zmiany klimatyczne w obliczu zmieniającego się klimatu · ska pogodowe, wymieranie gatunków i...
TRANSCRIPT
W obliczu zmieniającego się klimatu
Zmiany klimatyczne
20
09
N
r 3
5
KOMISJA EUROPEJSKA
EFE_35_PL.indd C:1EFE_35_PL.indd C:1 10/14/09 2:27:14 PM10/14/09 2:27:14 PM
Europa z dużym zaangażowaniem stara się ograniczyć zmiany klimatyczne i
ich konsekwencje. Ponieważ skutki te będą drastyczne – ekstremalne zjawi-
ska pogodowe, wymieranie gatunków i prawdopodobna migracja milionów
ludzi – jasne jest, że w najbliższych dziesięcioleciach ludzie będą musieli się
przystosować do zmian na wiele różnych sposobów.
Obecnie zaledwie jedna trzecia państw członkowskich UE opracowała kom-
pletne strategie krajowe w dziedzinie adaptacji do zmian klimatycznych.
Wiosną ubiegłego roku Komisja opublikowała białą księgę zawierającą
propozycję ogólnej wspólnotowej strategii adaptacyjnej, która mogłaby
zostać wdrożona w 2013 roku. Jak opisano w jednym z artykułów, celem
działań jest stworzenie ogólnoeuropejskiej polityki w tym zakresie oraz
włączenie kwestii dostosowania się do zmian do wszystkich kluczowych
polityk wspólnotowych.
W innym artykule zastanawiamy się nad skutecznością europejskiego syste-
mu handlu uprawnieniami do emisji (EU ETS) w przypadku niskich cen dwu-
tlenku węgla. Eksperci twierdzą, że system jest w stanie stawić czoła temu
wyzwaniu i przewidują, że rosnące ceny CO2 przyczynią się do opracowania
rozwiązań służących ograniczeniu emisji. W numerze opisano także unijne
plany stworzenia polityki w sprawie dzikiej przyrody, dotyczącej niewielkich,
lecz ważnych pod względem różnorodności biologicznej terenów.
Bioróżnorodność w UE nadal jest zagrożona. Zaledwie niewielka część licz-
nych gatunków i siedlisk chronionych na mocy unijnych przepisów dobrze
sobie radzi. Niemniej jednak dzięki wspólnotowym regulacjom w sprawie
ochrony środowiska oraz sieci Natura 2000 sytuacja kilku dużych gatunków
ssaków (np. wilków) znacząco się poprawiła. Rubryka „Ważne pytania” jest
poświęcona ośmiu nowym priorytetom w dziedzinie europejskiej bioróżno-
rodności, zebranym w „Przesłaniu z Aten”, oraz nowym wyzwaniom, takim
jak zmiany klimatyczne czy funkcje ekosystemów. Trwają prace nad określe-
niem (na początku przyszłego roku) nowych europejskich celów w zakresie
bioróżnorodności. Jedna z europejskich grup ekologicznych wzywa do
ustanowienia ambitnego celu, podczas gdy inna organizacja reprezentująca
właścicieli gruntów sądzi, że główna uwaga powinna zostać poświęcona
nadaniu większego znaczenia bioróżnorodności i ekosystemom.
© Okładka: istockphoto
Od redakcjiMagazyn Dyrekcji Generalnej ds. Środowiska
ec.europa.eu/environment/news/efe/index_pl.htm
INFORMACJE OD REDAKCJIPrzyroda dla Europejczyków jest kwartalnikiem publikowanym przez Dyrekcję
ds. Środowiska Komisji Europejskiej. Czasopismo jest dostępne w języku angielskim,
francuskim, niemieckim, włoskim, hiszpańskim, polskim i greckim. Prenumerata jest
bezpłatna. Subskrypcji można dokonać przy pomocy formularza umieszczonego
w środku czasopisma lub na stronie internetowej pod adresem:
ec.europa.eu/environment/mailingregistration/main/mailing_reg.cfm
Redaktor naczelny: Carina Vopel.
Koordynator: Jonathan Murphy.
Aby uzyskać więcej informacji prosimy skontaktować się z Działem Komunikacji:
Faks: +32 2(0) 29-86327
Informacje i dokumenty: ec.europa.eu/environment/env-informa/Strona internetowa Przyrody dla Europejczyków:
ec.europa.eu/environment/news/efe/index_pl.htm
OCHRONA ŚRODOWISKA W INTERNECIE
Co robi Unia Europejska, aby chronić środowisko, czym jest zintegrowana polityka produktowa i jak uzyskać etykietę ekologiczną? Odpowiedzi na te pytania i nie tylko
można znaleźć na stronie internetowej DG ds. Środowiska:
ec.europa.eu/environment/index_pl.htm
UWAGA PRAWNAKomisja Europejska ani żadna osoba działająca w imieniu
Komisji nie ponosi odpowiedzialności za ewentualne
skutki wykorzystania informacji zawartych w tej publikacji, ani za pomyłki, które mogły się pojawić, mimo starannego przygotowania i kontroli podczas drukowania publikacji.
Wydrukowano na papierze z recyklingu, wyróżnionym odznaką ekologiczną UE dla papieru graficznego
(ec.europa.eu/environment/ecolabel)
Luksemburg: Urząd Publikacji Unii Europejskiej, 2009 ISSN 1725-9800© Unii Europejskiej, 2009Zezwala się na kopiowanie tekstu pod warunkiem podania źródła. Zabrania się kopiowania fotografii (oraz ewentualnych ilustracji i schematów graficznych).Wydrukowano w Belgii
SPIS TREŚCI [ NR 35 ]
PRZYRODA DLA EUROPE JCZYKÓW [ 2009 NR 35 ]
W obliczu zmieniającego się klimatu
Zmiany klimatyczne20
09
Nr
35
KOMISJA EUROPEJSKA
03 Stan europejskiej przyrody
Kontrola uwidoczniła wiele problemów
04 Zmiany klimatyczne
W obliczu zmieniającego się klimatu
06 Przegląd polityki ochrony środowiska
Stan obecny
07 Dzika przyroda
Twórcy polityki dzikich terenów
08 WAŻNE PYTANIA
Co po roku 2010?
10 Stosunki UE–Stany Zjednoczone
Nauka obecną podstawą amerykańskiej polityki ochrony środowiska
11 Zielona infrastruktura
Komponując wspólnie przyrodniczą układankę
12 Handel uprawnieniami do emisji
EU ETS – dwutlenek węgla tani tylko tymczasowo
13 Biocydy
Z dala od szkodników i zarazków
14 LIFE
Intruz odesłany do domu
15 Kalendarz wydarzeń/Nowe publikacje
16 Wiadomości w skrócie • Zakaz handlu wyrobami z fok w UE
• Inauguracja Helsińskiego Forum Chemikaliów
• Chodź! Woda jest bardzo przyjemna!
©B
áli
nt
HA
LP
ER
N
EFE_35_PL.indd C:2EFE_35_PL.indd C:2 10/14/09 2:27:26 PM10/14/09 2:27:26 PM
03
PRZYRODA DLA EUROPE JCZYKÓW [ 2009 NR 35 ]
Stan europejskiej przyrody
Opublikowany niedawno doku-
ment, określany mianem sprawoz-
dania wymaganego na mocy art. 17,
zawiera jak dotąd najbardziej szcze-
gółową ocenę stanu europejskich
obszarów i gatunków chronionych.
Raport, opisujący 216 rodzajów
siedlisk i ponad 1 180 gatunków
wymienionych w dyrektywie siedli-
skowej z 1992 roku, podsumowuje
wyniki uzyskane w 25 krajach UE
w latach 2001–2006. Dane zostały
podzielone na 11 regionów bioge-
ografi cznych. Analizą informacji za-
jęło się Europejskie Centrum Badań
nad Różnorodnością Biologiczną
(European Topic Centre on Biological
Diversity, ETC/BD).
Siedliska pod presjąWyniki przedstawione w sprawo-
zdaniu są niepokojące. Na pozio-
mie biogeografi cznym, zaledwie
17% unijnych typów siedlisk spełnia
wymogi zapisane w dyrektywie, tzn.
posiada „właściwy” stan ochrony.
W przypadku dwóch trzecich typów
siedlisk stan jest „niekorzystny–nie-
adekwatny” lub „zły” (oznaczany
odpowiednio za pomocą poma-
rańczowych i czerwonych świateł),
a w przypadku pozostałych nieznany.
W najtrudniejszej sytuacji znajdują
się typy siedlisk łąkowych, podmo-
kłych i przybrzeżnych. Niemniej
jednak w raporcie wspomniano
o znaczących różnicach w poszcze-
gólnych regionach. Żadne z atlan-
tyckich siedlisk nie uzyskało oceny
„właściwej”, w porównaniu z 20%
i 30% siedlisk w regionie śródziem-
nomorskim i alpejskim.
Jeśli chodzi o stan ochrony, oka-
zało się, że wszystkie powiązane
z rolnictwem rodzaje siedlisk mają
się znacznie gorzej niż pozostałe.
Wytłumaczeń dla tego zjawiska jest
kilka: od zmian skutkujących bar-
dziej intensywną i mniej przyjazną
dla przyrody produkcją rolniczą po
opuszczone lub słabo zagospoda-
rowane grunty rolne. W sprawozda-
niu podkreślono także negatywny
wpływ urbanizacji, turystyki i zmian
klimatycznych na siedliska podmo-
kłe i przybrzeżne.
Nieustające problemy gatunkówWyniki badań unijnych gatunków nie
są bardziej optymistyczne. Właściwy
stan ochrony zapewniono zaledwie
17% z nich, głównie w regionie
makaronezyjskim i alpejskim. Stan
53% gatunków jest „niekorzystny–
nieadekwatny”. Analizując stan
ochrony ośmiu głównych grup
gatunków, nie zauważono znaczą-
cych różnic. Niemniej jednak wiele
płazów i niektóre ssaki morskie
ewidentnie walczą o przetrwanie.
Autorzy sprawozdania, przygoto-
wanego w ramach dyrektywy siedli-
skowej, wspominają o trudnościach
związanych z formułowaniem wnio-
sków dotyczących gatunków z uwa-
gi na brak danych na temat niemal
jednej trzeciej badanego obszaru.
Stan większości regionów morskich
został określony jako „nieznany”;
podobnie było w przypadku po-
nad połowy gatunków zgłaszanych
przez cztery państwa z Europy
Południowej.
Sytuacja niektórych gatunków
chronionych na mocy dyrektywy
siedliskowej poprawia się w kilku
regionach UE. Dotyczy to między
innymi dużych ssaków, takich jak
wilk czy niedźwiedź brunatny,
a także różnych gatunków owadów
i roślin. Aczkolwiek nadal nie moż-
na powiedzieć, że populacja tych
i większości innych gatunków jest
zdrowa lub zrównoważona.
Sieć Natura 2000, utworzona
15 lat temu w celu ochrony siedlisk,
przyczyniła się do zapoczątkowa-
nia wielu pozytywnych tenden-
cji w przyrodzie, w szczególności
w obszarach, w których realizowa-
ne są projekty LIFE lub LIFE+ lub na
terenach objętych dyrektywą pta-
sią. Niemniej jednak – aby uzyskać
pewność co do ogólnych tenden-
cji – musimy poczekać do publi-
kacji kolejnego raportu Komisji na
temat stanu ochrony w 2013 roku.
