1

qarTuli enis

warmoSobis saidumlo

irakli pataSuri

gamomcemloba `zenaari~

2015

2

uak (UDC) 811.353.1(09) p-21

sity vis ax s na 2008 wli dan da viwye da dRem de vag-

ro veb. mi si ax s na rom mxo lod Ce mi sur vi li iyos, bev-

rad uf ro di di iq ne bo da es wig ni. me mxo lod ve lo-

de bi sity vis mos v las, es ki bu ne bis saq mea da am dros

lo di ni tan j vac aris da si xa ru lic.

am wigns vuZR v ni qar T vel Ta mi ma val da mo ma val

Ta o bebs, vis ub ra lod ko leq ci i saT vis, vis Tav Se saq-

ce vad, vis sa kiTxa vad da vis sa xel m ZR va ne lod.

av to ri

gamocemis redaqtori zurab qobalia

© irakli pataSuri, tel.: 558158984

© `zenaari~, Tbilisi, zandukelis 1.

tel.: 599 343 727; el-fosta: zurkob@gmail.comISBN 978-9941-9440-3-1

3

visac buneba elaparakeba

mas Semdeg, rac adamianma samyaros Secnoba daiwyo,

am kiTxvaze pasuxis gacemas mudmivad cdilobda: rogor

gaCnda ena? rogor gaCnda sityva?

albaT gaxsovT popularuli ambavi: egviptis faraonma

fsametiqma gadawyvita daedgina, Tu saidan modioda maTi

ena da brZana, axaldabadebuli bavSvi ise aRezardaT,

aravisTan kontaqti ar hqonoda. misi warmodgeniT, romel

enazec bavSvi ametyveldeboda, winapari enac is iqneboda...

vin icis, ramdeni aseTi eqsperimenti Catarebula! vin

icis, ramdeni Sorsmimavali hipoTeza gamoTqmula!..

saidumlo ki siev cxra klitiT aris daketili.

erTi rame imTaviTve SeniSnes profesionalebmac da

moyvarulebmac: zogi sityva aSkarad bunebaSi arsebuli

bgerebisa da xmebis mixedviT aris Seqmnili.

magaliTad, gugulis saxeli imdenad msgavsia

sxvadasxva enaSi da imdenad hgavs is JReradobiT TviT

am saxlis matarebel frinvelis Zaxils, rom am sityvis

xmabaZviToba eWvs ar iwvevs.

aseTi xmabaZviTi sityvebi cota ar aris, magram arc

imdenad bevria, rom masSi enis warmoSobis saidumlo

veZeboT.

magram arian iseTi adamianebic, vinc ara mxolod

Cveulebrivi grZnobaTa organoebiT, aramed mTeli

gulisyuriTa da Sinagani TvaliT arian dakavSirebuli

bunebis saidumloebebTan. aseTi adamianebi, Cveulebriv,

Semoqmedni arian da maTSi intuicia bevrad Warbobs

racionalizmsa da logikas. maT Sinagani rwmena aqvT,

rom buneba Tavad umxels saidumloebas, is Tavis enaze

elaparakeba maT...

swored aseTi Semoqmedia irakli pataSuri.

baton iraklis Tavisi daudegari cxovrebis

ganmavlobaSi lamis mTeli salaro qarTuli leqsikisa ase

4

SemoqmedebiTad gauazrebia.

aq ar SegxvdebaT mecnieruli meTodebi da xerxebi,

aq ar aris logikuri analizi, argumentacia, Teza da

antiTeza...

magram Cvens winaSea uaRresad saintereso

`moTxrobebi~ (Canaxatebi) bunebasTan mudmivi idumali

dialogis Sesaxeb.

batoni irakli bevr iseT sityvasac `Sifravs~,

romlis xmabaZviToba (eqspresiuloba) didi xania cnobilia;

magaliTad guguli (`gu-gu~), kodala (kodavs), wiwila (`wi-

wi~)...

magram xSirad sruliad originaluria avtoris

interpretacia, zogjer moulodneli da gamaognebelic ki

aris; igi sityvaTa warmomavlobis iseT varauds gvTavazobs

xolme, sxvas rom aravis mosvlia TavSi. magaliTad, jixvs

saxeli rqebis `jaxa-juxis~ gamo Serqmevia; anda, ai,

rogoria bgeradobiT msgavsi ori sityvis (Toxi da Tixa)

miseuli axsna:

`Toxs rom miwaze davartyamT, `T~ bgera ismis da

roca gamovusvvamT, miviRebT `x~ bgeras. aqedan _ Toxi~.

`amave wesiT miiReba sityva-saxeli Tixa. roca Tixa

mSralia, maSin ufro mkafiod gamoismis `T~ da `x~ bgerebi.

zogjer ki avtoris dakvirvebebi marTlac Canaxatebad

gvevlineba: `tyidan ialaRis pirze rom avdiodi kldeebze,

momesma xma `fst~. TiTqos nadirma cxviri daaceminao...~

(es fsiti sityvis warmomavlobis mignebis momentia!).

amao iqneboda am dakvirvebebis mecnieruli gansja,

es sul sxva samyaroa da jobia ar CaverioT bunebisa da

Semoqmedi adamianis pirdapir dialogSi.

RmerTma xeli moumarTos baton iraklis am xmebiT

gajerebul bunebis bilikebze!..

prof. avTo arabuli

5

* * *

adamiani RvTis xatebis yvelaze srulyofili

matarebelia.

mis swrafvaSia umTavresi garanti, odesRac nanatr

mizanTan rom miva.

`ufali kacobriobis mier gavlil istorias Wvrets

erT Tavbrudamxvev wamSi~.

misTvis buneba iyo is yvelaze didi wigni, romelsac

yoveldRiur urTierTobaSi kiTxulobda. is baZavda

garemomcvel sinamdviles da dgamda nabijs adamianobisaken.

batoni irakli pataSuris cda, rom saTave dauZebno

yovel sityvas, namdvilad misasalmebelia.

adamiani im urTierTobis kvanZia, romelic mas

cnobierTan da qvecnobierTan akavSirebs. gana Cveni suli

da guli Cvenma mSobliurma garemom ar Zerwa gana manve ar

xedna Cveni yuri?

yoveli bgera gzavnili ar aris sulier samyarodan

realur sinamdvileSi?

am sakiTxze fiqri uamrav kiTxvas Sobs, rasac

mivyavarT winaparTa mexsierebasTan, Cveni xalxis

koleqtiur gamocdilebasTan.

avtori miiCnevs, rom CvenSi ar unda moxdes Soreuli

mexsierebis waSla.

Cven bunebas gamoveyaviT yvelaze bunebriv aqtSi,

ramac savalalo mdgomareobaSi Cagvayena kacTa modgma.

adamis modgmis sruli bednierebisaTvis aucilebelia

davubrundeT pirvel wiaRs, Cvenc am wignis avtoris msgavsad

vusminoT pirvel xmas. sasurvelia, wignSi warmodgenil

avtoriseul Sexedulebebs ar SevxedoT mxolod, rogorc

nedl masalas. Cven aq vipovoT ufro mets, vidre es erTi

SexedviT Cans. minda zurgis qari vusurvo am wigns da misi

avtoris am mimarTulebiT daucxromel Ziebas.

erekle saRliani

6

qar Tu li enis war mo So bis sa i dum lo

Se sa va li

am wig nis da we ri sas yve la ze Za li an ma wu xeb da er Ti

kiTx va, dRes ra un da da we ro ise Ti, ra wig ni un da Ses Ta-

va zo Ta o bas, rom kom pi u ters Ca mo a So ro da wig niT da a in-

te re so igi. Ta o bas, rom lis did ma na wil ma ar icis vin iyo

ili a, rus Ta ve li, va Ja, aka ki da sxva ni da sxva ni.

***

da Ram da. gav Sa leT suf ra, Ca mov d giT Rvi no, yve li, pu-

ri. vi vax S meT da da vi Zi neT. ga Ten da da arc ki vak vir de-

biT, ro gor hgavs yo ve li mom dev no dRe gu Sin dels. ar

gva in te re sebs vi na varT, ra ni varT, sa i dan gav C n diT da

sa iT miv di varT. riT da ro gor gan v s x vav de biT ada mi a ne bi

pi ruty ve bis gan, ra aris Cve ni si cocx lis az ri da mi za ni...

***

bib li is mi xed viT ada mi a ni Rmer T ma Seq m na Ta vi si sa xis

msgav sad, `xa tad Tvi sad”.

Sem deg.

`ga mo sa xa ufal ma Rmer T ma mi wi sa gan ve lis yve la cxo-

ve li da cis yve la frin ve li da mih g va ra adams, rom ena xa,

ras da ar q mev da. ro mel sul d g muls ras da ar q mev da ada mi,

mi si sa xe lic is iq ne bo da”. da ba de ba 2, 19.

bib lia arc svams sa kiTxs da arc ha su xobs ima ze, Tu ra

ena ze la pa ra kob d nen pir ve lad Rmer Ti da ada mi, ada mi da

eva, eva da gve li. dRe i saT vis isic cno bi li a, rom gvels

sme na ara aqvs. iq neb ma Ti az rob ri vi ga da ce ma te le pa ti u-

ri iyo? Tu ase a, ma Sin ada mi a nis ga mo Ce na mi wa ze ukav Sir de-

ba war mo So bis kos mi u ri anu ar qe o -as t ro nav tul Te o ri as,

rom lis mi xed vi Tac de da mi wu ri ci vi li za cia er Ta der Ti

araa kos mos Si. ar se bob da da ar se bo ben ma Ral gan vi Ta re-

bu li ci vi li za ci e bi, ro mel Ta mi zans war mo ad gen da kos-

7

mo sis si cocx lis in te leq tu a lu ri for me biT da sax le ba.

***

Rmer Tis mi er Seq m ni li pir vel sa xis _ ada mis STa mo mav-

lo bas mxo lod qar T ve lebs gvaqvs sa kuT re bad dar Ce ni li

sity va _ ada mi a ni _ ada mis mod g ma, mi si re a lu ri STa mo ma-

va li, ro gorc qris tes gan _ qris ti a ni, qris tes mim de va ri.

ada mi a nis war mo So bas Tan er Tad un da war mo So bi li yo

sa la pa ra ko, sa mety ve lo ena. ris mi xed viT un da da er q mia

adams cxo ve le bi saT vis, frin ve le bi saT vis, mce na re e bi saT-

vis da zo ga dad ne bis mi e ri sag nis T vis sa xe li, rom lis ga-

nac un da war mo So bi li yo zmne bi da sxva mety ve le bis na wi-

le bi? ra un da da e do sa fuZ v lad da ri Ti un da exel m z ZR-

va ne la ada mi ans sity va- sa xe le bis Ser q me vis dros? cxa di

xde ba, rom sity va- sa xe lis war mo So bis (Seqmnis) sa fuZ vel T

- sa fuZ ve li da sa xel m ZR va ne lo prin ci pi iyo Tvi Ton cxo-

ve li, Tvi Ton frin ve li, Tvi Ton sag ne bi, rom le bic bu-

neb ri vad ga mos cem d nen bge rebs. ase war mo iS va pir ve li _

ada mi a nu ri sa mety ve lo ena. es ena aris ena qar Tu li da igi

aris ama ve dros pir ve li ena, msof lio ena, xmis mi e ri ena,

bu neb ri vi _ RvTa eb ri vi ena. mi si gan vi Ta re ba ase Seg viZ lia

war mo vid gi noT:

ada mi _ anu ri ena

ibe ri -u li ena

qar Tu li ena

am wig n Si ibe ri, qar Tu li, Tav Ta vis ad gil zea gan mar-

te bu li.

***

gvas wav li an, rom bib lia da i we ra eb ra ul ena ze. ada mi _

Zve leb ra u lad mi was niS navs da mis gan gav r cel da eb ra u li

mod g ma, eb ra u li ena, eb ra u li eri.

sa i dan war mo iS va Tvi Ton sity va _ eb ra e li?

da vak vir deT: ibe ria _ ibe ri e li _ eb ra e li.

ive ria _ ev re i.

ibe ri e leb ma xom pi ri ne i dan mo yo le bu li xmel Ta Sua

zRvis sa na pi ro mTlad ga mo i a res. qar T ve le bi mxo lod sa-

8

qar T ve lo Si da er q vaT maT (Tu ga daS liT wigns `inglisis

eris is to ri a”-s, na xavT, rom pir vel gver d ze ve we ri a: „ib-

erielebi“ (T. ala ver daS vi lis kvle va).

ibe ri el Ta er T ma na wil ma is to ri is ro me li Rac ad re-

ul pe ri od Si, xmel Ta Sua zRvis aR mo sav leT sa na pi ro ze

ga i Ci nes sam k vid ro, sa dac da to ves eT ni ku ri sa xel wo de ba

ibe ri e li, sa i da nac war mos d ga sity va eb ra e li.

pon tos sa me fo _ eli nis tu ri sa xel m wi fo Crdi lo eT -

aR mo sav leT mci re azi a Si, da ar se bu li Zv. w. 302-64 w. miT-

ri da te II mi er. da sax le bu li iyo qar T ve lu ri to me biT.

dRe sac sa ber Z neT Si wa sul qar T vel emig ran tebs ber-

Z ne bi pon to e lebs uwo de ben. anu ber Z nu li `eniT” Cven ara

gur je bi, ara jor ji e bi, ara ibe ri e le bi an gru zi ne bi, ara-

med isev pon to e le bi varT.

***

oc da eq v si sa u ku nis win, asu reT ma da ba bi lon ma da ipy-

ro eb ra el Ta sa me fo da mox da eb ra el Ta gan sax le ba Crdi-

lo eT af ri ka Si, ax lo aR mo sav le Tis qvey neb Si da da sav leT

ev ro pa Si. me o re msof lio omis dros na cis teb ma da ax lo-

e biT 6 mln eb ra e li mos pes. sa qar T ve lo Si ki isi ni mTe li

26 sa u ku nis gan mav lo ba Si kom for tu lad grZnob d nen Tavs.

