VISOKA KOLA CEPS CENTAR ZA POSLOVNE STUDIJEKISELJAKZNAAJ LUKA I PRISTANITA ZA RAZVOJ INTERMODALNOG TRANSPORTASEMINARSKI RAD IZ PREDMETA: INTERMODALNI PRIJEVOZSTUDENT:

MENTOR:NENAD AJI

PRED.V. IGOR MARKOVIIndeks br. 112 Kiseljak, decembar 2013.god.

SADRAJ:

1. UVOD32. RAZRADA TEME4 2.1. Luke i pristanita4 2.2. Znaaj intermodalnog transporta7 2.3. Znaaj luka i pristanita za razvoj intermodalnog transporta83. ZAKLJUAK114. LITERATURA12

1. UVOD

Transportoredstavlja premjetanje ljudi, stvari, energije i informacija sa jednog mjesta na drugo. Rije transport potie od latinske rei trans to znai nositi. Transport se uglavnom sastoji iz tri elementa: utovar, prevoz i istovar. Vid transporta zavisi od izbora kojim vozilom, mreom ili kombinacijom njih e teret (ljudi, informacije) biti transportovan.Transport moe imati razliite oblike:

Vazduhoplovni transport,

Motorizovanidrumski transport, Cijevni transport, eljezniki transport, Brodski transport... Transport ve odavno ima veliki znaaj u sistemu kretanja roba. Potranja za transportnim uslugama u konkretnom regionu zavisi od razvijenosti svih oblika transporta, njihove integrisanosti u jedinstvenu cjelinu, nivoa cijena po oblicima transporta, asortimana i kvaliteta usluga koje se obavljaju potencijalnim klijentima, prilagoenosti specifinim zahtjevima klijenata, itd.Intermodalni transport je transport tereta u jedinicama, kombinovanjem najmanje dvije vrsta prevoza u prevoznom lancu, gdje se veina puta prolazi eljeznicom, unutranjim vodenim putevima ili brodom te gdje je poetni i zavrni drumski dio puta to je mogue krai.Intermodalnitransportdanasoznaavaposebanvidprevozakojiseprema enevskoj konvenciji o multimodalnom transportu iz 1980. godine (lan 1) definie na sljedei nain: Meunarodni intermodalni transport oznaava prevoz robe pomou najmanje dvije vrste prevoza na osnovu ugovora o multimodalnom transportu, do mjestaodreenog za predaju koje se nalazi udrugoj zemlji....Prednost intermodalnog transporta je u tome to na najefikasniji nain kombinuje razliite vrste transporta pri emu odrava trokove prevoza na minimumu. 2. RAZRADA TEME2.1. Luke i pristanita

Postoje brojne definicije pojma luka, koje su meusobno sline po sadraju, odnosno osnovnim ulogama luka.

U najirem smislu luka je prirodno ili umjetno zatien morski, rijeni, kanalski ili jezerski bazen, gdje brodovi nalaze zaklon od valova, struja, morskih mijena i leda; zatitu od djelovanja neprijateljskih napada; gdje mogu ukrcati gorivo, vodu i hranu; izvriti popravke na brodskom trupu, mainama i ureajima ili izvriti ienje svih dijelova; gdje mogu sigurno i brzo iskrcati, ukrcati ili prekrcati teret i putnike i gdje se mogu odmoriti posade.

Slika br.1. Luka

Luka je saobraajno vorite vodeni i s vodom neposredno povezani kopneni prostor s izgraenim i neizgraenim obalama, lukobranima, ureajima, postrojenjima i drugim objektima namijenjenim pristajanju, sidrenju i zatiti brodova i brodica, ukrcaju i iskrcaju putnika i robe, uskladitenju i drugom rukovanju robom, proizvodnji, oplemenjivanju i doradi robe, te ostalim ekonomskim djelatnostima, koje su s tim djelatnostima u meusobnoj ekonomskoj, saobraajnoj ili tehnolokoj vezi.Lukaje postrojenje za pristajanjebrodovate ukrcaj, prekrcaj ili iskrcajteretaili putnika s brodova i na njih, te ih na osnovu toga dijelimo na putnike i teretne luke. Ako su tereti samo jedne vrste i slue kao odlazna postaja za promet roba i dobara proizvedenih u oblinjoj tvornici, rudniku ili naftnoj rafineriji, onda ih nazivamo lukim terminalima.Luka se obino nalazi na obalivee vodene povrine, odnosno mora, jezera, rijeke ili kanala,te ih na osnovu tih svojstava dijelimo na morske, rijene ili jezerske luke.Teretne luke esto imaju opremu za prekrcaj tereta kao to su dizalice i viliari, iji vlasnici mogu biti privatne osobe ili javne ustanove. esto se u blizini luke nalaze skladita, prostori zakonzervisanje, hladnjae, cisternei drugi objekti za obradu i skladitenje robe, a esto i razne graevine. Ovi objekti zajedno ine: luku infrastrukturu (podgradnja), luku suprastrukturu (nadgradnja), luku pokretnu mehanizacija.Luku infrastrukturu ine svi objekti na terenu luke ili lukog terminala, koji istovremeno slue svim radnim organizacijama, upravi luke i institucijama koje imaju bilo kakve aktivnosti u tom prostoru. Infrastrukturni objekti su nepokretna sredstva za rad u luci, tzv. "pasivni" objekti koji ne proizvode luku uslugu, ali slue za organizovanje i obavljanje luke djelatnosti. Luka podgradnja (infrastruktura) su lukobrani, operativne obale i druge luke zemljine povrine, objekti saobraajne infrastrukture (npr. luke drumske i eljeznike saobraajnice, vodovodna, kanalizaciona, energetska, telefonska mrea, objekti za sigurnost plovidbe u luci i sl.).

