 4-E 5-D


187

Hazırlayan:SEDAT AKDENİZ*

SOSYAL BİLGİLERDE KAVRAM ÖĞRETİMİ

Kavram nedir?

Yapılan literatür taramasında kavramın ortak ve kesin bir tanımı olmadığı görülmektedir. En kabul gören tanım ise, tanımlayıcı ve ayırt edici özellikleri olan bir nesne,olgu veya süreç olduğudur.Çeşitli kaynaklarda kavramın farklı tanımlarına rastlamak mümkündür.Genel anlamda kavram, benzer özellikleri olan insanları,eşyaları olayları,eylem yada fikirleri bir grup altında etiketlemek için kulanılan kelime yada kelime grubudur.Karşılaştığımız bir terim yada sözcüğün kavram olup olmadığını anlamak için Ericson beş maddelik bir kavram tanımlama testi önermektedir.Eğer bir terim yada sözcük ; genel ve soyutsa, bir yada iki sözcükle ifade ediliyorsa, uygulamada evrenselse ve belli bir zamana bağlı değilse kavramdır.

Kavramların sınıflandırılması

Kavramlar çeşitli şekillerde gruplandırılabilirler.

Örneğin Gagne, kavramları somut ve soyut (tanımlanmış) kavramlar olarak ikiye ayırmıştır.Somut kavramların yaşamın ilk yıllarından itibaren informal yollarla öğrenildiğini, soyut kavramları öğrenmek için genellikle öğretimin gerekli olduğu belirtmiştir.

Vygotsky kavramları bilimsel kavramlar ve günlük kavramlar olmak üzere ikiye ayırmıştır.Graves ise kavramları zorluk derecelerine göre hiyerarşik bir şekilde gruplandırmıştır.

Ve son olarak martorella kavramları dört boyutta sınıflamıştır.

Sınıflama Temelli Kavram Çeşitleri

Somutluk derecesine göre Somut (göl,masa vb.) Soyut (özgrlük,sevgi vb.) Öğrenildiği bağlara göre Formal (okul, öğretim p.)

İnformal(halk eğitim k.)

Ayırt edici özelliklere göre Tek boyutlu(sandalye ) Çok boyutlu(demokrasi) Öğrenilme bakımına göre Eylemsel (tenis oynama) Simgesel(tenis maçı) Sembolik(tenis bilgisi) Kavram öğretimi Kavram öğrenme bireyin dünyaya gelmesiyle başlar ve yaşı ilerledikçe karmaşık kavramlar

öğrenir.Kavram öğrenmenin özellikle ilk ve ortaöğretimde daha sonraki öğrenmelere temel hazırlayan önemli bir olgu olduğu kabul edilir.Temel kavramları kazandırmadan öğrencilere daha ayrıntılı ve zor bigileri öğrettmek mümkün değildir.Ayrıca temel kavramların iyi derecede öğrenilmesinin öğrencilerin daha ileri düzeydeki konuları öğrenebilmelerine yardımcı olduğu değişik araştırmacılar tarafından savunulmaktadır.Kavram öğretimini etkileyen pek çok faktör vardır.Bular; kavramların yapısı, öğrencilerin gelişim özellikleri, öğrencinin ailesinin sosyo-ekonomik özellikleri, okul ortamının özellikler, imkanları, öğretmen özellikleridir.

Ayrıca öğrencilere öğretilmesi planlanan kavramlar mutlaka onların gelişim özelliklerine uygun olarak seçilmelidir.Öğrenene görelik, somuttan soyuta, basitten karmaşığa, yakından uzağa gibi ilkeler kavram öğretiminde de dikkate alınmalıdır.Örneğin baklagillerin ülkemizde nerelerde yetiştiği sorusunu cevaplayabilmek için öğrencilerin hem baklagiller kavramını hem de ülkemizin iklim özellklerini bilmeleri gerekmektedir.


188

Sosyal Bilgiler Programında yer alan kavramları kısaca ele alalım.. Coğrafya, antropoloji, psikoloji, tarih, ekonomi, sosyoloji, hukuk … Kavram analizi Kavram öğretim sürecinde, kavram analiz kartları da son derece önemlidir.Öğretmenin derse başlamadan

önce öğreteceği kavramları ve terimleri çok iyi analiz etmesi gerekir.Öğretmen,kavram analizi sırasında kavramların adlarını, tanımlarını, örneklerini ve örnek olmayanlarını ve kavramın kritik özelliklerini önceden tespit etmeli ve derste işleyiş sırasında bundan bahsetmelidir.

Kavram analiz örneği

Kavramın Adı : Ova

Kavramın tanımı : Bulundukları yerde çevrelerine göre çukurda kalmış çoğunlukla alüvyonlarla örtülü,eğimi az, akarsuların derine gömülmemiş bulunduğu geniş yada dar düzlüklerdir.

Örnekleri: Bafra ovası

Örnek olmayanlar: Haymana platosu

Kritik özellikleri: Akarsuların derine gömülmemiş olması.

Kavram Haritaları

Kavram haritaları, iki boyutlu şema üzerinde kavramlar arasındaki ilişkiyi gösteren bir tekniktir.1972’de Novak ve öğrencileri tarafından geliştirilen kavram haritaları, anlamlı öğrenmeyi kolaylaştırıci bir eğitim aracıdır.Örneğin iklim kompleks ( karmaşık) bir kavramla ilgili kavramharitası oluşturulurken öğrencilere sıcaklık, nem, yağış, basınç, rüzgar kavramları verilerek onlardan hiyerarşik bir kavram haritası oluşturmaları istenebilir.Örnek olarak basınç konusuyla alakalı bir kavram haritası oluşturalım.

Basınç Konusu Kavram Haritası

Termik basınçlar

Sürekli Termik Alçak Basınç Sürekli termik yüksek basınç

Konveksiyonel yağışlar Buzullar Dinamik Basınçlar

Sürekli dinamik alçak basınç Sürekli dinamik yüksek basınç Cephe yağışları Çöller

Kavram ağları (semantik ağ)

Öğrencilerin izlenimlerini, düşüncelerini yazılı öğretim araçlarındaki (ders kitabı, ansiklopedi vb.)kavram ve ilkelerle uyumlu bir biçimde gösteren grafik araçtır.

Kavram ağları öğrencilerin;

Öğrencilerin önceki bilgilerini harekete geçirmek, Yeni kavramları geliştirmek, Kavramları yeniden düzenlemek, Kavramlar arası yeni ilişkiler bulmak. Gibi zihin etkinlikleriyle yazılı metinleri daha iyi anlamalarına yardım eder.


189

Kavram Ağı Örneği

Türkiye’deki iklimler :

Karadeniz iklimi,

Her mevsim yağışlı Mevsimler arası sıcaklık farkı az Bitki örtüsü orman Akdeniz iklimi,

Yazlar sıcak ve kurak, kışlar ılık ve yağışlı Bitki örtüsü maki ve kızılçam Karasal iklim,

Yazlar çok sıcak, kışlar çok soğuk Gece ve gündüz sıcaklık farkı fazla Bitki örtüsü bozkır SOSYAL BİLGİLERDE KAVRAM ÖĞRETİMİ

S.1) Aşağıdakilerden hangisi sosyal bilgiler öğretim programinda bilginin temel yapı taşlarını oluşturan sosyal bilimlerden biri değildir ?

A) Sosyoloji

B) Siyaset bilimi

C)Biyoloji

D)Antropoloji

E)Hukuk

S.2) Kavram öğretiminde öğrencilerin kavramları daha iyi öğrenmesini sağlamaya çalışan bir öğretmenin çıkış noktası aşağıdakilerden hangisidir ?

A) Öğrencilerin kavramı en iyi açıklayan örnekten yola çıkarak genellemelere varmasını sağlama

B) Kavramların tanımını vererek sürece başlama

C) Kavram listesi oluşturma

D) Kavramlarla olguları karşılaştırma

E) Tümdengelim yolunu kullanma

S.3) Bu kavram öğretim aracı dersin her aşamasında farklı amaçlar için kullanılır.Örneğin; dersin giriş aşamasında ön organize edici olarak kullanılırken ders işlenirken öğretim aracı olarak kullanılır.Dersin sonunda ise alternatif bir öğretim aracı olarak kullanılır.Bağlantılar içeren iki boyutlu şemalar şeklinde kullanılır.


190

Yukarıda açıklanan kavram öğretim aracı aşağıdakilerden hangisidir ?

A)Bilgi yaprağı B)Kavram haritası C)Kavram bulmacaları D)Kavram ağı E)Kavram karikatürleri S.4) Öğrencilerin önceki bilgilerini harekete geçirmek,

Yeni bilgileri geliştirmek,

Kavramlar arasında yeni ilişkiler bulmak,

Kavramları yeniden düzenlemek.

