ทปรกษา : ศ.น.ท.ดร. สราวฒ สจตจร, รศ.ดร. กตต อตถกจมงคล บรรณาธการ : ดร. สมชาย ตนชรากรณกองบรรณาธการ : น.ส.ศศพนธ ไตรทาน, น.ส.กลธดา พทยาภรณ, น.ส.อรญา ลาภโคกสง ออกแบบ : นายเทวฤทธ พนธเพยร, นายวระพนธ มาจนทก จดท�าโดย : สวนงานประชาสมพนธ สถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องคการมหาชน)

อาคารสรนธรวชโชทย 111 ถ.มหาวทยาลย ต.สรนาร อ.เมอง จ.นครราชสมา 30000โทรศพท : 0-4421-7040 ตอ 1251-2 โทรสาร : 0-4421-7047 Website : www.slri.or.th E-mail : pr@slri.or.th Facebook : www.facebook.com/SLRI.THAILAND

ซนโครตรอน แมกกาซนSYNCHROTRON MAGAZINE

สารจากกองบรรณาธการ

สารบญ

SYNCHROTRON MAGAZINE2

ธรรม งายๆ 16Digi Life 17SLRI News 18

Research Focus 3

Executive Interview 6รศ.ดร.วระพงษ แพสวรรณ

Accelerator Explore 8

Special Scoop 12ปสากลแหงแสงและเทคโนโลยแสง

KIDS วทย 14

ตะลอน...โคราช 15

สวสดทานผอานทเคารพทกทาน เนองดวย ในป 2015 น องคการการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (UNESCO) ไดประกาศใหเปนปสากลแหงแสงและเทคโนโลยแสง (International year of light and light-based technology, IYL 2015) ทางซนโครตรอน แมกกาซน ไดรวบรวมขอมลเกยวกบความเปนมาของแสงในยคตางๆ ตดตามอานไดใน Special Scoop และพบกบบทสมภาษณพเศษของ รศ. ดร.วระพงษ แพสวรรณ ปลดกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลยและประธานกรรมการบรหารสถาบนวจยแสงซนโครตรอน กบการน�าพา ซนโครตรอนประเทศไทย เขาสประชาคมอาเซยนในอนาคต อกทง ขาวสารมากมายตดตามอานไดในฉบบ....

SLRI MAGAZINE

12

6

4

จดขาวบนเปลอกกง

ผลตภณฑกงแชแขง

SYNCHROTRON MAGAZINE 3

RESEARCH FOCUS

เพมมลคา

กงแชแขงดวยซนโครตรอน

นางเบญญาภา ทองทม บรษท เจรญโภคภณฑอาหาร จ�ากด (มหาชน)ดร.กาญจนา ธรรมน สถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องคการมหาชน)

บรษท เจรญโภคภณฑอาหาร จ�ากด (มหาชน) ถอเปนบรษทผสงออกกงแชแขงรายใหญของประเทศ มสวนแบงการตลาดไมนอยกวารอยละ 15 ของยอดการสงออก โดยกงทบรษทเพาะเลยงไดรบการดแลอยางด และใชวธการผลตกงแชแขงททนสมย เพอใหไดกงทมคณภาพสงตามความตองการของลกคา กระบวนการการผลตกงแชแขง แมจะมการควบคมคณภาพเปนอยางด ตงแตขนตอนการเพาะเลยง แตบรษทฯ พบวา เกดจดขาวขนทบนเปลอกกงภายหลงจากการเกบผลตภณฑแชแขงทอณหภม -25 องศาเซลเซยส เปนระยะเวลา 3 สปดาห ซงสงผลกระทบตอยอดการสงออกของบรษทเปนอยางมาก

สถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องคการมหาชน) ไดเขาไปมสวนชวยวเคราะห ทดสอบ หาสาเหตของการเกดจดสขาวดงกลาว โดยใชกลองจลทรรศน และใชเทคนคทางแสงอนฟราเรด ท�าใหพบวา จดขาวนนคอผลกของธาตแคลเซยมและฟอสเฟต ทกอตวขนมาภายหลง ซงเกดขนเมอน�าระเหยออกไป (dehydrate) ภายใตสภาวะแชแขง ท�าใหแคลเซยมแยกตวออกมาจากโครงสรางไคตนของเปลอกกง

จากผลการวเคราะหดงกลาว ท�าใหทราบไดวา จดขาวเปลอกกงทเกดขนน ไมไดเกดจากการตดเชอไวรส และมนใจวากงแชแขงปลอดภยตอการบรโภค ขอมลทไดมสวนชวยในการบรหารจดการสภาวะการเพาะเลยง การเกบรกษากงแชแขง และก�าหนดระยะเวลาการขายใหรวดเรวกอนการกระตนใหเกดผลกแคลเซยมขน ซงชวยเพมมลคาการสงออกกวา 1,350 ลานบาท/ป

SYNCHROTRON MAGAZINE4

RESEARCH FOCUS

SYNCHROTRON MAGAZINE

งานวจยแสงซนโครตรอนเพอการฟนฟงานหงกระจกเกรยบตามแนวพระราชด�ารฯ

กระจกเกรยบ คอ กระจกสชนดหนงใชแรดบกดาดเปนแผนบาง ๆ รองรบอยขางหลง ท�าใหแลดคลายแผนขาวเกรยบ เคลอบดวยผวน�ายาเพอใหเปนมนวาว สวนทเปนสตาง ๆ บนผวกระจกใชตวยาซงไดจากแรตางๆ กระจกชนดนสามารถใชกรรไกรธรรมดาตดย อยให เป นชนเลก ๆ เพ อประ ดบตกแต งพ นลายหร อลวดลายได ทงหมดนคอความหมายตามค�าศพทของ “กระจกเกรยบ” โดยราชบณฑตยสถาน อกทงยงกลาวถงงานชางหงกระจกในตอนหนงวา การท�ากระจกสในประเทศไทยปรากฏขนเปนครงแรกในสมยรชกาลท 4 เปน กระจกแผนบางเรยกวากระจกเกรยบ ผลตโดยกรมชางหงกระจกทถกยบไปในสมยรชกาลท 5 นบแตนนมาวชาการหงกระจกของไทยจงสญสนไปดวย

ตวอย างกระจกโบราณท ได ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหผเขยนและทมวจยน�ามาด�าเนนการศกษานน แตเดมถกใชประดบเสาหานของ พระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม แ ล ะ ป ร ะ ด บ ท ฐ า น พ ร ะ บ ร ม ร ป ภายในปราสาทพระเทพบดร เปน

กระจกสแผนบาง มสตาง ๆ กนหลายส มความหนาตงแต 0.4 มม. ถง 0.7 มม. ไมสามารถตดดวยกรรไกรได ผเขยนและทมวจยใชล�าแสงซนโครตรอนยานรงสเอกซฉายบนตวอยางกระจกโบราณดานทเปนแผนแกว กระตนใหธาตองคประกอบทงหลายในแกวเกดการเรองแสงในยานพลงงานรงสเอกซ (X-ray fluorescence) ตรวจจบสญญาณดงกลาวและวเคราะหไดวา แผนแกวโบราณแตละสประกอบดวยธาตชนดใดบาง และมสดสวนโดยมวลอยเทาใด เนองจากแกวนนมอยหลายชนด เชน แกวโซดาไลม (soda-lime glass) แกวตะกวหรอแกวครสตล(lead glass) ขอมลดงกลาวจงมความส�าคญส�าหรบการค�านวณสตรแกวทจะทดลองท�าขนมาใหม ใหมสมบตทางกายภาพ สมบตเชงแสง และสมบตทางเคมเชนเดยวกบแกวโบราณได

กระจกโบราณมสคลายกบสของอญมณ ไดแก แดงทบทม น�าเงนไพลน เหลองบษราคม ซงแตกตางจากกระจกสในทองตลาด ดงนน ในงานซ อมแซมทต องการความ

งานวจยทจะกลาวถงตอไปนเปนโครงการทเกดขนจากพระราชด�ารในสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ใหด�าเนนการใชแสงซนโครตรอนศกษาและวเคราะหกระจกเกรยบโบราณของ วดพระศรรตนศาสดาราม เพอน�าความร ทไดมาใชเปนแนวทางในการฟ นฟงานชางหงกระจก สามารถผลตกระจกประดบทใชในการบรณปฏสงขรณไดดกวากระจกสทน�าเขามาจ�าหนายจากโรงงานในตางประเทศ เชน จน ญปน เปนตน

ดร. วนทนา คลายสบรรณ นางวรญา วงษเตปาสถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องคการมหาชน)

SYNCHROTRON MAGAZINE 5SYNCHROTRON MAGAZINE

เอกสารอางอง1. Wantana Klysubun, Christoph A. Hauzenberger, Bruce Ravel, Prapong Klysubun, Yuying Huang, Weeraya Wongtepa and Panidtha Sombunchoo, Understanding the blue color in antique mosaic mirrored glass from the Temple of the Emerald Buddha, Thailand, X-ray spectrometry (2015) 44, 116-123.2. Bruce Ravel, G.L. Carr, Christoph A. Hauzrnberger and Wantana Klysubun, X-ray and optical spectroscopic study of the coloration of red glass used in 19th century decorative mosaics at the Temple of the Emerald Buddha, Journal of Cultural Heritage (2015) 16, 315-321. 3. Wantana Klysubun, Bruce Ravel, Prapong Klysubun, Panidtha Sombunchoo and Weeraya Deenan, Characterization of yellow and colorless decorative glasses from the Temple of the Emerald Buddha, Bangkok, Thailand, Applied Physics A (2013) 11, 775-782.