Luka nadgradnja (suprastruktura) su nepokretni objekti izgraeni na lukom podruju kao to su upravne zgrade, skladita, silosi, rezervoari i sl., te luki kapitalni pretovarni objekti (npr. dizalice i sl.). Luku suprastrukturu ine luki objekti i sredstva za rad koja slue kod prekrcaja tereta, skladitenja robe i kod nekih specifinih lukih aktivnosti (fumigacije robe, popravaka i dr.). Suprastrukturni objekti su tzv. "aktivni" objekti jer se neposredno koriste u proizvodnji luke usluge.Luka pokretna mehanizacija je izraz za mobilnu mehanizaciju (transportna sredstva i ureaje) koji slui za ukrcaj, iskrcaj ili prekrcaj tereta na brodove i s brodova i rukovanje teretom u lukom prostoru ukljuujui i plovee objekte (remorkere, bagere, grtalice i maone).Za funkcionisanje luke vana jedubina vode, zatita od vjetra i valova, kao i pristup kopnenim prevoznim sredstvima kao to sueljeznica i ceste. Prema namjeni kojoj slue, luke se dijele na luke otvorene za javni promet i luke za posebne namjene. Luke otvorene za javni promet su morske luke koje, pod jednakim uslovima, moe upotrebljavati svaka fizika i pravna osoba skladno njenoj namjeni i u granicama raspoloivih kapaciteta. Luke otvorene za javni promet mogu biti otvorene za meunarodni promet i luke otvorene za domai promet.Pristanite(dok) je nepotpuno zatiena vodena povrina za prihvat brodova (hidrotehnika definicija). Ostale funkcije pristanita su sline funkcijama luke. Pristanite (rijeno, jezersko) oznaava luku unutranje plovidbe i s vodom neposredno povezani kopneni prostor s izgraenim i neizgraenim obalama, ureajima, postrojenjima i drugim objektima namjenjenim za pristajanje, sidrenje, zatitu, ukrcaj i iskrcaj putnika i robe, uskladitenje, proizvodnju, oplemenjivanje i doradu robe, te ostale ekonomske djelatnosti, koje su s tim djelatnostima u meusobnoj ekonomskoj, saobraajnoj ili tehnolokoj vezi.

Slika br.2. Pristanite

Pristanite moe biti otvoreno za domai i/ili meunarodni javni promet putnika i roba te za vlastite potrebe korisnika pristanita. Na smjetaj i razvoj luke utiu brojni prirodno-geografski i drutveno-ekonomski faktori. Meu prirodno-geografskim faktorima posebno se istiu geografski poloaj i topografski uslovi.

Meu drutvenim i ekonomskim faktorima razvoja luka izdvajaju se

veliina i ekonomska razvijenost zalea,

saobraajna povezanost sa zaleem,

tehnika opremljenost,

produktivnost rada,

politiki faktori.

2.2. Znaaj intermodalnog transporta

Razvoj intermodalnog transporta u Europi odvija se u okviru intermodalnih logistikih mrea, koje pokrivaju sve lanice EU. Mreu trenutno ine 94 intermodalna koridora i 398 terminala (231 kopnena, 31 kopneno-rijeni i 136 pomorskih intermodalnih terminala). Obim i kvalitet usluga intermodalnog transporta varira od regiona do regiona,od zemlje do zemlje, od koridora do koridora i od terminala do terminala. Uzroci nastanka intermodalnog transporta su:

Bolja iskoritenost prednosti svih vidova transporta,

Potreba za povezivanjem velikog broja prostorno rasprostranjenih poiljalaca i primalaca robe,

Veliki trokovi transporta, Poveanje pouzdanosti isporuke,

Lake identifikovanje i praenje robe.