***

Rvaw l mo si li mec ni e ris, is to ri is mec ni e re ba Ta doq-

to ris, kli men ti Se li as Tval saz ri si: „Sveicarieli mkvle-

va ris aR mo Ce nas Tan da kav Si re biT ru si mec ni e re bi we ren:

„tutanhamoni kav ka si e li erov ne bis pi ris pir aR moC n da“, e.

i. „sworad dam t kic da _ ada mi a ne bi war mo iS v nen sa qar T ve lo-

dan“. ru si mec ni e re bi amas am t ki ce ben do ku men tur wya ro eb-

ze day r d no biT (dmanisi)“.

sa mec ni e ro Jur nal - k re bu li _ cot ne i de li, to mi VI,

2013-2014 w.w. gv. 345

***

re li gis mim dev re bi bib li is mi xed viT da sa ba mi dan

9

dRem de 8500 wels an ga ri So ben. dma ni sis ar qe o lo gi u ri

gaTx re bi ki mow mo ben, rom Cvens mi wa ze mi li on eq v sa si

aTa si wlis win ucxov ri aT ada mi a nebs.

***

Tbi li si dan 60-70 km-is da So re biT, dma nis Tan, ar qe o-

lo geb ma aR mo a Ci nes ori (Semdgom me sa me), uZ ve le si ada mi a-

nis Ta vis qa la, ro me lic ame ri ke li eq s per te bis das k v niT:

mi li on rva a si aTa si wli sa a. er Ti Ta vis qa la ma ma ka ci sa a,

me o re _ qa lis. ar qe o lo geb ma maT, pi ro bi Tad, „zezva“ da

„mzia“ Se ar q ves. ame ri ke li spe ci a li as te bis az riT: 1) ase-

Ti uZ ve le si ada mi a nis Ta vis qa la Ta na med ro ve ka cob ri o bas

jer - je ro biT ar ga aC ni a! 2) sa qar T ve lo ada mi a nis WeS ma ri ti

sam Sob lo a!

aSS-s mec ni e reb ma, ada mi a nis ge ne ti kis spe ci a lis teb-

ma (xelmZRvaneli pro fe so ri bra i an sa iq si), ada mi a nis mi-

To qon d ru li ana li zis sa fuZ vel ze aR mo a Ci nes, rom ev ro-

pel Ta di di na wi lis wi nap re bi kav ka si i dan ari an wa mo su li

(kav ka si a Si ma Sin qar T ve le bi iy v nen). mi To qon d ru li ge ni

mar Tavs ada mi a nis ge ne ti kas. aR niS nu li aR mo Ce na aR ta ce biT

mi i Ro msof li os sa mec ni e ro sa zo ga do e bam.

av Tan dil si xa ru li Ze `qarTuli sa er Ta So ri so ena in-

g li su ri sa da es pe ri an tos sa nac v lod”, li te ra tu ru li

Jur na li ame ri me ri, 1-2, 2015, gv. 205.

***

yo ve li ve ze moT q mu li dan ga mom di na re, ra gviS lis

xels qar T ve lebs da vi je roT, rom RvTis m So be li ma ri a mi

da ufa li Cve ni, macxo va ri _ ieso qro is te ibe ri e li eb ra-

e le bi iy v nen.

di di xa nia ma in te re sebs ro gor war mo iS va qar Tu li ena.

10

xma da mi si mi ze zob ri vi kav Si ri

qar Tu li enis war mo So bas Tan

di di ga az re ba ar un da imas, rom ori sxe u li er T ma-

neT Tan Se xe bi sas (da ja xe ba, sri a li, gor va da sxva.) war-

mo Sobs xmas. es sxe u le bia de da mi wa ze ar se bu li ne bis mi e-

ri sa ga ni: qva, xe, wya li, ha e ri, mi wa, kve bis pro duq te bi,

siTxe e bi da, sa er Tod, yve la fe ri, rac ki ada mi a nis Tva-

liT aRiq me ba da ras Ta nac ada mi ans Ta vis cxov re ba- saq-

mi a no ba Si hqo nia ur Ti er To ba. Se im C ne va, rom sxva das x va

sag ne bis er T ma neT Tan fi zi ku ri moq me de bi sas war mo iq-

m ne ba bge re bi, rom le bic, Ce mi az riT, sa fuZ v lad da e do

qar Tul ena Si mra va li sity vis war mo So bas... gar da ami sa,

qar Tu li sity va- sa xe li war mo i So ba frin ve le bis, cxo-

ve le bis, ada mi a nis pi ri dan wa mo su li bge re bis mi xed viT.

gul w r fe lad va Ri a reb da etyo ba ki dec Cems na cod vi-

lars, rom ara var mec ni e ri, miT uf ro enaT mec ni e ri. mi-

Re bu li maqvs sof lis me ur ne o bis in Ji ner - me qa ni ko sis kva-

li fi ka cia da mTe li Ce mi si cocx le, dRe da Ra me ga mi ta-

re bia min dor Si, tye Si, Rre Si, mTa -i a la Reb ze da bu ne bi sa-

gan Seq m ni li aTa so biT bge ra mex si e re ba Si Cam r Ce ni a.

11

frin ve li - frin - ve li

dRe sac da ad rec, war sul Si, ada mi an Tan yve la ze ax-

los bi nad rob da be Ru ra Ci ti _ Wav Wa vi. am frin ve le bis

Cxu bis dros (xSi rad, ro ca ori Ci ti Cxu bobs) ga mo is mis

bge re bi: ̀ Wiv - Wav~, ̀ Wav - Wav~. ami tom uwo da ada mi an ma am Cits

Wav Wa vi. ise ki, sa er Tod, yve la pa wia frin vels Ci ti hqvia

imi tom, rom Ta vis sa xels Tvi Ton iZa xis _ `Cit~.

es frin ve le bi ise ax los mi di an ada mi a neb Tan, rom ma Ti

af re na- daf re nis dros kar gad is mis bge re bi _ `frrrrr~...

ada mi a ni sacxov reb lad ar Cev da did, gaS lil da na yo-

fi er ad gi lebs. aseT ad gi leb Si xnav da, Te sav da, Ti bav da,

mki da, sar Co- sa ba de bels ag ro veb da. Sor man Zil ze er T ma-

neT Tan ma Ti sa ur Ti er To sa Su a le ba iyo di di xmiT da Za-

xe ba: `e- he- he- he e e~. asea dRe sac, Sor man Zil ze rom vin mes

gas Za xo, ver da u Za xeb verc `a a a a~-s da verc sxva ro me li me

xmo vans, un da da u Za xo _ `e- he- he e e e~. `v~ da `li~ mo sar Ta-

vi mar c v le bi a. aqe dan war mos d ga sity va _ `ve li~. `ve li~

_ ra i me moq me de bis are, siv r ce (brZo lis ve li, mag ni tu ri

ve li, eleq t ro ve li, bi o ve li). am bge ra- sity ve bis mi ma te-

biT ada mi an ma mi i Ro me tad sa Wi ro sity va _ `frin ve li~.

`frrrr~+`ve li~ = frin ve li.

Ci tis sxe u lis im na wils, rom lis meS ve o bi Tac ga mo is-

mo da `frrrr~, ada mi an ma uwo da `frTa~.

`frin ve li~ zo ga di sa xe lia yve la im frin ve li saT vis,

ro mel Ta fre nis dros frTe bi `frrrr~ _ bge rebs ga mos-

ce men. aqe dan ve war mo iS va sity ve bi: `mfri na vi~, `TviT m f ri-

na vi~, `gaf rin da~, `mof rin da~ da sxva.

yu a vi - yva vi

erT mSve ni er dRes min dor Si, mwva ne ze wa mo wo lil ada-

mi ans Tav ze ga da uf ri na frin vel ma, ro mel mac das Cxav la:

`yu av, yu av~. ada mi an ma ifiq ra, Tu ki frin ve lis pi ri dan

amo dis bge re bi `yu av, yu av~, sxva sa xels xom ar da var q me vo

da da ar q va frin vels `y u - a v i~. sa xe lic da ar q va da da i-

max sov ra, rom frin ve li Sa vi ki iyo, mag ram TeT ri fe re-

12

bic hqon da yel sa da frTe bis qveS.

aq ve un da Sev niS noT, rom bevr qar Tul sity va Si pir ve-

lad iyo ̀ u~ da Sem deg ga da keT da ̀ v~-d. ase Ti sity ve bi a: yu a-

vi _ yva vi, ku er cxi _ kver cxi, Ru e di _ Rve di, Ru a ri _ Rva ri,

qu ev ri _ qvev ri, fqu i li _ fqvi li, ju a ri _ jva ri da sxv.

aso- b ge re bi zo gi xor x Si war mo iq m ne ba, zo gi enis wve riT,

zo gi ba ge e biT, er Tad -er Ti aso- b ge ra aris ̀ v~, ro me lic gan-

sa kuT re bu li we siT, ze da kbi le bis qve da tuC ze da de biT

war mo iq m ne ba. es ma Sin xde ba, ro de sac `u~ xmov nis saT q me lad

vam za debT tu Cebs da ro ca yve la ze ax los aris ze da kbi le-

bi qve da tuC Tan. ase ga da iq ca bevr sity va Si `u~ bge ra `v~-d.

yo ra ni

gad mo uf ri na me o re frin vel ma ada mi ans, isic yva vi

ego na, ifiq ra, sa xe lis dar q me va aRar dam Wi de ba o, mag ram

motyuv da: frin ve li mTlad Sa vi iyo da iZax da `yr, yr, yr~

da frin ve lis mi er ga mo ce mu li bge re bis mi xed viT mo u Zeb-

na mas sa xe li _ y o r a n i.

ada mi a nis si xa ruls sazR va ri ar hqon da, ro ca dar w-

mun da, rom frin ve le bis T vis sa xe le bis mo Zeb na- dar q me va Si

Ta vad frin ve li ex ma re bo da da na wi lob riv ma inc war moT-

q vam da im bge rebs, rom lis mi xed vi Tac dRes uk ve sa xe li

aqvs frin vels Ser q me u li; da ki dev er Ti ram: im dRi dan

mo yo le bu li ada mi a ni ala ma zeb da, xvew da ro gorc sa ku-

Tar Tavs, ise ve im sity va- sa xe leb sac, rom leb sac is mTe li

Ta vi si cxov re bis man Zil ze qmni da. es mar c v le bia _ `ri~,

`li~, `ti~, `ni~, `no~ da sxva, rom leb sac ga mo ce mul bge-

rebs an win uma teb da, an bo los, an ori ve gan, an sa er Tod

ar uma teb da. un da Sev niS noT, rom sity va- sa xe le bis mo sar-

Tav da bo lo e bad uf ro me tad uma teb da `li~ da `ri~ mar c-

v lebs. ase war mo iS va `li~ -a ni da `ri~ -a ni sity ve bi.

xma baZ va aris sag ne bi sa da cocxa li ar se be bis T vis sa xe-

lis dar q me va maT mi er ga mo ce mu li bge re bis mi baZ viT (mag.

ba ya yi, Wri Wi na, wru wu na). sru li xma baZ va Se uZ le be li a, vi na-

13

i dan enis da na wev re bu li bge re bi zus tad ver asa xavs sag ne-

bi sa da cocxa li ar se be bis (frin ve le bis, cxo ve le bis) mi er

ga mo ce mul di fu zur bge rebs.

(T. Sa ra Ze ni Ze)

gu gu li

gu gu li ekuT v nis ga dam f re ni frin ve le bis jgufs, ga-

zafxul ze Tbi li qvey ne bi dan mof rin de ba da tyi dan mka fi-

od is mis Za xi li `gu gu~. mo sar Ta vi `li~ mar c v lis mi ma te-

biT ada mi an ma am frin vels Se ar q va sa xe li g u g u l i.

ix vi

es frin ve li wyal Sic da cu ravs, mi wa zec da dis da fri-

navs ki dec. iZa xis `xvi i i, xvi i~. am frin vels ada mi an ma i x v i

uwo da. da ba li xmiT es frin ve li ̀ kva kva~ - sac iZa xis, ami tom

mas me o re sa xels k v a t s a c eZa xi an.

ba ti

sul xan - sa bas leq si kon Si ase ga ni ma re ba ba ti _ Rer Re-

ti. dRes Rer Rets aRar vxma robT. si nam d vi le Si ba te bi er-

Tad ax ma ur de bi an, ga mos ce men bge rebs: `Rer - Rer~, `Ri- Ri~,

`yi- yi~ da Se ar q va am frin vels ada mi an ma R e r R e t i.

kvi ri o ni

es frin ve lic ga dam f re ni a, Cven Tan uf ro Sua zafxul Si

Se i niS ne ba, fut k ris mte ri a. ga mos cems bge rebs `kvi ri- k vi ri~.

`ni~ mar c v lis mi ma te biT ada min ma mas Se ar q va k v i r i o n i.

mwye ri

mof rin de ba zafxul Si, min dor Si icis bu do ba ya neb Si

da ma Ral ba la xeb Si. xSi rad Ra mec ki qvi Ti nebs da iZa xis

`qviT - ki ri, qviT - ki ri~, mag ram ada mi an ma ar da ar q va mas sa xe-

li qviT - ki ri Sem de gi mo saz re bis ga mo: qva da ki ri Tav Ta vis

14

ad gil ze iq ne ba gan mar te bu li. es sag ne bi war mo ad gen da ada-

mi a nis T vis me tad sa Wi ro sa Sen ma sa las, rom li Tac aSe neb-

d nen na ge bo bebs da mi e caT sa er To sa xel wo de ba qviT ki ri.

zafxul Si Tu da vak vi re biT, ya ni dan is mis xma- b ge re bi _

`mwR-R-R~, ada mi an ma mi u ma ta mo sar Ta vi mar c va li _ ̀ ri~ da

mi vi ReT sa xe li m w y e r i.

Cxar T vi

es frin ve li mar toc daf ri navs da gun dic da dis, ga-

mos cems bge rebs `Cxa- Cxa- Cxa~. aqe dan da er q va am frin vels

C x a r T v i.

mer cxa li

es frin ve li mof rin de ba ga zafxul ze, Ca moj de ba xis

xmel tot ze (dRes _ de nis mav Tu leb ze), ar ga a Ce rebs enas,

mi si pi ri dan uf ro me tad is mis bge re bi `W~ da `r~ (Wo-

ri ka na), mag ram Wik Wi kis dam Tav re bi sas yo vel T vis `r~-Ti

`cx~-Ti am Tav rebs. ada mi an ma am bge rebs Tav sa da bo lo Si

mi u ma ta mo sar Ta vi mar c v le bi (Tav sar Ti, bo lo sar Ti) da

mi i Ro am Ci tis sa xe li _ m e r c x a l i.

mo la Ru ri

Tu Ta- ba lis dam wi fe bi sas mof rin de ba es frin ve li,

Za li an la ma zi, yvi Te li gu liT da ga lobs: `bi Wo- go gi a o,

bi Wo- go gi a o~, mag ram ise la Rad ga lobs da ise mka fi od

ga mos cems sxva das x va sa si a mov no bge rebs, rom ada mi an ma am

frin vels la Rad mRe ri saT vis m o l a R u r i Se ar q va. Cven-

Tan am frin vels xSi rad ma inc b i W o g o g i a s ve Za xiT.

yapya pi

min dor Si iS vi a Tad ga moC n de ba xol me la ma zi mwva ne

frin ve li, ro me lic ga mos cems bge rebs: `ya- ya- yap~. ada mi-

an ma mas y a p y a p i Se ar q va.

