|{?V1V :

m

}Digitized by tiie Internet Arciiivein 2011 witii funding from

University of Toronto

littp://www.arcliive.org/details/zodiacusvitaesivOOpali

Pi615Vs/MARCELLI PALINGENII

S i E L L A T 1

Z D I A C U S y I T A ES I VE

DE HOMIKIS VITALIBRI XII.

AD H--ir^-f^

OPTIMARUM EDITIONUM FIDEMACCUUATE EDIDIT

C. II. W E I S E.

EDITIO STEREOTYPA C. TAUCHNITIANA.

^OVA IMPKESSIO.

iLIPSIAE

SUMPTIBUS OTTONIS HOLTZE1871.

LIPSIAE.Impresseruut Metzger i Wittig.

PRAEFATIO EDITORIS.

PraeccUenti debetuv artis stereotypographicae usui,

jualem unus, ut opinor, Tauohnitius hoc tempore facti-tat, quoque iolo effici potest, ut perfecte emendati prae-

8tentur libri . si, quod nuraquam puto antea, nunc pri-

mura Palingenio contigit, uteiusZodiaci, quera aliorum

rogatu imprimendum sibisumpsit meritissimus typogra-phus, bene correcta editio compareret. Quot enira etquautis pleraeque omnes superiores ( Hofhoutianani,quamreliquis praeponere videtur doctissimus Ebcrtus, videre

mihi non contigit: primaria autem nuspiam habetur)scateant mendis, quotque et quanta in omnibus deprehen-dantur vel comraissa vel oraissa, exantlato labore oonfe-

vendarum inter se quas habui editionura,praeter Prachtia-nam aliasque imprimis Basileensis, et congruentis cura

hac, iu haud paucis tamen praeferendae eius quae loco

non indicato prodiit a. 1605. apud Joh. Bamies, quara

nos hic prae ceteris sequendara duximus, uberius dicere

supersedeo. Vix autem quisquam opinetur, in scriptorerecentiore, qui diu post inventam typographiara scripsit,

tantam reperiri posse lectionis varietatem , quantam

praebet editio, quara serius nacti sumus. quaeque Fran-

-k^urti et Lipsiae prodiit , impressa autem est Leoburgianno 1T04 ; quae quoniam et in titulo habet additamen-tunr. Editio nova diu desiderata^ et post titalum dedi-

cationem his verbis: D. Ehalino Carter medico J^ott^'rodamensi haj^c noram Marc. Pah poetae doct!?n'mi

PiJAEFATlU EDITORIS. |

.onem a capi^e ad calce.n, una adeo clm dedicaHone aLeobur..ens. trpo^apho ee ex.criptan,. I, autemvan Ru, nen ant aliam plane secutu esse videtur textu^recen..onem. aut ipse haud pauca ex ingenio mutavuleZr .T' ^.^^"'P'^^' "tiquo, sed mendoso Iteoun.co Atque

.ta factum esse arbitror, ut Frankofurtana ed.t.o memorabiles multas refera lectioneVTaaeTexfrrt"''"' ^-^^'^^---Barmesii autTaJle n"e si h^ud ul"'''"/''"' '''' arguuntur. auctoremquemon.s metncesque aut Palin^enii ipgius stvli non gatiper.tum produnt; in aliis tamen loci, ine 'duMo veHo-rem mel.orcmque lectionem repraesentet. Quae editLquon.am haud sane parum contrihuit ad nost^.m h^cexemplar pur.us tersiusque efficitndum, salterpraedtend.s apponam, quo lector. et quomodo alii legerint di-*cat. et quomodo nos, Barmesianam aut B.sileensem ple-rum^..e secut., scn, , ^,,.,^^^^.^^^ ^^.

-^Pl^1^6. I. ^g^C3. Frankof. itam/na. Bagil. et Pracht

dum.V. 9^. ,;j aure loquatur. Sic omnes edd.~ v 124rr. fjuid non potius. '

ni. ^t"" ''C/^^'- ^'- ^"'^'"'- - V. 178. Fr. quodrer-

yu..,.. etc. Pracht. Prima hona. Haec quoniaLx..Pronomen a ser.or. manu insertum esse, ct sensus etrar.etasar^itlectionL.:

,ona autem in fine producen*dum ut;.r.^.,-.XlI, 525. scenicorum more^ quo "nmult. sequ.tur poeta, ut e. c. in verbo eodem\.^y,o tam-

PRAEFATIO KDITOKIS. vquani spondeo xititur. Denique ita distiiiguenduni, utifecinius.

Lib. III. V. 5. Fr. qnhnam. 10. prope lillora. ^3. gravissi//ue. 113. voluplnii. 184. sed qua viadetur agendis. 264. Materiam circum. 292. caprne-que damaeque. 312. sequehantur. 340. cai^umqne.Barm. iactumque lahorem. 381. Sec. 390. Sec vos. 413. arcus. 478. concedimus, ut et Bar. 614-thyrsos. 670. panymphaeo. 671. Cunctarum o Are-te. 672. vcnias, credo quod reni haberet pro inipe-rativo.

Lib. IV. V. 16. Ac tu. 80. Cantihus. 117. caseis. 136. si sis crudelis^ uti et Barni. 165. S?^ tamen. 201. /v'c

VI PRAEFATIO EDITOlIi.S.t /.'fir, ut vita, est nil ntsi bona, oiuisso sit. Bar. Sir riYar,ut vita , est nt/iil , nisi sit b. Praetuli Barm. niutaviquenihil in //*//;7/, ut alibi etiam facienJuiu fuit. Cf. XI. 635.

Lib. VII. 477. Et Fr. et B. quam sit p. 546. Quaemanifestamagis suni et certa. 571. lapidi. 59(1. Hincvitia, /linc et. 8l0. tenuis cst. 1037. Oninesedd. Ae-ternam esse animam^ et d. s. natam. Sed scribendumAeternum animumnatum arguit versu \{iZZ oppressus.

Lib. VIII. f,6. atforsan 107. uhi habent. 18.cura est. 2G1. Est operae pretiuui., hancprisci col. 293. Macpduin, et sic seniper. At Barm. 8emper.l/ac

PRAEFATIO EDITORIS. vuLib.Xll. 18. e.rponere. 250. Hae si/nt. 554.

noctis.

Sufficient haec opinor, etadrem oboculos ponejidam,et ad nostruni qualecumque in lioc autore emendandoperpoliendoque studium lectori declarandum, ne forteinsulsus aliquis criticus, qui, ut multi hodie, aliorumopera detrectare cupierit , nos paruni fecisse, aut im-provide et perfunctorie egisse arguat. Caeterura quae-dam noster, utiiam ostendimus,pecuIiariahabet in scan-sione, ut et alii , et egregii adeo eius aetatis scriptores.Quae etsi facile possent immutari, non tamen mutandafuerunt,ne optimo poetae aliqua ex parte ris aut fucus in-ferretur : idque eo niinus

,

quo minus, praeter ipsumegregium opus

,

quidquam magnopere de persona eiuiaut vita fatoque corapertum habemus.

A^ixisse floruisseque Palingenium tempore Herculis11 ab Este, ducis Ferrariae, h. e. decimo sexto saeculoineunte et medio, et excarminis ipsiuslib. I, vs. 30 91.et ex dedicatione quam scripsit operis sui apparet. Exeadem liquet, amicura fuisse Antonii aMusae Brassavoli,raedicae artis professoris Ferrariensis ; et ipsum quoqueeius artis fecisse professionera, ex poemate coniicipossecredas lib. X. vs. 344 365. Quo scripserit tempore,saltem Sagittariura composuerit , ipse innuit eius librivers. 1010 1012; quo loco quae comraeraorantur, ge-8ta sunt anno fere 1527. Ad Herculera Estensem nonni-8i absoluto carmine videtur accessisse, absolvisse auteraopus, antequara ille Renatara duceret, id quod factumest anno 1528. Nulla enim doctissimae huius et omui-bus laudatissimae principia in eo fit raentio. De qua fi-liabusque eius, a Torquato Tasso poeta carminibus ce-lebratis, et de omni illius aetatis locique ratione haudinutilera lectu librura nuper edidit Ern. Miinch, cui ti-tulus : Renea von Este, noraine ad Francogallicam enun-ciationem conformato ; nam Renatae noraen tum valdesolemae erat, uti et Renati viris; quo cum nomine eundemetiam Bensum habet.ipsius Palingenii noraen

,

quippe

VIII PRAEFATIO EDITORIS.compositum ex TtdXtvet yfirf(T&ai,i.e. renascL Ceterumverum poetae nomen fertur fuisse Pier AngeloM a n z o 1 1 i , ex quo per anagramma, ut moris tum erat,tinxerit Marzello Palingenio, addito Stellati no-mine, quod agnomen et in carmine legitur, lib. IX. vs. 29et vs. 728., ab oppido forsitan Italiae ducendum. Inte-gri nominis acrostichon occurrit statim in principio oiJe-ris, Marcelli autem primi habent versus Librae. Ka-tio omnis carminis ipsius facillime ex argumentis, quaelibris^ singulis

,quamquam brevissima, praemisimus,

perspicietur.Quodsi hoc inclytum hunc poetam meritoque semper

magni habitum recens edendi consilium Tauchnitiusquam plurimis poeseos et philologiae amantibus haudimprobatum esse senserit,Stellatum fortasse etSannaza-rius Lottichiusque, et, suadente ro. tkxw Boettigero,Polonorum Horatius, Sarbievius,'subsequentur.

Scr. Lipsiae m. lun. MDCCCXXXIL

Weise.

AD ILLUSTRISSIMUMOMNIQUE LAUDE DIGNISSIMUM

FERRARIAE DUCEMHERCULEM 3ECUNDUM

MAHCELLI IMLINGEMl STKLLATIPRAEFATIO.

V. onauevcrunt scriptores , tura antiqui tum recentiores,illustrissime atque invictissime Dux Hercules, Estengisfamiliae summumdecus, splendor, et gloria

,

postquamlibros 8U08, irao iiberos

,quos ingenio suo perpererunt,

ad calccm perduxere, illisque ultimam manumimposue-re , virum quempiam amplissiraa dignitate ac potestateconspicuum quaerere, cui labores suos dedicent, nuncu-pcnt, atque comraendent, ut eius favore ac patrociniomuniti, pestilentissima invidorum spicula, criticurum-que temeritatcm non reformident. Quandoquidem inhacTitae tragicocoraoedia contingere pleruraque solet, utignavi homines, voluptatibus addicti, eos conteniuant,quos virtute praestare vident. Divina tamen providen-tia fieri seraper solet, ut in tanto humaiiae vitae error

cum principe, qui alienis oculis videt? ore loquitur ali*-no ? Illum volo, qui per se possit curvum discernere re-cto: cui non ausint maligni humines dicere candida denigris, et de candentibus atra. Talem igitur cum te es-se omnes praedicent, Dux illustrissime, audacter ad teprofectus sum : eo maxime quod Antonius iMusa Brassa-volus, vir singulari doctrina integritateque conspicuus,qui Excellentiam tuam fidelissime colit, mihi de te spemoptimam attulit : quippe qui doctrinam, prudentiam, hu-raanitatem, liberalitatemque tuam mirificeapud me com-mendavit. Cuius verbis tantum habeofidei, quantumdici possit. Eo igitur suadente, opus nostrum, cui titu-his et Z o di a cu s vitae, in duodecim libros dige-stum, multosque per annos elaboratum, CeUitudini tuaedonamus, dicamus, nuncupamus: ut apud posteros no-men tuum clarum ac mcmorabile fiat. Sed quanquamlonge pretiosiori munere dignus es, tamen hoc exiguumnostrum accipere tua Celsitudo ne dedignetur: magis-que donantis animum,quam donum ipsum aspicere velit.Spero tamen fore, si opus hoc tuis auspiciis seraelin lu-cem eruperit, ut apud viros bonos ac vere doctoslaudemhaud spernendam sit habiturum

,

praescrtim apud po-steros. Quandoquidem posteritas ipsa solct absque in-vidia iudicare, iuxta illud : Pascitur in vivis livor ; postfata quiescit. Nonne sua etiamsaeculaMaeoniden rise-re? Accipe igitur, Dux illustrissime, exiguum paupcrisclientis munus: tuoque favore, quasi Palladis aegide, abinvidorum maledictis defende. Si tamen in tanto operealiquid forte reperitur, quod a nostra religione aliquan-tum dissentire videatur, raihi minime imputandum cen-8eo. Nara dum aliquando de rebus philosophicis loquor,diversorum Philosophorum opihiones refero, praesertimPlatonicorum. Quae si falsae sunt, non ego, sed ipsi re-prehendi debent: cum raea sit intentio, a fide nunquamdeclinare. Quocircainoranibus quae scrip8i,orthodoxaeEcclesiae me humiliter subiicio : eiusque censuram, utviram Christianum decet, libenter accipio. Vale Prin-cepg optime. Dii te nobis diutissime servent.