Potrzebny jest lepszy system spra-
wozdawczości. Jednak największym
wyzwaniem dla Komisji jest prze-
konanie państw członkowskich do
większych inwestycji w ochronę
przyrody i poprawę sytuacji w znisz-
czonych obszarach.
„Na poziomie biogeografi cznym, zaledwie 17% unijnych typów siedlisk spełnia wymogi zapisane w dyrektywie, tzn. posiada »właściwy« stan ochrony”
Kontrola uwidoczniła wiele problemów
PRZYRODA: WYGRANI I PRZEGRANI
• Gatunki o rosnącej populacji: ryś euroazjatycki, bóbr europejski,
wydra europejska
• Zanikające siedliska: łąki, tereny podmokłe, wydmy
>
WIĘCEJ INFORMACJI
Sprawozdanie techniczne w sprawie art. 17
biodiversity.eionet.europa.eu/article17
Dyrektywa siedliskowa
ec.europa.eu/environment/nature/legislation/habitatsdirective/
index_en.htm
© B
áli
nt
HA
LP
ER
N
Najbardziej kompletne z opublikowanych dotychczas sprawozdań w sprawie ochrony przyrody wykazało, że sytuacja zaledwie jednej piątej chronionych przez UE siedlisk i gatunków jest dobra. W opracowaniu, obejmującym dane zebrane w 25 państwach członkowskich, podkreślono potrzebę lepszej ochrony europejskiej bioróżnorodności i zaproponowano przydatny wskaźnik umożliwiający ocenę przyszłych tendencji w przyrodzie.
EFE_35_PL.indd C:3EFE_35_PL.indd C:3 10/14/09 2:27:29 PM10/14/09 2:27:29 PM
04
PRZYRODA DLA EUROPE JCZYKÓW [ 2009 NR 35 ]
W obliczu zmieniającego się klimatu
Zmiany klimatyczne
Już dziś zmiany klimatyczne powodu-
ją nieuniknione, duże zmiany dotyka-
jące nasze środowisko, społeczeństwo
i gospodarkę. W ciągu ostatnich 30 lat
liczba oraz intensywność susz i powo-
dzi w Europie dramatycznie wzrosła.
Na całym świecie negatywne skutki
wspomnianych zmian są z każdym
rokiem coraz bardziej widoczne:
wysokie temperatury zwiększają
ryzyko wymierania gatunków i roz-
przestrzeniania się chorób zakaźnych,
topniejące lodowce mają wpływ na
dostawy wody i potęgują ryzyko
powodzi, a przymusowe migracje
z najbardziej zagrożonych terenów
mogą powodować konfl ikty i zakłó-
cać bezpieczeństwo.
Od 1998 roku Europę nawiedziło oko-
ło 100 poważnych powodzi, pociąga-
jąc za sobą 700 ofi ar śmiertelnych,
zmuszając ponad pół miliona ludzi
do ucieczki i powodując straty na
kwotę wielu miliardów euro. Problem
braku wody dotyka około 100 milio-
nów obywateli UE w ponad połowie
państw członkowskich.
Istnieje obawa, że na skutek zmian
klimatycznych ekstremalne zjawiska
pogodowe będą częstsze i bardziej
intensywne. To znacząco utrudni
pracę w sektorach takich jak rolnic-
two, energetyka, transport, opieka
zdrowotna czy turystyka. Zmiany
dotkną gospodarkę oraz społeczeń-
stwo poprzez wpływ na fi zyczne
i biologiczne elementy ekosystemów:
wodę, glebę, powietrze i różnorod-
ność biologiczną.
Dlatego też musimy nauczyć się prze-
widywać szkody wyrządzone przez
zmiany klimatyczne i podjąć odpo-
wiednie działania zapobiegawcze lub
łagodzące negatywne skutki, tj. pod-
jąć działania adaptacyjne. Wczesna
interwencja pozwoli zaoszczędzić
na naprawie szkód w przyszłości.
Przykłady działań adaptacyjnych to
wyhodowanie upraw odpornych na
susze, opracowanie sposobów bar-
dziej wydajnego wykorzystania wody
tam, gdzie tego surowca brakuje, oraz
wzmocnienie przybrzeżnych syste-
mów ochrony przeciwpowodziowej.
Odpowiedzialność za proces adapta-
cji nie może spoczywać wyłącznie
na osobach prywatnych czy fi rmach.
Jako że wpływ zmian znacząco różni
się w zależności od regionu, większość
strategii będzie musiała powstać na
szczeblu krajowym, regionalnym
lub lokalnym. Dotąd zaledwie nie-
wielka liczba państw członkowskich
UE opracowała strategie dotyczące
radzenia sobie ze skutkami zmian
klimatycznych. Aby zagwarantować
całościowe i strategiczne podejście,
Komisja Europejska zaprezentowała
białą księgę opisującą działania, któ-
re mogą wzmocnić Europę w obliczu
zmieniającego się klimatu.
Podejście UEW białej księdze zaproponowano
dwustopniową strategię służącą do-
stosowaniu UE do skutków zmian kli-
matycznych. Celem dokumentu jest
opracowanie unijnych ram działania
oraz dostarczenie narzędzi pozwala-
jących ocenić potrzeby i niezbędne
środki oraz podejmować decyzje
na właściwym szczeblu. Zadaniem
Unii Europejskiej będzie wspieranie
wysiłków państw członkowskich po-
przez zintegrowane i skoordynowane
podejście na poziomie UE. Zgodnie
z założeniem, dotychczasowe dzia-
łania mają zostać uzupełnione, a nie
zastąpione nowymi.
Pierwszy etap dotyczy okresu do
2012 roku, kiedy to zostaną opracowa-
ne podstawy dla bardziej komplek-
sowej unijnej strategii adaptacyjnej
na lata po 2013 roku. Działania w
pierwszym etapie obejmą cztery
kluczowe obszary. Pierwszy z nich
będzie dotyczył potrzeby zbudowa-
nia solidnej bazy wiedzy. Informacje
z całej Unii Europejskiej są niezbędne,
aby umożliwić podejmowanie sku-
tecznych decyzji. Pomimo że już dziś
dysponujemy znaczącą ilością infor-
macji, dane na temat wpływu zmian
klimatycznych są niewystarczające
i istotnie różnią się w poszczególnych
regionach. W związku z tym w białej
księdze zaproponowano utworzenie
Europejskiego Ośrodka Informacji
(European Clearing House), który peł-
niłby funkcję bazy danych na temat
wpływu zmian klimatycznych, trud-
ności i dobrych praktyk w dziedzinie
działań dostosowawczych i który
usprawniłby proces wymiany infor-
macji w całej Europie. Uruchomienie
systemu wymiany informacji plano-
wane jest na 2011 rok.
Po drugie, jako że zmiany klimatycz-
ne dotkną wiele sektorów, niezbędne
będzie włączenie działań dostoso-
wawczych do wszystkich kluczowych
polityk. Zmiany pogodowe będą miały
wpływ na rolnictwo i rybołówstwo, ale
także na plany infrastrukturalne i poli-
tykę w dziedzinie transportu, energii,
>
© Z
lep
oiz
on
.co
m
Ocieplenie, podnoszący się poziom wód, topniejące lodowce, pożary, powodzie i susze to tylko niektóre ze
zmian wywołanych przez zmiany klimatyczne. Nawet gdyby świat zaprzestał jutro emisji gazów cieplarnianych,
klimat zmieniałby się przez najbliższe dziesięciolecia. W kwietniu Komisja opublikowała propozycje dotyczące
całościowej strategii przygotowującej Unię Europejską do działań w obliczu zmian klimatycznych.
EFE_35_PL.indd C:4EFE_35_PL.indd C:4 10/14/09 2:27:32 PM10/14/09 2:27:32 PM
leśnictwa, różnorodności biologicz-
nej, wody i zdrowia. Włączenie inicja-
tyw adaptacyjnych do wspomnianych
obszarów polityki pozwoli w dłuższej
perspektywie ograniczyć zagrożenia
w poszczególnych sektorach.
Działania dostosowawcze będą tak-
że wymagały odpowiednich środ-
ków fi nansowych. Trzeci kluczowy
obszar dotyczy różnych publicznych
i prywatnych metod fi nansowania.
Propozycje zakładają lepsze wykorzy-
stanie dostępnych unijnych mechani-
zmów fi nansowych oraz stworzenie
nowych rozwiązań (np. ubezpieczeń)
i instrumentów rynkowych.
Wreszcie UE zwiększy wysiłki na rzecz
włączenia inicjatyw adaptacyjnych
do wszystkich polityk zewnętrznych
w celu wsparcia krajów najbardziej
dotkniętych zmianami klimatycz-
nymi oraz współpracy w zakresie
działań dostosowawczych z krajami
partnerskimi.
Ograniczenie emisji jest nadal niezbędne
Podczas gdy działania adaptacyjne
to ważny element strategii w obliczu
zmian klimatycznych, równie istotna
jest redukcja emisji gazów cieplar-
nianych (proces określany mianem
łagodzenia zmian klimatycznych).
Celem Unii Europejskiej jest ogra-
niczenie globalnej temperatury do
2°C powyżej poziomu sprzed indu-
strializacji, tzn. do granicy, powyżej
której zmiany klimatyczne mogą stać
się nieodwracalne. Oznacza to, że
w ciągu najbliższej dekady musimy
ustabilizować globalne emisje i do
2050 roku ograniczyć je do połowy
poziomu z 1990 roku.
UE zobowiązała się do szybkich dzia-
łań służących redukcji emisji gazów
cieplarnianych w postaci pakietu
energetyczno-klimatycznego przyję-
tego w grudniu 2008 roku. Wspólnota
dąży także do przekształcenia Europy
w społeczeństwo niskoemisyjne.
Niemniej jednak samo łagodzenie
zmian jest niewystarczające – skutki
zmian klimatycznych prawdopodob-
nie będą poważniejsze niż się spo-
dziewamy i wystąpią niezależnie od
podjętych działań.
Przyszłość
Dobra współpraca pomiędzy UE oraz
władzami krajowymi, regionalnymi
i lokalnymi będzie kluczem do sukcesu
pierwszego etapu zaproponowanych
działań adaptacyjnych. Komisja pla-
nuje utworzenie Zespołu kierującego
ds. oddziaływania i adaptacji (Impact
and Adaptation Steering Group, IASG),
którego zadaniem będzie wspieranie
koordynacji inicjatyw oraz czuwanie
nad postępem prac. Członkami tego
organu konsultacyjnego będą eks-
perci z państw członkowskich UE za-
angażowani w tworzenie krajowych
i regionalnych planów adaptacyjnych.
Będą oni współpracowali z przedsta-
wicielami społeczeństwa obywatel-
skiego, świata nauki oraz biznesu.
Prace grupy wesprą techniczne ze-
społy robocze.