15

Cxik vi

es Za li an eS ma ku na frin ve li a. zo gi erT frin vels (mi-

mi no, kaW ka Wi, Cxar T vi) ise ba Zavs bge re bis ga mo ce ma Si, rom

TiT q mis verc ga ar Cev maT gan, mag ram ma inc yve la ze xSi rad

da mka fi od mis gan ga mo is mis bge re bi: `Cxi i- Cxi i~ da mas Se-

ar q va ada min ma sa xe li C x i k v i.

ko da la

xe pa tar - pa ta ra fu Ru ro ebs ike Tebs gam x mar na wi leb Si,

sa dac ibu de ben Wi a- Ru e bi. es frin ve li am ad gi leb ze nis kar-

tiT uka ku nebs, ko davs, ami tom mas ada mi an ma k o d a l a uwo da.

Sro Sa ni

ari an frin ve le bi, rom le bic daf ri na ven mar to ni, er-

Ti -o ri er Tad an gun d - gun dad. SroS ne bi gun dad daf ri na-

ven. ada mi ans arc ise Sors, Tav ze ga da uf re nen da am dros

ga mo is mis bge re bi `Sri- S ri~, es bge re bi ma Ti frTe bi dan

mo dis. am bge re bis ga mo ada mi an ma maT uwo da S r o S a n i.

kru xi- wi wi li

es mar T lac ula ma ze si sa na xa o ba a, ezo Si kruxs wi wi le-

bi rom das de ven: kru xi iZa xis: `krux - k rux~ da wi wi le bic

`wi- wi~ - Ti mis de ven de das. aqe dan k r u x i da w i w i l i.

qo ri

qo ri zo ga di sa xe lia mta ce be li frin ve le bi sa. na di-

ro bis dros di di siC qa riT frin ve lis ha er Tan Se xe bi sas

ga mo i ce ma bge ra `q~ _ `q~ _ Ca mo iq ro lebs. aqe dan mo sar Ta-

vi `ri~ mar c v lis mi ma te biT mi i Re ba sity va q o r i.

mi mi no

ca Si fre ni sas da xe ze jdo mi sas frin ve li ki vis `mi a,

mi a~; aqe dan da er q va am frin vels m i m i n o.

16

bu

am frin vels ver vxe davT imi tom, rom Ra me daf ri navs,

iZa xis ̀ bu u, bu u~. ra Ra Tqma un da, am frin vels ada mi a ni bus

da ar q mev da. al baT ar iyo Rir si da mo sar Ta vi mar c v le bi

mis T vis ada mi an ma ver ga i me ta. si nam d vi le Si am frin vels

daWye ti li Tva le bi aqvs, di di Ta vi da mox ri li nis kar ti.

mar T lac ula ma zo da Se u xe da vi a. `yvavs Svi li mo uk v da da

bus mi ug do, di di Ta vi gaqvs da iti re o~ _ xal xu ri an da za.

Wo ti

esec Ra mis frin ve li a, yve laf riT bus hgavs, mag ram co-

ta pa ta raa da iZa xis `Wo o, Wo o~. ada mi an ma mas W o t i Se ar q va.

qa Ta mi

Si na u ri frin ve li a, kver cxis da de ba rom mo un de ba, da-

iwyebs `ka- ka- ka~ an `qa- qa- qa~. ese ni er T ma ne Tis msgav si bge-

re bia da ada mi an ma Se ur Cia mas sa xe li q a T a m i.

ya ra na

es Ci tic dro da dro ga moC n de ba xol me. afre ni sas da

tot ze jdo mi sas iZa xis `yar, yar~. ada mi an ma am Cits y a r a

n a uwo da.

Ci te bis sa xe leb Si isic Se im C ne va, rom zo gi erT Cits

sa xe le bi aqvT Ser Ce u li ma Ti Tvi se be bis an ga reg nu li sa-

xis ga mo. ase Ti Ci te bi a:

z a m T a r a _ ume te sad zam Tar Si icis ga mo Ce na, Ta nac

gun d - gun dad.

g u l y v i T e l a _ gu li aqvs yvi Te li.

k v i r t i W a m i a _ ram de ni me we li wad Si er Txel ga-

moC n de bi an xol me, ga zafxul ze kvir tis ga mos v lis dros,

kir k nis xi lis kvir tebs.

R o b e m Z v r a l a _ Ro be- Ro be daZ v re ba.

17

T o x i s t a r a _ bo lo gag r Ze le bu li aqvs To xis ta ri viT.

w i w k a n a _ `wiw k - wiwk~ _ iZa xis.

gvri ti

es frin ve li fre nis dros ara xmi a nobs, mi si xma `grr,

grr~ So ri man Zi li da nac Seg viZ lia ga vi goT xe ze jdo mi-

sas. aqe dan _ g v r i t i.

ro Wo

mTa -i a la Re bis frin ve li a, jguf - j gu fad ici an ba la-

xeb Si mal va. ax los mis v li sas uceb wa mof rin de bi an da ga-

mos ce men bge rebs: `W~, `r~, `t~, `l~. mag ram gun di rom amof-

rin de ba, am bge re bis Tan mim dev ro ba er T na i ri ar aris,

er T ma neT Sia are u li es bge re bi. ada mi an ma am frin vels

uwo da r o W o, xo lo im ba lax - m ce na re ebs, rom leb Sic ima-

le bi an ro Wo e bi, kuTxu rad ve Za xiT Wir t lebs. Wir ta li-

Ro lo. di ax, ume te sad Ro lo eb Si ici an ro Wo eb ma ga nab va.

xo xo bi

al baT ar ar se bobs Cven Si imis Ta na la ma zi frin ve li,

ro go ric xo xo bi a, uf ro me tad _ ma ma li xo xo bi. Ta vis sa-

xels arc iZa xis da ise amo i yiv lebs bar de bi dan (ma ma li

xo xo bi), rom od na va dac ar uax lov de ba es bge re bi mis sa-

xels. Ce mi va ra u diT, mi si si la ma ziT ga mow ve u li gak vir ve-

biT aris wa mo Za xi li es sa xe li: `o- xo- xo~, ra la ma zi frin-

ve li a o. aqe dan mi i Re ba sity va- sa xe li x o x o b i.

18

cxo ve le bi

go Wi, bur va ki, Ro ri

go Wi, Tu maZRa ri a, xma sac ar amo i Rebs, wevs an Ta vis T-

vis CiC q na ra obs, mag ram Tu mo Siv da an Tu xel Si gvi Wi ravs

fe xe biT, ma Sin go Wi Wyi vis _ `go- go- Wi- Wi~ bge rebs ga mos-

cems. ami to mac da ar q va mas ada mi an ma g o W i.

ro ca go Wi uk ve wa mo iz r de ba, gax de ba ram de ni me Tvi sa,

ma Sin `g~ da `W~ bge re bis ma gi er ga mo is mis bge re bi _ `b~ da

`r~; aqe dan _ b u r v a k i.

ki dev uf ro di di rom gax de ba, xma da u box de ba da Rru-

tu nebs da ga mo is mis `R~ bge ra. mo sar Ta vi `ri~ mar c v lis

mi ma te biT mi i Re ba sity va R o r i.

cxe ni

xvix vi nis dros pe ri o du lad ga mos cems bge ras `x~. am

bge ris ga mo Se er q va am cxo vels c x e n i.

ZaR li

am sity vis war moq m na Sic un da ga viT va lis wi noT Ro ris

ma ga li Ti. asa kis mi xed viT ZaR li aris pa ta ra, sa Su a lo

asa kis, di di ZaR li, be be ri ZaR li. mi si Zi ri Ta di da niS-

nu le ba iyo ye fa. xSir Sem Tx ve va Si ZaR lis ye fas So ri dan

vis menT. isic Se im C ne va, rom bge ra xmas ic v lis man Zi lis

mi xed viT. So ri man Zi li dan ZaR lis ye fa is mis bge re biT:

`ZaR, ZaR~ _ mo sar Ta vi `li~ mar c v lis mi ma te biT mi vi ReT

sity va Z a R l i.

zro xa - Zro xa

dRes sa la pa ra ko ena Si Se mo su lia sity va Zro xa, uwin

yo fi la zro xa. si nam d vi le Si Zro xis yvi ri lis dros nak-

19

le bi mim s gav se biT vi gebT bge rebs `zo o~ an `Zo o~. am yvi-

ri lis dros `x~ bge ra ar is mis, mag ram Zro xa xSi rad TiT-

qos da ax ve leb so, ga mos cems bge ras `x~, aqe dan mi i Re ba mi si

sa xe li Z r o x a.

mge li-tu ra

cno bi li a, rom tu ra da mge li ori ve ymu is. tu ras `u-

u u u~ _ gab mu li da mka fio ga mo Za xi lis T vis hqvia t u r a.

mge_ fu Zis mo sa Zeb nad Ca vi xe doT sa bas leq si kon Si _

mge _ Tvis sa ze da Tvi se ba sa mo uk le be li~ _ wers sa ba. gav-

x s naT es ori sity va _ Tvi se ba, mo uk le be li.

cno bi li a, rom ro de sac daT vi Se var de ba cxvris fa ra-

Si (es xde ba uf ro xSi rad Ra miT), is erT cxvars das cems

pir sa da ga i ta cebs. eg aris da eg. es aris daT vis Tvi se ba,

fa ri dan er Ti cxva ri ik ma ros. mge li rom fa ra Si Se var de-

ba (a ris Sem Tx ve va _ dRi si Tac), erT cxvars ki ar ik ma rebs,

ra sac mo as w rebs, yve las ga mo u Rad ravs yels, gaZRe ba ma Ti

sis x liT, xor ciT da sa nam mecx va re da ZaR le bi ar as te xen

ye fa sa da wi vil - ki vils, ma nam mge li fa ri dan ar ga iq ce va. es

aris mi si Tvi se ba _ ver iT vi sebs im dens, ram den sac afu Webs.

`li~ mo sar Ta vi mar c v lis mi ma te biT mi vi ReT sity va m g e l i.

dRes am sity vam mi i Ro zed sar Ta vi sity vis mniS v ne lo bac:

mge li _ da un do be li, ga u maZRa ri, mflan g ve li, Se ub ra le be-

li. Se va da roT sity ve bi: ga- m ge, gam ge be li, gam ge le bu li.

fsi ti

arc did mo na di re vyo fil var ro dis me da arc ZaR liT

mi na di ri a. mar to kas miy var da xe ti a li tye- R re Si. tyi dan

iala Ris pir ze rom av di o di klde eb ze, mo mes ma xma `fst~.

TiT qos na dir ma cxvi ri da a ce mi na o, ga iq ca da wa vi da, da-

miz ne ba ver mo vas wa ri. mi si sa xe lis da sa zus teb lad ga-

moc dil mo na di re ebs ga mov kiTxe. yve la er T na ir pa suxs

maZ levs: fsi ti us t vens anu `s~ da `t~ bge rebs ga mos cems.

am na dirs Cven Tan f s i t i ewo de ba.

20

jix vi

`jix v sa Tof dah k ra ber xen sa, Wa las jax iq nen rqi sa ni~

_ xal xu ri ba la da. `jax~ an `j~ da `x~ bge re bi dan aris am

sa xe lis war mo mav lo ba. Tu jix ve bi ar gvi na xavs mor qe nal

- mo ja xu ne ni, yo Ce bi xom ma inc gvi na xavs? da i we ven ukan -u-

kan, ga mo qan de bi an, Ta ve biT eja xe bi an er T ma neTs da ga aqvT

ja xa- ju xi. ra sa o ca ri sa na xa o baa am dros _ ded lebs ep-

ran We bi an yo Ce bi ca da xar jix ve bic rqe bis ja na- jux Si. aqe-

dan mi i Re ba sa xe li j i x v i.

cxva ri

cno bi li a, rom cxva ric da Zro xac mcox na vi sa qo ne li a,

rad gan saW mels jer mTli a nad Wams, aTav sebs kuW Si da Sem-

deg Ra miT, wo lis dros muc li dan saW me li amo aqvs pir Si.

cox nis da ga mos cems bge ras ̀ cx, cx~; aqe dan mo sar Ta vi ̀ ri~

mar c v lis mi ma te biT mi i Re ba sity va c x v a r i (cox na _ kbi-

liT daw v li le ba _ sa ba).

ka ta

sa o ja xo Si na u ri cxo ve li a, arc ki min da cxo ve li vu-

wo do, rad gan di di da pa ta ra efe re ba da gul Si ixu tebs,

Ta vi si si la ma zi sa da mox de ni lo bis ga mo. mar Ta li a, ka ta

kna vis, mag ram `k~ da `n~ bge rebs ar ga mos cems. ka tis gan

gves mis xme bi: `mi a u, mi a u~, rac mi ax lo e bu lic ki ar aris

mis sa xel Tan. Tu am la maz da mar T lac say va rel ar se-

bas gul Tan ax los mi viy vanT, Sev niS navT, rom is sun T q vis

dros ga mos cems bge rebs `k~, `r~, `t~-s, anu ka ta kru tu-

nebs. Se saZ loa am bge re bis mi xed viT uwo da ada mi an ma mas k

a t a. sul xan - sa ba gan mar tavs: ka ta fran gu li a, qar Tu lad

c i c a hqvi a o.

mwe va ri

Tu yo vel sity vas ara, zo gi erT sity vas ma inc

etyo ba, is Zve lia Tu axa li war mo So bi sa a. ase Ti sity-

21

vaa `mwe va ri~, ro me lic mi si Tvi se be bi dan amo dis.

mwe va ri _ sa na di ro ZaR lis ji Si a, ro me lic ise ve iye fe ba,

ro gorc sxva ZaR li, mag ram saq me ima Si a, rom na di ro bi sas

yve la ZaR li na dirs ver ewe va da na di ri ga ur bis, sam S vi-

do bos ga dis. mwe va ri ki is ZaR li a, ro me lic ewe va na dirs.

es sity va _ m w e v a r i Zve li war mo So bis ar aris.

ta xi

es cxo ve li igi ve ma ma li Ro ri a, ga mo uy ve ra vi da sa gan-

ge bod da to ve bu li nez vis ga sa ner bad da ro de sac mas Tan

mi dis, pi ri auqaf de ba, ga mos cems bge rebs `ax, ax~. ada mi an ma

mas t a x i Se ar q va.

wru wu na

pa ta ra Tag vis sa xe li a. ka ta mas da i Wers, jer ar Se-

Wams, aTa ma Sebs, ga uS vebs _ da i Wers, ga uS vebs _ da i Wers. am

dros Tag vi wri pi nebs _ ̀ wru, wru~, ka ta Tagvs aw ru wu nebs,

tan javs. aqe dan war mod ga sity va w r u w u n a.

kvi ci

`kvi i- hi- hi i~ _ ase aRiq me ba ada mi a nis yu riT am cxo ve-

lis pi riT ga mo ce mu li bge re bi. aqe dan aris war mom d ga ri

es sity va- sa xe li k v i c i.

ire mi

mxo lod er Txel mqon da Sem Tx ve va, ro ca sxveb Tan er-

Tad vna di rob di mTa Si. fsi ti gvyav da mok lu li da Ra me

cecx lis pirs ar yis ga moc lam de vfxiz lob diT da vqe i-

fob diT. es iyo oq tom b ris bo lo dRe e bi. Ra miT tyi dan

is mo da ma Ra li xmiT gab mu li yvi ri li. mo na di re eb ma amix s-

nes _ eg ire mi a, ma ma li ire mi de dals eZeb so. `i i i~ da `e e e~

gab mu li bge re bi is mo da tye Si. ami tom da er q va mas i r e m i.

