1

Zioła lecznicze i magiczne

2

3

Wolf-Dieter Storl

Zioła lecznicze i magiczneDziewięć magicznych ziół

4

Redakcja: Mariusz Warda

Projekt ok³adki: Marcin Twardowski

Sk³ad komputerowy: Miros³aw £anczkowski

Opracowanie redakcyjne i korekta: El¿bieta £agunionek

Wydanie I

BIA£YSTOK 2009

ISBN 978-83-7377-346-2

Original title: Heilkräuter und Zauberpflanzen zwischen Haustür und Gartentor

by Wolf-Dieter Storl

T³umaczenie: Miros³aw £anczkowski

© 2000 by AT Verlag, Aarau und Baden, Switzerland

© Copyright for the Polish edition by Studio Astropsychologii, Bia³ystok, 2009.

All rights reserved, including the right of reproduction in whole or in part in any form.

Wszelkie prawa zastrze¿one. ¯adna czêœæ tej publikacji nie mo¿e byæ powielana

ani rozpowszechniana za pomoc¹ urz¹dzeñ elektronicznych, mechanicznych,

kopiuj¹cych, nagrywaj¹cych i innych bez pisemnej zgody posiadaczy praw autorskich.

15-762 Bia³ystok

ul. Antoniuk Fabr. 55/24

(085) 662-92-67 – redakcja

(085) 654-78-06 – sekretariat

(085) 653-13-03 – dzia³ handlowy – hurt

(085) 654-78-35 – sklep firmowy „Talizman” – detal

www.studioastro.pl e-mail: biuro@studioastro.pl

Wiêcej informacji znajdziesz na portalu www.psychotronika.pl

PRINTED IN POLAND

5

7

14

53

78

99

117

142

167

185

195

216

222

223

SPIS TREŚCI

Wprowadzenie

Pokrzywa

Bylica

Bluszczyk kurdybanek

Podagrycznik

Babka

Skrzyp polny

Stokrotka

Gwiazdnica

Mniszek

Bibliografia

Spis przepisów według nazw roślin

Spis przepisów według zastosowania

6

W zielony czwartek majowygospodyni swój przecier gotujez dziewięciu różnych ziółekbędzie dobry na każdą chorobę.

Mądrość ludowa

Poświęcone bogini Chamunda

Niech mądre rośliny ukażą się tutaj, rozumiecie o czymmówię, a razem zwrócimy temu człowiekowi jego zdrowie.Wszystkie tutaj zebrane rośliny silne, uzdrawiające,o tysiącu imion, są dobrocią ognia, dziećmi wody, rosnąi odrastają nieustannie.

Z Atharwawedy

7

WPROWADZENIE

Staropogański znawca ziół wziął do ręki dziewięć magicznychroślin przeciw truciźnie i zarazie. Tą „zieloną dziewiątką”pokonał budzące grozę „małe robaczki, bez skóry i kości”,które zagnieździły się w ciemnych głębiach ciała i odbierajączłowiekowi siłę. Uczynił tak za przykładem szamańskiegoboga czarów Odyna-Wotana. Odyn nauczył go pieśni i znakówrunicznych, za pomocą których można było zamawiać i za-klinać cierpienie. W anglosaskim błogosławieństwie ziół (spi-sanym w XI-wiecznym Wessex) mówi się o Odynie: „Wziąłdziewięć cudotwórczych gałązek i uderzył w trującego robaka,który zakradł się, aby zniszczyć człowieka”.

Stare błogosławieństwo roślin kończy się następującymisentencjami:

„Owe dziewięć ziół mają zatem mocprzeciw dziewięciu złym duchomprzeciw dziewięciu zaraźliwym chorobomprzeciw śmierdzącej truciźnieprzeciw wściekłej truciźnieprzeciw żółtej truciźnieprzeciw zielonej truciźnieprzeciw ciemnej truciźnieprzeciw brązowej truciźnieprzeciw purpurowej truciźnieprzeciw robaczywej zarazieprzeciw trującej zaraziekiedy jakaś trucizna nadleci ze wschodualbo jakaś przybędzie z północyalbo jakaś z zachodu nawiedzi ludzkość”.

Z pewnością mógłby ktoś przypuszczać, że w przypadkutych leczniczych i magicznych roślin mamy do czynienia z jaki-

8

miś rzadkimi, egzotycznymi albo skądinąd nadzwyczajnymiroślinami. Tymczasem wymienione w anglosaskim błogosła-wieństwie ziół rośliny to całkiem zwyczajne zioła, takie jakchoćby bylica, babka, rumianek, pokrzywa, trybula czy dzikikoper włoski, które określilibyśmy raczej jako chwasty.