PRZYRODA DLA EUROPE JCZYKÓW [ 2009 NR 35 ]
05f eatureZmiany klimatyczne
© iS
tock
ph
oto
WIĘCEJ INFORMACJI
Komisja przedstawiła ponadto trzy dokumenty na temat wpływu zmian klimatycznych na rolnictwo, wodę, wybrzeża, gospodarkę morską oraz zdrowie. Więcej informacji w sprawie białej księgi i dodatkowych doku-mentów można znaleźć pod poniższymi adresami:
Strona internetowa Komisji na temat adaptacji do zmian klimatu
www.ec.europa.eu/environment/climat/adaptation/index_en.htm
Biała księga w sprawie adaptacji do zmian klimatu
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri= CELEX:52009DC0147:EN:NOT
Rolnictwo i zmiany klimatyczne
http://ec.europa.eu/agriculture/climate_change/index_en.htm
Zdrowie i zmiany klimatyczne
http://ec.europa.eu/health/ph_threats/climate/climate_en.htm
Kwestie związane z wodą, wybrzeżami i gospodarką morską
http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri= CELEX:52009SC0386:EN:NOT
EFE_35_PL.indd C:5EFE_35_PL.indd C:5 10/14/09 2:27:35 PM10/14/09 2:27:35 PM
PRZYRODA DLA EUROPE JCZYKÓW [ 2009 NR 35 ]
06
EPR rozpoczął się w 2003 roku. Jego
celem było przedstawienie głównych
zmian w polityce ochrony środowi-
ska w UE w mijających 12 miesiącach.
Co roku opisywane są także postępy
w czterech priorytetowych obszarach
określonych w ramach Szóstego planu
działania na rzecz ochrony środowiska
(2002–2012).
W komunikacie podsumowano nie-
dawne postępy w dziedzinie polityki
ochrony środowiska, najnowsze ini-
cjatywy i przyszłe wyzwania. Do szó-
stego wydania dołączono dwa ponad
200-stronicowe aneksy dostarczające
szczegółowych informacji na temat
tendencji środowiskowych oraz poli-
tyk na szczeblu unijnym i krajowym.
Informacje dotyczą sześciu obszarów:
zmian klimatycznych i energii, przyro-
dy i różnorodności biologicznej, środo-
wiska i zdrowia, zasobów naturalnych
i odpadów, środowiska i gospodarki
oraz wdrożenia.
Środowisko priorytetem działańEPR 2008 będzie ostatnim przeglądem
dokonywanym przez obecną Komisję
i Parlament. W dokumencie zaznaczo-
no, że na skutek rosnącego zaniepoko-
jenia zmianami klimatycznymi, utratą
różnorodności biologicznej i kurczący-
mi się zasobami naturalnymi ochrona
środowiska stała się kluczowym tema-
tem europejskiej polityki.
Autorzy przeglądu stwierdzają, że
Europa podjęła w 2008 roku szereg
działań w kierunku stworzenia nisko-
emisyjnej, oszczędnie zarządzającej
zasobami gospodarki. Między innymi
Parlament i Rada przyjęły w grudniu
pakiet energetyczno-klimatyczny,
na mocy którego UE zobowiązuje się
ograniczyć do 2020 roku emisje gazów
cieplarnianych o przynajmniej 20%
w porównaniu z poziomem z 1990 roku
oraz zwiększyć udział energii odnawial-
nej do 20%.
W ubiegłym roku podjęto także szereg
inicjatyw politycznych w dziedzinie
zmian klimatu. Zgodzono się m.in. na
włączenie – od 2012 roku – lotnictwa do
unijnego systemu handlu uprawnienia-
mi do emisji, ustanowiono nowe cele
zakładające ograniczenie emisji dwu-
tlenku węgla przez samochody oraz
utworzono nowy fundusz (GEEREF)
udzielający pomocy w dziedzinie efek-
tywności energetycznej i energii odna-
wialnej krajom rozwijającym się.
W EPR 2008 opisano także ważne dzia-
łania służące ochronie różnorodności
biologicznej. Można do nich zaliczyć:
rozszerzenie sieci Natura 2000, inicja-
tywy Komisji na rzecz ochrony lasów
na świecie oraz lepszą ochronę ssaków
morskich. Pierwsze wnioski sformuło-
wane w ramach badania TEEB na temat
ekonomii ekosystemów i bioróżnorod-
ności pokazują, że jeśli nie zostaną pod-
jęte żadne działania, globalne koszty
związane z utratą leśnych funkcji eko-
systemów w latach 2000–2050 wyniosą
około 28 miliardów euro rocznie.
W ubiegłym roku UE rozwinęła politykę
środowiskową w wielu innych dzie-
dzinach. Stworzono nowe inicjatywy
w sprawie zanieczyszczenia powietrza
oraz zrównoważonej produkcji i kon-
sumpcji, podjęto działania na rzecz
rozpowszechnienia
recyklingu oraz rozsze-
rzono przepisy UE tak,
aby obejmowały cały
cykl wodny. Ponadto
w życie weszły regula-
cje w sprawie chemi-
kaliów REACH.
Wyzwania i szanseNiemniej jednak w najnowszym EPR
zaznaczono, że należy uczynić znacz-
nie więcej, aby stawić czoła pozostałym
wyzwaniom środowiskowym. Przede
wszystkim państwa członkowskie mu-
szą w pełni wdrożyć istniejące przepisy
środowiskowe. W 2008 roku Komisja
wsparła ten proces poprzez połączenie,
uproszczenie i rozjaśnienie unijnych
regulacji.
Autorzy EPR 2008 wspominają o ne-
gatywnym wpływie globalnego kry-
zysu fi nansowego. Dodają jednak, że
kryzys stwarza wspaniałą okazję do
uczynienia naszej gospodarki bardziej
ekologiczną, co otworzy drogę do ni-
skoemisyjnego i „zasobooszczędnego”
wzrostu.
Stan obecny
Przegląd polityki ochrony środowiska
>
WIĘCEJ INFORMACJI
DG ds. Środowiska – strona internetowa przeglądu
polityki ochrony środowiska
ec.europa.eu/environment/policyreview.htm
© iS
tock
ph
oto
W przeglądzie polityki ochrony środowiska 2008 (Environment Policy Review, EPR) Komisja Europejska opisuje niedawne ważne osiągnięcia, takie jak przyjęcie unijnego pakietu w sprawie energii i klimatu. W dokumencie przedstawiono szanse na uczynienie gospodarki bardziej przyjazną dla środowiska oraz ogromne wyzwanie związane z wdrożeniem istniejących unijnych przepisów środowiskowych. Ponadto opracowanie zawiera około 30 kluczowych wskaźników UE, nowe ilustracje i szczegółowe tabele krajowe dotyczące tendencji śro-dowiskowych, a także przegląd najnowszych zmian w polityce środowiskowej w poszczególnych państwach członkowskich.
Nowości w EPR 2008➜ Szczegółowe tabele na temat
tendencji środowiskowych w
poszczególnych krajach
➜ Wykresy dotyczące np. problemu
braku wody, emisji CO2 przez nowe
samochody oraz reformy podatku
ekologicznego
EFE_35_PL.indd C:6EFE_35_PL.indd C:6 10/14/09 2:27:37 PM10/14/09 2:27:37 PM
WIĘCEJ INFORMACJI
Przesłanie z Pragi
www.wildeurope.org
Sprawozdanie Parlamentu Europejskiego w sprawie dzikiej
przyrody w Europie
www.europarl.europa.eu/sides/getDoc.do?type=REPORT&reference=
A6-2008-0478&language=EN
PRZYRODA DLA EUROPE JCZYKÓW [ 2009 NR 35 ]
Dzika przyroda 07
Dzikie tereny i obszary dzikiej przyrody stanowią zaledwie jeden procent powierzchni Europy
i w dużej mierze były zaniedbywane. Niemniej jednak podejmuje się teraz działania służące ich
ochronie, jako że stanowią one nasze dziedzictwo naturalne, biorąc pod uwagę ich bioróżnorodność
oraz usługi ekosystemowe. Według uczestników konferencji zorganizowanej niedawno w Pradze, celem
jest wypracowanie ogólnoeuropejskiego podejścia do ochrony obszarów dzikiej przyrody.
Twórcy polityki dzikich terenów
© Is
tock
ph
oto
Europejskie, nietknięte tereny są ma-
leńkie w porównaniu z rozległymi po-
łaciami dziewiczej ziemi w Ameryce
Północnej, na Syberii i w regionie
Amazonki. Jednak coraz większa grupa
ekologów uważa, że nasze własne „ob-
szary dzikiej przyrody” (obejmujące ob-
szary podmokłe, obszary morskie oraz
lasy pierwotne) są niezwykle cenne
i zasługują na znacznie lepszą ochronę.
W Rumunii i Bułgarii znajduje się
400 000 hektarów dziewiczej pusz-
czy, a duża powierzchnia Finlandii
i Szwecji pokryta jest lasami boreal-
nymi. Nawet silnie uprzemysłowio-
ne państwa takie jak Zjednoczone
Królestwo czy Niderlandy mogą się
poszczycić niewielkimi, rozproszo-
nymi obszarami dzikiej przyrody.
W sumie obszary te stanowią mniej
niż jeden procent powierzchni UE.
Eksperci są jednak przekonani, że przy
odpowiedniej woli politycznej odsetek
ten mógłby być wyższy.
Dzikie i cenne Rośnie świadomość dotycząca ogrom-
nej wartości dzikiej przyrody. Obszary
te mogą pomóc w powstrzymaniu
utraty bioróżnorodności. Ponadto dają
naukowcom niezwykłą możliwość ob-
serwowania z bliska naturalnych pro-
cesów. Dostarczają nam także wiele
różnych usług, takich jak oczyszczanie
wody i powietrza, oraz przyczyniają się
do łagodzenia zmian klimatycznych
i adaptacji do nich.
W lutym Parlament Europejski znaczną
większością głosów zatwierdził spra-
wozdanie w sprawie obszarów dzikiej
przyrody w Europie. Autorzy raportu
wezwali do lepszej ochrony dzikich
obszarów – za pomocą środków takich
jak inwentaryzacja, badania naukowe
i podnoszenie świadomości – oraz do
odpowiedniego fi nansowania działań
w tym zakresie.
Pod koniec maja w Pradze czeska prezy-
dencja była gospodarzem dwudniowej
konferencji na temat „Dzikich terenów
i dużych obszarów dzikiej przyrody
w Europie”, zorganizowanej przy
wsparciu Komisji Europejskiej. 250
uczestników spotkania, pochodzących
z 40 krajów, dyskutowało na tematy
związane ze zdefi niowaniem, zarzą-
dzaniem i ochroną istniejących dzikich
terenów. Konferencja zakończyła się
opracowaniem 24-punktowej deklara-
cji podkreślającej potrzebę stworzenia
polityki i zwiększania świadomości w tej
dziedzinie. Uczestnicy podkreślali także
o konieczność powiązania dzikich tere-
nów z siecią Natura 2000 oraz z europej-
ską polityką rolną, leśną i rybołówstwa.
Plan dla europejskich dzikich terenów W deklaracji podsumowującej konfe-
rencję zalecono ochronę pozostałości
dzikich terenów oraz zaznaczono, że
dużym połaciom „prawie natural-
nych” obszarów można by przywrócić
ich pierwotny stan. Ponadto wezwano
do odtworzenia dzikiej przyrody w naj-
bardziej rozwiniętych krajach Europy
wszędzie tam, gdzie istnieje taka po-
trzeba, oraz podkreślono zdolność
dziewiczych obszarów do przetrwania
bez interwencji człowieka.
