บทท 2

ธรรมชาตและองคประกอบของดนตรสากล

ธรรมชาตของดนตร ดนตร คองานทางศลปะทมนษยสรางขนโดยอาศยเสยงเปนสอถายทอด ความรสกของศลปน เสยงดนตรเปนเสยงทมความงามทถกน ามาเรยบเรยงขน เปนบทเพลงอยางมศลปะหรออาจกลาวไดวาดนตรคอเสยงทน ามาเรยบเรยงใหผสม กลมกลนกนโดยมท านอง จงหวะ และเสยงประสานประกอบเขาดวยกนตามหลกวชาดนตร มจดประสงคเพอใหมความไพเราะนาฟง ความแตกตางระหวางเสยงดนตรกบเสยงอน ๆ คอ เสยงดนตรเปนเสยง ทประดษฐขนโดยอาศยความงดงามของเสยง ศลปนผประดษฐเสยงไดสอดใสอารมณลงไปในท านอง (Melody) สวนเสยงอน ๆ (Noise) ทไมใชเสยงดนตรนนเปนเสยงท ขาดคณสมบตทางศลปะ เชน เสยงแตรรถยนต เสยงจอกแจกจอแจในตลาด เปนตน ผรทางดนตรหลายทานไดเสนอแนวคดเกยวกบธรรมชาตของดนตรไว หลายลกษณะแตจะขอกลาวโดยสงเขป ดงน 1. ดนตรเกดจากการแสดงออกทางอารมณของมนษย เชน เมอเกดความพอใจสนกสนานกจะเปลงเสยงออกมา ปรบมอ กระทบเทา ใชไมเคาะ นานเขากจะหาวธท า ใหเกดเสยงแปลก ๆ โดยใชเครองมอตาง ๆ เขาชวย ดวยเหตนเครองดนตรในชดแรก ๆ จงมไมกเสยง จงหวะกงาย ๆ ไมซบซอน

6

2. ดนตรเปนเรองของศลปะทเกยวกบเสยงทมนษยสรางขน โดยมนษย อาจเลยนเสยงมาจากธรรมชาต แลวน าเสยงนนมาเรยบเรยงใหเปนระเบยบและทส าคญดนตรตองมอารมณในการทจะสอไปยงผฟง 3. ดนตรมธรรมชาตทแตกตางไปจากศลปะแขนงอน ๆ เชน ดนตรเปนสอ ทางอารมณทสมผสไดดวยห ดนตรเปนสวนหนงของวฒนธรรม ดนตรเปนเรองของสนทรยศาสตรวาดวยความไพเราะและดนตรเปนเรองของการแสดงออกทางอารมณ เปนตน องคประกอบของดนตรสากล

ดนตรไมวาจะเปนของชาตใด ภาษาใด ลวนมพนฐานมาจากสวนตาง ๆ เหลานทงสนความแตกตางในรายละเอยดของแตละสวนแตละวฒนธรรมนน เปนสงทเกดขนจรง แตการทจะแตกตางกนอยางไรนน กรอบวฒนธรรมของแตละสงคมจะเปนปจจย ทก าหนดใหตรงตามรสนยมของแตละวฒนธรรมจนเปนผลใหสามารถแยกแยะดนตรของชาตหนงแตกตางจากดนตรของอกชาตหนงอยางไร

องคประกอบของดนตรสากล ประกอบดวย

1. เสยง (Tone)

คตกวผสรางสรรคดนตร เปนผใชเสยงในการสรางสรรคผลตงานศลปะ เพอรบใชสงคม ผสรางสรรคดนตรสามารถสรางเสยงทหลากหลายโดยอาศยวธการผลตเสยงเปนปจจยก าหนด เชน การดด การส การต การเปา เสยงเกดจากการสนสะเทอนของอากาศทเปนไปอยางสม าเสมอ สวนเสยงอกทกหรอเสยงรบกวน (Noise) เกดจากการสนสะเทอนของอากาศทไมสม าเสมอ ลกษณะความแตกตางของเสยงขนอยกบ คณสมบตส าคญ 4 ประการ คอ ระดบเสยง ความยาวของเสยง ความเขมของเสยง และคณภาพของเสยง