Jeszcze w średniowieczu pobożni chrześcijanie stosowalinadal tych „dziewięć” ziół. Nie zawsze były to te same; kom-pozycja wiązki ziół była w zależności od miejsca tak różna,jak różne były dialekty, ale zawsze były to proste, pospolitedzikie zioła. W Czechach były to na przykład macierzanka(tymianek), babka, mniszek, krwawnik, kaczeniec, werbena,farbownik, pokrzywa i rzepik. Takim zestawem leczono, cza-rowano, zaklinano błyskawice i diabła; zioła te noszono jakowianek na głowie, wywary z ziół wlewano do wody służącejdo kąpieli, mieszano je z maściami i kadzono nimi. Częstozbierano je w dni szczególnie święte, przede wszystkim nadzień św. Jana Chrzciciela (24 czerwca) albo na Wniebowzię-cie Marii (15 sierpnia). Owe dziewięć zielonych ziół spożywanotakże jako pewien rodzaj potrawy kultowej, aby naładowaćsiebie ich siłą i aby przez cały rok być zdrowym.

W dzisiejszych czasach istnieje wiele książek o ziołachopierających się na farmakologicznych, dokładnych analizachroślin. Niestety, rośliny wymieniane w tych książkach trak-towane są praktycznie tylko jako „pojemniki” na substancjechemiczne. Porządkuje się je ze względu na zawarte w nichalkaloidy, zawierające siarkę heterozydy, glikozydy, flawo-noidy, związki goryczkowe, saponiny i tak dalej. Jednak trady-cyjny znawca ziół przyjmuje to ze spokojem, ponieważ on wie:każda roślina jest czymś więcej niż tylko sumą martwychsubstancji w niej zawartych. Postrzega roślinę jako istotężywą, wybierającą sobie w dość inteligentny sposób takie sub-stancje, których potrzebuje do podtrzymania siebie przy życiu.

Wp

row

ad

zen

ie

9

Przeżywa roślinę jako osobowość, jako istotę z długą historiąna tej ziemi. Rozmawia i komunikuje się z nią, gdyż czuje, żeona nie tylko ma ciało, ale także coś takiego jak „umysł i duszę”,tyle że owe wyrażają się zupełnie inaczej niż u ludzi.

Przyjaciel roślin nie jest w stanie poznać każdej roślin-nej osobowości i z nią się zaprzyjaźnić. Podobnie jest z ludźmi,też nie jesteśmy w stanie być na ty z każdym w mieście, więcej,nawet w sąsiedztwie. Mamy jednak swoich przyjaciół, którychdobrze znamy i na których możemy polegać. W rachubęwchodzi tutaj tylko garstka. To są, jak powiedzieliby Indianie,nasi roślinni sprzymierzeńcy.

Również Maria Treben, ciesząca się dzisiaj największymuznaniem spośród tych mądrych kobiet, które są prawdziwy-mi ekspertkami od ziół, bierze przede wszystkim takie zioła,które przeciętny zjadacz chleba najchętniej nęka środkiemchwastobójczym albo elektryczną kosiarką. Podbiał, tasznik,dziurawiec, przytulia, mniszek, szczawik, krwawnik i tympodobne, tak nazywają się najlepsi pomocnicy tej zielarki.Ona także reprezentuje pogląd, że potrzebna jest tylko garśćziół – wystarczy siedem albo osiem – żeby wyleczyć wszystkiechoroby. Istotne jest jednak to, że doskonale zna się te rośli-ny i kocha je, że jest się zdolnym pojmować je jako osobowości:wtedy one sprawią prawdziwe cuda.

Przyjrzymy się tutaj dokładniej dowolnie wybranymdziewięciu takim roślinom. Są to pospolite dzikie zioła, którerosną u mnie – a z pewnością także u Was – na trawniku, naścieżce w ogrodzie, przy ogrodzeniu i w zaroślach. Pragniemyuzmysłowić sobie, jakie to czarujące osobowości kryją sięw tej niepozornej zieleni, posłuchać, jakie historie mogą namone opowiedzieć i jakie uzdrawiające moce w sobie skrywają.

Wp

row

ad

zen

ie

216

BIBLIOGRAFIA

Bairacli-Levy, Juliette de, Herbal Handbook for Farm and Stable,Rodale Press, Emmaus PA 1976.

Bahru,H.K., Herbs that Heal, Orient Paperbacks, New Delhi1993.

Breindl, Ellen, Das grosse Gesundheitsbuch der hl. Hildegardvon Bingen, Pattloch Verlag, Augsburg 1989.