Yukarıda özellikleri verilen kavram öğretim tekniği aracı hangisidir?

A)Bilgi yaprağı B)Kavram ağları C)Kavram haritası D)Balık kılçığı diyagramı E)Anlam çözümleme tablosu S.5) Öğretim sürecinde kavramlar ve onların öğretimi, öğretim süreci açısından son derece önemlidir.Her

bilimin kendine özgü kavramları vardır ve eğer o bilim dalı öğretilecek ise öncelikle kavramların öğretilmesi gerekir.

A) Öğretmen-öğrenci iletişiminde kavramların nesnel ve ortak özellikler taşıması temel bir kural olarak kabul edilmelidir.

B) Kavram öğretiminde grafik, şema, tablo gibi görsel araçlardan yararlanılmalıdır.

C) Kavram öğretiminde tümevarım ve tümdengelim metotları kullanılmaktadır.

D) Algılamadaki başarı ve etkinlikler kavram oluşturmanın temeli olarak görülmelidir.

E) Kavramların somut ve gerçek dünyada var oldukları kanıtlanmalıdır.

CEVAPLAR

C 2) A 3) B 4) B 5) E


191

Hazırlayan:ENES ALCA*

YARATICI DRAMANIN SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETİMİNDE KULLANILMASI

Drama Teriminin Tanımı ve Eğitimde Kullanılması

Drama , yaşamı oynama ve uygulama aracıdır.bir kişinin başka yerlerde ve zamanlarda ,başka insanların başına gelen olaylara bakması veya bir olay sonucunda kişinin n kendi deneyimlerini incelemesini sağlar .Drama çalışmaları sanat eğitimi başta olmak üzere eğitim bilimlerinin çoğunda yararlanılan bir yöntemdir.Eğitici drama eğitim öğretim alanında kullanılan bütün yöntem ve tekniklerden yararlanılır.Sanat yoluyla yapmış olduğu eğitim faaliyetleri ile çocukların duygularını geliştirir.Drama yöntemi bireysel ve sosyal problemler hakkında düşünmelerine yardımcı olur.

Eğitsel Drama Teriminin Benzer Terimlerden Farkı

Drama: tiyatro yazını oyun yazma sanatı oyun yapıt olarak tanımlanmaktadır.Drama sözcüğünün kökü yunanca "dran" dır.

Dram: Sahnede oynanmak üzere yazılmış yazılmış konular karşıt oluşların çatışmasıyla oluşan ve mecazi anlamda acıklı bir olayın sahnede oynanmasıdır.

Dramatizasyon: Eğitim de drama ile en çok karşılaştırılan kavramlardan birisidir.Oyun koyma oynaştırma anlamındadır.İstenildiği anda yaşanmayacak olayların öğrencilerin kendileri tarafından yaşanarak temsil edilmesidir.

Psikodrama: İnsanın iç dünyasının eylemine dönüşmesi anlamına gelmektedir.Gerçeği dramatik yöntemler kullanarak bulmaya ve incelemeye çalışan davranışların yeniden düzenlenmesi yoluyla bireylerdeki ve gruplardaki değişimleri kolaylaştıran rol kavramıdır.

Yaratıcı Dramanın Temel Öğeleri

Drama alanındaki temel öğeler ilk olarak süreci biçimlendiren ve yöneten drama öğretmenidir.sonraki süreç ise drama çalışmasını uygulayan drama grubudur.Son süreç olarak ise yaratıcı drama çalışmasının uygulandığı mekan bölümüdür.

Yaratıcı Dramanın Aşamaları

Eğitimde drama çalışmaları belli aşamaları izler ve şu şekilde sınıflandıranbiliriz.

Hazırlık/ Isınma aşaması: Bu aşamada canlandırılacak konunun belirlendiği bireysel canlandırma yada küçük kümelerin oluşturulduğu aşamadır.

Canlandırma aşaması: Canlandırma aşaması bir konunun süreç içinde biçimlenip ortaya çıktığı belirlendiği tüm oluşum çalışmlarının yapıldığı aşamadır.

Değerlendirme/ Tartışma Paylaşım Aşaması: Drama sürecinin özü , önemi ve niteliği bu aşamada belli olur

Eğitimde Yaratıcı Drama Önemi

Yaratıcı drama bireyin öğrendiği bilgileri yalnızca tekrarlamayıp bilinenleri sorgulayan kendi bilgisini kendisi üretecek insan yetiştirmesidir.


192

Sosyal Bilgiler ve Yaratıcı Drama

Eğitimdeki bazı öğretim yöntem ve teknikleri bir yandan öğrencilere programda yer alan hedefleri kazandırırken bir yandanda öğrencilerin eğlenmelerini ve güdülemesini sağlar.Bu yöntemlerden en önemlilerinden biriside çocukların kendisini ifade etmesini kolaylaştıran drama yöntemidir.

Sosyal Bilgiler Dersinde Yaratıcı Drama Yönteminin Kullanılması

Yaratıcı drama çocuklara kendilerini başkalarının yerine koyma şansı tanır.Kişisel deneyimleri kullanma çocuklarının başkalarının görüşlerini anlamalarına yardımcı olur ve bu süreçte çocuklar yeni bilgiler keşfeder.Öğrenciler yaratıcı drama ile çalıştıkları konuyu daha kalıcı şekilde öğrenme fırsatı bulurlar.Yaratıcı drama sahip olduğu özelikler nedeni ile eğitimin genel amaçlarının bir yöntem olarak sosyal bilgilerini içeriğini aktarmada kullanılabilecek etkin bir yöntemdir.

SORULAR

S1) Aşağıdakilerden hangisi eğitimde dramanın amaçlarından birisidir ?

A)Sosyal gelişimden çok bireysel çalışma alışkanlıkları kazandırmak

B)Bİreylere ve oalylara tek yönlü bakış açısının kazandırmak

C)Manevi değerlerinin kazandırılmasından çok madde değerleri kazandırmak

D)Bireylerin hayal gücünü hislerini ve düşüncelerini geliştirmek

E)Belirli olay ve durumlarla iligili deneyimler kazandırmak

S2) Eğitimde drama ortamlarında kulanılacak en temel öğe aşağıdakilerden hangisidir ?

A)Çocuğun kendisi B)Sınıf ortamı

C)Okul müdürü D)Sınıf öğretmeni

E)Arkadaş grupları

S3)Aşağıdakilerden hangisi bireyin iç dünyassını eyleme dönüştüğü duruma verilen addır ?

A)Doğaçlama B)Eğitici drama

C)Psikodrama D)Dramaturgi

E)Etkileşim

S4)Aşağıdakilerden hangisi karşıt oluşların çatışmasıyla sonuçlanan oyun yapıt olarakta acıklı olaylar olarak tanımlanan kavramdır ?

A)Oyun B)Dram C)Doğaçlama D)Dramatizasyon E)Drama


193

S5)Aşağıdakilerden hangisi eğitimde dramanın amaçlarından biri değildir ? A)Sosyal gelişim ve birlikte çalışma yeteneği kazandırma

B)Dil ve iletişim becerilerini geliştirme

C)Lideri izleme

D)Farklı olay ve durumlarla ilili deneyim kazandırma

E)Eleştirel düşünme becerisi kazandırma

CEVAPLAR : 1)D 2)A 3)C 4)E 5)C


194

Hazırlayan:HATİCE TUĞBA SÜRMELİ*

SİNGAPUR

GİRİŞ

Güneydoğu Asya da yüzölçümü bakımından küçük sayılabilecek bir ülke olan Singapur son yıllarda kaydettiği gelişmeler sonucunda, oldukça güçlü bir eğitim sistemine sahip olmuştur. Günümüzde Singapur dünyanın en iyileri arasında sayılan tesislere, eğitimcilere yetenekli okul idarecilerine ve modern okullara sahiptir.

Singapur hükümeti ülkenin uluslararası rekabet gücünü artırmak açısından İngilizce eğitimine büyük önem vermekte ve sadece bu dille eğitim veren yükseköğretim programlarını da teşvik etmektedir. İngilizceye verilen önemden dolayı Singapur da ki tüm etnik gruplar iyi seviyede İngilizce konuşabilmektedirler.

EKONOMİ

Singapur bölge ticaretinde önemli bir merkezdir. Bunun temel nedeni arasında bir bölge aktarma limanı olması, yani transit taşıma özelliğinin bulunması gelmektedir.

Dünya Bankası Kalkınma Raporuna göre Singapur çok az toprağı olduğu halde ağırlıklı olarak eğitime fiziki sermaye yatırım yaparak gelişmiştir.