22

Sve li - uS ve la, eS ve la

aq „li“ mo sar Ta vi mar c va lia da „v“ Sua da na ma ti. „S“

bge ra zea age bu li es sity va. Sve lis pi ri dan aris wa mo su li

„S“ bge ra. yve la ga moc di li mo na di re am bobs Sve li xa vi so.

„cota xnis Sem deg xa vi li Se mo mes ma, de da Ce mis xma sa

„hgvanda“ _ va Ja, „Svlis nuk ris na am bo bi“.

mec mqo nia ase Ti Sem Tx ve va. „SSS“ gab mul bge re bi is mis

Sve lis pi ri dan, mag ram ma inc xa vils ve Za xiT am xmebs.

da zam T re bam de daT vi bu nags po u lobs da Sig afa rebs

Tavs _ sZi navs. Rors ar eSi nia did Tov lo bi sa, din giT

Txris Tov l sa da mi was da sak vebs ma inc po u lobs. mge li

mTa sa da bar Si da wan wa lebs da sak bi los eZebs. sab ra loa

mxo lod Sve li. xSi rad im xe la Tov li mo dis, rom Svels

mTli a nad fa ravs. am dros Sve li iwevs dab la, bar Si, rom

Ta vi ga da ir Ci nos. mas xom Se wev na da dax ma re ba un da. ga-

viT va lis wi noT isic, rom Sve li Za li an ad vi lad uSi na ur-

de ba ada mi ans. sa va ra u do a, rom sity ve bi „Svela“, „uSvela“,

„mieSvela“ am um weo cxo vel - S vel Tan aris da kav Si re bu li.

jo ri

es cxo ve li yvi ri lis dros ga mos cems bge rebs: `yr-o- y-

r -o~, Ta nac Za li an ma Ra li xmiT, ami tom hqvia mis yvi rils

`yro yi ni~, mag ram mi si xma `jo~ bge rad aRiq me ba So ri man-

Zi li dan. mi si ji u ti Tvi se bi dan ga mom di na re mi vi ReT sa-

xe li j o r i.

23

`x~ bge ris bu neb ri vi war moq m na da mas Tan

da kav Si re bu li zo gi er Ti sity va- sa xe li

`x~ aq ti u ri bge raa da bu neb ri vad ori sa xiT war mo iq-

m ne ba:

1. ha e ri sa da siTxis (wylis) swra fi Se ja xe biT ma gar

sag neb Tan. ma ga li Tad, is xa ri _ sa bas gan mar te biT aR niS-

navs Cqar wvi mas, uf ro zus tad qa ri an amin d Si wvi mis wve-

Te bis Sex las xe eb Tan, klde eb Tan, mi was Tan. qa riS xa li _

mi si ve gan mar te biT _ Zli e ri qa ri a ni wvi ma.

on kan Si wya li dawy da, aRar mo dis, ro de sac on kan Si wya-

li un da wa mo vi des, pir ve lad ha e ris na ka di ga mo dis da Si Si-

nebs anu ̀ S~ bge ras ga mos cems, mag ram ro gorc ki Tun dac mci-

re o de ni siTxe ga mo e re va, ha er Tan er Tad TiT qos ax ve lebs

da `x~ bge ras ga mos cems. ama ve we siT Se iq m na sity va Sxe fi.

`x~ bge ris bu neb ri vi war moq m nis Tval sa Ci no ma ga li Tia

mTis swra fad moZ ra vi mdi na ri sa da ha e ris Se ja xe ba qveb-

Tan da klde eb Tan. am dros war mo iq m ne ba `x~ bge ra da mis-

gan Sem d ga ri sity va- sa xe le bi: xe vi, xe o ba, xo lo am xe o bis

mkvid ri macxov reb le bis sa da u ro bis gan m sazR v re li cne-

be bi _ mo xe ve, xev su ri.

va Ja- f Sa ve la po e ma stu mar - mas pin Zels ase am Tav rebs:

`mxo lod mdi na ris xma is mis,

dab la mi qa navs xve li Ta~.

bu ne bis es sti qi u ri sa xe kar gad aqvs gad mo ce mu li

rus Ta vels `vefxis tya o san Si~:

`Ce mi aw ese naT q va mi ma Ti sa xe da da ri a:

ra ze da wvim des Rru bel ni da mTa Ta aty des Rva ri a,

mo va da xev Ta mog rag nis, is mis zaT qi da za ri a,

mag ra ra zRva sa Se er T vis, ma Sin eg re ca wyna ri a~.

(str. 1418-e).

24

auci le be li ar aris xe vi zRvas Se u er T des, ro gorc

ki ga i va kebs, ma Sin ve Sewy de ba `x~ bge ris ga mo ce ma da cne-

ba `xe vic~ kar gavs Ta vis Si na arss, mTis mdi na re iq ce-

va va kis mdi na red da uk ve ne lad mo Re lavs, mo du du nebs.

xev Tan aris da kav Si re bu li sity va na- xe va- ri. na- si min d -a-

ri _ vity viT im ad gil ze, sa dac si min di gvqon da da Te si-

li, na- qer -a li _ vity viT im ad gil ze, sa dac qe ri gvqon da

moy va ni li, na- xan j la- ri vity viT im ad gil ze, sa dac ada mi-

ans mi ye ne bu li hqon da xan j liT Wri lo ba, mor Ce ni li aqvs,

mag ram xan j liT mi ye ne bu li Wri lo bis kva li ma inc etyo ba.

na- xev -a ri vity viT im ad gils, sa dac xev ma Ca mo i a ra adi de-

bis dros, ad gi li Su a ze ga yo. zus tad Su a ze xom ar ga yofs,

mag ram zo ga dad ase iT q me ba. `na xe va ri~ _ Su as iqiT (sa ba).

2. `x~ bge ra war mo iq m ne ba mSral mi was Tan ma ga ri sag nis

moq me de biT, xe sa da mas Tan ma ga ri sag nis ur Ti er T q me de biT.

guT niT mi wis da mu Sa ve bis dros war mo iq m ne ba `x~ bge-

ra da am pro cess ve Za xiT xvnas. rac uf ro mSra lia ni-

a da gi, miT uf ro mka fi od ga mo is mis `x~ bge ra, xo-

lo rac uf ro qvi a nia sax na vi, miT uf ro xSi ria `x~

bge ris war moq m na da aseT ni a dags xir xats ve Za xiT.

SiS ve li fe xiT si a ru lis dros `f~ da `x~ bge ra ar is mis,

mag ram ro gorc ki qa lam niT ga viv liT, mi was Tan Se xe ba- xa-

xu nis dros ga mo is mis bge re bi `f~ da `x~ (afxa ku nebs). aqe-

dan mi vi ReT sity va- sa xe li f e x i.

oTxi

da u na la vi cxe nis nel svlas ve Za xiT na bi jiT si a ruls;

Tu co ta fexs auC qa rebs cxe ni, amas Caq - Caq -iT svlas ve Za xiT.

Cli qe bis mi was Tan Se xe bi sas `C~ da `q~ ga mo ce mu li bge re bis

mi xed viT. ro de sac cxe ni Za li an ga iq ce va, di di sis w ra fi Ta

da di di Za liT fe xe bis mi was Tan Se xe bis dros, TiT q mis Txris

mi was, ga mo i ce ma `T~ da `x~ Tan mim dev ru li bge re bi da vity-

viT cxe ni da -oTxi- li mi di so. aq sity va oTxi cxe nis fe xe bis

ra o de no bi sa da ga mo ce mu li `T~ da `x~ bge re bis na za vi a.

`av Tan dil igi min do ri oTx -ax miT ga rdaiara.~

25

vefxis tya o sa nis, str. 178

cxe ne bis da nal vis pe ri o di dan (na li da sa We du ri er Ti

da igi ve a), rki nis mSral mi was Tan Se xe bis dros uf ro mWa-

xe xma ga mo i ce ma da amas cxe nis We ne bas ve Za xiT: ga a- W -e na.

Txa

Txa xe ze e- ToT - xe- ba da xSi rad mi si foT le biT ik ve-

be ba. ami tom ity vi an xol me: ro go ri zam Ta ric un da iyos,

Txa ad vi li Se sa na xi a, xe ze aeToTxe ba da sak vebs ad vi lad

So u lob so. es `Tx~ bge ra ma ga ri Cli qe bis xe ze ToTx vi sas

(wi na fe xe biT) ga mo i ce ma da qar T vel ma am cxo vels mo sar-

Ta vi mar c v lis mi u ma teb lad uwo da T x a.

To xi

Toxs rom mi wa ze da var tyamT, `T~ bge ra is mis da ro ca

ga mo us vamT, mi vi RebT `x~ bge ras. aqe dan _ T o x i.

Ti xa

ama ve we siT mi i Re ba sity va- sa xe li T i x a. ro ca Ti xa

mSra li a, ma Sin uf ro mka fi od ga mo is mis `T~ da `x~ bge re bi.

sax ve te li

sul xan - sa bas gan mar te biT: ni Ca bi _ sax ve te li xi sa, da

mi wis Se xe bi sas, xve ti sas war mo So bi li `x~ bge ris mi xed viT

war mo iS va fu Ze `xve ta~.

xma

`x~ bge ra er T -er Ti yve la ze aq ti u ri da bu neb ri vi war mo So-

bis bge ra a. sity va xma am bge ri dan aris Sem d ga ri. ̀ m~ _ ux mo, Sua

mo sar Ta vi mar c va li a, ro gorc ki sity va Si aso ̀ v~ da Se saZ lo iyo

26

`xmis~ ma gi e ri gvqo no da sity va ̀xva~. es ki qar T ve lis ar Ce va ni iyo.

ro ca ada mi ans di di ga Wir ve ba aqvs, Se iZ le ba praq ti ku lad

ver da ex ma ro, ar gqon des amis sa Su a le ba, mag ram isic di di

saq me a, rom gver diT da ud ge da Se ni xma Se a wi o, da e- x ma- ro.

mxa ri _ mxar Si amod go ma, mxa ris mi ce ma, Tun dac pir da pi ri

mniS v ne lo biT, aR niS navs vin mes Tan mya ri say r de nis Seq m nas, yve-

la ze di di Ro ne xom mxar Si aqvs ada mi ans?! sity va mxa ri xmi dan

aris war mo So bi li `x~ da `m~ bge re bis ga da nac v le bis Se de gad.

xer xi

ro de sac xes vxer xavT bir da bi riT, an sxva sa xis xe lis

xer xiT, gas ma- ga mos mis dros is mis bge re bi `xer - xer, xer -

xer~. aqe dan da er q va am iaraRs x e r x i da war mo iS va sity-

ve bi: na xer xi, sa xer xi, uxer xu li, mo xer xe bu li, xer xe ma li,

sa xe xi, exe ba, exe xe ba da sxva.

xe di

gu la di _ gu liT Zli e ri, uSi Sa ri.

pu ra di _ kac T moy va re, stu mar T moy va re.

xe di _ aq „di“ mar c va li sity vis ganma zo ga de be li a.

bev ri xe e bis gro va, ma Ti da nax va, da nax vis Se saZ leb lo ba.

xe ixe i ra

nergs rom dar gav, mas aqvs is az ri da mi za ni, rom man

un da ga ag r Ze los si cocx le anu ga i zar dos, anu xed iq ces,

ixe i ros.

na xi ri

msxvil fe xa sa qon lis jo gi mi dis mSral mi wa ze, di di

wo ni sa da ma ga ri Cli qe bis mi was Tan Se xe bi sas is mis bge re bi

`x~. aqe dan _ na- xi- ri, me na xi re da mi si Se Za xi li `xi~, `xi-

mo~.

27

xa ri

sity ve bis ax s nis dros ada mi ans xan da xan Zvel dro-

Si Wir de ba mog za u ro ba, rom naT lad war mo id gi nos

xal x Ta im d ro in de li yo fa- cxov re ba. es ada mi ans di-

dad da ex ma re ba sa xe le bis aR mo Ce na sa da dar q me va Si.