รปท 1 (บน) กระจกเกรยบโบราณประดบฐานพระบรมรปในปราสาทพระเทพบดร (ลางซาย) กระจกเกรยบโบราณประดบ

เสาหานพระอโบสถวดพระศรรตนศาสดาราม (ลางขวา) กระจกสน�าเขาประดบเสาหานหลงจากการบรณะซอมแซมในป 2525

รปท 2 กระจกเกรยบโบราณ (a) กระจกเกรยบ

รนทดลองผลตโดยทมวจยของสถาบนฯ (b)

สมบรณแบบจงไมสามารถใชกระจกส ในทองตลาดได การสงเคราะหแกวใหมสเหมอนกบแกวโบราณนน ผเขยนและทมวจย วเคราะหการดดกลนรงสเอกซ (X-ray absorption spectroscopy หรอ XAS) ของธาตทตรวจพบในแกวโบราณ เช น ธาตเหลก ธาตแมงกานส ธาตทองแดง ธาตโคบอลต ธาตทองค�า ซงสามารถดดกลนแสงในยานทตามองเหนได หากมโครงสรางในระดบอะตอมและสถานะทางเคมทเหมาะสม เชน อะตอมของธาตทองแดง ในสถานะออกซเดชนเปนบวกสอง และอย ในโครงสรางของแกวโซดาไลมจะดดกลน แสงบางชวงความถแสงท�าใหแกวนนปรากฏ เป นสฟ า ในทางกลบกนถ าแก วนนม ธาตทองแดงอยในสถานะออกซเดชนเปนบวกหนง แกวนนกจะไมมส เพราะทองแดงในสถานะน ไม สามารถดดกลนแสงได ดงนนขอมลจากเทคนค XAS ชวยใหรวาสในแกวโบราณนนเกดจากธาตอะไร และอยในสถานะเคมใด จงสามารถเลยนแบบ สแกวโบราณไดโดยใชธาตชนดเดยวกน และควบคมใหอยในสถานะเคมทใหสตรงกนได

ทมวจยทดลองและพฒนากระบวนการผลตกระจกสแผ นบาง จนในป จจบนสามารถผลตกระจกสเหลอง และ สน�าเงน ไดใกลเคยงกบสของกระจกเกรยบโบราณ และท�า เป นแผ นบางได ถ ง 0 .3 มม. อยางไรกตามดวยขอจ�ากดทางเทคนคในหองปฏบตการ จงยงไมสามารถผลตกระจกเกรยบแผนขนาดใหญได ทมวจยก�าลงด�าเนนการแกไขขอจ�ากดดงกลาว เพอพฒนากระบวนการผลตใหดยงขน ตลอดจนผลตกระจกสอนๆ และน�าไปส จดมงหมายสงสดของงานวจยน คอการผลตกระจกเกรยบรนใหมทสามารถน�าไปใชในการบรณะวดพระศรรตนศาสดาราม ไดอยางสมบรณ

(a)(a)

(b)(b)

เหลยวหลง ... แลหนาซนโครตรอนประเทศไทย

พรอมกาวสประชาคมอาเซยนอยางเตมภาคภม

SYNCHROTRON MAGAZINE6

SLRI MAG: “สถาบนวจยแสงซนโครตรอน” มบทบาทอยางไรในวงการวทยาศาสตรประเทศไทย

“สถาบนวจยแสงซนโครตรอน มบทบาทเปนสถาบนวจยกลางของประเทศ ทมเครองมอทางวทยาศาสตรในระดบ World class เรมเปดใหบรการแสงซนโครตรอนครงแรกไดตงแตป 2546 ครอบคลมยานของแสงทใชประโยชนไดตงแตอนฟราเรด แสงทตามองเหน รงสเหนอมวง รงสเอกซทงความถต�าและสง สามารถพฒนาศกยภาพวงกกเกบใหกกเกบอเลกตรอนทมพลงงานสงถง 1,200 ลานอเลกตรอนโวลท ไดเมอป 2548 ทผานมา แสงทผลตขนไดเหลานใชเพอวเคราะหวสดอยางลกซงในระดบอะตอมและโมเลกลวา วสดทสนใจมธาตอะไรบางเปนองคประกอบ วเคราะหพฤตกรรมของวสดตามเวลาและปจจยทผนแปร วเคราะหผลก

ของสสาร และยงสามารถใชขนรปชนสวนกลไกขนาดจวไดดวยเทคนคพเศษ การใชงานแสงซนโครตรอน มเทคนคทส�าคญ ไดแก การกระเจงรงสเอกซ การดดกลนรงสเอกซ การเรองรงสเอกซ เปนตน ปจจบนมการพฒนาและตดตงระบบล�าเลยงแสง ณ ปจจบนไดถง 10 ระบบล�าเลยงแสง สามารถท�าการทดลองไดหลากหลายดาน เชน ดานเกษตรกรรม ดานความมนคง ดานเศรษฐกจ ดานการแพทย ดานวฒนธรรม เปนตน ”

SLRI MAG: ความส�าคญของแสงซนโครตรอนในประเทศไทย“จากการด�าเนนงานมากวา 10 ป มจ�านวนโครงการทเขามาใช

โดยเฉลย 300 โครงการ/ป โดยมอตราเตบโตของผใชบรการแสงซนโครตรอนมากขนทกป นโยบายส�าคญของสถาบนฯ อกประการหนงคอการขยายการใหบรการแสงซนโครตรอนแกภาคอตสาหกรรม เพอสงเสรมใหเกดความรวมมอในเชงพาณชย โดยไดเรมสนบสนนการใหบรการเพอตอบโจทยใหบรการแกภาคอตสาหกรรมอยางครบวงจรมาตงแตป 2553 ทผานมา ซงมอตราการเขามาใชบรการเพมขนอยางตอเนองทกป ใหผลสมฤทธของงานวจยอยางเปนรปธรรม สรางมลคาเพมทางเศรษฐกจไดอยางมนยส�าคญ ซงจากการประเมนมลคาเพมทางเศรษฐกจจากการด�าเนนงานของสถาบนฯ ในชวงปงบประมาณ 2557 โดยศนยวจยเศรษฐศาสตรประยกต มหาวทยาลยเกษตรศาสตร พบวา การด�าเนนงานของสถาบนฯ กอใหเกดมลคาเพมทางเศรษฐกจกวา 1,900 ลานบาท ถอเปนการด�าเนนงานทสอดรบนโยบายของรฐบาลทจะกระตนภาคอตสาหกรรมใหเหนถงความส�าคญของงานวจยทสามารถน�าไปใชประโยชนไดจรง”

วทยาศาสตร เทคโนโลย และนวตกรรม เปนรากฐานส�าคญในการพฒนาประเทศ การสรางความเขมแขง ในด านงานวจยพนฐานถอเป นจดเรมต นในการสรรค สร างสงคมแห งการเรยนร นโยบายการบรหารงาน ของสถาบน วจยแสงซน โครตรอน (องค การมหาชน) ม ง เน นการพฒนาก าว ไปส การ เป นองค กรแห ง การเรยนร ทยงยน เพอสามารถตอบโจทยภาครฐ เอกชน และภาคธรกจอตสาหกรรม โดยสถาบนฯ มนโยบาย การด�าเนนงานทสอดคลองกบนโยบายการพฒนาประเทศของรฐบาล ในการพฒนาโครงสรางพนฐานดานวทยาศาสตร เทคโนโลย และนวตกรรม ซงเปนปจจยหลกในการเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ

ซนโครตรอน แมกกาซน ฉบบน เรามาท�าความรจกกบ รศ.ดร.วระพงษ แพสวรรณ ประธานกรรมการบรหารสถาบนวจยแสงซนโครตรอน กบมมมองในอดต และการน�าพาซนโครตรอนเขาสประชาคมอาเซยนในอนาคต

"