L I B E R 1,

A R I E S.jTgumejitum. Declaratpoeta, se de rebus moralibus velle

exponere, nec de talibiis scripliiniin esse, qualia picrl-

que postae canant. Ostendit, virtutem probitatemquepotioreTi esse arte atqne doctrina.

-flens mea, nescio quo iamdudum impulsa furore,Ardet lauriferos Parnassi invisere coUes,Ruraque Castaliae Musis celebrata canoris.Cirrha placet, semperque rirens nemus. O ego

quantasEifugiam tenebras! Video surgentis Eoo 5Luciferi radios paullatim albescere coelo.Livor abi, et Stygio procul hinc te abscondc

profundo.Vincit amor Musae, vincit Deus: ardua quamvisSit via, non metuit virtus invicta laborem.

Phoebe pater, vatumque decus, da noscere 10calles

Ambiguos: avidumque reple ambrosia Aganippe:Lux tuamonstret iter,per quod penetraliatempliIngrcdiar veneranda tui, et me subtrahe vulgo.Nonego,quod veniamnovusignotusque = acerdos,CJratus ero fortasse minus; si nuniine dextro 15Excipies blandoque sinu. Tu tollis ab imo,Nobilitasque viros: sine te mortale peribitIngeniuhi, vox raucescet, nil dnlre snnabit

A2

4 PAI.INGENllVana chelys. Quodsi fueris mihi dexter, adibo

20 Sidera, spectabitque aitos niens enthea divos.Sis igitur mihi, quaeso, farens l^atoe, fuumqueTollere humo, nisi fata vetent, dignare clicntem.

Et vos, Castalides nyniphae, si pectore puroLiminavestra adii, si non contagia caecae

25 Luxuriae iuvcnem potuere avertere vestroA cultu, neo me vicit vesana libido,Tradite me famae, ne prorsus inutilis olimVixisse hic videar, pereamque in funere totus.Spes faniae soiet ad virtutem impeilere multos.

J') Tu vero, Dux^Hercuieo qui nomine gaudes,Ausonios inter proceres celeberrime nostroTempore, et Kstensis certissima gloria gentis,Queni Parnassiacis Pallas nutrivit in antris,L:t sacro a teneris aluerunt lacte Camoenae,

35 Unde sibi sperant decus immortale futurum,Cirrhaeasque iteruin per te revirescere laurns :Quanquam obstat Mavors, atque invidus in sua

quaeritPromissis aliisque modis te ducere castra,Castra ubi perpetuos merearis victor honores,

40 Et tiia lauriferis decorentur signa triumphis:Adsis, et placido vultu dignare poetamAspicere, iiisolitas intentatasque volentemIre vias, vatum quas non ulla orbita signatHactenus, et tiniido optatum iargire favorem.

45 Sic tua te incolumem vidcat Ferraria semper,Doiiec post iongae felicia tempora vitae,Decedens terris, ad caeli sidera migres.llla dies olim veniet fmodo stamina nobisLonga trahat Lachesis) quum te et tua facta ca-

nemus

50 rheriiis, nomenque tuum Gangetica tellusEt Tartessiaci resonabunt littora ponti.Ihit Hyperboreas pa.ssim tua fama per urbes,

LIB. I. ARIES. b

t per ine extremis Libyae nosceris in oris.Tunc ego, maiori Musaruni peroitus oestro,Omnibus ostendam, quanto tenearis amore 55lustitiae, slt quanta tibi pietasque fidesque,Quantum consilio valeas, et fortibus armis,Quam sis munificus,' quam clemens: deniq'ue

per meIngenium moresque tuos mirabitur orbis.At nunc ista, tibi quae tradimus, accipe laeto 60Interea vultu, et praesentibus annue coeptis.

Scribere fert animus multa et diversa; necuno

Gurgite versari semper: quo flamina duceutIbimus, et nunc has, nunc illas nabimus undas ;Ardua nunc ponti, nunc litora tuta petemus. 65Et quanquam interdum, fretus ratione, latentesNaturae tentabo vias, atque abdita pandam,Praecipue tamen illa sequar, quaecunque vi-

denturProdesse, ac sanctos mortalibus addere morcs,Heu penitus (liceat verum mihi dicere) nostro 70Extinctos aevo: quo non obscoenius uUumAut fuit, aut posthacerit : et quaecunquenocentesLanguenti valeant animo detrudere morbos.Non meIior,non virginibus magis aptaCamoenisMatenes,quam quae tractat de moribus, ulla est. 75Haec hominem reddit sanum, ingenioque va-

lentem,Sit quamvis hebes, et stolidi cognatus aselli,Impius, et recti contemtor, turpiter et quiLuxuriam sequitur, vel quem scelerata cupidoSollicitat, cuiusve premit praecordia dirum 80Invidiae virus: mendax, vafer, atque bibendiConsultus, demum vitio quocunque laborans:Hac poterit sola perversae crimina mentisExuere, atque viam vitae rcperire salubrem.

6 FALINGEMI85 Efticit haec claros homines, ct honoribus aptos,

Qui sibimetjdomuique suae,patriaeque deccntcrConsulere, ac dubiis rebus succurrere norint.Non tantum facies roseo niveoque coloreMista placet, pulchriquc oculi,pulchrique capilli,

i)0 Singulaque aethereas imitantia membrafiguras:Quantum compositi mores, t splendor honestaeMentis, quam vitio virtus scclusit ab omni.Quid quod iustitiae cultor morumque bonorumLaetus agit,speratqueDeos sibi profore semper!

95 Nec curat, si quis secreta in aure loquatur;Nec trepidat regis vel iudicis ora vocatus:Contra, qui malus est, formidat semper, apertumNe fiat facinus, quod clam commisit, et ictusFulmineos, tonitru audito , sibi conscius horret.

100 Si quid secum homines mussant: nunc dicitureheu

De me; nunc recitant nostrae praeconia culpae.Quid faciam? ludex, rel rex me accersit; adi-

bon?An potius fugiam miserae discrimina vitae?"Lege deiim stabili semper metus angit iniquos.

105 Namque malus, quanquam interdum gaudere vi-detur,

Aestuat ipse tamen, mediis ut strongylos undis,Aetnave, quumfabricatflagrantiatelaPyracmon.Num magis ergo canam mille oppugnata carinis

Pergama, periurum stulte miserata Sinonem;110 Ogygiasve domos infausto Marte petitas?

An laudabo aliquem dictis mendacibus, ut parsMagna solet vatum : et corvum phoenica vocabo?Num melius, plumis lunonia regna secantemDaedalon, Icariosque ausus et fata gementcm,

115 Mutatasque deura atque hominum inemorare fi-guras,

Et vacuas aures nugis mulcere canoris?

lAli. 1. ARIES. 7

Num melius, iuvenum lascivos dicere amoreSiQuodque nefas maius, dictis temerare profanisCaelicolas? Quid enim dementia nostra vereturConcumbunt, rapiunt pueros, vitiantque puellas: 120In caelo est nieretrix,in caelo est turpis adulter,Fropudor! haecpietas? hocfas? haecdebitadivisGratia, thura, foci, pecudes, altaria, laudes?Quid non mentiri, vel quid non protinus audetFingere mortale ingenium, ut sibi maior eundi 125In praeceps pateat via, liberiorque potestasFeccandi detur, minus et peccata pudorisIn se contineant? O stulta, o putida certeScriptorum turba, Anticyris purganda duabus;Ad vos hic sermo est: alios vexatis et ipsi: 130-\ec parcit cuiquam vestrae petulantia linguae:Quid mirum, si vos eadem quoque fulmina tan-

gunt?Dicite, quid tantum noctesque diesque laboremFertis? Duntaxat pro vobis? At nihil indeLaudishaberelicet: nam quisuacommodasolum 135Quaerit, nec prodesse aliis curat, potius sedliamnaaliena malus ridet, dum, quod sibi creditUtile, perficiat, saevissima iure niereturBellua, non homo, dici. Ergo sic scribere oportet,Ut quicquam inde boni valeant haurire legentes, 140Ne frustra tempus sese trivisse querantur,Eallaces nugas et inania monstra legendo.Atqui scire opus est,triplexgenus essebonorum:Utile, delectans, maiusque ambobus honestum.Horum aliquod, vel plura, ferat quodcunque

poema; 145Sictamen,ut metae nunquam franganturhonesti.Sed quibus est dignus titulis, qualive corona,Qui non vana modo, ac nullam praebentia fru-

gem,Verum quae potius vitam corrumpere, nec non

8 PALINGEMI150 Insanifl possint maiorem adhibere furorem,

Af&git chartis, dirae monumenta relinquensLuxuriae, et populis deliramenta futuristHcu quantos orget stimulos, et qualia nequamSernio aniniis aconita propinat! Ab auribus

audet155 Improba vox imas cordis penetrare latebras:

Ad sceius inde aoiet torpentia membra movere.Dicet forte aliquis: delectant talia magnum

Saepe virum, cuius florente satelles in auiaPlurimus est: et quem rerum iubet csse ve-

rendum160 Copia, cui ridet modici fortuna cerebri."

Quid tum? Proinde licent, et sunt laudanda,quod ipsis

Divitibus placeant? Non sic. Nam quilibet haudscit,

Quot bipedes aurum, quot purpurarestitasellos.Sunt, o sunt multi, Sidonia concha superbos

165 Quos facit, et Seres depexae frondis honoreObducunt; quorum digitis nitet aureus ingensAnnulus, et rubro collecta in littore gemma:Hos tu iurares magnum superare PlatonaIngenio, et sanctis non cedere nioribus illi,

170 Quem solum cecinit Phoebi cortina beatum.Nil tamen intus habet species haec tanta: sed

ipsosNomine non vano ventosos dixeris utres.Magna voluptatem generat fortuna, voluptasStultitiam, et prorsus lumen rationis obumbrat:

175 Inde fit, ut raro sapiant. Tolerare laboremPropter virtutem quis vult, si praemia desint?Praemia quis quaerit, nisi queni dura urget

egestas?Gaudia scctatur dives, dulcemque quietem

:

Dumosos odit calles, clivosque viarum

LIB. I. ARIES. 9

Difiiciles, per quas doctrinae scandimus arcem. 180Non possum tota non excandescere bile:

Quin cgo devoveo versus pariterque poetas,Cum video pueros, obscoena docente magistroCarmina, peiores fieri, primumque pudoremLinquere pauliatini,et sceleratos discere morcs, 185IJnde magis possit nativa augerier illisNequitia, et citius sub tartara delabantur.Sed mihi non desunt solatia debita: nam quumScribant, ut magnam possint acquirere laudem,Magnam ignominiam pro laude, et dedecus in-

gens 190Accipiunt: merito; quis enim non iudicet, illosFlagitio imbutos omni, talesque fuisse,Qualia sunt, chartis quae mandavere ncfandis?Index est animi sermo, morumqut* fidelisHaud dubie testis: quoniam quisque illa liben-

tei, 195Et crebro loquitur, quibus oblectatur: aratorDebobus, rastris, de vomere: navita narratDe velis, rcmis, de restibus, atque carinis;Miles equos memorat, gladios, hastilia, pugnas:Sic obscoeni homines plerumque obscoena lo-

quuntur. 200Vos moneo,quorum est fidei commissa iuventus,Et quorumest,teneras puerorun fingere nientes,Ceu molles digito ceras; haec scripta perosiDeteriora, aliis incumbite et illa docete,Arida quae non sint, et non indigna referri. 205Historiae placeant, nostrates ac peregrinae:His se cirrati oblectent, has mente reponant.Nectareos manant succos, mihi credite; vitamInstituunt; quae sint fugienda sequendaque,

nioiistraiit.

Fabula non omnis spernenda est. wSaepe le-gatur, 210

10 PALINGEMIUtile quid moneat puris conioedia verbis.Sunt etiam, fateor, cumplura poemata, pravisHaud temerata iocis: sed quae gravitate viriliFrocedunt, placidoque tegunt sub cortice niella.

215 Ista iuvant, eadem pariter sine crimine prosunt:Jstis discipulos epulis educite vestros.Firmior at postquam vivendo accesserit aetas,Liberius poterunt lato discurrere campo,Et quascunque ^olent, decerpere tutius herbas.