Brondegaard, V.J., Ethnobotanik, Verlag Mensch und Leben,Berlin 1985.

Brown, Tom, Tom Brown ‚s Guide to Wild Edible and MedicinalPlants, Berkley Books, New York 1985.

Bühring, Ursel, Aus Freyas Zaubergarten, Edition Achillea, Frei-burg i. Br. 1992.

—, Zikadenschaum und Bärenklau, Edition Achillea, Freiburgi. Br. 1992.

Campbell, Joseph, The Masks of God: Primitive Mythology,Penguin-Arkana, Harmondsworth, Middlesex 1991.

Clarkson, Rosetta E., The Golden Age of Herbs and Herbalists,Dover Publ., New York 1972.

Coffey, Timothy, The History and Folklore of North AmericanWildflowers, Houghton Mifflin, New York 1993.

Culpeper’s Color Herbal, hg. von D. Potterton, E.J. Shellard,Sterling Publ., New York 1983.

Dahl, Jürgen, Nachrichten aus dem Garten, dtv/Klett-Cotta,München 1989.

—, Neue Nachrichten aus dem Garten, dtv/Klett-Cotta, Mün-chen 1990.

Das neue BLV-Buch der Kräuter, hg. von Richard Mabey, BLV–Verlagsgesellschaft, München 1993.

Dastur, J. F., Medical Plants of India and Pakistan, D.b. Tara-porevala Sons & Co., Bombay 1962.

217

Devereux, Paul, Shamanism and the Mystery Lines, Quantum,Slough-Berkshire 1992.

De Vries, Herman, Natural Relations, Verlag für moderne Kunst,Nürnberg 1989.

Dyer, T. F. Thiselton, The Folk-Lore of Plants, Llanerch Publ.,Felinfach 1994.

Erichsen-Brown, Charlotte, Medicinal and other Uses of NorthAmerican Plants, Dover Publ. Co., New York 1989.

Fazzioli, Edoardo, Des Kaisers Apotheke, Gustav Lübbe, BergischGladbach 1989.

Fischer Susanne, Medizin der Erde, Heinrich Hugendubel Ver-lag, München 1984.

Foster, Steven and Yue Chongxi, Herbal Emissaries, HealingArts Press, Rochester, Vermont 1992.

Furlenmeier, M., Wunderwelt der Heilpflanzen, RheingauerVerlagsgesellschaft, Eltville am Rhein 1978.

Grieve, M., A Modern Herbal, Dover Publ. Co., New York 1971.Griggs, Barbara, Green Pharmacy, Viking Press, New York 1982.Hagers Handbuch der Pharmazeutischen Praxis, hg. von P. H.

List und L. Hörhammer, Springer Verlag, Berlin 1979.Handwörterbuch des deutschen Aberglaubens, hg. von Hanns

Bächtold-Stäubli, Walter de Gruyter, Berlin 1987.Hatfield, A. W., How to enjoy your Weeds, Collier Books, New

York 1971.Heinz, U. R., Das Handbuch der modernen Pflanzenheilkunde,

Hermann Bauer Verlag, Freiburg i. Br. 1984.Höfler, Max, Volksmedizinische Botanik der Germanen, Verlag

für Wissenschaft und Bildung, Berlin 1990.Hollerbach, Karl u. Elisabeth, Kraut und Unkraut zum Kochen

und Heilen, Irisana Verlag, Haldenwang 1979.Kervran, Louis, Biological Transmutations, Swan House Publ.,

Binghampton, N.Y. 1972.Kindscher, Kelly, Medical Plants of the Prairie, University Press

of Kansas, Lawrence KA 1992.

Bib

lio

gra

fia

218

Koepf/Pettersson/Schaumann, Biologische Landwirtschaft, Ver-lag Eugen Ulmer, Stuttgart 1974.

Koschtschejew, A. K., Wildwachsende Pflanzen in unserer Er-nährung, VEB Fachbuchverlag, Leipzig 1990.

Künzle, Johann, Das grosse Kräuterheilbuch, Verlag Otto Walter,Olten 1945.

Lad, Vasant/Frawley David, Die Ayurveda Pflanzen-Heilkunde,Windpferd Verlag, Durach 1988.

Leung, Albert Y., Chinesische Heilkräuter, Eugen DiederichsVerlag, Köln 1985.

Lievegoed, B. C. J., Planetenwirken und Lebensprozesse inMensch und Erde, Forschungsring für biologisch-dynamischeWirtschaftsweise, Darmstadt 1979.

Mansfeld, Rudolf, Verzeichnis landwirtschaftlicher und gärtne-rischer Kulturpflanzen, Akademie-Verlag, Berlin 1986.