Komisja rozważa obecnie sformułowanie
skoordynowanej polityki w sprawie dzi-
kich obszarów. Do końca tego roku
powstaną dwa opracowania na tem-
at dzikiej przyrody – jedno obejmie
szerokie defi nicje pojęć oraz oceni
gospodarcze znaczenie takich ter-
enów, a drugie skupi się na kwestii
lasów. Prace nad zaleceniami prask-
iej konferencji będą kontynuowane w
ramach platformy Wildland Support
Network (Sieć Wsparcia Dzikich
Terenów). Ogólna strategia powsta-
nie w ramach Wild Europe Initiative
(Inicjatywa Dzika Europa).
„Coraz większa grupa ekologów uważa, że nasze własne »obszary dzikiej przyrody« są niezwykle cenne i zasługują na znacznie lepszą ochronę”
CZYM SĄ DZIKIE TERENY?
To rozległe połacie obejmujące
lądowe i/lub morskie siedliska
naturalne oraz procesy
ekologiczne, które w dużej mierze
nie zostały zmienione w wyniku
działalności człowieka. „Obszary
dzikiej przyrody” są często
mniejsze i bardziej rozproszone,
a ich warunki naturalne uległy
zmianie.
EFE_35_PL.indd C:7EFE_35_PL.indd C:7 10/14/09 2:27:39 PM10/14/09 2:27:39 PM
08
OPINIE – EUROPEJSKIE FORUM SIEDLISKOWE (EHF)
„Europejskie Forum Siedliskowe (European Habitats Forum, EHF) jest platformą skupiającą 17 sieci organizacji działających na rzecz ochro-ny przyrody, zajmującą się promowaniem i rozwojem unijnej polityki różnorodności biologicznej. EHF lobbowało na rzecz osiągnięcia celu zakładającego zatrzymanie utraty bioróżnorodności do 2010 roku przez UE i państwa członkowskie. Najprawdopodobniej założenia tego w du-żym stopniu nie uda się zrealizować.
Nie jest jeszcze za późno, aby poprawić sytuację różnorodności bio-logicznej w Europie do 2010 roku. Z drugiej strony, nadszedł moment opracowania nowych ram politycznych na okres po 2010 roku. EHF dostrzega szereg kluczowych kwestii, które powinny zostać uwzględ-nione w unijnej polityce bioróżnorodności w kolejnych latach. Są to m.in. nowe, ambitne założenia polityczne na 2020 rok oraz wymierne zadania, które obejmują szerszy zakres niż tylko zatrzymanie utraty bioróżnorodności i których celem powinno być odwrócenie obecnych tendencji poprzez poprawę sytuacji i odbudowę ekosystemów.
Europa musi wykorzystać osiągnięcia i wysokie standardy zapisane w obowiązujących przepisach unijnych, w szczególności w dyrekty-wach ptasiej i siedliskowej, poprzez zdecydowane wdrażanie i egze-kwowanie prawa, oraz odpowiednie fi nansowanie. Ważne jest także, aby łagodzenie zmian i działania dostosowawcze oparte na funkcjach ekosystemów zostały włączone do wszystkich unijnych lub globalnych polityk w zakresie zmian klimatycznych. Ponadto istotne jest ustano-wienie ograniczeń dotyczących konsumpcji i zużycia surowców, energii i przestrzeni.
UE powinna dążyć do większej integracji potrzeb związanych z ochroną różnorodności biologicznej i ekosystemów z politykami sektorowymi. Oznacza to radykalne reformy wszystkich ważnych polityk, takich jak Wspólna Polityka Rolna (WPR), Wspólna Polityka Rybołówstwa (WPR), a także polityk regionalnych, pomocowych i handlowych, w celu wyeli-minowania ich negatywnego wpływu na różnorodność biologiczną.
EHF opowiada się za utworzeniem ekologicznej infrastruktury wokół i poza obszarami chronionymi. Cel ten można osiągnąć dzięki zintegro-wanemu planowaniu przestrzennemu i wysokiej jakości ocen oddzia-ływania na środowisko w całej UE. Forum wzywa także do „załatania legislacyjnych dziur”, np. w dziedzinie gatunków inwazyjnych, ochrony gleby oraz ochrony bogatej i unikalnej różnorodności biologicznej na unijnych terenach zamorskich i w regionach najbardziej oddalonych.
Wreszcie, EHF opowiada się za utworzeniem nowych ram gospodar-czych, w pełni uwzględniających wartość (dzikiej) przyrody i ograni-czających negatywny wpływ UE na środowisko. Reformy wymaga także budżet UE tak, aby zarówno w Unii, jak i poza nią fi nansowane działania faktycznie służyły ekologicznemu, zrównoważonemu rozwojowi.”
Autorzy niedawno opublikowanego raportu okresowego
(dotyczącego postępów od czerwca 2006 roku),
opracowanego w ramach Planu działania w dziedzinie ochrony
bioróżnorodności, twierdzą, że pomimo znaczących inwestycji,
włączenie tematyki ochrony bioróżnorodności i ekosystemów
do innych polityk sektorowych nadal stanowi duże wyzwanie.
Istnieje także potrzeba utworzenia systemu oceny funkcji
ekosystemów właściwego dla różnych sektorów polityki.
Wnioski te są zbieżne z treścią innego rozbudowanego
sprawozdania na temat różnorodności biologicznej
w UE obejmującego lata 2001–2006, w którym ponownie
przedstawiono skalę problemu w kontekście ochrony
przyrody. W raporcie napisano, że właściwy stan ochrony
udało się zapewnić zaledwie niewielkiemu odsetkowi z około
1 150 gatunków i 200 rodzajów siedlisk chronionych na mocy
unijnych przepisów.
Na szczęście pojawiają się także informacje, że niektóre duże
gatunki, takie jak wilk czy bóbr, zwiększają swoje populacje
w całej Europie. Naukowcy przypisują te małe, lecz ważne
sukcesy unijnym przepisom w sprawie ochrony przyrody
oraz sieci Natura 2000, które stanowią filary unijnej polityki
ochrony różnorodności biologicznej. Niemniej jednak państwa
członkowskie muszą uczynić znacznie więcej, żeby zapewnić
ochronę zagrożonym gatunkom i siedliskom.
Debata w Atenach
W konferencji ateńskiej, zorganizowanej przez DG
ds. Środowiska w dniach 27 i 28 kwietnia wzięło udział około
300 przedstawicieli zainteresowanych stron. Celem spotkania
było zapoczątkowanie debaty służącej określeniu unijnych celów
i kluczowych kwestii dotyczących ochrony bioróżnorodności
na okres po 2010 roku. Wśród uczestników byli przedstawiciele
państw członkowskich, organizacji międzynarodowych
i ekologicznych organizacji pozarządowych.
Dyskutanci zastanawiali się nad możliwościami poprawy
wyników państw członkowskich i UE w kontekście unijnego
zobowiązania z 2001 roku zakładającego zatrzymanie utraty
różnorodności biologicznej do końca dekady.
Wnioski wypracowane przez równoległe grupy robocze,
dotyczące różnych kwestii związanych z różnorodnością
biologiczną, zostały przedstawione w ośmiopunktowym
Już dziś wiadomo, że UE nie będzie w stanie zrealizować celu zakładającego wstrzymanie utraty róż-norodności biologicznej do 2010 roku. W związku z tym twórcy polityki wspólnotowej, zainspirowani wnioskami z konferencji w Atenach, pracują obecnie nad nową wizją i ambitnymi założeniami w sprawie ochrony bioróżnorodności, które będą zarówno jasne, jak i wymierne. Komisja Europejska chce oży-wić unijną politykę w dziedzinie bioróżnorodności, czyniąc ją uniwersalnym priorytetem politycznym, przy jednoczesnym uwzględnieniu nowych wyzwań związanych z ograniczaniem zmian klimatycznych i utrzymaniem funkcji ekosystemów. Jedna z instytucji skupiających organizacje zajmujące się ochroną przyrody wzywa do ustanowienia nowego, ambitnego celu w dziedzinie różnorodności biologicznej na 2020 rok. Zdaniem innej organizacji, reprezentującej właścicieli gruntów, UE powinna poświęcać więcej uwagi bioróżnorodności i ekosystemom.
Bioróżnorodność
Co po roku 2010?
PRZYRODA DLA EUROPE JCZYKÓW [ 2009 NR 35 ]
WAŻNE PYTANIA
Zoltan Waliczky p.o. Przewodniczącego, Europejskie Forum Siedliskowe (EHF)
WAŻNE PYTANIA
EFE_35_PL.indd C:8EFE_35_PL.indd C:8 10/14/09 2:27:40 PM10/14/09 2:27:40 PM
09
„Przesłaniu z Aten”. Podkreślono w nim znaczenie informowania
o wadze problemu utraty bioróżnorodności, potrzebę
myślenia skoncentrowanego raczej na ochronie ekosystemów
niż gatunków, oraz konieczność przeznaczenia dostępnych
środków na projekty poświęcone ochronie przyrody.
Priorytety działań UE
W przesłaniu poruszono kilka kluczowych kwestii związanych
z ochroną różnorodności biologicznej. Pierwszą z nich są
zmiany klimatyczne, których wpływ na utratę bioróżnorodności
jest ogromny. Coraz wyraźniej widać, że problem utraty
bioróżnorodności nie może zostać rozwiązany bez działań
w zakresie zmian klimatycznych i odwrotnie.
Drugą kwestią jest związek pomiędzy ochroną przyrody
a funkcjami ekosystemów, które są niezbędne do utrzymania
życia na Ziemii. Wspomniane funkcje to produkcja żywności,
czysta woda, zdrowa gleba i wychwytywanie dwutlenku
węgla. Autorzy opracowania „Ekonomia ekosystemów
i bioróżnorodności” (TEEB), twierdzą, że utrata samych tylko
leśnych funkcji ekosystemów w latach 2000 –2050 będzie
kosztować rocznie około 28 miliardów euro.
Debata obejmie także szereg innych elementów, które
zostaną wykorzystane do oceny postępów w dziedzinie
ochrony różnorodności biologicznej. Wśród nich znajdują
się prace na temat oceny stanu ochrony siedlisk i gatunków
chronionych przepisami dyrektywy siedliskowej, nowe
zalecenia polityczne sformułowane w raporcie wstępnym TEEB,
ocena stanu bioróżnorodności dokonana przez Europejską
Agencję Środowiska oraz polityka UE w dziedzinie rolnictwa
i rybołówstwa.
Oczekuje się, że nowa, długoterminowa polityka UE, wizja
oraz założenia służące ochronie przyrody i różnorodności
biologicznej oraz przywróceniu funkcji przyrody w celu poprawy
dobrobytu ludzi, zostaną przedstawione przez nową Komisję
na początku 2010 roku, w czasie hiszpańskiej prezydencji UE.
Będzie to znaczący wkład w prace na rzecz nowych, globalnych
celów w zakresie ochrony bioróżnorodności, które zostaną
określone w październiku podczas dziesiątej Konferencji stron
konwencji o ochronie różnorodności biologicznej oraz podczas
specjalnego spotkania poświęconego bioróżnorodności na
forum Zgromadzenia Ogólnego Narodów Zjednoczonych.