2.3. Znaaj luka i pristanita za razvoj intermodalnog transportaLuki sistem je posebno vaan segment ekonomije jedne zemlje, posebno ukoliko ona ima izlaz na more. Luke imaju posebnu vanost, jer su one primarna polazita razvoja pomorske ekonomije i razvijene pomorske zemlje koje daju panju svojoj pomorskoj privredi i orijentaciji ulau posebne napore u razvoj svojih luka i lukog sistema. Luke predstavljaju golemu ekonomsku snagu, imaju vanu ulogu u svjetskoj i nacionalnoj privredi i meunarodnoj robnoj razmjeni. Osnovna svrha postojanja luka je povezivanje kopnenog i vodenog prometa, a na to se nadovezuju brojne djelatnosti koje se vre u lukama. Luke su dio saobraajnog sistema jedne zemlje i slue kao zbirno mjesto u koje se slijeva promet sa svih prometnih puteva i prevoznih sredstava. One ne pripadaju ni jednoj saobraajnoj grani, nego unutar saobraajnog sistema ine onaj faktor o kojem zavisi pravilno funkcionisanje svih ostalih uesnika u svjetskom prometu. Kako ceste postaju sve zakrenije prometom, mora se pribjegavati prelasku na druge naine prijevoza. Preostala dva mogua naina su eljezniki i pomorski promet.Povezivanje kontinentalnih terminala i luka redovnim vozovima smanjuje zaguenje cesta, posebno u podrujima u blizini velikih luka. Ovo omoguava da se kontejneri automatski transportuju izmeu luke i kontinentalnih terminala. Brz i efikasan prevoz kontejnera takoe moe reducirati povrinu lukog prostora za skladitenje kontejnera. Intermodalni terminali u vodnom prometu su:

1. integralni i granski terminali,2. tehnoloko-specijalizovani terminali,3. luki (pomorski) i kopneni terminali.U integralne terminale mogu se svrstati:

luko-eljezniki terminali, luko-drumski terminali, luko-eljezniko-drumski terminali, luko-rijeno-eljezniko-drumski terminali, eljezniko-drumsko-rijeni terminali, drumsko-rijeni terminali.Luke djelatnosti se prema svojim bitnim obiljejima mogu svrstati u jednu od tri osnovne funkcije:

prometna funkcija luke,

trgovaka funkcija luke,

industrijska funkcija luke.

Prometna funkcija luke predstavlja preduslov postojanja trgovake i industrijske funkcije luke. Da bi luka mogla da ostvari svoju prometnu funkciju ona mora udovoljavati odreenim predzahtjevima: raspolagati odgovarajuim prekrcajnim kapacitetima,

imati dobru kopnenu povezanost sa zaleem, imati razvijene pomorske veze.

Po svojoj trgovakoj funkciji luka je posrednik u prometu izmeu dva geografska podruja koja su meusobno rastavljena morem, odnosno kao posrednik izmeu proizvoake i potroake zemlje. Trgovaka funkcija u luci obuhvaa:

kupoprodaju robe,

dodatne zahvate na robi koji poveavaju trinu vrijednost robe (pakovanje, prepakovanje, punjenje, pretakanje, mijeanje, dijeljenje, sortiranje, ienje, suenje, obiljeavanje, oplemenjivanje robe, itd.).

Da bi luka uspjeno obavljala svoju trgovaku funkciju, mora udovoljiti odreenim zahtjevima i imati na raspolaganju:

dobre kopnene i pomorske veze,

dovoljne koliine roba u lukom podruju,

odgovarajue skladine kapacitete.

Prva industrijska funkcija luka u prolosti bila je brodogradnja i industrija brodske opreme. Kanije je dolo do razvoja rafinerija i s njima povezanih industrija (termoelektrane, cementare, eliane i dr.) pa tako i irenjem industrijske funkcije luka. Luke su postepeno postajale sve traenija mjesta za smjetaj industrijskih postrojenja u kojima se obavlja industrijska prerada sirovina i proizvodnja gotovih proizvoda. Na ovaj nain se maksimalno iskoritavaju prednosti koje prua vodena povrina (prvenstveno more, ali i vei rijeni tokovi), kao najekonominiji prometni put, za snienje transportnih trokova industrijskih sirovina zbog manjih trokova prilikom transporta vodenim putem. Danas, kombinovanjem vie modela transporta od ili do luke, odnosno intermodalnim transportom tereta, te utede su sve vee. Znaaj luka i pristanita na razvoj intermodalnog transporta ogleda se u veoj dostupnosti tereta, zbog poloaja koji luke imaju u blizini drumskih i eljeznikih saobraajnih veza, ali i u znatno povoljnijem i sigurnijem transportu vee koliine robe vodenim putem, nego to bi to bilo mogue (ili bi ak bilo nemogue), iskljuivo kopnenim putem.