EXECUTIVE INTERVIEW

SLRI MAG: บทบาทของสถาบนในเวทอาเซยนจะเปนอยางไร“สถาบนฯเปดใหบรการใชแสงซนโครตรอนทใหบรการแบบ

open facility นบเปนขอไดเปรยบของประเทศไทย ประเทศไทยจงเปนจดศนยกลางทดยงทรฐบาลจะด�าเนนยทธศาสตรวทยาศาสตรเพอการทต (Science for Diplomacy) ดวยการเชอเชญนกวทยาศาสตรในกลมประเทศอาเซยน ทงภาคอตสาหกรรมและวชาการมารวมใชประโยชน อนจะท�าใหประเทศไทยหยงรศกยภาพทาง วทน. ของประเทศเพอนบานในกลมอาเซยนไดอยางด และยงจะน�าไปสความรวมมอในการพฒนาอตสาหกรรมของกลมประเทศอาเซยน”

SLRI MAG: แนวทางการด�าเนนงานในอนาคต“ในอนาคต สถาบนฯ ยงไดใหความส�าคญกบการบรการตอบโจทย

ในเชงพาณชยอยางตอเนอง ทจะสามารถสรางรายไดจากผลตภณฑในประเทศไดอยางยงยน มงเปาทจะเปนเอตทคคะทางดานการใชประโยชนจากแสงซนโครตรอนเพอการวเคราะหวจยขนสง หมายรวมถงการใชประโยชนเครองมอวจยขนสงทางดานอน ๆ ดวย เพอใหเกดการพฒนาเศรษฐกจอยางยงยน พฒนาคณภาพชวตของประชาชน เพมรายไดเขาประเทศ และยกระดบประเทศไทยใหทดเทยมกบนานาอารยประเทศ”

ซนโครตรอน ถอเปนหองปฏบตการวจยกลางแหงชาต ทมเครองก�าเนด

แสงซนโครตรอนทใหญทสด

ในภมภาคอาเซยน มงมนการพฒนาศกยภาพใหกาวไปสความเปนเลศ ทางวทยาศาสตรและเทคโนโลย

ดานแสงซนโครตรอน พรอมกาวสประชาคมอาเซยน

อยางเตมภาคภม

"

"

ประวตการศกษา• วทยาศาสตรบณฑต (ฟสกส) มหาวทยาลยเชยงใหม (พ.ศ. 2520)• วทยาศาสตรมหาบณฑต (ฟสกส) Kent State University (พ.ศ. 2525) • วทยาศาสตรดษฎบณฑต (ฟสกสนวเคลยร) Kent State University (พ.ศ. 2529)• ปรญญาวทยาลยปองกนราชอาณาจกร หลกสตร วปอ. รน 47 (พ.ศ. 2547-2548) • ประกาศนยบตร Director Certification Program สถาบน Thai Institute of Directors รน 129/2010 (พ.ศ.2553)• ปรญญาวทยาศาสตรดษฎบณฑตกตมศกด (ฟสกส) มหาวทยาลยเชยงใหม (พ.ศ.2556)

ต�าแหนงงานปจจบน • ปลดกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย• ประธานคณะกรรมการบรหารสถาบนเทคโนโลยนวเคลยรแหงชาต (องคการมหาชน)• ประธานคณะกรรมการบรหารองคการพพธภณฑวทยาศาสตรแหงชาต• ประธานคณะกรรมการบรหารสถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องคการมหาชน)

SYNCHROTRON MAGAZINE 7

SYNCHROTRON MAGAZINESYNCHROTRON MAGAZINE8

ACCELERATOR EXPLORE

โครงการความรวมมอระหวางสถาบนวจยแสงซนโครตรอนกบหองปฏบตการตรวจวดอนภาค ALICE ของเซรน

ผอานหลายทานคงคนเคยหรอรจกองคกรเพอการวจยนวเคลยรแหงยโรป หรอ เซรน (CERN: Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire หรอ The European Organization for Nuclear Research) มาบางแลว เซรนเปนองคกรระหวางประเทศเพอการวจยในหลาย ๆ ดาน โดยเฉพาะดานฟสกสอนภาค มทตงอยบรเวณชายแดนระหวางประเทศสมาพนธรฐสวสและประเทศฝรงเศส ใกลกบกรงเจนวา ในตอนแรกนนประเทศสมาชกขององคกรจะมแตเพยงประเทศในยโรปเทานน แตภายหลงไดมการขยายความรวมมอไปยงประเทศตาง ๆ ทวโลก ซงรวมทงประเทศไทยของเราดวย สวนงานวจยเมอตอนเรมตนในป ค.ศ. 1952 นนจะเนนไปทดานฟสกสนวเคลยรเปนหลก นจงเปนทมาของค�าวา “นวเคลยร” และ “ยโรป” ในชอองคกร

ปจจบนเซร นเปนองคกรวจยฟสกสพนฐานระดบโลก ประกอบไปดวยหองปฏบตการวจยตาง ๆ มากมาย โดยเฉพาะหองปฏบตการทเกยวกบการพฒนาเครองเรงอนภาค การพฒนาระบบตรวจวดอนภาค และการพฒนาระบบเกบและประมวลผลขอมลขนาดใหญ เซร นมเครองเร งอนภาคและเครองตรวจวดอนภาคขนาดใหญหลายระบบส�าหรบท�าการคนควาวจย นอกจากนนเซรนยงใหความส�าคญกบการสรางความตระหนกและการเผยแพรความรเกยวกบฟสกสอนภาค และการสรางความรวมมอระหวางประเทศดานการวจยวทยาศาสตรอกดวย

เครองเรงอนภาคทใหญทสดของเซรนซงเปนเครองเรงอนภาคทใหญทสดของโลกดวยคอ Large Hadron Collider (LHC) มความยาวเสนรอบวง 27 กโลเมตร ไดถกออกแบบใหสามารถเรงพลงงานของโปรตอนไดสงถง 7 ลานลานอเลกตรอนโวลต (Teraelectronvolt หรอ

TeV) โปรตอนทถกเรงจะมความเรวสงถง 99.9999991 เปอรเซนตของความเรวแสง ซงจะท�าใหไดพลงงานของการชน (Collision energy) เทากบ 14 TeV นเปนคาพลงงานสงสดตามทไดออกแบบไว ในปจจบน LHC เดนเครองทพลงงานสงทสดได 6.5 TeV ตอล�าอนภาค หรอเทากบทพลงงานของการชน 13 TeV ซงเปนสถตสงสดของโลกทเรมท�าไดตงแตวนท 20 พฤษภาคม 2558 ทผานมานเอง

รปท 1 ภาพถายทางอากาศบรเวณทตงหองปฏบตการเซรน แสดงระบบเครองเรงอนภาคทอยใตดน

รปท 2 แผนภาพแสดงเครองเรงอนภาคตาง ๆ ของเซรน ทส�าคญคอ LHC (Large Hadron Collider) ขนาดพลงงาน 7 TeV, SPS (Super Proton Synchrotron) ขนาดพลงงาน 450 GeV, PS (Proton Synchrotron) ขนาดพลงงาน 25 GeV, BOOSTER (Proton Synchrotron Booster; PSB) ขนาดพลงงาน 1.4 GeV, และ LEIR (Low Energy Ion Ring) ขนาดพลงงาน 72 MeV/u ส�าหรบการเรงไอออนของตะกว

รปท 3 เครองเรงอนภาค LHC

ดร. ประพงษ คลายสบรรณ, ดร. กฤษดา กตตมานะพนธ, ดร. ณรงค จนทรเลก, นส. ศรวรรณ ไกรนรา

สถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องคการมหาชน)

SYNCHROTRON MAGAZINE 9

ผลงานส�าคญทสดทผานมาของเครองเรงอนภาค LHC ทผอานคงเคยไดยนมาบางแลว คอ การคนพบอนภาคทเรยกวา อนภาคฮกส หรอ Higgs boson ซงเปนอนภาคมลฐานทเปนตนก�าเนดของมวลของสสารตามทฤษฎ ซงเซรนไดประกาศการคนพบดงกลาวเมอวนท 4 กรกฎาคม พ.ศ. 2555 การคนพบดงกลาวน�าไปสการมอบรางวลโนเบลในสาขาฟสกสใหกบนกฟสกสสองทานทเปนผเสนอทฤษฎของการมอยของอนภาคดงกลาว ไดแก ปเตอร ฮกส (Peter Higgs) และ ฟรองซวร อองแกลร (François Englert) ในป พ.ศ. 2556 ซงขอมลการคนพบนไดจากการชนกนของโปรตอนทพลงงาน 4 TeV ตอล�าอนภาค หรอพลงงานของการชน 8 TeV เทานน

จากแผนภาพของเครองเรงอนภาค LHC ในรปท 5 เราจะเหนวาล�าอนภาคจะมโอกาสชนกนใน 4 ต�าแหนงตอรอบ ซงต�าแหนงทงสนเปนทตงของระบบตรวจวดอนภาคหลก 4 ระบบ จากทงหมด 7 ระบบ ไดแก ALICE (A Large Ion Collider Experiment), CMS (Compact Muon Solenoid), ATLAS (A Toroidal LHC ApparatuS) และ LHCb (LHC-beauty) โดยระบบตรวจวดทสามารถตรวจวดและคนพบอนภาคฮกส ไดแก ระบบตรวจวด ATLAS และ CMS

