zespół redakcyjny (editorial staff) - bp.wum.edu.pl filespis tres´ci od redakcji 4 z z˙ycia...

Zespół redakcyjny (Editorial Staff)Prof. dr hab. Stefan Krus (Redaktor Honorowy – Honourable Editor)Dr hab. Piotr Fiedor (Redaktor Naczelny – Editor-in-Chief)

Mgr Mirosława Müldner-Kurpeta (Z-ca Red. Nacz. – Associate Editor)Mgr Magdalena Zielonka (Z-ca Red. Nacz., korekta – Associate Editor, Proof-Reading)Mgr Małgorzata Sieradzka (Asystent Red. Nacz., tłumaczenia – Assistant Editor, Translation)

Współpraca ze s´rodowiskiem (Public Relation)Mgr Mariusz Forys

Rada Programowa i Naukowa – Scientific Council

Profesor Janusz Piekarczyk – Rector Medical University of WarsawProfesor Leszek Paczek – Deputy Rector for Educational AffairsProfesor Wiesław Glinski – Deputy Rector for Science and International RelationsProfesor Józef Sawicki – Deputy Rector for Human ResourcesProfesor Grzegorz Opolski – Deputy Rector for Clinical Affairs, Development and Regional CooperationProfesor Marek Krawczyk – Dean of the First Medical FacultyProfesor Hubert Wanyura – Deputy Dean for the Division of DentistryProfesor Jerzy Stelmachów – Dean of the Second Medical FacultyProfesor Jerzy A. Polanski – Deputy Dean for the English DivisionProfesor Jan Pachecka – Dean of the Faculty of Pharmacy Profesor Piotr Małkowski – Dean of the Faculty of Health SciencesProfesor Wojciech Noszczyk – Dean of the Faculty of Postgraduate Studies

Wydawca:Akademia Medyczna w Warszawie, Senacka Komisja ds. Informacji Naukowej i Wydawnictw

Adres Redakcji, Działu Promocji i Reklamy:Sekretariat: mgr Ewa Ke˛pska, ul. Z˙ wirki i Wigury 61, tel. 5720-109e-mail: [email protected] i [email protected]

Prawa autorskie zastrzez˙one

Skład tekstu, druk i oprawaZakład Wydawniczo-Poligraficzny, 01-833 Warszawa, ul. Daniłowskiego 3Tel/fax 864 36 44, e-mail:[email protected]

Med. Dydak. Wychow., Vol. XXXV (3-4), 2003 1

Spis tres ci

Od redakcji 4

Z zycia Akademii Medycznej w Warszawie 6

Uchwała Senatu Akademii Medycznej w Warszawie w sprawie przystapienia Polski do Unii Europejskiej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6

Listy do Rektora AM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 7

Akredytacja Oddziału Stomatologicznego I Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10H. Kirschner, P. Tyszko

Działalnos c naukowo-badawcza Instytutu Medycyny Społecznej . . . . . . . . . . . . . . . . 2M. A. Karolczak

Działalnos c Senackiej Komisji ds. Lecznictwa i Współpracy z Regionem . . . . . . . . . . 16

Etyka lekarska i badania kliniczne 18

E. Kacprzyn´ska

Regulacje prawne dotyczace działalnos ´ci Komisji Bioetycznej Akademii Medycznej w Warszawie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 18A. Górski

Miedzynarodowa Konferencja Bioetyczna: Placebo, its Action and Place in HealthResearch Today . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 20

Medycyna 22

T. Dudzinski, K. Socha, P. Fiedor

Wykorzystanie nowoczesnych technik mikroskopowych w badaniach biomedycznych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 22

Nauka 32

J. Gołab

Wybrane publikacje pracowników naukowych AM w Warszawie w czasopismach ozasiegu mie dzynarodowym z Impact Factor . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 32

Granty Komitetu Badan ´ Naukowych . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 35

Grant Fundacji na Rzecz Rozwoju Polskiej Farmacji i Medycyny . . . . . . . . . . . . . . . . . 37

Dydaktyka 38

P. Tomaszewski

XXXIX konkurs prac magisterskich na Wydziale Farmacji Akademii Medycznej . . . . 38

Regulamin przygotowywania skryptów i prac habilitacyjnych do druku w DzialeWydawnictw AM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 42

2 Med. Dydak. Wychow., Vol. XXXV (3-4), 2003

Wychowanie 43

L. Pawlak

Chorzy i osoby niepełnosprawne w Nowym i Starym Testamencie . . . . . . . . . . . . . . . 43Cz. M. Szczepaniak

Uskrzydleni cierpieniem (1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 45

Historia medycyny 50

Lekarze Rektorzy Uniwersytetu Warszawskiego (1) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50T. Kocon

Dr med. J. Brudzin´ski – Rektor UW . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 50

Z zycia studentów AM 52

H. Rebandel

Dni otwarte Akademii Medycznej – spotkania z kandydatami na studia . . . . . . . . . . . 52R. Brzezin´ski

Nowe władze samorzadu studenckiego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 54

Plan roku akademickiego 2003/2004 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 55

Poste powanie lekarza po ataku bioterrorystycznym – szkolenie studentów . . . . . . . 55

Komunikaty 56

Powołanie Rektorskiej Komisji ds. Witryny Internetowej Akademii Medycznej . . . . . 56

V Warszawskie Dni Farmakologii, Farmakoterapii i Farmakoekonomiki 2003 . . . . . . 57

Konferencja IFMSA: Medycyna a zagroz ˙enia cywilizacyjne XXI wieku . . . . . . . . . . . . 59

IX Europejska Konferencja ISPCAN pos ´wiecona problemowi krzywdzenia dzieci . . . 60

Otwarcie „Baru Pod Chochelka” w Rektoracie AM . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3 str. okładki

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Spis tresci


Od Redakcji

Szanowni Czytelnicy,Czy zmiany, jakie w sposób trwały dokonuja sie wokół

nas, powinny skłaniac´ do refleksji? Jes´li tak, to czy badaniakliniczne i etyka zawodowa sa własciwie postrzegane i prze-strzegane w trosce o dobro pacjenta? Czy prawa człowiekasa respektowane w badaniach klinicznych? Tak moz˙na wsposób zwie˛zły okreslic bardzo waz˙na dla srodowiska medy-cznego mie˛dzynarodowa konferencje˛ z zakresu bioetyki , naktórej rozwaz˙ano problem stosowania placebo w medycy-nie (badaniach klinicznych).

[Placebo z definicji to substancja prawdopodobnie pozba-wiona działania, stosowana w kontrolowanych badaniach wcelu porównania z prawdopodobnie aktywnymi lekami albozapisana w celu złagodzenia objawów lub aby zaspokoic´zadania pacjenta, który chce otrzymac´ lek. Kazde poste˛po-wanie lecznicze właczajac zabiegi chirurgiczne, czy tez˙ psy-chologiczne moz˙e odgrywac´ role placebo]. W badaniach, wktórych obserwowana jest poprawa po placebo, w ponad50% przypadków badanych trudno jest ocenic´ skutecznedziałanie aktywnego leku badanego. Badania kliniczne sta-nowia wiec wazny element nie tylko rozwoju przemysłufarmaceutycznego, ale przede wszystkim własćiwego poste˛po-wania badaczy zgodnego z etyka lekarska oraz dobra praktykakliniczna [GCP] uwzgledniajac prawa człowieka zgodnie zdeklaracja Helsinska dla dobra chorego i rozwoju medycyny.

Codziennie niemal docieraja do nas kontrowersyjne in-formacje, cze˛sto szokujace srodowisko medyczne, które od-nosza sie bezpos´rednio do zarza˛dzajacych i/lub majacychwpływ na działalnosć słuzby zdrowia, ale najwaz˙niejsze jestto, w jaki sposób informacje te i /lub zmiany moga przekła-

dac sie na potrzeby pacjenta – odbiorcy s´wiadczen medycz-nych ! Czy niepokój, jaki wyste˛puje wsród chorych napra-wde jest uzasadniony ? Czy lukratywne stanowiska z pełnia˛władzy, a cze˛sto tez synekury w słuz˙bie zdrowia sa repre-zentowane przez własćiwe osoby dbajace o interesy pacjen-tów i odpowiedni wizerunek s´rodowiska medycznego w ob-liczu przemian europejskich ?!

Czy etyka lekarska i przyje˛te zasady moralne wobec pa-cjenta sa przestrzegane w s´rodowisku medycznym? Propo-nujemy wszystkim zainteresowanym ta tematyka zabraniegłosu w dyskusji : W jaki sposób nalez˙y rozumiec dzisiajprzysiege Hipokratesa, a moz˙e powinna byc´ inna, ,,nowa”interpretacja?

Redakcja prosi s´rodowisko samodzielnych pracownikównauki i klinicystów o wypowiedzi w tak waz˙nej dla wszy-stkich sprawie. Prosimy szczególnie Profesorów naszej Al-ma Mater, rzeczywiste Autorytety, o dojrzała, prawdziwapolemike na temat : Co dzisiaj znaczy przysiega Hipokra-tesa? Ponizej zamieszczamy w celu przypomnienia orygi-nalny tekst przysie˛gi i przykazan´ Hipokratesa. Krótkie wy-powiedzi [ 1-2 strony] prosze˛ kierowac na adres Redakcji.

Redakcja serdecznie dzie˛kuje za przekazane artykuły dodruku dla naszego miesie˛cznika specjalnym gosćiom tegowydania: ks. Leonardowi Pawlakowi, FDP oraz Panu reda-ktorowi Czesławowi Mirosławowi Sczepaniakowi. Mamynadzieje, ze jest to poczatek wspólnej pracy i szczególnysposób prezentowania tematów trudnych i niezwykle deli-katnych, a czasem draz˙liwych. Dziekujemy.

Przysiega Hipokratesa

Przysiegam na Apollina, lekarza, na Asklepiosa, Hygiee˛ iPanacee˛ oraz na wszystkich bogów i boginie, biorac ich zaswiadków, ze wedle mej moz˙nosci i zdolnosci bede docho-wywał tej przysiegi i tego zobowiazania.

Mistrza mego w tej sztuce be˛de szanował na równi zrodzicami, be˛de sie dzielił z nimi swem mieniem i na z˙ada-nie zaspakajał jego potrzeby; synów jego be˛de uwazał zaswych braci i be˛de uczył ich swej sztuki, gdyby zapragne˛lisie w niej kształcic´, bez wynagrodzenia i z˙adnego zobowia-zania z ich strony; prawideł, wykładów i całej pozostałej

nauki bede udzielał swym synom, synom swego mistrza,oraz uczniom, wpisanym i zwiazanym prawem lekarskim,po zatem nikomu innemu.

Bede stosował zabiegi lecznicze wedle mych moz˙liwoscii zdolnosci ku pozytkowi chorych, broniac ich od uszczerb-ku i krzywdy.

Nikomu, nawet na z˙adanie, nie dam s´miercionosnej truci-zny, ani nikomu nie be˛de jej doradzał, podobnie tez˙ nie damnigdy niewiesćie srodka na poronienie. W czystosći i nie-winnosci zachowam z˙ycie swoje i sztuke˛ swoja.


Nie bede stanowczo wykonywał wycie˛cia chorym na ka-mien, pozostawiajac to ludziom, zawodowo stosujacym tenzabieg.

Do jakiegokolwiek wejde˛ domu, wejde˛ don dla pozytkuchoroby, wolny od wszelkiej che˛ci krzywdzenia i szkodze-nia, jako tez˙ wolny od poz˙adan zmysłowych, tak wzgle˛demniewiast, jak me˛zczyzn, wzgledem wolnych i niewolników.

Cokolwiek bym podczas leczenia, czy poza niem w z˙yciuludzkiem ujrzał, czy usłyszał, czego nie nalez˙y rozgłaszac´,bede milczał, zachowujac to w tajemnicy.

Jezeli dochowam tej przysie˛gi, i nie złamie jej, obymosiagnał pomyslnosc w zyciu i pełnieniu tej sztuki, cieszacsie uznaniem ludzi po wszystkie czasy; w razie jej przekro-czenia i złamania niech mnie los przeciwny dotknie.

Przykazanie Hipokratesa

1. Sztuka lekarska jest najdostojniejsza ze wszystkich,lecz wskutek nieuctwa uprawiajacych ja, jak równiez wsku-tek powierzchownych zapatrywan´ ogółu, pozostała w tyle zawszystkiemi innemi. Przyczyna tego jej upos´ledzenia jest,według mego zdania, naste˛pujaca: nie istnieje w pan´stwachzadna kara za naduz˙ywanie sztuki lekarskiej, prócz niesła-wy, ta zas´ nie rani tych, których dotknie. Podobnie sa onibowiem do statystów wyste˛pujacych w tragediach: jak ci,maja postac´, szaty i oblicze aktora, lecz nie sa aktorami, takwielu jest lekarzy z imienia, lecz w istocie rzeczy – naderniewielu.

2. Kto pragnie dokładnie zbadac´ arkana sztuki lekarskiej,powinien posiadac´ nastepujace własciwosci: wrodzonaskłonnosc, nabyta umiejetnosc, stosowne miejsce do stu-diów, odpowiednie wychowanie, pilnosć i cierpliwosc nadługi czas. Na pierwszym miejscu stoi wrodzona skłonnosć,gdy bowiem natura sama stawia opór, wszystko jest próz˙ne;gdy jednak natura prawdziwa wskazuje droge˛, studiowaniesztuki prowadzi do najlepszych wyników; studia zas´ nalezyodbywac rozumnie, zawczasu przybywszy na miejsce, któresie najlepiej do nauki nadaje. Niezbe˛dna jest równiez˙ wielka

pilnosc na długi przecia˛g czasu, aby wiedza, zapusćiwszygłeboko korzenie, dobre i obfite wydała owoce.

3. Studia nad sztuka lekarska podobny przedstawiaja wi-dok, jak rozwijajace sie z ziemi ros´liny. Natura bowiemnasza jest jak ziemia; przepisy nauczycieli sa jak nasiona;nauczanie zas´ w odpowiednim czasie jest jak rzucenie wpore nasion na role˛; miejsce zas´, gdzie sie˛ nauka odbywa,jest jak pielegnowanie ros´lin stosownie do otaczajacego kli-matu; pilnosć jest jak uprawa roli; czas zas´ wszystko umac-nia, aby w konću dobry plon wydac´.

4. Ci wiec, co takie wnosza własciwosci do studiów nadsztuka lekarska i dokładnie poznaja jej arkana, maja prawow miastach, gdzie przebywaja, w istocie, nie tylko z imieniazwac sie lekarzami. Nies´wiadomosc zas złym jest skarbemdla tych, którym przypadła w udziale: na jawie i we sńiepozbawia ich radosći i mysl spokojna maci, z jednej stronypodsyca trwoz˙liwosc, z drugiej zuchwałosć. Trwozliwoscbowiem swiadczy o bezsilnosći, zuchwałosć zas na nieuc-two wskazuje. Róz˙ne to dwie rzeczy – s´wiadomosc siebie izarozumiałosć; pierwsza rodzi wiedze˛, druga – nieuctwo.

5. Swiete sprawy tylko pos´wieconym ludziom moga bycukazane; profanom zas´ nie godzi sie˛ ich odsłaniac´, zanim niebeda wtajemniczeni w misteria nauki.

Teksty, które przetłumaczyła dr filologii G. Piankówna,zostały opublikowane w ksiazce prof. dr. Władysława Sze-najcha pt. Przysiega i przykazanie hipokratesowe, nakłademZjednoczenia Lekarzy byłych studentów Uniwersytetu War-szawskiego po roku 1915, na zlecenie przedwojennej IzbyLekarskiej, Warszawa 1931.

Hipokrates, Hippokrates (ok. 460-377 p.n.e.), lekarzgrecki z Kos, zwany ojcem medycyny. Autor Aforyzmów,sumy wiedzy lekarskiej pn. Prognozy koskie, a przede wszy-stkim znany z Przysiegi i Przykazan´, które weszły do kanonuetyki lekarskiej.

Redaktor Naczelny


Uchwała nr 8/2003Senatu Akademii Medycznej w Warszawie

z dnia 24 marca 2003r.w sprawie przystapienia Polski do Unii Europejskiej

The Resolution of the Senate of the Medical University of Warsaw on the 24th March 2003

The Senate of the Medical University of Warsaw responded to the issue of the accession of Poland to the European Union andon the finalization of negotiations.The Rector, recalling the religious, philosophical, cultural background and values that has been shaping the nations of theEuropean continent, referred to the development opportunities for the Polish science as a result of accession to the EuropeanUnion.Considering the future of the University, scientific-didactic personnel and students, he appealed for participating in the comingreferendum, primarily to vote for the accession of Poland to the European Union. The resolution of the Senate of the Medical University of Warsaw was enthusiastically approved by the President of Poland,who expressed his hope, that the personnel and students of the Medical University of Warsaw will actively participate in thepublic discussion before the referendum (the Letter of the Chancellery Secretary – Dariusz Szymczycha). The Prime Minister, Leszek Miller, responded to the letter of the Senate congratulating the authorities of the University on thedemocratic attitude of the University community. He put it forward as a model for other communities in Poland (the Letter ofthe Prime Minister, Leszek Miller). Additional recognition received the Senate resolution from The Seym representative in theEuropean Union Assembly, Mr Józef Oleksy.

Senat Akademii Medycznej w Warszawie z satysfakcja˛przyjał do wiadomosći zakonczenie negocjacji w sprawieprzystapienia Polski do struktur Zjednoczonej Europy.Przed nami referendum europejskie, które be˛dac aktem wy-boru kazdego uprawnionego obywatela naszego kraju po-zwoli kontynuowac´ proces przemian ustrojowych i cywili-zacyjnych – zapoczatkowanych w 1989 roku. Wejsćie Pol-ski do wspólnej europejskiej rodziny to nie tylko ukorono-wanie przemian juz˙ rozpocze˛tych, to takz˙e szansa nowejdynamiki i nowej skali dalszego rozwoju dla gospodarki,nauki i kultury.

Przeszłosći nie mozna oddzielic´ od przyszłosći, cecha histo-rii jest wszakz˙e ciagłosc. Niektóre zródła i impulsy dzisiejszychprocesów zjednoczeniowych sa bardzo odległe w czasie.Wsród tych o najwie˛kszej sile sprawczej, szczególne znaczeniemiały: scalajaca nasz kontynent – tradycja chrzesćijanska,rzymska koncepcja prawa i pan´stwowosci oraz idea demokra-cji, która narodziła sie˛ w Grecji – kolebce nauki, ojczyzńieHipokratesa, twórcy medycyny racjonalno-empirycznej.

Obecnie, wkraczamy w decydujacy etap jednoczenia Sta-

rego Kontynentu, ukierunkowania jego dalszej ewolucji kunowym celom. Od wielu wieków, słowo Europa okres´lałoprzestrzen´ geograficzna, wspólnote wartosci religijnych,filozoficznych i kulturowych. Teraz kra˛g ten poszerzy sie˛ oekonomie i polityke, a takze cos, czego nie opisze z˙adentraktat – nowa tozsamosć obywatelska i ponadpan´stwowasolidarnosć społeczna.

Wyrazamy przekonanie, z˙e własnie te wartosći stana sienajsilniejszym spoiwem wspólnego Europejskiego Domu,który nie jest antyteza suwerennosći, lecz jej dopełnieniem.Polska jak kaz˙dy kraj Wspólnoty, be˛dzie mogła wnosic´ dopowszechnego dziedzictwa Zjednoczonej Europy najcen-niejsze elementy swojej odre˛bnosci, wzbogacajac zarównoto dziedzictwo, jak i własna tozsamosć.

W poczuciu odpowiedzialnosći za przyszłosć nauki pol-skiej, rozwój uczelni, wraz z ich kadra naukowo-dydaktycz-na, absolwentami oraz bez mała dwumilionowa rzesza pol-skich studentów, apelujemy o wzie˛cie udziału w zbliz˙aja-cym sie referendum europejskim i głosowanie za przysta˛pie-niem Polski do Unii Europejskiej.

Z ZYCIA AKADEMII MEDYCZNEJ W WARSZAWIE

Prof.dr hab. Janusz PiekarczykRektor


Z zycia Akademii Medycznej w Warszawie


Akredytacja Oddziału StomatologicznegoI Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej

Accreditation of Dentistry Specialization

On 13th March 2003, the National Accreditation Committee granted accreditation for the Dentistry Specialization – a masterscourse taught at the Dentistry Division, part of the 1st Medical Faculty of the Medical University of Warsaw.The specialization received positive assessment as regards personnel, programs, organizational standards, laboratory andother teaching equipment. The teaching methods were also positively evaluated in meeting the quality requirements formasters courses. The next evaluation on the quality of teaching is supposed to take place in 20007/2008 year.



Działalnos c naukowo-badawczaInstytutu Medycyny Społecznej

Prof. dr hab. Henryk Kirschner, dr n med. Piotr Tyszko

Scientific research activity of the Social Medicine Institute

The Social Medicine Institute of the Medical University of Warsaw superseded the former Hygiene Department and hasconsisted of three main units : the Epidemiology Department, the Hygiene Department and the Department of Health Care. Till now, researches done in the Institute has focused on various issues concerning public health, including : epidemiology,hygiene, environmental medicine and health care planning. Findings of the Institutes researches and analysis has led to better understanding of health processes taking place in our countryin the last decades of the 20th century.Employees of the Institute participated in the adaptation of the WHOs (World Health Organization) programmes to the Polishstandards.Total number of publications amounts to 900 items. The Social Medicine Institute has also contributed to the field oforganizing national and international scientific symposiums and conferences.

Instytut Medycyny Społecznej powstał w miejscu daw-nej Katedry Higieny AM. Obok nowych zadan´ dydaktycz-nych, znacznie rozszerzył zakres prowadzonych prac ba-dawczych. Dotyczyły one ocen i prognoz stanu zdrowiapopulacji oraz czynników s´rodowiskowych decydujacych ostanie zdrowia, właczajac w to zachowania zdrowotne lud-nosci. Istotnym obszarem zainteresowan´ stały sie równiezproblemy funkcjonowania opieki zdrowotnej. Działalnosćnaukowa Instytutu przejawiała sie˛ zatem w róz˙nych obsza-rach zdrowia publicznego. Brały w niej udział trzy podsta-wowe jednostki organizacyjne Instytutu: Zakład Epidemio-logii, Zakład Higieny, Zakład Opieki Zdrowotnej. Wchodza-cy w skład Instytutu, do połowy lat 90-tych, Zakład HistoriiMedycyny i Farmacji zajmował sie˛ własna, wyodrebnionaproblematyka, w której wystepowały równiez˙ historycznewatki z zakresu medycyny społecznej i zdrowia publiczne-go.

Wiekszosc prowadzonych prac badawczych opierała sie˛na współpracy z innymi placówkami naukowymi. Finanso-wanie prac w przeszłosći odbywało sie˛ poprzez udział wrealizacji tematów we˛złowych i resortowych (optymalizacjaopieki zdrowotnej i społecznej, optymalizacja opieki podsta-wowej na szczeblu rejonu, kształtowanie warunków zdro-wotnych dla profilaktyki chorób cywilizacyjnych i in.), apózniej poprzez granty KBN. Dosć istotna role odgrywałyumowy zawierane z instytucjami zlecajacymi wykonanieokreslonych tematów badawczych (instytucje pan´stwowe isamorzadowe, zakłady przemysłowe, organizacje pozarza-dowe o znaczeniu społecznym). Duz˙a czesc aktywnosci ba-dawczej Instytutu miesćiła sie w ramach działalnosći statu-towej. Uzyskane na ten cel s´rodki miały zazwyczaj wpływ

inspirujacy badz pozwalały na pokrycie szczególnie pilnychpotrzeb zwiazanych z badaniami.

W przedstawionym przegla˛dzie dokonano krótkiej chara-kterystyki poszczególnych kierunków działalnosći naukowo– badawczej Instytutu Medycyny Społecznej.

Stan zdrowia ludnosci i jego uwarunkowaniaTen kierunek prac badawczych w dorobku Instytutu jest

najliczniej reprezentowany. Badania prowadzono z udzia-łem losowych prób ludnosći lub innych zbiorów osób dobra-nych wg wieku, s´rodowiska społeczno-zawodowego ba˛dznarazenia na okres´lone czynniki szkodliwe. Do badan´ słuzy-ły wywiady przeprowadzane za pomoca wystandaryzowa-nych kwestionariuszy, róz˙ne testy diagnostyczne, analizadokumentacji znajdujacej sie w zakładach opieki zdrowot-nej, statystyka zgonów i inne doste˛pne materiały. Ocenomsytuacji zdrowotnej zazwyczaj towarzyszyła analiza jejuwarunkowan´ srodowiskowych. W niektórych z realizowa-nych prac czynnik zewne˛trzny, wpływajacy na stan zdrowiapopulacji, był punktem wyjsćia do badania jego skutkówzdrowotnych, jak np. w przypadku chemicznych zanieczysz-czen srodowiskowych.

W pewnym sensie modelowy charakter miały wieloletniebadania losowej próby mieszkanćów Warszawy. Wyloso-wana na poczatku lat 70-tych próba ta przez dłuz˙szy czassłuzyła jako punkt odniesienia dla wielu inicjatyw badaw-czych. Podobny charakter miała zbiorowosć mieszkanćówobjetych działalnosćia jednej z przychodni w dzielnicy War-szawa-Ochota, w której miesćiła sie terenowa pracowniaZakładu Epidemiologii Instytutu. Wieloletnia obserwacjautworzonych kohort ludnosći Warszawy pozwalała na



uchwycenie zachodzacych zmian w stanie zdrowia populacjiwielkomiejskiej, a takz˙e zmian w uwarunkowaniach jej sta-tusu zdrowotnego. Za szczególnie istotny czynnik uznanozróznicowanie społeczne mieszkanćów. Czynnik ten m.in.odgrywał role w kształtowaniu niektórych zachorowan´ (np.czesciej wystepujace nadcisńienie tetnicze u kobiet z niz˙-szym poziomem wykształcenia), jak równiez˙ w wykorzysta-niu swiadczen lekarskich. Na badania społecznych uwarun-kowan nadcisnienia tetniczego uzyskano m.in. grant KBN(1992-1994).

Znaczace były kompleksowe badania stanu zdrowia lud-nosci zapoczatkowane w roku 1986 na terenie Płocka i Kut-na. Podje˛to je w zwiazku z utrzymujacymi sie opiniami ozagrozeniu zdrowotnym mieszkanćów Płocka naraz˙onychna oddziaływanie zanieczyszczen´ chemicznych pochodza-cych z Kombinatu Petrochemicznego. Kutno miało chara-kter miasta kontrolnego. W przeprowadzonych badaniachdokonano wszechstronnych porównan´ stanu zdrowia miesz-kanców obu miast (kwestionariusze zdrowotne, badaniaprzedmiotowe i odpowiednio ukierunkowane badania po-mocnicze w losowych próbach ludnosći dorosłej i dzieci,ruch chorych i przyczyny zgłoszen´ w przychodniach, chara-kter pomocy dorazńej, natezenie i przyczyny zgonów itp.).Po zakonćzonym cyklu badan´ pewne ich fragmenty sa nadalkontynuowane. Badania przyczyniły sie˛ do wyjasnienia wie-lu kwestii, ukazujac rodzaj i skale˛ istniejacych w Płockuzagrozen zdrowotnych. Niezalez˙nie od korzysći lokalnychbadania przyniosły wyniki o bardziej ogólnym znaczeniu.Opracowano m.in. skale˛ reakcji organizmu człowieka nawystepujace chemiczne zagroz˙enia srodowiskowe, obejmu-jaca: a/ zmiany na poziomie odczuc´ subiektywnych, b/ od-czyny fizjologiczne stanowiace odbicie adaptacji ustroju dozmienionych warunków, które moga przechodzic´ do dys-kretnego załamywania sie˛ tej adaptacji, c/ wzrost liczbyzachorowan´ o charakterze niespecyficznym dla wyste˛puja-cych zagroz˙en, w tym nasilanie sie˛ schorzen´ o podłozu auto-immunologicznym, a takz˙e objawów, oznak i stanów niedo-kładnie okres´lonych w rozpoznaniach szpitalnych i w rozpo-znaniach przyczyn zgonu, d/ nadwyz˙ka zachorowan´ i zgo-nów o bardziej specyficznym charakterze w stosunku dowystepujacych skaz˙en chemicznych, co moz˙e ujawnic wie-loletnia obserwacja na danym terenie.

W podejmowanych przez Instytut badaniach stanu zdro-wia ludnosci uwage skupiano równiez˙ na pewnych grupachzawodowych ba˛dz srodowiskowych: dziennikarze (Warsza-wa), robotnicy wielkoprzemysłowi (Ursus), mieszkanćymiasta naraz˙eni na hałas (Warszawa), alkoholicy i członko-wie ich rodzin (d. powiat pułtuski), prospektywna obserwa-cja stanu zdrowia noworodków urodzonych w Warszawie wlatach 1970-1974 z niska masa ciała (M. Mularczyk). Dobórbadan był zwiazany z aktualnymi potrzebami społecznymi,

zainteresowaniami autorów i doste˛pnoscia funduszy. Analiza sytuacji zdrowotnej w kraju była przedmiotem

prac studialnych w oparciu na materiałach pochodzacych zGłównego Urze˛du Statystycznego, instytutów resortowych iinnych zródeł. Na podstawie wyników własnych badan´ orazmateriałów wtórnych przygotowano w Instytucie dziesiatkiekspertyz i innych syntetycznych opracowan´ dotyczacychsytuacji zdrowotnej w kraju oraz jej prognoz (H. Kirschner,J. Kopczynski, P. Tyszko i inni). Były one upowszechnianem.in. za pos´rednictwem wydawnictw Polskiej Akademii Na-uk (Ossolineum, Komitet Badan´ i Prognoz „Polska 2000”,Komitet Ekologii Człowieka i Promocji Zdrowia PAN).