Marzell, Heinrich, Wörterbuch der deutschen Pflanzennamen,Franz Steiner Verlag, Wiesbaden 1979.

Müller, Ingo W, Humoralmedizin, Haug Verlag, Heidelberg 1993.Pelikan, Wilhelm, Heilpflanzenkunde, Philosophisch-Antropo-

sophischer Verlag, Dornach 1975.Philbrick, H./Gregg, R., Companion Plants, Stuart & Watkins,

London 1967.Pötsch, Joachim, Unkraut oder Wildpflanze?, Urania-Verlag,

Leipzig 1991.Ratsch, Christian, Indianische Heilkräuter, Eugen Diederichs

Verlag, Köln 1987.—, Lexikon der Zauberpflanzen, Adeva Verlag, Graz 1988.Remann, Micky, „Im Garten der Zauberpflanzen”, w: Esotera 9/

89, Hermann Bauer Verlag, Freiburg i. Br. 1989.Reger, Karl Heinz, Hildegard Medizin, Goldmann Taschenbuch,

München 1993.Scheffer, Mechthild/Storl, Wolf-Dieter, Die Seelenpflanzen des

Edward Bach, Heinrich Hugendubel Verlag, München 1992.

Bib

lio

gra

fia

219

Bib

lio

gra

fia

Schiller, Reinhard, Hildegard Pflanzenapotheke, Pattloch Ver-lag, Augsburg 1991.

Schwarzer Hirsch, Die heilige Pfeife, Lamuv Taschenbuch,Göttingen 1992.

Simonis, Werner C., Heilpflanzen und Mysterienpflanzen, VMA-Verlag, Wiesbaden 1991.

Singh, Umrao/Wadhwani A. M./Johri B. M., Dictionary ofEconomic Plants of India, Indian Council of Agricultural Re-search, New Delhi 1990.

Spencer, Edwin Rollin, All About Weeds, Dover Publ., New York1968.

Stammel, Heinz J., Die Apotheke Manitous, Rowohlt Verlag,Reinbeck bei Hamburg 1988.

Stein, Sara, My Weeds, Houghton Mifflin Co., New York 1988.Steiner Rudolf, Geisteswissenschaftliche Grundlagen zum Ge-

deihen der Landwirtschaft, Rudolf Steiner Verlag, Dornach1975.

Storl, Wolf-Dieter, „Ideologie und Ökologie biologisch-dynami-scher Höfe im Emmental”, w: Beiträge zur Ethnologie derSchweiz, Ethnologica Helvetica IV, Bern 1980.

—, „Friedenspfeife mit dem Pflanzengeist”, w: Esotera 7/87,Verlag Hermann Bauer, Freiburg i. Br. 1987.

—, Feuer und Asche, Dunkel und Licht, Verlag Hermann Bauer,Freiburg i. Br. 1988.

—, „Der Druide”, w: Wie die alten Götter weiterleben, hg. vonWilli Dommer, Esotera Taschenbücherei, Freiburg i. Br. 1990.

—, Berserker und Kuschelbär, Aurum Verlag, Braunschweig1992.

—, Von Heilkräutern und Pflanzengottheiten, Aurum Verlag,Braunschweig 1993.

—, „Die Werkzeuge der Wurzelgräber: Elemente archaischerPflanzensammelrituale”, w: Naturverehrung und Heilkunst,hg. Von Christian Ratsch, Verlag Bruno Martin, Süder-gellersen 1993.

220

Treben, Maria, Gesundheit aus der Apotheke Gottes, VerlagWilhelm Ennsthaler, Steyr 1986.

—, Aus meiner Hausapotheke, Wilhelm Heyne Verlag, München1988.

Uyldert, Mellie, Verborgene Kräfte der Pflanzen, Heinrich Hugen-dubel Verlag, München 1984.

Usteri, Alfred, Pflanzen-Wesen, Rudolf Geering Verlag, Dorn-ach 1989.

Weil, Andrew Heilung und Selbstheilung, Psychologie heute:Sachbuch, Weinheim/Basel 1988.

Weiss, Rudolf Fritz, Moderne Pflanzenheilkunde, Kneipp-Ver-lag, Bad Wörishofen 1982.

—, Lehrbuch der Phytotherapie, Hippokrates Verlag, Stuttgart1991.

Zetkin-Schaldach, H., Wörterbuch der Medizin, VEB Verlag Volkund Gesundheit, Berlin 1980.

Zimmerer, E. M., Kräutersegen, Verlag L. Auer, Donauwörth1896.

Wybrane piśmiennictwo dodane do wydania polskiego

Duden Deutsches Universalwörterbuch, Dudenverlag, Mannheim1997 [DDU].

