zielony świat tatr
DESCRIPTION
Tatrzański Park NarodowyMateriały szkoleniowe dla wolontariuszy.Autor: Jan Krzeptowski SabałaTRANSCRIPT
Zielony Świat Tatr
1. Piętra roślinne
2. Górna granica lasu
3. Zbiorowiska roślinne i charakterystyczne dla nich gatunki roślin
Wolontariat dla Tatr – materiały szkoleniowe
Opracował:
Jan Krzeptowski Sabała
• Piętra roślinne – całe Tatry
Piętrowy układ roślinności jest uwarunkowany zmianami klimatycznymi zachodzącymi w miarę wzrostu wzniesienia nad poziom morza.
Źródło: GIS TPN
Lasy zajmują 60,4 % powierzchni TPN
Źródło: GIS TPN
Regiel dolny
Od podnóża do 1200 (1250) m n.p.m.
Piętro klimat. umiarkowanie chłodne
Temp. od +6 do +4 C
Okres wegetacyjny 170 – 200 dni
Buczyny karpackie
Lasy bukowo-jodłowo-świerkowe
Rosną na żyznych glebach wykształconych na podłożu zasobnym w węglan wapnia.
Buk zwyczajny
Jodła pospolita
Świerk pospolity
Jesion wyniosły
Klon jawor
Cis pospolity
Wiciokrzew czarny
Bez koralowy
Wawrzynek wilczełyko
GEOFITY WIOSENNE
Żywiec gruczołowaty Zawilec gajowy
Rzeżucha trójlistkowa
Szczyr trwały
Czworolist pospolity
Starzec gajowy
• Przenęt purpurowy
Przenęt purpurowy
Goryczka trojeściowa
Obuwik pospolity
Lilia złotogłów
Przytulia okrągłolistna
Jedliny
Występują na siedliskach mniej żyznych niż buczyny, często u podnóża stoków, na glebach ciężkich.
Szczawik zajęczy
Świerczyny namorenowe
Występują w obszarach morenowych, gdzie utworzyły się bardzo ubogie gleby bielicowe, np. w Dolinie Suchej Wody.
Jaworzyny
Miesiącznica trwała
Języcznik zwyczajny
Występują w reglu dolnym i górnym w miejscach stromych, na słabo ustabilizowanym materiale skalnym, w żlebach czy na półkach skalnych.
Olszynka nadrzecznaPorasta brzegi potoków w dolnych częściach dolin. Takie miejsca są okresowo zalewane przez wodę i tworzą się tam żyzne gleby – mady.
Wierzba siwa
Olsza szara
Lepi ężniki
Knieć górska
Reliktowe laski sosnowe
10 tysięcy lat temu, po ustąpieniu lodowców, bory sosnowe zajmowały duże powierzchnie w Tatrach. Później sosna została wyparta przez bardziej ekspansywne gatunki drzew.
Dziś reliktowe sośniny występują tylko w kilku miejscach, na stromych nasłonecznionych skałkach, np. nad Łysą Polaną.
Jarząb mączny
Sosna zwyczajna
Pierwiosnek łyszczak
Szarotka alpejska
Polany reglowe powstały w wyniku gospodarki kośnej lub pasterskiej.
Część z nich jest objęta ochroną czynną poprzez wypas lub wykaszanie.
Szafran spiski
Mietlica pospolita
Mieczyk dachówkowaty
• wierzbówka
Wierzbówka kiprzyca
Sztuczne monokultury świerkowe na siedliskach buczyn
Rabunkowa gospodarka leśna w XIX wieku – dewastacja większości lasów dolnoreglowych
Regiel górny
1200 (1250) – 1550 m n.p.m.
Piętro klimat. umiarkowanie chłodne
Temp. od +4 do +2 C
Okres wegetacyjny 170 – 140 dni
Świerk pospolity
Świerczyny górnoreglowe na granicie
Borówka brusznica Borówka czarna
Świerczyny górnoreglowena wapieniu
Żłobik koralowaty
Paprotnik ostry
Reliktowe bory limbowe
Sosna limba
Modrzew europejski
Brzoza karpacka
Wierzba śląska
Uszkodzenia drzewostanów przez wiatr
Kornik drukarz
Gradacje tego chrz ąszcza powoduj ą zamieranie drzewostanów świerkowych na dużych powierzchniach.
Zamieranie starych drzew jest naturalnym zjawiskiem , które umo żliwia rozwój nowego pokolenia lasu.
Bardzo wa żną rol ę w tym procesie odgrywaj ą martwe drzewa.
Lasek jarzębinowy na miejscu wiatrołomu
Siewki świerka kiełkujące na martwym drewnie.