Sposród uwarunkowan´ stanu zdrowia ludnosći duzo uwa-gi poswiecono sprawom z˙ywienia. W ciagu co najmniej 30lat systematycznie wykonywano badania sposobu odz˙ywia-nia sie ludnosci (młodziez szkolna i studenci, robotnicyprzemysłowi, próby losowe populacji generalnej). Posługi-wano sie w tym celu wystandaryzowanymi kwestionariusza-mi zywieniowymi, a w przypadku badan´ ilosciowych rów-niez modelami produktów i potraw. Oceniano wiedze˛ i po-stawy respondentów wzgle˛dem zywienia. Analizowanozwiazki zwyczajów z˙ywieniowych ze zmiennymi społecz-nymi. Zebrane materiały ukazuja ewolucje sposobu z˙ywie-nia w róznych srodowiskach społecznych na przestrzeniostatnich dekad (A. Ostrowska, J. Szewczyn´ski).

Cyklicznie przeprowadzano badania nad wpływem hała-su w mieszkaniach osób wchodzacych w skład losowej pró-by populacji warszawskiej (badania E. Mrozowej wspólne zInstytutem Techniki Budowlanej). Osoby, dla których okoli-czny hałas okazał sie˛ szczególnie uciazliwy, czesciej nizinne skarz˙yły sie przede wszystkim na dolegliwosći typunerwicowego, natomiast nie wyróz˙niały sie sposród ogółuczestoscia chorób przewlekłych, czy zaburzen´ słuchu. Pracaznalazła szerszy oddz´wiek w kregach badaczy podobnychzagadnien´ w innych krajach europejskich.

W drugiej połowie lat 70-tych zrealizowano duz˙e badanieepidemiologiczne nad rozpowszechnieniem niedoborów z˙e-laza u kobiet w wieku rozrodczym. Badanie prowadzono napodstawie umowy o współpracy naukowej z USA (NationalCenter for Health Research). Strona amerykan´ska, która fi-nansowała badanie, była zainteresowana wymienionym te-matem badawczym w zwiazku z toczaca sie wówczas dys-kusja o potrzebie wzbogacania z˙ywnosci w zelazo. Dwueta-powe badanie, w którym uczestniczył równiez˙ Zakład Diag-nostyki Laboratoryjnej AM obje˛ły ponad 3 tys. kobiet war-szawskich (nie wykonywane wówczas w Polsce oznaczeniaferrytyny przeprowadzano w USA, gdzie przesyłano zamro-zone próbki osocza krwi). W wyniku badania zakwestio-nowano potrzebe˛ dodawania w naszym kraju zwiazków ze-laza do artykułów spoz˙ywczych, np. maki, poniewaz˙ prze-wlekłe postacie deficytu tego składnika w ustroju obejmo-



wały tylko około 5% kobiet i kwalifikowały sie˛ raczej dopostepowania terapeutycznego.

Zebrane w pracy badawczej nad stanem zdrowia popula-cji i współdziałajacymi czynnikami dos´wiadczenia zaowo-cowały równiez˙ w opracowaniach typu metodycznego i teo-retycznego w dziedzinie zdrowia publicznego. Nalez˙y tum.in. skala zdrowia zbiorowego opracowana na podstawiewyników badan´ za pomoca kwestionariuszy zdrowotnych(E. Mrozowa). Dla potrzeb wspomnianej skali opracowanokompleksowy wskazńik ogólnego zdrowia, łaczacy w jednejocenie liczbowej informacje o dolegliwosćiach, chorobachprzewlekłych i inwalidztwie. W tej grupie prac miesći sietakze opracowanie systemowej koncepcji potrzeb zdrowot-nych, porzadkujacej podstawy teoretyczne tej problematykii wprowadzajacej nowe koncepcje, jak np. przestrzen´ po-trzeb zdrowotnych (P. Tyszko).

Problemy opieki zdrowotnejChociaz w dorobku Instytutu nie brakowało prac pos´wieco-

nych opiece szpitalnej jednak w wie˛kszosci zajmowano sie˛podstawowa opieka zdrowotna. W latach 80-tych wiele obser-wacji pod tym wzgle˛dem poczyniono w wielkomiejskim osied-lu mieszkaniowym w dzielnicy Ochota. Funkcjonowanie opie-ki podstawowej oceniano m.in. na podstawie jej udziału wleczeniu chorych z nadcisńieniem tetniczym. W raporcie zpołowy lat 80-tych podkres´lano, ze „opieka nad chorymi nanadcisnienie tetnicze ogranicza sie˛ w Warszawie do przypad-ków zastarzałych, przy niedowładzie wczesnej diagnostyki i

profilaktycznie ukierunkowanego leczenia”. Zaangaz˙owa-nie Instytutu na rzecz przywracania własćiwej roli podsta-wowej opieki zdrowotnej, a w ostatnich latach – medycynyrodzinnej – przejawiało sie˛ w odpowiednim ukierunkowaniuprac badawczych, w działalnosći szkoleniowej, a takz˙e przezwspieranie działalnosći organizacyjnej na tym polu.

Wsród podejmowanych watków badawczych wyróz˙nicnalezy ocene dostepnosci swiadczen medycznych i społecz-nego jej zróz˙nicowania. Pos´rednio odnoszace sie do tegozagadnienia „s´wiadczenia nieformalne” były przedmiotemjednego z pierwszych socjomedycznych badan´ w kraju. Zaj-mowano sie˛ równiez typologia pracy lekarzy rejonowych iprzemysłowych (P. Tyszko). Posługujac sie wybranymi kry-teriami (kierowanie do badan´ dodatkowych, sposób far-makoterapii i orzekania o czasowej niezdolnosći do pracy)wykazano zwiazek sposobu poste˛powania lekarza z jegokwalifikacjami oraz z wielkosćia i wyposaz˙eniem przychod-ni. Równoczesńie analizowano udział pacjenta w procesiediagnostyczno – leczniczym w warunkach ambulatoryjnych,np. poprzez realizacje˛ zlecen lekarskich.

W ostatnich kilkunastu latach, przy udziale pracownikówInstytutu (J. Halik i inni), przeprowadzono szereg badanánkietowych, dotyczacych socjologicznych aspektów aktu-alnych zagadnien´ zwiazanych z procesem przekształcen´ sy-stemu opieki zdrowotnej, jak: społeczny odbiór przeprowa-dzanych reform, udział władz samorza˛dowych w sprawowa-niu opieki, stosunek do opłat za niektóre s´wiadczenia, ruchsamopomocy, znajomosć praw pacjenta itp.



Epidemiologia klinicznaZakład Epidemiologii Instytutu od blisko 30 lat współpra-

cuje z Klinika Gastroenterologii i Chorób Przemiany MateriiAM w zakresie badan´ nad cukrzyca. Prowadzone sa wielo-letnie obserwacje kohort pacjentów z cukrzyca. Badania sta-nowia czesc miedzynarodowego programu badawczego do-tyczacego powikłan´ naczyniowych cukrzycy oraz losówchorych na te˛ chorobe. Przedmiotem szczegółowej analizysa m.in. czynniki ryzyka zapadalnosći z powodu powikłanńaczyniowych cukrzycy oraz kształtowanie sie˛ umieralnosćiwsród chorych. W zakresie uwarunkowan´ makroangiopatiiw cukrzycy typu 2, Zakład sćisle współpracuje z Pracownia˛Epidemiologii i Genetyki Kliniki im. Joslina w Bostonie(USA). Chodzi o okres´lenie, na materiale epidemiologicz-nym, udziału glikemii w pogłe˛bianiu sie zmian miaz˙dzyco-wych w naczyniach wienćowych i mózgowych.

Medycyna pracyDziałalnoscia badawcza w tym obszarze zajmował sie˛

Zakład Higieny. Znalazło to wyraz w podejmowaniu, wlatach 70-tych i 80-tych, badan´ na terenie duz˙ych zakładówprzemysłowych (ZM Ursus, FSC-Starachowice, Huta „War-szawa”). W 1979 r. została powołana Pracownia MedycynyPracy w ZM Ursus, która przez kilka lat stanowiła terenowa˛placówke Instytutu, wykorzystywana w działalnosći badaw-czej i dydaktycznej.

Z zasługujacych na uwage˛ wyników prowadzonych ba-dan nalezy wymienic:

– wykazanie zalez˙nosci miedzy naraz˙eniem na hałas iwystepowaniem nadcisńienia tetniczego u robotników (S.Nowak),

– zastosowanie testu d – ksylozowego jako wskazńikatolerancji obciazen na stanowiskach pracy fizycznej w wa-runkach wysokiej temperatury otoczenia (E. Jasin´ska),

– opracowanie projektu modyfikacji przeprowadzania idokumentowania badan´ profilaktycznych pracowników, woparciu na uprzednio przeprowadzonej analizie istniejacegostanu (J. Tur).

Ponadto zajmowano sie˛ problematyka oceny obciazenprzy pracy, zjawiskiem zme˛czenia oraz z˙ywieniem robotni-ków.

Higiena srodowiskaProblematyka ta równiez˙ w sposób wyrazńy zaznaczyła

sie w działalnosći badawczej Instytutu. Zajmowano sie˛ ba-daniami mikroflory powietrza (I. Kosin´ska). Oznaczeniaprzeprowadzano w pomieszczeniach zamknie˛tych (szcze-gólnie w zakładach słuz˙by zdrowia) i na zewnatrz budyn-ków. W tym ostatnim przypadku podejmowano próby usta-

lania zwiazków miedzy składem mikroflory i ste˛zeniem orazrodzajem zanieczyszczen´ chemicznych powietrza atmosfe-rycznego. Drugim, zasługujacym na uwage˛ kierunkiem ba-dan było ustalanie warunków wykorzystania promieni UVdo dezynfekcji wody w basenach ka˛pielowych i rehabilita-cyjnych (J. Sobótka). Zastosowanie praktyczne znalazły wy-niki dotyczace optymalnych parametrów dezynfekcji wodyw tych warunkach (praca wielokrotnie cytowana równiez˙ wpismiennictwie obcym).

Podsumowujac nalezy stwierdzic, ze dorobek naukowyInstytutu obejmuje róz˙norodna problematyke˛ zdrowia publi-cznego reprezentowana przez epidemiologie˛, higiene i me-dycyne srodowiskowa oraz organizacje˛ opieki zdrowotnej.Wyniki prowadzonych przez Instytut badan´ i analiz przyczy-niły sie do lepszego zrozumienia procesów zdrowotnychzachodzacych w naszym kraju w okresie ostatnich dekadXX wieku. Wskazywały na istniejace zagroz˙enia, jak rów-niez na czynniki warunkujace pomys´lny rozwój sytuacji wtym zakresie, co umoz˙liwiało m.in. formułowanie, istotnychdla kształtowania polityki zdrowotnej prognoz ostrzegaw-czo-zapobiegawczych. Nalez˙y podkres´lic, ze poczynajac odpołowy lat 80-tych, pracownicy Instytutu (J. Kopczyn´ski, P.Tyszko) brali udział w pracach przystosowujacych wskaza-nia programu WHO „Zdrowie dla wszystkich w 2000 roku”do polskich warunków realizacji, a przewodniczacym zespo-łu redakcyjnego opracowujacego wste˛pna i nastepnie ostate-czna wersje Narodowego Programu Zdrowia na lata 1996-2005 był profesor J. Kopczyn´ski.

Łaczna liczba publikacji pochodzacych z Instytutu wyno-si około 900 pozycji, z których wie˛kszosc stanowia oryginal-ne prace twórcze. Znaczna cze˛sc dorobku jest pos´wieconapopularyzacji zagadnien´ ochrony zdrowia. Instytut był orga-nizatorem lub współorganizatorem kilkudziesie˛ciu sympo-zjów i konferencji naukowych o charakterze krajowym (np.doroczne sympozja ekologiczne organizowane w Płocku) ikilku konferencji miedzynarodowych: „Czynniki psycho-społeczne w ochronie zdrowia” – w ramach Tygodnia Me-dycyny Polsko-Belgijskiej (1981), „Zagroz˙enia zdrowotnew okresie transformacji ustrojowej” – Pułtusk 1992 i inne.

Jak widac´ z przedstawionego materiału, stosunkowo nie-wielka w skali uczelni placówka, jaka tworzy Instytut Medy-cyny Społecznej (liczba pracowników naukowo – dydakty-cznych w szczytowym okresie zatrudnienia wynosiła 28 –obecnie 15) koncentruje wiele istotnych zadan´ w zakresiezdrowia publicznego. Wzrost społecznego znaczenia zagad-nien zdrowia publicznego, a w szczególnosći profilaktyki ipromocji zdrowia, stanowia dobre uzasadnienie dla jej dal-szego funkcjonowania i rozwoju.



Działalnos c Senackiej Komisji ds. Lecznictwa i Współpracy z Regionem

Prof. Maciej A. Karolczak – Przewodniczacy Komisji

I. Umocowanie prawne

Zgodnie z pnkt.5. § 23 Statutu AM zadaniem Senac-kiej Komisji ds. Lecznictwa i Współpracy z Regionemjest:

• Opiniowanie całokształtu spraw zwiazanych z działal-noscia leczniczo-usługowa, profilaktyczna i diagno-styczna jednostek Akademii.

• Inicjowanie i analiza współpracy z lekarzami wojewódz-kimi i władzami regionalnymi w zakresie lecznictwa.

Zgodnie z § 36 Regulaminu organizacyjnego AM ob-sługe administracyjna Komisji sprawuje Biuro ds. SzpitaliKlinicznych.

II. Główne zadania planowane do realizacji w kaden-cji 2002-2005

A. Utworzenie nowego Pediatrycznego Szpitala Klinicz-nego AM w miejsce dwóch dotychczasowych jednostek:przy ul. Marszałkowskiej i przy ul. Działdowskiej (zadaniepierwszoplanowe).

B. Analiza sytuacji szpitali klinicznych w konteksćie re-gulacji europejskich i prawdopodobnej akcesji do Unii Euro-pejskiej.

C. Analiza sytuacji ekonomicznej szpitali klinicznychAM oraz problemów biez˙acych.

Idea utworzenia nowego (zespolonego) szpitala pediatry-cznego jest podnoszona w róz˙nych gremiach Akademii Me-dycznych od roku 1996. Zasadnosć tego przedsie˛wziecia,patrzac z perspektywy AD 2003 wydaje sie˛ byc bezdysku-syjna.

Analizujac zmieniajace sie w okresie ostatniego pie˛ciole-cia realia nalez˙y przyjac, ze utworzenie instytucji kas cho-rych i wynikajace z tego faktu zmiany w systemie kontrakto-wania usług medycznych pogorszyły pozycje˛ obu szpitalipediatrycznych. Koniecznosć poddania sie˛ ocenie zewne˛trz-nej i porównania sie˛ z pozostałymi na rynku oferentami(IP-CZD, Instytut Matki i Dziecka, liczne szpitale miejskie)odsłoniła słabe strony szpitali z ulic Marszałkowskiej iDziałdowskiej. Paradoksalnie nie było to (jeszcze) konse-kwencja poziomu s´wiadczonych usług, lecz naste˛pstwemwieloletniego niedoinwestowania, czy w niektórych przy-padkach zaniechania inwestowania w posiadane obiekty.

Stan obecny to poste˛pujaca dekapitalizacja infrastrukturyszpitalnej i pogarszajacy sie stan techniczny budynków przyDziałdowskiej i Marszałkowskiej. Juz˙ obecnie oba szpitalemaja trudnosci w spełnianiu wymogów definiowanych wopisie procedur wysokospecjalistycznych. Z duz˙ym pra-wdopodobien´stwem moz˙na załoz˙yc, ze spodziewane wpro-wadzenie standaryzacji usług moz˙e skutecznie wyelimino-wac niektóre zespoły kliniczne z konkurencji na rynku woje-wództwa mazowieckiego. Specyfika pediatrii kaz˙e bracrówniez pod uwage˛ kolejny istotny mankament, jakim jestbrak odpowiedniej bazy hotelowej dla matek dzieci wyma-gajacych hospitalizacji.

Odrebnym zagadnieniem jest moz˙liwosc prowadzeniawszechstronnej, nowoczesnej działalnosći naukowej orazdydaktycznej be˛dacej niezbywalnym atrybutem medycynyuniwersyteckiej. Realizacja obu tych sfer aktywnosći akade-mickiej wymaga przełomowych inwestycji stwarzajacychkadrze naukowej przewidywalna czasowo perspektywerozwoju, bez której Akademii Medycznej moz˙e grozic od-pływ wysoko wyspecjalizowanej kadry naukowej i lekar-skiej oraz trudnosći z pozyskiwaniem lub kształceniem sa-modzielnych pracowników naukowych.

Połaczenie SPSKAM im. Prof. Wł. Szenajcha i SPSKAMim. M. Michałowicza w naste˛pstwie Uchwały Senatu nr 45 zdn. 29 lipca 2002 ( uznanej 30.09.2002 przez Ministra Zdro-wia) nalezy w tym konteksćie uznac´ za decyzje˛ stwarzajacaszanse na korzystna restrukturyzacje˛ szeroko poje˛tej Pedia-trii w Akademii Medycznej.

Powstał wspólnie administrowany organizm mieszczacyw obu lokalizacjach łacznie 376 łóz˙ek i zatrudniajacy 1163pracowników. W obu budynkach lokum znalazło szereg Kli-nik I i II Wydziału Lekarskiego AM:

• Pediatrii i Endokrynologii • Kardiochirurgii i Chirurgii Ogólnej Dzieci: x 2 • Patologii Noworodka• Diabetologii i Wad Wrodzonych• Gastroenterologii i Z˙ ywienia• Otolaryngologii Dziecie˛cej• Pneumonologii, Alergologii i Hematologii• Pediatrii, Hematologii i Onkologii• Psychiatrii Wieku Rozwojowego• Pediatrii i Nefrologii• Kardiologii Dzieciecej i Pediatrii.



Dotychczasowe wysiłki AM, w tym równiez˙ SenackiejKomisji ds. Lecznictwa i Współpracy z Regionem (poprze-dniej kadencji) ogniskowały sie˛ wokół stworzenia koncepcjinowego szpitala analizowanego pod katem liczby i rodzajuKlinik i Oddziałów oraz liczebnosći łózek w poszczegól-nych jednostkach.

Obecnie postanowilis´my pójsc krok dalej i znalezć odpo-wiedzi na fundamentalne pytania o:

A. Realnosc projektu nowego Zespolonego KlinicznegoSzpitala Pediatrycznego (całokształt zagadnien´ dotyczacychstatusu formalno-prawnego szpitali oraz oszacowanie ko-sztów inwestycji, a takz˙e mozliwosci pozyskiwania z´ródełfinansowania). Budowe˛ szpitala przewiduje § 3 U. nr 45/zdn.29.7.02

B. Kształt, tj. strukture Szpitala: jakie kliniki? oraz jakakadra? (koniecznosć przegladu obecnego stanu posiadaniaodpowiednio wykształconej kadry naukowo-lekarskiej, ana-liza mozliwosci kontynuacji lub rozszerzenia działalnosćimedycznej Klinik uwarunkowanej posiadaniem odpowie-dnio ukierunkowanych samodzielnych pracowników nauko-wych lub tez˙ wymagajacej pozyskania takiej kadry z zew-natrz).

C. Strategie dochodzenia do fazy realizacji inwestycjioraz harmonogram kształtowania wymaganego finalnie ze-społu kadry naukowo-dydaktyczno-lekarskiej.

Przyjeto, iz sprawa pilna jest podjecie działan´ zmierzaja-cych do wyjasńienia statusu formalno-prawnego obu szpitalirozumianego jako posiadanie prawa własnosći gruntu z mo-zliwoscia sprzedaz˙y lub uzyczenia osobom prawnym lubfizycznym. Zdobyta w ten sposób wiedza be˛dzie impliko-wac kolejne decyzje i zweryfikuje moz˙liwosc rozpatrywaniawartosci gruntów i budynków szpitalnych jako ewentualne-go wkładu inwestycyjnego.

Wiedza powyz˙sza jest niezbe˛dna do złoz˙enia wniosku ofinansowanie budowy Szpitala z budz˙etu pan´stwa jako in-westycji wieloletniej. Zgodnie z Dz.Ustaw 01.133.1480Rozdz.2 §4 z 2.10.2001 ze s´rodków budz˙etowych moga bycfinansowane zarówno „koszty budowy nowych obiektówbudowlanych”, jak i „koszty przygotowania do realizacjiinwestycji w tym opracowanie programu inwestycji i pozo-stałej dokumentacji projektowej”.

Cytowane powyz˙ej rozporzadzenie Rady Ministrówokresla (§5p.1), z˙e inwestor (tu Akademia Medyczna) przed-stawia informacje i dokumenty s´wiadczace o celowosći ter-minu i zakresu rzeczowego inwestycji, okresie realizacji,efektywnosci ekonomicznej, efektach rzeczowych wraz zharmonogramami realizacji i planowanym łacznym koszteminwestycji.

Faze wstepna tworzenia koncepcji klinicznej nowegowspólnego szpitala pediatrycznego zakonćzono 7 marca2003. W dniu tym Komisja Senacka ds. Klinicznych iWspółpracy z Regionem spotkała sie˛ w Kazimierzu Dolnymz kierownikami Klinik i Zakładów oraz dyrektorami obuszpitali pediatrycznych. W naste˛pstwie wielogodzinnychrozmów uzyskano konsensus obejmujacy rodzaj klinik orazich wielkosc (mierzona łózkami). Protokół ustalen´ sygnowa-ny podpisami wszystkich obecnych złoz˙ono 10 marca 2003na rece JM Rektora.

W ten sposób zrealizowano dyrektywe˛ Kolegium Rektor-skiego z dn. 30.12.02 mówiaca o koniecznosći zamknieciaprojektu w granicach 350-370 łóz˙ek. Wypracowany doku-ment mówi o 352 łóz˙kach w tym:

• 117 łózkach zabiegowych i intensywnego nadzoru (la-ryngologia, chirurgia, kardiochirurgia, ortopedia i chi-rurgia urazowa, IO pooperacyjna, OIT),

• 235 łózkach pediatrycznych ( wszystkie obecne kliniki+ neurologia),

• z kazdej kliniki pediatrycznej wyodre˛bniono łózka ma-jace tworzyc ponad 40 łóz˙kowy oddział zwany ogól-nopediatrycznym lub obserwacyjnym.

W rozmowach dominowało przes´wiadczenie, iz˙ utworze-nie szpitala jest jedyna droga do skutecznego konkurowaniana rynku usług medycznych, droga do zapewnienia rozwojunaukowego kadry fachowej oraz realizowania coraz wie˛-kszych zadan´ dydaktycznych.

Istotnym czynnikiem w uzyskaniu tego historycznego po-rozumienia było (wobec wczesńiejszych deklaracji WładzAM) przekonanie całego zgromadzonego w Kazimierzu gre-mium o realnosći i wyjatkowym ciezarze gatunkowymprzedsiewziecia. Wypracowana koncepcja jest obecnie ana-lizowana przez Władze Dziekan´skie.



Regulacje prawne dotyczace działalnos ći KomisjiBioetycznej w Akademii Medycznej w Warszawie

Opracowała mgr Ewa Kacprzyn´skaDział Organizacyjny AM

Information about The Committee of Bioethics of Medical University of Warsaw

The Committee of Bioethics of Medical University of Warsaw is appointed by Rectors order for the 3 -years terms of office.The members of the Committee may be appointed among doctors of different medical areas and representatives of otherprofessions, one from each (especially: a priest, a philosopher, a lawyer, a pharmacist, a nurse, with at least 10 yearsprofessional experience). Research units planning to conduct a medical experiment pay a fee for investigation their application by The Committee ofBioethics. Investigation of some applications (for example connected with grants, doctors thesis, etc) are free from payment.The applications to the Committee may be submitted by the employees of the Medical University of Warsaw; research unitsof the University and other units. The procedure of submitting should base on the Regulations of the Committee of Bioethics( Appendix to the Rectors Instructions AM Nr 23/99).The Committee may give an opinion about completing the project presented in the application. Each unit is entitled to appealto the Committee for changing its decision within 14 days from its receiving. The Committees sessions take place once amonth, excluding holidays period (from July to October).

Komisja Bioetyczna przy Akademii Medycznej w War-szawie działa na podstawie naste˛pujacych aktów prawnych:art. 29 ustawy z dnia 05.12.1996r. o zawodzie lekarza/Dz. U. nr 28/97 poz. 152/ wraz z pózńiejszymi zmianamizarzadzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej zdn.11.05.1999r. w sprawie szczegółowych zasad powoływa-nia i finansowania oraz trybu działania komisji bioetycznych/Dz.U.nr 47 poz. 480/; zarza˛dzenia Ministra Zdrowia zdn.10.12.2002r. w sprawie okres´lenia szczegółowych wy-magan Dobrej Praktyki Klinicznej /Dz.U.nr 221 poz.1864/oraz naste˛pujacych Zarzadzen Rektora Akademii Medycz-nej w Warszawie – zarz. nr 23/99 /Regulamin Komisji Bioe-tycznej Akademii Medycznej w Warszawie/, zarz. nr9/2000, zarz. nr 29/2002, zarz. nr 33/2002.

Komisje Bioetyczna w Akademii Medycznej w Warsza-wie powołuje (w drodze Zarza˛dzenia) Rektor na okres ka-dencji trwajacej 3 lata. Na członków moga byc powoływanilekarze specjalisći oraz po jednym przedstawicielu innegozawodu /w szczególnosći: duchowny, filozof, prawnik, far-maceuta, piele˛gniarka – którzy posiadaja co najmniej 10-letni staz pracy w zawodzie/. Osoba wykonujaca inny za-wód niz zawód lekarza nie moz˙e byc członkiem komisji,jezeli jest zatrudniona w Akademii Medycznej. Komisja li-czy 15 osób. Komisja wybiera ze swojego składu prze-

wodniczacego komisji be˛dacego lekarzem i zaste˛pce prze-wodniczacego komisji, nie be˛dacego lekarzem. Członkowiepełnia swoje obowiazki do czasu powołania nowej komisji.

Jednostki organizacyjne zamierzajace przeprowadzicéksperyment medyczny wnosza opłaty za rozpatrzeniewniosku przez Komisje˛ Bioetyczna. Finansuja one kosztydziałalnosci komisji. Koszty te składaja sie z kosztów rów-nowartosci zarobków utraconych przez członków KomisjiBioetycznej, w zwiazku z udziałem w posiedzeniach orazinnych nalez˙nosci, na zasadach okres´lonych przepisami wsprawie ustalania oraz wysokosći naleznosci przysługuja-cych pracownikom z tytułu podróz˙y słuzbowej na obszarzekraju, nalez˙nosci za przygotowany projekt opinii oraz in-nych kosztów bezpos´rednich zwiazanych z działalnosćia ko-misji. Za wydanie opinii pobierana jest opłata (aktualnie wwysokosci 4000–6000 zł.+ VAT).

Rozpatrzenie wniosków dotyczacych badan´ wykonywa-nych w ramach prac własnych, działalnosći statutowej orazgrantów, prac doktorskich i habilitacyjnych, zwolnione jest zopłat (podstawa – os´wiadczenie kierownika kliniki lub za-kładu).

Z wnioskiem o wyraz˙enie opinii przez komisje˛ mogawystepowac pracownicy Akademii Medycznej, jednostkiorganizacyjne Uczelni, a takz˙e inne podmioty w oparciu o

ETYKA LEKARSKA I BADANIA KLINICZNE


Regulamin Działania Komisji Bioetycznej przy AkademiiMedycznej w Warszawie /Załacznik do Zarzadzenia Rekto-ra AM Nr 23 /99/.

Wniosek złoz˙ony do Komisji Bioetycznej powinien za-wierac:

1/ oznaczenie osoby lub innego podmiotu zamierzajacegoprzeprowadzic´ eksperyment medyczny, a w przypadku eks-perymentu wieloos´rodkowego – równiez˙ nazwy wszy-stkich osrodków w kraju, w których eksperyment ten mabyc przeprowadzony,

2/ tytuł projektu, jego szczegółowy opis i uzasadnienie codo celowosći i wykonalnosci projektu,

3/ imie i nazwisko, adres oraz kwalifikacje zawodowe inaukowe osoby kierujacej eksperymentem medycznym,

4/ informacje o warunkach ubezpieczenia osób majacychuczestniczyc´ w eksperymencie medycznym,

5/ dane o spodziewanych korzysćiach leczniczych i po-znawczych oraz ewentualnie przewidywanych innych korzy-sciach dla osób poddanych eksperymentowi medycznemu,

W skład wymaganej dokumentacji wchodzi:1/ projekt eksperymentu medycznego;2/ informacja przeznaczona dla osób poddanych ekspery-

mentowi medycznemu, zawierajaca szczegółowe dane o ce-lach i zasadach przeprowadzenia eksperymentu medyczne-go, spodziewanych dla tych osób korzysćiach leczniczych iinnych oraz ryzyku zwiazanym z poddaniem sie˛ ekspery-mentowi;

3/ wzór formularza zgody pacjenta poddanego ekspery-mentowi medycznemu, w którym powinny byc´ zawarte conajmniej stwierdzenia dotyczace dobrowolnego wyraz˙eniazgody na poddanie sie˛ eksperymentowi medycznemu pozapoznaniu sie˛ z informacja przeznaczona dla tych osób,potwierdzenia moz˙liwosci zadawania pytan´ prowadzacemueksperyment i otrzymania odpowiedzi na te pytania; uzyska-nia informacji o moz˙liwosci odstapienia od udziału w eks-perymencie medycznym w kaz˙dym jego stadium;

4/ wzór oswiadczenia o przyje˛ciu warunków ubezpieczenia;5/ wzór oswiadczenia składanego przez osobe˛ poddana

eksperymentowi medycznemu, w którym wyraz˙a ona zgode˛na przetwarzanie danych zwia˛zanych z jej udziałem w eks-perymencie przez osobe˛, lub inny podmiot przeprowadzaja-cy eksperyment medyczny.