Zve la dac da ax lac Ta na ba ri al ba To baa imi sa, Zro xa ma-

ma li da i ba de ba Tu de da li. az ri er Ti a: de da li Zro xa

gvaZ levs na mats _ xbos da iw ve le ba. ada mi ans ki esa Wi ro-

e bo da kve bis pro duq te bi: rZe, yve li, xa Wo, ka ra qi, Sra-

ti. ami tom ada mi a ni de dal Zro xas da sak la vad ase iolad

ver ime teb da, ro gorc ma mals. es er Ti, me o rec is aris,

rom na xir Si de da li Zro xe bis da sag ri leb lad ar iyo im-

de ni ma ma li Zro xa sa Wi ro, ram de nic da i ba de bo da. pi ri-

qiT, bev ri ma ma li Zro xa erT axu re bul Zro xas awu xeb da

ki dec, Zro xa na xi ri dan gar bo da da xde bo da me na xi ris sa-

Zeb ni da saw va le be li. es ga re mo e ba dRe i saT vi sac kar gad

Se im C ne va. or moc -or moc da aT su li an na xir Si sak ma ri sia

er Ti an ori ma ma li Zro xa de da li Zro xis da sag ri leb lad.

sa lo ca vis kar ze sak la vis dak v la iyo Zve-

lad, ex lac aris da mo ma val Sic iq ne ba msxver p-

lad Se wir vis po pu la ru li sim bo lo. ai, es su ra Tic:

wa mo aq ci es ma ma li Zro xa da ga moW res ye li. ga mar j ve bu-

lebs bad ri ga das diT sa xe ze, rad gan ici an, rom xor ci un da

gam rav l des. ma ma li Zro xa jer ki dev ar aris mkvda ri, sis-

x lad ic le ba da di di da Zli e ri fil t ve bis Se kum S va- ga-

far To e bis ga mo ga moW ri li ye li dan is mis bge re bi _ `ha a~

da ara `xa a~, mag ram ro gorc ki sa su le Si mox v de ba Tun dac

mci re o de ni sis x lis na wi li, siTxi sa da ha e ris Zli e ri na-

ka di war moq nis bge ras `xa a~. di ax, Zro xa yel Si xri a lebs

da iZa xis `xxa a a~. es pro ce si gan me -or da aT jer, as jer,

mra val jer da bu neb ri vi a, rom mo sar Ta vi `ri~ mar c v lis

mi ma te biT am ube dur sa qo nels da er q va x a r i.

sa va ra u do a, rom Ta vi `mo i xa ra~, qe di `mo i xa ra~ da sa-

er Tod sity va `mox ra~ am pro ces Tan aris da kav Si re bu li.

mag ram es saq me amiT ar dam Tav re bu la. na xir Si, am dak-

28

lu li xa ris gar da, ki dev iy v nen bev ri ma ma li Zro xe bi,

rom le bic, ro gorc uk ve iT q va, awu xeb d nen ga sa ner de-

dal Zro xas Ta vi an Ti sim rav lis ga mo, me na xi res ki sul

er Ti an ori ma ma li Zro xa sWir de bo da na xir Si. sa Wi ro

iyo ada mi a nis mi er go ne bis ga mo ye ne ba da ga mo i ye na ki dec.

Ce mi saq me ar aris vik v li o, ma ma ka ci uf ro win da a-

sa Wu ri ses Tu ma ma li Zro xa pir ve lad day ve res. az-

ri da mi za ni ki ori ve Sem Tx ve va Si er Ti iyo: mded-

r Tan mam ris xor ci e li sur vi li sa da si ax lo vis er-

Txel da sa mu da mod Cak v la, es iyo um Zi me si cod va.

am saq mi a no biT ada mi a ni di dad kma yo fi li dar Ca jer er-

Ti imi tom, rom na xir Si mwyem so bis dros Ta vi si saq me ga i-

mar ti va, me o rec imi tom, rom da ko di li ma ma li Zro xa, anu

uk ve xa ri, ara mar to aRar awu xeb da Zro xebs, ara med suq-

de bo da ki dec, ro gorc da ko di li. msu qa ni xor ci ki rom

mWle ze uf ro gem ri e li a, ad rec da ax lac sa dao ar aris.

dRes Cven Tan da ko dil ma mal Zro xas hqvia x a r i.

ku ro - bu Ra

ku ro _ xa ri ga mo uy ve ra vi (sa ba).

dRes qar Tul ena Si uf ro ix ma re ba sity va `bu Ra~ da

ara „kuro“. ori ve ter mi ni ga mo uy ve ra vi ma ma li sa qon lis

moq me de bas Tan aris da kav Si re bu li. bu Ra Cli qe bi Ta da

rqiT sCxvers mi was da Rmu is _ `u~, `bu~, `ku~, TiT qos bge ra

`o~-c is mis, amis ga mo Se ur Cia ada mi an ma sa xe li ku ro. sa bas

gan mar te biT, buR ra o ba _ ra xa ri rqiT mi was brdRvni des.

fu ri

fu ri _ de da li zro xa _ gan mar tavs sul xan - sa ba. uf ro

swo ri iq ne bo da, Tu fu ri mew vel Zro xad ga ni mar te bo da. de-

da li da ma ma li Zro xac sun T q vis dros ̀ fu~ bge ras ga mos cems

da amas ga vi go nebT ma Sin, ro ca mas Tan ax los vim yo fe biT. yve-

la ze xSi rad ki wve lis dro sa varT Zro xas Tan ax los da kar-

gad gves mis `fu~ bge ra. `ri~ mo sar Ta vi mar c va li a, f u r i.

29

a d a m i a n i

bi Wi

mWa xe da WiWyi na xma aqvs. es sa xe lic W bge ra ze aris

age bu li.

be ri

Tu biWs mWa xe da WiWyi na xma aqvs, xan Si Se sul kacs xma

ubox de ba, bu bu nebs, bu xu nebs, „be“ da „bu“, bge rebs ga mos-

cems. „ri“ mo sar Ta vi mar c va li a. be _ ri.

aqe dan war mos d ga sity va ibe ri, ibe ri a.

brma

Rrmad mo xu ce bul be r s ro mel sac Tval Ta gan xed va

aRar hqon da, brmas eZax d nen.

vin ga te xa es do qi? _ ber ma.

vin daR va ra rZe? _ ber ma.

vin da ad ga ka tas fe xi? _ ber ma.

ra tom? imi tom, rom Tval Ta gan usi naT lo iyo da am

sity vi dan war mos d ga sity va `brma”.

be ri _ be rim, _ ber ma-brma.

be ri ka ci, ber - bi Wa, be ri- Ze, ber - de da, ber - k vi ci, ber - mu xa...

am sity veb Si be ri mar to xan m rav lo bas ar niS navs. be ri

ki dev niS navs mo xu ce buls, ro mel sac Se nar Cu ne bu li aqvs

sim x ne, go ni e re ba, siZ li e re da ier sa xe-Se xe du le ba.

„moayvanina be ri-kvi ci, Sej da,

mi e Su re ba sa dac omi a,

si be re ax lavs mag ram jer ma inc,

simxniT Wa bu ki, gu liT lo mi a.“

aka ki, „Tor ni ke eris Ta vi“.

30

„oh, be ro kom So vi yoT, vim Re roT, vuZ loT,

Se ni is miy vars, rac sa ku Ta ri Ta vis.

es ga u mar jos, vinc ar da ber da uS nod,

da vinc siv k di lis win ymaw vil ka ci viT hyva vis“.

mur man le ba ni Ze.

ymaw vil ka ci, be ri- ka ci, ber - bi Wa, ber - de da, sity ve bi-

dan be ri- Ze-c iRebs Rirs mniS v ne lo bas da igi un da ga ni-

mar tos.

be ri- Ze _ am sity va Si `beri” _ `Ze”-s sa xiT ay va ni lia

ber -o bis ma Ral xa ris x Si. aq saq me gvaqvs kac Tan, ro me lic

aris cod niT sav se, ga moc di le biT, sib r Z niT, go ne biT, fi-

zi ku ri Zli e re biT jer ki dev amaR le bu li, mag ram ma inc

asa ki a ni a. ase Ti ka ci da fa se bu li iyo mTa Si da mas ir Cev d-

nen xe vis be rad.

be ri- Ze _ sity vis ori ve na wi lis mniS v ne lo ba, cno bi-

li a, sa Wi roa mi sar Ta vi mar c va li.

go ni er ma qar T vel ma „ni“ mar c v liT mor To es sity va

da mi i Ro _ be ri Ze- ni, aq dan be ri Ze- ni _ brZe ni, mrav lis

mcod ne, ga moc di li, Zli e ri, mo xu ce bu li.

be ri- Ze- ni - brZe- ni - ber Ze ni

brZe ni _ ber Ze ni, ra tom hgavs es sity ve bi er T ma neTs?

xom ar war mo iS va sity va `berZeni” `brZeni”-dan? ra gvaZ-

levs ase Ti va ra u dis Seq m nis sa fuZ vels?

ga dav xe doT is to ri as: Zv. ber Z ne bis Ca mo ya li be ba da-

iwyo Zv. w. II aTasw. da sawyis Si.

ro ma e leb ma eli nebs (berZnebs) uwo des `greko”, rac

Sem deg ev ro pis xal xeb ma Se iT vi ses `grecia”.

Zv. ber Z neb ma Seq m nes ma Ra li kul tu ra, ro mel mac di di

gva le na mo ax di na ev ro pi sa da wi na azi is xal x Ta kul tu ris

gan vi Ta re ba ze.

fi lo lo gi u ri naS ro me bi:

era tos Te ne, ze no di de, aris to te le.

ma Te ma ti ka da bu ne bis mety ve le ba:

31

ev k li de, pi Ta go ra, ar qi me de, de mok ri te.

as t ro no mi a: aris tar qe, hi par qe.

ge og ra fia: pi Te a.

me di ci na: praq sa go ra, pe ro fi le, hi pok ra te.

is to ri a: Tu ki di de, qse no fon te, ho me r o si.

ga naT le ba: pla to ni. aris to te le.

fi lo so fi a Si _ sok ra te.

Zv. w. VI sa u ku ne Si ber Zen Ta axal Se ne bi gaC n da Sa vi

zRvis aR mo sav leT sa na pi ro zec: fa sis Si (foTTan), di os-

ku ri a Si (soxumTan), gi e nos Si (oCamCiresTan).

„...Zveli wel TaR ricx vis me- 6 -e sa u ku ne Si Sa vi zRvis pi-

re Tis ber Z nu li ko lo ni za cia rom da iwyo, Cven ma wi nap reb-

ma udi de si sim t ki ce da fes vi sa da li bos siy va ru li ga-

mo av li nes. ber Z nu li kul tu ra sa dac Se vi da, ad gi lob ri vi

kul tu ris kva li yvel gan wa i Sa la. er Ta der Ti Sem Tx ve va

iyo sa qar T ve lo, kol xe Ti, sa dac ber Z nul ma kul tu ram

ad gi lob ri vi ver wa Sa la“. erek le saR li a ni.

da vak vir deT: sa er Ta So ri so mniS v ne lo biT yve la sa-

xel m wi fos aqvs Ta vi si sa xel wo de be bi:

1. saf ran ge Ti _ fran cia

2. ita lia _ ita liu

3. es pa ne Ti _ is pa nia

4. eg vip te _ egu pet

5. ger ma nia _ ger ma nu

6. in g li si _ an g lia

7. po lo ne Ti _ pol Sa

bul ga ri a, ven g ri a, ru mi ne Ti, al ba ni a, sa ber Z ne Ti _

gre cia

ro gor ar Se e saty vi se ba aq er Ti sity va `saberZneTi”

me o res `grecia”. sa ber Z ne Ti _ brZen Ta qve ya na.

ber Ze ni _ brZe ni.

32

pi ri

`pi riT na nas eub ne ba, yel Si ga aqvs ka ka ni~ (xal xu ri).

pi riT war mo iq m ne ba aso- b ge ra `pi~. es er T -er Ti yve la-

ze ad vi li asax s ne li sity va- sa xe li a.

`pi ri ar uvar ga o~, `u pi ro ka ci a o~, `pi ris gam te xi~,

`pi ris Rru~. pi ri dan mo dis yve la sity va.

`pi ri _ sity vi e re bis ka ri~ (sa ba).

cxvi ri

es sa xe lic ad vi li asax s ne li a. mar Ta li a, cxvi ri dan

sun T q vis dros `cx~ bge ra ar mo dis, sru li ad bu neb ri vi

moq me de bis ga mo, jer Se vi sun T qavT ha ers fil t ve bis bo-

lo mo cu lo bam de, me re ki di di sis w ra fiT amo vi sun T qavT

da war mo iS ve ba bge ra `cx~. amas Cven cxvi ris da ce mi ne bas

ve Za xiT. `ha ab - cx vi~. aqe dan c x v i r i _ `ri~ mo sar Ta vi mar-

c v liT.

ye li

`y~, `ye~ bge re bi mo dis im or ga no dan, ro mel sac ada-

mi an ma mo sar Ta vi `li~ mar c v lis mi ma te biT y e l i uwo da.

yu ri

Tu yurs win, Tva lis ken gad mo vi ke cavT da uk ni dan

yur ze wki purts mi vir tyamT, ga vi gebT bge ras `yu~. mo sar-

Ta vi `ri~ mar c v lis mi ma te biT mi vi ReT sity va y u r i. aqe-

dan war mod ge ba sity ve bi: sa yu re, mTis yu re, yu re zRva Si...

sis x li

da vub run deT sity va xa ris gan mar te bas. ro de sac xars

ye li ga mov We riT, ye lis mi li dan di di siC qa riT Zli e rad

33

ga mo naC qe fi sis x li ga mo e di ne ba ga reT Y da ga mos cems bge-

rebs `sisx, sx, sx~. met nak le bad am bge rebs vi gebT cxvri sa

da Ro ris dak v lis dro sac, mag ram sus ti xmiT. xa ri ki di-

di fil t ve bi sa da di di gu lis ga mo ̀ xa~-s Zli er ga mos cems

da `sisx~ bge reb sac. ada mi an ma mi u ma ta mas mo sar Ta vi `li~

mar c va li da mi vi ReT sity va s i s x l i, ro me lic Cven T vis

da sxva cocxa li ar se be bi saT vi sac sa si cocx lo siTxed ga-

u Ce nia RmerTs.

kbi li

ze da da qve da ybe bis Ca mok v riT kbi le bi er T ma neTs

eja xe bi an da ga mos ce men bge ras `k~. sity vis das ru le bi-

saT vis `li~ mo sar Tav mar c val Tan `b~ bge rac mi iC nia sa Wi-

rod ada mi an ma da mi i Ro sity va k b i l i.

ku Wi

Cay la pu li saW me li grov de ba kuW Si da iq ga nic dis

daS li sa da gar daq m nis pro ce sebs. am dros ga mo i yo fa bge-

re bi `k“ da `W“.

bu neb ri via am bge re bis mi xed viT un da Se ed gi na ada mi-

ans sity va.

ada mi an ma ga a ke Ta ar Ce va ni da mo sar Ta vi mar c v lis mi-

u ma teb lad

Se ad gi na sity va ku Wi.

su ni

su ni, TiT q mis, yve la fers aqvs, saW mel sac da sas mel-

sac, siTxe eb sac da ga zeb sac, sag neb sa da cxo ve lebs. ada-

mi a ni ca da cxo ve lic cxvi ris sa Su a le biT grZnobs suns.

cxvi riT sun T q vi sas ga mo is mis bge ra `su~. `ni~ mo sar Ta vi

mar c v lis mi ma te biT mi i Re ba sity va s u n i. aqe dan sity ve bi:

sun ne li, sur ne li, su na mo.