WIĘCEJ INFORMACJI
DG ds. Środowiska – strona internetowa na temat różnorodności
biologicznej
ec.europa.eu/environment/nature_biodiversity/index_en.htm
Europejska Organizacja Właścicieli Ziemskich
www.elo.org
Europejskie Forum Siedliskowe
www.eurosite.org/en-UK/content/european-habitats-forum
PRZYRODA DLA EUROPE JCZYKÓW [ 2009 NR 35 ]
WAŻNE PYTANIA
OPINIE – Europejska Organizacja Właścicieli Ziemskich (ELO)
„Środowisko pełni ważne funkcje (np. zapewnia produkcję żywności), od których zależy życie ludzi. Niemniej jednak rozwój i działalność ludzkości spowodowały znaczące problemy praktyczne, przede wszystkim zmiany klimatyczne i utratę różnorodności biologicznej. Wyzwania na przyszłość obejmują lepsze pogodzenie naszych działań z przyrodni-czymi funkcjami ekosystemów.
Niewystarczająca podaż usług środowiskowych może być postrzegana jako klasyczny przykład zawodności rynku, dotykający większość europejskich obszarów lądowych. Skala problemu jest w dużej mierze niedoszacowana, a tworzone polityki są nieadekwatne. Krótko mówiąc, osoby zarządzające gruntami w Europie nie zapewniają odpowied-niego poziomu usług środowiskowych, a społeczeństwo jest coraz bardziej zaniepokojone pojawiającymi się problema-mi, szczególnie utratą różnorodności biologicznej.
ELO uważa, że produkcja żywności i środowisko to zależne od siebie aspekty przyrody. Zrównoważona produkcja żywności zależy, między innymi, od czystej wody i powietrza, żyznych gleb i różnorodności genetycznej. Intensywne wykorzysta-nie ziem ma bezpośredni wpływ na środowisko. Szacuje się, że zmiany klimatyczne będą negatywnie oddziaływać na środowisko, a zatem także na produkcję żywności. Według ostrożnych przewidywań, globalny system produkcji żyw-ności będzie musiał zwiększyć się dwukrotnie, aby wykarmić dodatkowe 3,5 miliarda ludzi w 2050 roku.
W związku z tym właściciele ziem będą w naturalny sposób odpowiadać na sygnały rynkowe w celu zwiększenia sprzedaży. W niektórych przypadkach nie zauważą, że ich działania będą wywierać coraz większą presję na delikatne ekosystemy i różnorodność biologiczną. Sytuację tę można zmienić poprzez wdrożenie długoterminowych systemów zachęt, określających w jasny sposób koszty i korzyści, które będą motywować prywatnych właścicieli gruntów do działania.
Od XX wieku, w wyniku wzrostu populacji świata oraz rozwoju gospodarczego, coraz większe połacie ziemi są wykorzystywane do celów rolniczych. W związku z tym musiała wzrosnąć intensywność eksploatacji ekosystemów terenów rolniczych, a rynkowe potrzeby ludzkości uzyskały pierwszeństwo nad nierynkowymi funkcjami środowiska. Należy zatem przywrócić dawną równowagę, ujmując koszty ponoszone przez środowisko w kosztach produkcji żywności przez ekosystemy. Uznanie rzeczywistej sytuacji byłoby ważnym krokiem na drodze do naprawy trwającego od wielu lat braku równowagi.
Ustanawianie ambitnych celów to tylko jedna strona medalu. UE powinna poświęcić więcej uwagi ochronie bioróżnorodności i ekosystemów, aby odwrócić dominujący, negatywny trend rynkowy związany z dostarczaniem usług środowiskowych. ”
Thierry de l’EscailleSekretarz Generalny/Prezes,
Europejska Organizacja Właścicieli Ziemskich (ELO)
EFE_35_PL.indd C:9EFE_35_PL.indd C:9 10/14/09 2:27:41 PM10/14/09 2:27:41 PM
PRZYRODA DLA EUROPE JCZYKÓW [ 2009 NR 35 ]
© iS
tock
ph
oto
Po latach ignorowania zmian klima-
tycznych Stany Zjednoczone starają
się nadrobić stracony czas. Jedną
z pierwszych inicjatyw Prezydenta
Obamy było nominowanie na ważne
stanowiska wielu ekspertów posia-
dających solidną wiedzę naukową
i środowiskową, w tym na pozycję
dyrektora amerykańskiej Agencji
Ochrony Środowiska (Environmental
Protection Agency).
Pod koniec czerwca 2009 roku Izba
Reprezentantów przyjęła amerykań-
ską ustawę w sprawie czystej energii
i bezpieczeństwa (American Clean
Energy and Security Act, ACESA), która
zakłada ograniczenie do 2020 roku
emisji gazów cieplarnianych o 17%
w porównaniu z poziomem z 2005
roku. Działania te wpisują się w pre-
zydencką obietnicę podjęcia zdecy-
dowanych działań w kwestii zmian
klimatycznych. Jeśli zostanie zatwier-
dzona przez Senat, ustawa ta będzie
najbardziej spójnym i komplekso-
wym amerykańskim aktem prawnym
w sprawie energii i środowiska, wpro-
wadzającym największą gospodarkę
świata na drogę ku niskoemisyjnej
przyszłości. Stany Zjednoczone rozwa-
żają także walkę ze zmianami klimatu
poprzez wprowadzenie systemu han-
dlu uprawnieniami do emisji (na wzór
unijnego systemu ETS).
Świat patrzy na Stany Zjednoczone UE cieszy się z podjętych inicjatyw,
lecz chciałaby, aby Stany Zjednoczone
działały szybciej i ustanowiły bardziej
ambitne cele redukcji emisji gazów cie-
plarnianych. Zwiększyłoby to szanse
na przyjęcie w grudniu w Kopenhadze
globalnego, prawnie wiążącego po-
rozumienia w sprawie zmian klima-
tycznych zastępującego Protokół
z Kioto. Ponadto zobowiązanie Stanów
Zjednoczonych zachęciłoby do
podobnych działań inne duże kraje
rozwinięte, takie jak Japonia, Australia i
Kanada, oraz gospodarki wschodzące,
np. Meksyk, Chiny i Indie.
Krytycy ustawy ACESA twierdzą, że
organizacje lobbujące w imieniu sek-
tora energetyki i rolnictwa znacząco
osłabiły przepisy oraz że podjęte dzia-
łania pozwolą ograniczyć emisje ga-
zów cieplarnianych zaledwie o 4% w
porównaniu do emisji UE z 1990 roku.
Niemniej jednak jasne jest, że przy
pomocy wspomnianych przepisów
Stany Zjednoczone próbują osiągnąć
cel, który UE zrealizowała, przyjmując
w styczniu 2008 roku pakiet energe-
tyczno-klimatyczny, tj. określić cele
dotyczące udziału energii odnawialnej
i wydajności energetycznej. Ustawa bę-
dzie prawdopodobnie pełniła rolę ram
prawnych dla przyszłej amerykańskiej
polityki w sprawie klimatu i energii.
Ponadto nowe przepisy są sygnałem
dla świata, że Stany Zjednoczone
wreszcie rozpoczęły poważną walkę
ze zmianami klimatycznymi.
Także chemikaliaPowiew świeżości jest zauważalny
także w innych obszarach amerykań-
skiej polityki ochrony środowiska.
Amerykańscy politycy dokonali analizy
unijnych, wprowadzonych w trosce
o zdrowie i bezpieczeństwo obywa-
teli przepisów w sprawie chemikaliów
REACH, obowiązujących od czer-
wca 2007 roku. W lutym ubiegłego
roku udział przedstawicieli Stanów
Zjednoczonych w konferencji ONZ
poświęconej rtęci był znakiem, że kraj
ten nie przeciwstawia się już zawarciu
międzynarodowego, prawnie wiążące-
go porozumienia w tej kwestii.
W Stanach Zjednoczonych nadal ak-
tywna jest duża grupa środowisko-
wych sceptyków, niemniej jednak
wydarzenia od stycznia tego roku
świadczą o ogromnej zmianie podej-
ścia całego narodu do ekologii. Jest
jasne, że Stany Zjednoczone chcą
naśladować UE w jej dążeniach do
redukcji emisji gazów cieplarnianych
i stworzenia gospodarki niskoemisyj-
nej. Kraj ten zrozumiał, że stworzenie
optymalnej polityki środowiskowej
pozwoli stworzyć zielone miejsca
pracy i dostarczy czystą energię, co
z kolei przyczyni się do poprawy sy-
tuacji gospodarczej. Po obu stronach
Atlantyku istnieje wola, aby wspólnie
wyznaczyć wizję wykonalnych, prak-
tycznych i oszczędnych rozwiązań
w dziedzinie środowiska.
AMERYKAŃSKA USTAWA W SPRAWIE CZYSTEJ ENERGII I BEZPIECZEŃSTWA
● ograniczenie do 2020 roku emisji gazów cieplarnianych
o 17% w porównaniu z poziomem z 2005 roku
● utworzenie ekologicznych miejsc pracy
● redukcja emisji zaledwie o 4% w porównaniu z poziomem
emisji z 1990 roku
Stosunki UE–Stany Zjednoczone10
WIĘCEJ INFORMACJI
Dwustronne unijno-amerykańskie stosunki w dziedzinie ochrony środowiska
ec.europa.eu/environment/international_issues/relations_usa_en.htm
Amerykański program badawczy „Global Change” (globalne zmiany)
www.globalchange.gov/
>
Nauka obecną podstawą amerykańskiej polityki ochrony środowiskaLiczne spotkania pomiędzy kluczowymi przedstawicielami UE i Stanów Zjednoczonych na początku tego roku świadczą o nowej determinacji do lepszej współpracy w dziedzinie pilnych problemów środowiskowych. Cieplejsze transatlantyckie relacje w zakresie ochrony środowiska wynikają z bardziej „ekologicznej” postawy nowej administracji Prezydenta Baracka Obamy oraz z coraz powszechniejszego w Stanach Zjednoczonych poglądu, że konieczne są szybkie działania w kwestii zmian klimatycznych.
EFE_35_PL.indd C:10EFE_35_PL.indd C:10 10/14/09 2:27:41 PM10/14/09 2:27:41 PM
PRZYRODA DLA EUROPE JCZYKÓW [ 2009 NR 35 ]
Zielona infrastruktura
„Zielona infrastruktura” to amerykań-
skie wyrażenie określające specjalną
sieć łączącą różne tereny zielone.
Natura 2000, unijna sieć obejmująca
ponad 25 000 obszarów chronionych,
stanowi podstawowe ogniwo europej-
skiej zielonej infrastruktury. Jej głów-
nym celem jest ochrona i odbudowa
bogatego dziedzictwa naturalnego
Europy oraz ponowne połączenie sie-
dlisk przyrodniczych, które zostały roz-
dzielone przez intensywne rolnictwo,
sieci transportowe i urbanizację.
Chociaż inicjatywy takie jak Natura
2000 już dziś odgrywają ważną rolę
w kontekście problemu coraz bardziej
rozproszonych siedlisk przyrodniczych,
należy poczynić dalsze wysiłki tak, aby
fl ora i fauna miały wystarczająco dużo
przestrzeni na interakcję oraz żeby
ekosystemy mogły spełniać swoje
podstawowe, ważne dla ludzi funkcje.
Wyzwanie zakładające integrację ob-
szarów Natura 2000 z otoczeniem było
niedawno omawiane przez polityków,
badaczy, przedstawicieli organizacji
pozarządowych i innych zaintereso-
wanych stron podczas warsztatu zor-
ganizowanego w Brukseli.