220 Est operae pretium, post haec perpendere,niaius

Utrum opus, atque utrum potiori in sede lo-candum,

Quo probitas, an quo tantum ipsa scientia crescit:Praestet utrum, esse bonum, an doctum. Divina

quidem resDoctrinaest: decorat mites, oditque superbos:

225 Ipsa voluptatis refugit soinnique clientes:Mec nisi per longum tempus, multoque laborePercipitur. Regit haec urbes: haec arma ciere,Haec auferre potest' terras et sidera monstrat;IVlorborum expultrix: -larias formare figuras,

230 Et numerare docet, fidibusque apponere vocem:Tecta Dei scandit, naturae arcana recludit:Qua sine nemo potest perfectus dicier. Haec nosDissimiles pecudum reddit, similesque deorum.Fit tamen exigui pretii, perditque nitoreni

23'> Ipsa suum, quoties vitiorum faecibus oblitaInduit informes vultus: ceu sordet iaspis,In putri demersa luto: ceu Phoebus ab atraObductiis nebula, vel cum premit orasororis.Nec modo vilescit, sed fit quoque noxia: quippe

240 Si malus h.inc habeat, poteris concessa furentiDicerc tcla, quibus valeat transfigere plures,Hacchariiuc magis. Quisquis sine crimine vitanDuccrc C(matur, divina humanaque scrvans

LIB. 1. AKiKS. 11

lura, scelusque cavens, tanquani praevisa dra-conis

Guttura, quem stimulat pastus insana cupido: 245Sit licet upilio, vel agaso, aut muliu, librosQui nullos penitus norit, pretiosus haberi,Laudibus ac debet magnis ornarier: illumSpernere non homines, non raeli numina possunt.Quis, nisi mentis inops, virtutumque improbus

hostis, 250Non amet, atque illum laudet, qui sacra veretur,lustitiamque colit; caeco non vincitur auro,Non aliena rapit, miseris succurrit, ct arcetInfamesase: ast humiles fovet, impia linguaeMordacis vitat contagia: laedere queniquam 255Non gaudet, potius cunctis prodesse laborat;Quodque decus mirum est, in re quacunque mo-

destumOstendit sese? Felix hic nempe: sed illumFelicem magis esse reor, qui pollet utroquc,Qui probus atque idem doctus: diademate talem 260Quisdignumneget? Hicaliis praecellit,ut aurumEst orichalcho nobilius, vitroque pyropus.Tu tamen invenies, raro peccare peritum,Vel caute, aut levius: rudibus vix ulla pudorisEst ratio, atque palam vetitos labuntur in actus, 265Inridetque sacras petulans inscitia leges.Ut caecus nescit scrobibus divertere ab imis,Impinguntque pedem tenebrosa nocte vagantes,Quum silet inferno recubans Proserpinalecto:Sic mcns quae caeca est, sine lumine doctri-

narum, 270In quodcunque nefas facili descendere lapsuNon dubitat, nisi sit poenae compressa timore:Nec quicquam quod non placeat sibi

.,iudicat

aequum.Saepe ricem tamen ipsa gerit natura magistri,

12 PALINGENII275 Inque utero ingenium multis largitur; ut illi,

Quod schola non docuit,caelesti munere discant.Quid prohibet tales insontem ducere vitani?Maxima ergo illi debetur gratia, cuiusPraestat utrumque liber. Bitidi vos nuniina

montis,280 Quae colui, quibus et reliquos devovimus annos

Munera si fas est parvos tam magna rogare,Tale mihi carmen quaeso concedite: vel meA pipere et scomhris saltem defendite: nostrosTardipedis nec Vulcani voret ira lahorcs.

285 Hactenus haec. Aries, qui nostri limina scrvatZodiaci, iam vult properanti cederc Tauro,Meque novi finire iubct praeludia cantus.

L I B E R 11.

T A U R U S.Argumentum. Agere orditur de lunimo bono, idque pri*

mum monstrat non in dlvitiia esse quaerendum.

L raxisti longam portu, mea cymba, quietem:lam tempus, dare vela notis, et solvere funem:Cessit Iiiems, canaeque nives de montibus altisDistillant; viret omne soluni, lapsasque reponit

5 Silvacomas, renovat duIcesPhilomela querelas:Floribus ornatae crines per prata napaeaeDeducunt choreas Dryades, Satyrique petulciCarmina niuscosis iterant lasciva sub antris:Aurea nunc volucer iaculatur tela Cupidu,

LIB. II. TAURUS. 13Et iuvenum placidis incendit pectora flammis. 10lam tutuni, vastos pelagi proscindere campos:Unda silet, Zephyrus redit expectatus ab orbeOcciduo: quid stulta times? est lucidus aer,Atque suo cursum suadent Atlantides ortu.Quid tibi continget tranquilla per otia laudis? 15Laurea desidiae praebetur nulla: potentiKstoanimo,atque aude: audenti fortunafaroremSaepe tulit, pavidoque vetat gaudere triumpho.Ut video, terrent rictu te monstra canino:Scd turpe est, foedis virtutem cedere monstris. 20Ferge igitur, iam rumpe moras, altumque pe-

tamus.Rex ille omnipotens, vasto qui praesidet orhi,

Aurea qui solo moderatur sidera nutu,Tot voluit latas habitare aninialia terras,Tot pontum, et liquidis vitam servare sub undis, 25Orba suis ne tanta forent elementa colonis.Ex his tantum homini, quid sit cognoscere verum,Quidve decens, et posse loqui, concessit: at oreCaetera sunt muto, et tellurem cernua lambunt.Hic ratione potens, validissima quaequesubegit: 30Alipedes tigres, iracundosque leones.Et quamvis diro sint corpora plena venenoSerpentum, tamen hunc metuunt; huic maxima

ceditOceani moles, oris balaena supini

:

Hocsine, quid tellusessetl densissima certe 35Sentibus, et nullas segetes inculta crearet.Hic leges, et quae servantur legibus urbes,Condidit: ornavit caelestia numina templis :Repperit innumeras artes, iniitantia fulnienTornjenta, emissum quibus, ignis turbine clausi, 40Per spatia efFertur longe distantia plumbum :Quo pulsae turres, et moenia celsa trahunturIn praeceps: vastosque procul quicunque boatus

14 PALINGENIIAccepit, dubius, se audisse tonitrna credit.

45 Vae vobis superi, si talia forte GiganteOlim Phlegraeis habuissent fulmina cainpis.Repperit etpuppes, vetitumquibusireperaequorPosset, et extremuni ventis famulantibus orbeniQuaerere, qua litan populos despectat Eoos,

50 Et Tartessiara ponus qua mergitur unda,Qua Cynosura nitet. et qua contrarius axisAspicit Antipodas pendentes vertice : qui iamCasuri , opponunt pedibus vestigia nostris.Cum tamen ingenio excellat, mentisque vigore,

55 Ut credi possit divino ex semine natus,Nescit adhuc,necscirestudet'res mira, nefasque,Et centum tauris et larga caede piandumjVivere quo pacto, vel quid vitare sequiveDebeat. O caecis mortalia plena tenebris

60 Pectora, et o mentes caligine circumseptasStultitiae! Incedunt deserta per avia: vix heu,Vix paucis novisse datum, quo tendere tutum,Qua sit iter, per quod vera et bona summa pe-

tantur.

Non docet hoc gemini nodosa scientia iuris,65 Non quae Paeonio sanat medicamine morbos,

Non rhetor, non grammaticus. Sapientia solaHoc aperit: fida haec hominum dux atque ma-

gistra est.Hanc mihi si dederit Deus, et subtemina si nonAnte dicm triplices truncabunt nostra sorores:

70 Ipse, bonum summum quod sit,qui possit haberi,Ut spero, expediam, quanquam haec provincia

magna est.Principio summum esse bonum pars maxima

censet,

Nummorum plenam bene semper habere cru-menam,

Atque auri tantum, quantum vel Lydius amnis

LIB. 11. TAURUS. 15

VelTagus aequoreas splendens eructatin undas:lugera tot canipi, quot crine.s vertire: longuniPossedisse agnien servorun, armenta, gregesque,Quot non Trinacriis pavit Folyphemus in arvis,t^uot nec Aristaeo fuerant, Tirynthius et quotNon Krythraeeis tulit a praesepihus heros: 80PulchraqueutAIcinoi pomaria,etHespcrethusae:Nec non marmoreis miranda palatia crustis.Haec sunt quae cupiunt omnes, quae quisque re-

quirit;Quae superos j^enitrix tenero petit anxia natoSupplicibus votis. His qui affluit, es.^^e beatum 85Felicemque putat crassi dementia vulgi.Sed ncscit, quanti lateant sub floribus hydri,Quotque rosas inter spinae nascantur acutac.lllum etenim, quisquis hcri vult dives, oportetNocte dieque animo diversas volvore curas, 90Fortuna variante vices: nunc cogitat unum,Nunc aliud: si forte epulis aocunibit, iniquaeMorsus avaritiae stimulat; vix ulla palatoEsca placet, properatque ingratas linquere mpn-

sas

:

Abstrahit inde illum exigui spes dira lucelli

:

95Vix somnum capiunt nocturno tempore ocelli

:

In latus, in faciem iacet, et quandoque supinus,Versaturque thoro haud aliter, quam saxea

molesSisyphia revoluta nianu : qtiid luce peractaGesserit, et quid sit redituro sole gerendum, 100Pensitat: ,,En pcreunt pecudes: cras pabula

quaeram:5,0 brumae devota dies, quam frigora bobusHaec nocuere meis: sed dispensator iniquus,Pastoresque mali , rapiunthi, decipitille:Inrascre lupi caulas, praedatus et ipsum 105Est pecus insanus miles, magalia fregit,

16 PALIl,^ est vinea ferro:' cuiu foenore sortem :

Incendit segetes, dsect\.i rcverentia divum :Debitor aufugiens portat'1 itcr, ille bonus virNulla fides, nulla est homirV o^ratia linguae

110 Omnia plena dolis. l'ro lup'^ effigieiProrsus habebatur: sed fallax^^ea iiavis, etAtque oris: non est semper vera Regula. Quid doleam ? remeat n?

,s aniomi,affer"^! vestes

Lucrosas, ohe, merces: grave pondi?-. 'ndis:11,0 Thura, electra, piper, Serum ^elamina^*^ t,

Sidonias, mercesque alias, quas vexit ab tQuam si concursu Symplegades infregisserf*Si vel Scylla vorax, dubii vel saxa Capharei tSolvissent tabulas, muliebri more querelis

120 lmplessem totasaedes, lacrymisque maderenPectora. x\on deerunt nummi, nisi vivere desit.Nil frumenta valent? quidtum? mercabor oli-

vum:

Est fodiendus ager,iaciendaque semina, messesOccandae, fabricanda domus, vitesque putan-

dae:125 lllud ematn, hoc vendam: accipiam, et quod

debeo reddam."Non secus huc illuc impellitur, ac pila magnoLusorum coetu solet, aspiciente theatro,lactari: hinc atque hinc ingenti missa tumultuPellitur; ille ferit pugnis, hic calce retundit.

130 Laetitia, niaerore, metu, spe, fluctuat aestuContinuo, veluti ventorum flatibus aequor:Ixion verus, qui captus imagine nubis,Concubitu foedo prolf^m genuisse biformemDicitur: unde eius Aoluit sine fine rotari

135Membra, colubiiferis radiis aflixa, Deum rcx.Divitiae quid sunt? res nenipe simillinia nubi,Quani si Kiphaeo Boreas deniissus ab axeIncutiat, videas unde est concreta, resolvi

LIB. 11. TAURUS. 17In tenues fumos: monstra hinc gignuntur, ha

bentiaHumanam faciem. Quid enim speciosius ipso 140Divitis aspectu primo? sed noscere postquamIpsius vitam licuit, diversa videnturPartibus a tergo non respondentia primis.Assiduo motu rotat hunc fortuna; colubriAgmina curarum sunt, quae praecordia rodunt. 145Vel scit vel nescit dives, quae possideat. SiNescit, quid prosunt? quoniam nil inde boni vclAccipit adversi, velut is qui non habet. At si,Quae sua sunt, novit, vel amat vel non amat illa.Si non, cur tenet haec? ex his quae gaudia

sumitl 150Qualia, quum potat succos abstemius uvae.Si quideni amat, pariter curat, studet illatueri,Proque his servandis est anxius, atque laborat:Sollicitatque illum, quicquid contingere rebusl*osse mali credit, quas possidet: excruciatur, 155Si perit inde aliquid: fieri quodsaepenecesse est,Cum nil stare diu videas, incomnioda cum sintIn promptu semper: demum quo plura tenebit,Hoc plus curarum accedet, saevique laboris.Quid memorem, subeat quam crebra pericula

ponto 160Ac terris, censum cupiens augere paternum?Sylvicolas latrones, ponticolas piratasSaepe fugit: capitur tandem, laniandaquephocisViscera sive lupis praebet. Captivus heriliCollum saepe iugo summittere cogitur is, qui, 165V)t dominus fieret, se obiecit casibus audax;Vix mensa tutus propria, propriove cubili.Exitiale datur sitienti saepe venenum,Stertentemve necat cupidi manus impia servi.Pinguior in caedem ut petitur niagis hostia, nec

non 170

18 PALINGEMJNobilior potius spoliatur fructibus arbos;Ltque apibus muscisque perit, quae dulcior uva

est,

Sic cui plura deiiit sors et meliora tenenda,Insidias patitur plures, propiorque periclo est.