34

Ti Ti

`Ti- Ti~. es bge re bi is mis Ti Te bis er T ma neT ze mir ty mis an

gas mis Se de gad yur Tan ax los. dRes ̀ T~ bge ra ise mka fi od aRar

is mis, ro gorc uwin, ro ca sity va ̀ Ti Ti~ war mo iS va. es imi tom

xde ba, rom dRes ada mi a ne bi gan vi Ta re bu li go ne bis wya lo biT

ir Ce nen Tavs. uwin ki ada mi a ni yve la fers xe liT ake Teb da, xe-

le bi da koJ ri li hqon da, ga mag re bu li da cxa di a, ma ga ri Ti Te-

bis er T ma neT ze mir ty mis dros uf ro mka fi od ga mo i ce mo da

bge ra ̀ T~ an ̀ Ti~. aqe dan aris es sity va war mo So bi li _ T i T i.

aq ve sa va ra u doa is az ric, rom `er Ti~ ̀ Ti Ti~-s mniS v ne lo bi-

dan aris wa mo su li: `Ti To -e u li~, `sa Ti Ta o~ da rad gan erT

xel ze Ti Te bis xu Ti ra o de no ba a, ori ve ze ki aTi, ami tom

sity ve bis war mo So ba `xu Ti~, `a Ti~ sity va `Ti Ti~ - dan aris wa-

mo su li.

Ta vi

aqam de Cve ni msje lo bis we sis mi xed viT, am sity vis

gan mar te bi saT vis un da ga mo vi deT im az ri dan, rom Ti-

Tis Tav ze Car ty mis dros un da ga mo i ces bge ra `T~ da

`Ta~. Tu frCxi liT Tavs mo vi qe qavT, ga mo is mis bge re bi

`f~ an `fx~ ami tom am qme de bas ada mi an ma Ta vis mo- fx -a-

na uwo da. Ta vi zo ga di sa xe lia (Cxu bis Ta vi, mdi na ris sa-

Ta ve, suf ris Ta vi) da ada mi a nis `Ta vi~ - dan mom di na re obs.

xa xa _ xor xi

ori x iyo xma re ba Si wi naT `x~ da `££~. ori ve bge ra ye lis

im na wil Si ga mo iT q me ba, ro mel sac x o r x s vu wo debT.

wve ri

Tu pi ris ba lans xe liT mo vis resT, am dros gves mis

bge ra `w~. mo sar Ta vi `ri~ mar c v lis mi ma te biT mi i Re ba

sity va w v e r i.

35

war bi

igi ve moq me de biT Tvals ze moT bew vi ga mos cems `w~-s

an `wr~ _ uCu mar bge ras. aqe dan aris war mom d ga ri sity va

`war bi~.

tyir pi - elen Ta

am or sity vas er Ti da igi ve mniS v ne lo ba aqvs da vi ciT

rac aris. tyir pi ada mi ans sa xe ze aqvs mik ru li da elen Ta

ki mu cel Si. ga reg nu lad isi ni er T ma neTs hgva nan. pa ta ra

xor cis rbi li na We ri rom avi RoT da isev xorcs mo var-

tyaT, ga vi gebT bge ras `ty~ da `p~ aqe dan war mod ga sity va

t y i r p i. Sdr.: tya pa ni, gatyi pa da a. S.

Tva li - Tu a li

ada mi a nis am na wils ara vi Ta ri xma ara aqvs da ra mo saz re biT

da ar q va ada mi an ma Tva li ver amix s ni a, Ce mi va ra u di aris ase Ti:

gav Sa loT es sity va Tu -a- li. gan vi xi loT Ti To e u li mar-

c va li cal - cal ke. sa bas leq si kon Si: `Tu _ sa eW vo sity va,

sa Tu o~. nam d vi lad sa Tu o a, is sa ga ni iq ne ba Tu sul d g mu-

li, ro mel sac ver vxe davT, mag ram ro de sac Tvals ga va-

xelT, ma Sin da vi na xavT sa gans da sa Tuo aRa ra fe ri rCe ba.

am Sem Tx ve va Si `a~ xom ar aris ra Ra ca uar yo fis maC ve ne be-

li, `li~ _ ki ro gorc mo sar Ta vi mar c va li. aqe dan Tu a li

_ T v a l i. `Tval - T va li~.

36

saw na xe li, yur Ze ni, ma Wa ri, Rvi no, Wa Wa, Zma ri

saw na xe li yve lam vi ciT rac aris. es is Wur We li a, sa-

dac yur Ze ni iy re ba, iWy li te ba, iw ni xe ba da ga mo de ni li

saR vi ne tkbi li Wa Was Tan er Tad qvev r Si iy re ba da sa du-

Reb lad. ase xde bo da uwin del dro Si. am moq me de be bi dan

wnex va aris bo lo moq me de ba. ro de sac ada mi a nis fe xe biT

daWy le ti li Wa Wa iw ni xe ba, am dros ga mo is mis bge re bi `w~

`wn~, am bge re bis mi xed viT aris mi Re bu li sity ve bi `w n e x

i~, `s a w n a x e l i~.

saw na xel Si Cay ri li mtev nis mar c va li ga xeT q vis dros

ga mos cems bge rebs `W~ `y~, `l~. es bge re bi im de nad Tan mim-

dev ru li a, rom Ta vi siT mo dis sity va _ `Wyle ta~. aqe dan

d a W y l e t a.

sa va ra u do gan sa mar ta via sity va _ yur Ze ni. vfiq rob,

rom mi si age bu le ba qar Tu li war mo So bi sa a. yur- Ze- ni. Tu

ro gor war mo iS va es sity va, am etap ze mis gan mar te bi saT-

vis Ta vis Se ka ve bas vam jo bi neb.

ma Wa ri

yur Ze nis tkbi lis du Ri lis dros qvev ris da re vaa sa-

Wi ro. da re vis dros ga mo i ce ma bge ra `C~ da ara `W~. ma Wa ri

Cux Cu xebs da ar Wux Wu xebs. im d ro in de li qar T ve li uf ro

zne ob ri vi iyo da `C~-s ar Cia `W~. win `ma~ da bo lo `ri~ mo-

sar Ta vi mar c v le biT mo u Zeb na am siTxes qar T vel ma sa xe li

m a W a r i.

Rvi no

`cno bi li a, rom ama Tu im kul tu rul mo na po vars er Ti

qvey ni dan me o re qve ya na Si, xal xi dan xal x Si ga das v lis dros

mi si Tav da pir ve li sa xel wo de bac Tan mih y ve ba. sa u ku ne Ta

man Zil ze war su li vi Ta re bis kva li wa iS le ba, dar Ce ba mxo-

lod sa xe li, ro gorc war su lis utyu a ri mow me. iq neb Rvi nis

37

war mo So bis sa i dum lo sac enob riv ma mo na ce meb ma moh fi nos

Su qi? es kiTx va kar ga xa nia enaT mec ni er Ta yu radRe bis cen-

t r Si dgas. miT ume tes, rom maT wi na Se mar T lac sa gu lis x-

mo faq ti a: TviT gan s xa va ve bu li sis te mis eneb Sic ki Rvi no

msgav si sa xe le biT aRi niS ne ba. aras pe ci a lis te bis T vi sac ad-

vi lad da sa na xia am sity va Ta msgav se ba. in do ev ro pul eneb Si:

oinos, la Ti nu ri vi num, xe Tu ri vi a na, som xu ri gi ni, ru su li

vi no, ger ma nu li va in da a. s. se mi tur eneb Si: ara bu li va i nun,

eb ra u li iain, asu ru li _ ba bi lo nu ri inu da sxva. am sa xel-

wo de ba Ta sa er To war mo So ba uda vo iyo. ga sar k ve vi rCe bo da

mxo lod is, Tu sa i dan mom di na re ob d nen isi ni. ga mo Ce ni li

fran gi mec ni er a. meie in do ev ro pis t Ta sa er To az r sac ga-

mo xa tav da, ro ca `Rvi nis~ sa xel wo de ba in do ev ro pul eneb Si

na ses xe bad mi iC ni a. se mi tu ri ene bis mi marT ana lo gi ur das-

k v nam de mi vid nen se mi to lo ge bic, iq neb Rvi nis aR m niS v ne li

sity va qar Tu li war mo So bi sa a? ga moT q va mra val ma mkvle-

var ma er Ti da igi ve az ri~.

a. le ki aS vi lis wig ni dan _ `Sen xar ve na xi~.

Tav da pir ve lad Rvi no da Wa Wa erT Wur Wel Si duR-

de bo da, ase xde ba dRe sac gle xur pi ro beb Si. ori sa xis

du Ri li axa si a Tebs Rvi nos _ in ten si u ri du Ri li da wyna-

ri du Ri li. du Ri lis dawye bi dan sul 12 dRe Si am Tav-

rebs Rvi no du Rils. sa o ca ri a, rom ric - x v Ta sim bo li ka Si

sru li ad ga mor Ce u lia kos mi u ri har mo ni is gan ma sa xi e re-

be li ricx vi 12, ro me lic ara mxo lod Rvi nis du Ril Tan

aris da kav Si re bu li da mis Se sa xeb sxva gan vi sa ub rebT.

in ten si ur du Rils xu Ti dRe un de ba Rvi no, da re-

vis dros is mis (Cux Cu xi, qaf qa fi...). sam -oTx jer ma-

inc un da da e ri os dRe Si Rvi nos, rom Wa Wam mTli-

a nad mi i Ros mo na wi le o ba Rvi nis da var ge ba Si.

Sem deg iwye ba wyna ri du Ri li, da re vis dros Se da re-

biT nak le bad is mis Cux Cu xi da qa fic nel - ne la qre ba.

dad ga sa nat re li dro. Rvi nom da am Tav ra du Ri li, mas Si

ar se bu li Sa qa ri da i Sa la da ga da iq ca Rvi nod da mom wam-

v lel nax Si ror Jan ga ga zad, ga zi wa vi da ha er Si da Rvi nis

da le va uk ve Se iZ le ba. qar T ve li mi dis qvev r Tan, jer Wa Wa

38

ar wa su la dab la da Rvi no ara Cans, Ti xis Ca re qiT da aw va

Wa Was, Wa Wa Ca vi da dab la da siTxe Si ga iJ - R -en Ta. am dros

ga mo is mis gab mu li bge re bi `RRR~ da Ca re qa ga iv so. es mox-

da aT jer, as jer, mra val jer da bu neb ri vi a, rom ga mo ce-

mu li `RRR~ bge re bis mi xed viT un da da er q mia qar T vels

am siTxis T vis Se sa fe ri si sity va- sa xe li. ro gorc ze moT

iyo aR niS nu li, `v~ bge ra ar is mis bevr qar Tul sity va Si

da aqac Sua da na ma tia `i~ xmov ni TurT. bo lo sar Ti `no~

qar T ve li ka cis ar Ce va ni iyo. ase Se iq m na Sem deg Si Cve ni

qvey ni dan mTels msof li o Si gav r ce le bu li da TiT q mis

sity va uc v le lad Se su li RvTa e ba- siTxis sa xe li R v i n o.

rac Se e xe ba imas, rom sxva eneb Si Rvi nis sa xe li gvaqvs

`R~-s ga re Se, es Se iZ le ba ga mow ve u li iyos imiT, rom ise-

Ti ene bis an ban Si ar ar se bob da `R~ bge ra, ro go ric aris

ru su li, in g li su ri, ger ma nu li, an swo red ase Ti qvey ne bi-

dan gav r cel da es sa xe li im qvey neb Si, ro mel Tac aqvT `R~

aso- b ge ra, mag ram ma inc `R~-s ga re Se uwo de ben R v i n o s.

Rvi no - Ro ne

sity va Si _ „Rvi no~ „v~ bge ra Sua da nar Ti a. „Ro ne~ _

„Rvi no~ - dan modis ara mxo lod eti mo li gi u rad, ara med az-

rob ri va dac, Si na ar siT.

Rvi nis da le viT kacs Ro ne ema te ba da xa li si a ni xde ba

fi zi ku ri Sro mis dro sac da suf ra zec. qe if Si, sadReg r-

Ze los war moT q mis win Ta ma da ityo da: „TiToc dav li oT,

es aris Cve ni Zve li we si da ada Ti, rom mog ve ma tos mklav Si

Ro ne da suf ris la za Ti“. Ro ne Rvi nis fun q ci a a. Tu ase a,

ma Sin mas un da hqon des maq si mu mi sa da mi ni mu mis wer ti-

le bi. maq si ma lu ri Ro ne ram de ni Rvi nis mi Re biT Se iZ le ba

mi i Ros kac ma, es Tvi To in in di vid ma un da Se am C ni os sa ku-

Tar Tavs. ru su dan nam ga la Ze Ta vis naS rom Si _ „yur Z ni sa

da Rvi nis sa sar geb lo Tvi se be bi“ _ aR niS navs, rom Rvi no

ada mi a nis or ga niz m Si iseT sa ve rols as ru lebs, ro gorc

Si gaw vis Zra va Si _ ze Ti. cno bi li a, rom ze Ti Zra vas icavs

ga da xu re bi sa gan; ase ve, fi zi ku ri mu Sa o bis dros Rvi nis

39

gar k ve u li do ziT mi Re bi sas, ada mi a nis or ga niz mi da cu lia

ga da xu re bi sa gan. ras niS navs es? es niS navs, rom fi zi ku ri

mu Sa o bis dros, or ga niz mi iR le ba, ga mo i yo fa of li, mas-

Tan er Tad sa of le jir k v le bi dan ga mo e di ne ba cxi me bi da

ada mi a ni kar gavs did ener gi as. Rvi nis mi Re ba _ ki ewi na aR-

m de ge ba am yve la fers.

ame ri ke li mec ni e re bis az riT, ada mi a nis erT ki log-

ram wo na ze 6 gra mi, xo lo qar T ve li mec ni e re bis az riT,

10 gra mi Rvi nis mi Re baa sa Wi ro dRe Si fi zi ku ri mu Sa o bis

dros. anu 80-100 kg-ianma kacma dReSi unda miiRos 600-

1000 gr sufTa Rvino.

