( با استفاده Alburnoides eichwaldii)در ماهی خیاطه مطالعه انعطاف پذیری ریختی از روش ریخت سنجی هندسی

، 3، عالیه مداح 2، اسماعیل اسماعیل زادگان1*سهیل ایگدری4سهراب احمدی وند

Soheil Eagderi1*, Esmaeil Esmaeilzadegan1, Alieh Maddah1, Sohrab Ahmadivand1

E-mail: soheil.eagderi@ut.ac.ir

1Department of Fisheries, Faculty of Natural Resources, University of Tehran, P.O. Box 4314, Karaj, Iran

انعطاف پذیری ریخت�ی قابلی�ت ی�ک موجود ب�ه تغیی�ر ریخ�ت در پاس�خ ب�ه شرای�ط محیط�ی م�ی باش�د و شناخ�ت آ�ن م�ی توان�د ب�ه درک بهت�ر ارتباط ریخ�ت و شرای�ط محیط�ی کم�ک نماید. در ماهیان ی�ک گون�ه، جدای�ی زیستگاه م�ی توان�د جمعی�ت های متفاوت�ی را تشیکل دهد و بواس�طه ویژگیهای محیط�ی ک�ه در آ�ن زیس�ت م�ی کنن�د ممک�ن اس�ت ط�ی فرآین�د انعطاف پذیری ریخت�ی از س�ایر جمعی�ت های آ�ن

فرآین�د گون�ه متمای�ز گردند. بررس�ی هدف ب�ا مطالع�ه های انعطاف پذیری ریخت�یای�ن جمعیت نمونه 132مختلف ماهی خیاطه با استفاده از ریخت سنجی هندسی به اجرا درآمد. از اینرو تعداد

از جمعی�ت های ماه�ی خیاط�ه رودخان�ه های گرگانرود، ولمرود و س�فیدرود در حوضه دریای خزر نمون�ه برداری گردید. از س�مت چ�پ نمون�ه ه�ا ب�ا اس�تفاده از دوربی�ن دیجیتال عکسبرداری و تعداد

تعیی�ن گردید. داده های حاص�ل پس TpsDig2 لندمارک بر روی تص�اویر ب�ا اس�تفاده از نرم افزار 18 مورد تحلی�ل قرار گرفتند و CVA وPCA، ب�ا اس�تفاده از آزمونهای آماری چندمتغییره GPAاز آنالی�ز

بص�ورت اجماع ب�ه شک�ل ه�ر جمعی�ت نس�بت تغیی�ر شک�ل مصورسازی گردید. Wireframeالگوی (. P<05/0تفاوت معن�ی داری بی�ن شک�ل بدن جمعی�ت های مورد مطالع�ه ماه�ی خیاط�ه یاف�ت شد )

پذیری ریخت�ی وابس�ته ب�ه زیس�تگاه را در جمعیتهای مختل�ف ماه�ی خیاط�ه تح�ت تاثیر انعطاف نتای�ج شرایط محیطی رودخانه های محل زیست نشان داد.

پردي�س کشاورزي و مناب�ع ط�بيعي کرج، دانشکده مناب�ع طبيعي، اس�تادیار گروه شيالت، 1*دانشگاه تهران

شيالت، 2 گروه ارش�د کارشناس�ی کرج، دانشجوی طبيعي مناب�ع و کشاورزي پردي�س دانشکده منابع طبيعي، دانشگاه تهران

پردي�س کشاورزي و مناب�ع طبيعي کرج، دانشکده دانشجوی کارشناس�ی، گروه شيالت، 3منابع طبيعي، دانشگاه تهران

شيالت، 4 گروه ارش�د کارشناس�ی کرج، دانشجوی طبيعي مناب�ع و کشاورزي پردي�س دانشکده منابع طبيعي، دانشگاه تهران