7

1.1 ระดบเสยง (Pitch) หมายถง ระดบความสง-ต าของเสยง ซงเกดจากจ านวนความถของการสนสะเทอน กลาวคอ ถาเสยงทมความถสง ลกษณะการสนสะเทอนเรว จะสงผลใหมระดบเสยงสง แตถาหากเสยงมความถต า ลกษณะการสนสะเทอนชาจะสงผลใหมระดบเสยงต า

1.2 ความสน-ยาวของเสยง (Duration) หมายถง คณสมบตทเกยวกบ ความยาว-สนของเสยง ซงเปนคณสมบตทส าคญอยางยงของการก าหนดลลา จงหวะ ในดนตรตะวนตก การก าหนดความสน-ยาวของเสยง สามารถแสดงใหเหนไดจากลกษณะของตวโนต เชน โนตตวกลม ตวขาว และตวด า เปนตน

1.3 ความเขมของเสยง (Intensity) ความเขมของเสยงเกยวของกบน าหนกของความหนกเบาของเสยง ความเขมของเสยงจะเปนคณสมบตทกอประโยชน ในการเกอหนนเสยงใหมลลาจงหวะทสมบรณ 1.4 คณภาพของเสยง (Quality) เกดจากคณภาพของแหลงก าเนดเสยง ทแตกตางกน ปจจยทท าใหคณภาพของเสยงเกดความแตกตางกนนน เกดจาก หลายสาเหต เชน วธการผลตเสยง รปทรงของแหลงก าเนดเสยงและวสดทใชท าแหลงก าเนดเสยง ปจจยเหลานกอใหเกดลกษณะคณภาพของเสยง ซงเปนหลกส าคญใหผฟงสามารถแยกแยะสสนของเสยง (Tone Color) ระหวางเครองดนตรเครองหนงกบเครองหนงไดอยางชดเจน

8

2. พนฐานจงหวะ (Element of Time)

จงหวะเปนศลปะของการจดระเบยบเสยง ทเกยวของกบความชาเรว ความหนกเบาและความสน-ยาว องคประกอบเหลาน หากน ามารอยเรยง ปะตดปะตอ เขาดวยกนตามหลกวชาการเชงดนตรแลว สามารถทจะสรางสรรคใหเกดลลาจงหวะ อนหลากหลาย ในเชงจตวทยา อทธพลของจงหวะทมผลตอผฟงจะปรากฏพบในลกษณะของการตอบสนองเชงกายภาพ เชน ฟงเพลงแลวแสดงอาการกระดกนว ปรบมอรวมไปดวย

3. ท านอง (Melody)

ท านองเปนการจดระเบยบของเสยงทเกยวของกบความสง-ต า ความสน-ยาว และความดง-เบา คณสมบตเหลานเมอน ามาปฏบตอยางตอเนองบนพนฐานของ ความชา-เรว จะเปนองคประกอบของดนตรทผฟงสามารถท าความเขาใจไดงายทสด ในเชงจตวทยา ท านองจะกระตนผฟงในสวนของสตปญญา ท านองจะมสวนส าคญ ในการสรางความประทบใจ จดจ า และแยกแยะความแตกตางระหวางเพลงหนง กบอกเพลงหนง

4. พนผวของเสยง (Texture)

“พนผว” เปนค าทใชอยท วไปในวชาการดานวจตรศลป หมายถง ลกษณะ พนผวของสงตาง ๆ เชน พนผวของวสดทมลกษณะขรขระ หรอเกลยงเกลา ซงอาจจะ ท าจากวสดทตางกน ในเชงดนตรนน “พนผว” หมายถง ลกษณะหรอรปแบบของเสยงทงทประสานสมพนธและไมประสานสมพนธ โดยอาจจะเปนการน าเสยงมาบรรเลงซอนกนหรอพรอมกน ซงอาจพบทงในแนวตงและแนวนอน ตามกระบวนการประพนธเพลง ผลรวมของเสยงหรอแนวทงหมดเหลานน จดเปนพนผวตามนยของดนตรทงสน ลกษณะรปแบบพนผวของเสยงมอยหลายรปแบบ ดงน

9

4.1 Monophonic Texture เปนลกษณะพนผวของเสยงทมแนวท านองเดยว ไมมเสยงประสาน พนผวเสยงในลกษณะนถอเปนรปแบบการใชแนวเสยงของดนตรในยคแรก ๆ ของดนตรในทกวฒนธรรม