Rvi no ada mi ans Ro nes aZ levs ki dec da ar T mevs ki dec.

mo War be bu li da zed me tad mi Re bu li Rvi no Ro nes ukar-

gavs ada mi ans. ro ca Rvi nis da zo ga dad al ko ho lis mo-

War be ba sis te ma ti ur xa si aTs iRebs, ada mi a nis or ga niz mi

iR le ba, ber de ba da na ad rev sik v dils iw vevs.

la do asa Ti ans mox de ni lad aqvs aR we ri li leq s Si „gul-

ba aT Wav Wa va Ze~, Tu ro gor da e kar ga Za la Ta ma das zed me ti

Rvi nis mi Re biT, ro ca Win Wi la na xe va ric ve Rar da ca la.

”...Setortmanebuls na xe va ric ver da e ca la,

wye niT war mos T q va, es oxe ri rom ar ga Tav da,

san Tels ga xe da, mo eC ve na er Ti aTa da,

TvalT da ub nel da da e kar ga mux leb Si Za la,

wa i bor Zi ka, wa i for xil - wa i ban ca la

da na cox na riT ga be ri li, ro gorc ka me Ci

az r da kar gu li ga iS x var Ta Sua Ra me Si.“

***

qar T ve li ka cis T vis, Wir sa da lxin Si, da ma xa si a Te be-

lia gaS li li suf ra. war mo ud ge ne lia qar Tu li oja xi kam-

ka ma Rvi nis ga re Se. Rvi no Ro nea qar Tu li oja xi sa, SeZ le ba

da sim did rea mi si.

ax la vna xoT brZo lis vel ze qar T ve li ka cis Ro ni e ri

mar j ve na da gam be da vi gu li. ro me li brZo la gag vax sen de-

ba, ro de sac qar T vel Ta ja ri ricxob ri vad bev rad nak le bi

ar iyo mtri sa ze. uTa nas wo ro brZo la xSi rad qar T vel Ta

40

laS q ris brwyin va le ga mar j ve biT mTav r de bo da.

1110 we li. Tur q Ta 100000-iani laS qa ri Se mo e sia sa-

qar T ve los. da viT ma ja ri mo i kiTxa. 1500 ka cis Se mad gen-

lo biT, ga u Te ne bel ze Tavs da es xa mters aR ma Se ne be li.

ga og ne bul ma mter ma Cve ni ja ris si co ta vis gaT v la verc

mo as w ro, da mar cx da da uku iq ca.

ma rab dis omis Sem deg Tbi li sis ci xi on Si dar Ce ni li yi-

zil ba Se bi ga gu lis d nen, ga mo vid nen ci xi o ni dan da gi or gi

sa a ka Zis sa uf lo sof lebs rbe va da uwyes. sa mo ci ka cis ama-

liT, mi eW ra sa a ka Ze da Svi da si yi zil ba Sis Ta vi ise da a go-

ra, rom Ta vi si a nebs er Ti ga na kaw ric ar mi u Ri aT.

qar T ve li ka cis Zal sa da Ro ne Si Rvi nis mniS v ne lo-

ba kar gad es mo daT Cvens mtrebs. ro gorc Te mur len gis

is to ri ko si iuwye ba, Se mo se ul ma mter ma qar T l - ka xe Tis

zvre bic ar da in do, brZa ne ba TviT mTa var sar dals ga u ci a.

kar gad scod nia Te mur - lengs, ra qve ya nas Ta nac hqon da

saq me, rom qar T ve le bis siZ li e re da bed ni e re ba Se uZ le be-

li iyo kam ka ma Rvi nis ga re Se.

„gamarjvebiT aR f r To va ne bu li me om re bi baR - ve na xebs

ina wi leb d nen, Sem deg mTis fer do bebs Se e siv nen da Zi ri a nad

Txrid nen aq Rvi nis mi Re bis ime diT ga Se ne bul va zebs“.

ori sa u ku nis Sem deg ka xeTs ira nis Zle va mo si li mpyro-

be lo bis Sah -a ba sis uricx vi laS qa ri Se mo e si a. Sah -a ba sis

brZa ne biT yi zil ba Seb ma sa gul da gu lod ga ka fes va zi, qar-

T ve li ka ci sa da zo ga dad sa qar T ve los Zli e re bis sim bo lo.

gad mo ce mis Ta nax mad, mra val brZo leb Si ga mar j ve bul

da sa xel mox ve Wil sa a ka Zes na di mi ga u mar Ta Sah -a bas ma. Sa hi

ekiTxe ba sa a ka Zes: rad aris gi or gi, rom er Ti qar T ve li aTi

me om ris swo ria brZo lis vel ze, _ es imi tom Ce mo Sah -a bas,

rom Sen Cai gi Wi ravs xel Si da me yan wi _ pa su xobs sa a ka Ze.

Rvi no _ Ro nea qar T ve li ka cis sxe ul Si brZo lis vel ze!

***

ax la vna xoT ra Ro nis da siZ li e ris ma ta re be lia Rvi no

mSvi do bi an sa qar T ve lo Si. naT q vams rom mTlad po li ti ku ri

el fe ri ar mi e ces, saT q me li na wi lob riv ma inc un da vTqvaT.

41

ga vix se noT ga su li sa u ku nis sa qar T ve lo oTx mo ci a ni

wle bis max lob lo ba Si. yo vel w li u rad TiT q mis mi li o ni

to na yur Ze ni Se dis Rvi nis qar x neb Si. amis pa ra le lu rad,

in ten si u rad iz r de ba ve na xe bis ga Se ne ba mTel sa qar T ve-

lo Si. Rvi nis ba za ri ara Tu mo sa Zi e be li a, ara med ise Zli-

er aris Rvi no ze moTxov ni le ba gaz r di li, rom Crdi lo-

e li „dampyrobeli~ Tvi Ton gva ma ra gebs teq ni kiT, sa sof-

lo- sa me ur neo man qa na -i a ra Re biT, saw vav - sacxe biT, mav Tu-

liT, Spa le riT, da yve la im sa Wi ro in ven ta riT, ro me lic

sa Wi roa ve na xe bis ga sa Se neb lad. qar T ve li ka ci da saq me-

bu lia da welga mar Tu li a, sa qar T ve lo _ Zli e ri. emo ci u-

ri pat ri o tiz miT Tav s mox ve ul ma ide o lo geb ma am pe ri ods

„uZraobis wle bi~ uwo des.

dad ga „moZraobis wle bi~. _ mi vi ReT „damoukideblo-

ba~. sadRaa Rvi nis ba za ri? vi Ras ra Rad un da am de ni Rvi-

no? Rvi nis qar x ne bi „gaiyina~. vo lun ta ris ti pre zi den ti

da mi si iZu le bi Ti mxar dam We ri ide o lo ge bi Ci neT Si da

oke a nis ga daR ma qvey neb Si eZe ben Rvi nis baz rebs. prob le-

ma gax da gle xi ka cis T vis va is w va le biT moy va ni li yur Z nis

qar x na Si Ca ba re ba. ...da dad ga qar T ve li ka cis T vis yve la-

ze sa Si ne li mo men ti. sa Wi ro aRar aris Sah -a ba si da mi si

ur do. qar T vel ma kac ma Tvi Ton, Ta vi si xe liT dah k ra ga-

le si li wal di va zis Zirs; uni ka lu ri Rvi no e bis mom ce mi

va zis nac v lad _ azo tiT ga te ni li sa zam T ros kul tu raa

sa qar T ve lo Si! da es ki dev ara fe ri, hoi sa oc re bav! Sah -a-

ba sis sam Sob lo dan _ spar se Ti dan da Tur qe Ti dan Se mo dis

sa zam T ro Cvens qve ya na Si.

da Ron da gle xi ka ci, da uZ lur da oja xi, Ro ne ga mo e-

ca la sa qar T ve los. ra vi po veT, da ra dav kar geT am „da-

moukideblobiT~. Tva li Tac kar gad Cans da go ne bi Tac

kar gad mo i az re ba. aseT saq me ze ity vi an: „papam qli a vi Wa ma

da Svi lis vils kbi li mos W ra o~.

`moZraoba da mxo lod moZ ra o ba aris Ce mo Ter go qvey nis

Ro ni sa da si cocx lis mom ce mi. _ xa tov nad wer da ili a.

kar gi ve na xi da na mu si a ni Rvi no iyo Ce mo qve ya nav Se ni

Ro ni sa da si cocx lis mom ce mi.

42

...mters gin dac bev ri uS vi ro

ra aris To fi uvaz nod.

an sa qar T ve lo uS vi lod,

usiy va ru lod, uva zod.

ala za xa i a u ri.

nu Ra svam mar to wyals, co ta Rvi noc ix ma re Se ni ku Wi-

sa da Se ni xSi ri uZ lu re bis ga mo,

ti mo Te, 6,23

da Rvi nom ga am xi a ru los gu li ka ci sa, ga ab r wyi nos sa xe

sacxe bel ze me tad...

fsal mu ni, 103,15

na cem - nag vem Su Sa niks ybe bi da kbi le bi Can g re u li aqvs

qmri sa gan. saW mels ver Wams, rom Ro ne mo u vi des. iakob xu-

ces Rvi no da dam ba li pu ri mi aqvs mas Tan.

„xolo me mci red va i Zu le mi Re bad Wa ma di, ro me li mi-

eZR v na sa mu el epis ko pos sa da ioanes ra me Tu fa ru lad

iRu wo des da nu ge Sis - s cem des. ma Sin mar qua me wmi da man Su-

Sa nik: „xuces, ver Zal - mic ge moYs _ xil vad, ra me Tu yba ni

da zog ni kbil ni STa mus r v lin ari an~. ma Sin mi vi Re mci red

Rvi noY da pu ri da val be da mci red ge moY ixi la“.

Su Sa ni kis wa me bi dan.

***

wyal ba di _ XVII sa u ku nis qi mi ko se bis Sro meb Si mox se ni-

e bu lia rom li Ton ze mJa vas moq me de biT ga mo i yo fa saw va vi

airi. 1766 wels h. ke ven diS ma mo ag ro va da ga mo ik v lia ase

ga mo yo fi li airi da mas `sawvavi ha e ri” uwo da, xo lo 1787

wels a. la vu a zi em gan sazR v ra, rom `sawvavi ha e ri” axa li

qi mi u ri ele men tia da mis ca Ta na med ro ve sa xel wo de ba _

hydrogene (berZ. hydőn _ wya li da gonnaő _ fba deb), rac niS-

43

navs wylis dam ba de bels. mar T lac wyal ba dis Jan gab d Tan

mi er Te biT wya li da i ba de ba _ H2O. Jan g ba di _ de da mi wa ze yve la ze uf ro gav r ce le bu li

ele men ti a. is war moq m nis qi mi u ri na er Tebs TiT q mis yve-

la ele men tTan, ro gorc er T -er Ti aq ti u ri ara li To ni da

war moq m nis Jan ge u lebs (badebs Jangs).

gar k ve u li do ziT Jan g ba di Rvi nos Rir se bas sZens, xo-

lo mo me te bu li ra o de no biT Rvi no iJan ge ba, war mo iq m ne ba

mqro la vi airi da Rvi no daZ mar de ba.

Jan g ba di _ Jan gis dam ba de be li.

nax Sir ba di _ dax Si ris dam ba de be li.

ase war mo iS va sity ve bi.

wyal ba di _ wylis gam Ce ni.

Jan ba di _ Jan gis gam Ce ni.

nax Sir ba di _ nax Si ris gam Ce ni.

sity va _ „Rvino“ _ sa qar T ve lo Si war mo iS va da msof li-

os mra val eneb Si TiT q mis fu Ze uc v le lad Se vi da. rad gan

Rvi no Ro nis dam ba de be lia ada mi an Si, da did mniS v ne lo bas

iZens ro gorc ojax Si, ase ve qvey nis mas S ta biT, sru li ad

mi zan Se wo ni lad mi maC nia rom mas mi e ces axa li sa xel wo de-

ba, ro me lic sa ma rad Ja mod dam k vid r de ba qar Tu li sity vis

sa gan Zur Si ise, rom ro me li me enam ar mi i sa kuT ros sity va

„Rvinis“ eti mo lo gi u ro ba. da es sity va iq ne ba „Ronbadi“.

Rvi no _ Ro nis dam ba de be li. es sity va imi Tac aris az ri a ni,

rom ada mi an ma Rvi no un da mi i Ros im de ni, ram de nic mas Ro-

nis Se sa Ze nad sWir de ba.

Wa Wa

qvev ri dan an kas ri dan mSra li Wa Wis amo Re bis dros

`Wa~ bge re bi ar is mis, mag ram ro gorc ki Wur W lis Zir Si

wven Tan er Tad Wa Wa dar Ce ba, fe xe bis Sig Cad g ma -a mod g mis

dros, ga mo is mis mka fio bge re bi: `Wa, Wa, Wa~, aqe dan mi i Re ba

sity va- sa xe li W a W a.

44

Zma ri

sa bas leq si kon Si vkiTxu lobT: Zmar - R vi no myvir t le

e.i. ga fu We bu li Rvi no.

ar se bobs er Ti an da za: `Zi li sik v di lis Zma ari~. mar-

T lac ada mi a ni Zil Si verc xe davs, arc es mis, verc la pa-

ra kobs da am niS ne biT mar T lac gavs Zi li sik v dils. Zma ri

Rvi nis pro duq ti a, mas Si al ko ho lis ar yof nis da mqro la-

vi mJa vi a no bis mo ma te bis ga mo. mxo lod fe riT da gam Wir-

va lo biT Ra hgavs Rvi nos (TeT ri Rvi no). am dros es siTxe

Zma sa viT hgavs Rvi nos da ity vi an Rvi nis Zma ari _ o, da

aqe dan _ Z m a r i.