• wiatrołomy
Górna granica lasu – 1550 m n.p.m (po płn. stronie Tatr)Nie jest zwykle wyraźną linią, lecz pewnym pasem, w którym las przechodzi stopniowo w formację krzewiastą – zarośla kosodrzewiny
Jest uwarunkowana klimatycznie, lecz jej lokalny przebieg modyfikowany jest przez orografię, podłoże, działalności człowieka i inne czynniki.
Lasy świerkowe zmieniają swoją fizjonomię stopniowo w miarę zbliżania się do górnej granicy lasu: rozluźnia się zwarcie drzewostanu, zmienia pokrój drzew i zmniejsza się ich wysokość (aż do zupełnego skarlenia) oraz tworzą się biogrupy.
Biogrupy świerka powyżej górnej granicy lasu
• sarnia
Klimatyczne obniżenie górnej granicy lasu
Fenomen Sarniej Skały
Górna granica lasu na wysokości 1300-1340 m n.p.m.
Orograficzne obniżenie górnej granicy lasu
Edaficzne obniżenie górnej granicy lasu
Obniżenie górnej granicy lasu w wyniku działalności lawin
Piętro kosodrzewiny
(subalpejskie)
1550 – 1850 m n.p.m
Piętro klimat. bardzo chłodne
Temp. od +2 do 0 C
Okres wegetacyjny 140 – 100 dni
Kosodrzewina (sosna górska)
• Jałowiec halny
Jałowiec halny
Bażyna obupłciowa
Borówka halna
Ziołorośla
Skupienia wysokich do 1,5 m bylin o dużych liściach i grubych soczystych łodygach. Spotykane w całych Tatrach, w sąsiedztwie potoków, drobnych cieków wodnych i źródlisk oraz pod skałami, w miejscach, gdzie ścieka woda.Występują na różnych wysokościach od regla dolnego po piętro halne, ale związane są głownie z piętrem kosodrzewiny
Omieg górski
Miłosna górska Modrzyk górski
Arcydzięgiel litwor
tojad
Ciemiężyca zielona
Tojad mocny
Piętro turniowe
(subniwalne)
Powy żej 2300 m n.p.m.
Piętro klimatyczne: zimne
Temp. od -2 do -4 C
okres wegetacyjny < 65 dni
Piętro halne
(alpejskie)
1800 – 2250 (2300) m n.p.m.
Piętro klimatyczne: umiarkowanie zimne
Temp. od 0 do -2 C
okres wegetacyjny 100 – 65 dni
Traworośla węglanowe
Goździk okazały
Oset siny
Len karpacki
Pełnik alpejski Zawilec narcyzowy
Goryczka kropkowana
Traworośla bezwęglanowe
Szarota norweska
Nawłoć alpejska
Starzec karpacki
Murawy nawapienne
Fiolek alpejski Naradka włosista
Gnidosz okółkowy
Gnidosz dwubarwny
Murawy na podłożu bezwęglanowym
Sasanka alpejskaDzwonek alpejski
Boimka dwurzędowa
Sit skucina
Omieg kozłowiec
Rojnik górski
Starzec kraińskiJaskier lodnikowy
Goryczka przezroczysta Kuklik rozesłany
Szczwiór alpejski Skalnica karpacka
Skalnica mchowata
Rośliny mylonitowe Mylonity – skały złożone z drobnych, pokruszonych i roztartych ziaren starszych skał. Powstają w wyniku metamorfizmu dyslokacyjnego, głównie w strefach uskokowych.
Lilijka alpejska
Nibymarchwicapojedyncza
Rośliny wyle żyskowe
Kosmatka brunatna
Wierzba zielna
Występują w miejscach, gdzie śnieg zalega bardzo długo a okres wegetacyjny skraca się do 1,5-4 miesięcy
Roślinno ść piargowa
Lepnica piargowaMak tatrzański
Rośliny przystosowane do życia na ruchomych usypiskach kamieni i gruzu skalnego
Relikty trzeciorz ędowe (paleoendemity)
Występują w Tatrach nieprzerwanie od trzeciorzędu
Ostróżka tatrzańska Skalnica tatrzańska
Pojawiły się w Tatrach w czasie epoki lodowcowej. Przetrwały tutaj dzięki surowym warunkom siedliskowym, zbliżonym do tych z plejstocenu
Dębik ośmiopłatkowy Wierzba żyłkowana
Relikty glacjalne
Warzucha tatrzańska
Endemit tatrza ński
Gatunek nie wystepujący nigdzie poza Tatrami
Opracował: Jan Krzeptowski Sabała
Zdjęcia:Jan Krzeptowski SabałaTomasz SkrzydłowskiEdward LichotaMarta SzulcJarosław Wenta