4.2 Polyphonic Texture เปนลกษณะพนผวของเสยงทประกอบดวย แนวท านองตงแตสองแนวท านองขนไป โดยแตละแนวมความเดนและเปนอสระจากกน ในขณะททกแนวสามารถประสานกลมกลนไปดวยกน ลกษณะแนวเสยงประสานในรปของ Polyphonic Texture มววฒนาการมาจากเพลงชานท (Chant) ซงมพนผวเสยง ในลกษณะของเพลงท านองเดยว (Monophonic Texture) ภายหลงไดมการเพมแนว ขบรองเขาไปอกหนงแนว แนวทเพมเขาไปใหมนจะใชระยะขนค 4 และค 5 และด าเนนไปในทางเดยวกบเพลงชานทเดม การด าเนนท านองในลกษณะนเรยกวา “ออรกานม” (Orgonum) นบไดวาเปนยคเรมตนของการประสานเสยงแบบ Polyphonic Texture หลงจากครสตศตวรรษท 14 เปนตนมา แนวท านองประเภทนไดมการพฒนากาวหนาไปมาก ซงเปนระยะเวลาทการสอดท านอง (Counterpoint) ไดเขาไปมบทบาทเพมมากขนในการตกแตงพนผวของแนวท านองแบบ Polyphonic Texture

4.3 Homophonic Texture เปนลกษณะพนผวของเสยง ทประสานดวยแนวท านองแนวเดยวโดยมกลมเสยง (Chords) ท าหนาทสนบสนน ในคตนพนธ ประเภทน แนวท านองมกจะเคลอนทในระดบเสยงสงทสดในบรรดากลมเสยงดวยกน ในบางโอกาสแนวท านองอาจจะเคลอนทในระดบเสยงต าไดเชนกน ถงแมวาคตนพนธประเภทนจะมแนวท านองทเดนเพยงท านองเดยวกตาม แตกลมเสยง (Chords) ทท าหนาทสนบสนนนน มความส าคญทไมนอยไปกวาแนวท านอง การเคลอนทของแนวท านอง จะเคลอนไปในแนวนอน ในขณะทกลมเสยงสนบสนนจะเคลอนไปในแนวตง

10

4.4 Heterophonic Texture เปนรปแบบของแนวเสยงทมท านอง หลายท านอง แตละแนวมความส าคญเทากนทกแนว ค าวา Heteros เปนภาษากรก หมายถงแตกตางหลากหลาย ลกษณะการผสมผสานของแนวท านองในลกษณะน เปนรปแบบการประสานเสยง

5. สสนของเสยง (Tone Color)

“สสนของเสยง” หมายถง คณลกษณะของเสยงทก าเนดจากแหลงเสยงท แตกตางกน แหลงก าเนดเสยงดงกลาว เปนไดทงทเปนเสยงรองของมนษยและ เครองดนตรชนดตาง ๆ ความแตกตางของเสยงรองมนษย ไมวาจะเปนระหวางเพศชายกบเพศหญงหรอระหวางเพศเดยวกน ซงลวนแลวแตมพนฐานของความแตกตางทางดานสรระ เชน หลอดเสยงและกลองเสยง เปนตน ในสวนทเกยวของกบเครองดนตรนน ความหลากหลายดานสสนของเสยง ประกอบดวยปจจยทแตกตางกนหลายประการ เชน วธการบรรเลง วสดทใชท า เครองดนตร รวมทงรปทรงและขนาด ปจจยเหลานลวนสงผลโดยตรงตอสสนของเสยงเครองดนตร ท าใหเกดคณลกษณะของเสยงทแตกตางกนออกไป 5.1 วธการบรรเลง อาศยวธดด ส ต และเปา วธการผลตเสยงดงกลาวลวนเปนปจจยใหเครองดนตรมคณลกษณะของเสยงทตางกน 5.2 วสดทใชท าเครองดนตร วสดทใชท าเครองดนตรของแตละวฒนธรรมจะแตกตางกนไปตามสภาพแวดลอมของสงคมและยคสมย วสดทใชท าเครองดนตรทแตกตางกน นบเปนปจจยทส าคญประการหนงทสงผลใหเกดความแตกตางในดานสสนของเสยง

11

5.3 ขนาดและรปทรง ลกษณะของเครองดนตรทมรปทรงและขนาดท แตกตางกนจะเปนปจจยทสงผลใหเกดความแตกตางกนในดานสสนของเสยงในลกษณะทมความสมพนธกน 6. คตลกษณ (Forms)

