ZIKA: những điều cần biếtThứ tư, 16 Tháng 11 2016 07:38

Zika là một chủng virus mà khi nhiễm, bạn có thể có các triệu chứng như sốt, phát ban, đaukhớp và viêm kết mạc mắt (mắt đỏ)

BS. Lê Văn Khánh (Bệnh viện Mỹ Đức)

 

ZIKA là gì?

Zika là một chủng virus mà khi nhiễm, bạn có thể có các triệu chứng như sốt, phát ban, đaukhớp và viêm kết mạc mắt (mắt đỏ). Virus Zika lây truyền chủ yếu qua muỗi đốt. Tuy nhiên, bạnvẫn có thể bị lây nhiễm Zika khi quan hệ tình dục với người bị nhiễm virus Zika (cho dù ngườinày không có biểu hiện triệu chứng nhiễm bệnh). Ngoài ra, bệnh còn có thể lây truyền từ thaiphụ cho thai nhi, truyền máu hoặc cấy ghép tạng.

Nếu bạn bị nhiễm lúc đang mang thai, Zika có thể gây nhiều ảnh hưởng cho con của bạn.Nhưng nếu bạn không mang thai hoặc mới chỉ dự định mang thai thì nhiễm virus Zika hầu nhưkhông gây nên hậu quả gì nặng nề.

 Triệu chứng khi bị nhiễm Zika?

Khoảng 80% trường hợp nhiễm Zika nhưng không xuất hiện triệu chứng hoặc chỉ xuất hiện mộtvài triệu chứng nhẹ. Các triệu chứng thường xuất hiện sau khi nhiễm Zika 2 đến 7 ngày. Cáctriệu chứng có thể xuất hiện tương tự nhau ở người lớn, trẻ em hay phụ nữ mang thai:

- Sốt: thường sốt nhẹ 37,8oC đến 38,5oC - Phát ban: hồng ban, ngứa - Đau khớp: thường là khớp nhỏ ở tay và chân - Viêm kết mạc mắt (mắt đỏ)

1 / 9

ZIKA: những điều cần biếtThứ tư, 16 Tháng 11 2016 07:38

- Đau đầu

Ảnh hưởng cho thai kỳ?

Nhiễm virus Zika có thể gây ra nhiều tác hại nghiêm trọng cho thai kỳ như sẩy thai, thai lưu haydị tật thai nhi. Khả năng lây truyền Zika từ thai phụ sang thai nhi cao nhất ở tam cá nguyệt đầu,giảm đi trong tam cá nguyệt và chưa có bằng chứng trong tam cá nguyệt cuối.  Nếu thai phụ bịnhiễm Zika trong tam cá nguyệt đầu, tỷ lệ thai nhi bị dị tật đầu nhỏ khoảng 1 – 13%, nguy cơmắc các dị tật khác chưa được làm rõ.

Các dị tật bẩm sinh có thể gặp do thai phụ bị nhiễm Zika được mô tả trong Hội chứng Zikabẩm sinh (CDC - Centers for Disease Control and Prevention công bố):

Đầu nhỏ nặng (>3 SD dưới ngưỡng trung bình), tìm thấy những đặc điểm gợi ý về tổn thươngnão bộ của trẻ bao gồm: hộp sọ bị sụp 1 phần, các đường khớp sọ chồng lên nhau, xươngchẩm nhô cao, da đầu dư thừa và suy giảm chức năng thần kinh.

2 / 9

ZIKA: những điều cần biếtThứ tư, 16 Tháng 11 2016 07:38

2.    Não biến đổi bất thường: vỏ não mỏng với những nếp nhăn bất thường, tăng những khoảngchứa dịch, vôi hóa dưới vỏ não, bất thường thể chai, giảm lượng chất trắng, và giảm sản thùynhộng tiểu não. Trong các điểm trên, cần lưu ý đặc biệt tổn thương vôi hóa dưới vỏ não là điểnhình của hội chứng Zika bẩm sinh, nó khác với tình trạng vôi hóa quanh não thất khi bị tổnthương não bẩm sinh do CMV (Cytomegalovirus).

3 / 9

ZIKA: những điều cần biếtThứ tư, 16 Tháng 11 2016 07:38

3. Những bất thường ở mắt: sẹo hoàng điểm, đốm sắc tố võng mạc trung tâm, bất thường khácvề cấu trúc (như: đục thủy tinh thể, mắt nhỏ, khuyết mống mắt, dị dạng phía sau), teo đám rốimạch mạc võng mạc, thiểu/hoặc bất sản thần kinh thị.

4 / 9

ZIKA: những điều cần biếtThứ tư, 16 Tháng 11 2016 07:38

4.  Sự co cứng bẩm sinh: 1 hoặc cả 2 bàn chân bị vẹo, co cứng bẩm sinh một hoặc nhiều khớp(trường hợp nhiều khớp gọi là “Tật đa co cứng khớp bẩm sinh” - arthrogryposis multiplexcongenita).