BÖLGENİN TARİHİ GELİŞİMİ

Bölgenin bilinen ilk insanları Çinliler ve Malaylılar bu adalar ülkesine “deniz aşırı” anlamına gelen Temasek adını vermişlerdir. Singapur’un asıl modern tarihiyse 1819 yılından itibaren başlamaktadır. Bu tarihte zamanın sömürgeci milleti olan İngilizler tarafından 1959 yılına kadar sömürülmüşlerdir. Bölgedeki oluşan iç huzursuzluklarla beraber İngilizler ülkeden 1971 yılında çekilmek zorunda kalmışlardır.

EĞİTİM SİSTEMİ

Okul Öncesi Eğitimi: Anaokulları 3-6 yaş arasındaki çocuklara okul öncesi eğitim vermeyi amaçlayan okullardır. Anaokulları, günde 3 ya da 4 saat olmak üzere haftada 5 gün eğitim sunmaktadır. Bu okulların programları dil gelişimi, yazı, temel, matematik kavramları, sosyal beceriler, müzik eğitimi, açık havada oyun oynama gibi etkinlikleri içermektedir.

İlköğretim: Singapur da zorunlu eğitim ilköğretim okullarında başlamaktadır. İlköğretim 6. Sınıfın sonunda Primary Six Leaving Examination (PSLF) adlı bir sınav yapılmakta ve bu sınavda başarılı olan öğrenciler 4 yıl süren ortaöğretime geçmekte ya da 5 yıllık ortaöğretime devam etmektedir İlköğretim; 1. Sınıftan 4. Sınıfa kadar 4 yıllık temel eğitimi ve 5. ve 6. Sınıflardan oluşan 2 yıllık uyum eğitimini içermektedir. İlkokul eğitiminin amacı matematiğin, ana dilin ve İngilizcenin en iyi biçimde öğrencilere sunulmasıdır. Singapur’da ilköğretimin temel özellikleri

Zorunlu eğitim 6 yıldır. Okullar ücretsizdir. Genel sınav yapılır. İlköğretim bitirme sınavı (PSLF). Öğrenciler işbirliği öğrenme faaliyetlerine ve sosyal ilişki programlarına katılmaları konusunda

cesaretlendirilir.


195

İkinci Kademe Eğitimi: Öğrenciler ilköğretimi bitirme sınavı (PSLF) sonuçlarına göre özel normal ve teknik okullara yerleştirilmektedir. Bu düzeyin temel özellikleri ;

Eğitim 4-5 yıldır. Genel sınav yapılır. Bütün öğrenciler işbirlikli öğrenme etkinliklerinin en az bir kısmına katılmak zorundadır;

Üniversite Öncesi Eğitim

Üniversite öncesi eğitime, üç yıllık merkezi enstitü sınavından veya 2 yıllık yüksekokul sonunda yapılan Genel Sertifika Eğitimi (GCE) sınavından A düzeyinde başarılar olan öğrenciler alınmaktadır. Bu öğretim düzeyinin temel özellikleri ;

Eğitim 2-3 yıldır Genel sınav yapılır Bütün öğrenciler işbirlikli öğrenme etkinliklerinin en az bir kısmına katılmak zorundadır.

Üniversite Eğitimi:

Singapur üniversite eğitimi, öğrencileri sadece günümüzün mesleklerine değil gelecekte dünyanın değişimine öncülük ederek mesleklere hazırlamayı amaçlamaktadır.


Programın Temel Özellikleri

Singapur da Sosyal Bilgiler ilk defa 1984 de ilköğretim programına konulmuştur. Ülkede ve dünya da meydana gelen gelişmelere paralel olarak sosyal bilgiler öğretim programlarının içeriğinde önemli değişim meydana gelmiştir.

Programın yapısı ve temel öğeleri

Amaçlar

Sosyal Bilgiler Öğretim Programının amacı öğrencilerin 21. yüzyıl dünyasını daha iyi anlamalarına imkan vermek, onları bu dünyanın sorunlarını çözebilen etkin birey ve yurttaşlar haline gelmelerini sağlayacak bilgi beceri ve değerlerle donatmaktır.

Bilgiye İlişkin Amaçlar

Ders sonunda öğrenciler; Milletin tarihini, coğrafyasını ve ekonomik faaliyetleri ile ilgili gerekli bilgileri kazanacaklar. Singapur a ait toplumsal sorunlar değişimler ve sınırlılıklardan dersler çıkaracaklar ve bunları anlayacaklar. Beceriye İlişkin Amaçlar

Ders sonunda öğrenciler;

Var olan bilgiyi etkili ve yaratıcı bir şekilde organize edebilecek ve anlayabilecekler. Hem problemleri çözebilecek hem de mantıklı, güvenilir kararlar alabilecekler. Bilgi teknolojisi kaynaklarını ustaca kullanabilecekler. Değere İlişkin Amaçlar

Ders sonunda öğrenciler;


196

Singapur’daki değişik toplumların geleneklerine ve adetlerine saygı gösterecekler. Geleceğe güvenmek ve o zaman daha yatta kalmak için milli bir ruh kazanacaklar.

Sosyal Bilgiler Öğretim Programı, öğrencilerde güçlü bir ulusal kimlik ve gurur geliştirmeye el verecek içerik ve eğitim durumlarını kapsayacak şekilde tasarlanmıştır.

İçerik

Burada Türkiye de Sosyal Bilgiler derslerinin bulunduğu sınıflara denk gelen yıllarda uygulanmakta olan Sosyal Bilgiler Öğretim Programının içeriği ele alınmaktadır. Bu yapılırken, ‘’genişleyen çevre programı’’ anlayışının belirleyici olduğu şekliyle aktarılmasıyla yetinilecektir.

İLKÖĞRETİM OKULU 5-6. SINIFLAR

5. Sınıf

Ünite 6: Bağımsızlık Yolu

Kendi kendini yönetme için Singapur un çabası Bağımsız bir ulus olma Bir Singapurlu kimliği oluşturma yolunda çaba gösterme 6. Sınıf

Ünite 8: Ülkemiz, Değişim Ve İlerleme

Bir ulus olarak büyümemiz. Ortaöğretim 1. Kademe

Program Özeti

Sınıf Tema 1: Ulusal Birliğe Doğru Yolculuk

1942 ye kadar Singapur tarihine genel bakış. Tema 2: Singapur un Gelişimi

Nüfus değişimlerini düzenleme Halkımız için iş sağlama Halkımızı barındırma Sınıf

Tema 3: Singapur un İdaresi

İyi bir yönetimle yapar. Tema 4: Uyum Ve Barış İçinde Yaşama

Çok uluslu Singapur’da yaşama. Milletini koruma.

Tema 5: Çevremizi Düzenleme

Çevremizi koruma

Tema 6: İleriye Bakma


197

21. yüzyılda rekabete dayanma

Öğretim Programı

Tema 1: Ulusal Birliğe Doğru Yolculuk

Konu: Singapur Tarihine Genel Bakış

İçerik: 1942 ye kadar Singapur tarihine genel bakış

Bir İngiliz sömürgesi olarak Singapur. Bir İngiliz limanı olarak Singapur un gelişimi. Bir göçmen toplumu olarak gelişme

Öğrenme Sonuçları:

Öğrenciler Singapur’un gelişimi için Singapur nehrinin önemini anlatabilecekler. Bir liman olarak İngilizlerin niçin Singapuru seçtiğini anlatabilecekler.

Kavramlar :

Yerleşme Sömürge (koloni) Ambar Ticareti Göç Yabancı idare Değerler/Davranışlar

Gurur Övünç Esneklik Hayatta kalma Tema 2: Singapur’un Gelişimi

Konu: Nüfus Değişimlerini Düzenleme

İçerik: Hızlı nüfus artışını düzenleme, Savaş sonrası hızlı nüfus artışı, Nüfusun artışını azaltmak için önlemler, Nüfus artışını yavaşlatmak için nedenler, Nüfus büyümesini artırmak için tedbirler.

Öğrenme Sonuçları: Öğrenciler; nüfus değişikliklerinin etkisini anlayabilecekler, nüfus değişikliklerini düzenlemek için alınan önlemleri tanımlayabilecekler, nüfusun neden yaşlanmakta olduğunu anlayabilecekler, yaşlılık için planlama yapabilecekler

Kavramlar: İnsanın olanakları, Nüfus artışı, Yaşlı nüfus, Sosyal hizmetler

Değerler/Davranışlar: Değerli bir varlık olarak insanın kıymetini taktir etme, Yaşça büyük olan vatandaşlara saygı gösterme, Sağlıklı yaşama

Öğrenme Öğretme Süreci

Yukarıda belirtilen amaçların gerçekleştirilmesi için eğitim alanında çağdaş yönelimlere paralel olarak bir dizi reform gerçekleştirilmiştir.


