Michel Onfray

13

Život i smrt Evrope*

Evropa je na samrti, a većina ljudi, slijepi kao Edip, misle da je pred njom budućnost! Mlataranje rukama stru~njaka i birokrata koji se, u Stasbourgu

i Bruxellesu upinju da tu tjelesinu na umoru, ako ne i mrtvu, pretvore u živ organizam, daje znak vidovitom promatra~u da prisustvujemo opsežnoj radnji poricanja ustanovljive smrti, Evropa je klini~ki mrtva, pa vra~arska zazivanja njezinih kadioni~ara poti~u od uobi~ajene reakcije poricanja porodica koje neće da konstatuju o~evidnost smrti, pa se uporno obraćaju mrtvacu, drmajući ga da bi progovorio i dokazao svoju sposobnost za život. Ali stara isrcpljena drtina neće progovoriti ni jedne jedine rije~i da ospori dijagnozu.

Cement koji je negda stvorio Evropu postaje prah prije nego što se rasprši na budućem nepovoljnom vjetru istorije. Zdanje ima datum rođenja. Prati se njegov rast. Mjeri se njegov napredak. Bilježe se njegovi uspjesi. Skupljaju se dokazi njegove životne sposobnosti, njegove snage. Ustanovljuje se njegova veli~ina. Može se, štaviše, utvrditi datum nastanka krize njegove bolesti. Od te najviše ta~ke, dana najja~e svjetlosti, u trenutku kad zvijezda dostigne najvišu ta~ku na nebu, može se utvrditi datum kad ona po~inje padati u ponor. Solisticij u isto vrijeme ozna~ava neku stvar i njezinu suprotnost: ljeti, najkraću noć, najduži dan i, u isto vijeme, kraj svjetlosti i po~etak pada u pomr~inu; zimi, najdužu noć, najkraći dan i, u isto vrijeme kraj pomr~ine i po~etak uspona ka svjetlosti. Isto kad je rije~ o civilizaciji: njezin se najviši trenutak podudara s pokretom usmjerenim ka njezinoj suprotnosti. Danom Krunisanja zapo~inje put prema kraju Carstva...

* Zesveske po~astvovane su i iskreno zahvaljuju, kao što i s ponosom predstavljaju eksluzivno ustupljeni

autorov tekst našem ~asopisu, uvjereni da će saradnja, budući velikodušno ponuđena, u narednoj godini biti nastavljena prevodom barem jednog od niza raspoloživih i intrigantnih Onfrayevih izvanrednih djela.

^asopis za dru{tvenu fenomenologiju i kulturnu dijalogiku

14

Vrhunac Evrope je daleko, veoma daleko iza nas. Njezin datum rođenja seže milenij i po u prošlost. Kad je i kako taj organizam mogao u~initi više i bolje nego što je u~inio? Na smrt bolesna Evropa, na umoru, gotovo mrtva, potrajala je onoliko vremena koliko obi~no traje neka civilizacija. Mjera kristala prije lomljenja, mjera biljke prije sušenja, ili životinje, dan za krhki i nježni vodeni cvijet, stoljeće za kornja~u, zavise od specifi~nog sun~anog sata. Civilizacije raspolažu svojim. Milenij i po, eto dugog trajanja za živo biće nejasnih mehanizama...

Evropa se rađa preoraćenjem cara Konstantina na hrišćanstvo, 312. godine. 21. oktobra car, koji se mora sukobiti s Maksencijevim vojskama, ugleda na nebu krst koji mu najavljuje «pod ovim ćeš znakom pobijediti». I on pobjeđuje... Otada ta astronomska konfiguracija pro~itana kao predznak uvjerava cara u savršenost te religije pošto ona uspješnošću nadmašuje pagansku, u ovom slu~aju njegovu prije toga zlokobnog ~asa... Godine 177. Marko Aurelije se ~udi kako u Lyonu hrišćani mogu krenuti u smrt laka srca. Stoi~ki mudrac u tome vidi djelovanje uma, jer tu je trebalo pro~itati odlu~nost s kojom neki pojedinci, svojim opredjeljenjem da umru u veselju i radosti, pribavljaju civilizacijama koli~inu krvi potrebnu za cement kojim se one oblikuju... Ju~erašnji progonjenici postaju današnjim, a zatim sutrašnji progonitelji: zakon ~iju prisutnost valja sa~uvati na umu za nastavak i završetak mojeg dokazivanja...