Jezeli w eksperymencie medycznym ma brac´ udział oso-ba, która nie moz˙e wyrazic pisemnej zgody, osoba małolet-nia lub osoba całkowicie ubezwłasnowolniona, wzory po-wyzszych dokumentów powinny uwzgle˛dniac potwierdze-nie danych, wynikajacych z okolicznosći okreslonych wart.25 ust.1,2 i 4 ustawy z dnia 5.12.1996r. o zawodzielekarza, regulujacych warunki wyraz˙enia zgody na udział wbadaniu w przypadku niemoz˙nosci wyrazenia pisemnej zgo-dy, w przypadku osób małoletnich oraz osób całkowicie

ubezwłasnowolnionych.Jednostka zamierzajaca przeprowadzic´ eksperyment me-

dyczny uczestniczy w posiedzeniu Komisji Bioetycznej, naktórym omawiany jest projekt opinii, w celu prezentacjiprojektu i udzielania wyjasńien.

Komisja moze wyrazic stanowisko w sprawie uzupełnie-nia projektu opiniowanego eksperymentu medycznego o do-datkowe warunki dopuszczajace jego przeprowadzenie.Uchwała wyraz˙ajaca opinie o projekcie eksperymentu me-dycznego podejmowana jest nie pózńiej, niz w terminie 3miesiecy od dnia otrzymania kompletnej dokumentacji eks-perymentu, w drodze głosowania tajnego przy udziale wgłosowaniu ponad połowy składu komisji, w tym prze-wodniczacego lub jego zaste˛pcy i co najmniej dwóch człon-ków komisji nie be˛dacych lekarzami. Opinia Komisji Bioe-tycznej moz˙e zawierac´ uzupełniajace warunki dopuszczaja-ce przeprowadzenie opiniowanego projektu. Poste˛powaniew sprawie wyraz˙enia opinii jest poufne.

Uchwała komisji przekazywana jest bezzwłocznie jedno-stce zamierzaja˛cej przeprowadzic´ eksperyment medyczny,kierownikowi zakładu opieki zdrowotnej, w którym ma byc´ten eksperyment przeprowadzony, a w przypadku opinii do-tyczacej eksperymentu wieloos´rodkowego – równiez˙ komi-sjom bioetycznym własćiwym dla tych os´rodków .

Od decyzji Komisji Bioetycznej przysługuje odwołanie.Moze ono zostac´ wniesione przez podmiot zamierzajacyprzeprowadzic´ eksperyment medyczny, kierownika zakładuopieki zdrowotnej, w którym eksperyment medyczny mabyc przeprowadzony, komisje˛ bioetyczna własciwa dlaosrodka, który ma uczestniczyc´ w wieloosrodkowym ekspe-rymencie medycznym.

Odwołanie wnosi sie˛ za pos´rednictwem Komisji Bioety-cznej (w terminie 14 dni od dnia otrzymania opinii) doOdwoławczej Komisji Bioetycznej, powołanej przez Mini-stra Zdrowia.

Wszelkie informacje dotyczace rozpatrywania wnioskówprojektów badan´ biologicznych i medycznych, którychprzedmiotem sa ludzie, chronione sa tajemnica słuzbowa.

Posiedzenia Komisji odbywaja sie raz w miesiacu z wyła-czeniem okresu wakacyjnego, tj. od lipca do paz´dziernika.

Obecny skład osobowy Komisji Bioetycznej (kadencja2002-2005):

1/ Przewodniczacy – prof. dr hab. Aleksander Du-brzynski (Katedra i Zakład Medycyny Sadowej AM)

2/ prof. dr hab. Maria Błaszczyk-Kostanecka (Katedra iKlinika Dermatologiczna AM)

3/ prof. dr hab. Bogdan Ciszek ( Zakład Anatomii Prawid-łowej AM)

Etyka lekarska i badania kliniczne


4/ prof. dr hab. Joanna Górnicka– Kalinowska (filozof, UW)5/ ksiadz Władysław Gre˛dowski 6/ dr Zygmunt Jamrozik (Katedra i Klinika Neurologii AM)7/ Alicja Jaworska (piele˛gniarka, Pan´stwowy Szpital Kli-

niczny Banacha 1) 8/ prof. dr hab. Andrzej Kan´ski ( II Zakład Anestezjologii

i Intensywnej Terapii AM)9/ prof. dr hab.Jadwiga Komender ( emerytowany pra-

cownik AM)10/ mec. Ryszard Płaczkowski (prawnik)

11/ prof. dr hab. Mirosław Szutowski (Katedra i ZakładToksykologii AM)

12/ prof.dr hab. Boz˙ena Tarchalska-Kryn´ska (Katedra iZakład Farmakologii Dos´wiadczalnej i Klinicznej AM)

13/ dr hab. Zbigniew Wierzbicki (Klinika Chirurgii Ogól-nej i Transplantacyjnej AM)

14/ prof. dr hab. Boz˙enna Wocial (Katedra i Klinika Cho-rób Wewnetrznych i Nadcisńienia Tetniczego AM)

15/ mgr Ewa Kacprzyn´ska (sekretarz)

Miedzynarodowa Konferencja Bioetyczna: Placebo,its Action and Place in Health Research Today

Warszawa, 12-13. 04.2003

Prof. dr hab. med. Andrzej Górski Zakład Immunologii Klinicznej Instytutu Transplantologii AM

On 12 –13 April the International Bioethics Conference on Placebo was held in Warsaw.

The subject chosen for the conference– placebo and its place in health research today – was responding to the fact of a growingneed for increased credibility of clinical research.This issue seems to be of a great importance, especially in the context of the accession of Poland to the European Union andits requirements in this matter. During the conference different aspects of placebo control trials and several issues conectedwith clinical researches were discussed by the leading experts of non-governmental and scientific institutions from Europe,USA and Canada. The given lectures will be edited, as usual, as the special edition of Science and Engineering Ethics.

Obecna konferencja była juz˙ piatym, znaczacym wyda-rzeniem mie˛dzynarodowym w dziedzinie bioetyki organizo-wanym przez nasz zespół w Warszawie w okresie ostatnich8 lat. Podobnie jak uprzednio, materiały konferencyjne (re-feraty) zostana wydane jako numer specjalny Science &Engineering Ethics . Jakie były zatem – oprócz juz˙ pewnejtradycji – motywy tej konferencji i wybór jej tematyki? Wostatnich latach podkres´la sie koniecznosć intensyfikacji sta-ran o podniesienie wiarygodnosći badan´ podstawowych iklinicznych. Pewne aspekty tych zagadnien´ zostały omówio-ne w kwietniu 2002 podczas organizowanej przez nas mie˛-dzynarodowej konferencji na temat konfliktu interesów(wiecej informacji na stronie internetowej: http://surf-er.iitd.pan.wroc.pl/events/ConferenceApril2002.html).

Na tej konferencji wypowiedziały sie˛ w tych sprawachnajwybitniejsze autorytety s´wiatowe (m.in. Jan Paweł II,przedstawiciele organizacji europejskich, uniwersytetówamerykan´skich, czołowych periodyków medycznych itd.).

Zblizajaca sie integracja Polski z UE stawia równiez˙ nowewymagania w zakresie dostosowania standardów prowadzo-nych badan´ klinicznych do wymogów europejskich. W tymzakresie szczególne wymogi dotycza własnie – jak wspomnia-no wyzej – ich wiarygodnosći oraz ochrony praw chorychpoddawanych badaniom. Osiagniecie wiarygodnych wynikówbadan i zapewnienie optymalnej ochrony praw pacjenta cze˛stojest niełatwe do pogodzenia, i zalez˙y m.in. od stosowania odpo-wiednich kontroli jako układu odniesienia.

Uznawano, z˙e skutecznosć nowych leków i metod leczni-czych moz˙na wykazac´ stosujac jako kontrole placebo. Toortodoksyjne podejsćie zostało ostatnio podwaz˙one przezzmiany w Deklaracji Helsinskiej, w szczególnosći paragraf29, który brzmi naste˛pujaco:

„Zalety, ryzyko, uciazliwosci i efektywnosc nowej meto-dy powinna byc´ okreslana w odniesieniu do najlepszej aktu-alnie doste˛pnej metody profilaktycznej, diagnostycznej i le-czniczej”. Nie wyklucza to stosowania placebo (lub niesto-



sowania z˙adnej metody leczniczej) w przypadkach, gdy nieistnieje dowiedziona wiarygodna metoda profilaktyczna,diagnostyczna i lecznicza.

Zmiany w Deklaracji Helsin´skiej wynikały z obaw o naru-szanie praw pacjentów, zwłaszcza w krajach mniej rozwinie˛-tych. Z drugiej jednak strony takie sformułowanie wydaje sie˛wykluczac wiele badan´ klinicznych, gdzie w/w metody w isto-cie sa dostepne. Tak wie˛c zwolennicy placebo argumentuja zaznaczeniem naukowym prowadzonych badan´, podczas gdyzwolennicy "kontroli aktywnych" za minimalizacja ich ryzyka.

Mechanizm działania placebo pozostaje zreszta niewyjas-niony, co dodatkowo komplikuja ostatnie doniesienia (na-głosnione przez media) sugerujace, ze np. w leczeniu depre-sji placebo ma byc wrecz skuteczniejsze od leków. Bardzointeresujacy jest opisany niedawno efekt uboczny placebo,tzw. zjawisko nocebo.

Jest zatem oczywiste, z˙e obecna sytuacja i towarzyszacejej niejasnosći i sprzecznosći co do roli placebo stanowiawyzwanie dla medycyny i etyki majac równiez swe oddzia-ływanie społeczne i ekonomiczne.

Konferencja odbywała sie˛ w okresie niezwykłych wy-zwan politycznych i ekonomicznych, dlatego tez˙ fakt udzia-łu prawie wszystkich uprzednio potwierdzonych wykładow-ców mozna uwaz˙ac za wielki sukces (konćowy program jestdostepny na stronie: http://surfer.iitd.pan.wroc.pl/events/pla-cebo.html)

Było to wyjatkowe forum wymiany pogladów pomiedzyczołowymi ekspertami organizacji pozarzadowych i instytucjinaukowych i akademickich Europy, USA i Kanady w zakresietak istotnym dla dalszego podniesienia wiarygodnosći badan´klinicznych i zapewnienia ochrony praw pacjenta.

Range konferencji podkres´lał równiez fakt jej otwarcia iwygłoszenia uwag wste˛pnych przed Dr Rainera Gerolda,dyrektora Departamentu Science & Society DepartamentuBadan Naukowych Unii Europejskiej, jak równiez˙ udziałkorespondenta Science (G.Vogel) – moz˙na zatem spodzie-wac sie wzmianki na łamach tego periodyku.

Z uwagi na fakt, z˙e jeszcze w roku biez˙acym ukaze sienumer specjalny Science & Engineering Ethics z wygłoszo-nymi referatami, nie be˛de ich obecnie omawiac´, warto jed-nak podkres´lic kilka faktów. Po pierwsze, poziom merytory-czny praktycznie wszystkich doniesien´ był niezmiernie wy-soki (co zgodnie podkres´lano).

Po drugie, przedstawiano referaty i pogla˛dy nowe, orygi-nalne, nie majace – jak to czasem bywa – charakteru replika-cji uprzednio juz˙ wielokrotnie przedstawianych wysta˛pien.Takim przykładem było juz˙ pierwsze wysta˛pienie przedsta-wiciela World Medical Association (Dr R.Smoak, były Pre-zes American Medical Association), prezentujacego aktual-ne stanowisko Stowarzyszenia wobec wyzwan´ towarzysza-cych stosowaniu placebo w badaniach klinicznych. Równiez˙

niezwykle interesujace dane przedstawił Dr R. de la Fuente ,na temat biochemii placebo sugeruja˛c, iz mechanizm od-działywania placebo zwiazany jest z wydzielaniem dopami-ny. Oczywiscie ogromnie interesujace było równiez˙ wysta-pienie przedstawiciela Narodowego Instytutu Zdrowia(USA) dotyczace efektu placebo w chirurgii. Tłem dla wy-stapienia znanego etyka był artykuł z New England Journalof Medicine (2002,347,81) wykazujacy porównywalna sku-tecznosć artroskopii połaczonej z zabiegiem wewnatrz sta-wu kolanowego w porównaniu do samej artroskopii. Wynikite – dla wielu dzis´ szokujace – wskazuja dobitnie, jak nie-zbedne sa własciwe kontrole w badaniach klinicznych, zktórych jakze czesto wyciaga sie pochopne, zupełnie nieuza-sadnione wnioski (m.in. własńie z powodu niestosowaniaodpowiednich kontroli).

W tym konteksćie nalez˙y wyrazic ubolewanie wobec wy-stapien prasowo-telewizyjnych, w których przedstawia sie˛rzekoma skutecznosć róznych metod leczniczych (ocenia-nych w niewłasćiwy sposób), a cze˛sto niestety finansowa-nych z budz˙etu pan´stwa.

Po trzecie, konferencja cieszyła sie˛ znaczna frekwencja(ponad 200 osób). Trzeba w tym miejscu wyrazńie podkre-slic, ze zwykle tego typu wydarzenia maja charakter eksper-cki, co oznacza, iz˙ organizatorzy zapraszaja okreslone dosćwaskie grono osób (własńie zreszta wróciłem z takiej waz˙-nego seminarium w Brukseli 24.04 pos´wieconego proble-mowi badan´ z zastosowaniem ludzkich zarodkowych komó-rek macierzystych, gdzie było ok. 100 osób, którym organi-zatorzy oczywisćie zapewniali zwrot kosztów uczestnic-twa). W naszym przypadku z oczywistych wzgle˛dów byli-smy zmuszeni pobierac´ wpisowe, aby choc´ w skromnej cze˛-sci zdobyc srodki na zorganizowanie tego wydarzenia. Wtym konteksćie udział tylu osób i na takich warunkach jesttez naszym wspólnym sukcesem.

Jest godnym szczególnego podkres´lenia fakt, ze w konfe-rencji wzieło udział ok. 50 studentów medycyny z naszejUczelni (m.in. dzie˛ki aktywnosci kolegów z IFMSA i popar-ciu przez prof. L. Paczka, Prorektora ds. Dydaktyczno– Wy-chowawczych). Jest natomiast zastanawiajace, ze po razkolejny powtarza sie˛ sytuacja, z˙e szereg osób (które z racjizajmowanych stanowisk ex officio powinny przynajmniejpokazac´ sie w czasie dwudniowych obrad na sali, aby choc´-by grzecznosćiowo zamienic´ pare słów z zaproszonymi pro-minentnymi przedstawicielami renomowanych organizacji iinstytucji) ponownie nie uznało za stosowne tego zrobic´.Sytuacja ta dowodzi, z˙e kryzys nauki i medycyny w Polscenie ma charakteru jedynie finansowego.

W roku przyszłym planujemy kolejna miedzynarodowa˛konferencje o tytule: The Ethics of Intellectual PropertyRights and Patents. Bede o przygotowaniach do niej infor-mował Pan´stwa w stosownym czasie.



Wykorzystanie nowoczesnych technikmikroskopowych w badaniach biomedycznych

Lek. Tomasz Dudzin´ski – Zakład Biologii Medycznej AM w Warszawiedr n. med. Koryna Socha – Zakład Patomorfologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawiedr hab. med. Piotr Fiedor – Klinika Chirurgii Ogólnej i Transplantacyjnej ITAM w Warszawie

Confocal Laser Scanning Microscopy (CLSM) allows the collection of thin optical sections without the need for physicalsectioning of the tissue and it can usually produce images with greater sensitivity, contrast and resolution than those producedwith normal light microscopes.CLSM in combination with immunofluorescence histochemistry can now be used to examine complex three-dimensionaldistributions of structures within tissues. CLSM is ideal for the rapid assessment of the distribution and localization ofextracellular and intracellular molecules, including proteins and nucleic acids, as well as intracellular ions such as calcium.CLSM may be applied to some clinical trials over antineoplastic drugs, in cytogenetic research as well as clinical immunology.CLSM has found application in Langerhans islet evaluation in cell transplantation as the promising treatment of diabetesmellitus.

Key words: CLSM, confocal microscopy, drugs, diabetes mellitus

Słowa kluczowe: CLSM, mikroskopia konfokalna, leki, cukrzyca

Wprowadzenie nowych technik obrazowania spowodo-wało szybki rozwój biologii medycznej w badaniach podsta-wowych, eksperymentalnych i klinice. Laserowa Skaningo-wa Mikroskopia Konfokalna (Confocal Laser ScaninngMicroscopy – CLSM) jest jedna z najnowszych modyfikacjimikroskopii swietlnej, wykorzystujaca jednoczes´nie ele-menty mikroskopii fluorescencyjnej.

Obrazy otrzymane z uz˙yciem tego układu optycznegocharakteryzuja sie lepsza rozdzielczos´cia i kontrastem odtych, które moz˙na uzyskac´ w konwencjonalnym mikrosko-pie swietlnym badz fluorescencyjnym. Moz˙liwa stała sie˛analiza cienkich warstw (tzw. "przekrojów optycznych") po-łozonych na powierzchni, oraz w głe˛bi grubych preparatówumozliwiajac rekonstrukcje˛ trójwymiarowych obrazów ba-danych obiektów (3-D).

Zasady działania mikroskopii konfokalnej

Do obrazowania technika CLSM wykorzystywane jestzjawisko fluorescencji polegajace na absorpcji s´wiatła przezdana substancje˛ i pózniejszym jego wypromieniowaniu(emisji). Swiatło emitowane charakteryzuje zawsze wie˛kszadługosc fali w stosunku do s´wiatła absorbowanego. Mikro-skopia konfokalna opiera sie˛ na pomiarach fluorescencji

zwiazków chemicznych (barwników fluorescencyjnych)wybiórczo wiazacych sie z pewnymi typami komórek, stru-kturami subkomórkowymi ba˛dz grupami chemicznymi.

Opisanych jest wiele metod barwienia oraz doste˛pnychbarwników fluorescencyjnych (fluorochromów), jak rów-niez specyficznych przeciwciał (pierwszo– i drugorze˛do-wych), a takz˙e zwiazków chemicznych sprze˛zonych z barw-nikami fluorescencyjnymi (fluoroforami).

Szeroko stosowane sa fluorochromy o wysokim powino-wactwie do kwasów nukleinowych (oranz˙ akrydyny, jodekpropidyny), mitochondriów (rodamina 123), błon lipido-wych (DiI, DiO) oraz barwniki, których stopien´ fluorescen-cji zalezy od stezenia jonów wapniowych (pochodne chela-tora jonów wapniowych BAPTA – Fura-2, Indo-1), jonówwodorowych – pH (pochodna fluoresceiny – BCECF) i in-nych. Odkrycie barwników, których pasma wzbudzenia lubemisji ulegaja przesunie˛ciu w wyniku zmian ste˛zenia jonówwapniowych, wodorowych, magnezowych, sodowych, cyn-kowych otworzyło nowe moz˙liwosci badania procesów fi-zjologicznych in vivo w nienaruszonych komórkach. Szcze-gólnie duze znaczenie maja ilorazowe pomiary wewnatrz-komórkowego pH oraz ste˛zenia jonów wapniowych w we-wnatrzkomórkowych procesach przekazywania sygnałów.Pomiary te wymagaja rejestracji par obrazów dokładnie tego

MEDYCYNA


samego rejonu próbki, stosujac dwie rózne długosći faliswiatła wzbudzajacego. Zaleta tych pomiarów (tzw. pomia-ry ilorazowe) jest to, iz˙ wynik nie zalez˙y od lokalnego ste˛ze-nia barwnika w komórce [15].

W laserowym skaningowym mikroskopie konfokalnymwybór długosći fali swiatła wzbudzajacego jest ograniczonydo linii emitowanych przez laser. Najcze˛sciej uzywane salasery gazowe: argonowe (linie 457, 488 i 514 nm), argono-wo-kryptonowe (488, 568, 647 nm) oraz helowo-neonowe(543 nm, 633 nm).

Rozdzielenie s´wiatła wzbudzajacego i emitowanego orazwybór zakresu rejestrowanego s´wiatła fluorescencyjnegoodbywa sie˛ podobnie, jak w konwencjonalnym mikroskopiefluorescencyjnym. Detektorem jest zazwyczaj fotopowie-lacz. Obraz jest ogla˛dany na monitorze komputera sterujace-go mikroskopem. Czas potrzebny na rejestracje˛ jednego ob-razu wynosi zazwyczaj około jednej sekundy. W niektórychmikroskopach (np. Olympus FluoView 500) zbieranie da-nych moze sie odbywac nawet z pre˛dkoscia kilku obrazówna sekunde˛.

W typowym mikroskopie fluorescencyjnym preparatoswietlany jest wiazka swiatła wzbudzajacego o duz˙ymprzekroju. Obraz wszystkich punktów płaszczyzny przed-miotowej powstaje jednoczesńie. W skaningowym mikro-skopie konfokalnym natomiast obraz powstaje ze złoz˙eniaobrazów pojedynczych punktów, które sa sekwencyjnieoswietlane wiazka swiatła laserowego, przemiatajacego wy-brany obszar preparatu. Przy os´wietlaniu pojedynczego pun-ktu preparatu wiazka swiatła laserowego o małym przekroju,(rzedu kilkuset nanometrów w płaszczyzńie zogniskowania)zjawisko rozproszenia i odbicia s´wiatła od struktur połoz˙o-nych w sasiedztwie badanego punktu jest znacznie bardziej

ograniczone, niz˙ w przypadku os´wietlania duz˙ego obszarupreparatu. Jakosć tak otrzymanego obrazu jest zatem znacz-nie lepsza.

W mikroskopie konfokalnym punktowe z´ródło swiatła,oswietlany punkt preparatu i jego obraz pokrywaja sie zogniskami soczewki (pełni ona role˛ obiektywu i kondenso-ra). Znajduja sie wiec one w płaszczyznach współognisko-wych, czyli konfokalnych, sta˛d wiec wywodzi sie nazwaomawianej techniki mikroskopowej.

Swiatło fluorescencyjne wzbudzane w punktach lez˙acychpoza płaszczyzna współogniskowa (tzn. powyzej lub ponizejbadanej płaszczyzny) jest eliminowane przez system spe-cjalnych przesłon i nie tworzy tym samym obrazu [Ryc.1].Oznacza to, z˙e w mikroskopie konfokalnym obraz nie za-wiera swiatła pochodzacego z innych płaszczyzn poza płasz-czyzna ogniskowa, tzn. pos´wiaty i nieostrych konturówszczegółów lez˙acych poza badana płaszczyzna. Tłumaczy tofakt, ze w mikroskopie konfokalnym zarówno rozdzielczosć(w kierunku równoległym i prostopadłym do płaszczyznypreparatu), jak i kontrast sa lepsze niz˙ w konwencjonalnymmikroskopie fluorescencyjnym.

Barwienie fluorescencyjne oraz specjalne metody reje-strowania i analizy obrazu umoz˙liwiaja badanie takich stru-ktur, jak na przykład włókna cytoszkieletu komórki, a nawetokreslone sekwencje kwasów nukleinowych. Mikroskopkonfokalny osiaga maksymalna przewidywana teoretycznierozdzielczosć. Jednakz˙e, to własńie jego zdolnosć do reje-strowania obrazów cienkich warstw preparatu, czyli "prze-krojów optycznych" badanych obiektów, stanowi jego za-sadnicza przewage˛ nad mikroskopem konwencjonalnym ipozwala w pełni wykorzystac´ mozliwosci technik fluore-scencyjnych.

Mikroskop konfokalny jest cze˛sto uzywany do rejestro-wania serii przekrojów optycznych na róz˙nych głeboko-sciach preparatu. Na podstawie tych danych moz˙na dokonac´rekonstrukcji trójwymiarowego obrazu badanego obiektu(tzw. rekonstrukcje 3-D) [Ryc.2].

Badania kliniczne

1. Badania nad lekami przeciwnowotworowymi

Doxorubicyna (adriamycyna) jest cytostatykiem z grupyantybiotyków antracyklinowych, działa najsilniej w fazie S iM cyklu komórkowego. Wbudowuje sie˛ miedzy podwójnanic DNA i hamuje działanie topoizomerazy II. Ponadto ha-muje synteze˛ DNA i RNA w wyniku alkilacji, chelatowaniajonów Fe, Zn, Cu, wiazania sie˛ z błonami komórkowymi izmiana ich przepuszczalnosći dla jonów, tworzenia wolnychrodników [14]. Dzieki zastosowaniu laserowej skaningowejmikroskopii konfokalnej (CLSM) moz˙liwa stała sie˛ ocena

Medycyna

Ryc.1 Schemat przedstawiajacy zasade˛ działania mikro-skopu konfokalnego oraz przebieg wiazki swiatła lasero-wego (DM – lustro dichroiczne, PMT – fotopowielacz).


jej wychwytu przez komórki raka płuc oraz jej wewnatrz-komórkowej kolokalizacji. W badaniu [1] oceniano róz˙nicew dystrybucji doxorubicyny wolnej, zwiazanej z białkamioraz jej postaci liposomalnej po 24 godzinnej inkubacji zkomórkami nowotworowymi raka płuc. Wykazano, iz˙ doxo-rubicyna zwiazana z białkami oraz jej postac´ uwolnionakumulowała sie˛ w obrebie mitochondriów, aparatu Golgie-go, nie stwierdzano jej natomiast w lizosomach. Wolnadoxorubicyna wykazywała zalez˙ne od czasu przemieszcze-nie sie z jadra komórkowego do mitochondriów oraz aparatuGolgiego. Ponadto koniugaty doxorubicyny z kwasowraz˙li-wa albumina, a takze transferyna wykazywały podwyz˙szonacytotoksycznosć, natomiast doxorubicyna zwiazana ze sta-bilna albumina wykazywała jedynie szczatkowa aktywnosc.Wyniki doswiadczenia wskazuja, ze poza jadrem komórko-wym, istotne sa równiez inne organelle komórkowe be˛dacemiejscem kumulacji oraz działania doxorubicyny zwiazanejz białkami lub uwalnianej wewnatrzkomórkowo – tak samojak jej postaci niezwiazanej.

Technika CLSM okazała sie˛ byc równiez przydatna wbadaniach nad białkami opornosći lekowej: glikoproteiny P(P-gp) oraz MRP I. Ekspresje˛ błonowego białka transportu-jacego MRP I zwiazanego z opornosćia wielolekowa, wyka-zano w badanych liniach komórkowych melanoma [2]. Oce-na wewnatrzkomórkowej lokalizacji doxorubicyny w kolej-nych fazach jej wychwytu oraz wydalania przez komórke˛nowotworowa wskazuje, iz˙ istotnym miejscem kumulacjitego zwiazku jest aparat Golgiego. Zaobserwowano rów-niez, ze modulatory funkcji P-gp (werapamil i cyklosporynaA) modyfikowały sródcytoplazmatyczna dystrybucje orazzwiekszały stopien´ wewnatrzkomórkowej koncentracjidoxorubicyny, jak równiez˙ jej efekt cytotoksyczny wobeckomórek melanoma. Natomiast modulatory MRP I (probe-necid i genisteina) nie wpływały w stopniu znaczacym nawydalanie ani dystrybucje˛ doksorubicyny, a takz˙e na wraz˙li-wosc komórek melanoma na jej działanie cytotoksyczne.

Analiza wewnatrzkomórkowej dystrybucji doxorubicyny

była przeprowadzana na z˙ywych komórkach melanoma, nastandardowych mikroskopowych szkiełkach podstawowych,z zastosowaniem pasm wzbudzenia i emisji odpowiednio:488 nm (laser argonowy) oraz 510 nm. Pozostałe parametryuzyskania obrazu to: obiektyw 60X/1.40, wielkosć obrazu1024x1024 pikseli, odste˛p w osi Z 1.1 µm. Obrazy zostałyzapisane z zastosowaniem pseudokolorowego odwzorowa-nia stopnia intensywnosći fluorescencji.

Metoda mikroskopii konfokalnej znalazła równiez˙ zasto-sowanie w badaniach nad morfologia ludzkich komórek me-lanoma oraz erytroleukemii ulegajacych apoptozie stymulo-wanej podaniem doxorubicyny [3].

Daunorubicyna jest antybiotykiem aminoglikozydowym.Jej działanie cytostatyczne polega mie˛dzy innymi na hamo-waniu syntezy RNA i DNA oraz tworzeniu wolnych rodni-ków. Znajduje zastosowanie w chemioterapii nowotworów,zwłaszcza ostrej białaczki limfoblastycznej i mieloblastycz-nej. W postaci cytrynianu stosowana jest w mie˛sakach Ka-posiego u osób zakaz˙onych HIV [14]. Metoda CLSM moz˙ebyc zastosowana do oceny stopnia lekoopornosći komórekszpiku in vitro dla potrzeb klinicznych poprzez bezpos´redniewykazanie aktywnosći naprawczej uszkodzonego DNA ko-mórek szpiku. Analiza uszkodzen´ DNA odbywa sie˛ poprzezprecyzyjna kwantyfikacje uszkodzonych DNA w komór-kach szpiku ludzkiego eksponowanych na leczenie daunoru-bicyna. W badaniu [4] zdrowe komórki szpiku ludzkiegobyły eksponowane na działanie standardowej daunorubicy-ny w czterech ste˛zeniach: 0.5, 1, 1.5 i 2 g/ml na okres 1godziny oraz na jej postac´ liposomalna na okres 8-u godzin(stezenia odpowiednio: 0.05, 0.1, 0.15 i 0.2 g/ml). Naste˛pnieodpowiednio wybarwione i przygotowane preparaty komó-rek szpiku oceniane były za pomoca mikroskopu konfokal-nego z uz˙yciem lasera kryptonowo-argonowego z pasmemwzbudzenia 488 nm. Powstałe obrazy były suma 10-12 se-ryjnych, optycznych przekrojów w odste˛pach 1 m. Badanieprzy uzyciu CLSM wykazało znaczacy wzrost całkowitej

Medycyna

Ryc.2 Rekonstrukcje 3-D (OLYMPUS Akademie).


ilosci uszkodzonych DNA w przypadku 0.1 g/ml postaciliposomalnej daunorubicyny wobec 1.0 g/ml standardowejdaunorubicyny. Metoda ta umoz˙liwia wiec efektywne wyka-zanie róz˙nic w opornosći komórek szpiku ludzkiego wobecróznych form tego leku i wskazuje na potencjalne moz˙liwo-sci przyszłego jej zastosowania klinicznego w chorobachnowotworowych.

Technika CLSM umoz˙liwia takze ocene˛ wewnatrz-komórkowej kolokalizacji daunorubicyny w lekoopornychkomórkach K562 z nadekspresja glikoproteiny G orazpózniejszego porównania jej z dystrybucja we wrazliwychkomórkach K562 [5].