45

Se re u li sity ve bia- ri ar si ar se ba

a- ri _ aq „ri“ mo sar Ta vi mar c va li a. „a“ _ maC ve neb li

xmo va ni a, rac niS navs, rom nam d vi lad ra Rac ari.

ar si _ ari -is _ ar si, aq am sity vam uf ro Rrma mniS v ne-

lo ba Se i Zi na. aqe dan ki war mo iS va sity va _ ar se ba.

afu e ba

pu ris ga mo sacxo bad mo ze li li co mi ga i ke Tebs buS tebs,

xel me o red Ca ze lis dros am buS te bi dan ga mo de ni li ha e-

ri ga mos cems bge ras `f~ an `fu~. aqe dan war mod ge ba sity va

afu e ba da Sem deg: afu e bu li co mi, ufu a ri pu ri, sa fu a ri...

ara ki

`a ra ki som xu rad igavs ewo de bis, Cven da ca sax mar ars

da di dad tkbil~ _ wers sa ba.

ara ki cno bi lia uZ ve le si dro i dan, mas Si ale go ri u-

lad moTx ro bi lia am be bi da erT ena ze mety ve le ben ada mi-

a ne bi, cxo ve le bi da mce na re e bic ki.

ara ke bis Txro bis ubad lo ni mu Sia sul xan - sa ba or-

be li a nis `sib r Z ne sic ru i sa~, mas Si gad mo ce mu li am be-

biT av to ri mkiTx vels sTa va zobs rCe va- da ri ge bas, sib-

r Z nes ra i me yo fa- cxov re bis an zne o bis sa kiTxeb ze.

avi RoT ara ki _ ̀ e niT da ko di li~, sa dac moTx ro bi lia am ba vi

ada mi a ni sa da daT vis ur Ti er To ba ze. `me li da we ro~ _ am ba-

vi na dir - f rin ve lis ur Ti er To ba ze, `aq le mi da vi ri~ _ ma Ti

sa u ba ri erT ena ze da dav s vaT kiTx va: re a lu ria Tu ara mas Si

mom x da ri am be bis Se saZ leb lo ba? pa su xi er Tia _ ara.

avi RoT ara ke bi: `Tval xi lu li da usi naT lo~, `dar-

ban de li mTi bav ni~, `mxvne li, fe i qa ri da mker va li~. mas Si

moTx ro bi li am be bis Se sa xeb dav s vaT igi ve kiTx va. pa su-

xi er Tia _ ki. am ori sity vis ja mu ri Se er Te biT mi vi ReT

sity va ara+ ki= a r a k i.

46

as ki li

gav yoT es sity va: as + ki li. asi vi ciT, rom ra o de no bis

ga mom xat ve li sity va a. `ki li _ xvar b lis bu de~ _ gan mar tavs

sa ba. mar to xor b lis ara, qer sac aqvs ki li; go We bis sak ve bad

ro ca Su Sa ven, ki li sZvre ba da goWs pir Si aRar eCx v li te ba.

gav x s naT as ki lis na yo fi da da vi na xavT, rom Sig ar se-

bu li Tes le bi nam d vi lad kil sa hgavs, mag ram mar T la asi

ki ar aris, co ta a. ro ca vam bobT aTa si saq me maq v so, mar T-

la aTa si gvaqvs? a s k i l i.

ba la xi

es sity va wa mo su lia fu Zi dan `lax~. er Ti ada mi a ni me o-

res amar cxebs, sCag ris iara RiT, ro mel sac lax - va ri hqvi a.

ada min ma ada mi a ni ga- lax -a, e.i. mo e ri a, sce ma, fex qveS ga-

ig do. mTe bi ga dav la xe, e.i. mTe bi fex - q veS mo viq ci e. ba la-

xi aris mce na re, ro me lic ada mi a nis si a ru lis dros fex -

qveS eq ce va.

ba ya yi

Ta vis sa xels Ti Ton iZa xis: ̀ ba- ya- ya~ ̀ yi- yi- yi~, b a y a y i.

bu qi

bav S vo ba Si xev Si vba na ob diT, ci vi wyli dan rom amo vi-

do diT, mSral lam Si vwve bo diT, Tbi li iyo da gvsi a mov-

neb da. lams xels vur tyam diT da is mo da bge re bi `bu, bu~.

dge bo da di di ko ri an te li, sim Ca tis ga mo mtve ri maR la

adi o da, pir Si gvey re bo da da `qi, qi~ bge re biT pi ri dan ga-

reT vyri diT _ vi fur Txe bo diT. am bge re bi dan aris war-

mom d ga ri sity va b u q i.

`bu qi~, `su bu qi~; „qarbuqi“ _ qa ri a ni Tov li, sim Ca tis

ga mo mtve ri viT rom aire va qar Si.

47

ali zi, agu ri, kra mi ti

aris er T g va ri Ti xa- mi wa, ro mel sac sa gul da gu lod

zel d nen da am za deb d nen sam Se ne lo ma sa lebs, alizs, agur-

sa da kra mits. Ti xis zel vis dros is mis bge re bi `z~ da

`l~. aqe dan _ z e l v a.

sa Ta na do for mis mi ce mis Sem deg ga mo uw va vi da gam S ra-

li agu ri _ a l i z i a, xo lo ga mom w va ri ali zi _ a g u r i. agu-

rebs Tu er T ma neTs mi var tyamT an Ca qu CiT ga va pobT Su a ze

(mSe neb lo bis dros xSi rad na xe va ri agu ri gvWir de ba),

wkri a lis xma ar is mis mi si msxvi li for mis ga mo, uf ro mo-

gu du li, yru xma aqvs da `gu~ an `qu~ bge re bi fiq sir de ba.

aqe dan _ `a gu ri~, `qu ra~.

kra mi ti er T ma neT ze mir ty miT, an qvis mir ty miT kra u-

nobs da `kr~ bge ras ga mos cems, rac uf ro wkri a laa kra mi ti,

miT uf ro kar gi ga mom w va ria da xa ris xi a ni a. `ti~ bge ra kra-

mi te bis mtvre vis Se de gad war moq m ni li bge ra a. k r a m i t i.

ar Ce va-gar Ce va-ar Cev ne bi

am sity ve bis asax s ne lad un da war mo vid gi noT sof lis

yo fa- cxov re bis er Ti re a lu ri pro ce si.

so fel Si zam Tar Si mo sax le o bas cxva ri hyavs bar Si.

zafxul Si are ka ven iala Reb ze da ram de ni me mecx va re 6-7-8

er T ma neT Si ga u re ven cxvars. am dros is mis mecx va re e bis gan

Za xi li `rri i e, rri e~ da ity vi an – cxva ri ga u ri e To. mTa Si

me ti xe lia sa Wi ro, cal ke hyavT mSra li cxva ri, cal ke bat-

ka ni, cal ke saw ve li cxva ri. Se mod go ma ze mwyem se bi yve lebs

rom ga i yo fen, yve la Ta vis cxvars da ar Cevs da ise Ca mo re-

kavs bar Si an Ca mo rek vis Sem deg da ar Ce ven. am dros xde ba

Se Za xi le bi `Ci e, Ci e~ da ity vi an cxva ri da var Ci e To. aqe dan

aris Seq m ni li `d a r C e v a~, `g a r C e v a~, `a r C e v n e b i~.

boT li

axa li sity va a, sa co bis ax dis dros vi gebT bge ras ̀ buT~

an `boT~. es bge re bi uf ra mka fi od is mis ma Sin, ro ca mas Si

48

ga zi a ni siTxea dag ro vi li. ru su lad `buTil ka~, qar Tu-

lad `b o T _ l i~. ase vea gu gug lis Sem Tx ve va Sic: ru su lad

`ku ku- S ka~, qar Tu lad `gu gu- li~.

bu zi

bu zi bzu is da ga mos cems bge ras `bzzzz~.

bRa vi li

cxva ri, bat ka ni, Zro xac da xboc pir da pi ri mniS v ne lo-

biT ara bRa vi an, mag ram Tu da vak vir de biT be ber cxvars,

is nam d vi lad bRa vis da ga mos cems bge rebs `bRe e~, `bRRR~.

aqe dan war mod ga sity va _ `b R a v i l i~.

be We di

be We di _ Ti Tis sam ka u li _ sa ba.

gan vi xi loT es sity va or na wi lad. be+ We di. es sam ka u-

li rom na We dia da am saq mes oq rom We de li ake Tebs na Te-

li a, amas sity vis, me o re na wi lic gviC ve nebs _ We di. mag ram

ra aris be? qar T ve leb Si dRe sac aris es we si, ro de sac

qals sa pa tar Z lod niS na ven sa Cuq rad sxva sam ka u leb Tan

er Tad mo u ta nen be Weds, wi nas war mo ta nil am sam ka u lebs

eZa xi an `be~-s. `a mo vi Re beo da xel Si Ca vi de o~ _ xal xu ri.

Ce mi az riT aqe dan aris mi Re bu li sity va b e W e d i.

bav S vi-ba Ra na-Svi li

da i ba de ba Tu ara, Cvi li ga mos cems bge rebs: `ba a, ba a~.

dRe sac Cvils ba-s vu wo debT an ba i as. mas Tan gar To bi sas

ve Za xiT `a Ru u, aRu u~, rad gan Tvi Ton bav S vi cdi lobs `R~

bge ris ga moT q mas.

ba+ Ra+ na _ b a R a n a. `na~ mo sar Ta vi mac va li a.

ba+ v S vi _ mxo lod de das aqvs uf le ba Tqvas es sity va _

`vSvi~. me _ de dam vSvi is, _ ba. b a v S i. So ba _ mSo bi a ro bis

xma u ri a ni moq me de ba (daw v ri le biT amis ax s na ara e Ti ku rad

49

mi maC ni a).

S v i _ l i, `li~ mo sar Ta vi mar c va li a.

ba ri

mi wis bar vis dros `ba~ bge ra ar ga mo i ce ma. mi wa ak rul

bars rom mi wa ze sib r tyiT da var tyamT mi wis ga say re i neb-

lad, ma Sin is mis `b~ bge ra. mo sar Ta vi `ri~ mar c v lis mi ma-

te biT mi i Re ba sity va b a r i.

bor ki li _ rki nis Se sak ra vi xe le bis an fe xe bi saT vis.

grdem li - sam Wed lo

sam Wed lo Si dgas di di kun Zi, kun Z ze da mag re bu lia

grdem li, ro mel ze dac iWe de ba cxe li rki na. ori mWe de li

ga ma le biT ur tyams cxel rki nas kve rebs (u ros) da Cqa ro-

ben, rki na ga mo We don, sa nam ga civ de ba, cxe li rki na ad vi-

lia ga mo sa We dad.

cxe li rki na grdem l ze Wed vis dros ga mos cems bge rebs

`g~, `r~, `W~, ami tom sity ve bi: g r d e m l i, j a W v i, m W e d e

l i, W e d v a, s a m W e d l o, grdem l Tan ur Ti e ro bi sas sam-

Wed lo Si aris Seq m ni li.

go bi

go bi _ Wur We li a, ro mel sac fqvi lis Se sa na xad xma-

rob da ada mi a ni. Cve u leb riv. cacx vis xi sa gan ake Teb d nen,

ro gorc msu bu qi xe. ga dad g ma- gad mod g mis dros ga mo i ce ma

bge re bi _ ̀ g~ da ̀ b~. aqe dan aris es sity va mi Re bu li _ g o b i.

do li, du du ki, da i ra, daf da fi

es sity ve bi ad vi lia asax s ne li a, rad gan dak v ris dros

ga mo ce mu li bge re bis mi xed viT zus tad aqvs Ser Ce u li sa-

xe le bi am sak ra vebs.

50

var s k v la vi - mar s ku la vi

es sity va war mo iS va zRva os no ba Si.

bne li Ra me a, um T va ro. ar sa i dan xme le Ti ara sCans da

arc ara vi Ta ri ori en ti ri ar ar se bobs im dros, rom na vi

(gemi) wa iy va non sa sur ve li mi mar Tu le biT. sa Wi roa gzis,

„kvalis“ mi mar Tu le bis gag ne ba. am dros di dad ex ma re baT

mezR va u rebs ci u ri sxe u le bis, pla ne te bis, Ta na var s k v la-

ve de bis, ma Ti kon fi gu ra ci e bis zed mi wev niT cod na. er T -

er Ti ase Ti ci u ri sxe u lia pla ne ta mar si, ro mel sac ro-

ma e leb ma wi Te li, sis x lis fe ris ga mo, omis Rmer Ti uwo des.

mi si qar Tu li Se saty vi sia _ ma ri xi, mar si _ ma ri xi. Ta vi si

si wiT lis ga mo mar T lac la ma zi pla ne taa mar si da mas ca-

ze ad vi lad vi po viT da gan vas x va vebT sxva ci u ri sxe u le-

bi sa gan. am Tvi se be bis ga mo Se saZ loa qar T vel ma mezR va u-

reb ma swo red mar si air Ci es gzis mkvle vad _ ori en ti rad.

mar si _ mkva lav _ mar s k v la vi. „u“ ro gorc bevr sity va Si

ga da iq ca„v“-d da „m“ ga da iq ca „v“-ad.

sa qar T ve los zo gi erT kuTxe Si jer ki dev Se mor Ce ni-

lia sity va _ mar s k v la vi.

Tu Si po e tis, eTer Ta Ta ra i Zis leq si dan.

...gzakval are ul dabor gevd na qar.

xev - Wa las mTel dRes ub r ma vebd Tva lebs.

bind Zli e rob da da Sve lis nuk r sa viT

mar s k v lav ukan sdevd sav sia mTva res.

qar Tu li fol k lo ri dan:

„gudanTas mowy da mar s k v la vi,

jvar bo sels daj des wyal ze da“.

„zecas Sen Su qu ri mar s k v la vo,

mna To bo xme le Ti sa o“.

„ca wmid nav mar s k v la vi a no

mzev mo fe ni lo di li Ta“.

51

ke ti-da ket va

ma jis sim s xo xis xmel naW rebs Tu er T ma neTs mi var-

tyamT, war mo iq m ne ba bge ra `k~. mo sar Ta vi `ti~ mar c v lis

mi ma te biT mi i Re ba sity va _ k e t i.

ka ris da ket va niS nav da wi nas war gam za de bul ga-

say rel Si, ka ris uZ rav na wi leb Si ke tis gay ras. da- ket -

va. aqe dan aris Sem d ga ri sity ve bi _ k l i t e, s a k e t i.

daS la

ki ri ga mo iw ve ba kir q vi sa gan. igi aris sam Se neb lo ma sa-

la. mag ram sam Se neb lod r