Po na~elu da se religija određuje kao sekta koja je uspjela, hrišćanstvo, to društvance među društvancima koja se u to doba množe – gnosticima, milenaristima, apokalipticima, hermeticima, astrolozima, alhemistima, misticima, i ostalim posvećenima... postaje državna religija. Duhovnost zato~ena u katakombe proizvodi malo u~inaka sve dok se ograni~ava na druženje s pobožnim vjernicima koji se okupljaju na neslužben na~in. Zauzvrat, kad je jednom podupre državna sila, ta duhovnost postaje ideologija kojom se uspostavlja carstvo.

Izmišljotina o Hristu ne bi proizvela nikakav u~inak da nije imala, da bi nametnula svoj zakon, upravu, sudove, policiju, tamnice Carstva i rimske legije, drugim rije~ima u ratu najprekaljeniju vojsku! Propagandna putovanja Pavla iz Tarsa vrijedila bi koliko lutanja Apolonija iz Tijane da Djela apostolska i ostale Poslanice Efe{anima nisu bila produžena odlu~nošću ~inovnika Carstva koje je zaslugom preobraćenja jednog jedinog ~ovjeka postalo hrišćansko.

Zeni~ke sveske

15

Rodni list Evrope možemo datirati godinom 312. Rođenje svakako pretpostavlja trudnoću, unutarmaterni~ni život. Isto kad je rije~ o civilizaciji, koja se ne porađa tek tako i ne silazi s neba, ma bila i hrišćanska. Proizvođenje hrišćanske religije pretpostavlja izmišljanje koje prolazi kroz izgradnju nekog Isusa naproedo sa željom da on odgovara navještenju iz Staroga zavjeta: da bi se mogao predstavljati kao naviješteni Spasitelj, valja otkriti identitet tog ~ovjeka koji tek treba da dođe i predstaviti ga kao ~ovjeka koji je već došao. Isus postaje Hristos ljudskim djelovanjem duhovnih odgađa~a na pola puta između rabinata i teologije u savremenom zna~enju toga izraza.

Rođenje Evrope pretpostavlja smrt civilizacije koja joj prethodi, to jest civilizacije Grka i Rimljana. Ta smrt ne isklju~uje korištenje lešine, jer sve civilizacije djeluju kao strvinari, one od smrti stvaraju život, probavljaju lešinu i povraćaju novu djecu: naime, mnogi hrišćanski korijeni poti~u iz Atine i Rima, ali i s Istoka. Mitologija te nove religije prerađuje mitologije starih vjerovanja. Božić, Uskrs, Duhovi i drugi hrišćanski praznici proždiru pradjedovske paganske skupove...

Preko arhitekture Konstantinov slavoluk prekrasno pripovijeda o hrišćanskom na~inu pravljenja novoga od starog: naime, za tu građevinu je prerađena nevjerovatna koli~ina materijala dignutog sa spomenika rimskog carstva, tako da istorija djeluje na hegelovski na~in: nadilazi ~uvajući i prelazi na onu stranu zadržavajući ono što se nadilazi... Tajnovitosti dijalektike rastvaraju se pred poukama arhitekture, prerada. Te plja~ke daju ruševinama drugi život prisiljavajući ih na nove pustolovine. Druga pouka koju valja sa~uvati: svaka civilizacija prima dio svoje snage iz proždiranja civilizacije koju namjerava nadići, razoriti i daleko nadmašiti.