Cisplatyna jest nieorganicznym zwiazkiem platyny odziałaniu cytostatycznym niezalez˙nym od fazy cyklu ko-mórkowego. Wykazuje działanie alkilujace, hamuje replika-cje DNA oraz synteze˛ RNA i białek [14]. Ludzkie komórkiadenocarcinoma płuc (A549) wraz˙liwe na działanie cisplaty-ny oraz ich formy oporne na jej działanie (A549/DDP) pre-zentuja rózne stopnie ste˛zenia jonów wapniowych, dajactym samym odmienne obrazy w mikroskopii konfokalnej zuzyciem fluorochromów Fura-2 i Fluo-3. Wste˛pnie sugerujesie, iz mniejsze ste˛zenie jonów wapniowych w komórkachopornych zwie˛ksza aktywnosć kinazy fosfatydyloinozytolu4 w błonie komórkowej oraz jej enzymatycznych produ-któw: PIP oraz PIP2, co moz˙e stymulowac´ aktywnosc gliko-proteiny P [6].

2. Badania cytogenetyczne

Wykorzystanie techniki CLSM w badaniach pozwalamiedzy innymi na trójwymiarowe zobrazowanie kolokaliza-cji polimerazy I RNA (RPI) oraz samego DNA w czasieinterfazy oraz wszystkich pozostałych etapów mitozy komó-rek KB raka epidermoidalnego [7]. Barwienie immuno-fluorescencyjne polegało na zastosowaniu poliklonalnychprzeciwciał wobec podjednostek RPI, a naste˛pnie przeciw-ciał skierowanych przeciwko tym przeciwciałom znakowa-nych streptawidyna z barwnikiem Texas Red. DNA jestspecyficznie barwione chromomycyna A. Uzyskane liczneprzekroje optyczne o wysokiej rozdzielczosći były nastepnieanalizowane komputerowo i przedstawione w formie trój-wymiarowych obrazów ja˛dra komórkowego oraz chromoso-mów mitotycznych. Badanie wykazuje zmienna lokalizacjeoraz rózne formy organizacji 3-D struktur RPI oraz całegogenomu w czasie interfazy oraz wszystkich pozostałych eta-pów mitozy. W uz˙ytym do badania mikroskopie konfokal-nym zastosowane zostały dwa lasery. Pierwszy z nich – 25mW wieloliniowy laser argonowy generujacy linie wzbu-dzenia 488, 514 oraz 457 nm wraz z zastosowanym filtrem

pasmowym (BP 455) specyficznym dla wzbudzenia chro-momycyny A3 (maksimum wzbudzenia przy 445 nm, ma-ksimum emisji to 580 nm). Drugi z laserów – 0.3 mWhelowo-neonowy (zielony) z pasmem 543 nm zastosowanyzostał w celu wzbudzenia fluorochromu Texas Red (maksi-mum wzbudzenia 596 nm, maksimum emisji 610 nm). Uzy-skane obrazy rejestrowane były jednoczasowo lub kolejnoprzez jeden lub dwa fotopowielacze (obrazowanie jednobadz dwukanałowe). Dla kaz˙dej z ogladanych komórek wy-konano od 16-u do 50-u przekrojów optycznych w odste˛pie0.3 m. Pozostałe parametry obserwacji to: obiektyw X63 1.4NA PlanApo, rozdzielczosć obrazów 512 x 384 pikseli wpowiekszeniu X4 do X6.

Technika skaningowej laserowej mikroskopii konfokal-nej (CLSM) umoz˙liwia równiez łaczenie jej z innymi, w tymprzypadku uzupełniajacymi ja metodami badawczymi, naprzykład TUNEL. W badaniu [8] charakterystyczne uszko-dzenia w obre˛bie DNA komórek ulegajacych apoptozie byływykrywane metoda TUNEL w reakcji z barwnikiemTRITC. Do znakowania DNA uz˙ywano Chromomycyny A3(CA3). Nastepnie połaczone tandemy TRITC-CA3 były re-jestrowane za pomoca CLSM dzieki zastosowaniu metodyTUNEL oraz jej modyfikacji: TUNEL-CARD.

Trójwymiarowa komputerowa rekonstrukcja ekspresjigenów stanie sie˛ w najblizszej przyszłosći cennym narze˛-dziem w badaniach biomedycznych. W badaniu [9] dokona-no tego na modelu embrionów mysich. Zastosowana techni-ka CLSM wraz z uz˙yciem barwnika Fura Red umoz˙liwiłastosunkowo szybka (w przeciagu 2-u dni) oraz kompletna˛rekonstrukcje˛ in situ. Sekwencyjne skanowanie oraz obrób-ka cyfrowa obrazów kolejnych przekrojów umoz˙liwiła ichprzedstawienie w formacie 3-D (uzyskany obraz modelubadanego embrionu jest doste˛pny pod adresem http://ge-nex.hgu.mrc.ac.uk).

3. Ocena skutecznosći indukcji tolerancji dla prze-szczepionych izolowanych wysp trzustkowych

Przeszczepianie allogenicznych wysp trzustkowych sta-nowi obiecujaca metode leczenia cukrzycy typu I. Z uwagina powaz˙ne skutki uboczne przewlekłej immunosupresjinajkorzystniejszym sposobem uzyskania długoterminowegoprzezycia przeszczepu jest indukcja tolerancji. W ekspery-mencie [25] zastosowano model zwierze˛cy – przeszczepie-nie allogenicznych wysp trzustkowych od samców szczurówszczepu WAG do samicy szczepu Lewis. W celu indukcjitolerancji wykonano allogeniczne przeszczepienie szpikukostnego od dawcy (samca WAG) do biorcy, przygotowane-go uprzednio za pomoca selektywnej deplecji alloreaktyw-

Medycyna


nych limfocytów lub mieloablacji. Czynnos´c przeszczepubyła oceniana in vivo za pomoca codziennych pomiarówglikemii.

W przypadku stwierdzenia odrzucenia przeszczepu byłon oceniany histo– i immunohistochemicznie z wykorzysta-niem techniki TUNEL w celu oceny apoptozy komórek en-dokrynnych [Ryc.4] oraz barwienia z uz˙yciem przeciwciał

pierwotnych: anty-insulinowych, anty-glukagonowych,anty-Ki67, anty-CD45R [Ryc.7]. Dokonywano równiez˙ oce-ny mikrochimeryzmu poprzez hybrydyzacje˛ in situ w celuwykrycia chromosomu Y w narza˛dach limfatycznych biorcy[Ryc.5].

W odróznieniu od klasycznej immunohistochemii, którapozwalała na ocene˛ jednego antygenu lub ewentualnie

Medycyna

Ryc.3 Podwójne barwienie na insuline˛ (sygnał czerwony) i glukagon (sygnał zielony) w przeszczepie wysp trzustkowychpod torebka nerki – grupa z wyindukowana tolerancja.

Ryc.4 Apoptoza w komórkach przeszczepu. Pos´ród komórek nacieku widoczne sa komórki (sygnał czerwony), cze˛sc znich wykazuje pozytywne cechy barwienia na apoptoze˛ (sygnał zielony). Ja˛dra komórkowe zostały wybarwione jodkiempropidium (sygnał niebieski).


Medycyna

Ryc.5 Hybrydyzacja in situ na chromosom Y w we˛złach chłonnych biorcy allogenicznego przeszczepu wysp trzustkowychi szpiku kostnego. Ja˛dra komórkowe zostały wybarwione jodkiem propidium (sygnał niebieski), natomiast chromosom Y– FISH (sygnał zielony).

Ryc.6 Obecnos´c pKi67 (sygnał zielony) w komórkach (sygnał czerwony) przeszczepu wysp trzustkowych.

Ryc.7 Ocena nacieku w odrzucanym przeszczepie wysp trzustkowych. Widoczne komórki (sygnał czerwony) orazlimfocyty B barwiace sie pozytywnie przeciwciałem anty CD45R (sygnał zielony). Ja˛dra komórkowe zostały wybarwionejodkiem propidyny (sygnał niebieski).


dwóch markerów zlokalizowanych w róz˙nych miejscach ba-danego materiału, zastosowana metoda podwójnego barwie-nia immunofluorescencyjnego umoz˙liwiła w prosty i jedno-znaczny sposób wykazanie obecnosći w jednej komórcedwóch róznych antygenów.

Zastosowanie mikroskopii konfokalnej pozwoliło na jed-noznaczna ocene badanego materiału oraz uniknie˛cie artefa-któw wynikajacych z autofluorescencji badanych tkanek.Pozytywny wynik barwienia na insuline˛ lub glukagon[Ryc.3] oraz wykazanie w tych komórkach obecnosći białkaKi67 [Ryc.6] charakterystycznego dla komórek znajduja-cych sie w cyklu komórkowym pozwoliło na stwierdzenie,ze obserwowana euglikemia jest wynikiem prawidłowejczynnosci przeszczepionych komórek endokrynnych, którew odróznieniu od przeszczepu odrzuconego, nie podlegałyapoptozie, lecz wykazywały cechy s´wiadczace o ich poten-cjalnej zdolnosći do proliferacji.

4. Penetracja zwiazków

Innym z kolei zastosowaniem mikroskopii konfokalnej sa˛badania nad stopniem przenikalnosći i penetracji okres´lo-nych zwiazków w zalez˙nosci od ich postaci chemicznej, coma kluczowe znaczenie w odniesieniu do doustnych postaciszczepionek. Maja one wciaz wiele zalet wobec szczepionekpodawanych droga parenteralna, jednakz˙e ich stosunkowosilna degradacja w przewodzie pokarmowym oraz słaby wy-chwyt przez struktury układu limfatycznego GALT wciazutrudniaja ich dalszy i skuteczny rozwój. Uz˙ycie mikrosko-pu konfokalnego umoz˙liwia wizualizacje i ocene wychwytumikroczasteczek chitosanu oraz albuminy jaja kurzego (jakomodelu szczepionki doustnej) przez ke˛pki Peyera jelita cien-kiego myszy [10].

Wczesniejsze badania wykazały, iz˙ mikroczasteczkipochodnej chityny – chitostanu moga miec bardzo poz˙a-dane własćiwosci w zakresie wielkosći, ciezaru, ładunkuoraz uwalniania w stosunku do albuminy jaja kurzegouzywanej w tym wypadku jako model szczepionki doust-nej. Do oceny wychwytu in vivo mikroczasteczek chito-stanu przez ke˛pki Peyera uz˙yto metody dwustopniowej namodelu mysim. Poczatkowo przy uz˙yciu CLSM obserwo-wano wychwyt przez ke˛pki Peyera znakowanych fluore-scencyjnie mikrocza˛steczek chitostanu po wczesńiejszymdozoładkowym podaniu preparatu. Naste˛pnie dziekiimmunochistochemicznemu barwieniu albuminy jaja ku-rzego, wraz z przyła˛czonymi mikroczasteczkami chitosta-nu, badano jej wychwyt przez komórki nabłonka ke˛pekPeyera myszy. W zwia˛zku z tym, iz mikroczasteczki ule-gały biodegradacji, poczatkowo uwieziona wewnatrz-komórkowo albumina jaja kurzego była naste˛pnie uwal-niana w obre˛bie kepek Peyera.

Wizualizacja tych procesów przy uz˙yciu techniki CLSMpozwoliła wykazac´, iz obecnosć mikroczasteczek chitostanuznacznie poprawia wychwyt znakowanej fluorescencyjniealbuminy jaja kurzego poprzez komórki nabłonka ke˛pek Pe-yera, natomiast brak obecnosći chitostanu praktycznie wy-klucza skuteczny wychwyt albuminy. Ponadto badaniaimmunochistochemiczne ujawniły, iz˙ czasteczki albuminymoga byc transportowane w obszar ke˛pek Peyera wyłaczniew połaczeniu z mikroczasteczkami chitostanu, co wyznaczabardzo obiecujacy kierunek w badaniach nad udoskonale-niem doustnych postaci szczepionek.

Technika CLSM znalazła takz˙e zastosowanie w oceniewłasciwosci niektórych postaci farmaceutycznych leków.Celem badania [11] było porównanie skutecznosći przezskórnego wchłaniania dwóch niezalez˙nych preparatów nabazie emulsji wodno-olejowych z substancja czynna w po-staci smoły we˛glowej w pierwszym preparacie i soli sodo-wej diklofenaku w drugim, w stosunku do czterech innychpreparatów o zbliz˙onych własćiwosciach. Ich działanie byłooceniane na poziomie narza˛dowym (skóra ludzka) oraz ko-mórkowym (komórki melanoma). Mechanizm specyficznejpenetracji poddanych badaniu zwiazków został wyjasńionymiedzy innymi przy uz˙yciu mikroskopu konfokalnego.Współczynnik uwalniania substancji czynnych był wyz˙szyw przypadku badanych emulsji wodno-olejowych wobecpreparatów porównawczych, a zastosowanie techniki CLSM( z wykorzystaniem fluoroforów: Nile Red oraz Alexa 568)umozliwiło wykazanie obecnosći sferycznych struktur lipo-somalnych o s´rednicy od 50 nm do 1 m, a takz˙e mniejszychzwiazanych z błonami komórek naskórka. W przypadku ko-mórek melanoma, powinowactwo liposomów do błon ko-mórkowych było szczególnie silne, a stopien´ penetracji wo-bec zywych komórek osia˛gał nawet struktury ja˛dra komór-kowego.

Niewatpliwie wykorzystanie CLSM moz˙e stac´ sie boga-tym zródłem informacji dotyczacych bariery przenikalnosćiskóry w odniesieniu mie˛dzy innymi do skutecznej penetracjistosowanych leków. Technika CLSM i zwiazana z nia mo-zliwosc bezpos´redniej przyz˙yciowej obserwacji komórek (invivo, bez naruszania ich struktury histologicznej) zostaławykorzystana do oceny aktywnosći enzymatycznej (jakoskładowej tejz˙e bariery) skóry ludzkiej,. W badaniu [12]uwalnianie fluorescencyjnych metabolitów z pozbawionegotych własciwosci substratu (Leu-R110) było monitorowanew mikroskopie konfokalnym. Niska koncentracja metabo-litów była zlokalizowana w obre˛bie warstwy zrogowaciałejnaskórka (stratum corneum) oraz skóry własćiwej. Nato-miast wysoka – w okolicy mieszków włosowych i w obre˛biepozostałych warstw naskórka – co odpowiadało wysokiej

Medycyna


aktywnosci metabolicznej tych miejsc. Szczególnie wyrazńaaktywnosc metaboliczna obserwowana była w warstwieziarnistej (stratum granulosum) jako miejscu ostatecznegoróznicowania sie˛ keratynocytów.

Jednoczesńie w badaniu in vitro metoda CLSM ocenianokomórkowa dystrybucje oraz drogi przenikania przez skóre˛barwnika fluorescencyjnego Nile Red (akumulujacego sie˛ wrejonach bogatych w lipidy) na trzech modelach, z zastoso-waniem substancji zaburzajacych w róznym stopniu bariere˛przenikalnosći skóry (PEG 400, PG, DMSO). Sekwencyjneskanowanie wzdłuz˙ osi Z i uzyskanie tym samym licznychprzekrojów optycznych okazało sie˛ byc bardzo uz˙ytecznatechnika do oceny bariery przenikalnosći skóry oraz słuz˙acawizualizacji szlaków penetracji okres´lonych zwiazków.

5. Ocena odpowiedzi immunologicznej

CLSM jest z powodzeniem wykorzystywana do wykry-wania i oceny aktywnosći fagocytarnej komórek układuimmunologicznego. Dichlorodihydrofluoresceina (H2-DCF) jest pozbawiona fluorescencji pochodna fluoresceiny.Po połaczeniu kowalencyjnym z albumina surowicy woło-wej i skompleksowaniu z przeciwciałami IgG skierowanymiprzeciwko tej surowicy powstaje kompleks, który wiaze siez komórkami posiadajacymi receptor Fc. Po internalizacjikompleksu przez komórki fagocytujace H2-DCF ulega utle-nieniu do fluoryzujacej dichlorofluoresceiny. Pomiar fluore-scencji pozwala zatem na detekcje˛ aktywnosci fagocytarnej.Podejscie to uzywane jest do badania procesów aktywacjioksydazy NADPH i zjawiska wybuchu tlenowego w fagocy-tach. Jakosć uzyskiwanych obrazów jest znacznie polepszo-na przez zastosowanie mikroskopu konfokalnego.

Uzywajac znakowanej albuminy czy fibrynogenu moz˙nasledzic zmiany przepuszczalnosći błon komórkowych podwpływem czynników zapalnych (np. w astmie) oraz pos´red-nio oceniac´ skutecznosć leków przeciwzapalnych [15]. Mo-zliwe staje sie˛ równiez monitorowanie czynnosći eozynofili(których aktywnosć wzrasta u pacjentów chorujacych naastme) pod wzgledem syntezy, uwalniania i kolokalizacjiokreslonych cytokin, np. interleukiny 6 (IL-6) [13].

Badania biologiczne

1. Monitorowanie i wizualizacja zmian stezen Ca2+

Gwałtowne zmiany ste˛zenia jonów wapniowych sa mar-kerem intensywnej pracy wielu funkcji komórek, np. skur-czów miesni gładkich, aktywnosći komórek płciowych czyw ogóle podziałów komórkowych. Wykorzystanie technikiCLSM do pomiarów ilorazowych (tzw. ratioes images), wprzypadku z˙ywych komórek, umoz˙liwia uzyskanie animo-

wanych obrazów oraz rejestracje˛ zmian ste˛zen jonów wa-pniowych na poziomie wewnatrzkomórkowym [16]. Zwie˛-ksza tym samym moz˙liwosci oceny układów sygnałowychbadanych komórek [17] [18].

CLSM jest skutecznie wykorzystywana do oceny uszko-dzen komórek poddanych hipoksji. W badaniu [19] zastoso-wano mikroskop konfokalny w celu wyjasńienia mechani-zmu wzrostu wewnatrzkomórkowego ste˛zenia jonów Ca2+

w komórkach HUVECs be˛dacego wynikiem zastosowanejwobec nich hipoksji. Równoczesńie oceniano wpływ lekówz grupy blokerów kanałów wapniowych (nifedypiny, nikar-dypiny, cilnidypiny) oraz chelatorów Ca2+ podawanych wcelu redukcji ste˛zen jonów wapnia. Technika CLSM umoz˙li-wiła wiec rejestracje˛ tych procesów, jak równiez˙ wzajemnakolokalizacje struktur gromadzacych jony wapniowe orazdróg ich uwalniania poprzez specyficzne kanały.

2. Badania ekspresji antygenów komórkowych orazmorfologii komórek

Dzieki własciwosciom przestrzennej analizy obrazu mi-kroskop konfokalny umoz˙liwia na przykład ocene˛ zmian wekspresji antygenów CD34 oraz Flk-1 na powierzchni ko-mórek endotelium naczyn´ przeszczepianych narza˛dów [20]lub w przypadku mysich limfocytów T – wykazanie obecno-sci na ich powierzchni receptorów androgenowych (AR)[21].

Mikroskop konfokalny okazał sie˛ niezastapionym narze˛-dziem do rekonstrukcji spektakularnych, trójwymiarowychobrazów skomplikowanego kształtu neuronów [22]. Obser-wacja pojedynczych komórek staje sie˛ mozliwa po wprowa-dzeniu do komórki fluorochromów, które barwia cała cyto-plazme (np. zółcien Lucyferowa) lub zewne˛trzna błone ko-mórkowa (np. DiI).

Falloidyna (sprze˛zona z fluoroforem) wykazuje powino-wactwo do włókien aktyny i jest powszechnie uz˙ywana dobadania architektury cytoszkieletu w komórkach. Uz˙ycieprzeciwciał skierowanych przeciw innym białkom cytosz-kieletu, np. tubulinie, umoz˙liwia badanie wzajemnej lokali-zacji badanych białek w komórkach. Mikroskop konfokalnyumozliwia rekonstrukcje˛ trójwymiarowych obrazów cytosz-kieletu nawet w grubych preparatach, które nie nadaja sie dobadan w konwencjonalnym mikroskopie [15].

Kalcyklina (S100A6) jest wiazacym jony wapniowe biał-kiem, którego ekspresja znacznie wzrasta w proliferujacychi róznicujacych sie komórkach [23], [24]. Z jej funkcja zwia-zana jest z kolei obecnosć innego białka (Calcyclin BindingProtein – CacyBP), którego lokalizacje˛ wewnatrzkomórko-wa w rejonie około-jadrowym (perinuclear region) komórekneroblastoma moz˙emy oceniac´ miedzy innymi własnie przyuzyciu mikroskopii konfokalnej [Ryc.8].

Medycyna


Podsumowanie

Mikroskopia konfokalna jest nowoczesna metoda badaw-cza dajaca nowe moz˙liwosci w zakresie badan´ biomedycz-nych i jednoczes´nie w znacznym stopniu poprawiajaca ja-kosc uzyskiwanych wyników. Cze˛sto do prowadzenia obser-wacji nie jest wymagany proces utrwalania preparatu (bar-dzo praco– i czasochłonny). Wpływa to na znaczne obniz˙e-nie zwiazanych z tym kosztów pracy laboratorium. Mikro-skop konfokalny dostarcza równiez˙ serii obrazów warstwo-wych bez koniecznos´ci fizycznego skrawania preparatu,zaburzajacego cze˛sto rozmieszczenie substancji w komórceoraz uszkadzajacego badane tkanki. Wydaje sie˛, ze nowetechnologie opracowania materiału badawczego in vivostwarzaja nowe moz˙liwosci wykorzystania systemu mikro-skopii konfokalnej w klinice.

Literatura

1. Beyer U., Rothern-Rutishauser B., Unger C., Wunderli-Allenspach H., Kratz F.: Differences in the intracellulardistribution of acid-sensitive doxorubicin-protein conju-gates in comparison to free and liposomal formulateddoxorubicin as shown by confocal microscopy: Pharm.Res. 2001; 18(1):29-38

2. Molinari A., Calcabrini A., Meschini S., Stringaro A.,Del Bufalo D., Cianfriglia M., Arancia G.: Detection ofP-glycoprotein in the Golgi apparatus of drug-untreatedhuman melanoma cells. Int. J. Cancer. 1998; 16, 75:6885-93

3. Serafino Al., Sinibaldi-Vallebona P., Pierimarchi P.,

Bernard P., Gaudiano G., Massa C., Rasi G., RanagnanG.: Induction of apoptosis in neoplastic cells by anthra-cycline antitumor drugs: nuclear and cytoplasmic trigge-ring? Anticancer Res 1999; 19:3A 1908-18

4. Lannon C.L., Ball L.M., Pyesmany A.F., Yhap M., Lan-gley G.R., van Velzen D.: Demonstration of differences indrug resistance by direct testing of DNA excision repairactivity following standard and liposomal daunorubicinexposure in normal paediatric marrow using high resolu-tion CLSM. Adv. Exp. Med. Biol. 1999; 457: 509-16

5. Gong Y., Wang Y., Chen F., Han J., Miao J., Shao N.,Fang Z., Ou Yang R.: Identification of the subcellularlocalization of daunorubicin in multidrug-resistantK562 cell line. Leuk. Res. 2000; Sep 24(9): 769-74

6. Liang X., Huang Y.: Intracellular free calcium concen-tration and cisplatin resistance in human lung adenocar-cinoma A549 cells. Biosci. Rep. 2000; 20(3): 129-38

7. Gilbert N., Lucas L., Klein C., Menager M., Bonnet N.,Ploton D.: Three-dimensional co-location of RNA poly-merase I and DANN during interphase and mitosis byconfocal microscopy. Journal of Cell Science 1995; 108,115-125

8. Kahn E., Frouin F., Bruzzoni-Giovanelli H., Calvo F.,Di Paola R., Linarez-Cruz G.: Confocal-multilabeling,ultrasensitive TUNEL analysis of DNA breaks in indivi-dual cells. Anal. Quant. Cytol. Histol. 1999; 21:1 1-7

9. Hecksher-Sorensen J., Sharpe J.: 3D confocal reconstuc-tion of gene expression in mouse. Mech. Dev. 2001;100(1):59-63

10. Van Der Lubben I.M., Konings F.A., Borchard G., Ver-hoef J.C., Junginger H.E.: In Vivo Uptake of ChitosanMicroparticles by Murine Peyers Patches: VisualizationStudies using Confocal Laser Scanning Microscopy andImmunochemistry. J. Drug Target 2001; 9(1):39-47

11. Saunders C.J., Davis H.J., Coetzee L., Botha S., KrugerA.E., Grobler A.: A Novel Skin Penetration Enhancer:Evaluation By Membrane Diffusion And Confocal Mic-roscopy. J. Pharm. Pharmaceut Sci. (www.ualber-ta.ca/~csps) 2(3):99-107, (1999)

12. http://www-rci.rutgers.edu/~zatz/SkinPermeation/CLSM.html

13. Lacy P., Levi-Schaffer F., Mahmudi-Azer S., Bablitz B.,Hagen S.C., Velazquez J., Kay A.B., Moqbel R.: Intra-cellular Localization of Interleukin-6 in EosinophilsFrom Atopic Asthmatics and Effects of Interferon. Blo-od: 1998; 91:7 2508-2516

14. Podlewski J.K., Chwalibogowska-Podlewska A.: Lekiwspółczesnej terapii. Wydawnictwa Fundacji Büchnera(2001)

15. Rigby P.J., Goldie R.G.: Confocal Microscopy in Bio-medical Research: CMJ online: 1999 March; 40:3

Ryc.8 Lokalizacja białka CacyBP w rejonie około-ja˛dro-wym (perinuclear region) komórki neuroblastoma.

Medycyna


16. Stricker S.A., Whitaker M.: Confocal laser scanningmicroscopy of calcium dynamics in living cells. Mic-rosc. Res. Tech. 1999; 15 46:6 356-69

17. Wiesner B., Hagen V.: Measurement of intracellularCa2+ changes using novel caged cyclic nucleotides andconfocal laser scanning microscopy. J. Photochem. Pho-tobiol. B: 1999; 49(2-3):112-9

18. Yoshikawa N., Ariyoshi H., Aono Y., Sakon M., Kawa-saki T., Monden M.: Gradients in cytoplasmic calciumconcentration in migrationg human umbilical vein en-dothelial cells (HUVECs) stimulated by shear-stress.Life Sci. 1999; 65:24 2643-51

19. Aono Y., Ariyoshi H., Sakon M., Ueda A., Tsuji Y.,Kawasaki T., Monden M.: Human umbilical vein endot-helial cells (HUVECs) show Ca(2+) mobilization aswell as Ca(2+) influx upon hypoxia. J. Cell. Biochem.:2000; 78:3 458-64

20. Maeda M., Fukui A., Nakamura T., Inada Y., Tamai S.,Haga S., Tatsumi-Nagano K., Yamamoto H., Ogata S.,Iwata H., Ikada Y.: Progenitor endothelial cells on va-scular grafts: an ultrastructural study. 2000 John Wiley& Sons, Inc. J. Biomed. Mater Res., 51, 55-60, 2000

21. Benten W.P., Lieberherr M., Giese G., Wrehlke C.,Stamm O., Sekeris C.E., Mossmann H., Wunderlich F.:Functional testosterone receptors in plasma membranesof T cells. FASEB J. 1999; 13:1 123-33

22. Wouterlood F.G., van Denderen J.C., van Haeften T.,Witter M.P.: Calretinin in the entorhinal cortex of therat; distribution, morphology, ultrastructure of neurons,and colocalization with gamma-aminobutyric acid andparvalbumin. J. Comp. Neurol. 2000; 18 425:2 177-92

23. Jastrze˛bska B., Filipek A., Nowicka D., Kaczmarek L.,Kuznicki J.: Calcyclin (S100A) binding protein (CacyBP) is highly expressed in brain neurons. J HistochemCytochem. 2000; 48:1195-202

24. Nowotny M., Bhattacharaya S., Filipek A., Krezel A.M.,Chazin W., Kuznicki J.: Characterization of the interac-tion of calcyclin (S100A6) and calcyclin-binding prote-in. J. Biol. Chem. 2000; 275:31178-82

25. Socha K.: Indukcja tolerancji na allogeniczny prze-szczep wysp trzustkowych za pomoca przeszczepu ko-mórek szpiku kostnego dawcy. Praca doktorska. InstytutTransplantologii Akademii Medycznej w Warszawie:2001

Medycyna


Wybrane publikacje pracowników naukowychAkademii Medycznej w Warszawie w czasopismach

o zasie gu mie dzynarodowym z Impact Factorw 2000 roku.

Dr n med. Jakub Goła˛bZakład Immunologii Centrum Biostruktury

Kryteria: pracownik AM jest pierwszym autorem, współczynnik oddziaływania czasopisma (Impact Factor) > 1,0Liste przygotowano w oparciu o zasoby danych Biblioteki Akademii Medycznej w Warszawie – baza danych Expertus.Maksymalny Impact Factor w dziedzinie publikacji w oparciu o baze˛ danych ISI.

NAUKA

PublikacjaImpactFactor

Maksymalny Impact Factorw dziedzinie publikacji

1 Radkowski M, Kubicka J, Kisiel E, Cianciara J, Nowicki M, Rakela J, Laskus T.Detection of active hepatitis C virus and hepatitis G virus/GB virus Creplication in bone marrow in human subjects. Blood 2000; 95: 3986-3989.

8.782 Hematologia9.903

2 Lasek W, Mackiewicz A, Czajka A, S´witaj T, Gołab J, Wiznerowicz M,Korczak-Kowalska G, Bałkowiec-Iskra EZ, Gryska K, Izycki D, Jakóbisiak M.Antitumor effects of the combination therapy with TNF-alpha gene-modifiedtumor cells and interleukin 12 in a melanoma model in mice. Cancer Gene Ther2000; 7: 1581-1590.

4.188 Onkologia12.945

3Feleszko W, Jakóbisiak M. Lovastatin augments apoptosis induced bychemotherapeutic agents in colon cancer cells. (letter) Clin Cancer Res 2000; 6:1198-1199.