175 Nota Syracusii solertia mira tyranni:Euge bone, es felixl Quidnil non pocula desuntNon epulae, pueri, sceptrum , diadema, cupitaeDeliciae: gemmis, auro (quod cernis,) abundasHeu mihi: namque tholoseta suspensus equina

180 Ensis adest; iamiam miseri caput infodietur.Invidia vexaiitur opes: namque optima livorQuaeque malus laedens, odit felicia semper.Hoc pretio, miseri, damnosum quaeritis aurumVestra Palaestinae stimulent ut corda sorores

185 Assidue, ac nigrum citius tendatis ad crcum.Nonne Midae, fulvo quem Bacchi dona metalloDitarunt, cunctis ridenda insanial lureHuic asini auriculas iratus, Phoebe, dedisti.Aurum cuncta precor fiant, quae corpore tan-

gam :'*190 Mox petiit stolidus primis contraria votis,

Quum cibus in vacuam nullusdescenderetalvum.Talis, avare, tibi fortuna est, pessime; qui cumPlus habeas, plus semper eges: ut Tantalon

undisIn mediis cruciat sitis arida. Si tibi pleno

195 Effundat cornu, quicquid vis, Copia, numquidQuod satis,an nimium, sumes? Hoc oflFicit: illudQuisquis habere volet, facili mercede parabit.Nostra etenim minimis rebus contenta quiescitNatura, in vitium si non delapsa repugnet,

200 Divitis in mensam sylvae pelagique ferunturOptima; non desunt lepores,non caprea, cervus,Hoedus, aper, volucrumque genus, non turdus

obesus.

LIB. II. TAURUS. 10Perdix,ficedulae, nec non quas Colchica tellusMittit aves, grandes capi, grandesque columbi:Portantur rhombi, squillae, niuraena, locustae, 2()5Mugilis, et piscis nomen qui traxit ab auro,Ostrea, caeruleo quae Cyzicus aequore gignit:Multa alia, est versu quae clauderc difficilis res.Vinadehinc, nigro nunquam cessura Falerno,Ni potius placeant Arvisia, nectaris instar. 210Sed quaero, numquid cuncta haec lupus iste vo-

rabit?Non credo: vel si cupiat, non posse putandum

est,

Quod si posse volet, rumpetur venter, et ibitTurgidus ad tumulum, turba comitante ruden-

tum.Nam qui plus aequo gtomachi penetralia replet, 215Laeditur, et clamat, Medici succurrite: demumEvomit, et totas putor capit improbus aedes.Hinc variae insurgunt febres, hinc scrupeus

humorInsidias manibus pedibusque affigit inertes.Cui non compertum est, multos iuducere murbos 220Ingluviem? vexare animos ct corpora BacchiHumorem immodicum sitibunda in viscera mer-

sum?Ergo parcus erit, de multis pauca capessens,Qui non ante diem vult dulcem abrumpere

vitani

:

Nec plus,quam pauper, saccum stipabit opinium, 225Murice distinctos locuples vestitur amictus,

Auratamque togam ; tenuique subucula byssoEnitet, et Scythicae redimitus vellere frondis,Gestat foemineo pretiosa monilia collo.Num magis ista fugant mordentia frigora,

quam si 230Muniat incultae vilis te paenula lanae?

B2

20 PALINGEMINum,

LIB. n. TAURUS. 21Hunccine heiuni tolerare diu me fata iube

bunt?"Laudabunt alii, queni turba domestica temnit? 265At furtis, prudens, iustus, pariterque niodestusSi fueris, si te non parva soientia claruniKeddiderit, quaevis tribuet tibi vestis honorem,Nec fmodo sit sanus> poterit te spernere quis-

quam.In primis, quicunque cupis venerabilis esse, 270Laudari muitum, nec non vehementor aniari,Virtutem sequere, ac vitii contagia vita:Et cave conimittas, quod possit iure putariCensura dignuni, atque auctori inferrepudorem:Nam solet egregiam stoliduiii contemnere vul-

gus 275Virtutem, minima si infectam labe notavit.Sed quisnam prorsus vivit sine criniine ? Nemo est,Qui non Ifgitinio quandoque a calle recedat:Qui nn a recta interduni declinet amussi.llle tamen, raro ac niiiiimum qui peccat, haberi 280Atque bonus dici debet. Sed gratia linguaeMaxima, quae docte ac prudenter singula pro-

fert.

Cultus habet sermo, etsapiens, niirabile robur.Imperat, affectus varios animumque gubernat.Haec plus quani vestes, poterunt te reddere cla-

rum. 285\ec tu formosi specie capiaris ephebi

:

Talis amor scelus est, quem qui sapit effugiet:nam

Est pueris nec niens nec amor, ratio^ e fidesve.Ah pereat quisquis pueroruni flagrat amore.Si te delectant formosae iiiembia puellae, 290I, pete coniugium : vel non meretricula deerit.Quid mavis demens cupeie et sperare negata,Pellere cum possis facili niedicamine niorbum?

22 PALINGENIISunt tainen huc prupter cupiendae forsitan

ipsae2d5 Divitiae, ut melius virtutem acquirere detur;

Quandoquident,argento loculi si forte vacabunt,Nullus erit qui te doceat: nara solvere oportetMercedem haud parvam doctoribus. hlst quoque

habendaSumptibus haud parvis librorum copia; tempus,

300 Q,uo valeas studiis incumbere, plura legendo,Ne mala pauperies alias te volvere curasCogat, et impediant ingrata negotia mentem.Heu quam difficile est, quam paucis numina

praestant,Ex humili volitare gradu virtutis in arcem:

305 Quam raro egregios pauper sortitur honoreslPraeterea qualis vita est, quam proxima

leto,Quam merito spernenda, animum si nulla vo-

luptasMulceat, atque levent solatia nulla laborem,Cum iiunquam desint curae, cum plena dolorum

310 Omnia sint. Praestat Stygiam tranare puludem,Cerbeream saturare fameni, miscerier umbris:Si nunquam fas est rebus gaudere secundis,Gaudia si miserum pectus non ulla serenent.Ast inopi quidnam dulcedinis aut solati

315 Esse potest? cui deest panis vinumque fre-quenter:

\unc lecto, nunc veste caret; nunc calceus ipsosOstendit digitos, veteri dissutus aluta.Aivere vix potis est, nedum sectarier illa,lurundum quibus esse solet mortalibus aevum.

320 Talibus at certe, quicunque est dives, abundat.Illud enim assequitur, quicquid desideratetvult.Tantum habet imperii, tantasque pecunia vires,Utsibi nil obstare diu patiatur. Ab alto

LIB. II. TAURUS. 23Oeducit montes, et valles tollit in altuni.Si vult ergo canuin pernici prendere cursu 325Cervos, aut capreas, vulpes, leporesve fugaces;Si volucrcs captare libet, vel fallere piscesKetibus aut haniis: Veneris si grata voluptas,Si cibus et potus delectant; otia, ludus,Sichoreaecitharaeve placent, si plaudere cantu: 330Omnia dives habet: nani praestant omnia num-

mi. Accipe quid contra referam. Si discere quis-

quamGestiet, id certe dabitur, modo firma voluntasNunquam deficiat, nec terreat aspera clivis,Angusta, et primo ingressu satis horrida dumis 335Semita, virtutis qua culmina celsa petuntur.Si non sunt numnii tibi, vaeneat ipsa supellex,Veldomus, aut fundus. Quidni? quo vivere pactoTunc poterol cogar mendicus quaerere panem.Ah miser: est melius mendicum vivere, dum te 340Coelicolis similem divina scientia reddat,Quam si possideas Persaruni bclluagazas.Noli iudicio tenebrosi accedere vulgi,Haud magis atque pecus verum agnoscentisj at

ipseSi sapis, haec meniori, quae dicam, mente teneto : 345Praeter virtutem non est durabile quicquam.Divitiae pereunt, species quoque,robur,honores,Cuncta cadunt: virtus aeterna in tenipora durat,Quam fortuna nequit, nec tollere longavetustas.Ipse tamen vidi nunquam, et vix credere possum 350Vel periisse fame vel mendicasse disertum:Quem si fortuna interdum conatur iniquaObruere, auxilium virtus festinat; alumnosProtegit almasuos semper doctrina, diuqueNon patitur miseris urgeri casibus: affert 355Naufragio tabulam, qua tuti littora possunt

24 PALINGEMISpumosos inter fluctus attingere nando.Qui pollet virtute, Arabum deserta, nigrosqueAethiopas, rigidosque Getas lustrabit, et Indos,

360 Tutus et incolumis. Fortunae sola resistitVirtus, atque illi dubio certamine pugnat.Nullis est igitur parcendum sumptibus: omnemNe dubita, ut virtutem habeas, impendere cen-

sum.

^.\t si forte tibi, valeas quod vendere, nil est,

365 Esto bonus saltem, si non potes esse peritus.Cum doctis versare libens f nam discere multaSic poteris ) nec non avide quaecunque loquun-

turAusculta, atque roga interdum: tum caetera

divisCommitte, et patiare animo tua fata sereno.

370 Gaudia si sequeris, si te insidiosa voluptasImplicat, et dulces transmittere lusibus annosTe iuvat, atque ideo dives cupis esse, volutaSedulus haec tecum, ratio quae pronda dictat.

^_Nulla voluptate est res perniriosior: aufert

375 Consilium,mentenique premit, virtutibus obstat:Corrumpit mores, vitiorum niaxinia nutrix :Debilitat corpus, sensus obtundit: amaroFine nocens, homini multorum causa malorum

est.

Clarius ista sequens sermo, meliusque docebit.380 Si tamen advertas, habet et sua gaudia

pauper:Nec forsan leviora. Magis nam dulria sunt, quaeRarius eveniunt solatia. Credite, longeGratior ac longe est iucundior illa voluptas,Quae dilata diu fuit, ardenterque cupita.

385 Sic cibus esurie suavis, requiesque labore;Sic potus, vexante siti; sic frigore flamma,Frigora sic aestu: sic intermissa diuque

LIB. 11. TAURUS. 2&SufltentataVeaus grata est ni.igis: omniademuinKebus ab oppositis vires contraria sumunt.At locuples tuierare nihil vult: semper abundat 390Deliciis, adeo ut nioveant fastidia saepe,t cupiat bulbos, siiiquas, olus,allia, sardas,Solennes epulas et prandia luuta perosus.Nil adeo dulce est, quod non yideatur amaruoi,Et non displiceat, si plus duraverit aequo. 395Delectant alterna magis, vetitisque potiriDulcius est; sordent, quac possunt semper ha-

beri.Praeterea non res hominem, sed sola vo-

luntas,ludiciumque animi contentum reddit. AmariEst dignum, quodcuiique placet. Quid proderit,

aegro 400Concinnas oflferre dapes, cui febris ademitGustum? quid, vini guavem praeberc saporemIlli, qui gaudet puris abstemius undis ?Hic hoedum , ast alius carnes coenare suillasMavult*. hunc cantus iu^at, illumludus: amor-

que 405Omnibus haud idem: hic puerum cupit, ille puel-

lam:Huic scortum placet, ast illi matrona. BeatumEfficit ergo animus, nou res. Rationibus i.stis,Non minus ac divcs, laetatur paupcr: ab illoGrandia poscuntur, parvo hic contentus abibit. 410Impensa dives maiori, at saepe niinoriI.aetitia vivit, quani paupcr. Gratius ovoEt cicere est vesci, atquc famem compescere

porroNautae aut fossori, quam rcgibus et reginis,Quicquid terra ferat lauti, prandere, vel unda. 415Dignior illa autem iure cst dicenda voiupta^,Quae nec sumta nocet, nec contradicit honestu.

aO FALINGEMINil tamen esl melius, quam pauca optare, ani-

mumqueVincere consilin : ne spes te aflligiit inanis.

420 Qui, quod habere nequit, desiderat, excruciaturSperando frustra, et nequicquamtenipuraperdit.Id cupias igitur, quod certe possit haberi,Aut nihil: atque animo frenos impone tenaces:Ast opibus quisquis pollet , vult plura petitque,

425 Quam licet, et parvo contentus virere nescit:Indiget idcirco multis. Felicior ille est,Sulliciunt cui pauca satis. Hes ainpla supcrbum,Risoremque hominum,contemptoremque deorum,Insanum, mollemque facit, virtutis et hostem.