Evropa je hrišćanska. Radikalni ateist kakav sam ja zna to itekako dobro. Ali neki svjetovnjaci se varaju zamišljajući danas Evropu kao da ona poti~e sama od sebe na gotovo ~arobni na~in partenogeneze bez roditelja. Evropa ne postoji prije svoga hrišćanskog obrasca. Biblija joj daje svoje tkivo, ona joj pribavlja potku i sve se vraća na to, uklju~ivši i ono što pori~e hrišćanstvo, raspravlja o njemu ili ga dovodi u pitanje. Hrišćanstvo je, bio neko za ili protiv, oblikovalo Evropu do najmanjih pojedinosti. Ono je prodrlo u duže, uklju~ivši njihove ateisti~ke, materijalisti~ke, protivhrišćanske obrasce.

^asopis za dru{tvenu fenomenologiju i kulturnu dijalogiku

16

Mnogi razbija~i Hristove religije ne znaju koliko ostaju prožeti hrišćanskim saznanjem. U svojoj tobožnjoj radikalnosti Sade i Bataille, recimo, primjer su hrišćanskog odnosa prema tijelu, gdje njihova naslada zahtijeva prekršaj koji, da bi postojao, ~ini Zakon apsolutno nužnim. Shvatanje tijela u bolnici, u školi, u ložnici, na sudu, pa i u savremenoj umjetnosti, ostaju u bliskoj vezi s hrišćanskim oblikovanjem koje proizvode ratne mašine zapadnja~ke neuronske dresure.

Dijalekti~ki, ono što pori~e hrišćanstvo isto tako pripada hrišćanstvu. Naravno, izbjegavaće se hrišćansko prisvajanje onoga što se, u istoriji, protiv njega borilo ili mu pružalo otpor. Jer je Benedikt XVI, razboriti papa, veoma obrazovan, odgajan u hermeneuti~koj školi svoje zavi~ajne zemlje, vi~an njema~kom idealizmu, izvrstan poznavalac evropske filozofije, darovit za dijalektiku, uveo širok gramšijevski pokret za ponovno osvajanje izgubljenih hrišćanskih zemalja tvrdeći da je razum proizvod hišćanstva koliko i prosvjetiteljstva...

Razum, prema Papi, vodi ka Bogu, vraća Njemu, jer poti~e od njegove Volje. Prosvjetiteljstvo, po istom na~elu, oslobađa od najgoreg da sa~uva najbolje, kvintesenciju... To za~i zaboraviti da je postojao pravac, zaboravljen u tada dominantnoj historiografiji, antifilozofa koji su, s nekoliko danas nepoznatih likova – kao Lefranc de Pompignan, Bergier, Lelarge de Lignac i nekoliko drugih – zagor~avali život enciklopedistima i drugim misliocima ~ija je bitna oznaka odbijanje škropionice. To antiprosvjetiteljstvo je preuzimalo njihovo apostolsko i rimsko katoli~anstvo u surovosti, napadanju, polemici, neiskrenosti. Benedikt XVI zaboravlja istorijske pouke kada razum pretvara u katoli~ko oruđe, a prosvjetiteljstvo u hrišćanski filozofski pravac...

Pa ipak razum i prosvjetiteljstvo poti~u od hrišćanstva, ne u pozitivnom već u negativnom smislu: djelovanje negativnog koje oni pretpostavljaju zahtijeva nadilaženje istog predmeta: hrišćanskog saznanja. U tom smislu su i sami neprijatelji, protivnici Hristove religije, vezani za predmet koji kritikuju. U civilizaciji se ne izmi~e dominantnoj ideologiji: bilo da se uz nju pristaje, bilo da se protiv nje bori, u oba slu~aja duhovni sun~anik ostaje zabijen u zemlju, ozna~ujući da se stvari odvijaju ovdje, na ovome mjestu, u ovoj ta~ki. Za Evropu sun~anik je bio, jest i ostaće hrišćanski sve dok bude trajala ta zemaljsko-duhovna konfiguracija.

