Zielona infrastruktura w Polsce

Anna Liro

Generalna Dyrekcja Ochrony Środowiska

Zielona infrastruktura – priorytet

nowej strategii

• Realizacja Strategii UE ochrony różnorodności biologicznej na lata 2020 r i celu przewodniego:„Powstrzymanie utraty różnorodności biologicznej i degradacji usług

ekosystemowych w UE do 2020 r ..”

• Upowszechnienie wiedzy i poprawa świadomości znaczenia problemu zachowania usług ekologicznych, w tym łączności ekologicznej, wśród planistów i decydentów

• Planowanie kolejnej perspektywy finansowej i ukierunkowanie wydatków na działania np. w zakresie zalesień, likwidacja barier …

• Grupy robocze KE opracowały wytyczne dotyczące mapowania ekosystemów i ich usług, wyznaczania zielonej infrastruktury

CEL 2: Utrzymanie i odbudowa ekosystemów i ich usług

Do 2020 r. ekosystemy i ich usługi zostaną utrzymane i wzmocnione

poprzez ustanowienie zielonej infrastruktury i odbudowę co najmniej

15% zdegradowanych ekosystemów.

Korytarze ekologiczne element zielonej

infrastruktury

Fragmentacja:

• oceniana jest jako jedno z głównych czynników utraty różnorodności biologicznej, której wpływ ujawnia się przy utracie ~70% właściwych siedlisk

• prowadzi do utraty (zmiany) siedlisk i podziału siedliska na mniejsze izolowane płaty

• ogranicza lub wręcz przerywa łączność ekologiczną;

• osłabia możliwość adaptacji gatunków do zmian klimatycznych

• osłabia przeżywalność gatunków przy ograniczonej ich zdolność do przemieszczania się na nowe tereny.

Korytarze ekologiczne – tworzywo

zielonej infrastruktury

Publikacje:

• Koncepcja krajowej sieci ekologicznej ECONET – Polska 1995, IUCN

• Projekt korytarzy ekologicznych łączących Europejska sieć Natura 2000 w Polsce. Jędrzejewski at al. 2005 r.

Konferencje:

• Wdrażanie koncepcji korytarzy ekologicznych w Polsce, ZBS PAN - Białowieża, 20–22 XI 2008 r.

• Planowanie przestrzenne a ochrona ciągłości ekologicznej w północno-wschodniej Polsce –Białowieża 7-8.04.2011 r.

Sieć ECONET-PL (źródło: http://www.ios.edu.pl/biodiversity/9/baza4.htm )

- 1995 r.

Korytarze ekologiczne łączące obszary Natura

2000 w Polsce (wg. Jędrzejewski i in., 2005)

Stan ochrony łączności ekologicznej w

świetle obowiązującego prawa

Brak skutecznych instrumentów prawnych, przepisów wykonawczych, wytycznych umożliwiających skuteczną ochronę korytarzy ekologicznych.

• W ustawie o ochronie przyrody zdefiniowano pojęcie „korytarza ekologicznego” jako obszar umożliwiający migrację roślin, zwierząt lub grzybów.

• Obszar chronionego krajobrazu – wyznaczany ze względu na pełnioną m.in. funkcje korytarza ekologicznego.

• Sieć obszarów Natura 2000 - nie jest spójna przestrzennie.

Plan ochrony obszaru Natura 2000 ma określić warunki zachowania spójności sieci obszarów Natura 2000, w tym odnoszące się do zagospodarowania przestrzennego (zabudowa, infrastruktura, zalesiania), zachowania drożności cieków wodnych dla ryb.

Zakres działań ochronnych w planie ochrony obszaru Natura 2000, może obejmować utrzymanie korytarzy ekologicznych łączących obszary Natura 2000.