198

Yeni programlarda öğrencilerde öğrenmeye yönelik olumlu bir tutum geliştirilmeye çalışılmaktadır. Bu bağlamda öğrencilerin yaşadıkları süreçlerden zevk almaları ve ders konularıyla ilgili meraklarının uyandırılması, üzerinde hassasiyetle durulan konulardır.

Singapur Sosyal Bilgiler Öğretim Programlarında aşağıdaki öğretim stratejisi, yöntem ve tekniklerinin kullanılması öngörülmektedir.

Kavramlar ve Genellemeler

Bu amaçla oluşturulan eğitim süreçlerinde, öğrenciler için her yıl daha yüksek düzeyde beceri ve kavramların ortaya konulduğu ‘’sarmal yaklaşım’’ işe koşulmaktadır. Bu yaklaşımın, öğrencilerin yeni bir uygulama veya fikrin daha önce öğrenilenlerle nasıl ilişkilendirilebileceğini anlamalarına yardım etmesi beklenmektedir.

Hikaye Türü Yaklaşımı

Singapur da meydana gelen tarihsel olayların, kanıtlardan yola çıkarak yer ve zaman yönünden keşfedilmesini açıklamaktadır.

Düşünme Becerileri

Öğrenciler sadece çözümleri nasıl bulacaklarını, problemleri nasıl analiz edeceklerini ve bilgiye nasıl ulaşacaklarını öğrenmeyecekler, aynı zamanda da kendi düşünme süreçlerinin farkında olacaklardır.

Bilgi Teknolojisi Becerileri

Bilgi teknolojilerinin iş dünyası ve ev yaşamındaki yeri göz önünde bulundurularak öğrencilerin bilgisayar kullanım becerilerinin geliştirilmesine önem verilmektedir. Ayrıca, bilgi teknolojileri kullanılarak öğretmen ve öğrencilerin daha zengin bir bilgi repertuarına sahip olacakları vurgulanmaktadır.


Sosyal Bilgiler öğretim programlarının ve eğitim-öğretim uygulamalarının etkililiğini, özelikle de öğrencilerin gelişim süreçlerini gözlemlemek için değerlendirme kaçınılmaz olarak görülmektedir.

Programlara göre

Formal Değerlendirme: Yazılmış kitaplar ve diğer ödev etkinlikleri ile ilgili alıştırmaları veya çalışmaları kapsayabilir.

İnformal Değerlendirme: Kısa sınavları, oyunları, dramayı, gösteri ve söylevi, kapsamlı aktiviteleri kapsayabilir.

Ders ve çalışma kitaplarının yanı sıra yer alan değerlendirme kitapları Singapur’da eğitimdeki başarı için büyük önem taşır.

Sonuç


199

Konuların sıralamasında ‘’genişleyen çevre yaklaşımı’’, beceri ve kavramların öğrenilmesinde ise sarmal yaklaşım esas alınmaktadır. Program, Singapur öğrencilerinin bilgi ve beceri bakımından iyi düşünürler olarak donatılması için onları bilgi çağının gereklerine göre yetiştirmeyi hedeflemektedir.

SORULAR

1) Aşağıdakilerden hangisi Singapur’da zorunlu eğitimin başladığı okul dönemidir?

A) İlköğretim

B) Okul öncesi

C) İkici kademe eğitimi

D) Üniversite öncesi eğitim

E) Üniversite eğitimi

2) Singapur eğitim sisteminde; ülkenin uluslararası gücünü artırmak için aşağıda verilen dillerden hangisini ikinci dil olarak öğretilmektedir.

A) Fransızca

B) Almanca

C) İngilizce

D) Türkçe

E) Çince

3) Singapur’da ilköğretim 6. sınıfın sonunda bir sınav yapılmakta ve bu sınavda başarılı olan öğrenciler 4 yıl süren ortaöğretimi geçmekte ya da 5 yıllık ortaöğretime devam etmektedir?

A) TEOG Sınavı

B) SAT Sınavı

C) PISA Sınavı

D) PRİMARY SİX LEAVİNG EXAMİNATİON SınavI

E) YGS Sınavı

4) Singapur’da Sosyal Bilgiler program anlayışı ilk kez kaç yılında ilköğretim kademesinde uygulamaya konulmuştur?


200

A) 1984

B) 1972

C) 1995

D)1981

E)1997

5) Aşağıdakilerden hangisi Singapur Sosyal Bilgiler öğretim programlarında kullanılan öğretim stratejisi, yöntem ve tekniklerinden biri değildir?

A) Kavramlar ve Genellemeler

B) Hikaye Türü Yaklaşımı

C) Düşünme Becerileri

D) Bilgi Teknolojisi Becerileri

E) Temel Öğretme Modeli

CEVAPLAR

1)A

2)C

3)D

4)A

5)E


201

Hazırlayan:HATİCE AYDIN*

SOSYAL BİLGİLERDE ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

ÖLÇME NEDİR?

Ölçme kısaca bir şeyin özelliğinin ve niteliğinin belirlenmesi işlemi olarak tanımlanmıştır.

Başka bir tanımla ölçme belirli bir niteliğin ölçülerek ölçüm sonuçlarının bir sayı ya da sembolle belirtilmesidir.

Örneğin; hava sıcaklığının ölçülmesi, bir kişinin boy uzunluğunun ölçülmesi vb.

ÖLÇME TÜRLERİ

Ölçme, ölçülen özelliğe bağlı olarak farklılık gösterebilir. Ölçülen özelliğe göre ölçme doğrudan, dolaylı ve türetilmiş olmak üzere 3’ e ayrılmaktadır.

Doğrudan ölçme

Ölçmeye konu olan değişkenlerin değerlerinin, araya bir başka değişken sokulmadan doğrudan doğruya gözlenerek gözlem sonuçlarının bir sayı ya da sembolle ifade edilmesidir.

Doğrudan ölçülecek özellikler ;

Uzunluk, mesafe ve yükseklik

Eşit kefeli terazi ile kütle

Temel saymalar

Psikomotor beceriler

Fiziksel özellikler

Doğrudan ölçme örnekleri

Öğrencilerin boy uzunluklarının belirlenmesi

Sınıftaki öğrenci sayısının belirlenmesi

Eşit kefeli terazi ile bir nesnenin kütlesinin belirlenmesi

Öğrencilerin yazım yanlışı sayısının belirlenmesi

DOLAYLI ÖLÇME

Ölçülmek istenen değişkenin veya özelliğin doğasına bağlı olarak bazı durumlarda doğrudan gözlem yapılamaz, bu durumda ölçme işlemi ölçülmek istenen değişken veya özellik bir başka değişken ve ya özellik yardımı ile gözleyerek yapılmaya çalışılır. Bu tür ölçmeler dolaylı ölçme denir.


202

Dolaylı ölçme örnekleri;

Öğrencilerin ağırlıklarının baskül yardımı ile belirlenmesi

Öğrencilerin akademik başarılarının ölçülmesi

Hava sıcaklığının termometre ile ölçülmesi

Öğrencilerin zeka ve yeteneklerinin ölçülmesi

TÜRETİLMİŞ ÖLÇME

İki ya da daha fazla ölçme işleminin belli başlı matematiksel formüller ya da oranlamalar yoluyla elde edilen ölçme türüne denir

Örnekler;

Nüfus yoğunluğu

Hız

Boy kilo endeksi

ÖLÇME ARACININ NİTELİKLERİ

GÜVENİRLİLİK

Bir testte aranması gereken önemli özelliklerden bir tanesidir. Güvenirlilik genel olarak ölçme sonuçlarının tesadüfi hatalardan arınıklık derecesi olarak tanımlanır

Güvenirlik, bir test ve ya ölçme aracının ölçtüğü şeyi ne derece doğru ölçtüğüyle ilgili bir durumdur. Ölçmede az hata yapılan test güvenilir, ölçmede fazla hata yapılan test güvenir değildir.

GEÇERLİLİK

Bir testin sadece o testle ölçülmek istenen değişkeni ölçmesi, başka değişkenlerle karıştırılmamasıdır. Örneğin bir öğrencinin sosyal bilgiler dersinde öğrendiği bilgileri ölçmek amacıyla test yapmak bu amaç için geçerli iken, çocuğun kişilik gelişimini ölçmek amacıyla aynı testten istifade etmeye çalışmak testin geçersizliğini ifade etmektedir

GEÇERLİLİK VE GÜVENİRLİLİK İLİŞKİSİ

Ölçme araçlarındaki geçerlilik ve güvenirlik birbirine bağlı olan özelliklerdir. Bir test güvenilir olduğu halde geçersiz olabilir;

Ancak güvenirli olmayan bir testin geçerli olması olanaksızdır. O halde geçerlilik için güvenirlik zorunlu fakat yeterli koşul değildir


203

TANIMA YERLEŞTİRME (DİAGNOSTİK) DEĞERLENDİRME

Öğrenme – öğretme sürecinin başında yapılır

Ön koşul öğrenmeleri ve hazır oluş düzeyini belirleme amaçlıdır

Okullara öğrenci seçme , üniversitenin çeşitli fakültelerine uygun öğrencileri yerleştirme bu tür değerlendirmeye örnektir

BİÇİMLENDİRME (FORMATİVE) DEĞERLENDİRME

Öğrenme öğretme süreci devam ederken süreçte oluşabilecek öğrenme eksikliklerini ve güçlüklerini belirleyerek öğrencileri bu eksiklikler noktasında yetiştirmek amacıyla yapılır.

Bu değerlendirme türünde not vermek değer biçmekten çok , sürecin değerlendirilmesi amaçlanır

DÜZEY BELİRLEME (DEĞER BİÇME) DEĞERLENDİRİLMESİ

Öğrenme öğretme sürecinin sonunda yapılır

Temel amaç kazanımlara ulaşılma düzeyinin belirlenmesidir

NEDEN ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME

Öğretim ile belirlenen amaçlara ne ölçüde ulaşıldığını saptamada

Öğretim kararlarının alınabilmesi

Öğretim yöntem ve materyallerinin öğretimin amacına uygun olmasını sağlamada

Öğretim karalarının konuyla ilgili, anlamlı ve güvenilir bilgiye dayanması

Başarılı olan öğrencilerin güdülenmesi

Öğretim aksaklıklarının giderilebilmesi

ÖLÇEK KAVRAMI

SINIFLAMA ÖLÇEKLERİ

Sınıflama, gruplama, adlandırma, kategorilendirme ve nominal ölçek isimleri ile bilinir.

Sıfır noktası ve birim yoktur.

Matematiksel işlem yapılamaz, istatiksel olarak da frekans, mod ve yüzdelik hesabı yapılabilir

Örneğin, trafik plaka kod numarası verilmesi

Cinsiyetlerine göre kız erkek şeklinde grublandırma


204

SIRALAMA ÖLÇEĞİ

Ölçülen özellikleri belli bir özelliğe sahip oluş miktarı bakımından sıraya koymak amacıyla kullanılır, ordinal ölçek diye de adlandırılır.

İstatiksel olarak medyan, yüzdelikler ve korelasyon kat sayısı hesaplana bilir

Örneğin, Oya’nın matematik sınavında birinci olması

Öğretmenin öğrencileri boy sırasına koyması

EŞİT ARALIKLI ÖLÇEKLER

Nesne ,olay ve insanların belli bir başlangıç noktasına göre ve belli bir özelliğe sahip oluş derecesi bakımından eşit aralıklarla sıralandığı ya da sıralar arasındaki farkların eşit olduğu ölçeklerdir.

Kat ifadesi kullanılamaz. Örneğin 10 derece olan sıcaklığın 5 derece olan bir sıcaklıktan iki kat fazla olduğu söylenemez

Örneğin, doğum tarihinin 09.05.1994 olarak belirlenmesi

Meridyenlerin belirlenmesi

EŞİT ORANLI ÖLÇEKLER

Birimlerde eşitliğin sağlandığı ve sıfırın gerçek sıfır olduğu ölçek türüdür.

Kat ifadesi kullanılır

Örneğin, sınavdan 70 puan alan birinin 35 puan alan birisine göre iki kat fazla bilgiye sahip olduğu söylenebilir

Örneğin, Yasemin 4 yaşındadır

Hatice’nin boyu 1.69 cm tir.

Fatma derste 1 kez söz aldı

SORULAR

1-) Bir ölçme işleminde ölçülen özellikle gözlenen özellik aynı ise doğrudan ölçme, farklı ise dolaylı ölçme yapılmış olur.

Buna göre aşağıda verilen örneklerinin hangisinde, diğerlerinden farklı bir ölçme yapılmıştır?

A)Bir çocuğun yaratıcılığının şekilsel testlerle ölçülmesi B)Bir öğrencinin test kağıdındaki yanlışlarının sayılması C)Öğrencinin Performans görevlerine yönelik tutumunun belirlenmesi


205

D)Sınıfın sıcaklığının termometre ile ölçülmesi E)Sınıftaki öğrencilerin matematik dersine karşı ilgilerinin belirlenmesi 2-) Aysel Öğretmen Sosyal Bilgiler dersinde yaşadığımız yer temasının sonunda öğrencilerinin öğrenme

eksiklerinin ve kavram yanılgılarını belirlemek için öğrencilerine bir izleme testi uygular.

Aysel öğretmen aşağıdaki ölçme ve değerlendirme türlerinden hangilerini kullanmıştır?

Ölçme Değerlendirme

A)Doğrudan Düzey Belirleme B)Dolaylı Tanılayıcı C)Dolaylı Biçimlendirici D)Dolaylı Değer Biçme E)Doğrudan Bağıl 3-) Arif öğretmen öğretim yılının başında öğrencilerinin matematik dersine karşı tutumlarının nasıl

olduğunu belirlemek ve elde edilen sonuçlardan hareketle öğretim uygulamalarına yön vermek istemektedir. Bu amaçla 10 maddeden oluşan bir tutum ölçeğini öğrencilerine uygulamış ve onların matematik dersine karşı tutumlarını ölçmüştür.

Arif öğretmen aşağıdaki ölçme ve değerlendirme türlerinden hangilerini kullanmıştır?

Ölçme Değerlendirme

A)Dolaylı Tanılayıcı B)Doğrudan Biçimlendirici C)Türetilmiş Tanılayıcı D)Dolaylı Düzey Belirleyici E)Doğrudan Düzey Belirleyici

4-) İş birliğine dayalı bir öğrenme uygulamasından gruplar öğrencilerin soyadlarının baş harfleri

kullanılarak oluşturulmuştur.

Bu uygulamadaki gruplara ayırma, bir ölçme işlemi olarak kabul edilirse kullanılan ölçek türü aşağılardakilerden hangisidir?

A)Sıralama B)Eşit Oranlı C)Sınıflama D)Dereceleme E)Eşit Aralıklı 5-) Aşağılardakilerden hangisi dolaylı ölçülebilen bir özelliktir?

A)Öğrencinin görev aldığı proje sayısı B)Öğrenci velisinin ekonomik geliri C)Bilgi yarışmasında doğru cevaplanan soru sayısı D)Öğrencinin temel yetenekleri E)Öğrencinin boy, kilo vb. fiziksel özellikleri Cevaplar: 1-B 2-C 3-A 4-C 5-D


206

.Hazırlayan:SÜMEYRA ASLAN*

DEMOKRASİ EĞİTİMİ

Demokrasi ile eğitim arasında sıkı bir ilişki vardır.

Demokrasi kültürünün ve buna bağlı olarak demokratik değerlerin bireylere kazandırılmasında aileden başlayarak örgün eğitim kurumları ve kitle iletişim araçlarına büyük görevler düşmektedir.

Örgün eğitimin verildiği bu kurumlar okullardır.

Demokrasinin anlaşılması ve özümsenmesi okullarda verilecek eğitimle mümkündür.

Eğitimin yapı taşı, temel eğitim olarak nitelendirdiğimiz ilköğretim dönemidir.İlköğretim dönemi bireyin karakterinin ve değer yargılarının şekillenmesindeki en kritik dönemlerden biridir.

Demokratik değerlerin ve ilkelerin kazanılmasının ilk temelleri de bu dönemde atılmaktadır.Bu nedenle ilköğretimde alınacak eğitimin önemi büyüktür.

İlköğretim kurumlarında doğrudan demokrasi eğitimi adı altında bir ders yer almamaktadır.

Demokrasi eğitimi başta Sosyal Bilgiler ve Hayat Bilgisi dersi olmak üzere tüm derslere entegre edilmiş bir disiplinlerarası yaklaşımla verilmektedir.

Demokrasi eğitiminde özel bir yeri olan Sosyal Bilgiler dersinde demokrasi sadece kavramların ezberletildiği bir yaklaşım değil bireye demokratik değerleri yaparak yaşayarak gerçekleştirilmesine fırsat veren ortamlar sağlanarak aktarılmalıdır.

Demokrasinin Tarihçesi

Demokrasi ile ilgili birçok tanımla karşılaşmaktayız.Bu tanımlar;

“Demokrasi seçme seçilme,denetleme ve yaptırım hakkının her bireyde olması şeklinde tanımlanabilir.”

“Kamu siyasetine ilişkin önemli sorular hakkındaki temel belirleyici kararları bütün halkın pozitif veya negatif olarak aldığı ve almaya yetkili olduğu bir siyasal sistemdir.”

Demokratik siyasal sistemler çoğulcu sistemler olarak nitelendirilebilir.Çoğulcu sistemler de tek doğru yoktur ve dolayısıyla, yasal muhalefet ya da muhalefetler vardır.

Yunanca “demos”,halk ve “kratos”yönetme sözcüklerini birleştirerek demokrasi ya da “demokratia”ilk kullananlar Yunanlılar olmuştur.

Tarihte ilk demokrasi, Eski Yunan’da kent devleti çerçevesinde var olmuştur.

Demokrasi üzerinde ilk yazılı değerlendirmeye Heredot Tarihi’nin 3.cildinde rastlanır.


207

M.Ö 5.yüzyılda yazılmış bu eserde demokrasi “Halkın yönetimi yasalar önünde eşitlik bütün soruların açık tartışmaya sunulması, yöneticilerin makamlarında hareketle sorumlu tutulmaları olarak tanımlanmıştır.

Yunan siyasi düşüncesinde demokrasiye yatkın ilk düşünce İ.Ö 700’lerde Hesiodos’la görülmektedir.

Heredot Tarihi’den sonra demokrasinin tartışıldığı eser;Atina Anayasası-Cenaze Töreni Söylev (PERİKLES).

Platon ve onun öğrencisi olan Aristoteles gibi filozoflar demokrasiye karşı çıkmışlardır.

Platon’a göre siyasal yönetimin halkın eline geçmesi ya da başka değişle sokak kalabalığının siyasal iktidara sahip olması ile sıkıntıların son bulmayacağı aksine yapılan yanlışlar ile toplumda gerilim ve çatışmanın artacağını düşünmektedir ve Aristoteles tarafından da güvenilmeyen olumsuz bir siyasal düzen olarak algılamış ve değerlendirilmiştir.

M.S 600-M.S 1000 Özgür Vikingler’in TİNG meclisleri demokrasi adına güzel örneklerdendir.

1215 Magna Carta sözleşmesi de demokrasi için önemli adımlardan biridir.

Modern demokrasinin temeli 1776 Amerikan İhtilali ,1789 Fransız İhtilali ve 1832’de İngiltere’deki Reform konularına dayanır.

Türklerde demokratikleşme sürecinin geliştiği dönem Osmanlı dönemidir.bu süreç Islahat Fermanı ile hız kazanmıştır.bu sürece en büyük katkıda bulunan ise 1.Meşrutiyet’in ilanıdır.

1908 2.Meşrutiyet dönemi Osmanlı Devleti’nin teokratik yapısını değiştirmemiş ama parlamenter sisteme dayanan meşruti monarşiyi kurmuştur.Türk siyasi hayatında demokrasinin asıl temeli Cumhuriyet’in ilanı ile atılmıştır.

Demokrasinin Temel Prensipleri

Kişi, toplum ilişkilerinin belirlenmesi süresine halkın tümüyle katılması.

Azınlık haklarına saygılı bir çoğunluk yönetimin sağlanması.

Kişi hak ve özgürlüklerinin korunması.

Toplumun tüm üyelerine fırsat eşitliğinin sağlanması.

Demokrasi ve Eğitim

Demokratik hayata geçiş ile demokrasiye dayalı eğitim gereklilik haline gelmiştir.

Eğitim siyasal sistemin uzantısıdır.Siyasal sistemden bağımsız ya da onunla çatışan bir eğitim sistemine hiçbir toplumda rastlanmaz.

Eğitim ve öğretimin esas amacı düşünen ,yaratan,eleştiren,araştıran.sorgulayan bireyler yetiştirmektir.

Demokrasinin varlığının sürdürülmesi için özgür düşünebilen,düşünce özgürlüğüne inanan,kritik edebilen bireylere ihtiyaç vardır.


208

Demokrasi ile eğitim arasında sıkı bir ilişki vardır.Eğitim sistemi ve tüm eğitim örgütleri demokratik olduklarında demokrasiye bağlı kişiler yetiştirebilir.

Demokratik okul ortamı olmadan demokrasinin içselleşmesinin gerçekleşmesini düşünmek ütopik bir durumdur.Okulda demokratik bir ortamın oluşması için;

1-Öğretmen, sınıfta öğrencilerin kendilerini rahatlıkla ifade edebilecekleri bir ortam oluşturmalıdır.

2-Öğrencilerin,okul içindeki ve dışındaki ders dışı

etkinliklere katılmaları teşvik etmelidir.

3-Öğrencilerin mümkün olduğu kadar yönetim sürecine katılmalarını sağlamalıdır.

Demokrasi eğitimi ve Sosyal Bilgiler dersi

Sosyal Bilgiler ve Hayat Bilgisi dersleri demokrasi eğitiminde ayrı bir öneme sahiptir.

Sosyal Bilgiler dersinin amaçları;

1-Özgür bir birey olarak fiziksel, duygusal özelliklerinin ilgi istek ve yeteneklerinin farkına varır.

2-Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olarak,vatanını ve milletini seven,haklarını bilen ve kullanan, sorumluluklarını yerine getiren, ulusal bilince sahip bir vatandaş olarak yetişir.

3-Atatürk ilke ve İnkılaplarının, Türkiye Cumhuriyetinin sosyal, kültürel ve ekonomik kalkınmasındaki yerini kavrar;laik,demokratik,ulusal ve çağdaş değerleri yaşatmaya istekli olur.

4-Hukuk kurallarının herkes için bağlayıcı olduğunu gerekçeleriyle bilir.

Sosyal Bilgiler dersi içerisinde yapılan tüm faaliyetler demokrasi eğitimini geçekleştirmeye yönelik olmalıdır.

Sosyal Bilgiler dersi demokrasinin içselleştirilmesinde önemli bir role sahiptir.Ders içinde yaparak yaşayarak öğrenme fırsatı veren faaliyetler,eleştirmeye,katılmaya yönelik etkinlikler gerçekleştirilmelidir.

Demokrasinin dayandığı temel prensip olan eşitlik ve özgürlük sınıf atmosferine yansımalıdır.


209

SORULAR

1.Türk siyasi hayatında demokratikleşme sürecine en büyük katkısı olan gelişme aşağıdakilerden hangisidir?

A)Islahat Fermanı B)2.Meşrutiyet

C)1. Meşrutiyet D)Sened-i İttifak

E)Cumhuriyetin ilanı

2.Demokratik değerlerin bireylere kazandırılmasında etkili olan kurumlar içerisinde aşağıdakilerden hangisi yoktur?

A)Kitle iletişim araçları B)Aile

C)Okullar D)Çevre

E)Meslek eğitim merkezleri

3.Okullarda demokratik bir ortamın oluşturulması için aşağıdakilerden hangisi yapılmaz?

A)Sınıfta öğrencilerin kendilerini ifade edebilecekleri ortam oluşturmak.

B) Öğrencileri mümkün olduğu kadar yönetim sürecine dahil etmek.

C)Siyasi parti propagandası yapmak ve yaptırmak.

D)Öğrencileri okul içi ve okul dışındaki etkinliklere katılmaya teşvik etmek.

E)Şiddetin okulda disiplini sağlamak için uygun bir yöntem olmadığını vurgulamak.

4.Bireylerde demokratik değerlerin ve ilkelerin kazanılmasında kurumsal olarak ilk temel aşağıdaki dönemlerden hangisinde atılmaktadır?

A)Aile B)Lise

C)Ortaokul D)İlköğretim

E)Üniversite


210

5.Tarihte ilk demokrasi aşağıdaki medeniyetlerden hangisinde görülmüştür?

A)Roma Medeniyeti B)Yunan Medeniyeti

C)Hint Medeniyeti D)Mısır Medeniyeti

E)Miken Medeniyeti

CEVAPLAR;

1-C

1-E

3-C

4-A

5-B


211

Hazırlayan:MEHMET BAŞDUVAR*

DÜŞÜNME BECERİLERİ

Problem Çözme: Önceden yaşantı yoluyla öğrenilen kuralların yaşama aktarılmasıdır.

Gagne, problem çözme en karmaşık zihinsel süreçtir.

Problemin tanımlanabilmesi için yapısının bilinmesi gerekir.