Zeni~ke sveske

17

Slažemo se dakle da godina 312. donosi datum rođenja Evrope i hrišćanske civilizacije, koja sa~injava njezinu suštinu. Ali prisjetimo se u isto vrijeme da taj datum vrijedi kao uspjela kristalizacija izvjesnog broja genetskih događaja koji traju od pretpostavljenog rođenja Spasiteljeva - ili pretpostavljenog Spasitelja – do samog dana pojave hrišćanskog znaka na nebu pred bitku na milvijskom mostu, do kona~nog ishoda za Evropu.

Prve godine hrišćanskog Carstva, poistovjećuju se s vladavinom Konstantinovom: trijumfalni ulazak Konstantinov u Rim kojim se raspušta pretorijanska straža i papi predaje dvorac u Latranu; proglašenje u Milanu crkvenog mira sljedeće godine; organizovanje prvog koncila; pravne povlastice podarene biskupima; zamjena obožavanja sunca hrišćanskim praznicima; izgradnja bazilika na mjestima Petrova mu~eništva; pretvaranje Rima u prijestolnicu hrišćanstva; polaganje temelja Carigrada, doprinos imperatorove majke ustanovljenju «dokaza» o postojanju Hristovu; zatim, posljednje lukavstvo, krštenje Konstantinovo na smrtni~koj postelji... ^etvrt stoljeća je imperator davao poticaj. Kretanje će uslijediti za vrijeme više od hiljadu godina.

Godine 380. hrišćanstvo postaje državna religija milošću Teodosijevom, a 392.: zabrana paganskog kulta; rušenje hramova; proganjanje filozofa; pustošenje biblioteka; zabrana nastave filozofije. Augustin se preobraća u augustu 386., piše Dr`avu Bo`iju između 411. i 426. godine. Monaštvo napreduje, manastiri ni~u u pustinji kao gljive. Hrišćanstvo se širi po ~itavoj Evropi. Mnoge se zemlje preobraćaju... Istorija toga napredovanja ispunjava tomove po bibliotekama. To je istorija hrišćanstva, ona sa~injava cjelinu s istorijom Evrope.

Gdje se nalazi krizna ta~ka tog uspona? Ponuditi datum, ili vijek, ako ne i izabrati simboli~no djelo, naći kona~an arhitektonski znak, omogućava da se odredi mjesto, da se u~ini vidljivim, ali uvijek uz opasnost da ta pretjerana ta~nost prikuje i zamrzne dok u životu svijeta vladaju dijalektika i dinamika: prije bi trebalo odrediti podru~ja, prostore, izuzetne trenutke procvatom u svim pravcima dokaza o životnoj snazi koji se, najveći dio vremena, podudaraju s upotrebom sile, ako ne i nasilja i surovosti onih koji su sigurni da raspolažu neograni~enom moći, a da se ne boje nikakvog suprotstavljanja.

^asopis za dru{tvenu fenomenologiju i kulturnu dijalogiku

18

Gospodar siguran u sebe, hrišćanstvo napada, razara, plja~ka, siluje, ubija, progoni, baca u tamnice, stavlja na muke, zastrašuje, vlada nad dušama i tijelima: šest krstaških ratova za jedan i po vijek između 1095. i 1251.; godine 1255. ^etvrti koncil u Latranu koji Jevrejima nameće posebnu odjeću da bi se na ulici raspoznavali; otuda nastanak prvih geta; uništavanje katara i goleme loma~e protiv albigensa (1209.); osnivanje Inkvizicije 1232.; godine 1252. Crkva odobrava mu~enje da bi se od heretika iznudilo priznanje . zamjena za ljubav prema bližnjem? - ; Bernard Gui (1226-1331) postaje marljiv kao vršilac obreda hrišćanskog smrtonosnog nagona, napisaće Priru~nik inkvizitora... XIII vijek zaista izgleda kao vijek procvata hrišćanske Evrope.