ระบบตรวจวดอนภาค ALICE นนจะเปนระบบตรวจวดอนภาคทไมเหมอนกบระบบตรวจวด ATLAS และ CMS ทเปนระบบตรวจวดอนภาคแบบเอนกประสงค (General-purpose) คอสามารถตรวจวดอนภาคไดหลากหลายชนด แต ALICE ไดถกออกแบบใหมความเหมาะสมเฉพาะส�าหรบการศกษาการชนกนของไอออนหนก ซงไดแกตะกว การชนกนของไอออนหนกจะกอใหเกดความรอนและพลงงานมหาศาลใกลเคยงกบสภาวะทเกดขนในชวงเวลาเศษเสยววนาทภายหลงการกอก�าเนดของจกรวาล หรอทเรารจกกนดในชอ Big Bang

รปท 4 การประกาศการคนพบอนภาคฮกสเมอวนท 4 กรกฎาคม 2555

รปท 6 ขอมลการคนพบอนภาคฮกสจากเครองตรวจวดอนภาค CMS (ซาย) และ ATLAS (ขวา)

รปท 5 แผนภาพของ LHC แสดงต�าแหนงของระบบตรวจวดอนภาคหลกทงส

รปท 7 ระบบตรวจวดอนภาค ALICE

SYNCHROTRON MAGAZINESYNCHROTRON MAGAZINE10

ACCELERATOR EXPLORE

สถาบนวจยแสงซนโครตรอนไดเรมตนความรวมมอกบกลมวจยและพฒนาของหองปฏบตการ ALICE ITS เมอวนท 10 กมภาพนธ 2557 โดยคณะผบรหารและนกวจยไดเดนทางไปยงเซรนรวมกบ ผศ. ดร. ชโนรตน กอบเดช อาจารยสาขาวชาฟสกส ส�านกวชาวทยาศาสตร มหาวทยาลยเทคโนโลยสรนารเพอหารอถงความรวมมอ และไดขอสรปเกยวกบการใชล�าอเลกตรอนของสถาบนวจยแสงซนโครตรอนส�าหรบงานทดสอบเซนเซอรอนภาคททางหองปฏบตการ ALICE ITS พฒนาขน

โครงการพฒนาเครองก�าเนดแสงสยามเพอใชประโยชนจากล�าอเลกตรอนส�าหรบงานวจยนน เปนโครงการทมจดประสงคเพอเพมการใชประโยชนจากล�าอเลกตรอนขนาดพลงงาน 1 GeV (ซงจะเพมเปน 1.2 GeV ในอนาคต) ของเครองเรงอนภาคบสเตอรซนโครตรอนของเครองก�าเนดแสงสยาม นอกเหนอไปจากการใชผลตแสงซนโครตรอนซงเปนภารกจหลก โดยจะน�าล�าอเลกตรอนไปใชในการอาบวสด (Electron beam irradiation) เพอปรบปรงคณสมบตของวสดนน ๆ และพฒนาระบบการทดสอบดวยล�าอเลกตรอน (Beam Test Facility; BTF) ในงานทเกยวของกบการทดสอบคณสมบตของระบบวดอนภาคพลงงานสง (High-energy particle detector characterization) และการทดสอบและปรบเทยบระบบวดคณสมบตของล�าอนภาค (Particle beam diagnostics calibration and testing) โดยงานแรกในสวนนจะเปนการทดสอบคณสมบตของระบบวดอนภาคพลงงานสงของ Inner Tracking System (ITS) ของเครองตรวจวดอนภาค ALICE

รปท 9 คณะผบรหารและนกวจยของสถาบนฯ ไดเดนทางไปหารอความรวมมอกบกลมวจยและพฒนาของ

ALICE ITS

รปท 10 โครงสรางของระบบการวด ITS (Inner Tracking System) มเซนเซอรซลกอนเปนองคประกอบพนฐาน

เครองตรวจวดอนภาค ALICE นนประกอบไปดวยระบบวดยอยๆ ถง 18 ระบบ โดยระบบทอยในสดใกลกบบรเวณทอนภาคชนกนมากทสดคอระบบวด Inner Tracking System (ITS) ท�าหนาทตรวจวดอนภาคทมชวงชวตสนและไมสามารถเดนทางไดไกลกอนทมนจะสลายตวไปอยางรวดเรว ระบบจะท�าการตรวจวดทงต�าแหนงและทศทางการเคลอนทของอนภาคทเกดขนหลงการชน โดยระบบ ITS นนประกอบไปดวยเซนเซอรอนภาคชนดซลกอนจ�านวน 6 ชนดวยกน ดงแสดงในรปท 8 ดานขวา

รปท 8 ภาคตดขวางของเครองตรวจวดอนภาค ALICE แสดงใหเหนถงระบบการวดชนดตาง ๆ กวา 10 ชนดทเปนสวนประกอบ (ซาย) โดยสวนทอยในสดคอระบบการวด ITS (Inner Tracking System) (ขวา)

SYNCHROTRON MAGAZINE 11

เนองจากการใชล�าอเลกตรอนทดสอบประสทธภาพการท�างานของเซนเซอรอนภาคนนจะตองใชล�าอเลกตรอนทมจ�านวนนอย ๆ ในหลกของ 10 - 100 ตว ในขณะทล�าอเลกตรอนของเครองก�าเนดแสงสยามนนจะมอเลกตรอนเปนจ�านวนมาก ในหลกของหลายรอยลานตวเพอใหไดแสง ซนโครตรอนทมความเขมสง ดงนน การจะน�าล�าอเลกตรอนไปใชในงานนจงตองมระบบลดจ�านวนอเลกตรอน ซงสามารถท�าไดหลายวธ เชน การใชโลหะหนกท�าหนาทเปนตวกรองลดจ�านวนอนภาค การปรบแตงระบบเวลาของเครองเรงอนภาค และการใชแมเหลกสองขวรวมกบสลท (Slit) เปนตน ซงในระยะแรกทผานมานน ทางสถาบนฯ ไดใชวธแรก คอ ใชเปาตะกวเพอลดจ�านวนอนภาค วธนมขอดคอสามารถด�าเนนการไดงายและรวดเรว แตม ข อเสยทส�าคญคอล�าอเลกตรอนทได นนจะมพลงงานทไมคงท

ในระยะทสองทสถาบนก�าลงด�าเนนการอยนน จะท�าการปรบปรงระบบ BTF โดยใชแมเหลกสองขวทมอยในระบบล�าเลยงอเลกตรอนพลงงานสงท�าหนาทเปนตวคดเลอกพลงงานของอเลกตรอนรวมกบสลท ท�าใหมขอดเหนอกวาในระยะท 1 เพราะจะสามารถควบคมพลงงานของอเลกตรอนใหมคาคงทได อกทงจะท�าใหลดจ�านวนอเลกตรอนลงไดมากกวาเดม ซงสถาบนฯ มก�าหนดทจะตดตงระบบนไดแลวเสรจในเดอนตลาคมทจะถงน

ในระยะท 3 ซงเปนระยะสดทายนน สถาบนฯ จะตดตงระบบล�าเลยงล�าอเลกตรอนแยกออกจากระบบล�าเลยงอนภาคพลงงานสง ซงเราจะสามารถน�าล�าอเลกตรอนไปใชในงานวจยในดานตาง ๆ โดยเฉพาะอยางยงการฉายล�าอเลกตรอนอาบวสด (Electron beam irradiation) เพอปรบปรงคณสมบตของวสดนน ๆ ซงจะมประโยชนอยางยงส�าหรบนกวจยดานวสดศาสตรของไทย โดยเฉพาะก ล ม ว จ ย ท ท� า ก า ร ส ง เ ค ร า ะ ห ว ส ด น า โ น (Nanomater ials) และวสดแม เหลกนาโน (Nanomagnetic materials) โดยในระบบนเราจะสามารถเลอกพลงงานของล�าอเลกตรอนไดโดยละเอยดกวาระบบในระยะท 2 ขนไปอกดวย

รปท 13 เซนเซอรพรอมบอรดอเลกทรอนกสส�าหรบอานขอมลตดตงอยในกลองทท�าจากตะกว

รปท 14 ระบบการฉายล�าอเลกตรอนอาบวสดและระบบทดสอบเซนเซอรดวยล�าอเลกตรอนในระยะท 3

รปท 12 ระบบทดสอบเซนเซอรดวยล�าอเลกตรอนในระยะท 2

รปท 11 ระบบทดสอบเซนเซอรดวยล�าอเลกตรอนในระยะท 1

เอกสารอางอง1. CERN Faq : LHC the guide2. CERN Website : home.web.cern.ch

SYNCHROTRON MAGAZINE12

ปสากลแหงแสง

การคนพบเกยวกบแสง

การประยกตใชแสง

และเทคโนโลยแสงดร. ณฐธวล ประมาณพล

SPECIAL SCOOP

องคการการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต (UNESCO) ไดประกาศใหป พ.ศ. 2558 หรอ ค.ศ. 2015 เปน ปสากลแหงแสงและเทคโนโลยแสง (International year of light and light-based technologies, IYL 2015) โดยมวตถประสงคเพอสรางความตระหนกใหประชาชนมความเขาใจเกยวกบแสง และเลงเหนถงความส�าคญของเทคโนโลยแสงในชวตประจ�าวนมากขน อกทงยงเปน การร�าลกเหตการณส�าคญทเกยวของกบศาสตรแหงแสงในอดตทผานมา