4 Feleszko W, Młynarczuk I, Bałkowiec-Iskra EZ, Czajka A, S´witaj T, StokłosaT, Giermasz A, Jakóbisiak M. Lovastatin potentiates antitumor activity andattenuates cardiotoxicity of doxorubicin in three tumor models in mice. ClinCancer Res 2000; 6: 2044-2052.


5 Gołab J, Wilczynski G, Zagoz˙dzon R, Stokłosa T, Da˛browska A, Rybczyn´ska J,Wasik M, Machaj E, Oldak T, Kozar K, Kamin´ski R, Giermasz A, Czajka A,Lasek W, Feleszko W, Jakóbisiak M. Potentiation of the anti-tumour effects ofphotofrin-based photodynamic therapy by localized treatment with G-CSF. Br JCancer 2000; 82: 1485-1491.


6 Cianciara J. Hepatitis A shifting epidemiology in Poland and Eastern Europe.Vaccine 2000; 18: S68-S70.

3.173 Immunologia20.563

7 Jabłonska S. Issues, changes, and opportunities for dermatology in the newmillennium. Arch Dermatol 2000; 136: 57-59.

2.889 Dermatologia4.645


Nauka



8 Rowinska-Marcinska K, Szmidt-Sałkowska E, Kopec´ A, Wawro A, Karwan´skaA. Motor unit changes in inflammatory myopathy and progressive musculardystrophy. Electromyogr Clin Neurophysiol 2000; 40: 431-439.

2.861 Neurologia16.782

9 Majewski S, Kutner A, Jabłon´ska S. Vitamin D analogs in cutaneousmalignancies. Curr Pharm Des 2000; 6: 829-838.

2.569 Farmakologia i Farmacja7.711

10 Wójcik C, Bury M, Stokłosa T, Giermasz A, Feleszko W, Młynarczuk I, PlebanE, Basak G, Omura S, Jakóbisiak M. Lovastatin and simvastatin are modulatorsof the proteasome. Int J Biochem Cell Biol 2000; 32: 957-965.

2.556 Biologia molekularna36.242

11 Moskalewski S, Osiecka-Iwan A, Hyc A, Józ´wiak J. Mechanical barrier as aprotein against rejection of allogeneic cartilage formed in joint surface defects inrats. Cell Transplant 2000; 9: 349-357.


12 Basinska-Starzycka A. Pathology and compensation during visual signalprocessing in schizophrenia – spatial analysis of event-related potentials. ActaNeurobiol Exp 2000; 60: 345-359.


13 Beck J, Biały M. The role of mounts and intromissions in triggering ejaculationin rats. Acta Neurobiol Exp 2000; 60: 29-33.


14 Gołab J. Interleukin 18 interferon gamma inducing factor – a novel player intumour immunotherapy? Cytokine 2000; 12: 332-338.


15 Scinska-Bienkowska A, Koros E, Habrat B, Kukwa A, Kostowski W,Bienkowski P. Bitter and sweet components of ethanol taste in humans. DrugAlcohol Depend 2000; 60: 199-206.

2.035 Nauki behawioralne11.276

16 Wójcik C, Sawicki W, Marianowski P, Benchaib M, Czyba JC, Guerin JF.Cyclodextrin enhances spermicidal effects of magainin-2-amide. Contraception2000; 62: 99-103.

1.916 Ginekologia i Połoz˙nictwo3.003

17 Fidzianska A, Jabłon´ska S. Congenital fascial dystrophy: abnormal compositionof the fascia. J Am Acad Dermatol 2000; 43: 797-802.

1.905 Dermatologia4.645

18 Członkowska AI, Krzascik P, Sienkiewicz-Jarosz H, Siemiatkowski H, SzyndlerJ, Bidzinski A, Płaznik A. The effects of neurosteroids on picrotoxin-,bicuculline– and NMDA-induced seizures, and a hypnotic effect of ethanol.Pharmacol Biochem Behav 2000; 67: 345-353.


19 Gołab J, Kozar K, Kamin´ski R, Czajka A, Marczak M, S´witaj T, Giermasz A,Stokłosa T, Lasek W, Zagoz˙dzon R, Mucha K, Jakóbisiak M. Interleukin 12 andindomethacin exert a synergistic, angiogenesis-dependent antitumor activity inmice. Life Sci 2000; 66: 1223-1230.


20 Panczyk-Tomaszewska M, Ziółkowska H, De˛binski A, Sieniawska M. VitaminD metabolite requirements in dialysed children receiving recombinant humangrowth hormone.Nephrol Dial Transplant 2000; 15: 375-378.

1.752 Pediatria3.618

21 Bazylko A, Strzelecka H. Quantitative determination of phenolderivatives fromOleum Thymi. Chromatographia 2000; 52: 112-114.

1.741 Chemia11.795

22 Paczek L, Kropiewnicka EH, Bartłomiejczyk I, Gradowska L, Heidland A,Wood G. Systemic proteolytic enzyme treatment diminishes urinary interleukin6 in diabetic patients. Nephron 2000; 84: 194-195.



Nauka



23 Wroczynski P, Wierzchowski J. Aromatic aldehydes as fluorogenic indicatorsfor human aldehyde dehydrogenases and oxidases: substrate and isozymespecificity. Analyst 2000; 125: 511-516.


23 Gołab J, Zagoz˙dzon R, Stokłosa T, Kamin´ski R, Kozar K, Jakóbisiak M. Directstimulation of macrophages by IL-12 and IL-18 – a bridge too far? ImmunolLett 2000; 72: 153-157.


25 Szajewska H, Hoekstra JH, Sandhu B. Management of acute gastroenteritis inEurope and the impact of the new recommendations: a multicenter study. TheWorking on acute Diarrhoea of the European Society for PaediatricGastroenterology, Hepatology, and Nutrition. J Pediatr Gastroenterol Nutr 2000;30: 522-527.


26 Wójcik C, Benchaib M, Lornage J, Czyba JC, Guerin JF. Proteasomes in humanspermatozoa. Int J Androl 2000; 23: 169-177.

1.422 Ginekologia i połoz˙nictwo3.003

27 Gołab J, Stokłosa T, Czajka A, Da˛browska A, Jakóbisiak M, Zagoz˙dzon R,Wójcik C, Marczak M, Wilk S. Synergistic antitumor effects of a selectiveproteasome inhibitor and TNF in mice. – Anticancer Res 2000; 20: 1717-1722.


28 Fijałek Z, Sarna K, Piwon´ska A. Cyclic voltammetry and quartz crystalmicrobalance electrochemical studies on thiosalicylic acid and dithiodibenzoicacid. Analyt Letters 2000; 33: 1293-1307.


29 Ziółkowska H, Pan´czyk-Tomaszewska M, De˛binski A, Polowiec Z, Sawicki A,Sieniawska M. Bone biopsy results and serum bone turnover parameters inuremic children. Acta Paediatr 2000; 89: 66-671.


30 Marczynska M, Szczepan´ska-Putz M. Vertical transmission of HIV-1 in Poland.Scand J Infect Dis 2000; 32: 165-167.

1.201 Choroby zakaz´ne6.931

31 Józwiak J, Skopin´ski P, Malejczyk J. Production of interleukin-1 beta,interleukin-6 and tumor necrosis factor-alpha by a rat corneal epithelial cell line.Int J Tissue React 2000; 22: 105-110.



GRANTY KOMITETU BADAN NAUKOWYCH

Opracowanie metodyki wykorzystania analizygenetycznego polimorfizmu chromosomu Y

do identyfikacji osobniczej w sprawach przeste ˛pstwna tle seksualnym

Dr Rafał Płoski Zakład Medycyny Sa˛dowej

Statystyki wskazuja, ze w Polsce istotna grupa prze-stepstw sa gwałty i inne przeste˛pstwa na tle seksualnym. Wwykrywaniu sprawców tego typu przeste˛pstw szczególniewazna role odgrywaja badania genetyczne skierowane naidentyfikacje nasienia sprawcy. Problemem w tych bada-niach jest fakt, z˙e analizowany materiał (wymaz z pochwy,odbytu, jamy ustnej, plamy na bielizńie), obok cze˛sto slado-wych ilosci plemników, zawiera tez˙ duze ilosci komóreknabłonka poszkodowanej kobiety. W takich przypadkachklasyczna analiza genetyczna jest trudna do interpretacji zpowodu obecnosći mieszaniny DNA, w której w wie˛kszosciprzypadków materiał genetyczny ofiary dominuje nad DNAsprawcy.

Nowe mozliwosci opiniowania w takich sprawach dajebadanie polimorficznych markerów typu STR mieszczacychsie chromosomie Y (Y-STR). Chromosom Y wyste˛puje tyl-ko u mezczyzn i dlatego Y-STRy pozwalaja stosunkowołatwo badac´ meskie DNA bez wzgle˛du na obecnosć, nawetw nadmiarze, DNA z˙enskiego. Pozwala to na znaczne zwie˛-kszenie odsetka spraw, w których badanie DNA jest infor-matywne.

Pomimo niekwestionowanej roli analizy Y-STR w pra-ktyce kryminalistycznej w Unii Europejskiej i USA brak jestw pełni zwalidowanych i powszechnie przyje˛tych wytycz-nych stosowania tej metodyki. W szczególnosći brak jest

opracowan´ porównujacych przydatnosć szeregu opisanychmetod analizy Y-STR. W chwili obecnej nie ma tez˙ precy-zyjnych doniesien´ na temat praktycznej czułosći metody(tzn. jak długo po stosunku w pochwie kobiety utrzymuje sie˛meskie DNA, które moz˙na wykryc metodami opartymi naY-STR). Szerokie wykorzystanie analizy Y-STR w Polsceutrudnia brak nowoczesnej i w pełni wykorzystujacej istnie-jace mozliwosci badawcze procedury pobierania i poste˛po-wania z materiałem biologicznym be˛dacym dowodem rze-czowym w przeste˛pstwach seksualnych. Problemem jest tez˙brak odpowiedniej referencyjnej bazy danych, która w przy-padku Y-STR powinna byc´ szczególnie liczna (min. 1000)ze wzgledu na wzajemne sprze˛zenie wszystkich badanychukładów i obecnosć wielu rzadkich wariantów.

Celem proponowanego projektu jest: – wybór optymalnej metody analizy Y-STR i jej walida-

cja (w szczególnosći ustalenie na materiale Kliniki BadaniaNiepłodnosci czasu po stosunku, po którym moz˙na jeszczewykryc meskie DNA w wymazie z pochwy).

– opracowanie procedury poste˛powania z materiałem bio-logicznym zabezpieczanym w sprawach o przeste˛pstwa se-ksualne z uwzgle˛dnieniem moz˙liwosci stwarzanych przezanalize Y-STR,

– stworzenie referencyjnej bazy danych Y-STR dla popu-lacji Polski.

Nauka


Badania nad regeneracja watroby po resekcjach miaz ˙szu u chorych na marskosć i nowotwory watroby

Dr hab. Krzysztof ZieniewiczKlinika Chirurgii Ogólnej, Transplantacyjnej i Watroby AM

Celem projektu jest okres´lenie szybkosći regeneracjiczynnosciowej i morfologicznej watroby u chorych po rese-kcji z powodu:

• pierwotnego raka watrobowokomórkowego (HCC) wwatrobie zdrowej,

• pierwotnego raka watrobowokomórkowego (HCC) wwatrobie marskiej,

• przerzutów raka jelita grubego w watrobie, • FNH – ogniskowego rozrostu guzkowego.Okreslenie zalez˙nosci pomiedzy regeneracja miazszu a

aktywnoscia cytokin i czynników wzrostu oraz ich korelacja˛z parametrami biochemicznymi (AspAT, AlAT, bilirubina,wskaznik Quicka, albuminy) wydolnosći watroby w pier-wszych godzinach i tygodniach po resekcji. Poznanie aktyw-nosci mRNA czynników wzrostu umoz˙liwi pełna korelacjapomiedzy ich tkankowym ste˛zeniem a aktywnosćia DNA whepatocytach.

Ocena wpływu aktywnosći enzymów proteolitycznych

macierzy zewnatrzkomórkowej i mRNA tych enzymów nazdolnosc regeneracyjna watroby.

Ocena wpływu regeneracji watroby na proces wznowy irozwoju guzów watroby, jak i ustalenie zalez˙nosci pomiedzyregeneracja a istniejacym procesem nowotworowym wmiazszu watroby.

Znajomosc zaleznosci pomiedzy ekspresja czynnikówwzrostu oraz cytokin a biochemicznymi wskazńikami wydo-lnosci watroby pozwoli w przyszłosći na podejmowanie de-cyzji o mozliwosci poszerzenia resekcji miazszu watrobybez zwiekszania ryzyka powikłan´ pooperacyjnych. Moz˙liwabedzie stymulacja pooperacyjna watroby lekami wpływaja-cymi na aktywnosć cytokin, czynników wzrostu i enzymówmacierzy zewnatrzkomórkowej.

Dzieki poznaniu tych mechanizmów be˛dzie mozliwezmniejszenie cze˛stosci wystepowania pooperacyjnej niewy-dolnosci watroby, jak i skuteczniejsze jej leczenie.

Nauka


GRANT FUNDACJI NA RZECZ ROZWOJUPOLSKIEJ FARMACJI I MEDYCYNY

Syntetyczne kannabinoidy jako potencjalne lekiw terapii ludzkich glejaków

Kierownik :prof. ndzw. dr hab. n. farm. Liliana KonarskaKatedra i Zakład Biochemii i Chemii Klinicznej, AM w WarszawieWykonawcy:mgr Aleksandra Ellert-Miklaszewska (Katedra i Zakład Biochemii i Chemii Klinicznej, AM w Warszawie),prof. Andrzej Marchel (Klinika Neurochirurgii AM w Warszawie), prof. dr hab. Boz˙ena Kamin´ska-Kaczmarek (Instytut Biologii Dos´wiadczalnej PAN, im. M. Nenckiego), dr Małgorzata Zawadzka (Instytut Biologii Dos´wiadczalnej PAN, im. M. Nenckiego), dr Wiesława A. Grajkowska (Zakład Patologii Instytutu-Pomnika Centrum Zdrowia Dziecka w Warszawie)

Glejaki sa najczesciej wystepujacymi pierwotnymi guza-mi centralnego układu nerwowego, o małej wraz˙liwosci nastosowane obecnie metody leczenia i szczególnie niekorzy-stnym rokowaniu dla pacjenta.

Ostatnio wykazano, z˙e zawarty w konopiach (Cannabissativa) -tetrahydrokanabinol (-C) i inne kannabinoidy (wtym syntetyczne) wywołuja apoptoze˛ w komórkach glejakaszczurzego w warunkach in vitro i in vivo, w sposób zalez˙nyod dawki. Mechanizm ich działania nie został jeszcze do-kładnie poznany. Wiadomo, z˙e kannabinoidy działaja po-przez swoiste receptory, CB1 i CB2. Na komórkach gleja-ków, w przeciwien´stwie do prawidłowych astrocytów i neu-ronów, w których dochodzi do ekspresji wyłacznie receptoraCB1, wykryto obecnosć obu typów receptorów kannabinoi-dowych. Jednoczesńie stwierdzono, iz˙ działanie proapopto-tyczne tych zwiazków moze wynikac z aktywacji zarównoreceptora CB1, jak i CB2. Sa to racjonalne podstawy dozbadania mechanizmu i efektywnosći działania selektyw-nych agonistów receptora CB2, których potencjalne zastoso-wanie w terapii pozwoliłoby działac tylko na komórki guza,z pominieciem wpływu na komórki prawidłowe os´rodkowe-go układu nerwowego oraz uniknac niepozadanych psycho-tropowych efektów ubocznych, zalez˙nych od pobudzeniareceptora CB1.

Projekt stanowi kontynuacje˛ prowadzonych przez nas ba-dan nad molekularnym mechanizmem działania kannabinoi-

dów na komórki glejaka w warunkach hodowli in vitro.Pierwszym etapem badan´ jest ocena wpływu badanychzwiazków (w tym selektywnego agonisty receptora CB2) nakomórki ludzkich glejaków o róz˙nym stopniu złos´liwosci istatusie p53, od którego zalez˙y wrazliwosc na wiele stoso-wanych dotychczas metod leczenia, oraz ustalenie poprzezktóry typ receptora przekazywany jest sygnał do apoptozy wtych komórkach. Równoczesńie, aby ocenic´ potencjalny za-kres zastosowan´, planujemy zbadac´ czestosc i poziom eks-presji receptora CB2 na komórkach róz˙nych typów gleja-ków, zarówno u ludzi dorosłych, jak i u dzieci.

Nie mniej waz˙ne beda dalsze badania mechanizmów pro-apoptotycznego działania kannabinoidów. Zbadany zostaniewpływ kannabinoidów na główne szlaki proz˙yciowe, któ-rych aktywacja (cze˛sto autokrynna) hamuje proces apoptozyi prowadzi do niekontrolowanego wzrostu komórek, np.szlak przekazńictwa kinaz aktywowanych przez mitogeny –Erk, kinaz PKB/Akt. Przed zastosowaniem kannabinoidówin vivo, planujemy wykazanie w hodowlach glejowo-neuro-nalnych, na ile selektywne jest działanie kannabinoidów, copozwoli na wste˛pny dobór dawki i byc´ moze okres´leniepotencjalnych efektów ubocznych.

Ostatni etap projektu stanowia badania in vivo. Sa onenieodzowne do stwierdzenia, czy proapoptotyczne działaniesyntetycznych kannabinoidów moz˙e byc wykorzystane wterapii ludzkich glejaków.

Nauka


XXXIX Konkurs Prac Magisterskich na Wydziale Farmaceutycznym

Mgr Piotr Tomaszewski – Katedra i Zakład Biochemii i Chemii Klinicznej Wydziału Farmaceutycznego

39th Competition of Masters Thesis at the Pharmaceutical Faculty

The 39th Competition of Masters Thesis of Pharmacutical Faculty was held under the auspicies of the Students Council of thisfaculty and prof. Józef Kowalski, vice-dean.In the competition 29 papers were presented. They were divided into 8 groups focused on the following subjects: appliedpharmacy (4 papers), drug analysis (3), clinical analysis (4), bioanalysis (4), molecular biology (3), drug of natural origin (3),drug synthesis (5), biotechnology (3).There were two stages of the competition. The final stage took place on 13th March, 2003. The prize-winners of thecompetition were: Adam Sobczak, ,MPharm ( I prize), M. Cakała , MPharm ( II prize), Sylwia Perlak , MPharm ( III prize ),Wojciech Łagiewka, MPharm ( IV prize ex aequo), Mirosława Ozimek, MPharm. ( IV prize ex aequo), Anna Zdunowska ,MPharm ( IV prize ex aequo), Anna Bogucka, MPharm ( V prize), and Joanna Rozen, MPharm (VI prize).

Pod patronatem organizacyjnym Samorza˛du StudentówWydziału Farmaceutycznego Akademii Medycznej w War-szawie zorganizowany został XXXIX Wydziałowy KonkursPrac Magisterskich. Z ramienia Władz Wydziału opieke˛ nadorganizacja i przebiegiem Konkursu sprawował prodziekanprof. dr hab. Józef Kowalski.

Rada Wydziału Farmaceutycznego powołała Jury Kon-kursu w składzie: prof. dr hab. Józef Kowalski (przewodni-czacy), prof. dr hab. Boz˙enna Gutkowska, prof. dr hab. Wac-ław Kołodziejski, prof. dr hab. Jan Pachecka, prof. dr hab.Józef Sawicki, prof. dr hab. Edmund Sieradzki, prof. dr hab.Mirosław Szutowski, prof. dr hab. Andrzej Tokarz, mgrRyszard Seidel (przedstawiciel Fundacji Rozwoju WydziałuFarmaceutycznego), dr Anna Goldnik, dr Joanna Guzewska,dr Maria Niemyjska, dr Bohdan Starosćiak, dr Zofia Sucho-cka (sekretarz), dr Zofia Szrajber, dr Marek Wasek orazstudent Michał Dera.

Do Konkursu zgłoszono 29 prac magisterskich wykonanychw roku akademickim 2001/2002. Prace zakwalifikowano do 8grup tematycznych: farmacja stosowana (4 prace), analiza le-ków (3 prace), analiza kliniczna (4 prace), bioanaliza (4 prace),biologia molekularna (3 prace), lek pochodzenia naturalnego (3prace), synteza leków (5 prac), biotechnologia (3 prace).

Jury Konkursu powołało 8 trzyosobowych zespołów re-cenzujacych – po jednym zespole dla kaz˙dej grupy tematy-cznej. Ocenie prowadzonej w systemie punktowym podlega-ły nastepujace elementy: celowosć podjecia tematu pracy,opracowanie teoretyczne z uwzgle˛dnieniem pis´miennictwa

krajowego i zagranicznego, własćiwy dobór i opis metodykibadan, poprawnosć dyskusji wyników oraz układ, forma iszata graficzna pracy.

Na podstawie uzyskanej punktacji Jury Konkursu wyłoni-ło laureatów w poszczególnych grupach tematycznych:

• w grupie tematycznej „Farmacja stosowana”:

mgr Sylwia Perlak: „Zastosowanie spektroskopii NMR dobadania struktury tabletek otrzymywanych metoda sta-łych rozproszen´”; I miejsce;opiekun pracy: dr Janusz Zagrodzki;prace wykonano w Zakładzie Farmacji Stosowanej AMw Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab. EdmundaSieradzkiego.

mgr Katarzyna Markowska: „Wpływ zawartosci pochod-nych celulozy na uwalnianie substancji leczniczej z tab-letek oraz próba oceny struktury tabletek z wykorzysta-niem techniki NMR”; II miejsce;opiekun pracy: dr Boz˙enna Kwiatkowska;prace wykonano w Zakładzie Farmacji Stosowanej AMw Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab. EdmundaSieradzkiego.

mgr Anna Jedrzejewska: „Zanieczyszczenia nierozpusz-czalne w płynach infuzyjnych i w płynach do wstrzyki-wan”; III miejsce;opiekun pracy: dr Maria Ciszewska-Je˛drasik;prace wykonano w Zakładzie Farmacji Stosowanej AMw Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab. EdmundaSieradzkiego.

DYDAKTYKA


• w grupie tematycznej „Analiza leków” :

mgr Mirosława Ozimek: „Walidacja i zastosowanie w tera-pii monitorowanej metody oznaczania klomipraminy te-chnika HPLC”; I miejsce;opiekun pracy: mgr Agnieszka Hofman;prace wykonano w Katedrze i Zakładzie Biochemii iChemii Klinicznej AM w Warszawie pod kierunkiemprof. dr hab. Jana Pachecka.

mgr Joanna Krezlik : „Prekursorowanie hodowli wstrzasa-nej grzyba Lentinus edodes zwiazkami selenu”; II miej-sce;opiekun pracy: dr Jadwiga Turło;prace wykonano w Katedrze i Zakładzie TechnologiiSrodków Leczniczych AM w Warszawie pod kierun-kiem prof. dr hab. Boz˙enny Gutkowskiej.

mgr Agnieszka Stanćzak: „Oznaczanie cyprofloksacyny zzastosowaniem soli Reineckiego”; III miejsce;opiekun pracy: dr Zofia Szrajber;prace wykonano w Zakładzie Analizy Leków AM wWarszawie pod kierunkiem dr Zofii Szrajber.

• w grupie tematycznej „Analiza kliniczna” :

mgr Magdalena Cakała: „Wpływ inaktywacji polimerazypoli(ADP-rybozy) na przebieg stresu oksydacyjnego wmózgu gryzoni”; I miejsce;opiekunowie pracy: prof. dr hab. Joanna Strosznajder(PAN) oraz dr Zofia Suchocka (AM); prace wykonano w Zakładzie Transdukcji Sygnału Ko-mórkowego PAN pod kierunkiem prof. dr hab. JoannyStrosznajder,oraz w Katedrze i Zakładzie Biochemii i Chemii Klini-cznej AM w Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab.Jana Pachecka.:

mgr Ewa Warnawin: „Wpływ wybranych agonistów i anta-gonistów receptorów adrenergicznych na chemilumine-scencje aktywowanych neutrofili”; II miejsce (ex ae-quo);opiekunowie pracy: dr Michał Gajewski (IR) oraz drGrazyna Sygitowicz (AM);prace wykonano w Zakładzie Biochemii Instytutu Reu-matologii w Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab.Sławomira Mas´linskiego oraz w Katedrze i Zakładzie Biochemii i Chemii Klini-cznej AM w Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab.Jana Pachecka.

mgr Marcin Balcerzak: „Wpływ pierwotnego raka watrobyoraz przewlekłej sercopochodnej niewydolnosći kraze-nia na parametry równowagi redoks organizmu”; IImiejsce (ex aequo);opiekun pracy: mgr Piotr Tomaszewski;prace wykonano w Katedrze i Zakładzie Biochemii iChemii Klinicznej AM w Warszawie pod kierunkiemprof. dr hab. Jana Pachecka.

mgr Grzegorz Sobczak: „Rola markerów biochemicznych w

ocenie uszkodzenia mie˛snia sercowego po zabiegachkardiochirurgicznych”; III miejsce;opiekunowie pracy: prof. dr hab. Dariusz Sitkiewicz(IK) oraz dr Maria Skonieczna-Maruchin (AM);prace wykonano w Zakładzie Biochemii Klinicznej In-stytutu Kardiologii im. Kardynała S. Wyszyn´skiego wWarszawie pod kierunkiem prof. dr hab. Dariusza Sit-kiewiczaoraz w Katedrze i Zakładzie Biochemii i Chemii Klini-cznej AM w Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab.Jana Pachecka.

• w grupie tematycznej „Bioanaliza” :

mgr Anna Bogucka: „Charakterystyka kolekcji szczepówGram-ujemnych pałeczek niefermentujacych – badaniaidentyfikacyjne oraz opornosći na wybrane antybiotyki ichemioterapeutyki”; I miejsce;opiekun pracy: mgr Agnieszka Laudy;prace wykonano w Zakładzie Mikrobiologii Farmaceu-tycznej AM w Warszawie pod kierunkiem dr BohdanaStarosciaka.

mgr Katarzyna Ksie˛zycka-Majewska: „Oznaczanie zawar-tosci wybranych makroelementów i pierwiastków s´la-dowych w tkance ze˛bowej z zastosowaniem absorpcyj-nej spektrometrii atomowej”; IImiejsce;opiekun pracy: mgr Andrzej Jaklewicz;prace wykonano w Katedrze i Zakładzie Chemii Nie-organicznej i Analitycznej AM w Warszawie pod kie-runkiem prof. dr hab. Wacława Kołodziejskiego.

mgr Krystyna Łapo: „Zmiennosc fenotypowa szczepówStenotrophomonas maltophilia przechowywanych napodłozach agarowych”, III miejsce;opiekun pracy: mgr Agnieszka Laudy; prace wykonano w Zakładzie Mikrobiologii Farmaceu-tycznej AM w Warszawie pod kierunkiem dr BohdanaStarosciaka.

• w grupie tematycznej „Biologia molekularna” :

mgr Adam Sobczak: „Analiza domeny receptorowej Pex5poddziałujacej z oksydaza acyloCoA w droz˙dzach Sac-charomyces cerevisiae”; I miejsce;opiekunowie pracy: dr Marek Skoneczny (IBB) orazprof. dr hab. Jan Pachecka (AM);prace wykonano w Zakładzie Genetyki Instytutu Bio-chemii i Biofizyki PAN pod kierunkiem prof. dr hab.Andrzeja Paszewskiegooraz w Katedrze i Zakładzie Biochemii i Chemii Klini-cznej AM w Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab.Jana Pachecka.

mgr Agata Wozńiak: „Zastosowanie mutacji punktowychdo lokalizacji konformacyjnych epitopów w ektodome-nie peroksydazy tarczycy”; II miejsce;opiekunowie pracy: dr Monika Góra (CMKP) orazprof. dr hab. Liliana Konarska (AM);

Dydaktyka


prace wykonano w Zakładzie Biochemii Centrum Me-dycznego Kształcenia Podyplomowego pod kierunkiemprof. dr hab. Andrzeja Gardasa oraz w Katedrze i Zakładzie Biochemii i Chemii Klini-cznej AM w Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab.Jana Pachecka.

mgr Paweł Kaliszewski: „Badanie mechanizmu supresji mu-tacji rsp5 w genie kodujacym ligaze ubikwitynowaprzez nadekspresje˛ genu PIS1 kodujacego syntaze˛ fosfa-tydyloinozytolu u droz˙dzy Saccharomyces cerevisiae”;III miejsce;opiekunowie pracy: dr hab. Teresa Z˙ oładek (IBB) orazprof. dr hab. Jan Pachecka (AM);prace wykonano w Zakładzie Genetyki Instytutu Bio-chemii i Biofizyki PAN pod kierunkiem prof. dr hab.Andrzeja Paszewskiegooraz w Katedrze i Zakładzie Biochemii i Chemii Klini-cznej AM w Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab.Jana Pachecka.

• w grupie tematycznej „Lek pochodzenia naturalnego”:

mgr Joanna Rozen: „Zwiazki barwne i alkaloidy pirolizy-dynowe w surowcu Onosma paniculatum Bur. etFranch, pochodzenia naturalnego oraz próby mikroroz-mnazania i transformacji genetycznej uzyskanych ro-slin”; I miejsce;opiekunowie pracy: prof. dr hab. Mirosława Furmanowaoraz dr Agnieszka Pietrosiuk;prace wykonano w Katedrze i Zakładzie Biologii i Bota-niki Farmaceutycznej AM w Warszawie pod kierun-kiem prof. dr hab. Mirosławy Furmanowej.

mgr Agnieszka Matczak: „Produkty i przetwory ros´linneotrzymane z korzeni i ziela jez˙ówek – badania chemicz-ne i biologiczne”; II miejsce;opiekun pracy: dr Elz˙bieta Wojtasik;prace wykonano w Katedrze i Zakładzie FarmakognozjiAM w Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab. HalinyStrzeleckiej.

mgr Anna Brewinska: „Badanie aktywnosći antyoksydacyj-nej Hippocastani flos, Lamii albi flos, Sambuci flos,Ulmariae flos, Verbasci flos, Tiliae inflorescentia”;III miejsce;opiekun pracy: dr Jadwiga Nartowska;prace wykonano w Katedrze i Zakładzie FarmakognozjiAM w Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab. HalinyStrzeleckiej.