Taj trenutak zna~ajan u smrtonosnom nagonu praćen je isto tako vrhuncem u životnom nagonu: stvaranje univerziteta, među kojima je i Sorbona koju 1257. otvara Robert de Sorbon, ali i Salamanca, Oxford, Cambridge, Monpellier; praksa filozofskog života kao sušta suprotnost mehanizmima Franje Asiškog iz godine 1208.; uvođenje Aristotela u Evropu od strane Alberta Velikog; gotske katedrale što ni~u iz zemlje; Giottove freske i arhitektura; ali i prije svega, Suma teologije (1266-1273) Tome Akvinskog, izrađena, to se zna iz Panofskyjevih analiza, kao gotska katedrala.

XIII vijek dakle izgleda kao trenutak velike snage, prevelike moći, znatne sigurnosti u sebe, koju isti~u žestoko nasilje hrišćanske vladavine nad svim dijelovima društva i velika umna, duhovna i kulturna sposobnost za život katolika Evrope, moć smrtonosnog nagona razularenog na dnu podzemnih tamnica u kojima se bližnji stavljaju na muke u ime Božije i univerziteti na kojima se razmišlja u ime tog istog Boga... Loma~a i katedrala, Inkvizicija i skolastika, krstaški rat i univerziteti: nikad zdravlje nije bilo ja~e, ~ak ni u gnusobi...

Godina 312. za datum rođenja; 1266. kao kriza u kojoj se za~inje opus magnum Tome Akvinskog: po~ev od kojeg trenutka katoli~ka Evropa prekida svoje uzlazno kretanje? I tu ta~no datiranje zavisi od opasne intelektualne vježbe. Ali pokušajmo ipak nacrt razmišljanja pa istaknimo da godina 1456., kao datum pojave Biblije na Gutembergovoj (1400-1468) štamparskoj mašini, otvara put pokretu koji će pocijepati dogmatsko katoli~anstvo pozivajući vjernike na direktno ~itanje teksta, bez posrednika, dakle bez ideološkog izobli~avanja koje nameće sveštenik. Od tada se identitet teksta ne nalazi u tuma~enju od strane sveštenstva već u li~nom i pojedina~nom postupku ~itao~evom.

Zeni~ke sveske

19

U tom redoslijedu ideja Lutherov (1483-1546) dolazak i revolucija koja ga prati ~ine se logi~nim. Afera oko 95 stavova protiv oprosta od grijeha godine 1517. obilježava po~etak kraja pokretanjem inicijative kojom se traži pošteda od Crkve isticanjem neposrednog odnosa vjernika s Bogom. Razum, oštroumnost, ~itanje, znanje, razmišljanje prestaju se smatrati preprekama za pristupanje Bogu. Naprotiv. Protestanti unapređuju ~ovjeka koji misli, vjernika koji sebi postavlja pitanja, pristalicu koji istražuje, tamo gdje su katolici željeli ~ovjeka koji se pokorava, vjernika koji se podvrgava, pristalicu koji se odri~e razuma.

Nastavak je poznat: mislioci renesanse iskorištavaju antiku da bi mislili iznova. Skolastika se ruši, Crkva godine 1559. promovira Index da bi odgovorila na pronalazak štampe i na rasturanje knjiga. Na njemu će se naći svi filozofi koji nešto zna~e... Mislioci Renesanse će sadržaj za razmišljanje o životu, svijetu, drugima, moralu, politici, tražiti u Epikurovu vrtu, pod Trijemom stoika, kod Pirona i skeptika, kod Sokrata, naravno. Montaigneovi Ogledi – i oni upisani na Index... – izvla~e bit iz toga na~ina da se pogleda u lice hrišćanstvu oslobođenom skolastike, otvorenom, tolerantnom, humanisti~kom, suštoj suprotnosti podvalama Katoli~ke, apostolsko-rimske crkve. Protivreformacija tu neće biti dovoljna: preko baroknih slobodoumnika – kojima je Gassendi na ~elu, zatim Charron, La Mothe Le Vayer, Fontenelle, Cirano de Bergerac... -, Montaigneov duh zapo~inje rad na potkopavanju hrišćanskih temelja Evrope.

Pad se nastavlja. Filozofija napreduje, teologija uzmi~e. Razum bilježi bodove, vjera ih gubi. Nauka, i pored progona iz Vatikana, tjera na uzmicanje tajnu, kojom se hrane sve religije. Rasprava o metodi zamjenjuje Bibliju. Prosvjetiteljstvo napreduje, mra~njaštvo nazaduje. Promatranje i iskustvo istraživa~a zamjenjuje vjerovanje crkvenih u~itelja. Istina, Crkva spaljuje Giordana Bruna i Vaninija, Galileu prijeti loma~om, ali pokret emancipacije je uklju~en i to ozbiljno. Hrišćanska Evropa i dalje postoji kao Evropa, ali njezini hrišćanski temelji opasno pucaju.

Nema nikakve sumnje da Francuska revolucija znatno potresa zgradu. Ne toliko zauzećem Bastilje ili ukidanjem povlastica premda s isto tako stožernim datumom u redoslijedu toka raspadanja Evrope: 21. januara 1793., datumom pogubljenja Ludovika XVI, francuskog kralja, po na~elu Pavlovom, po kojem «nema vlasti da nije od Boga» (Poslanica Rimljanima XIII), datumom usmrćenja posrednika Božijeg na zemlji... Glava Ludovika Capeta koja pada u piljevinu

^asopis za dru{tvenu fenomenologiju i kulturnu dijalogiku

20

u korpi pod nožem giljotine na trgu Concorde svakako odnosi sa sobom glavu jednog ~ovjeka, ali isto tako simbol, drugi dio kraljeva tijela, to jest utjelovljenje Božije u carstvu zemaljskom. Pa i pored toga paganskog prinošenja žrtve, tog obrednog umorstva, nebo se ne otvara na dvoje, život se nastavlja kao da se ništa nije dogodilo... Toga dana Bog je umro, a Zemlja se nije prestala obrtati.

Te iste godine dogodila se jedna francuska revolucija druga~ija od one s obi~ne razglednice: Francuska revolucija dehristijanizatora, crvenih popova, poput Jacquesa Rouxa i Pierre Doliviera. Porazarali su vjerske objekte, pospaljivali katoli~ke ikone, pozatvarali crkve, porazbijali raspeća, kinjili predstavnike katoli~anstva, porasprodavali imovinu sveštenstva; izmijenili su kalendare, preina~ili li~na imena, zamijenili hrišćansko ra~unanje vremena, odbacili svece, preimenovali sela, republikanizirali vlastita imena; donijeli su zakone protivne hrišćanskom moralu o rastavi braka, rođenjima, vjen~anjima, a ni nebo nije palo na glavu građana.

Robespierre je hrišćansku religiju o~uvao mijenjajući, ma šta se o tome mislilo, spoljašnjost: Vrhovno biće je spasilo hrišćanskog Boga, hramovi Razuma su poštedjeli trgova~ku radnju katoli~kih crkava, revolucionarni praznici su oponašali ophode i proštenja... Republikanska vrlina je u dlaku bila nalik hrišćanskoj vrlini – što je Charlesu Fourieru omogućilo da govori o «republikanskom asketizmu»... Nakon Termidora i Konzulata religija je u svojim posebnim pravima bila obnovljena. Odrubljivanje glave kralju ipak je bilo znak umorstva svetosti na zemlji i s njime, u pogledu civilizacije i vrijednosti, dolaska vladavine željeznog doba.