คตลกษณหรอรปแบบของเพลง เปรยบเสมอนกรอบทหลอมรวมเอาจงหวะ ท านอง พนผว และสสนของเสยงใหเคลอนทไปในทศทางเดยวกน เพลงทมขนาด สน-ยาว วนกลบไปมา ลวนเปนสาระส าคญของคตลกษณทงสน

การแบงประเภทของดนตรตามหลกสากล ดนตรทขบรองและบรรเลงอยในปจจบน อาจแบงไดเปน 3 ประเภทใหญ ๆ ดงน

1. ดนตรพนเมองหรอดนตรพนบาน (Folk Music) ดนตรพนบาน เปนดนตรทมอยตามทองถนตาง ๆ เครองดนตรทใช สวนใหญเปนเครองดนตรประเภทเครองต ซงอาจจะเปนฉง ฉาบ กรบ โหมง โทน ร ามะนา กลองยาว และอาจจะมเครองดนตรชนดอนทใชบรรเลงท านองประกอบดวย ไดแก สะลอ ซอ ซง แคน เปนตน มทวงท านองสน ๆ ซ า ๆ วนไปวนมา โดยเปลยนแตเนอรอง ภาษาทใชในการขบรองจะเปนภาษาประจ าถน

2. ดนตรแบบฉบบ (Classical Music) ดนตรแบบฉบบเปนดนตรของชนชาตใดกตามทไดรบการพฒนามาจนเปนดนตรชนสง เปนดนตรทมความโดดเดนถงขนเปนแบบฉบบของชนชาตนนได เชน ดนตรไทย ซงเดมเปนดนตรพนเมองของภาคกลางทไดรบการพฒนาและน าเขาไปเลนในราชส านก ตอมาไดรบการปรบปรงจากครดนตรหลายทานจนเปนทยอมรบวาเปนดนตรชนสงมความไพเราะ ดนตรประเภทนนยมเรยกทบศพทวา ดนตรคลาสสก

12

สรป

อาจารยสกร เจรญสข ไดอธบายความหมายของดนตรคลาสสกไววา “ดนตรคลาสสก หมายถง ดนตรทมความงาม ความไพเราะในเรองของเสยงโดยท ผประพนธเพลงไดประพนธขนอยางวจตรพสดาร มงในเรองของความไพเราะ มคณคา ในความงามของศลปะ บรรเลงโดยนกดนตรทมความสามารถทผานการฝกมาโดยเฉพาะ และมความสามารถสงพอทจะถายทอดอารมณความรสกของเพลงออกสผฟงได ส าหรบผฟงนนตองอาศยสมาธหรอความตงใจทจะฟง” 3. ดนตรสมยนยมหรอดนตรชนนยม (Popular Music) ดนตรสมยนยมเปนดนตรทไดรบความนยมจากประชาชนทวไป เชน ดนตรไทยสากลทงเพลงลกทง ลกกรง และวงดนตรทงหลายในปจจบน ดนตรประเภทนจะมเพลงซงไดรบความนยมอยระยะเวลาหนง จากนนเพลงดงกลาวกจะเสอมความนยมลง แลวกจะมเพลงใหม ๆ ทไดรบความนยมเขาแทนทบทเพลงของดนตรสมยนยมถกสรางขนดวยวธทตางกนบางเพลงน าท านองบางตอนของเพลงพนบานหรอเพลงแบบฉบบมาใช บางเพลงน าท านองของเพลงตางชาตมาแลวแตงค ารองเปนภาษาของชาตตนเองใสลงไปเปนตน

ดนตรสากลเรมตนและพฒนามาจากดนตรทใชประกอบพธกรรมในศาสนาครสตของชาวยโรป ตอมาเรมเปนทนยมในราชส านกและผมฐานะด แตปจจบนดนตรสากลเปนทนยมของคนทวไป เปนวฒนธรรมของการถายทอดและรบรความไพเราะ ความรสก อารมณ โดยใชจงหวะ ระดบเสยงทางดนตรเปนสอ ระบบเสยงของดนตรสากลสามารถน ามาวเคราะหไดในเชงวทยาศาสตร ผทจะน าดนตรไปใชจะตองเขาใจ องคประกอบของดนตรและเรยนรศลปะการน าไปใชตามหลกการทางดนตรประกอบดวย

13