Varsayım ve tartışmalarla desteklenmeli öğrencide bilme ve öğrenme isteği uyandırmalıdır. Problem Çözmenin Aşamaları

Problem belirlenir

Problem anlaşılır

Problem için hipotez oluşturulur

Bilgi toplanır

Hipotez test edilir

En uygun hipotez seçilir

Genel bir sonuca varılır Karar Verme Becerisi

Birçok seçenek içerisinde en iyi olanı seçmek en etkin cevabı vermek onu doğrulamaktır.

Karar verme bir takım bilgilerin elde edilmesi ve bu bilgilerin çeşitli yöntemlerle analiz edilmesi gerekir.

Hayatta pek çok seçenekle karşı karşıya kalabiliriz.Günlük hayatta ne yiyeceğimiz nerden alışveriş yapacağımız gibi konular haricinde eğitsel kararlarda olmaktadır. Yaratıcı Düşünme Becerisi

Özgün fikirler yaratmaktır.

Farklı düşün,özgün ol

Başkası gibi olma,orijinal ol

Cesur ol düşünülmeyeni düşün Eleştirel Düşünme Becerisi

Tenkitçi,değerlendirmeci,şüpheci,dikkatli mantıksal ve bağımsız düşünmedir.

Ön yargılardan uzak dur

Her türlü düşünceyi dinle ama kabul etmeden önce şüpheyle yaklaş

Argüman iste yada topla

Kanıta dayalı ve doğru karar al


212

Vygotsky Bilişsel Gelişim Modeli

Sosyal çevrenin bilişsel gelişimde önemli rolü vardır.

Çocukların kazandığı kavramları,fikirleri olguları becerilerin kaynağı sosyal çevredir.

Hem çevre hem de gelişimsel etmenler etkilidir.Bunu savunan ilk kuramcıdır.

Bilişsel gelişimin kaynağı insan kültür arasındaki etkileşimidir.

Dil düşünmeyi geliştirir.(çevre,kültür,sosyo ekonomik)

1)Aşağidakılerden hangisi yaratıcı düşünmenin özelliklerinden değildir?

A)Ayrıştırıcı Düşünme

B)Esnek Düşünme

C)Orijinal Düşünme

D)Tek Yönlü Düşünme

E)Akılcı Düşünme

2)Dikkatli,tutarlı,etkın ve alternatif düşünme şeklidir.Bireyin kendisinin başkasının görüşlerine açık olması,ileriyi görebilmesine dayanan düşünce biçimi aşağidakilerden hangisidir?

A)Yaratıcı düşünme

B)Eleştirel düşünme

C)Yansıtıcı düşünme

D)Aktif düşünme

E)Yakınsak düşünme

3)Yaratıcı düşünme biçiminin kullanıldiği sınıf içi öğretim etkınliklerinde en çok hangisinden yararlanılır?

A)Sınırlandırılmiş bakiş açisi

B)Alişilmiş kalipların içinde kalma

C)Geniş hayal gücü

D)Mantıksal düşünme

E)Derinlemesine inceleme 4)Eğitimin amacı okulda öğrenilenlerin günlük hayata aktarılmasıdır.Öğrenci aktif olarak katıldığı ortamdan kendi deneyımleriyle bilgi edinmeli bu bilgileri paylaşmali ve yeni etkıleşimlere aktarmalidir.

Bu fikri savunan öğretmen aşağidakılerenden hangisine vurgu yapmaktadir?


213

A)Yansıtıcı düşünme

B)Eleştirel düşünme

C)Yaşamsal düşünme

D)Yaratıcı düşünme

E)Analitik düşünme

5)Sorgulayıcı bir yaklaşimla olayları ele alma karar verme becerilerini içerir.

Sebep sonuç ilişkilerini bulma analiz etme değerlendirme ve öz denetimini düşünme biçimidir

Yukarıda özellikleri verilen düşünme biçimi aşagidakılerden hangisidir?

A)Yansıtıcı

B)Yaratıcı

C)Aktif

D)Eleştirel

E)Geleneksel

CEVAPLAR : 1-D 2-C 3-C 4-D 5-D


214

Hazırlayan:HALİL İBRAHİM DURAN*

FARKLI ÜLKELERDE SOSYAL BİLGİLER YAKLAŞIMI

KANADA

Özellikle Yerellikten küreselliğe toplumların çeşitli kültürel özelliklerinin ve bu doğrultuda vatandaşların doğasını anlamaya ve incelemeye çalışan sosyal bilgiler dersi öğrencilere yaşamları ile bağlantılı konularda problem çözme karar verme için gerekli olan eleştirel düşünme farklı bakış açılarını değerlendirme Demokratik değerler edinme ve bir kimlik anlayışı geliştirme ve becerilerini kazandırmaktadır

Kanada sosyal bilgiler programının incelendiği bu araştırmam birinci elden kaynaklardan ülkede uygulanan sosyal bilgiler çekirdek programına ulaşılmıştır Bugün de Öncelikle genel olarak ülkenin özelliklerini dinlenmiş daha sonra ülkenin en önemli eyaletlerinden olan Ontorio ve Alberta’nın sosyal bilgiler Öğretim programlarını içeriklerini yer verilmiştir

Ülkenin coğrafi özellikleri

Coğrafi Yapı 9 milyon 976 bin 140 kilometrekare ile dünyanın en büyük ikinci ülkesidir güneyinde ve kuzeybatısında Amerika Birleşik Devletleri ile komşudur doğusunda Atlas Okyanusu batısında Büyük Okyanus vardır nüfusu 32 milyon dur kilometrekareye düşen insan sayısı üç kişidir Kanada’nın nüfusunun büyük çoğunluğu Quebeck olarak adlandırılan Fransız kökenliler ile İngiliz kökenliler oluşturur Ayrıca Doğu Avrupa güneydoğu Asya Güney Amerika ülkelerinden gelenler ve bu toprakların gerçek sahibi Kızılderililer ve Eskimolar da bulunmaktadır

Ekonomi

tarımda Kanada buğday yetiştiriciliği ile ünlüdür Ayrıca bütün Mısır patates sebze ve meyve üretimi ile hayvancılık ve tarımsal faaliyetleri çok gelişmiştir Kanada’nın sahip olduğu madenlerin çeşitliliği ve zenginliği açısından da dünyanın sayılı ülkelerinden biridir Demir nikel Bakır altın gümüş çinko ve Uranyum gibi metaller ile birlikte petrol ve doğalgaz ülkenin maden varlığını oluşturur

Eğitim sistemi

Eğitim sisteminin genel olarak bakıldığında ilk dikkat çeken nokta eğitim sisteminin merkeziyetçilik ten uzak bir yapı sergilemektedir dünyada federal Yönetim olarak eğitim ile ilgili herhangi bir ofis kurum veya eğitim departmanı dikleşmiş ülke kaldır bu sistem gereği Merkezi yönetimin üzerindeki yetki azalarak yerellik arttıkça yani Merkezi yönetimden okul yönetimine gidildikçe yetki ve sorumluluk artmaktadır bu durum Kanada’nın özgün bir eğitim sistemi oluşturmuş olduğunu göstermektedir

Okul öncesi eğitim çocukların zorunlu olmayan 1 ile 2 yıllık anaokulu eğitimine devam ederler okul öncesinde öğrencilere kazandırılmak istenen Bilgi yetenek ve tutumlar şöyle özetlenebilir

Kendi İlgi alanlarını ve karakteristik özelliklerini tanıma sevilen kitap şiir şarkı ve resimlerden bahsetme kendini ifade etme başkalarının dinleme fikir ve bilgiler arasında bağ kurma sınıf ve grup aktivitelerine katılma başkalarına yardım etme müzik ve drama yaratıcılığı geliştirme sorumluluk alma karar verme ve problem çözme öğrenmeye istekli olma çevreyi tanıma nesneleri büyüklüklerine göre karşılaştırma birden ona kadar sayma jimnastik dans ve oyun gibi aktivitelerle fiziksel yetenekleri geliştirme

İlköğretim


215

Kanada’da temel eğitim 10 yıl olarak belirlenmiştir eğitim ülke genelinde yüksek standardıdır ve ilkokul çağı 6 yaşında başlamaktadır öğrenciler bilim matematik yaşam ve sağlık İngilizce Sanat Müzik Fiziksel eğitim ve sosyal bilgiler alanlarında çalışmalar yapmaktadır İlkokul birinci sınıfta okuyan öğrenciler Sosyal Bilgiler dersinde Benim Dünyam ev okul ve topluluk Geçmiş geçmişi yolculuk ailem okulun ve ait olduğu topluluk metinleri ile yakın çevreyi tanımaya çalışır üst sınıflarda sırasıyla kanadada yaşayan topluluklar tarihi ve Alberta tarihi ile ilgili olarak sürdürülmektedir