( قابلی�ت ی�ک موجود ب�ه تغیی�ر ریخ�ت در پاس�خ ب�ه شرای�ط محیط�ی Phenotypic plasticityانعطاف )م�ی باش�د و شناخ�ت آ�ن م�ی توان�د ب�ه درک بهت�ر ارتباط ریخ�ت و شرای�ط محیط�ی کم�ک نماید. ماهیان همانن�د س�ایر جانوران قادرن�د ویژگیهای ریخت�ی مشابه�ی را در شرای�ط محیط�ی مشاب�ه کسب نماین�د و از اینرو انعطاف پذیری ریخت�ی م�ی توان�د ی�ک س�ازگاری همراه ب�ا تغیی�ر ریخ�ت باشد. در ماهیان ی�ک گون�ه، جدای�ی زیس�تگاه م�ی توان�د جمعی�ت های متفاوت�ی را تشیک�ل ده�د و بواس�طه ویژگیهای محیط�ی ک�ه در آ�ن زیس�ت م�ی کنن�د ممک�ن اس�ت ط�ی فرآین�د انعطاف پذیری ریخت�ی از

ماهیان 1)س�ایر جمعی�ت های آ�ن گون�ه متمای�ز گردن�د مورد در است ممک�ن وضعیت�ی چنی�ن .)( خیاطه ماه�ی جمل�ه از خزر دریای حوض�ه مختل�ف های Alburnoides eichwaldii Deرودخان�ه

Filippii, 1863 ) ماه�ی خیاط�ه گون�ه ای است نی�ز مشاهده گردد. ک�ه کامال از یکدیگ�ر جدا شده ان�د(.2که بطور عمده در نهر های کوچک و کمتر در روخانه های بزرگ ایران یافت می شوند )

چکیده

AB

STRA

C

INمقدمهTR

OD

UC

TION

نتایج

بحث و نتیجه گیری

مواد و روش کار

1

17

15

1618

14

10

11

89 7

2

12

3

13

64

5

س�اقه تورفتگ�ی - قس�مت باالی�ی حداکث�ر4پشت�ی، ی بال�ه ی قاعده - انتهای3پشت�ی، ی بال�ه ی قاعده - ابتدای2باال، ف�ک قس�مت در پوزه بخ�ش تری�ن - ابتدای�ی1 لن�د مارک های تعیی�ن شده بروی نمون�ه ماهیان: -1شک�ل بال�ه ی قاعده ی نقط�ه تری�ن -ابتدای�ی10چش�م، - ابتدای�ی تری�ن نقط�ه ی9چش�م، - انتهای تری�ن نقط�ه ی8چش�م، - وس�ط7س�اقه دم�ی، بخ�ش تری�ن - انتهای�ی6دم�ی، ی س�اقه تورفتگ�ی - قس�مت پایین�ی حداکث�ر5دم�ی، ی انتهای ب�ا عمود - خط�ی15آبشش�ی، س�رپوش بخ�ش تری�ن - انتهای�ی14مخرج�ی، ی بال�ه ی قاعده - انتهای13مخرج�ی، ی بال�ه ی قاعده - ابتدای12شکم�ی، ی بال�ه ی قاعده ی نقط�ه تری�ن - ابتدای�ی11ای، س�ینه ی

آبششی. سرپوش زیرین - بخش18بدن، باالی سمت به7لندمارک شماره از موازی خطی - امتداد17بدن، پایین سمت به 7لندمارک شماره از موازی خطی - امتداد16بدن، باالی سمت به آبششی سرپوش

منابعAbdoli A. (2000). The inland water fishes of Iran. Naghsh Mana Publication. Tehran, 378 p.Bookstein F.L. (1991). Morphometric Tools for Landmark Data: Geometry and Biology. Cambridge University Press. 456 p.Bookstein F.L. (1998). A hundred years of morphometrics. Acta. Zool. Acad. Sci. Hung, 44: 7-59.Dryden I.L., Mardia K.V. (1998). Statistical Shape Analysis. John Wiley and Sons. New York 347 p.Motta P.J., Norton S.F., Luczkovich J.J. (1995). Perspectives on the ecomorphology of bony fishes. Environ Biol Fish, 44: 11-20.Wainwright P.C. (1988). Morphology and ecology: functional basis of feeding constrains in Carribean labrid fishes. Ecology, 69: 63-645.Wainwright P.C., Richard B.A. (1995). Predicting patterns of prey use from morphology of fishes. Environ Biol Fish, 44: 97-113.