• w grupie tematycznej „Synteza leków”:

mgr Wojciech Łagiewka: „Synteza wybranych pochod-nych 4-(2-fluorofenylo)-1H,2H-pirydo[1,2-c]pirymidy-ny oraz 4-(2-chlororofenylo)-1H,2H-pirydo[1,2-c]piry-midyny”; I miejsce;opiekun pracy: dr Franciszek Herold;prace wykonano w Katedrze i Zakładzie Technologii

Srodków Leczniczych AM w Warszawie pod kierun-kiem prof. dr hab. Boz˙enny Gutkowskiej.

mgr Łukasz Zelazko: „Synteza pochodnych pirymidy-no[1,6-a]chinoksaliny”; II miejsce;opiekun pracy: dr Andrzej Chodkowski; prace wykonano w Katedrze i Zakładzie TechnologiiSrodków Leczniczych AM w Warszawie pod kierun-kiem prof. dr hab. Boz˙enny Gutkowskiej.

mgr Anna Chanko: „Synteza aromatycznych soli jodonio-wych z podstawnikami karbocyklicznymi i/lub hete-rocyklicznymi, przy uz˙yciu nadboranu sodowego (mo-nohydratu) jako utleniacza”; III miejsce;opiekun pracy: mgr Anna Kryska;prace wykonano w Katedrze i Zakładzie Chemii Organi-cznej AM w Warszawie pod kierunkiem prof. dr hab.Lecha Skulskiego.

• w grupie tematycznej: „Biotechnologia”:

mgr Anna Zdunowska: „Wpływ 24-metylenocholesterolu ijasmonianu metylu na zawartosć witaferyny A w pedachWithania somnifera (L.) Dun., hodowanych in vitro”;I miejsce;opiekun pracy: mgr Dorota Gajdzis-Kuls;prace wykonano w Katedrze i Zakładzie Biologii i Bota-niki Farmaceutycznej AM w Warszawie pod kierun-kiem prof. dr hab. Mirosławy Furmanowej.

mgr Alina Kalman: „Hodowla grzyba Pleurotus koryo (bo-czniaka korean´skiego) dla uzyskania preparatów białko-wych i ich autolizatów”; II miejsce;opiekun pracy: dr Olgierd Lubin´ski;prace wykonano w Katedrze i Zakładzie TechnologiiSrodków Leczniczych AM w Warszawie pod kierun-kiem prof. dr hab. Boz˙enny Gutkowskiej.

mgr Dorothy C. Amony: „Cell cultivation of Asiatic fungus,Pleurotus koryo using African waste plant products”;III miejsce;opiekun pracy: dr Olgierd Lubin´ski;prace wykonano w Katedrze i Zakładzie TechnologiiSrodków Leczniczych AM w Warszawie pod kierun-kiem prof. dr hab. Boz˙enny Gutkowskiej.

Laureaci pierwszych miejsc w poszczególnych grupachtematycznych zostali nominowani przez Jury Konkursu doetapu finałowego, który odbył sie˛ w dniu 13 marca 2003r.

Uroczystosć otworzył Rafał German student III roku Wy-działu Farmaceutycznego, witajac uczestników Konkursu orazprzybyłych gosći, a wsród nich: Prorektora ds. Dydaktyczno-Wychowawczych prof. dr hab. n. med. Leszka Paczka, Prore-ktora ds. Kadr prof. dr hab. n. farm. Józefa Sawickiego, WładzeDziekanskie, Prezesa Fundacji Rozwoju Warszawskiego Wy-działu Farmaceutycznego mgr Ryszarda Seidla.

Przewodnicza˛cy Jury prof. dr hab. Józef Kowalski, poprzedstawieniu członków Jury i przypomnieniu kryteriów,którymi kierowano sie˛ przy ocenie prac, przedstawił laure-

Dydaktyka


atów Konkursu w poszczególnych grupach tematycznych.Nastepnie Przewodniczacy Jury oficjalnie rozpoczał etapfinałowy XXXIX Wydziałowego Konkursu Prac Magister-skich w ramach, którego laureaci I miejsc w poszczególnychgrupach tematycznych zaprezentowali w dziesie˛ciominuto-wych wystapieniach załoz˙enia, cele i wyniki swych prac.Sposób prezentacji oraz wartosć merytoryczna pracy podle-gały ocenie jurorów.

Po wysłuchaniu 8 prezentacji Jury wyłoniło laureatówFinału XXXIX Wydziałowego Konkursu Prac Magister-skich:

I nagroda:mgr Adam Sobczak za prace˛ pt. „Analiza domeny receptoro-wej Pex5p oddziałujacej z oksydaza acyloCoA w droz˙dzachSaccharomyces cerevisiae” (praca wykonana w Zakładzie Ge-netyki IBB PAN pod kierunkiem prof. dr hab. Andrzeja Pasze-wskiego oraz w Katedrze i Zakładzie Biochemii i Chemii Kli-nicznej AM pod kierunkiem prof. dr hab. Jana Pachecka);

II nagroda:mgr Magdalena Cakała za prace˛ pt. „Wpływ inaktywacjipolimerazy poli(ADP-rybozy) na przebieg stresu oksydacyj-nego w mózgu gryzoni” (praca wykonana w ZakładzieTransdukcji Sygnału Komórkowego PAN pod kierunkiemprof. dr hab. Joanny Strosznajder oraz w Katedrze i Zakła-dzie Biochemii i Chemii Klinicznej AM pod kierunkiemprof. dr hab. Jana Pachecka);

III nagroda:mgr Sylwia Perlak za prace˛ pt. „Zastosowanie spektroskopiiNMR do badania struktury tabletek otrzymywanych metoda˛stałych rozproszen´” (praca wykonana w Zakładzie FarmacjiStosowanej AM pod kierunkiem prof. dr hab. Edmunda Sie-radzkiego);

IV nagroda (ex aequo):mgr Wojciech Łagiewka za prace˛ pt. „Synteza wybranychpochodnych 4-(2-fluorofenylo)-1H,2H-pirydo[1,2-c]pirymi-dyny oraz 4-(2-chlororofenylo)-1H,2H-pirydo[1,2-c]pirymi-dyny”; (praca wykonana w Katedrze i Zakładzie Technolo-gii Srodków Leczniczych AM pod kierunkiem prof. dr hab.Bozenny Gutkowskiej);

mgr Mirosława Ozimek za prace˛ pt. „Walidacja i zastosowa-nie w terapii monitorowanej metody oznaczania klomipra-miny technika HPLC” (praca wykonana w Katedrze i Zakła-dzie Biochemii i Chemii Klinicznej AM pod kierunkiemprof. dr hab. Jana Pachecka);mgr Anna Zdunowska za prace˛ pt. „Wpływ 24-metyle-nocholesterolu i jasmonianu metylu na zawartosć witaferynyA w pedach Withania somnifera (L.) Dun., hodowanych invitro” (praca wykonana w Katedrze i Zakładzie Biologii iBotaniki Farmaceutycznej AM pod kierunkiem prof. dr hab.Mirosławy Furmanowej);

V nagroda:mgr Anna Bogucka za prace˛ pt. „Charakterystyka kolekcjiszczepów Gram-ujemnych pałeczek niefermentujacych –badania identyfikacyjne oraz opornosći na wybrane antybio-tyki i chemioterapeutyki” (praca wykonana w Zakładzie Mi-krobiologii Farmaceutycznej AM pod kierunkiem dr Bohda-na Starosćiaka);

VI nagroda: mgr Joanna Rozen za prace˛ pt. „Zwiazki barwne i alkaloidypirolizydynowe w surowcu Onosma paniculatum Bur. etFranch, pochodzenia naturalnego oraz próby mikrorozmna-zania i transformacji genetycznej uzyskanych ros´lin” (pracawykonana w Katedrze i Zakładzie Biologii i Botaniki Far-maceutycznej AM pod kierunkiem prof. dr hab. MirosławyFurmanowej).

Przewodniczacy prof. dr hab. Józef Kowalski, odczytałwerdykt Jury, podkres´lajac niezwykle wysoki poziom na-ukowy Konkursu. Z rak Przewodniczacego Jury laureaciotrzymali dyplomy oraz nagrody pienie˛zne i rzeczowe,ufundowane przez JM Rektora Akademii Medycznej wWarszawie oraz firme˛ Boiron Sp. z o.o.

Złozywszy gratulacje laureatom i wszystkim uczestnikomKonkursu, prof. dr hab. Józef Kowalski z˙yczył studentom inauczycielom akademickim wielu udanych prac magister-skich w kolejnym roku, zapraszajac do udziału w XL Jubi-leuszowym Konkursie Prac Magisterskich.

Dydaktyka


Regulamin przygotowywania skryptów i prachabilitacyjnych do druku w Dziale Wydawnictw

Akademii Medycznej w Warszawie

1. Plan wydawniczy jest przygotowywany na podstawiepisemnych zgłoszen´ otrzymanych z jednostek AM. WWarszawie (skrypty, prace habilitacyjne i inne) kiero-wanych do Senackiej Komisji ds. Informacji Naukoweji Wydawnictw.

2. Złozenie skryptu do druku w Dziale Wydawnictw mo-zliwe jest wyłacznie z pozytywna recenzja na pismieskierowana przez recenzenta z danej dziedziny do Se-nackiej Komisji ds. Informacji Naukowej i Wydaw-nictw (samodzielny pracownik naukowy uczelni wy-zszej i/lub AM), dotyczy to równiez˙ wznowien.

3. Składane do druku w Dziale Wydawnictw prace habili-tacyjne powinny zawierac´ streszczenie (500 znakówstreszczenia) w je˛zyku angielskim oraz opracowanie po-gladowe w jezyku polskim (maksymalnie 10 stron zrycinami i tabelami i cytowana literatura) celem opubli-kowania w miesie˛czniku Medycyna, Dydaktyka i Wy-chowanie.

4. Prace wydrukowane w jednym egzemplarzu powinnymiec załaczona dyskietke (w formacie Word). Druk jed-nostronny, wyjustowany z marginesami 2.5 cm. Czcion-ka Times New Roman 14 pkt., pojedynczy odste˛p po-miedzy kolejnymi wersami tekstu. Numerowanie u do-łu, po srodku. Numeracja rozdziałów rzymska, tytułypierwszego rze˛du pisane boldem i z caps lockiem. Innetytuły pisane boldem, bez kropek po tytule.

5. Literatura, na która powołuje sie autor (w układzie alfa-betycznym, albo zgodnie z kolejnos´cia pojawiania sie˛ wtekscie) powinna miec´ nastepujacy układ: inicjały imioni nazwisko autora, tytuł ksiazki (italiki), wydawca, miej-sce i rok wydania, ew. numery stron; publikacje z czaso-pism naukowych: inicjały imion i nazwisko autora, tytułartykułu (italiki), tytuł czasopisma, nr tomu, rok wyda-nia, numery stron; np.:

M. Connor Podstawy genetyki medycznej. PZWL. War-szawa, 1998 J.C. Huhta Right ventricular function in the human fetus.J. Perinat. 29, 2001, 381-9

6. Rysunki i kolorowe fotografie moga byc skanowane wodpowiednim miejscu w teks´cie w kolorze czarno-bia-łym (w przypadku koloru koszty ponosi autor).

7. Autorzy otrzymuja bezpłatny egzemplarz skryptu (nieprzewiduje sie˛ honorariów).

8. Dział Wydawnictw zastrzega sobie prawo do wprowa-dzenia zmian redakcyjnych w publikowanych pracach.

9. Przygotowywanie skryptów i prac habilitacyjnych pozaplanem wydawniczym zatwierdzonym w roku kalenda-rzowym mozliwe jest jedynie w przypadku dokonaniapełnej opłaty przez składajacego.

Regulamin zatwierdzony przez Senacka Komisje ds. In-formacji Naukowej i Wydawnictw Akademii Medycznej wWarszawie. Recenzje prosze˛ kierowac na adres:

mgr Ewa KepskaAkademia Medyczna w WarszawieSenacka Komisja ds. Informacji Naukowej i Wydawnictwul. Zwirki i Wigury 61, 02-091 Warszawa

Prace z kompletem dokumentacji i dyskietka do druku pro-sze kierowac na adres:

mgr Magdalena Zielonka Dział Wydawnictw AM w WarszawieUl. Pawinskiego 3, 02-106 Warszawa

Dydaktyka


Chorzy i osoby niepełnosprawne w Nowym i Starym Testamencie

ks. Leonard Pawlak FDP

Umieszczone w Biblii stwierdzenie, z˙e po zakonćzeniudzieła stworzenia s´wiata i człowieka, iz˙ Bóg wiedział, z˙ewszystko, co uczynił było bardzo dobre (rdz 1, 31) jest wyra-zem monoteistycznej wiary w dobroc´ Stwórcy wobec doko-nanego dzieła stworzenia.

Skad zatem wzie˛ło sie zło? Jaka jest tajemnica zła? Odpowiedz znalezc mozna w 3. rozdziale Ksie˛gi Rodza-

ju: człowiek pod wpływem czynników zewne˛trznych, obda-rzony rozumem i wolna wola, wprowadza w boski porza˛dekdysharmonie˛, której jednym z „gorzkich owoców” jest cho-roba i niepełnosprawnosć.

Biblia jest natchnionym „listem” Boga do człowieka. Sa˛w niej nie tylko blaski (radosć, zdrowie), ale i cienie (choro-ba, ułomnosć, cierpienie).

Objawienie biblijne uwypukla znaczenie religijne choro-by, które miesći sie w zbawczym planie Boz˙ym. A przyuzdrowieniu ukazany jest aspekt dydaktyczny mocy Boz˙ej izawierzenia do konća w Opatrznosć Boza.

Bardzo cze˛sto pojawiaja sie chorzy na kartach NowegoTestamentu (Mt 8,16; Mk 6,5; Łk 9,2; J 6,2). Nie znaczy towcale, ze nie ma ich w Starym Testamencie.

Zycie, nawet zagroz˙one choroba czy niepełnosprawno-scia, w ujeciu biblijnym, jest darem Boga. Bogu przypisujesie zsyłanie choroby czy niepełnosprawnosći (Hi 2,10; Koh1, 13; Jr 4,6; Am 3,6). A wie˛c, skutki przyczyny bezpos´red-niej odnosi sie˛ do Przyczyny ostatecznej. Choroba czy nie-pełnosprawnosć, które dotykaja wybranych osób, maja swo-je oparcie w przyczynowosći, jaka zachodzi w s´wiecie; dlaczłowieka wierzacego ostatecznym z´ródłem takiego stanurzeczy jest niezgłe˛biona wola Boga Stwórcy.

Zagadnienie ludzi chorych i niepełnosprawnych towarzy-szy ludzkosći od zarania jej dziejów. Naocznym s´wiadkiemjest Stary i Nowy Testament.

Stary TestamentW Starym Testamencie odnotowano, jakie wysiłki podej-

mowali natchnieni autorzy, aby „zrozumiec´” sens choroby icierpienia. Ból i cierpienie moz˙e powodowac´, ze chory moz˙emiec pretensje˛ do Boga, który zamiast Boga pełnego miło-sierdzia, jawi mu sie˛ jako Bóg, który karze i jest nieczuły na

krzywde człowieka, o czym moz˙e swiadczyc Ksiega Hioba.W tej ksiedze dydaktycznej, czyli ma˛drosciowej, przedsta-wionej w formie dialogu, ukazana została tradycyjna teza opojmowaniu choroby, jako konsekwencji grzechu. Elifaz zTemanu radzi Hiobowi: Pojednaj sie, zawrzyj z Nim [ zBogiem] pokój, a dobra do ciebie powróca (Hi 22, 21).Hiob nie poczuwa sie˛ do zadnej winy. Nie widzi moz˙liwosciprzyjecia tajemnicy dobroci transcendentalnej. Wre˛cz prze-ciwnie, oskarz˙a Boga, a nawet sie˛ wadzi.

Zrozumienie sensu choroby/niepełnosprawnosći nie dasie uchwycic li tylko na płaszczyzńie teoretycznych rozwa-zan. Nie mamy tu bowiem do czynienia ze zwykłym proble-mem, lecz z relacja miedzy wolna wola człowieka a działa-niem Boga: On na poczatku stworzył człowieka i zostawił gowłasnej mocy rozstrzygania (Syr 15, 14). Stad wazne jest, abyosoba chora zdołała dostrzec w cierpieniu tajemnicze działanieBoga, którego wola jest zbawienie kaz˙dego. Aby osoba niepeł-nosprawna nie ulegała rozpaczy i desperacji (Syr 14-20).

Biblijny Hiob wysuwa nawet bardzo zdecydowana alter-natywe: albo – albo. Wszystko jest absurdem łacznie z Bo-giem albo wszystko ma swój ostateczny sens w tajemnicyBoga. Hiob, pomimo, z˙e doswiadcza bólu i cierpienia, do-strzega, z˙e Bóg ostatecznie jest dobrym Ojcem. Człowiekjako istota rozumna i obdarzona wola, jest w stanie niepoddac sie chorobie i wszelkim z niej wynikajacym ograni-czeniom. Moz˙e wbrew logice tego s´wiata do konća zawie-rzyc Bogu, którego jest odbiciem (Rdz 1, 28). To zawierze-nie opiera sie˛ na niezgłe˛bionej madrosci, czyli bojazni Bozej.O tej madrosci pisza autorzy natchnionych s´wietych ksiag(Ps 136,5; Mdr 9,2). Nie zapominajmy, z˙e człowiek swoja˛wolna wola zachwiał boski porzadek swiata. Dlatego tez˙ czło-wiek winien ponownie odnalezć w sobie ład w relacji mie˛dzyBogiem i swiatem. Do takiej harmonii zache˛ca prorok Jere-miasz, którego takz˙e nie omine˛ły cierpienia. Teologia Jeremia-szowa nawiazuje do jahwistycznych tradycji prorockich, tj.grzech powstaje na skutek oddalania sie˛ od Boga. ZdaniemJeremiasza wszystko jest pod kontrola Boga (Jr 29,11).

W Starym Testamencie choroba ma sens, mimo buntu iniezgody (Jr 2, 7). Jest przyjmowana z woli Boga (Hi 2,10).A zarazem jest wielka tajemnica.

WYCHOWANIE


Na kartach Starego Testamentu znalezć mozna rózne pró-by interpretacji choroby m.in. tzw. teoria odpłaty, wedługktórej to ludzie sprawiedliwi, tj. poste˛pujacy zgodnie z na-uka Tory, sa szczesliwi (Tb 13,15; Ps 33,12), a nieszcze˛sli-wymi sa ludzie zli (Prz 12, 21). Nieobca jest tez˙ na kartachST koncepcja o pedagogicznej wartosći bólu i cierpienia. WBiblii odnotowano protest ludzi cierpiacych, którzy „wadza˛sie” z Bogiem (Rdz 18,23; Wj 5,22). A nawet znalezć moz-na passusy o fatalistycznej rezygnacji (Hi 9,28; Ps 44,25) iniezrozumienia wszelkich ludzkich miar na zaistniała sytu-acje (Ps 18, 42). Poza tym znalezć mozna konsolacyjne rady,tj. powierzenia sie˛ dobremu Bogu (Iz 53, 4-5) oraz uczynie-nia z choroby słuz˙by dla innych (Hi 33, 33, 26; Mdr 13,19).

Natchnieni autorzy Starego Testamentu zache˛cali doprzezwyciezania cierpienia i bólu (Ps 18,7; Syr 2,2). Wchorobie szukali sensu i che˛ci zycia. Hagiografowie uczula-ja, zeby nie poddawac´ sie wszelkim przeciwnosćiom losu,zeby nie tracic´ nadziei, jaka płynie „z tamtego s´wiata” (Prz23, 18; Mdr 12, 19).

Biblia przyjmuje, ze Bóg wszystko stworzył i ma piecze˛nad swiatem, i człowiekiem (Ps 104, 21; Mdr 12, 15). Bógma swoje odwieczne plany zbawienia (Ps 119, 128), w któ-rych jest miejsce na chorobe˛, cierpienie i niepełnospraw-nosc: Jestem s´wiadomy zamiarów, jakie zamys´lam wzgledemwas – wyrocznia Pana – zamiarów pełnych pokoju – stwier-dza Bóg u Jeremiasza (29,11). S´wiety Piotr, parafrazujacPsalm 55, wers 23, dopowie: Wszystkie troski wasze prze-rzuccie na Niego, gdyz˙ Jemu na was zalez˙y (1 P 5,7).

Nowy TestamentNowy Testament takz˙e włacza ludzi chorych i niepełno-

sprawnych w Boz˙y plan zabawienia; podstawa jest meka,smierc i zmartwychwstanie Jezusa.

W Nowym Testamencie choroba i niepełnosprawnosć saumieszczone w relacji działania demonicznych pote˛g (Łk10, 18-19), nad którymi Pan Jezus panuje (Mt 8, 28; Mk 1,34). Jezus wychodzi naprzeciw ludziom chorym i niepełno-sprawnym, uzdrawiajac wielu (Mt 4, 24; 8, 16). Te liczneuzdrowienia dokonane przez Syna Boga ukazywały czło-wiekowi, ze Bóg Ojciec jest nieustannie z osoba chora/nie-pełnosprawna i ze potega Jego miłosći (Rz 3,26-26) jestzawsze „na usługach króla stworzenia”. Jezus do konćapełnił wole Ojca (Łk 22, 42, J 4, 34), która chciał przekazac´swoim wyznawcom i apologetom (Mt 7, 21; Mk 3, 35; J7,17), jako wyraz swojej solidarnosći z nimi, a zwłaszcza ztymi, co dzwigaja krzyz choroby, krzyz˙ niepełnosprawnosći(Mt 11, 28; Hbr 2,18). Istota tak pojetej solidarnosći z nimi,jest zmartwychwstanie Jezusa, jako znak zwycie˛stwa nadwszelka słabosćia tego swiata. O tym wczesńiej mozna prze-czytac w przypowiesći o Łazarzu, która zakonćzona jestwskrzeszeniem, tj. przywrócenie do z˙ycia doczesnego, które

jest tylko przejsćiowe, jak sen (J 11, 11-14). Pan Jezus wy-głasza taka oto katecheze˛: Choroba ta nie zmierza do s´mier-ci, ale ku chwale Boz˙ej (J 11, 4). A po dokonaniu dziełauzdrowienia Łazarza, dodaje: Kazdy, kto zyje i wierzy wemnie, nie umrze na wieki (J 11, 26). To jest ta ekonomiazbawienia; nowa tresć i nowa jakosć.

Pan Jezus nie uwaz˙a choroby i niepełnosprawnosći jakokary za grzech (Łk 13, 2-3). Zapytany przez swoich ucz-niów: Rabbi, kto zgrzeszył, z˙e sie urodził niewidomym – onczy jego rodzice?, odpowiada: Ani on nie zgrzeszył, anirodzice jego, ale [stało sie tak], aby sie na nim objawiłysprawy Boz˙e (J 9, 2-3). Ta odpowiedzia wprawia w zdziwie-nie Apostołów. Podobnie zachowuja sie uczniowie, gdytrzykrotnie zapowiada swoja meke (Mt 16,21-23 i paral.),podkreslajac, ze bedzie musiał wiele wycierpiec´ (Łk 9, 22).Apostołowie nie dopuszczaja do siebie tego typu mys´lenia:Panie, niech Cie˛ Bóg broni! Nie przyjdzie to nigdy na Ciebie(Mt 16, 22; Mk 8, 32). Ewangelisći wcale tego nie ukrywaja,ze uczniowie nie zrozumieli tego, co było zakryte przed nimi(Mk 9, 23). Nie mogli pojac tej zbawczej ofiary.

Istota chrzesćijanstwa jest wiara w Ukrzyz˙owanego. SynBozy zapewnia kaz˙dego z nas: A ja, gdy zostane˛ wywyzszo-ny nad ziemia, pociagne wszystkich do siebie (J 12, 32).Jezus zmienił sposób mys´lenia o bólu, me˛ce i cierpieniu. Takwiec, choroba i niepełnosprawnosć stanowia czesc ludzkiejegzystencji (Flp 1, 29). To sa znaki swiata miłosci Boga wChrystusie ukrzyz˙owanym. Sa srodkiem prowadzacym dozbawienia w Chrystusie. S´wiety Paweł, Apostoł Narodów,pisze: Nosimy bowiem nieustannie w naszym ciele konanieJezusa [tzn. cierpienie i ból], aby zycie Jezusa objawiło sie˛ wnaszym ciele ... Dlatego to nie poddajemy sie˛ zwatpieniu,chociaz bowiem niszczeje nasz człowiek zewne˛trzny [tzn.ciało], to jednak ten, który jest wewnatrz, odnawia sie˛ z dniana dzien´ (2 Kor 4, 10. 16-17). Poprzez chorobe˛ i niepełno-sprawnosć człowiek dos´wiadcza tego, z˙e zycie ludzkie niejest wyłacznie umowa z ziemia, ale przymierzem z samymBogiem. Dopiero w nowej rzeczywistosći Bóg otrze wszelka˛łze i nie bedzie juz wiecej smierci, ani bólu (Ap 21,4). DziekiZmartwychwstałemu Chrystusowi człowiek uwolni sie˛ odwszelkiego bólu i cierpienia. Cierpienie, dla ludzi wierza-cych, jest próba ich wiary. Swiety Piotr naucza: cieszcie sie˛,im bardziej jestesćie uczestnikami cierpien´ Chrystusowych,abyscie sie cieszyli i radowali przy objawieniu sie˛ Jegochwały (1 P 4, 13).

Słusznie zauwaz˙ył Paul Claudel, z˙e chorzy i swieci – toludzie, którym Pan Bóg nie daje spokoju.

Ksiadz Leonard Pawlak FDP nalez˙y do zgromadzeniaorionistów, tj. Małe Dzieło Boskiej Opatrznosći, PavrumOpus Divinae Providentiae (FDP). Zgromadzenie zakonne,kleryckie, habitowe.

Wychowanie


Uskrzydleni cierpieniem (1)

Czesław Mirosław Szczepaniak

Baczak Jacek

Jacek Baczak przez trzy lata pracował w Domu PomocySpołecznej dla Przewlekle Chorych w Komorowicach (Biel-sko-Biała). Był piele˛gniarzem. Albo inaczej: Byłem sprzata-czem i golibroda. Golenie miało w sobie ukryty smak pozna-wania. Stojac przed zarosńietymi twarzami starych me˛z-czyzn, odkrywałem je na nowo. Ostrze maszynki sćiagałopiane i wynurzały sie˛ znajome zmarszczki i zagłe˛bienia. Wy-złobione góry i doliny z bliska. Poszarpany pejzaz˙ doswiad-czen, który za kaz˙dym razem okazywał sie˛ nowy, bolesny.Stawał sie widomym znakiem rezygnacji, pogodzenia sie˛.Goliłem zawsze pod koniec zmiany, powoli, z˙artujac i roz-mawiajac. A jednak golenie stało sie˛ z czasem pełnym nama-szczenia rytuałem. Obcujac z ich twarzami, stopniowo iniewyraznie uswiadomiłem sobie, z˙e obcuje z czastka swieto-sci. (...). Mozna powiedziec´, ze znajdował sie˛ na samiutkimdole listy płac. Był najbliz˙ej ludzi cierpiacych i osamotnio-nych. Usługuje, karmi, poprawia zmie˛ta i wilgotna posciel,przewija, myje, goli, wyciera strumyczek s´liny, łzy i ekskre-menty, zamiata, krzata sie miedzy łózkami. Jest na kaz˙dezawołanie i dzwonek. Odnosi ciała do prosektorium. Znosiciagłe kaprysy i humory przewlekle chorych, którzy wycze-kuja na smierc. Wokoło trwa agonia. Umieraja. Na nic tu sie˛zdaja wszelkie kryteria estetyczne. Z sal dochodza strzepysłów. Jeszcze tla sie wiotkie gesty. Płona mapy pamie˛ci. Otokes istnienia. Z kranów cieknie woda. W oddali zegar nakosciele miele czas, co jest na usługach z˙ycia i smierci.Wszystko sie˛ kurczy. Strach i le˛k nie zostaja oswojone. I takto trwa trzy lata. O tym, co przez˙ył, napisał w ksiazce, którawzbudziła zachwyt czytelników i bezradnosć krytyków. Au-tor wyznał: Chciałem te ksiazke napisac prosto... Wcaletego nie ukrywał, z˙e tylko chciał ludziom zza bramy powie-dziec, co sie dzieje w Domu dla Przewlekle Chorych.

Zapiski z nocnych dyz˙urów (Wydawnictwo ZNAK, Kra-ków 1995) to 41 wzruszajacych rozdziałów o z˙yciu, umie-raniu i smierci. Autentyk jakich niewiele. Oczywisćie, zeksiazka wyróznia sie szczerosćia, bo teraz zbyt wielu auto-rów symuluje szczerosći. Jacek Baczak nie epatuje miesz-czucha. Nie zgrywa sie˛ na artyste˛. Jest poeta i malarzem. Jestciagle zadziwiony i zaszokowany: W srodku nocy zobaczy-łem, jak zza drzwi jednego z pokojów wyłaniaja sie rece naposadzce. Potem ramiona i tułów. Podszedłem i zobaczyłem,ze to Rudek wyczołguje sie˛ z pokoju.

– Wszystko w porza˛dku, w porzadku ... – wyszeptał.

Podniosłem go i prawie zaniosłem do ubikacji.Nie chciał brac´ swoich kul i isc normalnie, stukajac o

podłoge – bo obudziłby innych.Z niesłychana zyczliwoscia i sympatia pisze o ludziach

przewlekle chorych. W tym domu dos´wiadcza sensu z˙ycia:(...) Bez tej ciemnej połowy, połowy niszczenia, rozpadu,kurczenia sie˛, nasz s´wiat nie byłby taki jaki jest. Z˙yłem niemyslac o tym, robiac to, co trzeba robic´. Kupowałem impapierosy, soki owocowe, ciastka i cukierki, paluszki, s´mie-tane, troche dobrej kiełbasy. Odnosiłem do zegarmistrzastare, zepsute budziki i przynosiłem naprawione. Chodziłempo salach, rozmawiałem, naprawiałem róz˙ance i nastawia-łem radia, szukajac na falach mszy s´wietej. Mówiłem, jakajest pogoda za oknem i który dzisiaj mamy dzien´ miesiaca.Tłumaczyłem dziesiatki razy, ze syn czy córka nie czeka nakorytarzu, ze na pewno przyjdzie za tydzien´. Sprzatałempółki, podlewałem kwiaty, wyrzucałem niedopałki z popiel-niczek, poprawiałem s´wiete obrazki oparte o doniczki.