Ortaöğretim

Liseler eyaletlerin eğitim ve eğitim sistemine bağlı olarak 11 12 ya da 13 sınıfa kadar devam eder bundan sonra öğrenciler Koleji ya da üniversiteye devam edebilmektedir Liseden sonra 2 yıllık genel eğitim ve 3 yıllık Teknik eğitim veren genel ve mesleki kolejler mevcuttur sosyal bilgiler derslerinde demokrasi küreselleşme politik ve ekonomik sistemler milliyetçilik ve ideolojiler gibi soyut ve önceki yıllara göre daha kapsamlı konular ele alınmaktadır

Yükseköğretim

Kanada’da çok seviyor üniversite vardır eğitimli çok kaliteli olduğu için dünya çapında ünlüdür ve uluslararası alanda kabul görmektedir üniversiteler ücretlidir Üniversiteye giriş için genel olarak herhangi bir giriş sınavı bulunmamaktadır kanunun resmi dili İngilizce ve fransızcadır İngilizce eğitim veren bir üniversitenin programına kabul edilebilmek için TOEFL veya IELTS gibi uluslararası dizi sınavlarından yeterli puan almak zorunluluğu vardır Fransızca eğitim veren üniversiteler için herhangi bir sınav yoktur başvurulan Üniversitesi’nin düzenlediği sınava girme zorunluluğu vardır

Ontorio eyaletin sosyal bilgiler öğretim programı

Programın genel özellikleri

Ontorio eyaletinin 2004 yılında yenilenen 1-6.sınıflar sosyal bilgiler dersi öğretim programı ve yedi ve sekizinci sınıflar tarih ile coğrafya öğretim programları incelenmiştir

Programının vizyonu

Kanada kültürüne katkı sağlayan yer ekranında kültürü nedir Fransız kültürü ile birlikte kanda kültürünün geliştirilmesi çok kültürlü ve demokratik yapının geliştirilmesi bir arada yaşayabilmek için büyük önem taşıyan farklılıklara saygı duyma bilincinin geliştirilmesi öğrencilere ait olma ve kabul etme duygu ve düşüncenin geliştirilmesi esas alınmaktadır

Programın Misyonu

Sosyal bilgiler Tarih ve Coğrafya Öğretim programlarında öğrenme ve öğretme odak noktası temel bilgi ve becerilerinin geliştirilmesi nedir öğrenciler Hayatın her alanında karşılaşabilecekleri temel kavramları tam olarak öğrenmelidir öğrencilerin iç dünyasında başarılı olmak için hayatı önem taşıyan temel becerileri Çok kapsamlı bir şekilde geliştirilmelidir onlar farklı bakış açıları değerlendirmeyi ve problem çözme için gerekli olan eleştirel düşünme ve çeşitli konularda karar verme becerilerini öğrenmelidir

Programın temel yaklaşımı

Programlı disiplinler arası bir yaklaşım temel alınarak tarih coğrafya çevre bilimi ekonomi hukuk Siyaset gibi bilim dallarından yararlanmıştır

Programın yapısı ve temel ögeleri


216

Amaçlar

1-8. Sınıflarda sosyal bilgiler Tarih ve Coğrafya eğitiminin amaçları genel olarak ortaöğretime girmeden önce ihtiyaçları olan bilgi beceri ve yetenekleri tüm öğrencilere kazandırmaktır

Alberta eyaleti sosyal bilgiler öğretim programı

2005 yılında hazırlanmış olan alberta sosyal bilgiler öğretim programı Anaokulundan on ikinci sınıfın sonuna kadar programın temel ögeleri açısından bir bütünlük arz etmektedir Bu çalışmalar 21 yüzyıl insanın ihtiyaçlarına ve düşüncelerine göre hazırlanmıştır programın en önemli özelliklerinden biri öğrencilerin gelişim ve öğrenme özelliklerini yönünden hangi özelliğini tanıtılması ve ailelerinin de çocukların eğitim sürecine dahil edilmesine yönelik 49 sayfalık bir el kitabını beraberinde getirmesidir

Programınınvizyonu

Sosyal bilgiler öğretiminde; kendisini katkı sağlayan yerel kültürler ve Fransız Kültür ile birlikte kaldı kültürünün geliştirilmesi

Kanun iki resmi dili çok kültürlü ve demokratik yapısının güçlendirilmesi ve buna paralel olarak bir arada yaşayabilmek için büyük önem taşıyan farklılıklara saygı duyma bilincinin yaygınlaştırılması

Öğrencilerde ait olma ve kabul etme duygu ve düşüncenin pekiştirilmesi esastır

programın Misyonu

Sosyal bilgiler öğrencilerin Bilgi yetenek değer tutum ve davranışlarının geliştirilmesinde etkili bir role sahiptir bu sayede öğrenciler Sorumluluk sahibi aktif vatandaşlar olarak demokratik hayata katılmakta kendi kapasitelerinin farkına varmakta ve içinde bulundukları toplumun ve Dünya’yı nasıl katkı sağlayacaklarını nasıl değişimler meydana getireceklerini tespit etmektedir alberta sosyal

Bilgiler programının merkezindeki çeşitlilikleri ve farklı perspektifler in oluşturduğu Kaan toplumun temel unsurlarını tanınması vardır vatandaşlık kimliği Kültür Dil çevre cinsiyeti jeoloji din ve felsefe gibi bir çok çeşitli faktörler tarafından şekillenmektedir Fransızca konuşanların kimliklerinin( Mal mısın kültür aile ve Toplumun gelişmesine katkı sağlamak hususunda) kuvvetlendirilmesi ve kanalda iki dilli ve çok kültürlü doğasına katılım esastır

Programı yapısı ve temel ögeleri

Amaçlar

sosyal bilgiler öğretim programı öğrencileri aşağıda sıralanan değer ve davranışlara kazandırır

Çeşitliliğe değer verme ve saygı duymak

Insanların eşitliğini savunma

Merhamet dürüstlük ve adalet kavramlarını anlama

Kanadalı kimliğini oluşturan fikirleri geleneklere ve sembolleri değer verme ve kimlikli gurur duymak

Içinde bulunan topluma Kanada’ya ve dünyaya dayanan resmi bir kimlik geliştirme

Içerik


217

Vatandaşlık bir kimliğin oluşturulmasında 6 tema belirlenmiştir bu temalar sosyal bilgilerin disiplinlerarası doğasını yansıtır

Öğrenme alanları

Zaman Süreklilik ve değişim

Insanlar yerler ve çevreler

Güç yönetim ve karar verme

Ekonomi ve kaynaklar

Küresel bağlantılar

Kültür ve toplum

Soru 1

Aşağıdakilerden hangisi kanadanın eğitim özelliklerinden değildir?

A)Üniversiteler uluslararası çapta ünlüdür

B)Teknik ve mesleki eğitimi önemli tutmuşlardır

C)Eğitim tek dilde verilir

D)İlköğretim 10 yıldır

E)Bireysel farklılıklara önem verir

Soru 2

Aşağıdakilerden hangisi kanada hakkında doğru bir bilgidir?

A)Eğitimde davranışçı kuram baz alınır

B)Ortaöğretime geçerken genel bir sınav vardır

C)İlköğretime başlana yaşı 5 dir

D)Fransızca ortak dilfir

E)Kanadanın kendine has bir eğtim sistemi vardır

Soru 3

Kanadanın eğitim sistemi hakkındaki bilgilerden hangisi yanlıştır

A)Kendine has bir eğitim sistemi bulunur

B)Ulusal kurumlar eğitim de söz sahibidir

C)Yerel kurumlar eğitimde söz sahibidir


218

D)Kanada da ingilizce yükseköğretim İELTS ve TOEFL sınavları yapılır

E)Kanada da ulusal bir fransızca sınavı yoktur

Soru 4

Aşağıdakilerden hangisi kanada hakkında yanlış bir bilgidir

A)Kanada eğitim sistemi dünyadaki önemli sistemlerdedir

B)İlköğretim 10 yıldır

C)Lisede devlet liseleri ve teknik eğitim veren kolejler bulunur

D)Kanada eğitim sistemini 1990 yılında değiştirmiştir

E)Eyaletlerde eğitim birliğinde farklılıklar bulunur

Soru 5

Aşağıdakilerden hangisi kanada eğitim sisteminin öğretim alanlarından biri değildir

A)Zaman Süreklilik ve değişim B)Güç yönetim ve karar verme C)Küresel bağlantılar D)Kültür ve miras E)Kültür ve toplum Cevap Anahtarı 1-C 2-E 3-B 4-D 5-D

Özel ÖĞretİm yÖntemlerİ – ii dersİ konu Özetleri ve test...

Documents