W ostatnich latach opracowano plany
służące połączeniu licznych rozproszo-
nych obszarów cennych przyrodniczo
poprzez zalesianie i nasadzanie ży-
wopłotów wzdłuż szlaków wodnych.
Nowe korytarze dla dzikiej przyrody
ułatwią zwierzętom i roślinom prze-
mieszczanie się. Na przykład dzięki
dogodnemu połączeniu lasu i otwartej
przestrzeni jelenie mogą nocą bez-
piecznie opuścić na kilka godzin zaro-
śla, aby paść się na pobliskich polach.
Zielona infrastruktura może także
spełniać szereg innych funkcji. Las
łęgowy niedaleko miasta może być
wykorzystany na potrzeby lokalnej
turystyki. Na szczeblu regionalnym
obszar taki może stanowić część sieci
Natury 2000. Na poziomie krajowym
las łęgowy może poprawić potencjał
przeciwpowodziowy dorzeczy, a na
szczeblu międzynarodowym pełnić
funkcje globalne, takie jak wychwyty-
wanie dwutlenku węgla czy łagodze-
nie zmian klimatycznych.
Wielofunkcyjne tereny zieloneUczestnicy warsztatu byli zgodni, że
sprawne, zdrowe ekosystemy wy-
magają różnego rodzaju zielonej in-
frastruktury, od mostów i korytarzy
ekologicznych budowanych przez
ludzi po strefy ekotonowe skupiają-
ce wiele typów siedlisk. Ekosystemy,
które są zbyt małe lub oddalone od
siebie, mogą przestać dostarczać nam
cennych surowców, takich jak żywność
czy słodka woda.
Uczestnicy opowiedzieli się za inteli-
gentnym i zintegrowanym podejściem
do planowania przestrzennego, aby
zapewnić, że ograniczone europejskie
lądy zostaną przekształcone w zielone
tereny będące w stanie spełniać licz-
ne funkcje ważne z punktu widzenia
przyrody i społeczeństwa. Ponadto
stwierdzili oni, że jest to obszar
polityki, w którym Komisja mogłaby
udzielić użytecznych wskazówek
w przyszłości.
Spotkanie zakończyło się konkluzją,
że zielona infrastruktura jest ważnym
narzędziem służącym zahamowaniu
utraty bioróżnorodności i walce ze
zmianami klimatycznymi. Uczestnicy
pozytywnie wyrazili się na temat mię-
dzynarodowych wysiłków na rzecz
wyceny dóbr i usług dostarczanych
przez ekosystemy, jako że wyniki tych
działań zachęcą do szybszej rozbu-
dowy zielonej infrastruktury. Wnioski
wypracowane w czasie warsztatu
przyczynią się do dalszych prac nad
kształtem zielonej infrastruktury
w Unii Europejskiej.
11
© iS
tock
ph
oto
ZIELONI PIONIERZY
◗ Prowincja Barcelona: W procesie planowania przestrzennego wszystkie dane
dotyczące gospodarki gruntami są zbierane w jednym systemie. Dzięki temu
lokalni decydenci mogą ocenić korzyści związane z zieloną infrastrukturą
w tym bogatym pod względem bioróżnorodności, lecz gęsto zaludnionym
regionie.
◗ Projekt „Wings over Wetlands”: największa międzynarodowa inicjatywa na
rzecz ochrony terenów podmokłych, wędrownych ptaków wodnych oraz sieci
obszarów niezbędnych do odbycia przez te zwierzęta dorocznych migracji.
W ciągu ostatnich 30 lat znacząco zwiększyła się liczba obszarów chronionych dla europejskiej fl o-ry i fauny, w szczególności unijna sieć terenów Natura 2000. Niemniej jednak potrzebne są dalsze wysiłki, aby połączyć poszczególne obszary i umożliwić swobodny przepływ gatunków i siedlisk pomiędzy nimi. Uczestnicy zorganizowanego niedawno w Brukseli warsztatu doszli do wniosku, że wspomniane działania są kluczowe nie tylko w kontekście ochrony bioróżnorodności, lecz służą także zagwarantowaniu, że przyroda będzie w dalszym ciągu spełniać ważne zadania, takie jak produkcja żywności czy słodkiej wody.
>
Komponując wspólnie przyrodniczą układankę
WIĘCEJ INFORMACJI
Ekosystemy poza obszarami Natura 2000
ec.europa.eu/environment/nature/ecosystems/index_en.htm
Dobra i usługi dostarczane przez ekosystemy
ec.europa.eu/environment/nature/biodiversity/economics/index_en.htm
PRZYRODA DLA EUROPE JCZYKÓW [ 2009 NR 35 ]
EFE_35_PL.indd C:11EFE_35_PL.indd C:11 10/14/09 2:27:45 PM10/14/09 2:27:45 PM
PRZYRODA DLA EUROPE JCZYKÓW [ 2009 NR 35 ]
12
„Środowiskowy efekt EU ETS wyznacza odgórny limit, który nie ma związku z cenami na rynku dwutlenku węgla”
Cena uprawnień do emisji w ramach
EU ETS znacznie zmalała od lipca
2008 roku. Przez większą część
2008 roku wynosiła ona około
20–25 euro za tonę. Niemniej jednak
w lutym tego roku cena spadła do
8 euro za tonę. W połowie marca kształ-
towała się na poziomie 12 euro i stop-
niowo rosła, osiągając 14 euro w lipcu.
Skąd tak niska cena?Analitycy doszli do wniosku, że spa-
dek ceny nastąpił, kiedy fi rmy zaczęły
sprzedawać swoje nadwyżki upraw-
nień, tj. uprawnienia, których nie
potrzebują do spełnienia wymogów
EU ETS. Krótko mówiąc, działania
te wynikają z rewizji oczekiwań
w świetle obecnego kryzysu gospo-
darczego. Sprzedaż uprawnień może
stanowić krótkoterminowe roz-
wiązanie problemów fi nansowych,
pozwalające poprawić bilanse za lata
2008/09.
Niemniej jednak wydaje się, że zamie-
szanie związane ze sprzedażą dobie-
ga końca. Udział natychmiastowych
transakcji spada; stale rośnie nato-
miast udział transakcji typu forward
z datą realizacji w grudniu 2009 roku,
2010 roku itd. Firmy raczej zabezpie-
czają się przed przyszłym wzrostem
cen niż szukają gotówki z powodu
kryzysu.
Podatek od emisji to instrument
bezpośredni, niezależny od aktu-
alnych warunków gospodarczych.
Z drugiej strony, rynek praw do emisji
to elastyczne narzędzie dostosowu-
jące koszt osiągnięcia celu środowi-
skowego do bieżących okoliczności
fi nansowych. Na kurczącym się rynku,
na którym udziały mogą zostać utrzy-
mane wyłącznie poprzez zmniejsze-
nie marży zysku, emisje CO2 stają się
tańsze, co przyczynia się do popra-
wy ogólnej sytuacji gospodarczej.
W czasie dobrej koniunktury fi rmy są
w stanie więcej zapłacić za emisje CO2.
Zatem rozwiązanie oparte na rynku
wprowadza pewną stabilizację eko-
nomiczną, czego nie da się zapewnić
przy nałożeniu sztywnego podatku
od emisji.
Cele długoterminoweŚrodowiskowy efekt EU ETS wyznacza
odgórny limit, który nie ma związku
z cenami na rynku dwutlenku węgla.
W 2020 roku limit zakłada ogranicze-
nie emisji o 21% poniżej poziomu
z 2005 roku. Zatem niskie ceny dwu-
tlenku węgla nie mają wpływu na
efekt środowiskowy systemu EU ETS.
Co do zasady ceny mogą determino-
wać wielkość inwestycji w rozwiązania
służące ograniczeniu emisji – niskie
koszty uprawnień nie zachęcają fi rm
do inwestowania, ponieważ mniej
działań wydaje się uzasadnionych
z ekonomicznego punktu widzenia.
Niemniej jednak decyzje o inwesty-
cjach zazwyczaj nie są podejmowane
w oparciu o oczekiwania krótkotermi-
nowe. Z tego względu obecne niskie
ceny nie powinny mieć znaczącego
wpływu na ogólne strategie inwesty-
cyjne, mimo że część decyzji może
zostać odłożona do momentu, w któ-
rym na horyzoncie będzie widoczny
koniec recesji.
Nowa, wdrożona dyrektywa w spra-
wie ETS ustanawia ogólnounijny
limit na okres ponad 12 lat, zakłada-
jący coroczny, liniowy spadek emisji.
Większa stabilność ustawodawcza
i przewidywalność stwarzają korzyst-
ne warunki do inwestowania. Przy
założeniu coraz bardziej wyśrubowa-
nych limitów w okresie po 2013 roku
ceny uprawnień do emisji dwutlenku
węgla prawdopodobnie wzrosną, co
zachęci do inwestowania w rozwiąza-
nia służące ograniczeniu zanieczysz-
czeń.
EU ETS – dwutlenek węgla tani tylko tymczasowo
Handel uprawnieniami do emisji
>
© iS
tock
ph
oto
©I
tk
ht
WIĘCEJ INFORMACJI
Strona internetowa Komisji na temat
systemu EU ETS
ec.europa.eu/environment/climat/emis-
sion/ets_post2012_en.htm
Europejska Sieć Działań w dziedzinie
Zmian Klimatycznych
www.climnet.org/EUenergy/ET.html
Unijny system handlu uprawnieniami do emisji dwutlenku węgla (EU ETS) to jedno ze sztandarowych narzędzi UE w walce ze zmianami klimatycznymi. Zasada jest prosta: poprzez wycenę emisji dwutlenku węgla i wprowadzenie ograniczeń na rynku system zachęca duże zakłady do redukcji emisji. Niemniej jednak w ciągu ostatniego roku cena uprawnień była niższa niż przewidywana. To rodzi pytanie: czy system jest nadal skuteczny?
EFE_35_PL.indd C:12EFE_35_PL.indd C:12 10/14/09 2:27:49 PM10/14/09 2:27:49 PM
WIĘCEJ INFORMACJI
DG ds. Środowiska – strona internetowa na temat biocydów
ec.europa.eu/environment/biocides/index.htm
Europejska Agencja Chemikaliów (ECHA)
echa.europa.eu
PRZYRODA DLA EUROPE JCZYKÓW [ 2009 NR 35 ]
13
Z dala od szkodników i zarazków
Biocydy
Biocydy są wykorzystywane na różne
sposoby – od detergentów stosowa-
nych w domach i środków przeciw
owadom po chemikalia przemysłowe,
jak konserwanty czy farby przeciwpo-
rostowe używane przy produkcji stat-
ków. Szacuje się, że roczna wartość
tego przemysłu w Europie wynosi
około 890 milionów euro.
Europejskie przepisy w sprawie bio-
cydów obowiązują od 2000 roku.
Dyrektywa dotycząca produktów za-
wierających biocydy została przyjęta
w celu harmonizacji europejskiego
rynku produktów biobójczych i ich
substancji aktywnych oraz zapew-
nienia wysokiego poziomu ochrony
ludzi, zwierząt i środowiska. Obecnie
przepisy dotyczą 23 różnych rodza-
jów produktów. Do tej pory w ramach
trwającego przeglądu oceniono bez-
pieczeństwo ponad 50 aktywnych
substancji.