I tylko czasem, w s´rodku dnia, w zamknie˛tej kuchni ci-skałem kubkiem w drzwi, krzyczac. Czyzbym chciał prze-straszyc´ kogos? Kogo? Sprawce˛?

Pózniej stałem z opuszczonymi re˛kami, nawet nie mys´laco własnej s´miesznosći.

Wcale sie nie zali na swój los i codzienne kłopoty. Patrzyi słucha. Czasami w prosektorium szkicuje twarze tych, coodeszli w Wiekuista Swiatłosc: (...) Miał to byc duzy obraz.Schodziłem za kaz˙dym razem do prosektorium i rysowałempospiesznie. W domu poprawiałem szkice. Wpisywałem ini-cjały, liczbe przezytych lat i godzine˛ po zgonie, w którejrysowałem. Potem kolejny rysunek naklejałem w rze˛dzie nawielkim blejtramie, delikatnie, z˙eby nie zetrzec´ kurzu z po-przednich szkiców. (...) Nie wiedziałem dokładnie, czemu torobie. Czasem schodzac po kilku dniach do prosektorium,stawałem nagle w pół kroku, jakby rozumiejac na mgnieniesekundy, czego oblicze tak naprawde˛ chce narysowac´.

Schodziłem po schodach i otwierałem kluczem białedrzwi, w drugiej rece trzymajac długopis i kartke˛.

Nie ma u Baczaka rutyny i zbe˛dnych słów. Wszystko wzyciu jest niepowtarzalne i jedyne, nie do powtórzenia. Trze-ba byc swiadkiem wielu s´mierci, zeby nabrac´ wiekszegoszacunku do z˙ycia. A jednoczesńie zrozumiec´ sens z˙ycia,cierpienia i s´mierci. I kolejny cytat: (...) Czesto odchodzilinad switem. Zostawały zimne i sztywne ciała, które ranozanosilismy do prosektorium. Ciała, wobec których odczu-wałem wine, do których cze˛sto mówiłem szeptem, myjac je w

Wychowanie


kostnicy. Ale tez˙ czułem ich obcosć. Podwiazywałem szcze˛ki,zamykałem powieki, zakrywałem białymi przesćieradłami tenaraz wygładzone twarze. Wkładałem spodnie, zapinałemkoszule na piersi, z której jeszcze czasem w krótkim charcze-niu ulatywały resztki powietrza. Zawijałem te ciała, az˙ sta-wały sie jakimis pakunkami, tłumokami gotowymi do wrzu-cenia w gardziel ziemi na przetrawienie w wielkiej, nie kon´-czacej sie przemianie. W której ja tez˙ byłem pojedynczympunktem. (...).

Zdaje sobie sprawe˛, ze kazde moje słowo o Zapiskach ...Jacka Baczaka jest nie na miejscu. Ale tak nie moz˙na. Cza-sami trzeba powiedziec´, zanotowac´ i przekazac´ dalej, zebychoc we fragmencie ocalic´ całosc. Prof. Jan Błon´ski w po-słowiu do debiutanckiej ksiazki wyznał: Czuje sie – przy-znam – bezradny wobec tej oszcze˛dnej prozy? poezji?

Jacek Baczak napisał ksiazke, która przeczytałem jednymtchem. Warto było spe˛dzic trzy lata ws´ród przewlekle cho-rych, bo dzie˛ki takim ksiazkom człowiek ma wie˛kszy szacu-nek do z˙ycia. Autor opatruje te˛ swoja miniature cytatem zwiersza Czesława Miłosza:

Bedziesz słuz˙ył.Noszac, obmywajac, sprzatajac, słyszac,I z kazdym dniem poznawac´ bedziesz swoja wine,Az uznasz, z˙e nie zasługujesz na nic wie˛cej (Zdarzenie gdzie indziej)

Debiut prozatorski Jacka Baczaka witam z radosćia, jakprzed laty pierwsze ksiazki Jana Komolki i Zbigniewa Brzo-zowskiego. I wcale nie be˛de oczekiwał na naste˛pne ksiazki.Tej pierwszej nie zapomne˛, dopóki bede zył.

Kawecka Eugenia (Ciocia Enia)(28.VII.1905-20.VIII.1989)

Nieraz o Niej pisałem na łamach polskiej prasy (Płomyk1976 nr 5, Zielony Sztandar 1976 nr 71, Tygodnik Kulturalny1983 nr 6). Po latach odnalazłem Jej pamie˛tnik pisany spe-cjalnie na konkurs zorganizowany w zwiazku z Miedzynaro-dowym Rokiem Kobiet (1976). Pamietnik to jedna z 973nadesłanych prac. Nie spotkał sie˛ z uznaniem jury, co dobrzeswiadczy o jego tresći, zas gorzej o tych, co oceniali i nagra-dzali. Jest w nim kawał rzetelnie napisanej biografii kobietypolskiej, która maja˛c 70 lat zabrała sie˛ do spisania swoichwspomnien´. 50 lat pracowała z dziec´mi. W pracypedagogicznej przyje˛ła monete˛ z rewersem: Szkoła – toogród! / Dzieci – ros´lina! (Froebel Friedrich). Tej mys´listrzegła jak z´renicy w oku. Wie˛kszosc stron pamie˛tnikadotyczy przez˙yc wojennych. To jest takie S e r c e lirycz-ne (Cyprian Kamil Norwid). W posłowiu pisze: Przekazuje˛młodemu pokoleniu swoje przez˙ycia wojenne. Z mys´la, aby

ona była ostatnia z wojen, by nigdy juz˙ wojna nie przeszka-dzała uczniom w nauce. Zawsze sie˛ cieszcie wolnosćia ikochajcie Ojczyzne˛! W tych słowach jest esencja tego, oczym bedzie pisała w 160 stronach maszynopisu. Ojczyzna,w Jej rozumieniu, to po prostu praca poje˛ta w duchu Norwi-da. Pamie˛tnik zaczyna sie˛ od 1939 roku. Młoda Eugeniapisze: (...) Wpatrzona w dal marzyłam o wyjez´dzie z dziec´mina letnisko. Juz˙ w wyobrazńi widziałam zielony, iglasty las zjutrzenka o wschodzie, z purpura o zachodzie. A gdy z górymocniej przygrzeje, to w cieniu z˙ywicznych drzew, na su-chym, ciepłym piasku opalaja sie moje malen´stwa – 3 letniaKrysia i 2 letni Janusz. Twarzyczki obojga blade, mizerne,bo w naszym domu nie było wesoło. Mój maz Michał od latbył chory na płuca. Dawniej pracował jako farmaceuta wzadymionej Łodzi, ale lekarze orzekli, z˙e musi zmienic´ doty-chczasowy zawód, gdyz˙ wyziewy apteczne coraz bardziejpogarszały stan jego zdrowia. Tutaj w osadzie cukrownirówniez niezbyt dobrze sie˛ czuł. Praca za biurkiem ksie˛go-wego i nocne dodatkowe prace przy bilansach, nie dodaja˛zdrowia. W domu jeszcze siedzaca praca przy ulubionym,duzym zbiorze filatelistycznym i korespondencja z cała˛Europa. Jako długoletni członek YMCA, w Łodzi, pełnił tamfunkcje korespondenta. (...).

W wakacje 1939 roku wyjez˙dza Eugenia Kawecka zdziecmi na kolonie (50 dzieci szkolnych i 16 z sierocinća) dolasów przy szosie Kutno-Łódz´. Na wiesc o wojnie, rodzicezabrali swoje dzieci. Tylko te 16 z sierocinća zostało nabarkach siostry, kucharki, niani i młodej wychowawczyniEugenii Kaweckiej. I własńie te dzieciaki przygarne˛ła docukrowni, gdzie pracował Jej maz: dobry z natury Michał.Oto jak opisuje tamten nieludzki czas: Coraz cze˛stsze deto-nacje z cie˛zkich dział wyrazńie juz słyszały dzieci, wyrazńiesie bały. Opiekunkami przy dzieciach były: kucharka, siostrai niania. Ja z me˛zem na rowerach, po bokach konwojowali-smy dzieci w gła˛b lasu. Ze smutkiem z˙egnał nas stary gospo-darz. Jej maz na znak z˙ałoby zapusćił brode (To mój znakzałoby! Po zabranej ojczyzńie.). Zaczeła sie wojna. EugeniaKawecka zdaje skrupulatne relacje o mentalnosći wojskhitlerowskich: (...) Przychodzili nie tylko do nas, zabieralito, co potrzebowały ich z˙ony, przywiezione z Rzeszy, firanki,dywany, obrusy, fotele, toaletki o trzech lustrach i obrazyolejne, w tym moje ulubione >Przedwiosńie< Rapackiego.Zabierajac porcelane, wybierali znane polskie c´mielowskiefirmy. Obojetnie chodzilis´my po pustych pokojach. (...).Przedmiotami, które zabierali od Polaków, meblowali swojekwatery albo wywozili razem z cukrem, ludz´mi do Rzeszy.

W czasie II wojny s´wiatowej wszystko spoczywa na Jejbarkach. Dz´wiga wory z torfem, drzewo z lasu, zbiera natorach wegiel, by ugotowac skromna strawe. Jest bezradnawobec nieuleczalnej choroby me˛za, który zle znosi codzien-ne trudy: Biedny Michał, mizerniał tracił siły i zdrowie.

Wychowanie


Przychodził zme˛czony, prosił o cisze˛ i samotnosć. Potemwyjechał zagroz˙ony przez Niemców: Sama zostałam z dziec´-mi. (...) Wiodłam samotna walke o byt i zycie swoich pisklat.(...) Dawniej byłam odwaz˙niejsza, czy to le˛k samotnej kobie-ty, wsród wrogów, czy zme˛czenie i te˛sknota, bo czułam sto-pniowo wyczerpanie organizmu.(...). Jej córka, Krysia, naglezachorowała na tyfus brzuszny. Umiera. Potem i Ona zaczy-na chorowac´: Zupa z brukwi bez ziemniaków, kawa i chleb,który nie przypominał chleba. Noca z głodu ssałam rógpoduszki, tak jak dziecko ssie pusty smoczek.

Eugenia Kawecka bierze czynny udział w ruchu oporu.Współpracuje z partyzantami. Jest łaczniczka. No i nadal niemoze obyc sie bez dzieci (Stworzyłam sobie i ja mały kom-plet szkolnych dzieci). Maz nadsłuchuje radiowych wiesći.Wojne spedza wraz ze starym Ojcem i Matka. Nieraz JejOjciec przypominał: – Urodziłas sie trzecia córka, a ja wte-dy czekałem na syna, bo wiedziałem, z˙e urodzi sie˛ akurat wczasie rewolucji (1905 r. – przyp. Cz. M.Sz.). Ze bedzie pomnie naste˛pnym >bojownikiem<. Jego me˛stwo byłoby juz˙wrodzone, bo i matka wasza, była wtedy czynna. (...) Omyli-łem sie, powiedział smutno. Nie było mnie w domu, kiedyzamiast syna – urodziłas´ sie ... tyyyy ... Przykro mi było, bosyna sobie wymarzyłem. Dlatego matka ubierała ciebie jakchłopaka i nazwała Genkiem. I byłas´ nim az do siedmiu lat,dostałas konia na biegunach, rower, i łaziłas´ po drzewach ipłotach jak prawdziwy chłopak. Dopiero po 7 latach urodziłsie pierwszy mój syn. Ojciec nieraz powtarzał: Badz Dzielna!O swoim Ojcu napisze: Od ojca brałam przykład i odwage˛.Był moim powiernikiem i doradca. Pracowała. Brała udziałw ruchu oporu, przechowywała sztandar. Pomimo dozna-nych krzywd ze strony okupanta, pisała: sa przeciez˙ i dobrzyNiemcy. Tak pisała osoba, która słowo OJCZYZNA zawszepisała wersalikiem. Podczas wojny imała sie˛ róznych prac:(...) Wreszcie zacze˛łam prace u ogrodnika przy inspektach.Za prace, otrzymywalis´my pełne wyz˙ywienie, dziecko byłona powietrzu i pod opieka cały dzien´. Z pamietnika bije wolai chec zycia na przekór losowi. Nalez˙ała do tych ludzi,którzy przez pie˛c lat nie pili herbaty, głodowali, marzyli ochlebie.

Ledwo, co zakonćzyła sie wojna, a tu naste˛pny spadacios. Dnia 14 maja 1945 roku umiera Jej maz: Straciłamprawdziwego przyjaciela, doradce˛ o szlachetnym czułymsercu. (...) Do dzis´ mysle o nim ze wzruszeniem, bo z˙ycie tegozacnego człowieka o pogla˛dzie filozoficznym było pos´wieco-ne w nieustannym poszukiwaniu pie˛kna, dobra i najlepszychludzkich cech. (...).

Po wojnie Eugenia Kawecka udała sie˛ do Łodzi: (...)Wyszukałam tymczasowe >Biuro-Os´wiaty< zostałam juz˙ kil-ka osób che˛tnych jak ja, które chciały juz˙ pracowac przyorganizowaniu szkół, s´wietlic i kursów wieczorowych. Prze-waznie były [to] kobiety, me˛zczyzni ukrywali sie przed gesta-

po, zaraz poszli w szeregi, dalej gonic´ wroga. (...) Zapisanonas do stałej juz˙ pracy z dziec´mi, które czekały na otwarcieszkół po 5-letniej przerwie. Kaz˙dego dnia dostawałys´my ad-resy do pustych lokali po urze˛dach niemieckich. Wspólnie zdziecmi usuwalis´my slady wroga, w przyszłych klasachszkolnych. Znosiłys´my na plecach krzesła, stoły, ławki iwszystko co nadawało sie˛ do prymitywnego na razie rozpo-czecia nauki. (...) Z własnego mieszkania przynosiło sie˛ukryte materiały pis´mienne, obrazki i fotografie o tematycepolskiej. Dzieci kleiły pierwsze chora˛giewki biało-czerwone.I ja juz jawnie wyjełam swój skarb z ukrycia [-]Godło Naro-du Polskiego >Orzeł Biały< z przechowanego sztandaru –harcerskiego, doczekał sie˛ Wolnosci!! Szkoła miała juz˙Godło i barwy Rzeczpospolitej! (...). Ale to dopiero jestpoczatek. Eugenia Kawecka powraca do zburzonej Warsza-wy. Jest pełna pasji i młodzienćzego szalen´stwa. Co ruszokrasza swój pamie˛tnik anegdotami, które, niczym stop klat-ka, sa w Jej zyciorysie. Z czułosćia wspomina podróz˙ po-slubna (dzis to sie nazywa miesiac miodowy): (...) Pierwszyraz lecielismy czteroosobowa awionetka z Warszawy do Po-znania. Waz˙yli nas i nasze bagaz˙e, ostrzegali by nie jesćsłodyczy. A mys´my mieli cały tort z wesela. (...) Ta przyje-mnosc kosztowała nas w jedna strone˛ po 100 zł. Tyle samozarabiałam miesie˛cznie, ty miałes´ wtedy 400 zł.

Po wojnie znowu wyjez˙dza z dziec´mi na kolonie letnie doWisniowej Góry k/ Łodzi. Pracuje na niwie pedagogicznej.Doskonale sobie radzi z codziennymi kłopotami i trudno-sciami: (...) I ja prócz pracy zawodowej, potrafiłam zorgani-zowac sobie gospodarstwo przydomowe. Nasadzałam kury,kaczki do wyle˛gu. Kilka owiec chodziło w ogródku. Tadodatkowa praca pomogła nam w doz˙ywianiu słabych or-ganizmów, i chciałam miec´ wełne na ciepły sweterek dlaJanuszka. Nie tylko ja tak robiłam, wszyscy byli spragnienikazdej rzeczy (...). Ostatecznie chory syn wyjechał do Rabki,a wraz z nim pojechała Eugenia Kawecka. Podje˛ła prace nakoloniach z dziec´mi (Dla jego zdrowia przyjechałam tutaj,nie dla zarobku.) Bez fałszywego wstydu doda: Praca byłaspokojna, miła, dlatego dawała mi duz˙o zadowolenia.

W 1955 roku na stałe sie˛ zameldowała w Warszawie: Wbudujacej sie Stolicy wsze˛dzie potrzebne były re˛ce do pracy.Przyjełam wiec prace w turnusowym domu dla dzieci pra-cowników RSW >Prasa< z całej Polski. Wychowanie młode-go pokolenia uje˛łam programem w trzech zasadniczych pun-ktach – aktywnosć społeczna, kultura i stosunek do pracy.Po 5 latach pracy w Gródku przysłano mnie do pracy wSanatorium Rehabilitacji Ortopedycznej w Zagórzu kołoWarszawy. Zdawało mi sie˛, ze powinnam cała dobe byc z takuposledzonymi dziec´mi. Poczatek był trudny, bardzo przy-kry, ale jakze trafnie zastosowane były zaje˛cia do moichupodoban´. Wyczułam, z˙e serca wzajemnie oddac´ sobie musi-my. Wiec jesien zycia swojego ofiarowałam dzieciom kale-

Wychowanie


kim. Pózniej uczyłam sie˛ traktowac dzieci jak zdrowe. Do-kładałam róznych staran´, by miejsce ich pobytu upie˛kszyc,przyblizyc do domu rodzinnego, zasta˛pic im matke – rodzine– dom. Zniz˙yc sie do ich upodoban´ przez z˙yczliwosc i wesołaatmosfere˛.

(...) w czasie wojny uczyłam sie˛ chodzic o kulach, zwycie˛-zyłam – dlatego, z˙e byłam cierpliwa podczas długiego lecze-nia. Zachecałam smutne dzieci, tłumaczac cel cwiczen i apa-ratów.

(...)W naszym Sanatorium w Zagórzu jest Szkoła Podstawowa

osmioklasowa i przedszkole. Dzieci przedszkolne przy orga-nizowanych zaje˛ciach wesołe, opalone, c´wicza w marszurytmike ze spiewem. Na duz˙ym otwartym tarasie ws´ród lasu,basen kapielowy, wielkie kolorowe parasole od słonća, pia-skownica, moc róz˙nych zabawek i pomocy dydaktycznych.

Eugenia Kawecka wcale tego nie ukrywała, z˙e nie trzebabyc artysta, gdy jest zamiłowanie do tego, a zadowoleniedawało mi wiele pomysłów.

Dalej: W ramach rutyny przybywała popularnosć, za niakryła sie jednak pracowitosć, zdyscyplinowanie i społecznezaangaz˙owanie. Tamte czasy przypominaja mi zachowanefotografie, które sprawiaja mi prawdziwa satysfakcje˛, dlate-go, ze dzieci, s´piew, teatrzyki i wycieczki to moja wielkapasja. Teraz to moz˙e byc dziwne, ale działalnosć sceniczna˛zaczełam od roli piecioletniego aniołka siedzacego na szo-pce, a skonćze na statystce w teatrze.

*To była nasza wychowawczyni z Sanatorium Neuropsy-

chiatrii Dzieciecej w Zagórzu k/Warszawy, poczta Stara Mi-łosna. Po raz pierwszy sie˛ z Nia zetknałem w przedszkolu.Wszyscy mówili do Niej Ciocia Enia. To Ona organizowałanam terapie˛ zajeciowa, pracowała z tymi, którzy mieli wade˛wymowy. Była wsze˛dzie. Czasami mi sie˛ zdawało, z˙e tychCioc jest wiele. Bo Ciocia Enia to ta, co przygotowuje znami wierszyki na zbliz˙ajaca sie akademie˛. To ta, co nosi nasna plecach, ubiera, karmi, wyciera nasze zapłakane buzie.To ta, co szepce nam do ucha, z˙ebysmy nie płakali, bo łzy sasmieszne kiedy sa za duze (ks. Jan Twardowski). Ciociapełna dobroci i serca. Bardzo cze˛sto przychodził do Niejnasz dr Andrzej Seyfried ( pozdrawiam Cie˛ Kochany Profe-sorze!) i wysłuchiwał Jej rad. Doktor pilnie nas obserwował.Bywało czesto tak, z˙e konczac obchód po naszym oddziale,znajdował troche˛ wolnego czasu, by obejrzec´ prace przeznas wykonane. Uczyli nas szacunku i zaufania do całegoPersonelu. Czas spe˛dzony w przedszkolu upłynał mi bardzoszybko, a to tylko dzie˛ki temu, ze cały dzien´ mielismy wy-pełniony najrozmaitszymi zaje˛ciami. Ciocia Enia robiławszystko, z˙ebysmy zapomnieli o cierpieniu i chorobie. Po-tem poszedłem do szkoły podstawowej i nadal mieszkałemw tym samym budynku, tylko pie˛tro wyzej. Od chwili mego

przyjscia na góre – tak u nas mówiono o tym miejscu napietrze – byłem juz˙ starszakiem. W pierwszej klasie poszed-łem na operacje˛ prawej nogi. Po zabiegu przyszła w odwie-dziny Ciocia Enia. Usiadła przy moim rozbebeszonymłózku i wysmarowała olejkiem moje spieczone usta. Zszy-wał mnie ból. Zaciskałem powieki zamiast pie˛sci. Przez łzypatrzyłem w Jej oczy. Ona tez˙ była bezradna wobec naszegobólu. Mówiła, ze po nocy ból przejdzie.

Na zakonćzenie roku szkolnego wystawialis´my utwórMarii Konopnickiej Na jagody w rezyserii i scenografii nie-zmordowanej Cioci Eni. Scena była udekorowana gałe˛ziamiz pobliskiego lasu szpitalnego. Autentyczne były sadzonkijagód. W debiucie aktorskim wypadłem nie najgorzej, moz˙edlatego, z˙e grałem drugoplanowa role.

Pierwsze wakacje spe˛dziłem w szpitalu w Zagórzu. Wsłoneczne dni jez´dzilismy zakładowym autobusem nad S´wi-der, badz pływalismy statkiem po Wis´le. Do wieczora prze-bywalismy na swiezym powietrzu, uczylis´my sie – pod wo-dza magistrów – pływac´ na Zalewie Zegrzyn´skim. Byli-smy wsród wielu zdrowych ludzi. U nas – w szpitalu – niebyło rzeczy trudnych, których nie przełamałaby Ciocia Enia.Moi koledzy i kolezanki jezdzacy na wózkach inwalidzkichbyli z nami wsze˛dzie: w kinie, teatrze, operze, cyrku, nawystepach artystycznych w Warszawie. To była pie˛kna ini-cjatywa, by wszystkich, niezalez˙nie od stanu chorobowego,zabierac´ na wycieczki, odrywac´ od izolacji – od czterechscian. Ciocia Enia urzadziła nam takz˙e wakacyjna loterie˛, naktórej wygrałem dziewcze˛ce korale. Nie cieszyłem sie˛ tanagroda, wiec zamieniłem je na wieczne pióro. W szpitalumielismy takze kółko recytatorskie. Na dzien´ kobiet wysta-wialismy utwór Wandy Chotomskiej i Wacława Bisko Sadnad babami. Dla naszych pan´ przygotowalis´my herbate˛, cia-stka i duz˙y bukiet kwiatów. Podbilis´my serca naszych opie-kunek.

Eugenia Kawecka i dr Andrzej Seyfried byli osobaminiosacymi nie tylko pomoc chorym dzieciom po chorobiepolio, ale takz˙e byli pedagogami. To Oni wprowadzali nas wzycie. Uczyli nas, jak mamy sie˛ zmagac´ z własna choroba.To Oni pomagali nam w znalezieniu pie˛kna w zyciu, abysmymieli poczucie własnej wartosći.

Szpital Neuropsychiatrii Dziecie˛cej w Zagórzu k/ War-szawy, juz˙ dawno nie istnieje. Teraz sa inni chorzy. Dawnipacjenci rozjechali sie˛, czesc ma juz swoje rodziny, i tylkowspomnienia gdzies´ w nas mieszkaja.

W Epilogu pamietnika zmiesćiła kwintesencje˛ swojegozycia:

Jesien to bogata złota przyroda, która po cie˛zkiej pracymatki Ziemi, po przekwicie i bogato wydajnym plonie –szykuje sie˛ do spoczynku. Us´miechnieta złotym koloremsłonca, zadowolona sprawdza, czy wszystko dostał juz˙ czło-wiek? Dla potrzeb jego duszy i ciała, by mógł z˙yc spokojnie.

Wychowanie


Złote miody i owoce, złote zboz˙a i jarzyny. Złote tło, naktórym misternie porozrzucała srebrne nitki, niczym swojesiwe włosy.

Powietrze nasycone zapachem i szeptem czułych słówbiesiadników Ziemi. To na twoja czesć! Złota Polska Jesie-ni!!!

Nadszedł juz˙ czas, bys´ zgarneła swój tren i spocze˛ła potrudach w mrozńych zadymkach, pod biała pierzyna sniegu... Konczy sie jesien. Przyroda zasypia, uste˛puje srogiej zi-mie ... Druga jesien´, to ja! Jesien´ zycia mojego, preludiumstarosci. Jesien´ w przyrodzie i moja siedemdziesiata jesienzycia! Czy ostatnia? Oj, nie ... Bronie˛ sie, bom człowiek!!!Wmawiam sobie, z˙e jestem zdrowa, pełna werwy i humoru.Tak! To zalez˙y od samopoczucia, pracy i jak ocenia sie˛ ...piekno zycia. Porównuje˛ siebie z dzisiejszym złotym, jesien-nym dniem. Taki pogodny us´miech mam ja!!! Od najmłod-szych lat kochałam przyrode˛, rozmawiałam z nia, modliłam

sie do niej. Dlaczego nie poszłam w tym kierunku? Prze-szkodziła mi che˛c zostania aktorka i ... pierwsza miłosć!!! Wfilmie >Dzikuska< zakochałam sie˛ w Zbyszku Sawanie!!!!Zazdrosna o Malicka, czułam sie˛ bardzo nieszcze˛sliwa!!!!Lata wiosny mojej mijały w grozie wojny i s´mierci. Pełnelato zycia mojego dało mi ulubiony zawód, trwała miłosc,dzieci, a z nimi zwiazana radosc, łzy i usmiech zadowolenia.I oto teraz nadchodzi jesien´ zycia. Zbliza mnie do jesieni wprzyrodzie. I tak jak ona, bogata w pie˛kno przyrody, zewne˛-trzny usmiech zadowolenia z z˙ycia mam i ja! I równiez˙zapytuje siebie ... Czy wszystkie obowiazki juz wypełniłam?Czy wszystko dałam z siebie? Czy nadszedł juz˙ czas, byodpoczac? O, piekna, złota jesieni! O, pie˛kne zycie!!! O,czasie! Nigdy nie strudzony! Czemu tak pe˛dzisz? Zatrzymajsie!!! Nie zsyłaj mi jeszcze dokuczliwej zimy – starosći, którazasłania mi juz˙ złote słonće. Omota welonem mgły ciszy ... iuspi mnie na zawsze.

Wychowanie


Lekarze Rektorzy Uniwersytetu Warszawskiego (1)

Dr med. Józef Brudzin ´ski – Rektor UW

Dr n med. Tadeusz KoconStowarzyszenie Wychowanków Warszawskiej Medycyny i Farmacji

Na Uniwersytecie Warszawskim w latach 1915 do 1949 naste˛pujacy pracownicy Wydziału Lekarskiego byli rektorami(Wydział Lekarski był wtedy wydziałem na Uniwersytecie):1915-1917 dr med. Józef Polikarp Brudzin´ski, pediatra1921-1922 prof. dr med. Jan Mazurkiewicz, psychiatra1924-1925 prof. dr med. Franciszek Kryształowicz, dermatolog1930-1931 prof. dr med. Mieczysław Michałowicz, pediatra1939-1944 prof. dr med. Jerzy Modrakowski1, farmakolog1947-1949 prof. dr med. Franciszek Czubalski, fizjolog. Tylko jeden z nich, dr med. Józef Brudzin´ski nie miał tytułu profesora, a tylko stopien´ doktora medycyny. W okresie tymistniała praktyka, z˙e rektor w trakcie drugiej kadencji pełnił funkcje˛ prorektora. Prorektorami byli wie˛c: Józef Brudzin´ski, JanMazurkiewicz, Franciszek Kryształowicz, Mieczysław Michałowicz, Franciszek Czubalski. Franciszek Czubalski zostałwybrany rektorem w 1934, ale funkcji nie przyjał i przez 4 lata (1934-1938) pełnił funkcje˛ prorektora.

Do czasu wybuchu I Wojny S´wiatowej działał w Warsza-wie Cesarski Uniwersytet Warszawski z je˛zykiem wykłado-wym rosyjskim. Wiekszosc wykładowców stanowili Rosja-nie. W 1915 roku Rosja ewakuowała Uniwersytet z Warsza-

wy do Rostowa nad Donem. Po zaje˛ciu Warszawy przezokupacyjne wojska niemieckie, na których czele stał guber-nator Beseler, utworzono Komitet Obywatelski miasta War-szawy. W Komitecie tym wyodre˛bniono Sekcje˛ Szkół Wy-

1Prof. Jerzy Modrakowski został wybrany rektorem na rok 1939/1940, ale ze wzgle˛du na wybuch wojny w dniu 1 wrzes´nia1939 funkcji nie przejał, ale do Powstania Warszawskiego brał udział w tajnym nauczaniu farmakologii w Tajnym Uniwersy-tecie Warszawskim.

HISTORIA MEDYCYNY


zszych .Przewodniczacym Komisji Uniwersyteckiej i Wy-działu Lekarskiego został dr med. Józef Brudzin´ski. Pootwarciu Uniwersytetu 11 listopada 1915 roku, został onmianowany jego rektorem.