การศกษาเกยวกบแสง ซงกคอคลนแมเหลกไฟฟาชนดหนง น�าไปส การพฒนาแสงเลเซอร แผนดวด โทรศพทมอถอ สญญาณอนเตอรเนต ไรสาย หรอแมแตการศกษาทางดาราศาสตรวทย (Radio astronomy) ซงกคอ การศกษาวตถทองฟาในชวงความถของคลนวทย สวนทฤษฎสมพนธภาพและการศกษาการแผรงสจากเอกภพ กอใหเกดการพฒนาออกแบบระบบดาวเทยม GPS และการคนหาค�าตอบเรองก�าเนดของเอกภพ

การศกษาธรรมชาตและคณสมบตของแสง จงมความส�าคญและกอใหเกดประโยชนตอวงการวทยาศาสตรหลายสาขา ไมวาจะเปนความพยายามทจะท�าความเขาใจการเคลอนทของดาว และดาวเคราะห บทบาทของแสงในกระบวนการสงเคราะหแสง แสงจากการระเบดครงใหญ (Big Bang) น�าไปสการคนหาการก�าเนดของเอกภพ สเปกตรมของแสงในชวงรงสเอกซจนถงอนฟราเรด ชวยไขขอสงสยเกยวกบสงมชวต การใชแสงกบรางกายของมนษย ชวยในเรองการวนจฉย ถายภาพทางรงส

และการรกษาทางการแพทย นอกจากนน ศาสตรแหงแสงยงถกประยกตใชเปนเทคโนโลยการสรางและควบคมแสงทรจกกนในชอ Photonics และอปกรณเชงแสงตางๆ เชน เลเซอร ใยแกวน�าแสง หลอดแอลอด มความส�าคญและมสวนชวยทางดานการแพทย การสอสาร และพลงงาน

แสงจงมบทบาทส�าคญมากในโลกยคปจจบน จะเหนวา การเชอมโยงอนเตอรเนตทวโลก โทรศพทเคลอนท เทคโนโลยไรสาย ท�าใหการสอสาร ขอมลขาวสารตางๆ กระจายไปทวโลกอยางไรพรหมแดน รวมถง ความเจรญกาวหนาทางการแพทย สามารถเขาถงพนทหางไกลได เทคโนโลยแสงยงมความส�าคญตอพลงงานทางเลอก หรอพลงงานสะอาด เชน การพฒนาอปกรณทเปลยนพลงงานแสงอาทตยไปเปนพลงงานรปอน เพอการใชทรพยากรธรรมชาตอยางคมคาและยงยน นอกจากน เทคนคเชงแสงตางๆ ยงมสวนชวยในการศกษาสภาวะแวดลอมของโลก เชน การส�ารวจขอมลระยะไกล (Remote sensing) เพอคาดการณภมอากาศและภยธรรมชาต การส�ารวจทางการเกษตรและแหลงน�าใตดน เปนตน

การศกษาคนพบเกยวกบแสงเรมตนขนเมอ 1000 ปทผานมา การคนพบเหลานสงผลตอการพฒนาทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยเปนอยางมาก

Timeline

1015 1865 1965

19651815 1915

Ibn Al-Haythamนกวทยาศาสตรผบกเบก ชาวอาหรบ ไดเรมศกษา วทยาศาสตรเชงแสง หรอทศนศาสตร (Optics)

James Clerk Maxwellนกวทยาศาสตรชาวสกอตแลนด สามารถอธบายคณสมบต แมเหลกไฟฟาของแสง

Arno Penzias และ Robert Wilsonคนพบรงสไมโครเวฟฉากหลงของจกรวาล (Cosmic microwave background)

Charles Kaoนกฟสกสและวศวกรไฟฟาชาวจน ประสบความส�าเรจในการสงแสงผานใยแกวน�าแสง (Fibre optics) ท�าใหเรามการสอสารผานระบบอนเตอรเนตไดในปจจบน

Augustin-Jean Fresnel

ชาวฝรงเศส ไดประกาศ ทฤษฎแสงในรปแบบคลน

Albert Einsteinนกฟสกสชาวเยอรมน

ไดคนพบทฤษฎสมพทธภาพขน

SYNCHROTRON MAGAZINE 13

ก�าเนดของแสง

แสงซนโครตรอน

หากยอนกลบไป เมอประมาณสามแสนปหลงการระเบดครงใหญ (Big Bang) ซงท�าใหเอกภพมอณหภมสงมาก และเมออณหภมเยนตวลงมากพอ จงเกดการรวมตวกนของอะตอมพนฐาน ซงเปนทมาของการเกดระบบสรยะ รวมทงโลกของเราดวย ตงแต นนมา ดวงอาทตยจงกลายเปนแหลงก�าเนดแสงแรกและส�าคญทสด ท�าหนาทใหแสงสวาง และความอบอ นแกโลกของเรา อกทงการโคจรของโลกรอบ ดวงอาทตย ยงท�าใหเกดฤดกาลในแตละป นอกจากนน แสงอาทตยยงมบทบาทส�าคญในกระบวนการสงเคราะหแสงของพช โดยใชกาซคารบอนไดออกไซดและน�า เพอผลต กาซออกซเจนสบรรยากาศ และสารจ�าพวกคารโบไฮเดรต ซงเปนแหลงพลงงานทส�าคญใหแกมนษยและสงมชวตอนๆ

นอกจากแสงอาทตยแลว เรายงมแหลงก�าเนดแสงอนๆ เชน การกอกองไฟ จากการ ตงแคมปไฟของบรรพบรษมนษยถ�า หรอตะเกยง ในททไมมไฟฟา ปจจบนเรามไฟฟาใช ซงเปนแหลงก�าเนดแสงทมนษยสรางขน เรมจากการประดษฐหลอดไฟ โดย Joseph Swan และ Thomas Edison ตอมามการพฒนาหลอดฟลออเรสเซนต และหลอดแอลอดทใชกนอยางแพรหลาย ในปจจบน

มนษยยงเรยนร ทจะควบคมแสง โดยใชกระจกซงท�าหนาท เปลยนทศทาง ของแสง และเลนสในการขยายภาพ เมอหลายรอยปกอน ไดมการประดษฐกลองจลทรรศน และกลองโทรทรรศน ซงมสวนประกอบของกระจกและเลนส เพอศกษาวตถขนาดเลกกวาทจะมองเหนดวยตาเปลา และวตถระยะไกล ไมวาจะเปนเรอในทะล หรอชนสวนทางดาราศาสตร ในระยะไกลมาก นอกจากนน เรายงสามารถสงแสงจากทหนงไปยงอกทหนงโดยใชเสนใยน�าแสง เพอสงผานขอมลตางๆ หรอส�ารวจบรเวณทไมสามารถเขาถงได เชน เครองมอทางการแพทย กลองสองอวยวะภายใน

ปจจบน เรายงมแหลงก�าเนดแสงทมนษยสรางขนอกประเภทหนง เรยกวา เครองก�าเนดแสงซนโครตรอน โดยอาศยหลกการท�างานของการเรงอเลกตรอนใหมความเรวสงเกอบเทาความเรวแสง ถกบงคบใหเลยวโคงผานสนามแมเหลก

และปลดปลอยพลงงานออกมาในรปแบบของคลนแมเหลกไฟฟาทเรยกวา แสงซนโครตรอน ซงมลกษณะพเศษครอบคลมชวงความยาวคลนตงแตยานรงสอนฟราเรดจนถงรงสเอกซ และมความเขมสงมาก จงถกน�ามาใชประโยชนในการศกษาระดบโมเลกลและอะตอมกนอยางแพรหลาย โดยมหองปฏบตการเครองก�าเนดแสงซนโครตรอนกระจายอย ทวโลกประมาณ 50 แหง และในประเทศไทย ตงอย ณ สถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องคการมหาชน) กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย จงหวดนครราชสมา ซงเปนเครองก�าเนดแสงซนโครตรอนทใหญทสดในภมภาคอาเซยน

ทมา : www.light2015.orgwww.lightsources.org

ดวงอาทตย

กองไฟ ตะเกยง

หลอดไฟของเอดสน

เครองเรงอนภาคแนววงกลม

เครองก�าเนดแสงซนโครตรอน

วงกกเกบอเลกตรอน

สถานทดลอง

เครองเรงอนภาคแนวตรง

หลอดฟลออเรสเซนต

ภาพจาก http://www.wallpaperup.comSYNCHROTRON MAGAZINE14

KIDS วทย

ฉบบน เราจะพกเรองการทดลองทางวทยาศาสตรไวกอนนะคะ เนองจากนองๆ หลายคนอาจคดวาวทยาศาสตรเปนเรองทเขาใจยาก ดงนนในฉบบน SLRI Mag จะชวนนองๆ ไปรจกกบวทยาศาสตรทเราสามารถพบเจอไดในชวตประจ�าวน และนองๆ จะรวา “วทยาศาสตรเปนเรองงายๆ ทอยรอบๆ ตว” ไปเรมกนเลยคะ..........