Jedna posthrišćanksa Evropa mogla je iskrsnuti iz samog krila konfiguracije hrišćanske Evrope: jedna se mogla za~eti iz druge kao što je Hrišćansko carstvo proizišlo iz Rimskoga carstva. Ta bi se Evropa odgajala na izvoru suprotstavljanja hrišćanstvu koji je kristalizirala filozofija Prosvjetiteljstva. Tako bi Evropa branila ~ovjekova prava, republikanske vrijednosti – slobodu, jednakost, bratstvo, univerzalno dostojanstvo, svjetovnost shvaćenu kao strogu samostalnost religijskog i politi~kog, ona bi težila, po rije~ima Helvetiusovim, «najvećoj sreći najvećeg broja»: tada bi svjetlost dana ugledala jedna alternativna civilizacija.

Zeni~ke sveske

21

XIX stoljeće je bilo laoratorij oblika te nove Evrope: socijalizam, komunizam, anarhizam. U onih sto godina koje slijede za Francuskom revolucijom barikade nisu nedostajale, ustanci su slijedili jedan za drugim svuda po Evropi, radnice i trudbenici su izražavali želju za druga~ijim svijetom koji, dehristijaniziran, ne bi bio dolina suza, vje~na patnja, zadaća za kaznu koja se opravdava ispaštanjem zbog praroditeljskog grijeha. Taj republikanski smjer razvoja hoće da kapitalizam i liberalizam ne nameću svoju volju i da Zlatno tele prestane biti religija na osnovu religije. On teži ka transcedentnosti imanencije, nudi sretan život na zemlji, dostojanstvo za svakoga, ukidanje izrabljivanja...

Jedan drugi smjer razvoja zadaje brigu stoljeću industrijske revolucije, to je smjer razvoja konzervativnih, ako ne i reakcionarnih, katkad kontrarevolucionarnih snaga: stara hrišćanska Evropa u tome nalazi korist pa se, od Napoleona do evropskih fašizama XX stoljeća, sablja i škropilo dobro slažu: sveštenstvo sudjeluje, sarađuje, prednja~i u borbi protiv mogućnosti posthrišćanske Evrope boreći se protiv socijalizma, komunizma, revolucije, boljševizma, republike.

Zatim na vlast dolazi boljševizam. Već od 1917. on raspolaže neograni~enom vlašću za stvaranjem nove civilizacije, najavljuje novog ~ovjeka, novu eru, internacionalizaciju revolucije, raj na zemlji, ukidanje izrabljivanja ~ovjeka od strane ~ovjeka, socijalizam, zatim komunizam. U isto vrijeme s proricanjem sutrašnjeg raja, marksizam-lenjinizam uspostavlja ovdje i sada pakao, gulag, progonstvo, masovno ubijanje, glad, teror. Na Crvenom trgu ispisuju se imena praotaca koje preuzima taj pakao: francuski materijalisti XVIII stoljeća, Meslier, Helvetius, D’Holbach, La Mettrie, Marx naravno, Engels, poziva se na Robespierrea i Saint Justa, Lenjin, a zatim Staljin pretvaraju se u proroke nove civilizacije. Ukupni bilans: sto miliona mrtvih, ako je vjerovati Crnoj knjizi komunizma...

Fašizam nudi kontraboljševizam, kontrarevolucionarnu reakciju koja odbacuje Evropu prosvjetiteljstva i daje prednost hrišćanskoj Evropi za kojom teži. Rim 1922., Berlin 1933., Madrid 1936., Pariz 1940., Evropa okreće leđa Francuskoj revoluciji, pronalazi put ~eli~nog hrišćanstva, borbenog saveza s Vatikanom, koji je izvanredno naklonjen svetkovanju Isusa kada izgoni trgovce iz hrama, ideala koji preuzima Hitler u Mojoj borbi, knjizi koja neće zaslužiti Index, kao ni njen autor izopštenje. Ukupni bilans: sto miliona mrtvih, ako je vjerovati Crnoj knjizi kapitalizma...