Lepsza ochrona zdrowiaNiemniej jednak biocydy należy sto-
sować ostrożnie. W marcu br. Komisja
wdrożyła procedurę awaryjną zaka-
zującą używania fumaranu dimetylu
w produktach konsumpcyjnych, ta-
kich jak meble czy obuwie w odpo-
wiedzi na liczne doniesienia z całej UE
o silnych reakcjach alergicznych po
kontakcie z importowanymi produk-
tami zawierającymi tę zapobiegającą
rozwojowi pleśni substancję.
Propozycje ustawodawcze opu-
blikowane przez Komisję w czer-
wcu mają na celu rozwiązanie
problemu poprzez rozszerzenie
zakresu i zwiększenie przejrzystości
przepisów. Zasugerowano między
innymi zakaz sprzedaży biocydów
niezatwierdzonych przez UE, w tym
substancji importowanych do Unii
w produktach przetworzonych, takich
jak wyroby skórzane czy drewniane
słupy telegrafi czne.
Nowe przepisy obejmowałyby urzą-
dzenia służące do produkcji biocydów
oraz biocydy w materiałach, które
mogą mieć styczność z żywnością.
Propozycje Komisji wprowadzają
także nowe kryteria dotyczące naj-
bardziej niebezpiecznych substancji
(w szczególności substancji rakotwór-
czych oraz upośledzających płod-
ność) ograniczające ich używanie oraz
zastępujące je w miarę możliwości
bezpieczniejszymi środkami. Nowe
pomysły wpisują się w gruntowny
przegląd dyrektywy zainspirowany
doświadczeniem zdobytym w ciągu
ośmiu lat po jej wdrożeniu, konsulta-
cjami publicznymi oraz oceną dotych-
czasowych rezultatów.
Uproszczenie systemu zezwoleńKomisja dąży do upraszczania proce-
dur. Proces zatwierdzenia substancji
aktywnej przed wprowadzeniem jej
na rynek lub zastosowaniem w pro-
dukcie biobójczym zajmuje średnio
cztery lata i kosztuje przemysł nawet
5 milionów euro za każdą substancję.
W celu promowania biocydów o ni-
skim poziomie ryzyka i nowoodkry-
tych substancji Komisja proponuje
wdrożenie systemu wydawania po-
zwoleń na szczeblu unijnym. Dzięki
temu produkty byłyby łatwiej do-
stępne we wszystkich 27 państwach
członkowskich. Większość biocydów
nadal będzie zatwierdzana na pozio-
mie krajowym. Propozycja Komisji za-
kłada obowiązkową wymianę danych
oraz system wzajemnego uznania tak,
aby produkt biobójczy zatwierdzony
w jednym państwie członkowskim
mógł być bez problemów sprze-
dawany na całym unijnym rynku.
Europejska Agencja Chemikaliów
z siedzibą w Helsinkach weźmie udział
w badaniach naukowych poświęco-
nych produktom biobójczym i ocenie
ryzyka substancji aktywnych.
Propozycja, bazująca na unijnych
przepisach w sprawie chemikaliów
REACH oraz na przeglądzie przepi-
sów dotyczących pestycydów sto-
sowanych w rolnictwie, ma na celu
zmniejszenie kosztów ponoszonych
przez przemysł poprzez uproszcze-
nie procedur. Nowe przepisy, jeśli
zostaną przyjęte przez Parlament
Europejski i Radę, wejdą w życie
w 2013 roku.
>
KORZYŚCI PŁYNĄCE Z PROPONOWANYCH PRZEPISÓW W SPRAWIE BIOCYDÓW W PERSPEKTYWIE 10-LETNIEJ
Całkowite oszczędności sektora
biocydów: przynajmniej
2,7 mld euro
Ograniczenie o przynajmniej
350 000 sztuk liczby
kręgowców, na których
przeprowadzane są testy
Większa ilość innowacyjnych
środków biobójczych,
o mniejszym poziomie ryzyka.
Biocydy, powszechnie stosowane w przemyśle oraz w gospodarstwach domowych, to produkty, które pozwalają opanować lub wytępić groźne organizmy, takie jak szkodniki czy bakterie.
Aby móc kontrolować zagrożenia stwarzane przez te substancje dla ludzi, zwierząt i środowiska, ich dystrybucja i sprzedaż są ściśle uregulowane na
mocy unijnych przepisów. Komisja proponuje zaostrzenie środowiskowych i zdrowotnych aspektów ustawodawstwa oraz uproszczenie systemu
wydawania zezwoleń na produkty biobójcze.
© Is
tock
ph
oto
EFE_35_PL.indd C:13EFE_35_PL.indd C:13 10/14/09 2:27:51 PM10/14/09 2:27:51 PM
PRZYRODA DLA EUROPE JCZYKÓW [ 2009 NR 35 ]
Ceniony przez ogrodników karpo-
brot jadalny (Carpobrotus edulis) jest
w przyrodzie nieproszonym gościem
zagłuszającym endemiczne gatunki
roślin. Niedawno C. edulis został
uznany za jeden z gatunków in-
wazyjnych najbardziej zagrażających
bioróżnorodności w Europie.
Karpobrot, kolorowy sukulent po-
chodzący z Afryki Południowej,
stanowi zagrożenie na licznych
terenach przybrzeżnych południo-
wej Europy. Od czasu dotarcia na
Minorkę w latach 50. XX wieku roślina
rozprzestrzeniła się w 80% siedlisk
rzadkich gatunków. Niektóre z nich
występują wyłącznie na Minorce
i były szczególnie zagrożone przez
południowoafrykańskiego intruza.
Obecnie, dzięki szeroko zakrojonej
kampanii, udało się zapanować nad
szkodnikiem.
W 2001 roku UE zainicjowała wspól-
nie z Consell Insular de Menorka,
władzami regionalnymi Minorki,
projekt LIFE-Nature, którego celem
było całkowite wytępienie karpobro-
ta. Projekt niedawno się zakończył.
Zdaniem kierowników inicjatywy
inwazyjny gatunek udało się z po-
wodzeniem usunąć z niemal całej
powierzchni wyspy.
Karpobrot pod kontrolą
Przed rozpoczęciem akcji usuwania
rośliny uczestnicy projektu musieli
się dowiedzieć więcej na temat ro-
zprzestrzeniania się karpobrota na
wyspie. Udało się także usprawnić
proces tępienia szkodnika dzięki
stworzeniu szczegółowych map
występowania C. edulis.
Prace, polegające na wyrywaniu
roślin z korzeniami i wywożeniu ich
do leśnych składowisk odpadów,
wspierali liczni wolontariusze.
W obszarach trudniej dostępnych,
np. na skalistych przylądkach,
w usuwaniu karpobrota pomagali
młodzi wspinacze. Czasami do akcji
włączano helikopter.
W niektórych zakątkach Minorki
karpobrot nie występuje już od lat.
Niemniej jednak proces wykorze-
niania gatunku trwa nadal, jako że
nasiona roślin sadzonych w pry-
watnych ogródkach mogą zostać
z łatwością przeniesione przez wiatr
lub zjedzone przez króliki i złożone
nawet kilometr dalej. Już dziś widać
korzystny wpływ działań na bogatą
różnorodność biologiczną wyspy.
Władze lokalne mają nadzieję, że uda
się przywrócić jej pierwotny stan.
Minorka posiada szereg obszarów
mających znaczenie dla Wspólnoty,
wchodzących w skład unijnej sieci
Natura 2000. Na obszarach tych
występuje osiem gatunków roślin
chronionych na mocy wspólnoto-
wych przepisów środowiskowych
(dyrektywy siedliskowej), z których
cztery są pod ścisłą kontrolą.
Władze regionalne dokonują oceny
wpływu wyeliminowania karpobrota
na gatunki endemiczne i wdrażają
programy zarządzania obejmujące
zagrożone gatunki roślin. Większość
mieszkańców jest przychylna
działaniom służącym usunięciu kar-
pobrota z Minorki. Niemniej jednak
z uwagi na sprzeciw niektórych pry-
watnych właścicieli gruntów władze
lokalne zwróciły się do rządu o na-
danie gatunkowi statusu szkodnika.
Projekt wzbudził zainteresowanie
także poza Minorką. Ma on stanowić
wzór dla przyszłych inicjatyw
służących opanowaniu gatunków
inwazyjnych w Europie.
Intruz odesłany do domu
LIFE14
„Mimo że w niektórych zakątkach Minorki karpobrot nie występuje już od lat, proces wykorzeniania gatunku trwa nadal”
Rdzennie europejska fl ora i fauna jest zagrożona przez obce gatunki, które mogą je wyprzeć i zniszczyć środowisko. Inwazyjne gatunki trudno wytępić. Niemniej jednak dzięki zbiorowej kampanii współfi nansowanej przez unijny program LIFE z niemal całej powierzchni Minorki, wyspy z archipelagu Balearów, udało się wyeliminować pewną pełzającą roślinę, która wyrządzała na wyspie szkody przez ponad 50 lat.
>
WIĘCEJ INFORMACJI
DG ds. Środowiska – strona
internetowa programu LIFE
ec.europa.eu/environment/life/
index.htm
© F
oto
lib
ra
EFE_35_PL.indd C:14EFE_35_PL.indd C:14 10/14/09 2:27:51 PM10/14/09 2:27:51 PM
31 sierpnia–4 września 2009
Światowa Konferencja
Klimatyczna (WCC-3),
Genewa, Szwajcaria. Głównym
tematem spotkania będzie
„Przewidywanie zmian klimatu
oraz informacje niezbędne
do podejmowania decyzji: ze
szczególnym zwróceniem uwagi
na postęp naukowy w dziedzinie
sezonowych i wieloletnich
prognoz klimatu, z uwzględnieniem
przewidywań wielodekadowych.”
www.wmo.int/wcc3/
index_en.html
1–5 września 2009 r.
Drugi Europejski Kongres
Ochrony Przyrody, Praga,
Republika Czeska. Uczestnicy
będą omawiać znaczenie nauki
zajmującej się ochroną przyrody
w procesie formułowania polityki
i w praktyce.
www.eccb2009.org
10 września 2009 r.
Seminarium naukowe na temat
oceny ryzyka nanotechnologii,
Bruksela, Belgia. Spotkanie ma
na celu omówienie wszelkich
tematów naukowych, które nie
zostały poruszone w opiniach
unijnych komitetów i instytucji
zajmujących się oceną ryzyka,
a także identyfikację głównych
potencjalnych zagrożeń
związanych z wykorzystaniem
nanomateriałów.
ec.europa.eu/health/dyna/
nanohearing
15–16 września 2009 r.
Światowe forum w sprawie
zasobów 2009, Davos,
Szwajcaria. Pierwsza edycja tego
Forum skupi interdyscyplinarny
zespół naukowców, polityków
i biznesmenów. Głównym celem
konferencji jest osiągnięcie
porozumienia w sprawie
przyszłych praktycznych działań
na rzecz zrównoważonej
gospodarki.
www.worldresourcesforum.org
16–18 września 2009 r.