วทยาศาสตรงายๆ รอบๆ ตว

Q: ทำ�ไมทองฟ�

เปนสฟ�?

A: แทจรงแลวทองฟาเองไมมส แสงสฟา ท เ หนเกดจากสฟา ทมอย ในแสง

อาทตย โฟตอนของแสงสฟามพลงงาน

มากกวาโฟตอนของแสงสอน จงท�าใหมน

ชนอะตอมอนออกไปไดมากกวาและ

เคลอนลงต�ามาเขาตาเรา ดงนนเมอเรา

มองขนไปบนทองฟา เราเลยเหนโฟตอน

แสงสฟามาก ท�าใหเหนทองฟาเปนสฟา

แตสของดวงอาทตยขณะลบขอบ

ฟาไมไดเปนสฟา เพราะเมอดวงอาทตย

ลดต�าลง เราจะเหนแสงอาทตยสองเปน

มมผานฝนสกปรกในอากาศ ฝนละออง

เหลานจะสะทอนโฟตอนสฟาสวนใหญ

ออกไปกอนท แสงจะมาเข าตา เรา

จงท�าใหเราเหนทองฟาเปนสสมๆ แดงๆ

จากขอความขางตน ท�าใหเรา

ตระหนกไดวา แทจรงแลวในการด�ารงชวต

ป ร ะ จ� า ว น ข อ ง เ ร า เ ก ย ว ข อ ง ก บ

วทยาศาสตรทงสน หากเราลองสงเกต

และวเคราะหจะพบวา “วทยาศาสตรเปน

เรองงายๆ ทอยรอบๆ ตว” นนเองคะ

Q: ทำ�ไมรอยฟกชำ� จงมสคลำ�ดำ�เขยว?

A: เมอรางกายเราถกกระแทกหรอถกต

อยางแรงทสวนใดสวนหนง จะท�าให

เสนเลอดฝอยบรเวณนนแตก เลอดจะไหล

ซมออกมานองอยใตผวหนง ท�าใหผวหนง

บวมขน บรเวณทเลอดไหลนองนอยลก

ถดไปจากหนงก�าพราชนใน ถาถกกระแทก

ใหมๆ จะเปนรอยแดงจางๆ เมอผานวนไป

จะมสคล�าขน การทเราเหนเปนสคล�า

เขยวกเพราะแสงทสองกระทบรอยฟกช�า

นนสะทอนมาเขาตาเรา กอนทแสงจะมา

เขาตาเรา แสงจะตองผานชนตางๆ ของ

ผวหนง กลามเนอและเนอเยอบรเวณนน

จะดดซบแสงสแดงไว สวนแสงสน�าเงน

ถงแสงสมวงจะไมถกดดซบ เราจงเหน

เปนสมวงคล�าบรเวณนน ยงรอยฟกช�า

ขยายตวลกเขาไปมากเพยงใด แสงกจะ

ถกดดซบมากขน เรากจะยงเหนรอย

ฟกช�าคล�ามากขน

รางกายจะพยายามก�าจดเมดเลอด

แดงหรอเมดเลอดขาวทถกท�าลายแลว

รวมทงชนสวนเซลลทแตกหลดออกมา

เมดเลอดแดงจะสลายตวมสซดลงจนเหลอง

และสดทายเมดเลอดขาวจะมากลนกน

สงเหลาน เพอท�าความสะอาด ในทสด

เนอเยอบรเวณนนกจะเขาสสภาพเดม

Q: เสยงเพลงทำ�ใหแกว แตกไดจรงหรอ?

A: การรองเพลงดวยเสยงสงๆ เปนเวลา

นานสามารถท�าใหแกวแตกไดไมใชเรอง

พดเลน แทจรงแลวเปนปรากฏการณ

ธรรมชาตซงเรยกวาเกด“ก�าทอน (reso-

nance)” ของเสยง คอ เกดการแทรกสอด

ของคลนเสยงแบบเสรมกน

เพอใหเขาใจในเรองนงายขน ลอง

นกถงเวลาเราไกวชงชาไดจงหวะเหมาะๆ

พอด ชงชาจะยงไกวสงขน แตถาไกว

ชงชาผดจงหวะจะท�าใหชงชาไกวเบาลง

เนองจากแรงทผดจงหวะไปหกลางกบการ

เคลอนไหวของชงชาเสยหมด แกวก

เชนเดยวกน แกวแตละใบจะสนสะเทอน

ดวยความถเฉพาะตว ถาลองใชดนสอ

เคาะแกวใบใดจะไดยนเสยงเหมอนเดม

ทกครง คลนเสยงจากนกรองท�าใหแกว

สนสะเทอนไดเชนกน ถาความถของเสยง

ไมพอดกจะหกลางกบการสนสะเทอนของ

แกว แตถานกรองสามารถปรบความถ

ของเสยงไดพอเหมาะกบการสนสะเทอน

ของแกวจะท�าใหแกวสนแรงขนจนแตกได

SYNCHROTRON MAGAZINE

ตะลอนโคราช

เ ม อ ไ ด ย น ช อ ไ ม ก ล า ย เ ป น ห น

หลายทานคงสงสย อะไรคอไมกลายเปน

หน ตะลอน...โคราช ฉบบน จะพาทกทาน

ไปเทยว สถาบนวจยไมกลายเปนหนและ

ทรพยากรธรณภาคตะวนออกเฉยงเหนอ

เฉลมพระเกยรต มหาวทยาลยราชภฎ

นครราชสมา หรอทชาวโคราชเรยกกนวา

พพธภณฑไมกลายเปนหน

ไมกลายเปนหน (petrified wood)

คอ ไมสมยดกด�าบรรพทกลายสภาพเปนหน

ซงเกดจากเนอไมเดมถกแทนทดวยแรธาต

ตางๆ จากสารละลายในน�าใตดน

ไมกลายเปนหนไดอยางไร?? เมอม

การทบถมไมในระดบลก ไมจะอยในสภาวะ

ขาดออกซเจนและจลนทรย การสลายตวหรอ

ผพงจงเกดขนชามาก สารละลายแรธาต

พพธภณฑไมกลายเปนหนในน�าใตดน จะแทรกซมเขาไปตกผลกใน

ชองวางหรอผนงเซลลของไม จนกระทงกลาย

เปนหนทงหมดในทสด

น ท ร ร ศ ก า ร ท จ ด แ ส ด ง ภ า ย ใ น

พพธภณฑไมกลายเปนหนประกอบดวย

1 . นทรรศการภายนอก ไ ดแ ก

สวนอนสรณสถานไมกลายเปนหน ร. 6

สวนจ�าลองภมประเทศแสดงทมาของชอ

หมบาน “โกรกเดอนหา” และ สวนจ�าลอง

ภมประเทศไมกลายเปนหนลมน�ามล – ช

2. พพธภณฑไมกลายเปนหน ไดแก

นทรรศการไมกลายเปนหนโคราช – ขอนแกน

หองเฉลมพระเกยรต : สถาบนพระมหา

กษตรยไทยกบการอนรกษไมกลายเปน

หน หองฉายวดโอแอนเมชน : ก�าเนดโลก

ววฒนาการสงมชวตและประวตพพธภณฑ

หองฉายวดโอแอนเมชน : ก�าเนดไมกลาย

เปนหนโกรกเดอนหา และ หองนทรรศการ

ไมกลายเปนหนอญมณ

3 . พ พ ธ ภณ ฑ ช า ง ด ก ด� า บ ร ร พ

ไดแก อโมงคชางดกด�าบรรพ วดทศนและ

นทรรศการ เรองชางดกด�าบรรพ

4. พพธภณฑไดโนเสาร ไดแก อโมงค

ไดโนเสาร นทรรศการไดโนเสารโคราช

หองฉายวดโอแอนเมชน เรอง “แมอกวโนดอนต

ใจเดด ปะทะอลโลซอรจอมโหด” นทรรศการ

“มมเดก”

การเขาชมพพธภณฑไมกลายเปนหน

เปดบรการ : องคาร – อาทตย (ปดวนจนทร)

เวลาเขาชม : 9.00 – 16.00 น.