^asopis za dru{tvenu fenomenologiju i kulturnu dijalogiku

22

Borba braće – neprijatelja proizvela je dakle dvjesto miliona mrtvih... Kosturnice pokazuju da je posthrišćanska evropska civilizacija pobacila. Nema Novog ^ovjeka, već su tu zlo~instva stare zvijeri; nema Nove Civilizacije, nego je tu džungla proširena do granica Carstva; nema nagona za novim životom, već je tu desetostruko ponavljanje onoga najgoreg što stvara smrtonosni nagon... Smrt hrišćanske Evrope ide u korak sa smrću civilizacijskog pokušaja posthrišćanske Evrope. Lice i nali~je iste medalje, Moskva i Berlin, Kolima i Auschwitz: Lenjin i Hitler su bili grobari otada beskrvne Evrope. Evropa je postala predmet kojim demohrišćanska i liberalna demokratija bezuspješno svira svoju sivu partituru...

XIX stoljeće je bilo stoljeće nihilizma: odsutnost svetosti, nestanak transcedetnosti, nesposobnost za duhovno uzdizanje, nedostatak duha. Zapo~ela je religija imanentnosti koja je od Novca stvorila svoje Zlatno tele. Kapitalizam i liberalizam s cinizmom organizuju njegovo obožavanje; socijalizam, komunizam, i anarhizam se hrane željom za osvetom prema korisnicima te nove pobožnosti. Pardoksalno, evanđeoski ideali se nalaze kod revolucionara koji teže ka jednakosti, bratstvu, ljubavi prema bližnjem, raspodjeli, suosjećanju, milosrđu i ostalim vrlinama koje je primjenjivao Isus... Za to vrijeme službena crkva se nalazi na strani obožavalaca Zlatnog teleta, i to sve do sljedećeg stoljeća, u kojem ona potvrđuje svoje dokazano šurovanje s evropskim fašizmima XX stoljeća – uklju~ivši, naravno, nacionalsocijalizam.

Drugi koncil u Vatikanu (1962-1965) bio je Evropi prilika za spasavanje pokućstva hrišćanske porodice u nadi da bi žrtve podnesene u ime modernizacije bile dovoljne da se sa~uva bitno: sveštenik je po~eo okretati leđa Svetootajstvu da bi se obratio pastvi i pogledao je u lice; muškarci i žene su mogli prisustvovati misi jedno pored drugog, ukida se desna strana za muškarce, lijeva za žene; Bogu se moglo obraćati na ti («neka se sveti ime Tvoje, neka dođe kraljevstvo Tvoje, neka bude volja Tvoja»...); ispovijed postaje tiha i unutarnja, ukida se njezino glasno iskazivanje; latinski je bio napušten u korist Moliereova jezika; Crkva se otvorila svijetu uklju~ujući medijsku revoluciju... Ivan Pavao II, kao što je poznato, umio se njome poslužiti.

Maj ‘68. bio je prilika da se ponovo odsvira arija dehristijanizacije smaknućem svakog simboli~nog kraljevstva; bila je to u višesedmi~nom urnebesu metafizi~ka revolucija u toku koje su, na sve~anoj loma~i bile spaljene ikone Oca, Matere,

Zeni~ke sveske

23

Poslodavca, Profesora, Gazde, [efa, Direktora, Mandarina, Ministra, Upravlja~a, [efa Države, ostavljajući za neko kasnije vrijeme otvorena vrata formuli koja je zamijenila paternalisti~ki kapitalizam: to jest liberalnom kapitalizmu, koji je ubrzao izgradnju imanentne religije Novca s njezinim obožavanjem predmeta, stvari, materijalnih dobara, novih kumira zajednice od sada bez svetosti... Sada je tako...

s francuskog preveo: Petar Stefanovi}