Primjer znaaja luke za razvoj intermodalnog transporta imamo u susjednoj zemlji, u luci Ploe, na Jadranu. Luka Ploe je vienamjenska luka za prekrcaj gotovo svih vrsta roba zastupljenih u meunarodnom pomorskom saobraaju. Prekrcaj, skladitenje i ostale popratne usluge obavljaju se na terminalima za: generalne terete, rasute terete, tekue terete, sipke terete, drvo, kontejnere, te glinicu i petrolkoks.

Sastavni dio luke Ploe je i luka Metkovi koja se nalazi 20 km uzvodno na rijeci Neretvi. Ova luka je specijalizovana za prekrcaj cementa (silos), troske, te granuliranog kamena.

Ukupni godinji pretovarni kapacitet luke Ploe procjenjuje se na vie od 5 miliona tona generalnih i rasutih tereta (bez terminala u izgradnji), dok je ukupni kapacitet skladitenja tekuih tereta oko 600 000 tona.Terminali su rasporeeni na 7 operativnih obala u Ploama sa gazom do 14m i mogu primiti brodove do veliine Panamax brodova. Terminali su eljeznikim kolosijecima, koji se prostiru cijelom operativnom duinom, direktno povezani sa zaleem luke i dobro umreeni sa ostalim saobraajnim modelima irom zemlje.

3. ZAKLJUAK

Intermodalni transport predstavlja kretanje tereta u jednoj istoj tovarnoj jedinici ili vozilu, koja koristi uzastopno nekoliko vidova transporta bez rukovanja teretom prilikom promjene vida transporta.

Dakle, intermodalni transport podrazumijeva kretanje tereta u kome se koriste najmanje dva razliita vida transporta u transportnom lancu od vrata do vrata.

Intermodalni transport je danas jedan od najprimjenjivanijih modela transporta tereta na vee razdaljine, prvenstveno zbog njegove isplativosti, a zatim i zbog obezbjeivanja veeg stepena sigurnosti za robu, jer se ista ne pretovaruje nego premjeta iskljuivo sa vozilom, odnosno u kontejneru u koji je poetno spakovana i otpremljena na put, a u kojem dolazi i na odredite.

Znaaj luka za razvoj intermodalnog transporta vidljiv je u tome to je ukljuivanjem luka u transport znatno skraen put kretanja tereta, a zbog naina organizovanja rada luka, rukovanje sa teretom na lukim terminalima je jednostavno prilikom promjene vida transporta (na kopneni vid transporta u bilo kojem obliku).

Slika br.3. Luka Ploe

4. LITERATURA1. Drakovi, M. (2010), Ekonomija morskih luka, Kotor: Fakultet za pomorstvo2. Intermodalni transport, predavanja3. Tehnologija luka i terminala, predavanja

4. http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dc/Capri.harbour.from.above.arp.jpg5. http://markd60.com/blog/wp-content/uploads/2013/04/Morgans-Harbor-Dock017.MOV _snapshot_00.04_2013. 04.22_06.57.01.jpg6. http://www.luka-ploce.hr/hr/terminali.php7. http://www.luka-ploce.hr/slike/opce/ploce.jpg

HYPERLINK "http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dc/Capri.harbour.from.above.arp.jpg" http://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/d/dc/Capri.harbour.from.above.arp.jpg

HYPERLINK "http://markd60.com/blog/wp-content/uploads/2013/04/Morgans-Harbor-Dock017.MOV_snapshot_00.04_2013. 04.22_06.57.01.jpg" http://markd60.com/blog/wp-content/uploads/2013/04/Morgans-Harbor-Dock017.MOV_snapshot_00.04_2013. 04.22_06.57.01.jpg

Drakovi, M. (2010), Ekonomija morskih luka, Kotor: Fakultet za pomorstvo

Intermodalni transport, predavanja

Tehnologija luka i terminala, predavanja

HYPERLINK "http://www.luka-ploce.hr/hr/terminali.php" http://www.luka-ploce.hr/hr/terminali.php

HYPERLINK "http://www.luka-ploce.hr/slike/opce/ploce.jpg" http://www.luka-ploce.hr/slike/opce/ploce.jpg

PAGE 2