430 \am quis virtutem curat, si census abundatfO bona paupertas, o nondum cognita divuniMunera, virtutum custos, et amica pudori,l^uxuriae fraenum, vitaetutela; procaceniFortunam tu sola potes, ventique furorem

J35 Ac pelagi rabiem contemnere: dum vada lintre'1 iita tenes parvo, vicinaque littora servas.Saepius aelhereos feriunt vaga fulmina mnntes,Kt qiiatit excelsas Boreas rapidissimus ornos

;

liiia latent ignota malis, humilesque procella440 luniperos raro infestat, lentaeque niyricae

Stant inter sylvas immotae, ac pace fruuntur.

Sj>revit Anaxagoras, sprevit Democritus, atqueConipjures alii ''quorum sapientia toti estNota orbi ) argentum atque aurum, causasque

malorum445 Divitias: quare? nisi quod non vera putarunt

Ksse bona haec; animum quae curis impe-diunt, et

\n niala praecipitant quam pliirima. Fabriciusquod,

Qiiod Cato, quod Curius, sanctissima pectora,quondam

LIB. II. TAURIIS. 27

Scnserunt: non quid vulgus, plebsque inscialirat,

Mente agita : atque tibi propone pxeinpla bono-ruml 450

Nonne olim victor felioia sii^na QuirinusSaepe tulit, posito quum sumere consul aratroArma iubcbatur, requiem factura ligoni?Tum casa parva riros et frugi mensa ferebat:At nunc deliciae, et laqueata palatia, moUes 455Imbellesque edunt foetus, ac lusibus aptos.Discite, mortales, tandem, longisque tenebrisExuite obsessam mentem

,sursumque levate

lam caligantes oculos: quo caeca voluntasVos ducit, ne ferte gradum ; ratione deorum 400Naturae similes estis , ratione tenetisImperium mundi: ratio vos dirigat ergo,Non error, finemque animo perpendite rerum.Sull&ciat cibus ille, famem qui sedat: et illaVestis, quae corpus velet, frigusque repellat. 465Sit spor ille satis , reficit qui fessa laboreMembra. Etenim tribus his opus est, cum cor-

pora nostraSint fragili contextaluto. Sed talibus utiSic licpt, ut tanquani medicinae munere cures,(^uos tribuit morbos homini natura noverca. 470Ast hic luxuriem dapibus complectitur, illeVestibus: hanc alius vitam vix sentit, ab arteDum fugit,assiduoqne premit sua luminasomno.Felix, qui didicit contentus vivere parvo

:

Nec speni ullam in rebus ponit, quas linquerecogit 475

l*arca ferox, tanquam nostri non iuris: et, aeviQuani breve sit spatium

,reputat; quam frivola

demumOmnia, quae in tcrris longe lateque creantur:Qui minor adversis non fit, maiorve secundis,

28 PALINGEMl480 Minoisque urnam spernit Stygiosque furores;

Seciirus, quodcunjue ferat furtuna, tenere.Infelix, sensu qui ducitur, atque futuriCaccus, ceu pecudes, tantuni praescntia cernit*Qui nescit, quod

,

quanto aninius praestantioripsu est

485 Corpore, tanto aninii pluris sunt niunera, quan>quae

Ad corpus spectant. Igitur non divitiae suntPrijiia bona, quoniam pro corpore conquirun*

tur.

Quae possessoreni non eihciunt nieliorem,Quis hona sumnia vocet? Multos at saepe vi-

demus490 Quadrupedum similes, istis qui rebus abundant.

Quantum ergo satis est vitae,nihil amplius opta.Namque supervacuo stulti laetantur. AcervosIngentes frustra, frustra horrea piena requiris:Cum modio cumerave fameni propellere possis.

495 Cum tibi sut!iciant cyathi, eur dolia quaeris?Si te Plutus .imat tamen, et tibi Copia ridet,

Divitiasque dedit fatorum ignota voluntas:Quid facias, operae pretium est didicisse: te-

nendoNe peior fias, ne possis stultus haberi.

500 Dic age nunc, quaeso, quaenani prudentia,quodnam

Consilium est illi, cui sunt bona multa: sed ipsisInsipiens nescit quo pacto debeat uti?Hinc yires persaepe nocent, damnosaque forma

est:

Hac ratione suum auctorem facundia perdit;505 Hac ratione artes aliae compluribus obstint.

Nodus avaritiae non te constringat; ab ipsaHeu fuge: uam certe nulla est hac maior Erin-

nys;

LIB. II. lAURUS. 29

Hanc niemorant Acheronte satam, per tristiaDitis

Kegna truces agitare faces, centumque colubrisColla veneniferis gestare minacia. Fauces 510Huniano expleri nunquam potuere cruore;Semper hiant, aliosque tenent, aliosque requi-

runtOra cibos: nulli parcit, nec templa deoruniDedecorare timet, malum et insatiabile mon-

strum.Nascuntur variae hinc pestes: discordia, cae-

des, 515Proditio, rixae, fraudes, iactura pudoris,Contemtus divum, periuria, iurgia, bellum,Atque aliae plures quam dici carmine possint.Hanc igitur vita: nil quippe nocentius, et nil,Quod magis ostendat vile atque ignobile pectus. 520Sic mulier, senior, pueri inveniuntur avari:Sunt etenim imbelles, fragiles, animique pusilli.Huic alia est vitio labes contraria, sed nonTamgravis: hancetiamstudeas depellere: namsiProdigus es, mensam alterius pinguemque culi-

nam 525leiunus frustra aspicies, patrimonia postquamAbsumta, et nimio fuerint deperdita luxu.Inter utrumque manet virtus; extrema relinque:Et, cui fas, quantumque licet, largire: nec ultraImpensam facias, quani sit permissa facultas. 530Divitias hic finis habet: prodesse tenemurOmnibus, at nostris potius. Natura creavitNos, non ut solum nobis nostrisque propinquis,Ast aliis ctiam, quum possumus, emolumentoSimus. Quid, quaeso,praecIarius, atque deorum 535Dignius est solio, auxilium quam ferre ruenti,Traderc pauperibus victum, miserisque mederi?Sic nosturba colit,sic famam acquirimus: atque

30 PALINGEMIAd superos niulti per talia f^icta volarunt.

540\aturae hunianae nil dptius, et nihil ipsoDigniiis est honiinu, ut perhibet schula docta

sophoruni,Quain prodcsse honiini, et socio succurrerc

lapsu.

At nunc, o mores, o tristia tempura, prorsusExtincta est pietas: nulli largitur avarus

545 Dives, con teneat, quae tradere pluriina possit;NuUiusque ipsum miseret. Sunt ferrea cunctisCorda. Quis exigua niendici nunc stipe casuniSoiaturf Ldcriniasrident,nuserosqueprecantes.Si qua tamen donant, dant scurris, dantque cy-

naedis,550 Dant lenis potius, dant scortis callipareis:

Nenio ddbit ^ati; Musae spernuntur ubique.Calculus huic luculus vel tessera reddit inanes,llle autem pictis ludit patrimonia chartis.Nunne huc turpe magis numos absumere pacto,

555 Lnde nec iiHus honus, nec gratia quaeritur ulla?Meiis, oblitaDei, vitiurumque oblita coeno,Sicne licet fieri? Nuniie ulim nudus ab alvoExisti, et nudus terrae es rediturus in ahum?O demens,non haec tuasunt: sed luppiter harum

560 Est tluminus rerum, tu dispensator et hospes.Nun res, sed nobis rerum conceditur usus.At pustquam vetus ille Charon te vexerit ultraQuam trepidant superi falso iurare paludem,Hic, niiser, hic aliis heredibus ista reliiiques.

5fi5 Ergo his utendum est recte, duni staminaParcaeNostra trahunt, nubis sumendo,aliosque iuvando.

lam patet ex dictis, an sint bona sumnia pu-tandae

Divitiae. Mea cymba, redi; satis ardua pontiNavimus. Ecce auster pluvias iam cogere nubes

570 Incipit: ecce undas Typhones in aera portant

LIB. II. TAIJKUS. 31

Absorptas pelago; unde ingens promittitur im-ber.

Amplius hic tutuni non est (mihi crede) morari.Heu nietuo fiduni inale puppibus Oriona:Dum licet, in portuni tendanius: nubila clarumKeddiderint ubi pulsa dieni, revocabit ab alto 575Nos Triton scopulo, atque iterum tentabinius

aequor.

L I B E R III.

G E M I i\ I.Argumentum. Apparet poetae Epicurus

,

qni contendit,

voliiptatem esse suniniiim boniim , eunique ad eiiis pa-latium adducit. Ihi obviam iis fit Virtus. OisceditEpicurus ; yirtiis autem poetam meliora edocet, dehor-taturqiie ab luxiiria; quo factn in coelum redit.

JLutea quadriiugo curru surrexerat Eos,Astraque cedebant evaneseentia coelo:lam divisus erat l'itan, mediumque videbantAntipodes, mediuni noster monstrabat horizon:Mirabar, quianam mediis de fluctibus ignis 5Exit inextinctus? Certe haec contraria seseMutuo corrumpunt: quin sol extinguitui- undis?Igneus aut igitur non est, aut tingier ipsuniOceano vulgus mentitur. Talia mecumA'()lvebam, gradior dum propter littora solus. 10Obvius ecce senex quidam mihi venit, acerno

32 PALINGEMIInnixus baculo, nitiduque iiidutus aniictu.Cana tenus niedio pendebat pectore barba;Pulchra cutis, laeta et facies, varioque colore

15 Florea candentes decorabant serta capillos.Coniminus ut dedimus citroque ultroquesalutem :Quo pergam, qui sim, quo dicar nomine, quaerit.Respondi, atque eadeni pudibunda voce rogavi.At postquani proprium nonien mihi reddidit fipse

20 Namque Epicurus eratj stupui: ceu rusticus,agrum

Qui fodiens, reperit latitantem obscurius arcam.Atque ego tunc: Venerande senex, sic nu-

mina semperCuncta tuis faveant votis, sapientia quandoMira tuis habitat fibris , nisi falsa loquuntur

25 (Ut pleruiiique solentj homines: praecepta sa-lutis

Da precor, et iuvenem prudentibusinstruedictis,Dumniodo non te alio graviora negotia ducant.

Ille autem contra: IVle nulla iiegotia ducunt;Sed quoniam vito curas, fugioque laborem,

30 Huc soleo vacuus crebro adventare, legoquePer prata haec varios capiti gestamina flores.Unde libens et promptus agam, quodcunque pe-

tisti:

Quippe loqui senibus res est gratissima cunctis.At ne nostra aliquis disturbet verba viator,

35 Hinc di\ ertamus, densaque sub ilicis umbra,luxta illas,quas cernis,aquas residebimus ambu.

Ivimus, et placida sic tandem voce profatur:\imiruni huc aliquod, iuvenis, te numen adegit,Ut discas hodie, quae sit sapientia. \amque,

40 O superi, quanta rerum caligine totumImmersum est mortale genus! Simulacra videreMille ac mille hominum facile est; sed rarus

ubique

LIB. 111. GEM1>M. 33

Verus honio: ut possit non falso nomine diciMundus stultoruni cavea, errorunique taberna.Quare adhibe puram nostris sermonibus aurem, 45Pellere si quaeris miseras a mente tenebras,Principio verum atque bonum cognoscere oportetPerspicua ratione quidem atque examine recto:Hinc scatet, hinc magnos ducit sapientia rivos.At paucis hoc scire datum est. Nam maxima

turba 50Divitias summum esse bonum, pars altera ho-

nores,

Diversi diversa putant : mihi sola VoluptasOptima cunctarum rerum censetur: et istud(Ni fallor) vera poterit ratione probari.Omnium enini est tinis rerum, atque novissima

meta, 55Ad quam sic hominum facta omnia disponuntur,Spicula ut in certum signum mittuntur ab arcu.JNam quis tellurem rastris, quis \erea tonsis,Aut quis Gradivum validis tentaverit armis,Denique virtutem quisnam quaesiveiit uliam, 60Si non hunc praesens movet aut sperata vo-

luptas^Nempe haec principium, medium, finisque labo-

rum est,Quod magis ut pateat, quae dicam attentius

audi.Omne opus ob finem, ratio nisi desit agenti,Sumitur: hic specie prior estin mente,niovetque 65Artificem, sed re post facta novissimus exit.Finis item bonus est; igitur placet: atque vo-

luntas,Hunc sibi ut acquirat, primis mediisque libenterPartibus incumbit; sic delectatur; amoenusSic labor eflicitur: causa est ergo ipsa voluptas. 70Quippe aliud nou est, quam delectatio quaedam.Pal. C

34 PAMNGEMlSed quia non facile est rudibus, ratione doceriyTentabo e\emplis nielius recludere verum.Cur fodit; atque gravi sulcum deducit aratro

75 Agricolae callosa manusl non Sirius aestuTerrificat, non bruma gelu : cur navita pontiInsanam rabiem, syrtes, scopulosque minacesNon timet, admoti spernens confinia leti,Velivola fretus pinu? cur praelia miles

80 Insequitur, gaudetque ferox,ubicIassica ^lartemSaeva canunt, acuitquc animos hinnitus equo-

rum?Cur iuvat assiduis alium pallescere chartis,Et varios versare libros noctesque diesque?Nempe ut post longos lucrum ^el fama labores

85 lucundum efliciat. Nam si non ipsa placeretUtilitas et honos, virtus artesque perirent.Est finis per se dulcis: primordia veroCum mediis propter finem. Nil denique refert,Turpia, vel potius cuncta haec videantur ho-

nesta.