Józef Polikarp Brudzin´ski urodził sie 16 stycznia 1874roku w Bolewie, w powiecie płockim. Był synem obywatelaziemskiego, do szkół ucze˛szczał w Warszawie. Ukonćzył IVgimnazjum w roku 1891 i rozpoczał studia na WydzialeLekarskim Uniwersytetu w Dorpacie. Po zdaniu egzaminówpierwszego rigorozum przeniósł sie˛ na Uniwersytet Moskie-wski, gdzie w 1897 roku uzyskał dyplom lekarza. W czasiestudiów był przywódca młodziezy i wtedy po raz pierwszyzetknał sie z Józefem Piłsudskim.

W latach 1898-1900 pracował w szpitalach pediatrycz-nych w Warszawie, Krakowie, Grazu, Paryz˙u i Londynie. Popowrocie do kraju w 1900 roku, przez kilka lat pracował wzakładzie wychowawczym im. Ks. Boduena w Warszawie.Na wezwanie dr Jonschera, w roku 1904, przeniósł sie˛ doŁodzi, gdzie organizował Szpital im Anny Marii FundacjiHerbstów i Gayerów. Objał w nim stanowisko ordynatora ilekarza naczelnego. W roku 1909 uzyskał tytuł doktora me-dycyny na Uniwersytecie Jagiellon´skim w Krakowie.

W roku 1910 powrócił do Warszawy i brał udział wbudowie Szpitala im. Karola i Marii. Po otwarciu szpitala wdniu 8 listopada 1913 roku został jego dyrektorem.

Oprócz prac organizacyjnych działał takz˙e na polu na-ukowym. Był prekursorem nowoczesnej pediatrii dziecie˛cej.Opublikował przeszło 50 prac, w których poruszył zagadnie-nia z zakresu chorób dzieci i szpitalnictwa dziecie˛cego.

Najistotniejsze z nich dotyczyły dwóch grup zagadnien´:bakteriologii przewodu pokarmowego u dzieci oraz neurolo-gii pediatrycznej.

Pracujac nad zjawiskiem zapalenia opon mózgowo-rdze-niowych odkrył nowy objaw wyste˛pujacy w zapaleniu oponmózgowo-rdzeniowych, polegajacy na zginaniu konćzyn

przy próbie przyginania brody do klatki piersiowej. Objawten oraz inne objawy: „objaw karkowy”, „objaw policzko-wy” oraz „objaw spojenia łonowego”, weszły do mie˛dzyna-rodowego pis´miennictwa jako objawy Brudzin´skiego.

W 1910 r został powołany na członka Towarzystwa Le-karskiego Warszawskiego i dwukrotnie był wybierany dojego zarzadu. (1912 i 1914 ).

Po zajeciu Warszawy przez Niemców w 1915 rokuwzmogły sie działania Brudzin´skiego zmierzajace do przy-wrócenia Warszawie Uniwersytetu. Z jego udziałem opraco-wano zasady i podstawy powstania Uniwersytetu i Politech-niki. Na wszystkich zajmowanych stanowiskach wykazywałwybitne zdolnosći organizatorskie i kierownicze, co obokjego działalnosći naukowej, spowodowało wysunie˛cie jegokandydatury i mianowanie go rektorem wskrzeszonego Uni-wersytetu na rok akademicki 1915/1916, a naste˛pnie1916/1917.

W dniu 3 maja 1916 roku, w 125 rocznice˛ Konstytucji 3Maja, odbyła sie˛ wielka manifestacja z udziałem Rektora istudentów. Od lipca 1916 r. Brudzin´ski aktywnie działałtakze jako Prezes Rady Miejskiej Warszawy.

Podczas pełnienia funkcji rektora, powstrzymywał mło-dziez studencka przed akcjami wiecowo-strajkowymi, alerównoczesńie wystepował w obronie studentów. W dniu 5maja 1917 roku Brudzin´ski w wyniku nieskutecznej interwe-ncji u władz rzadowych w Zarza˛dzie Cywilnym złoz˙ył dy-misje, która nie została przyje˛ta.

Pierwszego paz´dziernika 1917, po wielu pertraktacjach izabiegach, władze polskie przeje˛ły Uniwersytet, a 13 listo-pada 1919 roku po raz trzeci wybrano Brudzin´skiego rekto-rem i powołano go na referenta szkół wyz˙szych w nowoutworzonym Ministerstwie Os´wiaty. Brudzinski nie objałtych stanowisk ze wzgle˛du na chorobe˛. 29 listopada 1917roku pozegnał sie˛ z młodziez˙a uniwersytecka. Zmarł 18grudnia 1917 roku w Warszawie.

Historia medycyny


Dni otwarte Akademii Medycznej Spotkania z kandydatami na studia

Dr Henryk RebandelSamodzielna Pracownia Dydaktyki i Efektów Kształcenia

Zgodnie z uchwalonymi przez Senat AM zasadami rekru-tacji, w roku 2003 odbe˛da sie dwa rózne egzaminy wste˛pne.W dniu 1 lipca przysta˛pia do egzaminu ogólnopolskiegokandydaci na studia lekarskie, stomatologiczne, fizjoterapii,farmaceutyczne i analityki medycznej. W dniu 15 lipca od-bedzie sie egzamin uczelniany dla kandydatów na inne kie-runki studiów: elektroradiologia, techniki dentystyczne, pie-legniarstwo, połoz˙nictwo, dietetyka, ratownictwo medycz-ne. Wiecej na temat terminów i zasad poste˛powania moz˙na,jak zwykle, znalezć w gablotach koło pokoju nr. 9, na parte-rze, w budynku Rektoratu, oraz na uczelnianej stronie inter-netowej (www.amwaw.edu.pl).

Spotkania z kandydatami na studia w naszej Uczelni,organizowane tradycyjnie w terminie wiosennym w salibalowej Klubu Medyk, odbyły sie˛ w tym roku w dniu 5kwietnia. Dla mieszkanćów okolic Siedlec i Radomia,zorganizowano w dniach 11 kwietnia (Siedlce) i 15 kwiet-nia (Radom) dodatkowe spotkania na terenie Szkół Medy-cznych współpracuja˛cych z nasza Uczelnia. Frekwencje˛na spotkaniach w Medyku moz˙na traktowac´ jako progno-ze dla rekrutacji w danym roku, chociaz˙ zainteresowanieróznymi kierunkami studiów nie jest jednakowe i zmie-niało sie w kolejnych latach. Zwłaszcza podczas pier-wszego spotkania w Medyku (zwia˛zanego z egzaminem wdniu 1 lipca) sala była wypełniona. Cieszy znaczna nadalliczba osób zainteresowanych studiami oferowanymi wnaszej Uczelni, bowiem liczba kandydatów przekłada sie˛na jakosć dokonywanej selekcji. Rycina 1. pokazuje, naprzykładzie wyników ogólnopolskiego egzaminu w roku2001, zalez˙ne od regionu rekrutacji róz˙nice w poziomieprzygotowania na studia (oceniane na podstawie mini-mum punktów).

Skosna prosta trendu okres´la teoretyczna zaleznosc po-miedzy minimum punktów, a konkurencja rozumiana jakoliczba kandydatów przypadajacych na jedno miejsce. W ko-lejnych latach utrzymywał sie˛ podobny charakter rozkładuniezalez˙nie od rzeczywistych liczb kandydatów na studia.Uczelnie krakowska i łódzka pozyskiwały zwykle najlepiejprzygotowanych kandydatów, a najsłabiej – uczelnie: biało-

stocka, szczecin´ska i wrocławska. Przyjmowani na studialekarskie w AM Warszawie lokowali sie˛ zwykle co najmniejna linii trendu.

Przeglad liczb uczestników egzaminów wste˛pnych w la-tach ubiegłych pokazuje, z˙e zainteresowanie poszczególny-mi kierunkami studiów, ujawniajac trendy ogólnopolskie,zmieniało sie˛ w kolejnych latach w sposób zalez˙ny równiezod regionu rekrutacji. Wydaje sie˛, ze zalez˙na równiez˙ oddziałan promocyjnych, opinia na temat uczelni moz˙e miecistotny wpływ na te zjawiska.

Działania promocyjne rozwijane sa od ok. trzech lat. Nie-zaleznie od własnych spotkan´ z kandydatami, uczelnia ucze-stniczy w wybranych, regionalnych imprezach edukacyj-nych organizowanych przez wyspecjalizowane instytucje.Takie imprezy wpisały sie˛ w ostatnich latach w „krajobrazedukacyjny” Polski, słuz˙a promowaniu oferty w zakresieprowadzonych kierunków studiów i nie moz˙na ich lekcewa-zyc, skoro obecne tam sa wszystkie pozostałe uczelnie regio-nu. W tym roku bylis´my obecni podczas trzydniowego „Sa-lonu Uczelni Wyz˙szych” zorganizowanego z ogromnym

Z ZYCIA STUDENTÓW


rozmachem na przełomie lutego i marca w hali Expo wWarszawie, przez miesie˛cznik Perspektywy. W prezentowa-niu naszej uczelni pomogli pracownicy Zakładu Piele˛gniar-stwa, Zakładu Ratownictwa Medycznego oraz studenci ipracownicy zwiazani z nowymi kierunkami studiów: ele-ktroradiologia i analityka medyczna. Młodziez licealna do-wozono autokarami równiez˙ z wielu szkół podwarsza-wskich. O znaczeniu tej imprezy niech s´wiadczy liczba od-wiedzajacych, która organizatorzy ocenili na ok. 45 tysie˛cy.W marcu uczestniczylis´my takze w regionalnych targachedukacyjnych w Skierniewicach i Pułtusku zorganizowa-nych przez lokalne Powiatowe Urze˛dy Pracy.

W kazdym przypadku znaczne były liczby osób zaintere-sowanych studiowaniem w naszej uczelni. Jak co roku,wsród odwiedzajacych było duz˙o przyszłorocznych matu-rzystów. Przeprowadzilis´my wiele rozmów doradczych. Wnaszym stoisku doste˛pne były przygotowane materiały pro-mocyjne i informacyjne, a takz˙e mozna było kupic ksiazecz-ki testowe z egzaminów wste˛pnych z lat wczes´niejszych.

Przed nami ostatnia juz˙ z imprez promocyjnych poprze-dzajacych tegoroczna rekrutacje. W dniach 17-18 maja, naterenie kampusu Politechniki Warszawskiej odbe˛dzie sietradycyjny juz „Festyn Edukacyjny”, w którym zwykle pre-zentuje swoja oferte ponad sto uczelni publicznych i niepub-licznych. W roku ubiegłym liczbe˛ odwiedzajacych ocenionona ok. 25 tys. Impreza jest plenerowa zatem be˛dzie udana,jezeli dopisze pogoda. Tak jak w poprzednich latach, bardzoliczymy na udział i pomoc ze strony studentów oraz pracow-ników reprezentujacych poszczególne kierunki studiów.

Z zycia studentów


NOWE WŁADZESAMORZADU STUDENCKIEGO

Opracował Rafał Brzezin´skistudent I WL, członek UPSAM

15 kwietnia 2003 w Domu Medyka przy ul. Oczki 5 odbyły sie˛ wybory do Uczelnianego Przedstawicielstwa StudentówAkademii Medycznej w Warszawie (UPSAM) oraz Zarza˛dów Wydziałowych.

Ponizej lista nowo wybranych władz :

WYNIKI WYBORÓW DO UPSAMU I ZARZADÓW WYDZIAŁOWYCH

I WYDZIAŁ LEKARSKI – ZARZA ˛D WYDZIAŁU

1. Delekta Agnieszka 1982. Delekta Piotr 1963. Piaszczyk Agata 1824. Wierzbicki Paweł 1695. Sokołowski Jacek 155

W wyborach do Zarza˛du Wydziałowego I WL głosowało459 osób, z czego głosów niewaz˙nych oddano 20.

I WYDZIAŁ LEKARSKI – UPSAM :

1. Delekta Piotr 1502. Delekta Agnieszka 1453. Piaszczyk Agata 1354. Chmielewski Grzegorz 1325. Wierzbicki Paweł 130 6. Brzezinski Rafał 1287. Sokołowski Jacek 1258. Kalisz Radosław 122

W wyborach do UPSAM dla I WL głosowały 372 osoby,z czego głosów niewaz˙nych oddano 2.

STOMATOLGIA – UPSAM :

1. Stanisławski Dawid 472. Stanczyk Bartosz 35

W wyborach do UPSAM dla I WL Oddziału Stomatologiigłosowało 87 osób, z czego głosów niewaz˙nych oddano 0.

II WYDZIAŁ LEKARSKI – ZARZA ˛D WYDZIAŁU :

1. Chojnacki Michał 952. Korneta Piotr 923. Kłyszejko Leszek 864. Stolarski Jakub 625. Rawłuszko Marta 41nie weszli:6. Szulborski Kamil 337. Kaszycka Zuzanna 32

W wyborach do Zarza˛du Wydziałowego II głosowało 158osób, z czego głosów niewaz˙nych oddano 5.

II WYDZIAŁ LEKARSKI – UPSAM :

1. Chojnacki Michał 682. Korneta Piotr 653. Kłyszejko Leszek 644. Feldman Michał 505. Janikowska Urszula 39

W wyborach do UPSAM dla II WL głosowało 136 osób,z czego głosów niewaz˙nych oddano 2.

FIZJOTERAPIA – UPSAM :

1. Stolarski Jakub 21

W wyborach do UPSAM dla II WL Oddziału Fizjoterapiigłosowały 22 osoby, z czego głosów niewaz˙nych oddano 1.

Z zycia studentów


FARMACJA – ZARZA˛D WYDZIAŁU :

1. Kogut Krzysztof2. Sokołowski Kamil3. Sułko Piotr4. Szuman´ski Marcin5. Wozniak Agnieszka

FARMACJA – UPSAM :

1. Kogut Krzysztof2. Sokołowski Kamil3. Sułko Piotr4. Szuman´ski Marcin5. Wozniak Agnieszka

Wszelkie dodatkowe informacje na stronie Samorza˛du Studenckiego www.medyk.waw.pl

Plan roku akademickiego 2003 /2004

SEMESTR ZIMOWY TRWA OD 29.09.2003 DO14.02.2003

czas trwania zaje˛c dydaktycznych :od 29.09.2003 do 20.12.2003 orazod 05.01.2004 do 17.01.2004

wakacje zimowe:od 22.12.2003 do 03.01.2004

sesja egzaminacyjna zimowa :od 26.01.2004 do 31.01.2004

przerwa semestralnaod 02.02.2004 do 07.02.2004

sesja poprawkowaod 09.02.2004 do 14.02.2004

SEMESTR LETNI TRWA OD 16.02.2004 DO30.06.2004

czas trwania zaje˛c dydaktycznych:od 16.02.2004 do 09.04.2004od 19.04.2004 do 05.06.2004

wakacje wiosenne:od 11.04.2004 do 17.04.2004

sesja egzaminacyjna letnia:od 07.06.2004 do 30.06.2004

sesja poprawkowa:od 01.09.2004 do 10.09.2004

Poste powanie lekarza po ataku bioterrorystycznym– szkolenie studentów

Z inicjatywy Komisji ds. Wyz˙szego Szkolnictwa Medy-cznego Parlamentu studentów RP, której przewodniczacymjest student Tomasz Skajster, studenci medycyny właczylisie w akcje walki z bioterroryzmem. Dzie˛ki zaangaz˙owaniukol. Skajstra udało sie˛ właczyc ponad 50 osobowa grupestudentów naszej uczelni w program szkolenia dla lekarzypierwszego kontaktu „Poste˛powanie w przypadku atakuterrorystycznego z wykorzystaniem broni biologicznej” ,

zorganizowanego przez Pan´stwowa Stacje Sanitarno-Epide-miologiczna w Panstwowym Zakładzie Higieny 3 i 4 kwiet-nia br. Uczestnicy kursu otrzymali specjalne certyfikaty.

Przeszkoleni studenci be˛da mogli wziac udział w akcjachzwiazanych z ochrona zdrowia w razie uz˙ycia broni biologi-cznej w naszym mies´cie i regionie, pod komenda GłównegoInspektora Sanitarnego.

Z zycia studentów


Powołanie Rektorskiej Komisji ds. Witryny Internetowej Uczelni

On 16 April, 2003 The Rector’s Committee of the Web Site of Medical University of Warsaw was appointed. The president ofthe Committee became professor Grzegorz Opolski, members are: Piotr Fiedor, M.D., Ph.D., Andrzej Krzysztofek, engineer,Mariusz Forys´, M.Sc., Krzysztof Filipiak, M.D., Rafał Bilko, engineer, Marcin Grabowski, M.D., Radosław Rzepka. TheCommittee’s responsibilities will refer to the following fields:1) giving opinions about issues conected with the web site of the University2) determining the current shape and developmental strategy of the web site, on behalf of the University Authorities.

Zarzadzeniem Rektora Akademii Medycznej w Warsza-wie (zarz. 15/2003) w dniu 16 kwietnia 2003 roku zostałapowołana Rektorska Komisja ds. Witryny InternetowejUczelni, w składzie: przewodniczacy, prof. dr hab. GrzegorzOpolski, oraz członkowie: dr hab. Piotr Fiedor, inz˙. AndrzejKrzysztofek, mgr Mariusz Forys´, dr Krzysztof Filipiak, mgrinz. Rafał Bilko, lek. med. Marcin Grabowski i RadosławRzepka.

Zadaniem Komisji be˛dzie:1/ opiniowanie wszelkich zagadnien´ zwiazanych z witry-

na internetowa Uczelni,2/ decydowanie w imieniu władz Uczelni o biez˙acym

kształcie witryny internetowej, kierunkach jej rozwoju za-równo merytorycznej jak i formy estetycznej.

KOMUNIKATY


„V Warszawskie Dni Farmakologii, Farmakoterapiii Farmakoekonomiki 2003”

Katedra i Klinika Chorób Wewnetrznych i Kardiologii AM w WarszawieKierownik Katedry i Kliniki: prof. dr hab. med. Grzegorz Opolski

Komisja Kardiologii Komitetu Patofizjologii Klinicznej PANPrzewodniczacy: prof. dr hab. med. Grzegorz Opolski

Komisja Farmakologii Komitetu Nauk Fizjologicznych PANPrzewodniczacy: prof. dr hab. med. Andrzej Członkowski

Oddział Warszawski Polskiego Towarzystwa FarmakologicznegoPrzewodniczaca: dr hab. med. Ewa Widy-Tyszkiewicz

Katedra i Zakład Farmakologii Doswiadczalnej i Klinicznej AM w WarszawieKierownik Katedry i Zakładu: prof. dr hab. med. Andrzej Członkowski

Fundacja Medycyny EstetycznejPrzewodniczacy Rady Naukowej Fundacji: prof. dr hab. med. Sławomir Majewski

International Society for Pharmacoeconomics and Outcome Research (ISPOR) Central and Eastern European Discussion GroupGroup Chairman: Paweł Sztwiertnia, MD

maja zaszczyt zaprosic´ na

„V WARSZAWSKIE DNI FARMAKOLOGII, FARMAKOTERAPII i FARMAKOEKONOMIKI 2003”połaczone z obchodami 50-lecia Kliniki Kardiologii Akademii Medycznej w Warszawie

spotkanie odbe˛dzie sie w dniach 25-27 czerwca 2003 rokuw Auli Centrum Biocybernetyki PANul. Trojdena 4, Warszawaw programie mie˛dzy innymi:– uroczyste sesje z okazji 50-lecia Kliniki Kardiologii, sesje pos´wiecone prof. Zdzisławowi Askanasowi– Sesje dydaktyczne pos´wiecone farmakoekonomice, farmakologii klinicznej i dos´wiadczalnej– Sesja panelowa „Korupcja w ochronie zdrowia”– Sesja dydaktyczna „EBM – klucz do wyboru leku w obre˛bie grupy terapeutycznej”– Sesja dydaktyczna „Ostre zespoły wien´cowe – co nowego ?”– Sesja dydaktyczna „Które leki działaja pleiotropowo ?”– Sesja dydaktyczna „Poste˛py w farmakoterapii migotania przedsionków”– Sesja dydaktyczna Fundacji Medycyny Estetycznej– Sesja dydaktyczna „Kardiodiabetologia”– Sesja prac oryginalnych – prezentacje posterowe „Od farmakologii do farmakoterapii i farmakoekonomiki”Prosimy o nadsyłanie streszczen´ prezentacji posterowych na adres Katedry i Kliniki Chorób Wewne˛trznych i KardiologiiAkademii Medycznej w Warszawie, 02-904 Warszawa, ulica Banacha 1a, z dopiskiem „V Warszawskie Dni Farmakologii,Farmakoterapii i Farmakoekonomiki 2003” lub na adres e-mail: [email protected] Streszczenia prosimy nadsyłac´ wformie jednej strony A4, czcionka Times New Roman, rozmiar 12, z wyszczególnieniem autorów, afiliacji, tytułu i tres´cidoniesienia.

Termin nadsyłania streszczen´ upływa z dniem 5 maja 2003

Komitet Naukowy V WDFFiF 2003: prof. Grzegorz Opolski (przewodniczacy); prof. Andrzej Członkowski, prof. Sławomir Majewski, prof. Kazimierz B. Suwalski, prof. Boz˙ena Tarchalska-Kryn´ska, doc. Ewa Widy-Tyszkiewicz

Komunikaty


V WDFFiF 2003 – plan wste˛pny

SRODA, 25 czerwca 20039.15-10.00 – Oficjalne otwarcie WDFFiF2003 (farmakolodzy, farmakoekonomisći) Sesja I: farmakoekonomika, Warszawa, Centrum Biocybernetyki, ul. Trojdena10.00-10.15 – Przerwa kawowa10.15-11.45 – Uroczysta sesja pos´wiecona pamie˛ci profesora Zdzisława Askanasa – Sala Senatu AM – Warszawa, ul. Zwirki i Wigury12.00-13.30 – Uroczysta sesja z okazji 50-lecia Kliniki Kardiologii AM – Sala Senatu AM – (zmiana nazwy Kliniki, otwarcie wystawy okolicznosćiowej)15.00-16.30 – Sesja II: Evidence-based medicine – klucz do wyboru leku w obre˛bie klasy?, ul. Trojdena16.45-18.15 – Sesja III: Które leki działaja pleiotropowo?, ul. Trojdena

CZWARTEK, 26 czerwca 20039.15-10.00 – Sesja IV: farmakologia kliniczna, ul .Trojdena [równolegle – Hotel Sobieskiego – doroczne zebranie konsultantów wojewódzkich i konsultanta krajowego w dziedzinie kardiologii]10.15-11.45 – Sesja V: farmakologia dos´wiadczalna, ul. Trojdena [równolegle – Hotel Sobieskiego – doroczne zebranie konsultantów wojewódzkich i konsultanta krajowego w dziedzinie kardiologii]12.00-13.30 – Sesja VI: s´rodkowoeuropejskie forum farmakoekonomiczne, Korpucja w ochronie zdrowia – panel, ul. Trojdena [równolegle – Hotel Sobieskiego – zebranie konsultantów wojewódzkich i konsultanta krajowego w dziedzinie kardiologii]15.00-16.30 – Sesja VII: poste˛py terapii migotania przedsionków, ul. Trojdena16.45-18.15 – Sesja VIII: ostre zespoły wienćowe – co nowego? ul. Trojdena19.00-24.00 – Spotkanie towarzyskie uczestników WDFFiF 2003 oraz konsultantów wojewódzkich w dziedzinie kardiologii

PIATEK, 27 czerwca 20039.15-10.00 – MODEROWANA sesja posterowa cz.I (równolegle: Konferencja prasowa – stan Kardiologii w Polsce) – ul.Trojdena10.15-11.45 – Sesja IX: medycyna estetyczna –(równolegle MODEROWANA sesja posterowa cz.II) – ul. Trojdena12.00-13.30 – Sesja X: kardiodiabetologia (równolegle: MODEROWANA sesja posterowa cz. III) – ul. Trojdena14.30-15.00 – Ogłoszenie wyników jury sesji posterowej – oficjalne zamknie˛cie WDFFiF 200216.00-17.00 – Odsłonie˛cie tablicy pamiatkowej ku czci niez˙yjacych prof. prof. Kliniki: Askanasa, Stopczyka, Zochowskiego w Klinice Kardiologii AM; zwiedzanie Kliniki dla gosći honorowych; kawa poz˙egnalna

Na wszystkie sesje – wste˛p wolny ! Serdecznie zapraszamy !pełny program wkrótce na: www.amwaw.edu.pl/cardiology

Komunikaty


II Ogólnopolska Konferencja Naukowa„Medycyna a zagroz ˙enia cywilizacyjne XXI wieku”

W dniach 17–18 maja 2003 r. w Łodzi i Spale odbedziesie II Ogólnopolska Konferencja Naukowa „Medycyna azagrozenia cywilizacyjne XXI wieku”. Organizatorami sa˛Wydział Wojskowo-Lekarski UM w Łodzi oraz Mie˛dzy-narodowe Stowarzyszenie Studentów Medycyny IFMSA-Poland Oddział Lokalny przy Uniwersytecie Medycznym wŁodzi.

Konferencja, majaca na celu równiez˙ integracje młodychlekarzy i studentów medycyny z całego kraju, poruszy naste˛-pujace zagadnienia:

• Rola i wpływ telefonii komórkowej i komputerów nazdrowie człowieka.

• Seks: tolerancja dla odmiennosći.• Stres – nasz przyjaciel czy wróg?• Wypadki komunikacyjne najcze˛stsza przyczyna ura-

zów.• Uzywki pokolenia współczesnej młodziez˙y.• Zaburzenia łaknienia – jak nie popasć ze skrajnosći w

skrajnosc.• Podróze – jak wyjsc cało z kaz˙dej eskapady.• Współczesne konflikty zbrojne zagroz˙eniem dla Pol-

ski.

Wykłady poprowadza wykładowcy Uniwersytetu Medy-

cznego w Łodzi oraz zaproszeni gosćie. Udział w konferencji kosztuje 75 zł (85 zł dla uczestni-

ków zgłaszajacych sie w dniu konferencji). Ponadto organi-zatorzy zapewniaja jeden nocleg, trzy posiłki, materiały kon-ferencyjne oraz udział w bankiecie.

Zgłoszenia sa przyjmowane w terminie od 1 kwietnia do4 maja br. (ilosć miejsc jest ograniczona, decyduje kolejnosćzgłoszen´) lub w dniu konferencji.

Warunkiem przyje˛cia zgłoszenia jest wypełnienie formu-larza zgłoszeniowego na stronie www.ifmsa1.republika.pl.Potwierdzenia przyje˛cia zgłoszenia be˛da wysyłane na poda-ny przez uczestnika adres e-mail lub sms-em na telefonkomórkowy.

Kontakt:Komitet Organizacyjny

Przewodniczacy – Piotr Swiniarski – tel. 693 281 390Z-cy Przewodniczacego

Lilianna Kulczycka – tel. 606 812 850Joanna Kowalczyk – tel. 502 626 432Bernard Rabaniuk – tel. 608 589 549 Sekretarz – Michał Patyk – tel. 691 781 445

e-mail: [email protected] fax: (042) 633 64 19 (dopisek „IFMSA”)

Komunikaty


IX Europejska Konferencja ISPCAN pos ´wieconaproblemowi krzywdzenia dzieci

Fundacja Dzieci Niczyje i Mie˛dzynarodowe Towarzy-stwo Zapobiegania Krzywdzeniu i Zaniedbywaniu Dzieci(ISPCAN) zapraszaja do uczestnictwa w IX EuropejskiejKonferencji ISPCAN poswieconej problemowi krzyw-dzenia dzieci.

Konferencja, pod honorowym patronatem Jolanty Kwas´-niewskiej odbe˛dzie sie w dniach 29-31 sierpnia 2003 rokuw Hotelu Sheraton, w Warszawie.

Tematem przewodnim Konferencji be˛dzie interdyscypli-narna pomoc dzieciom krzywdzonym. Warsztaty i seminariaposwiecone be˛da m.in. problematyce wykorzystywania se-ksualnego dzieci, diagnozie terapii i profilaktyce, prawnymaspektom pomocy dzieciom krzywdzonym, itp.

Do udziału w Kongresie zapraszamy wszystkich, którzyzajmuja sie problemem krzywdzenia dzieci: psychologów,psychiatrów, pedagogów, pracowników socjalnych, socjolo-gów, pracowników słuz˙by zdrowia, pracowników wymiarusprawiedliwos´ci i innych.

Wiecej informacji o konferencji na stronie internetowejFundacji Dzieci Niczyje: www.fdn.pl

oraz stronie www.ispcan2003.info/ispcan2003/

Fundacja Dzieci NiczyjeFundacja Dzieci Niczyje powstała w 1991 roku. Jest or-

ganizacja pozarzadowa o charakterze non-profit zajmu-jaca sie szeroko rozumiana pomoca dzieciom krzywdzo-nym, ich rodzinom i opiekunom.

Działalnosc Fundacji Dzieci Niczyje adresowana jest dodzieci maltretowanych fizycznie, psychicznie, wykorzysty-wanych seksualnie oraz zaniedbywanych, do ich rodziców iopiekunów, jak równiez˙ do osób stykajacych sie w pracyzawodowej z przypadkami krzywdzenia dzieci.

Fundacja Dzieci Niczyje zrzesza zróz˙nicowanych s´wia-topogladowo dos´wiadczonych specjalistów z zakresu pro-blematyki dziecka krzywdzonego przekonanych o koniecz-nosci udzielania pomocy dzieciom krzywdzonym i ich ro-dzinom ze wzgle˛du na negatywne konsekwencje stosowaniaprzemocy dla zdrowia, rozwoju i funkcjonowania społecz-nego kaz˙dej jednostki ludzkiej, jak równiez˙ przekonanych otym, ze zawsze i wsze˛dzie nasza moralna powinnoscia jestwspieranie osób słabszych, bezbronnych i zagubionych.

Adres Fundacji: ul. Walecznych 59 03-926 Warszawa tel. 616-02-68strona internetowa: www.fdn.pl

Komunikaty


zespół redakcyjny (editorial staff) - bp.wum.edu.pl filespis tres´ci od redakcji 4 z z˙ycia...

Documents