5 / 9

ZIKA: những điều cần biếtThứ tư, 16 Tháng 11 2016 07:38

6 / 9

ZIKA: những điều cần biếtThứ tư, 16 Tháng 11 2016 07:38

5.  Khiếm khuyết thần kinh: dễ ghi nhận tăng trương lực cơ sớm với những triệu chứng ngoạitháp, mất khả năng vận động, mất khả năng nhận thức, giảm trương lực cơ, khóc nhiều quámức, dễ kích thích, dễ rùng mình, rối loạn vận động nuốt, giảm hoặc mất thị lực, giảm hoặc mấtthính lực, và động kinh.   Đường lây truyền của Zika? Virus Zika được lây nhiễm qua người bắt đầu từ những vết đốt của muỗi mang mầm bệnh. Loàimuỗi có vai trò trong lây truyền Zika là muỗi thuộc dòng Aedes, chủ yếu trong đó là muỗi Aedesaegypti. Dòng muỗi Aedes thường đốt người vào ban ngày, đặc biệt là vào buổi sáng sớm hoặc gần tối.Đây cũng là loài muỗi lây truyền các bệnh như sốt xuất huyết, sốt vàng hay chikungunya. Ngoại trừ đường lây truyền chủ yếu từ muỗi đốt, Zika còn có thể lây nhiễm khi quan hệ tình dụchoặc truyền máu hoặc ghép tạng từ người nhiễm Zika. Tuy nhiên, bằng chứng cho các đườnglây nhiễm này vẫn còn đang được làm rõ. Khi nào nên đi khám và xét nghiệm tầm soát Zika? Tình trạng nhiễm Zika có thể được gợi ý dựa trên các triệu chứng lâm sàng (sốt, phát ban, đaukhớp, viêm kết mạc, đau đầu) và đang sống (hoặc từng đến) vùng dịch tễ đang được ghi nhậncó sự lưu hành virus Zika. Chẩn đoán xác định nhiễm Zika chỉ có thể dựa trên xét nghiệm máutìm dấu hiệu của Zika (chẩn đoán dựa trên các dịch khác của cơ thể như nước tiểu, nước bọthay tinh dịch đang được nghiên cứu). Đặc biệt, do tầm ảnh hưởng của Zika lên thai kỳ khá nghiêm trọng nên những thai phụ có triệuchứng lâm sàng của nhiễm Zika và bản thân (hay người có quan hệ tình dục) đang sống (hoặctừng đến) vùng lưu hành Zika nên được thực hiện xét nghiệm chẩn đoán tình trạng nhiễm Zika.Bên cạnh đó, những thai phụ trong quá trình khám thai phát hiện những dấu chứng nghi ngờ hộichứng Zika bẩm sinh cũng nên được xét nghiệm để hỗ trợ chẩn đoán. Nếu có bằng chứng nhiễm Zika lúc mang thai hoặc có phơi nhiễm với nguồn bệnh, thai phụ nênđi khám thai định kỳ và thực hiện siêu âm mỗi 3 – 4 tuần 1 lần để phát hiện các dấu hiệu bấtthường. Chụp cổng hưởng từ (MRI) có một số đặc điểm gợi ý nhiễm Zika tuy nhiên các bằngchứng chưa rõ ràng nên chưa được đưa vào khuyến cáo.  Có thể xét nghiệm ở đâu? Theo thông tin từ Bộ Y Tế Việt Nam, việc xét nghiệm Zika được triển khai ở 6 cơ sở y tế sau: - Viện Vệ sinh dịch tễ Trung ương - Viện Vệ sinh dịch tễ Tây Nguyên - Viện Pasteur TP.HCM - Viện Pasteur Nha Trang - Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới Trung ương - Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP.HCM  Zika có điều trị được không? Tình trạng bệnh do nhiễm virus Zika gây ra thường nhẹ và không cần điều trị đặc hiệu, và cũngchưa có liệu pháp điều trị đặc hiệu cho bệnh lý này. Người bệnh Zika nên nghỉ ngơi, uống đủnước (ít nhất 2 lít/ngày), có thể điều trị giảm đau, hạ sốt bằng các loại thuốc thông dụng (nhưAcetaminophen), nếu tình trạng bệnh lý nặng hơn nên đi khám để được kiểm tra kỹ hơn. Lưu ýlà không dùng thuốc kháng viêm non-steroid (như Aspirin) vì nó có thể gây ra tình trạng chảymáu ở một vài bệnh lý có biểu hiện tương tự như Zika, đặc biệt là sốt xuất huyết Dengue.  Có thể phòng ngừa lây nhiễm Zika? Có thể! Và biện pháp tốt nhất để phòng ngừa lây nhiễm Zika là tránh tiếp xúc với muỗi mangmầm bệnh khi bạn sống (hoặc đi du lịch đến) vùng có bệnh Zika lưu hành. Một số biện pháp đểtránh muỗi dòng Aedes: - Nên ở trong nhà vào thời điểm muỗi dòng Aedes hoạt động nhiều nhất, thường là vào lúcchạng vạng (sáng sớm hoặc vài giờ trước lúc trời tối hẳn). - Mang giày, mặc quần dài, áo dài tay, đội nón khi đi ra ngoài (đặc biệt trong thời điểmtrên). - Sử dụng thuốc xịt hoặc thoa ngừa muỗi đốt chứa DEET hoặc “picaridin”. Tuy nhiên cầnxem kỹ chỉ định và cách sử dụng trước khi sử dụng. Không được sử dụng DEET cho trẻ dưới 2tháng tuổi. (Hướng dẫn sử dụng DEET được tóm tắt trong hình bên dưới). - Trên quần áo và đồ dùng của bạn có thể sử dụng dược phẩm phòng ngừa muỗi chứa“permethrin”. - Loại bỏ những vùng nước tù, đọng, là nơi cho muỗi đẻ trứng. Các loại dược phẩm khác chưa chứng minh được tính hiệu quả cũng như độ an toàn nên chưađược khuyên dùng.