90 Nam veluti exultat lascivus turpibus, ipsaSic virtute bonus placidissima gaudia sentit.Ergo voluptatem propter tandem omnia fiunt,^''el mala declinent homines,vel commodaquae-

rant:Vel laudanda gerant, vel non laudanda sequan-

tur.

95 Hac etiam sola superi mercede fruuntur:Utile namque illis non convenit, indigeant cumNullarum rerum. Sed dices forsan : honestisNumina plena bonis. Quidtum, si talia laetosNon faciunt divos? tanquam si ligtica gemmis

100 Nobilibus, fulvoque ornes simulacra metallo.Adde aliud: quoties perfecta est causa, necesse

est

Inde parem effectum procedere: ris igitur quum

LIB. ni. GEMIM. 35Quaeque animae bene disposita est, atque opti-

ma servatObiecta, esse bonum summum, nenio hercle ne-

gabitQui sapiat: verum tali de fonte voluptas 105Cogitur eflfluere. Auditus sic laetilicaturHarmonia nunieris contexta dulciter aptis:Sic forma egregia visus: sic nasus odoreMirifico: hoc ipsum reliquis de partibus aio.Quid, quod cuncta Venus terris animalia gignit: 1 10Atque eadem fnisi rera neges) est sunima vo-

luptas^Praeterea, labor atque dolor mala maxima cum

sint,Atque voluptatis contraria: iure voluptasEssc bonum sunimum censebitur. OppositorumOpposita est etenim ratio. Proinde omnia quae-

runt, 115Naturae instinctu,quae sunt iucunda: caventqueTristia. Quis vero naturam fallere credat?Est summum ergo b(mum, quod amant animalia

quaeque.Sed quid amant, vel quid nisi dulcia gaudia

quaerunt?Multi autem dicunt: virtutem acquirere oportet 120Sudando, algendo, dum vivimus: atque voluptasEst fugienda. Frui tamen hac post fata licebit:Gandia quippe Deus iustis aeterna paravit.Nil rationis habet vox haec, prorsusque videturIrrita. Namque animas post funera vivere, per-

que 125Tartareos volitare lacus, et pendere dignasPro meritis poenas, vel sumere praemia facti,Credcre quis debet,nisi cuimensintegra nonest?Haec sunt, miseri,vatum commenta furentum,Mos quibus cst semper varias effingere nugas, 130

C2

36 PALINGENUUt stolidas dictis delectent talibus aures.Finxerunt Stygii pallentia regna tyranni,In quibus est Fhlegethon, flammis crepitantibus

ardens,Tergeminus canis, et pictis armata colubris

135 Tisiphone, extensi per iugera hmga Gigantes,Etsiiie luce umbrae, et vasti non ulla cremantesLigna foci: rigethic hiemis sine tempore frigua,Roboreque exnullogemithic compactaphaselus,Dum senior nimias transvectat portitorumbras.

140 Aeolides saxo cruciatur, Tantalus unda:Vasa maritinecae gestant riniosa sorores,E quibus unda fluit, vano repetenda labore.Plura etiam, quae nec pueris credenda videntur,Talibus in regnis cecinerunt esse poetae,

145 O dii, quam magna est penuria mentis ubiquc!In nugas quam prona via estl Quid creditis ista,Insani, quae nec possunt ratione probariUlla, nec sensu agnosci? quid vana timetis?Qui facilis credit, facilis quoque fallitur idem.

150Lucra sacerdotum sunt haec, artesque dolosae.Ast ubi vita semel tenues defecit in auras,Nil sumuSjUt nondum geniti nil prorsus eramus.O nimiuminfirma etfragilis,nimiumque superbaAtque audax natura hominum, quo freta peren-

nem

155 Stulta tibi vitam promittis? Desine velle,Cum sis vile lutum, aetatem sperare deorum.Quaelibet orta cadunt, et finem coepta vide-

bunt.Ingentes urbes populosque, ingentia regna,Supremos niontes, et maximaflumina tandem

160 Aufertlonga dies: at tu, vilissime pulvis,Semper eris? tanta est modicae fiducia mentis?Nnipe laboramus frustra, virtutis amore,Somola spcrando , et ranas fingendo Chimacras.

LIB. III. GEMIM. 37Stulti sunt, qui pro certis incerta sequuntur,Et qui pro dubiis, quae sunt manifesta relin-

quunt. 165Dulciased remanent longaevae praemia famae.**Hoc certe nil est, cum tu post funera nil sis.Fama quid est, si nil delectat fama sepultoslQuiJ lapis aut stipes laudum praeconia curant?Si non laetaris vivens, laetabere nunquam. 170Proinde, aetas donec brevis haec incertaque

durat,Gaudebit, quicunque sapit, pro viribus : et nonFrangetur, quoties fortunae urgebitur ira:Dulce autem quaeret, si quid continget amari.Ergo ne longis teneam te ambagibus ultra, 175

iuvenis, dum fata sinunt te vivere laetum,Hortamur, quantumque potes, lugubria pelle.

Talia barbati postquam mihi verba magistriHaud parvam fecere fidem; Pater optime, dixi,Pro tantis nequeo dignas tibi reddere grates 180Ofiiciis: verum donec spirare licebit,Debebo, ac memori servabo haec pectore dicta.Scrupulus ast unus restat: nam discere oportct\on solum quid agas, sed quae viadetur agendi:Ergo voluptatem doceas quo acquirere pacto 185Possim, qua sit iter per quod tendatur ad illam.

Tum senior: Brevis,et lata, et declivis euntiEst via: non procul hinc habitat regina Vo-

luptas

:

Quae si forte tibi cordi est, vestigia nostralam sequere: hac per me poteris gaudere re-

perta. 190Portio siderei nondum transmis

38 PALINGEMIEximia cst; sciturque ducem: Sublimis, et uuroTam preciosa domus, quo possessore tenetur?Plutus, ait, tenet hanc, indutusque arma satellesServat iter, prohibetque ultra transire volentes,

200 \i prius hunc adeant et blando munere placent.Ipse auteni celsa residet, quam cernis, in arce.Tre* tantum natae thalamo versantur eodem;Quarum si quaeris cognoscere nomina, dieam

:

Sordida Luxuries, tumidisque Superbia buccis,205 \ec non audaci stolida Ignorantia vultu.

Tunc ego, Quis, dixi, dominum nos ducet adistum?

Tres illi ancillae sunt, per quas ire licebit,Kespondit senior, Sors, Fraus, Usura: patebitCuilibet ingressus facilis, ducentibus istis.

210 Dona mihi non sunt, inquam, quae traderepossim:

Nec tutum ancillis confidere talibus; ergoMonstra aliam mihi quaeso ^iam, Tunc reddi-

dit ille:Est alia, est, per quam, si vis, transibimus. EiaDuCjinquam. Et pariter digressi,tendimus imam

215 In vallem, praebebat iter qua semita nobisScrupea, et incultis homini vix pervia dumis.Hic Paupertatis pergendo oflfendimus aedesExiguas, lacero pendentes culmine: praeterIvimus, et vastum nemus e regione videmus.

220 Haec, quam proceris ferientem sidera cernisArboribus, sylva, est finquit dux) inclyta sedesReginac, per quam nobis licet esse beatis.Sed facic et manibus lotis accedere oportet:Quaque potes.totum te orna, vultumque serena.

225 \am dea nec sordes, nec vult admittere curas.Parvus erat veniens per levia saxa deorsuni

Rivulus, et blando suadebat murmure somnos;Hic faciem laviatque manus,rigidosque capillos

LIB. III. GEMINI. 39Pectine composui, totoque in corpore vestesAptavi, atque leves pepulerunt seria ludi. 230Sic hilaris gradior. lam quantum funda retortoVerbere ferre potest, iactu non amplius uno,Emissum lapidem, distabat sylva. (JanentumSuave melos volucrum, suaves sentimus odores,Quorum illic magna apparebat cupia, florum. 235Tale nemus non moIlisArabs,Fanchaia quamvisThura ferat passim, vidit: non Indus Eous,-Nun Scytlia laurifero spectabilis undique ramo,Non demum caeli qui pondera sustinet Atlas :llla licet Satyri teneant loca, quus \ympharum 240Urit amorDryadum, et choreas per gramina

ducant.Dulcibus et nitidis undis, cursuque sijentiIbat circum amnis. Quantum transcendere saltuPosset, venantum fugiens convicia, cervus:Tantum distabant ripae; sed plurima claru 245Squan)igeri pecoris ludebant agmina fundo.Ultima cingebant sylvae, quasi moenia, pulcliroOrdine dispositae, et superantes nubila pinus:Finus quae duro clauserunt cortice quondaniDilectum Cybelae iuvenem. Phoebea cupressus 250luxta aderat, paribusque comis surgebat in al-

tum:Non illic deerat quercus, non esculus, ilex,Robur, acer, platanus, suber, nux,arbi \tus, alnus,Orni, castaneae, coryli, piceae, tiliaeque,Palma, abies, myrtus: veterumque obsonia

fagus, 255Aurea vSaturno fluerent quum saecula rege:Non vitis, ficus, malusque, et amica PriapuLotos: non hederae, et vatum gestaniina, lauri,Morus, et Alcidae gratissima pupulus arbor:Non pirus, atque salix, prunusque et pallida

buxus, 260

40 PALINGENII

Mespilus, atque olea, et cerasus, non sorbus, etulmus,

Et siliqua, et primos quae monstrat aniygdalaflores.

Quid memorem cedrum, atque ebenum, raen-sLsque petitam

Materiam citrum, cui cedere creditur aurum?265 Quidve alias plures? quarum si nomina tentes

Dicere, Marmaricas citius numerabis arenas.lngredimur,qua pons ripam iungebat utramque:Intus erant spatiis amplis, visuque decoris,Huc illuc lungo tendentia compita tractu,

270 Purpureae niveaeque rosae, pictique hyacinthi,Narcissi et violae, et vaccinia mista ligustris,Liliaque, et longum vivens amaranthus in aevum,Puniceis foliis, nec non curyophylus albis:Balsamaque, et casiae, et custi, myrrhaeque

crocique,275 Mentha, thymum, thymbra,et bene olentis ama-

racus hortiDeliciae, Idaliis oritur quae piurima sylvis.Hinc atque hincsuavesspirabantundique odores:Mille avium species implebantmurmure sylvam,Et liquidum vario feriebant aethera cantu.

280 Coniugis infandum Procne deflebat amorem;

Fortunamque suam atque Ityli Philomela ge-mebat:

Psittacus humanas operoso gutture vocesReddebat, tenuesque sonos variabat acanthis.lugis aquae rivi, nitidis de fontibus, inter

285 Manabant flures, et gramina lactn rigabant.\on Massyla illic degehat belliia, nec voxSacrilegi est illic audita Lycaonis unquam;Non aper, atit ursus, non velocissima tigrisProrsus erant, trifidis nec tristia sibila linguis

290 Talia spargebant tumidi per rura cerastae.

LIB. III. GEMINI. 41Denique non illic nisi blanda et amantia pacis:Auriti leporcs, cervi, damac, capreaeque,Et quanquam ver semper erat, dulcissimaibidemPoma tamen deerant fdictu mirabile) nunquam.Paene polum medium lanipas Fhoebea tenebat, 295Quum locus est visus nobis, ubi diva manebat.Campus erat nemorc in medio spatiosus, et her-

bisPlenus odoriferis: nulla illic creverat arbos:Circum aderant mensae egregiae, dapibusque

refertae,Qualibus accubuit Capuae Dux luscus et ipsi 300Accubuere olim qui Ancilia sacra gerebant.

Tunc senior:lam tenipus adest, potemus, etesca

Instauremus (ait) vires. Nam sobrius ireAd divam, vel ieiunus prohibetur: et omnes,Huc quotquot veniunt,impune absumere possunt 305Gratisque has epulas: dea sic vult: cumque co-

mesaeDeficiunt, famulae reparant, renovantque sa-

pores.Vescimur, atque mero madidi vix surgimus,

et pesFigebat dubios titubanti poplite gressus.Tum magis optamus reginam accedere ad

ipsam: 310Quam, medio in campo spatiantem, maxima

turbaPone sequebatur, iuvenes, pueri, atque puellae,Maturique senes, at non niatuia gerentes.Illius ad dextrani mulier pulcherrima, secumIbat habens puerum : cuius pendebat ab armo 315Feralis pharetra, ct diris metuendn sagittis.Caecus erat, nudusque, et versicoloribus alis:.\rcum gestabat nianibus, nervumquc trahebat:

42 PAl.lNGEMlQuanquani oculis captus, certis tamen ictibus

omnes320 Figebat puer ille ferox, praecordia pulsans:

Atque iterun facto remeabat vulnere telum.lamque illuni penitus populuni misisset ad um-

bras,Foemina ni quaedam, tales miserata ruinas,Auxilium miseris n^ira pietate tulisset.