Kuźnicka, B., Dziak, M., Zioła i ich stosowanie, PaństwowyZakład Wydawnictw Lekarskich, Warszawa 1984.

Lewkowicz-Mosiej, T., Zioła naszych kresów, Studio Astro-psychologii, Białystok 2003.

Lewkowicz-Mosiej,T., Rośliny dekoracyjne, które leczą, StudioAstropsychologii, Białystok 2004.

Kopaliński, W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycz-nych z almanachem, HPS, Warszawa 2007 [KSWO].

Kopaliński, W., Słownik mitów i tradycji kultury, HPS, Warszawa2007 [KSMT].

Bib

lio

gra

fia

221

Bib

lio

gra

fia

Mowszowicz, J., Przewodnik do oznaczania krajowych roślinzielarskich, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne,Warszawa 1983.

Ożarowski, A., Jaroniewski, W., Rośliny lecznicze i ich praktycznezastosowanie, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych,Warszawa 1989.

Uniwersalny słownik języka polskiego, Wydawnictwo NaukowePWN, Warszawa 2004 [USJP].

222

SPIS PRZEPISÓW WEDŁUG NAZW ROŚLIN

PokrzywaBudyń, angielski(nettle pudding) 19Nawóz naturalny 39Piwo (nettle beer) 45Tempura, japońska 19Zupa, irlandzka 18Zupa, zwykła 18

BylicaHerbata 77Herbata, z korzenia 77Kąpiel stóp 74Olej do nacierania 74Przyprawa 71Ruski napój bogów 77

Bluszczyk kurdybanekDodatek do kanapki 82Tabaka 82Zupa, ziemniaczana 82Zupa, ziołowa 82

PodagrycznikKuracja na artretyzm 108Kwaszony podagrycznik 102Sałata wiosenna 102Zupa, ziołowa 103

BabkaChleb 139Herbata 132Przecier 139Przyprawa do zup 139Sałata ruska 139

Sok 132Tempura 139Warzywo 139

SkrzypBarwnik do wełny/bawełny 164Kąpiel (stóp, nasiadówka) 149Kolby, duszone 166Środek do rozpylania 164Zupa 166

StokrotkaHerbata 183Kapary 179Kwiaty w sałacie 179Syrop 183Warzywo, ruskie 180

GwiazdnicaHerbata 194Maść 192Napój, ruski 191Okład 192Sałata 191Sałata z ziół zimowych 191Sok 192Zupa 191

MniszekHerbata z korzeni 214Miód kwiatowy 202Pąki kwiatowe 200Sałata 200Wino 202Z gorącym boczkiem 201

223

SPIS PRZEPISÓW WEDŁUG ZASTOSOWANIA

KuchniaPrzepisy są obliczone, o ile niezaznaczono inaczej, na 4 osoby.

Budyń (nettle pudding),z pokrzywy 19

Chleb, z babki 139Dodatek do kanapki,

z bluszczyka kurdybanka 82Kapary, ze stokrotki 179Kwaszony podagrycznik 102Miód, z kwiatków mniszka 202Napój

ruski z bylicy 77ruski z gwiazdnicy 191

Pąki kwiatowe mniszka 200Piwo (nettle beer),

z pokrzywy 45Przecier, z babki 139Przyprawa

do zup, z babki 139z bylicy 71

Sałatadekoracja, z kwiatów 179ruska 139wiosenna 102z gwiazdnicy 191z mniszka 200z ziół zimowych 191

Tabaka, z bluszczykakurdybanka 82

Tempura, japońskaz babki 139z pokrzywy 19

Warzyworuskie, ze stokrotki 180z babki 139z kolby skrzypu, duszone 166z mniszka z boczkiem 201

Wino, z mniszka 202Zupa

irlandzka, z pokrzywy 18z gwiazdnicy 191ze skrzypu 166ziemniaczana, z bluszczykakurdybanka 82ziołowa 82, 103zwykła, z pokrzywy 18

MedycynaHerbata

z babki 132z bylicy 77z gwiazdnicy 194z korzeni mniszka 214z korzenia bylicy 77ze stokrotki 183

Kąpielstóp, nasiadówkaze skrzypu 149stóp, z bylicy 74

Kuracja na artretyzm,z podagrycznikiem 108Maść, z gwiazdnicy 192Okład, z gwiazdnicy 192Olej do nacierania, z bylicy 74Sok

z babki 132z gwiazdnicy 192

Syrop, ze stokrotki 183

Dom i ogródBarwnik do wełny/bawełny 164Nawóz z pokrzywy 39Środek do rozpylania 164