เปดเขาชม ทกๆ 15 นาท

เวบไซต : http://www.khoratfossil.org

เบอรโทรศพท : 0-4437-0739-40

ทอย : 184 ถ.มตรภาพ-หนองปลง หม 7 บานโกรกเดอนหา ต.สรนาร

อ.เมองนครราชสมา จ.นครราชสมา 30000

อตราการเขาชม :

ผใหญ 30 บาท

นกศกษา ปวส.-ปรญญาตร 20 บาท

นกเรยนอนบาล-ปวช. 10 บาท

SYNCHROTRON MAGAZINE 15

SYNCHROTRON MAGAZINE16

ทกขหรอสขอยทใจของเราเอง

ธรรมงายๆ

ตราบใดทเรายงคงเปนมนษย เรายอมเจอทงปญหา

และอปสรรคนานาชนด ทเขามาใหเราพสจนความอดทน ชวต

เรายงเจอปญหามากเทาไร ยงท�าใหเรามประสบการณมากขน

เทานน

ทก ๆ ปญหาทผานเขามาในชวตจะเปนแบบฝกหดทแสน

วเศษทสดทใหเราไดฝกคด ไตรตรอง ดวยเหตผล ยงเราไดเจอ

ปญหาทหนกมากเทาไร ท�าใหเราไดใชวจารณญาณและความ

คดมากขนเทานน เคยมความรสกแบบนไหม...วา…

ท�าไมนะ...ชวตเราถงโชครายไดมากมายขนาดน ?

ท�าไมนะ...เราถงไดเจอแตปญหาเดมๆแบบซ�าซากอยร�าไป ?

ท�าไมนะ...เราถงพบเจอแตเรองราวเลวรายอยไดตลอดเวลา ?

ท�าไมนะ...เราถงไมไดมไมไดเปนอยางทเราคด ?

ท�าไมนะ...เราท�าสงใดไมเคยประสบความส�าเรจเลยสกท ?

ในชวตจรงๆแลวเราเคยหาค�าตอบเหลานใหกบตวเองไหมวา

“ค�าถามเหลาน” มนเกดขนมาจากอะไรกนแน ?

“มนเกดขนมาจากปญหาทผานเขามาในชวตเรา” หรอวา

“มนเกดขนจากใจของเราเอง”

เคยลองคดเลน ๆ ไหมวา ...ท�าไม...มเหตการณๆเดยวกน

เกดขนระหวางคนสองคน ท�าไมคนหนงถงไดทกขใจไดอยาง

แสนสาหส...แตอกคนหนงกบนงหวเราะและยมไดอยาง

มความสข สงเหลานไมใชเรองแปลก เพราะวา “ความทกข” กบ

“ความสข” มนคอเรองเดยวกน แตใจเราตางหากทท�าให

“ความทกข” กบ “ความสข” เปนคนละเรองกน

หากเรามองในดานดๆ ของสงทเกดขนเรากจะพบแต

“ความสข” หากเรามองแตในดานราย ๆ ของสงนนเรากจะพบ

แต “ความทกข” จะเหนไดวาจะสขหรอจะทกขอยทใจของเราเอง

ทงสน

หากตวเราเองจมอยแตในความทกขนนจะสงใหสงรอบตว

รวมถงคนรอบขาง หรอแมแตสงคมกเปนทกขไปดวย ในทาง

กลบกนสงคมหรอเศรษฐกจกอาจเปนสาเหตทกอใหเกด

ความทกขไดเชนกน ซงทางเวบไซตบลมเบรก ไดเชอมโยง

ความสมพนธดงกลาวออกมาในรป ดชนความทกขเวทนา

(Misery Index) เปนตวชวดดชนทางเศรษฐกจตวใหมทท�าการ

วดจากความทกข โดยอาศยดชนทางเศรษฐกจเปนตวบงช เชน

จากภาวะเงนเฟอและอตราการตกงาน เปนตน ซงประเทศไหน

มคาดชนดงกลาวต�า หมายความวามความทกขจากเศรษฐกจ

นอย จากการจดล�าดบความทกขทางเศรษฐกจ โดยวดจาก

เศรษฐกจจากทวโลก พบวาประเทศทมดชนดงกลาวสงสด 86.5

คะแนน คอ เวเนซเอลา และในกลมทมดชนความทกขเวทนา

ต�าๆ นนไดแก เยอรมนน คาดชนความทกขจากเศรษฐกจ 6.65

คะแนน ถดมาคอ มาเลเซย 6.55 คะแนน ญปน 4.5 คะแนน

ขณะทสวสเซอรแลนด เปน 2.4 คะแนน แตทเหนจะเปนเรองนา

เหลอเชอคอ ประเทศไทย กลบมความทกขเวทนานอยทสดในโลก

แคคะแนนเพยง 1.6 ซงเปนไปไดวา “ประเทศไทย” ถงแมไมใช

ประเทศทร�ารวยอะไร แตชวตของไทยสวนใหญนนอยกบ

เกษตรกรรม ขาวปลาอาหาร ถกทสด บางอยางหาเกบ-หากนได

ตามรว ตามไร กอมอรอยไดโดยไมตองซอหาใหเดอดรอน

ยามทคนไทยมทกขตางกเอออาทรชวยเหลอเจอจนกน บางคน

ท�างานชวยเหลอสงคมไมหวงเรองเงนคาจาง ทส�าคญท�าดวย

“จตอาสา” ภาพพจนคนไทยใจจงมความสข อยางนนเองทท�าให

เราเปนทกขนอยกวาชาตอนใดในโลก

ดงนน ทกครง ท เรามปญหาวนเวยนเขามาในชวต

หากเรามองอกมมหนงในดานทเราไมเคยมอง เราจะพบวาทก

ปญหาทเขามา ลวนแตมสงด ๆ แฝงอยในตวของมนเอง

อยางนอยทสดเรากรสกมคณคาในตวเอง วาเราสามารถกาว

ขามผานมนมาได ไดประสบการณด ๆ ในการตอสและดนรน

ซงความรสกและสงเหลานเราไมสามารถหาซอหรอขอมาจาก

ใครไดเลย ยงเราเจอปญหามากเรากจะมประสบการณมากขน

เรอย ๆ จนในทสดเรากจะมองเหนสงเหลานวามนไมใชปญหา

เพราะเราไดเรยนรและศกษามนมาเปนอยางด ทกครงทเกด

ปญหาและเรองราวรายใด ๆ จงบอกกบตวเองวา “ขอบคณทกๆ

ปญหาทผานเขามาในชวต และท�าใหฉนไดฝกความอดทนและ

ความเขมแขง” แลวเรากจะยมไดกบเรองราวตาง ๆ ทผานเขามา

ขอบคณขอมลดๆ จาก: https://www.gotoknow.org/posts/428219

http://www.bloomberg.com/news/articles/2015-03-03/the-15-happiest-economies-in-the-world

การเพมสญญาณ Wi-Fi ในบานของคณ

วธงายๆ

คณเคยมปญหากบสญญาณ Wi-Fi ทบานของคณหรอไม ไมวาจะเปนเรองความแรงทตกบาง กระตกบาง หรอชาๆ หนวงๆบาง จนบางครงอดรสกไมไดวา คาอนเตอรเนตทจายไปไมคมคาเอาเสยเลย

วนน DIGI Life ไดรวบรวมขอมลเทคนคการเพมความแรง Wi-Fi ในบานของคณ มาใหลองน�าไปใชกน ....

SYNCHROTRON MAGAZINE 17

DIGI LIFE

1. ควรเลอกใชเทคโนโลย Wi-Fi รนใหมๆ ความใหมของอปกรณ วาจะเปนสมารทโฟน โนตบค หรอแมแต

อปกรณกระจายสญญาณลวนแตมผลตอการรบสงสญญาณทงสน ฉะนน อะไรทเปลยนไดและไมท�าใหตวเราเดอดรอนมากนก ลองเปลยนสกหนอยกดเหมอนกนนะ

2. หาต�าแหนงทเราทเตอรสามารถใหสญญาณไดแรงทสด

เราทเตอรไมไดเปนแกดเจต (Gadget) ทสวยหรดด ดงนนหลายๆ คนชอบวางมนหลบๆ ไว แตนเปนเรองทผดพลาดอยางมาก เพราะเราทเตอรเปนอปกรณ “ขรอน” และมนตองการททมอากาศถายเทสะดวก ฮวงจยทดทสดส�าหรบการตดตงเราทเตอรคอ วางมนในทเปดโลง อยสงดวาอยต�า ไมอยชดตดสงกดขวางทอาจบลอคสญญาณได และไมควรวางเราทเตอรใหเสาสญญาณชดตดก�าแพง หรอออกไปนอกอาคาร เพราะจะท�าใหสญเสยสญญาณครงหนงทสงออกไป