Świat Bioenergii – czyste
pojazdy i paliwa 2009,
Sztokholm, Szwecja. Głównymi
tematami międzynarodowej
konferencji i targów będzie
praktyczne zastosowanie
systemów bioenergii oraz
rozwiązania w dziedzinie
zrównoważonego transportu.
www.elmia.se/en/wbcvf
16–22 września 2009 r.
Tydzień Mobilności 2009.
Głównym tematem ósmej edycji
imprezy będzie poprawa klimatu
w miastach.
www.mobilityweek.eu
23–25 września 2009 r.
Konferencja na temat
wdrożenia i egzekwowania
przepisów w dziedzinie
ochrony środowiska,
Sibiu, Rumunia. Uczestnicy
tegorocznej konferencji będą
rozmawiać na temat wdrożenia
i egzekwowania europejskiej
polityki i przepisów w sprawie
ochrony środowiska w praktyce.
www.gnm.ro/
implementationconference
15–16 października 2009 r.
Sieć ekologiczna w Alpach:
odpowiedź na zmiany
klimatyczne, która pozwoli
zachować różnorodność
biologiczną? Park Narodowy
Berchtesgaden, Niemcy.
Tematem międzynarodowej
konferencji będzie znaczenie
utworzenia sieci ekologicznej
w Alpach oraz związane z tym
korzyści. Sieć ma być sposobem
na dostosowanie regionu do
zmian klimatycznych, które
dotkną Alpy w większym stopniu
niż inne tereny.
25–26 listopada 2009 r.
Trzecie Forum Obrony Cywilnej,
Bruksela, Belgia. Celem spotkania
jest wzmocnienie europejskiego
systemu zarządzania kryzysowego,
rozwój współpracy sieciowej
i wymiany wiedzy pomiędzy
wszystkimi podmiotami
odpowiedzialnymi za obronę
cywilną oraz zwiększenie
świadomości społeczeństwa.
ec.europa.eu/environment/civil/
forum2009/index.htm
7–18 grudnia 2009 r.
Konferencja klimatyczna ONZ
(COP15), Kopenhaga, Dania.
W czasie konferencji COP15
rządy będą miały za zadanie
wypracowanie porozumienia
w sprawie przyszłych ram
międzynarodowej polityki
klimatycznej po 2012 roku.
en.cop15.dk
WRZEŚNIA GRUDNIA
PRZYRODA DLA EUROPE JCZYKÓW [ 2009 NR 35 ]
Jeżeli nie zaznaczono inaczej, publikacje są dostępne bezpłatnie w „Księgarni UE” na bookshop.europa.eu lub w Centrum Informacji Dyrekcji Generalnej ds. Środowiska (BU-9 0/11), Environment DG, European Commission, 1049 Bruksela, Belgia. Faks +32.2.29 96198
WIĘCEJ INFORMACJI NA TEMAT
NAJNOWSZYCH PROPOZYCJI
LEGISLACYJNYCH NA STRONIE:
eur-lex.europa.eu/pl/index.htm
kalendarz wydarzeń
NOWE PUBLIKACJE DYREKCJI GENERALNEJ DS. ŚRODOWISKA
15
W o r k i n g w i t h C h i n ao n t h e e n v i r o n m e n tThe role of the European Commission
Leading global action to 2020 and beyond
EU action against climate change
2009 edition
Współpraca z Chinami w dziedzinie ochrony środowiska: rola Komisji Europejskiej (Working with China on the environment: the role of the European Commission)ISBN 978-92-79-08391-4Numer katalogowy: KH-30-09-330-EN-CBroszura dostępna w języku angielskim20-stronicowa publikacja opisuje współpracę UE z Chinami w dziedzinie
ochrony środowiska. W broszurze przedstawiono unijno-chiński środowiskowy dialog polityczny oraz unijno-chińskie partnerstwo w sprawie zmian klimatycznych, a także szczegółowe programy poświęcone gospodarce leśnej, środowisku, dorzeczom, bioróżnorodności, energii i środowisku, zrównoważonej konsumpcji i produkcji oraz silnie uprzemysłowionej prowincji Liaoning.
Działania na skalę globalną do 2020 roku i później (Leading global action to 2020 and beyond)ISBN 978-92-79-12061-9Numer katalogowy: KH-78-09-725-EN-CBroszura dostępna w języku angielskimPublikacja (aktualizowana w 2009 roku) wyjaśnia znaczenie wypracowania w grudniu w
Kopenhadze „ambitnego, globalnego i całościowego” nowego porozumienia międzynarodowego w sprawie klimatu. Na 32 stronach przedstawiono unijne propozycje globalnych działań w dziedzinie zmian klimatycznych oraz środki podejmowane przez samą Unię, takie jak przyjęty w grudniu 2008 roku pakiet klimatyczno-energetyczny.
EFE_35_PL.indd C:15EFE_35_PL.indd C:15 10/14/09 2:28:00 PM10/14/09 2:28:00 PM
KH
-AD
-09
-03
5-P
L-C
CHODŹ! WODA JEST BARDZO PRZYJEMNA!
Według nowego sprawozdania opublikowa-nego przez Europejską Agencję Środowiska i Komisję Europejską, ogólna jakość wody w unijnych kąpieliskach w 2008 roku uległa dalszej poprawie. Dane te potwierdzają po-zytywną, wieloletnią tendencję zauważalną w Europie od 1990 roku.
W UE-27 około 96% nadmorskich terenów ką-pielowych i 92% kąpielisk nad jeziorami i rze-kami spełniało minimalne normy określone w europejskiej dyrektywie w sprawie jakości wody w kąpieliskach. Spośród 21 400 monitorowanych kąpielisk dwie trzecie znajduje się na terenach nadmorskich, przede wszystkim we Włoszech, Grecji, Francji, Hiszpanii i Danii. Największa liczba kąpielisk śródlądowych położona jest w Niemczech i we Francji.
Kraje o największym odsetku wód kąpielowych spełniających zalecane wartości to Cypr (98,2%), Grecja (97,7%), Francja (96,3%) oraz Malta (94,3%). Znaczące niedociągnięcia stwierdzono w ośmiu krajach, od Łotwy (11 miejsc niespełniających wymogów) po Francję (118 miejsc). Cztery pań-stwa musiały zamknąć na cały sezon ponad 10 kąpielisk.
W sezonie kąpielowym w 2008 roku 12 państw członkowskich monitorowało kąpieliska zgodnie ze wskaźnikami zawartymi w nowej dyrektywie przyjętej w 2006 roku. W dyrektywie uaktualnio-no wskaźniki oceny przy jednoczesnym uspraw-nieniu systemu zarządzania kąpieliskami oraz informowania społeczeństwa. Ponadto nowe przepisy usprawniają programy monitoringu i czynią je bardziej oszczędnymi. Państwa człon-kowskie mają czas na pełne wdrożenie dyrekty-wy do 2015 roku.
Więcej informacji:
Roczne sprawozdanie EEA, sezon kąpielowy 2008ec.europa.eu/environment/water/water-bathing/report_2009.html
INAUGURACJA HELSIŃSKIEGO FORUM CHEMIKALIÓW
Uczestnicy pierwszego spotkania Helsińskiego Forum Chemikaliów dyskutowali na temat od-działywania REACH, unijnego rozporządzenia dotyczącego substancji chemicznych, poza gra-nicami UE. Ponadto w kontekście trwającego kryzysu gospodarczego wezwali oni do stymu-lowania innowacji chemicznych dostosowanych do krótkoterminowych potrzeb użytkowników.
Forum, skupiające licznych interesariuszy, oferuje międzynarodowemu przemysłowi chemicznemu możliwość nawiązania rozmów z ustawodawca-mi i konsumentami. Pierwsze spotkanie Forum odbyło się w dniach 27–29 maja w Helsinkach, tj. w mieście będącym siedzibą Europejskiej Agencji Chemikaliów (ECHA). Zgodnie z założeniem forum ma być organizowane co roku. Biorący w nim udział przedstawiciele świata nauki i przemysłu, autorzy rozporządzeń i organizacje pozarządowe będą się spotykać w celu wymiany pomysłów, wiedzy i informacji na temat bezpiecznej i zrównoważo-nej produkcji chemikaliów, ich wykorzystania oraz handlu.
Głównym założeniem pierwszego spotkania było opracowanie „agendy helsińskiej” dotyczącej bez-piecznego i zrównoważonego tworzenia, produko-wania i stosowania chemikaliów. Autorzy agendy chcą określić aktualne i ważne kwestie związane z konkurencyjnością i innowacją, regulacją prze-mysłu, bezpieczeństwem, zrównoważonym roz-wojem i świadomością konsumentów.
Drugiego dnia, równolegle do Forum, ECHA zor-ganizowała specjalne spotkanie dla interesariuszy. Około 600 osób miało okazję wysłuchać prezen-tacji dotyczącej sposobu zarządzania i działań podejmowanych przez ECHA oraz podyskutować z ekspertami agencji.
Helsińskie Forum Chemikaliów jest organizowa-
ne przez Stowarzyszenie Forum Chemikaliów
we współpracy z Komisją Europejską i ECHA oraz
przy wsparciu licznych partnerów. Spotkanie
w 2010 roku odbędzie się w dniach 20 i 21 maja.
Jego głównym tematem będzie przemysł chemicz-
ny w kontekście zmian klimatycznych.
Więcej informacji:
Helsińskie Forum Chemikaliówwww.helsinkichemforum.eu
ZAKAZ HANDLU WYROBAMI Z FOK W UE
Dnia 5 maja Parlament Europejski podczas pierwszego czytania przegłosował propozycję dotyczącą zakazu wprowadzania do obrotu wyrobów z fok na unijny rynek, podzielając tym samym opinię Rady UE w tej kwestii. Osiągnięte przez instytucje porozumienie umożliwi ściślejszą ochronę tych morskich ssaków.
Co roku do celów komercyjnych zabijanych jest około 900 000 fok. Zgodnie z zaproponowanymi przepisami wprowadzanie wyrobów z fok na unijny rynek byłoby niedozwolone. Zakaz nie obejmowałby wyrobów pochodzących z tradycyjnych polowań prowadzonych przez rdzenną ludność i przyczyniających się do jej utrzymania.
Jednym z głównych powodów wprowadzenia unijnych przepisów w sprawie fok jest okrutny sposób uboju tych zwierząt. Zakazując niemal całkowicie handlu wyrobami z fok i ustanawiając surowe kryteria obrotu, UE chce zagwarantować, iż myśliwi będą przestrzegać przepisów w sprawie dobrostanu zwierząt.
Zakaz obejmowałby mięso, tłuszcze i olej, tran, organy oraz niewyprawione skóry. W praktyce zabronione byłyby wyroby z fok takie jak torby, czapki, buty i rękawice używane przez motocyklistów, narciarzy i bokserów, a także produkty parafarmaceutyczne (np. suplementy zawierające kwasy tłuszczowe Omega-3).
Więcej informacji:
Strona internetowa Komisji na temat zakazu importu wyrobów z fokhttp://europa.eu/rapid/pressReleasesAction.do?reference=IP/09/698&format=HTML&aged=0&language=EN&guiLanguage=en
wiadomości w skrócie...
© iS
tock
ph
oto
© P
hil
ipp
e V
an
de
pu
tte
© iS
tock
ph
oto
EFE_35_PL.indd C:16EFE_35_PL.indd C:16 10/14/09 2:28:03 PM10/14/09 2:28:03 PM