325 Namque ubi cuiusquam per saucia pectt)ra ferruniViderat intrasse, et tepidum emanare cruorem,Accurrcns, pariterque salubria pocula praebens,Servabat vitam: sed vulnera dira manebant.Reginae ad laevan mulier stans altera habebat

330Semper in ore cibos: manibusque et vestibusunctis

Sordida curabat solius gaudia ventris,Grandiaque inverso siccabat pocula fundo.Haerebat puer huic alter, qui vertice nutans,

_

Connivensque oculis, vigilare nec ipse valebat,335 \ec vigilare ipsam, dapibus vinoque gravutam,

Nescio quo saepe aspergens humore sinebat.Rauca Cytoriaco resonabat tibia buxoIllic: ast alii citharas et plcctra movebant.Orphcus Eurvdicen serpentis dcnte peremptan),

340 Immitesque Erebi leges, cassumque iaboremDeflebat, secumque ifeias et saxa trahebat.Carmina delphinis miranda canebat Arion,Navigium infelix referens, nautasque dolosos.Oedipodionias iterum consuigere Thebas

345 Nobilis Amphion cantu fidibusque iubebat.Turba sequebatur saltando caetera; cuiusLumina caligo quaedam satis atra premebat,Et cuiusque caput nebulae circumvolitabant:Intci' quos unum ^idi, noviquc; tabellam

350 Quippe manu,scriptam per talia verba tenebat

:

SardanapaIus e^o, Assyrio diademate quondam

LIB. 111. GKMIM. 43lndytus, haec habeo qiiapcunque fanielicus

edi,Et quaecunque hausi suadente libidine. DonecVivitis, o miseri, quidgaudia postergatis?Heu niihi, post morteni nulla est speranda vo-

luptas; 355Discite ab exemplo, mortales, discite nostro."

Post omnes, extrema acie duo monstrasuhibant:

Quorum unum variis linguis foedabat euntes,Ast aliud seniper stimulis vexabat acutis.Quapropter dulces lusus turbabat amaror. 360Usque adeo nobis aeterni regia caeliInvidet, atque malis hominum gaudere videtur:Usque adeo votis contraria numina nostris:Cumque tot adversis aevo fugiente premamur,l^aetitiae vix hora datur, vix hora quietis: 365Et si qua est, brevis est,et non sincera voluptas.O vita, exilium merito dicenda. quid ipsosDamna iuvant adeo superos mortalia? QuareMalunt nos tristes potius, quam vivere laetos?Unde in nos odii tanti nanavit origo? 370Vince deos, animo patienti adversa ferendo.

Haud multo spatio iam turba aberamus abilla,

Quum subito,adextra nemoris,matrona acnustoCcrrpore, virgineo vultu, incessuque severo,(Qualis in aetherea lovis uxor creditur aula, 375Quum medios inter graditur pulcherrima divos)Occurrit nobis, orines lacerata sinusque:Et moesta, et vili quamvis circumdata panno,Non spernenda tamen : roseoque haecediditore:Quo ruitis, miseri? quo vos insania ducit? 380Sistite, neu faciles in damnum currite vestrum:Et quaerunque loquar vobis, audite parumper.

Sistimus, atque eius dictis intendimus aures.

44 PALINGENIIFrincipio, non est, ut forsan creditis (inquit)

385 Haec dea: nec prorsus divum de sanguinc creta,Ad quani nunc itis, cuius tos iungcre castris,O caeci, cupitis, sed dira et pessima Erinnys:Incautos blanda seniper sub imagine ludens,Promittensque favos, aloen infida miuistrat.

390 Neu vos decipiat,faciesquod puIchra,quod extraTota nitet gemmis atque auro: namque sub ipsaNescitis quani sit turpis, quam sordida \este.Intus mille latent mendae, perditque clientcsIpsa suos, falsa captos dulcedine: sicut

395 Perduntur pisces, quos fallit arundine longaPiscator, dum littoreas demittit in undasFila, sedens scopulo, atque hamos tenet esca la-

tentes:IHi concurrunt avidi, rapiuntque tenacesOre cibos, sed mox haerent, ac fila sequuntur.

400 Non tantum Libycae Syrtes, ve! tecta nefandiAntiphatae, vel Scylla vorax, vel saeva Cha-

rybdis,Vel quodcunque aliud, quantum est fugienda

voluptas.Eheu, quas infert mortalibus ista ruinas!Quot claros alioqui homines, quot regna, quot

urbes405 Perdidit haec! Sed ne multis vos ipsa fatigem

Exemplis, unum sat erit, notumque referre.Quia fuit Alcida maior? quis tanta peregit?Nam geminos infans suffocavisse chelydrosDicitur, exiguis elidens guttura palmis;

410 Ipse Molorchaeum fertur superasse leonem :Extinxisse capul semper crescentis echidnae:Hic domuit cervam aeripedem, taurumque fe-

rocemExpulit, et valido volucresStymphalidas arcu:Fregit T hreicii praesepia dira tyranni

;

LIB. 111. GEMIM. 45Fregit et hic, Acheloe, tibi de cornibus ununi: 415Hesperidas poniis, bobus spoliavit Iberum:Infernus adiit sedes, triplicemque retraxitInde canem , spumis insana aconita serentem :Eiusdenique manu Erymanthius uccubuit sus:Sensit et Antaeus, sublatus in aera, vires 420Herculeas: raptorque boum V'ulcania proles :Hic demum fesso potuit succurrere Atlanti,Grandibus astra tenens humeris, axemque la-

bantem.Attanien (o fallax, o perniciosa Voluptas)Imperiosa tulit Gygeae iussa puellae

:

425Et qui non timuit torvam cum Dite Megaeram,Tartareumque gelu

,et flammas Phlegethontis,

et ipsumPorthmea, terrifico aspectu, hirsutisque capillis,Saepe minas tenerae demens expavit amicae,Pro cl^peoque colum gessit, pro casside mitram. 430Quaeque prius clavam ingentem vibrare solebat,Foemineo ritu torquebat dextera fusum,Et calathis dominae referebat pensa peracta,Dum metuit scuticam, muliebri indutus amictu.Amphitryoniade, quis te furor obcaecavit? 435IJtque Ithaci socios mutasse venefica CirceIn porcos fertur, texisseque corpora setis,Non secus ista suos mutat regina clientes,Si debet regina niagis quam serva vocari:Namque manu pateram, quae dulci plena veneno

est, 440Porrigit his; de qua si quis bibit, illico fietVel leo, vol spumosus aper, vel tardigradus bos,Aut canis,aut pavido pcstis lupus improba ovili:Ast alias alii coguntur inire figuras

;

Pauci exhoc populo Ictalia pocula vitant. 445Vos cadem quoque fata mancnt, si fortevelitisIstius vexilla sequi merctricis iniquae.

46 1' A L 1 N G EM IQuare vos rnuneo, crudelia retia caiitiDum lioet aiifugite, atqueaninHinifrenatehipatis

450 Praecipitern. Occultos iaqueos advertite, ne vosHaud aliter fallat, quan fallit aranea muscam,Uuni tenueni texit telam, latitatque deorsumAn^^usto in thalamo : sed si cognoverit hostemDelapsum incasses, quam primum accurrit, et

arctis455 Stridentem involvit laqueis, et stamina circum

Cruribus assiduis glomerat, rostroque perem-ptum

Perforat, et sugit fusuni per membra cruorem.Demens, heu niniium demens, qui, cum similis

diis

Esse queat ratione utens, vestigia mavult400Sectari pecudum, Veneri, Venerisque sodali

Ventri indulgendo, et turpissima quaeque se-quendo.

Talia non potuit patienter ferre meus dux.Namque pudore gemens, stomachoque iratus

amaro,

Nescio quid secum secreto murmure rodens465 Terga dedit, notumque tripes properavit in

agmen.'lune Arete: (hoc etenim nomen sibi dixerat

esse^

Ne cures, inquit: fugiat sine. Noctua PhoebiNon patitur radios, gelidis assueta tenebris.Utque aeger longa vexatus febre, lecusat

470 0ptima, quae amissam valeant sibi ferre sa-lutem,

Deteriora petens propriae contraria vitae:Sic stulti verum fugiunt, et falsa sequuntur.At tu, si qua tui cura est tibi, ne retrahas teA nostris monitis: quae ut promptius accipias,

hinc

LIB. III. GtMIM. 47Mccuni digiederc: haec etenim spectacula nien-

tem 475Perturbant, strepitusque attentas inipedit aures.Tunc me dextrorsum duxit, pariterquc sub

umbraSemotae lauri consedimus, atque ita fatur:llle opifex caeli et terrae, pelagique tumentis,Ut reliquos primo adversos ire impulit orbes, 480Sic adversari aflFectus voluit rationiComplures, ne sola sua torpesceret aulaMens. Namque, ut sonipes calcaribus, et stimulo

bosUrgentur, sumuntque magis per vulnera vires:Sic mcntem atfectus acuunt, crescitque pre-

mendo; 485Qui si non essent, prorsus tabesceret, ct nilEgregium faceret: ceu navis in aequore torpet,Ni remi impellant, vel habentes carbasa venti.Proinde errant quidani , dicentes, quod sapientiHaud unquam licet hos animi sentire tumultus. 490Hi differre hominem signato a marmorc nolunt,Et delirantes prorsus verba irrita fundunt.i\am tales homini motus natura dedissetFrustra: quod dictu absurdum est. Uti ergo li-

cebitIpsis legitime, norma rationis et arte. 495Hos, inquam, motus validis moderatur habenis,h!t regit, ut praeclarus eques, nec vincitur illisIs, cuicunque dedit verum sapientia nomen.Sed pauci norunt medium reperire , modumqueServare: idcirco tollunt hi prorsus, at illi 500Prorsus amant: unde hos error conturbat et

illos.

Nam divi sola vivunt ratione; sed ipsaeDumtaxat sensu pecudes ornantur: utroqueMortales, utroque igitur gaudere iubentur:

48 PALINGEMI505 At ratione magis, namque haec praestantior est

pars,

Et summi cognata poli, quae ducit in altumSemper; at in praeceps sensus trahit, et delirosEfficit: idcirco minus huic servire iicebit;Quamvis hunc *; o caeca hominun natura) se-

quantur510 Paene omnes, paucique adeo ratione regantur.

Propterea innumeros media modo ludere sylvaVidimus: atque illuc stulto ductore meabas,Nostra retraxisset nisi te vox. Nonne timebaslUaduo, a tergo quae furtini monstra subibant ?

515 Nostin, quae sint haec? Dolor atque Infamia.Quare

Non interdico prorsus, nectalia prorsusGaudia concedo a solo manantia scnsu :Sed sint rara, ulli non adversantia recto:Propter quae nunquam fas est dimittere ho-

nestum.520Atqui opus est fraenis: et clam sumenda; nocc-

buntSumptapalam,quoniam1iv()rn()n deerit iniquus,Dulcibus et laetis qui fel confundat amarum.Quoque minus scse quisquam his involvit, eo fttDignior, ac propius superos accedit ad ipsos.

525 Qui magis haec sequitur, minus est laudabilis,et se

Deprimit, et mutis animalibus inserit. ObsuntHaec eadem, si sint usu repetita frequenti,Et mentem impediunt, et dira pericula gignunt.Non semper tamen esse potest intenta scveris

530Mens: quippe est homini fragilis natura: nc-cesse est

Seria post aliquam tandem captare quietem, etMontibus a summis valles dcscendere ad imas.Haud aliter quam quum dimittere fulmina terris

LIB. III. GEMIM. 49Vuh pater omnipotens, exosus crimina mundi,Fert aquila exactum Sicula fornace trisulcum 535\ut rostro aut pedibus teium. Postquam alta

pulorumCulmina conscendit, miratur clara pyropisMoenia caelicolum, atque aliis splendentia gem-

mis:Et stupet auratas aedes, stellisque micantes:Aspicit et solido factas adamante columnas, 540Et constructa videt laquearia dentibus Indis.Miratur latos campos, iucemque perennem,Deliciasque deum : quales nec lingua referreUlla nec humanum pectus comprendere posset:Illa volans nunc huc, nunc illuc, ludere gestit 545Aethera per iiquidum, et blandis sese obiicit

auris,Et iam dediscit terras, nidosque relictos:Usque adeo iucunda illi sunt regna tonantis.Sed postquam, stiniulante fanie, ieiunia viresHauserunt, et nulla insunt alinienta calori, 550Quae modo laudabat, contemnit sidera; ab altoDevehitur, et quas nuper contempserat, omniConatu repetit terras, escamque requirit.