Stan ochrony łączności ekologicznej

w świetle obowiązującego prawa

• Procedury ocen oddziaływania na środowisko i

na obszary Natura 2000 – w raportach OOŚ i w

decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach:

– lokalizacja przejść dla zwierząt i ich parametry

minimalne

– ogrodzenia naprowadzające

Materiały pomocnicze pt. „Poradnik projektowania przejść dla zwierząt i działań ograniczających śmiertelność

fauny na drogach” R. Kurek, GDOŚ 2011

Korytarze ekologiczne w systemie

planowania przestrzennego

Korytarze ekologiczne są determinantą przyrodniczą:

• Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju (KPZK)

• planów zagospodarowania przestrzennego województw (PZPW) oraz studiów uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego

Brak obowiązku ujmowania łączności ekologicznej w planach miejscowych i na ogół korytarze ekologiczne nie są uwzględniane

W KPZK i PZPW• Jako podstawa merytoryczna są uwzględniane: koncepcja

ECONET- PL, projekt korytarzy ekologicznych ZBS PAN, własne opracowania

W efekcie:

• bark jednolitych, pogłębionych zasad wyznaczania

• Brak spójności przestrzennej sieci korytarzy

• Stopień wdrożenia korytarzy ekologicznych jest różny.

Miłosz-Cielma et al. W

Ochrona łączności

ekologicznej w Polsce,

2008 r.

Korytarze ekologiczne w PZPW

Miłosz-Cielma et al. W

Ochrona łączności

ekologicznej w Polsce,

2008 r.

PZPW aktualizacja 2008 r.

Sieć Natura 2000

połączona korytarzami

ekologicznymi

Łączność ekologiczna - możliwości

• Koncepcja przestrzennego

zagospodarowania kraju 2030 – wskazuje , że

„polityka przestrzennego zagospodarowania

kraju w większym stopniu niż obecnie musi

zostać ukierunkowana na przeciwdziałanie

fragmentacji siedlisk i tworzenie rozwiązań

pozwalających na osiąganie jak najlepszych

przestrzennych powiązań ekologicznych

sprzyjających migracji i zapewnieniu potrzeb

bytowych gatunków chronionych.”

KPZK 2030 - działania

Integracja działań w zakresie funkcjonowania spójnej sieci ekologicznej kraju jako podstawa ochrony najcenniejszych zasobów przyrodniczych i krajobrazowych

Działania:• wyznaczenie i ochronę spójnego systemu obszarów chronionych

zintegrowanych w sieci KSOCh, Natura 2000 (obszary węzłowe) połączonych korytarzami ekologicznymi,

• integracja zarządzania obszarami należącymi do różnych sieci;

• przeciwdziałanie fragmentacji przestrzeni przyrodniczej;

KPZK 2030

Korytarze ekologiczne powinny być:

• wyznaczone w sposób hierarchiczny,

• uwarunkowane wymogami migracyjnymi ,

• wyznaczone na podstawie jednolitych zasad i kryteriów, dla grup zwierząt o podobnych potrzebach, głównie ssaków, ptaków i ryb,

• uwzględniane na poziomie województwa i gminy

Kierunkowe działania wskazywane w

PZPW

• Budowa przejść dla zwierząt, przepławek dla ryb

• Uwzględnianie biologicznej zabudowy dróg

• Kształtowanie obejść ekologicznych

• Kształtowanie liniowych struktur np. zadrzewień

• Wprowadzanie zakazów zabudowy, lokalizacji elektrowni wiatrowych, wodnych, infrastruktury w celu ograniczenia fragmentacji

• Zalesienia, tworzenie leśnych korytarzy

• Renaturyzacja dolin rzecznych, zaniechanie regulacji rzek

• Tworzenie obszarów chronionych PK, OCHK

• Wprowadzenie monitoringu korytarzy ekologicznych (woj. zachodniopomorskie)

Działania na rzecz zielonej

infrastruktury

Realizacja projektu GDOŚ „Ochrona różnorodności

biologicznej poprzez wdrożenie sieci lądowych korytarzy

ekologicznych na terenie Polski” (2014-2017) mającego

na celu:

– Weryfikacja przebiegu korytarzy ekologicznych pod kątem

konfliktów z infrastrukturą lądowych

– Wskazanie miejsc ograniczonej drożności korytarzy w celu

podjęcia działań udrażniających korytarze ekologiczne

– wskazanie terenów pod zalesienia ze względu na ochronę

korytarzy ekologicznych

– opracowane wytycznych i zasady wyznaczania regionalnych i

lokalnych korytarzy ekologicznych

Działania na rzecz zielonej

infrastruktury

• Ekspertyza – mapowanie i ocena

ekosystemów i ich usług w Polsce – GRID

Warszawa

• Wycena usług ekosystemowych dla

obszaru Ramsar: Wigierski Park

Narodowy – GRID Warszawa