تعداد مجموع از 132در خیاط�ه ماه�ی قطع�ه مادرسو(3 )نه�ر گرگانرود رودخان�ه عدد(، 40) عدد( توس�ط دستگاه 36 عدد( و رودخان�ه س�فیدرود )س�رشاخه گیل�ه رود( )56رودخان�ه ولمرود )

باف�ر در محلول گ�ل میخ�ک، در فرمالی�ن بیهوش�ی از پ�س و تثبیت 10الکتروشوک�ر ص�ید درص�د میلی 75گردید. بمنظور کاه�ش تغییرات شک�ل بدن ناش�ی از رش�د آلومتری�ک، تنه�ا نمون�ه بزرگت�ر از

مت�ر انتخاب شدند. از س�مت چ�پ س�طح جانب�ی نمون�ه ه�ا توس�ط دوربی�ن دیجیتال عکسبرداری شد. لندمارک تعیین 18بمنظور اس�تخراج داده های ریخ�ت س�نجی، برروی تص�اویر دوبعدی حاص�ل تعداد

افزار نرم از اس�تفاده ب�ا داده شدن�د )شک�ل TpsDig2و قرار تص�اویر برروی رویهم 1 از پ�س .)( پروکراست آنالی�ز از اس�تفاده ب�ا ه�ا نمون�ه های لندمارک جایگاه حذف GPAگذاری بمنظور )

(، داده های حاص�ل شک�ل بدن جمعی�ت های مورد مطالع�ه ب�ا اس�تفاده آنالیز 4تغییرات غیرشک�ل )( ب�ا استفاده از CVA( و تجزی�ه همبس�تگی کانونی�ک )PCAهای چندمتغیره تجزی�ه ب�ه تابعهای اص�لی )

مورد تحلی�ل قرار گرفتند. مص�ور س�ازی تغییرات شکل بدن میانگی�ن جمعی�ت ها از PASTنرم افزار (. 5فت )صورت پذیر MorphoJ در نرم افزار wireframe توسط (Consensusشکل اجماع )

( بمنظور GPAپس از رویهم گذاری جایگاه لندمارک های نمونه ها با اس�تفاده از آنالی�ز پروکراست )(، داده های حاص�ل شک�ل بدن جمعی�ت های مورد مطالع�ه ب�ا استفاده 4حذف تغییرات غیرشک�ل )

( اص�لی تابعهای ب�ه تجزی�ه چندمتغیره های )PCAآنالی�ز کانونی�ک همبس�تگی تجزی�ه و )CVA با ) مورد تحلی�ل قرار گرفتند. مص�ور س�ازی تغییرات شک�ل بدن میانگین PASTاس�تفاده از نرم افزار

فت ص�ورت پذیر MorphoJ در نرم افزار wireframe توس�ط (Consensusجمعی�ت ه�ا از شک�ل اجماع )(5.)

1

23

4

5

67 89

10

11 12

1314

15

16

17

18

شکل اجماع

نمونه ولمرود

1

23

4

5

67 89

10

11 12

1314

15

16

17

18

اجماع شکل

سفیدرود نمونه

1

23

4

5

67 89

10

11 12

1314

15

16

17

18

اجماع شکل

گرگانرود نمونه

(C)

بدن را 1 تغییرات شک�ل ب�ه مولف�ه های اص�لی، تجزی�ه آنالی�ز اص�لی در س�ه - با مجموع مولف�ه (.A2)شکل آشکار نمود درصد از تغییرات قابل مشاهده 95/56

نی�ز نشان داد ک�ه تفاوت معن�ی داری بی�ن شکل Manova- آنالیزهای تجزی�ه همبس�تگی کانونی�ک و2(. B2( )شکل P<05/0بدن جمعیت های مورد مطالعه ماهی خیاطه وجود دارد )

نمودار 3 ک�ه همانطور -wireframe شک�ل در C3 جابجایی الگوهای براس�اس ده�د، م�ی نشان ه�ا شک�ل بدن نمون�ه های رودخان�ه س�فیدرود دارای پوزه و قط�ر چش�م کوچکت�ر، ارتفاع سر  لندمارک

(. نمون�ه های رودخان�ه ولمرود دارای شک�ل بدن�ی کم C3کمت�ر و س�اقه دم�ی درازت�ر بودن�د )شکل بداخ�ل دارای بدن�ی با 3 و2 بدلی�ل کشیدگ�ی لندمارک های نی�زعرض بودن�د و نمون�ه های گرگانرود