3. วางเราทเตอรใหหางจากโทรศทพบาน เราทเตอรหลายๆ รนมนใชคลนความถ ยาน 2.4GHz ในการ

กระจายสญญาณ ซงเปนคลนความถเดยวกบโทรศพทไรสายภายในบาน อปกรณไรสายตางๆ ตลอดจนเตาอบไมโครเวฟ ซงอปกรณเหลานสามารถสงคลน 2.4GHz ทแรงมาก จนรบกวนใหสญญาณ Wi-Fi ของคณสไมได แนะน�าใหวางเราทเตอรหางไกลจากอปกรณเหลานจะดกวา

4. ดแลเนตเวรกใหปลอดภย ส�าหรบ วธสดทายทจะชวยใหสญญาณไวไฟของคณไมถกแอบ

ใชโดยชาวบานจนอดยดยาด ไปหมด เนองจากการ Home Wi-Fi จะมการปลอยสญญาณออกไปนอกบาน หากคณไมท�าการตงคาระบบรกษาความปลอดภยเอาไว อยางเชน การเขารหส ซงเราทเตอร ใหมๆ วนนจะไดรบผลกระทบตอประสทธภาพความเรวนอยมาก แตมนยอมดกวา การโดนขางบานแอบบใชสญญาณไวไฟของคณ ทองเนต โหลดบต ดยทบ ทแยไปกวานนกคอ แฮคเกอรสามารถใชเนตเวรกทไมไดรบการดแลเรองความปลอดภยขโมย ขอมลสวนตวของเหยอได ในทนตรวจสอบใหแนใจวา ไดตงคาการเขารหสดวย WPA2 และใชพาสเวรดทแขงแรง

5. กระปองน�าอดลมชวยคณได ลองเอากระปองน�าอดลมมาตดตามภาพ แลววางไวดานหลง

เสาสงสญญาณของเราทเตอรเพอบงคบทศทาง Wi-Fi ใหไปยงทศทางทตองการ ซงทางเวบไซด lifehacker.com เขาบอกวา ไดผลเหมอนกนนะ ...

SYNCHROTRON MAGAZINE18

SLRI NEWS

ซนโครตรอนจดใหญ ! รบปญหากลมผใชแสงหวงปรบปรงการใหบรการเทยบระดบสากล

ซนโครตรอน รวมเฉลมฉลอง ปสากลแหงแสง (International Year of Light)

ซนโครตรอน สมมนาการจดท�าแผนยทธศาสตร 5 ป ระยะท 5

ซนโครตรอน รวมจดงานถนนสายวทยาศาสตร ประจ�าป 2558

สถาบนนฯ จดประชมกลมผใชประโยชนแสงซนโครตรอน ครงท 5 ประจ�าป 2558 (AUM 2015) เมอวนท 19 มกราคม 2558 ณ โรงแรมสวสโฮเตล เลอ คองคอรต กรงเทพมหานคร ซงการจดการประชมดงกลาว มวตถประสงคเพอเปนเวทใหกบผใชบรการแสงซนโครตรอนของสถาบนฯ ซงไดแก อาจารย นกวจย จากมหาวทยาลย สถาบนวจยทวประเทศ และจากบรษทภาคเอกชน ใหมโอกาสพบปะ รบรขาวสารของสถาบนฯ และเปลยนขอมล ประสบการณ รวมถงไดมโอกาสทจะสะทอนความคดเหน และปญหาทพบในการใชบรการหองปฏบตการแสงสยาม เพอใหสถาบนฯ จะไดน�าขอเสนอแนะไปปรบปรงการใหบรการเพอใหเกดประโยชนสงสดแก กลมผใชบรการแสงซนโครตรอน ตอไป

สถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องคการมหาชน) จดสมมนาประจ�าป 2558 ในหวขอ “การจดท�าแผนยทธศาสตร 5 ป ระยะท 5” ระหวางวนท 5-6 กมภาพนธ 2558 ณ โรงแรมภวนาล รสอรท เขาใหญ จ.นครราชสมา

กจกรรมในวนแรกประกอบไปดวย การสมมนาเชงปฏบตการ จาก ดร.สชาต อดมโสภกจ ผอ�านวยการฝายพฒนาสงคม ส�านกงานคณะกรรมการนโยบายวทยาศาสตร เทคโนโลยและนวตกรรมแหงชาต (สวทน.) ในหวขอ “แผนยทธศาสตร 5 ป ระยะท 5 (พ.ศ.2560-2564) ของสถาบนวจยแสงซนโครตรอน” นอกจากน สถาบนฯ ไดรบเกยรตจาก รศ.ดร.วระพงษ แพสวรรณ ปลดกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย และประธานกรรมการบรหารสถาบนวจยแสงซนโครตรอน มาบรรยายพเศษในหวขอ “ทศทางการด�าเนนงานของสถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องคการมหาชน) ในอนาคต” ในชวงบาย ซงมการซกถาม-ตอบ ดวยบรรยากาศทอบอนอกดวย

สถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องคการมหาชน) ร วมจดกจกรรมงาน “ถนนสายวทยาศาสตร รบวนเดกแหงชาต ป 2558” ซงจดขนไปเมอวนท 8 – 10 มกราคม 2558 ณ ก ร ะ ท ร ว ง ว ท ย า ศ า ส ต ร แ ล ะ เ ท ค โ น โ ล ย กรงเทพมหานคร โดยในปน สถาบนฯ มกจกรรมใหนองๆ เยาวชน รวมเลนสนก พรอมทงไดรบความรและของรางวลกลบบานมากมาย ไมวาจะเปน กระเปาผาลายพซนโครตรอนและผองเพอน กระปกออมสน ปากกา ชดภาพระบายส สมดโนต เปนตน

ซนโครตรอน รวมเฉลมฉลอง ปสากลแหงแสง -International Year of Light (IYL2015) ดวยการจดบรรยายพเศษในหวขอ ”Light in Nature” โดย Dr.Fred Schlachter นกฟสกส จาก American Physic Society และ Lawrence Berkeley National Labolatory ผเชยวชาญดานเลเซอรและซนโครตรอน เมอวนท 17 มนาคม 2558 ณ หองออรดทอเรยม สถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องคการมหาชน) จ.นครราชสมา โดยมผสนใจเขารวมฟงกวา 100 ทาน

SYNCHROTRON MAGAZINE 19

ซนโครตรอน สมมนาการจดท�าแผนยทธศาสตร 5 ป ระยะท 5

ซนโครตรอน รวมโชวนวตกรรม ในงานแถลงขาวผลงานของรฐบาลรอบ 6 เดอน ดร.พเชฐ ดรงคเวโรจน รฐมนตรว าการกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย แถลงขาวผลงานรฐบาลในรอบ 6 เดอน เมอวนท 21 เมษายน 2558 ณ หองโถงชน 1 อาคารพระจอมเกลา กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย โดยสถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องคการมหาชน) ไดร วมจดนทรรศการและโชวนวตกรรม อาท การเพมมลคาทางเศรษฐกจดวยแสงซนโครตรอน เครองแสดงผลอกษรเบรลล 20 เซลล และเครองเคลอบกระจกกลองโทรทรรศนฝมอคนไทย เปนตน

สถาบนฯ จดการประชมคณะอนกรรมการทปรกษานานาชาต

สถาบนฯ จดการประชมคณะอนกรรมการทปรกษานานาชาต (International Advisory Committee) จ�านวน 7 ทาน น�าโดย Prof.Dr. Josef Hormes ประธานอนกรรมการ และ Prof.Dr. Moonhor Ree, Dr. Paul Dumas, Dr. Haruo Ohkuma, Prof. Dr.June-Rong Chen, Prof. Dr. Jim Clarke และ Dr.Mau-Tsu Tang อนกรรมการ เพอตดตามความกาวหนาการด�าเนนงานของสถาบน ทางดานเทคนค วศวกรรม เครองเรงอนภาค และระบบล�าเลยงแสง พรอมทงใหค�าแนะน�า ปรกษาเพอการแกไขปญหา พฒนาการด�าเนนงาน และรองรบการใหบรการแกผใชบรการแสงซนโครตรอน เมอวนท 22 - 24 เมษายน 2558 ณ สถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องคการมหาชน) จ.นครราชสมา

ซนโครตรอน ตอนรบอาเซยน จดอบรมเชงปฏบตการสถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องค การมหาชน) กระทรวง

วทยาศาสตรและเทคโนโลย จดอบรมเชงปฏบตการระดบอาเซยนส�าหรบเทคนคการปลดปลอยอเลกตรอน ASEAN Workshop on Photoemission Electron Spectroscopy and Microscopy (AWPESM2015) ครงท 3 เมอวนท 27 – 29 พฤษภาคม 2558 และ เทคนคการดดกลนรงสเอกซ ASEAN Workshop on X-ray Absorption Spectroscopy (AWX2015) ระหวางวนท 8-10 มถนายน 2558 โดยม นสต นกศกษา อาจารย และนกวจยจากทวประเทศและประเทศในภมภาคอาเซยน ณ สถาบนวจยแสงซนโครตรอน (องคการมหาชน) จ.นครราชสมา