Tunc ego, qui pressa iamdudum voce tace-bam,

Rumpere festinans tam longa silentia, tandem 555Hiscere non timui, atqueinterpellareloquentem:Et dixi: Quoniam sol iam declinat ad axemHesperium, properatque diem demergere ponto,Anteprecorquam lux penitus decedat, et unibraeAdveniant, mihi ne paucis aperire recuses, 560O dea Tnam certe dea, non matrona videris)Nomine quo mulier, quam dextra quanique sini-

straReginae stantem vidi, puerique vocenturIpsarum. Dictis respondit talibus: Eia,

Pai,. D

50 PALINGEMI565 \e dubita, per me (brevitas nisi temporis obstet)

Quae cupis agnosces: nam non indigna petisti.Incipiamqueab ea.lateri quae proxima laevo est.Hanc igitur scito esseGulam, cui semper edendiEst animus, nocte, atque die, studiumque bi-

bendi

:

570 Quam plerique deam credunt, et prorsus adorant,Libantes laeti pateris ardentia vina,Lautaque vescentes plenis obsonia mensis:Et summum csse bonum, servire huic, rentur; at

errantHauddubie: namque hac nil est obscoenius,et nil

575 Quod naturae hominis magis adversetur,et obsit.Caetera enim tantum ut vivant animalia, fecitlupiter: ast hominem,ut vivendo intelligat, et se,Cngnitione aliis praestando, caelicolarumEfficiat simileni, et vasto dominetur in orbe.

580 At quicumque Gulae indulgent,et gaudia ventrisSectantur, fiunthebetes; fumoque ciborum(Haud secus ac nebula sol) offuscatur eorumIngenium, et nequeunt veri spectare nitorem.Praecipue quoties stomacho ferventia vina

585 Obtundunt, caccaque premunt caligine mentem :\ec studiis saturo pussunt incumbere ventre.Unde fit ut minimum sapiant, finemque relin-

quant,Propter quem terris illos natura locavit:\ecplus cognoscant,quam grexoviumve boumve;

590 Immo etiam quandoque minus, quum vina cere-brum

Confunduntjgeminasque putant ardere lucernas,Et mensa et paries sese motare videntur.O foeda ebrietas, animi letum : o vitiorum\utrix ac scelerum: quid non mortalia cogis

595 Pectora? quid per te non audent? iurgia, lites,Praelia dira moves, et gaudes sanguine fuso:

LIB. III. GEMIXI. 51

Per te occulta patent, animum linguamque re-solvis:

Te fugiunt metus atque pudor. Vitate pudendamHanc pestem,o miseri, quae vos facit esse furen-

tes:

Nec minus insanos reddit, quam niaterOrestem. 000Sordidior quae res, quae bellua vilior est, quamKbrius? Hic epulas,quas non multo ante voravit,Kvomit, atque mero putet: tremit ille, caditqueSaepe caput frangens, oculosve, aut crura: lo-

quendoBalbutit, nec habent ullum verba edita sensum. 605Multa facit, multa et dicit, quae mox, ubi nubesDiscussa est, rediitque iubar, damnantur ab ipsoAuctore: unde rubet factis, infectaque vellet.Kex Macetum quondam, proles generosa Phi-

lippi,Kbrius in mensa (ut fama est) perdebat amicos: 610Sed postquam furor ille animodecesserat, et iamSanus erat, tunc se arguebat, tantumque dolebat,Ut fleret,cuperetque mori. Quid vana,Cythaeron,Orgia, quid thyasos, deliraque tympana iactas?Non deus est Bacchus vester, Cadmaea propago, 615\ec love plena utero Semele concepit: at ingensTartaras hunc genuit puerum, de niatrc Me-

gaera.Non deus est: sed nenipe deum contemptor et

osor.

Nam divina parum curant, qui vina sequuntur:.\ec bene tractabit vinosus sacra sacerdos. 620Quid memorare opus est, quot morbos, quotque

doloresHispergat nimius potus per membra, cibusqueImmodicus? Scatet hinc, tanquam de fonte pcr-

enni,Febris, et ulcus atrox, scabies,porrigo,podagra,

D2

52 PALINGEMIArticulosque premens, manibusque infesta chi-

625 ragra:Hinclippi stillant oculi, resolutaque BacchoMembra treniunt, dentesque cadunt: olet halitus

oris:

Hincstomachus languens, atque intestata venitmors.

Saeva quidem plures leto gula tradit acerbo,630 Quani gladius. Quid, quod census cito deperit;

et moxMergitur in ventrem fundus, domus, atque su-

pellex:Et modo qui fuerat dives, fit pauper, egensque.Ut vivas, comede, at non vivas propter edendum.lam dixi, quae sit mulier: nunc accipe, quis sit

635 llle puer, qui stat iuxta hanc, et vertice nutat,Nec vigilare valet; puer hic est filius eius,Quem Labor ex ipsa genuit: Somnusque vocatur.Nutriit hunc Lethe, multoque papavere pavit:Germanus Mortis, sed non aeternus, ut illa.

540 Hic honiinum pellit curas, et fessa diurnoMembra labore levat, revocatque in corpora

vires:Quo sinenonpotisestquisquam producerevitam.Infert multa tamen damna, et caligine quadamObducit mentenj , morbosque inducit, et ipsuni

645 Enervat corpus, quoties sine lcge modoqueSuniitur, et nimiuni torpentes occupat artus.Parcus erit, si parca gula est: nam venter inanisExcubat, aut minima contentus nocte quiescit:Et levius dormit, melioraque somnia gignit.

650 Est tamen afflictis magnuni solamen , et omniOptandum votf interdum, praecordia quandoAngit amor, vel morbus atrox,veI casus acerbus:Tunc melior gemmis, tunc fulvo est gratior auroUt mors, sic somnus miseros felicibus aequat.

LIB. III. GEMIM. S3At dextra cui Parca coio net candida fila, 655Qui faccre et qui nosse cupit quamplurima, et

altuniIn terris virtute aliqua sibi quaerere nomen:Hunc vigilare opus est. Nam iion praeclara ge-

runturStertendo, et molles detrectat gloria plunias.Tu vero hunc vita, quantuni pntes, et vigilato. G60Eheu quani longam tribuent tibi fata quietem,Quum semel adveniet nox illa novissima, post

quamNon redit uila dies: gelidosque reliquerit artusSpiritus iste levis, volucrique simillimus aurae*Tunc tibi perpetuo claudentur lumina somno. 6Ui

HaecnobisdumDivarefert,ThauniantiasaltoEcce venit demissa polo, cui mille coloresHinc atque hinc sole adverso rorantia praebentNubila; purpureis quae sic est fata labellis;Diva Panomphaeo salve charissima regi, 670Cunctarumque Arete Cme iudice; prima dearum:Huc veni, quoniam turba omnis caelicolum teViscre iam pridem gestit: iam desere terrasInfames, et regna malis habitata colonis.Non sedes hic tuta bonis; hic omnia regnant 675Crimina; relligio nulla est, pietasve, fidesve:Hic contempta iacet virtus, inscitia sceptrumObtinet, et fraudes cuncti exercentur in onines.Quare agedum, coeptos sermones rumpe, moras-

queTolle omnes, cursuque pari voUtemus ad astra. 680

Tunc me respiciens Arete, inquit: Non tibipossum,

Vt veilem, dictis exponere singula: sed moxCrastina cum roseo rediens Pallantias oreExpulerit tenebras iam lumine matutinas,Ad te aliquem mittam, gaude,quo caetera disces. 685

54 PALINGENIIlamque vale. His dictis, petierunt aethera saltu,Excepitque aiiibas Zephyius, sursumque vehebat,Donec laeta utraque in liquidas evanuit auras:Ceu quum Scylla, patrem fugiens scelerata se-

quentem,690 Paulatim sese attollit: subit ille protervo

Insistens animo, ducitque per aera gyros,Desecti cupiens facinus punire capilli.Haec vero densas inter se condere nubesNititur, atque oculos frustratur caeca tuentum.

695 UIuc et Nisus penetrat, neuterque videtur.Phoebus Atlantaeo iam merserat aequore

curruni,Et Vesper, stabulis educens astra reclusis,Ambrosiae in cainpos ad pabula nota redibat:Digredior moerens, eadem qua duxerat olim

700 Me senior, repetoque domum, promissaque solisGaudia venturi satis anxius expectabam.

L I B E R IV.

C A N C E R.Argumentum. Venit poeta in locum , ubi paitores offea-

A\t de amore caneiites; quorum cantus interrumpitu^irruentibus in greges lupis. Apparet ei Virtuti filiui,

Timalphes, isque de amore disserit , et de amlcitiadeque consueludine cum hominibus.

Ool, qui perpetua mundum vertigine lustras,Alme parens rerum, caeli decus, et stellarum

LIB. IV. CANCER. 55Princeps, aeterni fons luminis, undique cernensOninia, puniceo duni Persida linquis ab ortu

:

Et pergens, tanden extrenio tua luniina condis 5Hesperiae fluctu, Calpenque novissinius uris,Atque eadem rursus repetis vestigia semper:Per te cuncta patent, noctis quibus umbra colo-

remAbstulerat, tenebris tua non patientibus ora;Mundi oculus: qui transverso dum limite curris, 10Per duodena nieans animantum idola, quaternisDispensas annum spatiis, et tempora mutas,Et cum temporibus quicquid generaturin orbe.O sanctum iubar, o divum pulcherrime, salve:Te coHmus, tibi sincero de pectore laudes 15Fundimus. At tu hodie laeto nos respice vultu,Et laetum concede diem, redeasque benignus:Nubila diflfugiant, aer sit ubique serenus,Advcntuque tuo ponti vada salsa quiescant,Et sit iter tutum cupidis per caerula nautis: 20Non segeti, non arboribus, non vitibus imberInsanusve obsit turbo, lapidosave grando:Sed blandas Pyrois afflet mortalibus auras,Accipiantque tuo reditu, Deus, omniapacem.Salve, praesidium et sacris tutela poetis: 25Tu vatum mentes divino numine reples,Ipsorumque moves ad dulcia carmina linguas:Tu dignos lauroque facis famaque perenni.Salve igitur, dexterque mihi sis quaeso canenti,Et faveas coeptis, et nostros dirige cursus, 30Donec ad optatum veniat mea cymbula portum.

Haec egoCastaliasflexodum poplitcadundasOrarem supplex, nympharum adstante corona,Audiit cxcelsa Delphorum Phoebus ab arce:Audiit, et visum est templi nutare cacumen, 35Eque ad3'tis ingens effulsit splendor, et ingensVox audita, meas quae sic pervenit ad aurcs:

56 PALINGEMIInfelix iuvenis, quem adeo fataimpia vexant,Qui tam crudeles vivendo transigis annos:

40Esto animo forti, etdura: patientia vincitOmnia: in adversis rebus sunt prospera semperMa^iianioio spernenda viro : tunc celsior exit,Quum premitur virtus. Viden

, ut fortuna fre-quenter,

Quos pessum dederat, mutata extollat eosdem,45 Alternetque vices? Nihil est durabile semper

Sub caelo; redeunt post tristia nubila soleslucundi: postquam ventis maria alta fueruntExagitata diu, tandem pacata residunt:Et remeat brumae post frigora floriferum ver.

50 Ergo animum firma, et duris ne defice rebus,Teque ipsum serva fatis melioribus: olimAdveniet tempus, cursum variantibus astris,CSi non ante diem Parcae tua fila secabunt)Quando tuum, quod nunc mersum iacet atque

sepultum,55 Mille per ora virum fiat memorabile nomcn.

Ipse adero, semperque novem mea turba sororesAdstabunt comites, quocunque accesseris; et teDe plebe eripient, clarumque in secula reddent.

Ista mihi responsa dedit cortina precanti.60 Ast ego vix possum diis credere talia de me;

Usque adeo sum perverso sub sidere natus,Usque adeo assiduis caelum me casibus urget.Inde tamen decedo hilaris, perque avia solusErrabani, et pariter volvebam talia mecum :

65 O si forte aliquis mihi nunc hominumve deumveOccurrat, quem diva Arete, ut promiserat, ad

meDoctorem mittat, quo discere caetera possim.O si ipsa aethereo potius descendat ab axe,Meque suis iterum doceat pulcherrima verbis.

70 Vallis erat montes interporrecta propinquos,

LIB. IV. CAXCER. 57Atque iterangustus limes pr.iebebat eunti:Progiedior, ^idcoquc duos in graminc laetoPastores, pariter quadam sub rupe sedentcs:Qui positis peris iuxta, et quos ferre solebantNodosa e corno baculis,