7 / 9

ZIKA: những điều cần biếtThứ tư, 16 Tháng 11 2016 07:38

8 / 9

ZIKA: những điều cần biếtThứ tư, 16 Tháng 11 2016 07:38

* Hướng dẫn sử dụng chế phẩm chứa DEET trong phòng tránh muỗi đốt do PEHSU cung cấp.   Nếu bạn đã bị nhiễm Zika, việc phòng ngừa muỗi lây nhiễm càng quan trọng hơn vì nếu bạnđể muỗi đốt trong tuần đầu nhiễm bệnh thì con muỗi đó có thể mang virus lây truyền qua nhữngngười khác. Zika có thể lây qua đường tình dục do đó cần thận trọng nếu bạn hoặc người có quan hệ tìnhdục với bạn có “phơi nhiễm” với Zika. “Phơi nhiễm” ở đây được định nghĩa là người đó sốnghoặc du lịch tới vùng có dịch bệnh Zika hoặc từng quan hệ tình dục không an toàn với người“phơi nhiễm” Zika. Dưới đây là những hướng dẫn phòng ngừa Zika, đặc biệt quan trọng vớinhững cặp vợ chồng dự định để có thai: - Người đàn ông nếu có phơi nhiễm Zika phải sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dụchoặc không được quan hệ ít nhất 6 tháng từ khi có triệu chứng bệnh Zika hoặc từ lần cuối phơinhiễm. - Người phụ nữ nếu có phơi nhiễm Zika phải sử dụng bao cao su khi quan hệ tình dục hoặckhông được quan hệ ít nhất 8 tuần từ khi có triệu chứng bệnh Zika hoặc từ lần cuối phơi nhiễm. - Nếu người vợ đang mang thai, người chồng có phơi nhiễm hoặc mắc Zika thì phải sử dụngbao cao su khi quan hệ hoặc không được quan hệ suốt thai kỳ. - Nếu sống trong vùng đang bùng phát dịch Zika, nên sử dụng bao cao su khi quan hệ chođến khi hết đợt dịch. Ngoài ra, Zika còn có khả năng lây nhiễm qua máu hoặc mô, tạng. Do đó, nếu muốn nhận mẫumáu, tinh trùng, trứng, tế bào gốc được lấy từ người có phơi nhiễm Zika, bạn nên báo cho đơnvị y tế phụ trách việc cho-nhận mẫu biết. Đơn vị này sẽ đưa ra hướng dẫn bạn nên chờ đợi baolâu trước khi nhận các mẩu này. *** Hiện tại chưa có Vắc-xin phòng ngừa Zika.  Các vùng dịch tễ lưu hành virus Zika: có thể tham khảo qua đường link bên dưới:  http://www.who.int/emergencies/zika-virus/situation-report/List-of-countries-zika.pdf?ua=1 Việt Nam cũng là một trong số những quốc gia ghi nhận những ca bệnh Zika và được cảnh báocó sự lây truyền Zika qua muỗi dòng Aedes.   Tài liệu tham khảo được lấy từ các nguồn: -       United States Centers for Disease Control and Prevention (CDC):  www.cdc.gov -       World Health Organization (WHO):  www.who.int -       UpToDate -        Pediatric Environmental Health Specialty Units  (PEHSU):  www. pehsu .net -       American College of Obstetricians and Gynecologists (ACOG):  www.acog.org   NGUỒN: Trang web Hội Nội tiết sinh sản và Vô sinh TPHCM http://hosrem.org.vn/detailNews/thongtin/3856 Ban biên tập trang web Bệnh viện Bình An

9 / 9