(.C3پهنای کمتر و دهانی در وضعیت باالتر بودند )شکل- نتای�ج نشان داد ک�ه شک�ل بدن جمعی�ت های مورد مطالع�ه تغیی�ر یافت�ه و ای�ن ام�ر جدای�ی ریختی 4

وابس�ته ب�ه زیس�تگاه را در جمعی�ت های آنها آشکار م�ی س�ازد. در بسیاری از مطالعات نی�ز سازگاری (. 10و 9، 8، 7، 6به زیستگاههای متفاوت دلیل تفاوت شکل بدن بیان شده است )

- نتای�ج همچنی�ن انعطاف پذیری ریخت�ی شک�ل بدن جمعیتهای مختل�ف ماه�ی خیاط�ه را تح�ت تاثیر 5دهد. شرایط محیطی رودخانه های محل زیست نشان می

تغییرات و تفاوتهای ریخت�ی اگ�ر بتوان�د بص�ورت ی�ک عملکرد در نتیج�ه س�ازگاری ترجم�ه گردد، - 1ماهیان خیاط�ه در آبهای جریان دار زیس�ت م�ی کنن�د و در چنی�ن آبهایی (. 9مه�م تلق�ی م�ی گردد )

(. 11برای برآوردن نیازهای زیستی خود نیازمند شنای فعال هستند )- ماهیان خیاط�ه جمعی�ت رودخان�ه س�فیدرود بدلی�ل داشت�ن س�ری کوچکت�ر و س�اقه دم�ی درازتر، 2

باشند. چنی�ن شک�ل بدن�ی م�ی توان�د اصطکاک و  دارای بدن�ی کشیده ت�ر و بیشت�ر دوک�ی شک�ل م�یشس�ته شدن در ط�ی شنای آزاد در جریانهای س�ریع نهرهای ک�م عم�ق رودخان�ه س�فید رود را کاهش

(. 12و 10)دهد قابلی�ت مانور افزای�ش احتماال" ی�ک س�ازگاری برای گرگانرودبدن طوی�ل ب�ا س�ر بزرگ نمون�ه های - 3

سریع را پیشنهاد م�ی کن�د و چنی�ن شک�ل بدن در شنای مداوم بعنوان مثال برای یافت�ن غذا در محی�ط (.14و 13، 10هایی با جریان کمتر موثر هستند )

- نتای�ج ای�ن تحقی�ق همچنی�ن نشان داد ک�ه ه�ر جمعی�ت ای�ن گون�ه بای�د بعنوان ی�ک ذخیره مجزا که 4فرایندهای تکاملی در آن در جریان است در نظر گرفته شود.

MATER

IAL A

ND

METH

OD

S

RESU

LTSD

ISCU

SSION

-4.8 -3.2 -1.6 1.6 3.2 4.8 6.4 8

CV 1-4

-3

-2

-1

1

2

3

4

CV

2

-0.048 -0.032 -0.016 0.016 0.032 0.048

PCA 1-0.04

-0.032

-0.024

-0.016

-0.008

0.008

0.016

0.024

0.032

PCA

2

(A)

(B)

شکل بدن جمعیت CVA آنالیز نمودار PCA، (B)( نمودار آنالیز A- )2شکل ( میانگین انحراف هر نمونه از شکل اجماع Cهای ماهی خیاطه و )

= رودخانه ولمرود و = رودخانه گرگانرود، )آبی=شکل اجماع(. ))رودخانه سفیدرود =

1

2 34

56789

1011 12

1314

15

16

17

18

1

23

4

567 89

1011

121314

15

16

17

18

1

23

4

567 89

1011 12

1314

15

16

17

1

2 3 4

567 89

1011 12

1314

15

16

17

18

1

2 34

567 89

1011 12

1314

15

16

17

18

1

23

4

567 89

1011 12

1314

15

16

17

18

نهر مادرسو

رود شهر بیجار

نهر پیش کمر

نهر چهل چای

نهر زرین گل

رودخانه ولمرود

گیله رود1

2 34

567 89

1011 12

1314

15

16

17

18

0

0.004

0.008

0.016

0.012

0.020

0.024

0.028

- آنالیز خوشه ای شکل بدن جمعیت های مورد مطالعه ماهی خیاطه 3شکل A. eichwaldii))

دومین کنفرانس

ماهی شناسی

ایران

1393 اردیبهشت ماه 18 و 17گروه شیالت دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران