วชา การศกษาปฐมวย 1071103

ผชวยศาสตราจารยศศพนธ เปยนเปยมสน

หลกสตรการศกษาปฐมวย คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต

2553

ค ำน ำ

เอกสารชดวชา ECED 201 : การศกษาปฐมวย (Early Childhood Education) เลมน จดท าขนเพอเปนหนงสอประกอบการจดกจกรรมการเรยนการสอน ส าหรบนกศกษาระดบปรญญาตร ศกษาศาสตรบณฑต หลกสตรการศกษาปฐมวย โดยแบงเนอหาเปนหวเรองไวอยางละเอยด ซงมเนอหาประกอบดวย ความรพนฐานเกยวกบการศกษาปฐมวย แนวคดและทฤษฎของนกการศกษาทเกยวของกบการศกษาปฐมวย ววฒนาการทางการศกษาปฐมวยของตางประเทศ (การศกษาปฐมวยในซกโลกตะวนตก การศกษาปฐมวยในซกโลกตะวนออก) ววฒนาการทางการศกษาปฐมวยในประเทศไทย (การศกษาปฐมวยในประเทศไทย รปแบบการจดการศกษาปฐมวยในประเทศไทย) และนวตกรรมทางการศกษาปฐมวย

เอกสารชดวชาเลมนเปนการเขยนในลกษณะทมขอมลประกอบเชงบรรยาย ทมงเนนใหนกศกษาใชเปนแหลงศกษาอานประกอบการเรยน เพอใหเกดความร ความเขาใจ และสามารถน าความรทไดไปปรบประยกตใชในการปฏบตการจดกจกรรมส าหรบเดกปฐมวยได

ศศพนธ เปยนเปยมสน 12 เมษายน 2553

(ข)

(ค)

สำรบญ หนำ ค าน า (ก) สารบญ (ค) สารบญภาพ (ช) สารบญตาราง (ฌ) บทท 1 ควำมรพนฐำนเกยวกบกำรศกษำปฐมวย 1 ความหมายของเดกปฐมวย 1 ความส าคญของเดกปฐมวย 3 ความหมายของการจดการศกษาปฐมวย 4 ความส าคญของการจดการศกษาปฐมวย 6 องคประกอบของการจดการศกษาปฐมวย 9 หลกการจดการศกษาปฐมวย 11 จดมงหมายของการจดการศกษาปฐมวย 13 นโยบายการจดการศกษาปฐมวย 18 สรป 21 ค าถามทบทวน 22

เอกสารอางอง 23 บทท 2 แนวคดและทฤษฎของนกกำรศกษำทเกยวของกบ 25 กำรศกษำปฐมวย

แนวคดและทฤษฎของจอหน อาโมส คอมมวนอส 26 แนวคดและทฤษฎของฌอง จาค รสโซ 26 แนวคดและทฤษฎของโจฮานน ไฮนรค เปสตาลอสซ 28 แนวคดและทฤษฎของเฟรดเดอรค วลเฮลม โฟรเบล 29 แนวคดและทฤษฎของมาเรย มอนเตสซอร 30 แนวคดและทฤษฎของจอหน ดวอ 32 แนวคดและทฤษฎของจอง เพยเจต 34

(ง)

การประยกตแนวคดและทฤษฎของนกการศกษาในการจดการศกษาปฐมวย 36 สรป 40 ค าถามทบทวน 41 เอกสารอางอง 42

บทท 3 กำรศกษำปฐมวยในซกโลกตะวนตก 43 ประวตความเปนมาของการศกษาปฐมวยในยโรป 43 โรงเรยนปฐมวยแหงแรกของโลก 45 การศกษาปฐมวยในประเทศองกฤษ 46 การศกษาปฐมวยในประเทศสวเดน 53 การศกษาปฐมวยในประเทศสหรฐอเมรกา 56 สรป 66 ค าถามทบทวน 66 เอกสารอางอง 67

บทท 4 กำรศกษำปฐมวยในซกโลกตะวนออก 69 การศกษาปฐมวยในประเทศนวซแลนด 69 การศกษาปฐมวยในประเทศญป น 76 การศกษาปฐมวยในประเทศอสราเอล 79 สรป 85 ค าถามทบทวน 86 เอกสารอางอง 87

บทท 5 กำรจดกำรศกษำปฐมวยในประเทศไทย 89 การจดการศกษาปฐมวยในสมยกอนมระบบโรงเรยน 89 การจดการศกษาปฐมวยสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว 91 การจดการศกษาปฐมวยสมยมระบบโรงเรยน 93 การจดการศกษาปฐมวยสมยกอนเปลยนแปลงการปกครอง 95 การจดการศกษาปฐมวยหลงการเปลยนแปลงการปกครอง 98 การฝกหดครกบการศกษาปฐมวยในประเทศไทย 105 นโยบายการจดการศกษาปฐมวยในประเทศไทย 109 สรป 124

(จ)

ค าถามทบทวน 125 เอกสารอางอง 126

บทท 6 รปแบบและแนวทำงกำรจดกำรศกษำปฐมวยในประเทศไทย 127 สภาพและปญหาของการจดการศกษาปฐมวย 127 ยทธศาสตรในการพฒนาเดกปฐมวย 132 ทศทางการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวย 139 บทบาทหนาทขององคกรปกครองสวนทองถน 142 รปแบบการจดการศกษาปฐมวย 144 แนวการจดประสบการณส าหรบเดกปฐมวย 150 สรป 168 ค าถามทบทวน 169 เอกสารอางอง 170

บทท 7 นวตกรรมทำงกำรศกษำปฐมวย 173 ความหมายของนวตกรรมทางการศกษาปฐมวย 173 ความส าคญของนวตกรรมทางการศกษาปฐมวย 175

ประเภทของนวตกรรมทางการศกษาปฐมวย 176 นวตกรรมทางการศกษาปฐมวยประเภทการสอน 178 นวตกรรมทางการศกษาปฐมวยประเภทสอการเรยนร 194 นวตกรรมทางการศกษาปฐมวยประเภทหลกสตร 197 นวตกรรมทางการศกษาปฐมวยประเภทการบรหาร 210 ประโยชนของนวตกรรมทางการศกษาปฐมวย 223 บทบาทของผ ทเกยวของทางการศกษาปฐมวยกบการใชนวตกรรม 224 ทางการศกษาในการจดประสบการณ สรป 227 ค าถามทบทวน 227 เอกสารอางอง 228

บรรณำนกรม 231

(ฉ)

(ช)

สำรบญภำพ

หนำ ภาพท 2.1 ฌอง จาค รสโซ (1712-1778) 30 ภาพท 2.2 โจฮน ไฮนรค เปสตาลอสซ (1746 – 1827) 32 ภาพท 2.3 เฟรดเดอรค วลเฮลม ออกส โฟรเบล (1782 – 1852) 33 ภาพท 2.4 มาเรย มอนเตสซอร (1870 – 1952) 34 ภาพท 2.5 จอหน ดวอ (1859 – 1952) 36 ภาพท 2.6 ฌอง เพยเจต (1896 – 1980) 38 ภาพท 7.1 กจกรรมตาง ๆ ในกลมประสบการณชวต 199 ภาพท 7.2 กจกรรมตาง ๆ ในกลมประสาทสมผส 200 ภาพท 7.3 กจกรรมตาง ๆ ในกลมวชาการ 201 ภาพท 7.4 การอานและเขยนค าจากพยญชนะตน “ว” 204 ภาพท 7.5 การจดมมหนงสอทเอออ านวยตอการพฒนาทางภาษา 205 ภาพท 7.6 ทศนศกษานอกสถานท แหลงน าตามธรรมชาต 207 ภาพท 7.7 คอมพวเตอรเทคโนโลยแหงการเรยนร 214 ภาพท 7.8 หองเดกเลกรดน าตนไม 218 ภาพท 7.9 ลงแปลงท านา 220 ภาพท 7.10 แผนภมรปภาพวงลอของการเรยนร 222

(High/Scope Wheel of Learning)

(ซ)

(ฌ)

สำรบญตำรำง

หนำ ตารางท 2.1 สรปแนวคดของนกการศกษาทมบทบาทตอการจดการศกษาปฐมวย 39 ตารางท 5.1 ตวอยางระยะเวลาในการเรยนของโรงเรยนอนบาลละอออทศ 101 ตารางท 6.1 สภาพของการดแลเดกปฐมวย อาย 0 – 5 ป 129 ตารางท 6.2 ยทธศาสตรส าคญทจะน าไปสการปฏบตตอการพฒนาเดกปฐมวย 137

ในระยะยาว พ.ศ. 2549 – 2559 ของกระทรวงศกษาธการ กระทรวงสาธารณสข และกระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

บทท 1

ความรพนฐานเกยวกบการศกษาปฐมวย สภาพทางสงคมและสภาวะทางเศรษฐกจของประเทศไทยในปจจบน พอแมจะตองออกไปประกอบอาชพนอกบาน ท าใหพอแมตองสงลกเขาโรงเรยนหรอสถานรบเลยงเดกเรวขนกวาเดม ความตองการในการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวยจงเพมมากขนเปนเงาตามตว ดงนนการจดโรงเรยนอนบาลหรอสถานรบเลยงเดกทมประสทธภาพจะชวยแบงเบาภาระในการดแลเดกใหกบพอแม ชวยในการแกปญหาของสงคม อกทงยงมสวนชวยในการพฒนาเดกอยางถกตองเหมาะสมตามพฒนาการอกดวย จากการศกษาและวจยของนกจตวทยาและนกการศกษาตาง ๆ ไดชใหเหนถงความส าคญของเดกในชวง 5 ปแรกของชวตวาเปนระยะทส าคญมากตอการวางรากฐานบคลกภาพของชวตมนษย ซงแสดงใหเหนวาเราควรจะพจารณาถงการจดการศกษาในระดบปฐมวยอยางจรงจง และหาวธการในการจดการศกษาส าหรบเดกในวยนอยางเหมาะสม รฐบาลไดเลงเหนถงความส าคญในเรองน จงไดวางนโยบายสนบสนนการจดการศกษาปฐมวย โดยรฐเปนผด าเนนการจดเองสวนหนง และสงเสรมใหเอกชนและสถาบนตาง ๆ ในสงคมจดการอบรมเรองการเลยงดเดกอกสวนหนง ดงนนในการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวยสงทพอแม คร นกการศกษาและผ ทเกยวของควรทราบจงไดแก ปรชญาและแนวคดเกยวกบการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวย ตลอดจนความเปนมาและแนวโนมของการจดการศกษาในระดบน เพอเปนพนฐานส าหรบการจดการศกษาปฐมวยทเหมาะสม ความหมายของเดกปฐมวย ค าวา “เดกปฐมวย” มผ เรยกชอแตกตางกนไป เชน เดกกอนวยเรยน เดกเลก เดกระดบกอนประถมศกษา เดกอนบาลศกษา ซงค าเหลานมความหมายในตวเอง แตไมวาจะใชชอใดยอมมความหมายเดยวกน ส าหรบในเอกสารประกอบการสอนนจะใชค าวา “เดกปฐมวย” ซงจะครอบคลมค าทกลาวถงขางตนนทงหมด ไดมผ ทปฏบตงานทางดานปฐมวยหลายทานใหความหมายของเดกปฐมวยไวหลากหลายดงน

2

พชร สวนแกว (2536, หนา 1) กลาววา เดกปฐมวย คอ เดกทมอายตงแต 1 ½ ปหรอ 2 –6 ป ซงมการเจรญเตบโตในลกษณะทคอนขางชา เมอเปรยบเทยบกบชวงระยะการเจรญเตบโตในวยเดกออนหรอวยทารก วราภรณ รกวจย (2540, หนา 35) กลาววาเดกปฐมวย คอ เดกทมอายตงแตแรกเกดจนถง 6 ขวบ เปนชวงวยทองของชวต สธภา อาวพทกษ (2542, หนา 2) ไดใหความหมายของเดกปฐมวย หมายถง เดกทมอายตงแตแรกเกด – 6 ป ซงมการเจรญเตบโตและพฒนาการทเปลยนแปลงรวดเรวอยางเหนไดชด เรยนรสงตาง ๆ ไดรวดเรว จะสะทอนพฤตกรรมทผ ใหญแสดงออกมาใหเหนในทก ๆ ดาน จงมค ากลาวไววาเดก คอ กระจกเงาทสะทอนใหเหนถงพฤตกรรมของผใหญ ทศนา แกวพลอย (2544, หนา 1) กลาววา เดกปฐมวย หมายถง เดกทมชวงอายตงแต 0 – 6 ป เปนวยเรมตนของการพฒนาการในทกดาน ไดแก ดานสตปญญา ดานรางกาย ดานอารมณ จตใจ และดานสงคม จงเปนวยทมความส าคญและเปนพนฐานของการพฒนาบคคลใหเจรญเตบโตอยางมคณภาพ พชร เจตนเจรญรกษ (2545, หนา 8 – 9) กลาววา เดกปฐมวย หมายถง วยเดกตอนตน โดยนบตงแตแรกเกดถง 6 ป เปนวยทเตรยมตวเพอเขาสสงคมไดรจกบคคลอน ๆ มากขน นอกเหนอจากคนในครอบครวตนเอง เดกวยนเพงจะออกจากบานไปสโรงเรยน ยงไมพรอมทจะชวยเหลอตนเองหรอรบรกฎขอบงคบตาง ๆ ของโรงเรยน ตอเมออายถง 6 ป เดกเรมชวยเหลอตวเองไดมากขน มความพรอมมากขน รจกเลนกบเพอน จงเปนวยทก าลงมความคดรเรมสรางสรรค คนทวไปมกเรยกเดกวยนวา เดกเลก เดกปฐมวย หรอเดกอนบาล

กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ (2546, หนา 1) กลาวถงเดกปฐมวยวา หมายถง เดกทมอายตงแตปฏสนธจนถง 5 ป 11 เดอน 29 วน ทงในระบบการศกษาและนอกระบบการศกษาซงพฒนาการดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญาก าลงพฒนาอยางเตมท อาจสรปไดวา เดกปฐมวย หมายถง เดกทมอายตงแตเรมปฏสนธจนถง 6 ป ซงเปนวยทพฒนาการดานตาง ๆ เปลยนแปลงไปอยางรวดเรว จะมธรรมชาตและลกษณะเฉพาะทแตกตางไปจากบคคลในวยอน ๆ เปนวยทก าลงสนใจสงแวดลอมรอบตว มความอยากรอยากเหน ชางสงสย ชางซกถาม ชอบคนควา ส ารวจ อยไมนง ชอบอสระเปนตวของตวเอง มลกษณะของการยดตนเองเปนศนยกลางจงมกแสดงอารมณตาง ๆ อยางเปดเผย ชอบท าตามและเลยนแบบผ อน ในขณะเดยวกนกมความคดรเรมสรางสรรค จงเปนวยทมความส าคญและเปนพนฐานของการพฒนาบคคลในดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญาใหเจรญเตบโตอยางมคณภาพ

3

ความส าคญของเดกปฐมวย เดกวยเรมแรกของชวต หรอทเรยกวา “เดกปฐมวย” จดไดวาเปนระยะทส าคญทสดของชวต เพราะพฒนาการทก ๆ ดานของมนษยทงดานรางกาย อารมณ สงคม บคลกภาพ โดยเฉพาะดานสตปญญาจะเจรญมากทสดและพฒนาการใด ๆ ในวยนจะเปนพนฐานทมความส าคญตอพฒนาการในชวงอน ๆ ของชวตเปนอยางมาก ดงท เยาวพา เดชะคปต (2542, หนา 13) ไดกลาวถงความส าคญของเดกปฐมวยตามแนวคดของนกจตวทยาและนกการศกษาไวดงน ซกมนต ฟรอยด (Sigmund Freud) ชใหเหนวาประสบการณตาง ๆ ทไดรบในตอนตนของชวตจะมอทธพลตอชวตของคนเราจนถงวาระสดทาย เขาเชอวาการอบรมเลยงดในระยะปฐมวยจะมผลตอการพฒนาบคลกภาพของเดกในอนาคต ดงนนการปลกฝงทศนคต คานยมและบคลกภาพ รวมทงการสงเสรมการเรยนรใหกบเดกจะท าไดดทสดในชวงน อลซาเบธ เฮอรลอค (Elizabeth Hurlock) กลาววา วยเดกนบเปนวยแหงวกฤตการณในการพฒนาบคลกภาพ เปนระยะสรางพนฐานของจตใจวยผ ใหญตอไป บคลกภาพในวยผ ใหญแมวาจะมความแตกตางไปจากวยเดกมากเทาใดกตามแตจะเปนความแตกตางทถอก าเนดจากรากฐานในวยเดก เบนจามน เอส บลม (Benjamin S.Bloom) มความเชอและเขาใจวาสตปญญาของมนษยมากกวา 3 ใน 4 จะไดรบการพฒนาเมอเดก ซงถาหากวาไมไดรบการพฒนาอยางถกตองความสามารถในการเรยนรอาจจะถกยบยง นอกจากนนบลมยงพบวาสงแวดลอมมสวนส าคญทจะท าใหพฒนาการของบคคลชะงกงนหรอเพมขนได ซงแสดงวาสงแวดลอมมผลตอพฒนาการทางสตปญญาของเดกในระยะ 6 ปแรกของชวตมากกวาในระยะอน ๆ

อรค อรคสน (Erik Erikson) กลาววา วยทารกตอนปลายเปนชวงวยทเรยนรเจตคตของ ความมนใจหรอไมมนใจ ซงขนอยกบการทพอแมใหสงทเดกตองการดานอาหาร การดแลเอาใจใส และความรกอยางชนชม เจตคตเหลานเดกจะมอยมากหรอนอยตลอดชวต สามารถสรางความร ความเขาใจตอคนทวไปและสถานการณของบคคลได โจ แอล ฟรอสท (Joe L.Frost) กลาววาเดกในชวง 4 – 5 ปแรกของชวตเปนชวงเวลาทความเจรญทางดานรางกายและจตใจเกดขนอยางรวดเรวทสด นอกจากนยงมความรสกทไวตออทธพลจากสงแวดลอมภายนอก นอกจากน กมล รอดคลาย (2537, อางถงในวรพล สารบรรณ, 2547, หนา 7) ไดกลาวถงความส าคญของเดกปฐมวยไววา เดกเปนทรพยากรทมคายง เปนความหวงของครอบครวและสงคม เปนผสบทอดมรดกทางวฒนธรรมและความเปนมนษยชาต เปนพลงส าคญในการพฒนา

4

ประเทศ อนาคตของประเทศจงขนอยกบคณภาพของเดก เดกทมความสมบรณและมพฒนาการในทก ๆ ดานทเหมาะสมกบวย ไมวาจะเปนพฒนาการทางดานรางกาย สตปญญา อารมณและสงคม จะเปนผ ทสามารถด ารงชวตและอยในสงคมไดอยางมความสข สรปไดวาชวงปฐมวยเปนชวงทส าคญทสดของชวต เพราะเปนชวงทพฒนาการทกดานเจรญขนอยางรวดเรว ทงดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคมและสตปญญา การพฒนาเดกในชวงวยนจะเปนการวางพนฐานทางดานจตใจ อปนสยและความสามารถ ซงหากผ ทเกยวของสามารถสรางแบบแผนทางพฤตกรรมและเจตคตทดใหแกเดกปฐมวยไดแลว เดกปฐมวยจะสามารถเตบโตและมชวตอยในสงคมไดอยางมความสข ความหมายของการจดการศกษาปฐมวย

การจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวยมผ เรยกชอแตกตางกนไป เชน การศกษาระดบกอนประถมศกษา การศกษากอนวยเรยน การศกษาปฐมวย ซงแตละชอทเรยกมวธการและลกษณะในการจดกจกรรม ซงมจดมงหมายทจะชวยในการพฒนาเดกเหมอนกน ในเอกสารประกอบการสอนนจะเรยกวา “การจดการศกษาปฐมวย”

การจดการศกษาปฐมวย ถอวาเปนการจดการศกษาทเปนพนฐานของชวต เพราะในปจจบนขอมลความรตลอดจนงานวจยตาง ๆ เปนทประจกษแลววา เดกตงแตแรกเกดจนกระทงถงอาย 6 ป เปนวยทส าคญทสดในการปพนฐานในการพฒนาไปเปนผใหญทสมบรณในอนาคต ทงในดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา ส าหรบความหมายของการจดการศกษาปฐมวยมนกการศกษาและหนวยงานทเกยวของกบการพฒนาเดกปฐมวยไดใหความหมายดงตอไปน คารเตอร ว กด (Carter V. Good, 1945, p.200 อางถงในเยาวพา เดชะคปต, 2542, หนา 14) ไดใหความหมายของค าวา การจดการศกษาปฐมวย หมายถง โครงการหรอหลกสตรทจดส าหรบเดกในโรงเรยนเดกเลก โรงเรยนอนบาล หรอระดบชนประถมศกษาปท 1 – ชนประถมศกษาปท 3 ฮมส (Hymes, 1969, p.65 อางถงในเยาวพา เดชะคปต, 2542, หนา 14) ไดใหความหมายของการจดการศกษาปฐมวย หมายถง การจดการศกษาส าหรบเดกทมอายตงแตแรกเกดจนถง 6 ป ซงการจดการศกษาดงกลาวจะมลกษณะพเศษทแตกตางไปจากระดบอน ๆ ทงน เพราะเดกในวยนเปนวยทส าคญตอการวางรากฐานบคลกภาพและการพฒนาทางสมอง สโขทยธรรมาธราช (2537, หนา 6) ไดใหความหมายของการจดการศกษาปฐมวย หรอ การปฐมวยศกษา หมายถง การจดการศกษาใหแกเดกปฐมวย เพอสงเสรมใหเดกมความพรอม

5

และพฒนาทงดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม สตปญญา มบคลกภาพทเหมาะสมตามวยและพรอมทจะรบการศกษาในระดบตอไป เยาวพา เดชะคปต (2542, หนา 14) ไดใหความหมาย การจดการศกษาปฐมวย หมายถง การจดการศกษาส าหรบเดกทมอายตงแตแรกเกดจนถง 6 ป ซงการจดการศกษาดงกลาวจะมลกษณะพเศษทแตกตางไปจากระดบอน ๆ ทงน เพราะเดกในวยนเปนวยทส าคญตอการวางรากฐานบคลกภาพและการพฒนาทางสมอง การจดการศกษาส าหรบเดกในวยนมชอเรยกตางกนไปหลายชอ ซงแตละโปรแกรมกมวธการและลกษณะในการจดกจกรรม ซงมจดมงหมายทจะชวยพฒนาเดกในรปแบบตาง ๆ กน มาสโซเกลย (Massoglia, 1977, pp. 3 – 4 อางถงในเยาวพา เดชะคปต, 2542, หนา 34) กลาววา การจดการศกษาปฐมวยควรมสวนชวยใหเดกเกดพฒนาการและการเรยนรอยางเตมท ซงแนวคดในการจดการศกษาส าหรบเดกในวยนทกรปแบบควรมสวนส าคญดงน

1. เปนการสงเสรมพฒนาการของเดกทกดาน นบตงแตแรกเกดจนเรมเขาเรยนในระบบ โรงเรยน

2. วางพนฐานทางสขภาพอนามยใหกบเดกตงแตตน รวมทงเดกทมขอบกพรองตาง ๆ 3. สงแวดลอมทางบานควรมสวนชวยใหเดกเจรญเตบโตและพฒนาในทก ๆ ดาน 4. พอแมควรเปนครคนแรกทมความส าคญตอลก 5. อทธพลจากทางบานควรมผลตอกระบวนในการพฒนาเดก และสามารถน าไปเปน

หลกในการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวย กรมวชาการ (2546, หนา 1) กลาวถงการจดการศกษาปฐมวยไววา การศกษาปฐมวยเปนการพฒนาเดก ตงแตแรกเกดถง 5 ป 11 เดอน 29 วน บนพนฐาน การอบรมเลยงดและการสงเสรมกระบวนการเรยนร ทสนองตอธรรมชาต และพฒนาการของเดกแตละคน ตาม ศกยภาพ ภายใตบรบทสงคม-วฒนธรรม ทเดกอาศยอย ดวยความรก ความเอออาทร และความเขาใจของทกคน เพอสรางรากฐานคณภาพชวตใหเดกพฒนาไปสความเปนมนษยทสมบรณ เกดคณคาตอตนเองและสงคม วชรย รวมคด (2547, หนา 1) ไดใหความหมายของ การจดการศกษาปฐมวย หมายถง การจดการศกษาส าหรบเดกวย 0 – 6 ป เพอเตรยมความพรอม (readiness) และสงเสรมพฒนาการ (development) ดานรางกาย ดานอารมณ จตใจ ดานสงคม และดานสตปญญาใหกบเดกวยน หรออาจกลาวอกนยหนงไดวา เปนการจดประสบการณหรอกจกรรมทมจดมงหมายส าคญ คอ การสงเสรมพฒนาการทกดานใหแกเดกปฐมวย รวมทงการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม

6

และคานยมทเหมาะสม เพอใหเดกเตบโตขนอยางมคณภาพ และพรอมทจะรบการศกษาในระดบสงขนอยางมประสทธภาพตอไป ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา (2548, หนา 1) ไดกลาวถงการจดการศกษาปฐมวย ตามความหมายทเปนสากล หมายถง การจดการศกษาในลกษณะการอบรมเลยงดและใหการศกษา เพอเตรยมความพรอมใหเดกแรกเกด – 5 ป กอนเขาเรยนในระดบประถมศกษา อาจสรปไดวา การจดการศกษาปฐมวย เปนการจดการศกษาใหกบเดกทมอายตงแตแรกเกดจนถง 6 ป ในลกษณะของการอบรมเลยงดทมความส าคญอยางยงในอนทจะชวยสงเสรมใหเดกปฐมวยไดรบการพฒนาในทกดาน ทงดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคมและสตปญญา ตลอดจนการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ไปในทศทางทถกตองเหมาะสม สอดคลองกบพฒนาการตามวย ความสามารถ และความแตกตางระหวางบคคล เปนการเตรยมความพรอมทจะเรยนรและวางรากฐานบคลกภาพ และการพฒนาสมอง เพอใหเดกเตบโตขนอยางมคณภาพ และพรอมทจะรบการศกษาในระดบทสงขนอยางมประสทธภาพตอไป ซงการจดการศกษาดงกลาวจะมลกษณะพเศษทแตกตางไปจากระดบอน ๆ ความส าคญของการจดการศกษาปฐมวย

การจดการศกษาปฐมวยนบวนจะมความส าคญตอชมชนมากยงขน เนองจากสงคมไทยในอดตเดกอยในครอบครวทมผใหญดแล เพราะครอบครวไทยแตโบราณเปนครอบครวแบบขยายม ป ยา ตา ยาย อยรวมกน แตปจจบนสงคมไทยกลายเปนครอบครวเดยวทมแตพอ แม ลก และแมยงตองออกไปประกอบอาชพนอกบานเพอเพมรายไดใหกบครอบครว พอแมจงน าลกไปฝากไวตามสถานรบเลยงเดก สถานบรบาลทารก หรอโรงเรยนอนบาลเรวขน การศกษาปฐมวยจงกลายเปนความจ าเปนของชวตมากขนกวาเดม นกจตวทยา นกการศกษา รวมทงผ เชยวชาญในวงการการศกษาตางกเลงเหนถงความส าคญของการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวย เพราะจากการคนควาและวจยพบวา พฒนาการทก ๆ ดานของบคคลมรากฐานมาจากการพฒนาในวยเดกโดยเฉพาะในชวงอาย 0 – 6 ป ดงนนการปลกฝงทศนคต คานยมและบคลกภาพ รวมทงการสงเสรมการเรยนรใหกบเดกจะท าไดดทสดในชวงนซงเปนวยเรมตนของชวต การจดการศกษาปฐมวยทเหมาะสม ควรค านงถงการเสรมสรางพฒนาการดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคมและสตปญญาอยางไดสดสวน กลาวคอเปดโอกาสใหเดกไดสรางเสรมพฒนาการดานรางกายทงกลามเนอใหญและกลามเนอเลก ไดรบอาหารทมคณคาทางโภชนาการและถกสวน ไดรบการปลกฝงและเสรมสรางพฒนาการดานอารมณ จตใจ สงคมและสตปญญา

7

อยางเตมท เพอใหเดกเจรญเตบโตเปนบคคลทมประสทธภาพและมคณคาแกสงคม การพฒนาบคคลใหมคณภาพมผลมาจากการสงเสรมพฒนาการตงแตปฐมวย ซงเปนระยะวกฤตทเดกสามารถเรยนรสงตาง ๆ ไดอยางรวดเรว การกระตนทางตา ห จมก ลนและกาย ใหไดเหน ไดยน ไดสมผส และไดเรยนรโดยการเลนตงแตปฐมวย โดยเฉพาะการไดรบความรก ความอบอน การดแลจากพอแม จะชวยใหใยประสาทในเซลลสมองขยายงอกงาม ท าใหเดกสามารถเรยนรไดงาย รเหตผล อนเปนพนฐานการพฒนาเดกใหสมบรณมากทสด เดกเลก ๆ จะเรยนรทกอยางในวยทเขายงเลกอย แตถาหากเดกวยนไมไดรบการเอาใจใส เมอพนวยนไปเดกจะเรยนรสงตาง ๆ ไดดวยความยากล าบากและในบางอยางกจะไมสามารถเรยนรไดอกเลย

บปผา เรองรอง (2525, หนา 20) กลาวถงการจดการศกษาปฐมวยวามความส าคญ และจะสงผลดในดานตาง ๆ ดงน 1. ดานพฒนาการเดก เปนทยอมรบกนโดยทวไปแลววาเดกตงแตแรกเกดจนกระทงถงวย 6 ขวบ จดวาเปนชวงวยทส าคญของชวตมนษย ทงนเปนเพราะพนฐานส าคญทสดของการพฒนาการทงทางดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม สตปญญาและบคลกภาพ ประสบการณตาง ๆ ทเดกไดรบในชวงวยนจะเปนผลสรางเสรมใหเดกไดพฒนาการตอไปในภายหนา ผลการศกษาของนกจตวทยา นกการศกษา และนกสงคมวทยาหลายทานไดศกษาและกลาววาองคประกอบส าคญในการสงเสรมพฒนาการของเดกนน คอ พนธกรรมและสงแวดลอมโดยมขอสรป ดงน ฮาวกเฮรท และ แนนการแทน (Havighurst & Nengarten) กลาววาองคประกอบทสงผลตอการเรยนของเดกในโรงเรยนม 4 ประการ คอ

1. ความสามารถทตดตวมาแตก าเนด 2. ชวตในครอบครว 3. คณภาพของการศกษาเลาเรยน 4. สงกปหรอแรงจงใจของเดก

แตความสามารถทมมาแตก าเนดนนเปนความแตกตางระหวางบคคลเทานน แตจะไมปรากฏวาแตกตางกนในหมชนทมความแตกตางกนดานพนฐานทางสงคม เชน เชอชาต ศาสนา หรอสภาพภมศาสตรทแตกตางกน

ฉะนนการจดการศกษาปฐมวยจงเปนการชวยเหลอเดกปฐมวยใหมโอกาสอยในสงแวดลอมทด ซงจะชวยใหเดกมพฒนาการทสมบรณในทกดาน

8

2. ดานการจดการศกษา การจดการศกษาปฐมวยทจดขนในสงคมปจจบนเปนการชวยใหเดกไดรบการเลยงดทถกตองและปลอดภย ในขณะเดยวกนเปนการใหความรแกพอแมและ ผ เลยงดเดกใหมการอบรมเลยงดทถกตองดวย

3. ดานโอกาสในการเขารบการศกษา จากการทรฐไดขยายการจดการศกษาปฐมวยไปสชนบทหรอทใหเอกชนรบผดชอบ ท าใหเปนผลดตอโอกาสในการเขารบการศกษาของเดกอยางเทาเทยมกนทงในเมองและชนบท สมร ทองด (2537, อางถงใน รศม ตนเจรญ, 2544, หนา 5) ไดกลาวถงความส าคญของการศกษาปฐมวยวา มความส าคญตอการพฒนาทรพยากรมนษย เนองจากเดกปฐมวยเปนวยแหงการวางรากฐานและเตรยมตวเพอชวต เปนระยะของการพฒนารากฐานของบคลกภาพและคณลกษณะทพงประสงคของสงคมและประเทศชาต นอกจากน ในทางการศกษายงถอไดวาชวตในชวงปฐมวยเปนวยทกระบวนการของการศกษาจะไดเรมตนเสรมสรางและพฒนาการเรยนร ซงจะตองพฒนาใหสงขนไปตามล าดบประกอบกบโดยธรรมชาตแลว กระบวนการศกษาของมนษยนน เปนกระบวนการทมการพฒนาตอเนองไปตลอดชวต วชรย รวมคด (2547, หนา 3 – 4) ไดกลาวถงความส าคญของการจดการศกษาปฐมวยไว ดงตอไปน 1. ความส าคญตอการพฒนาทรพยากรมนษย นกจตวทยาและนกการศกษาหลายทานมความเหนทสอดคลองกนวาเดกปฐมวย เปนวยเรมตนของชวตมนษยและนบเปนชวงวยทส าคญทสดชวงหนงเพราะเปนชวงวยของการวางรากฐานและเตรยมตวเพอชวต ทงยงเปนชวงระยะทเกดการเรยนรมากทสดในชวตดวย

2. ความส าคญตอการเสรมสรางคณลกษณะทพงประสงค นกจตวทยาหลายทานมความเหนสอดคลองกนวา ชวงวกฤตของชวตในระยะ 5 ปแรก เปนระยะส าคญในการวางรากฐานบคลกภาพของมนษย ดงนนการพฒนาคณภาพของประชาชนจงจ าเปนตองเรมพฒนา ตงแตระยะปฐมวยเพอใหเตบโตขนเปนคนทมคณภาพและมคณลกษณะทพงประสงคของสงคมและประเทศชาต

3. ความส าคญตอกระบวนการจดการศกษา เพยเจท (Jean Piaget) ผสรางทฤษฎทางปญหาทแพรหลายทสด กลาววา เดกในชวงอาย 2 – 6 ป เปนชวงวยทเดกเรมเรยนรภาษาพดและสามารถเรยนรสงตาง ๆ ไดดขน แตความสามารถในการเรยนรยงอยในลกษณะจ ากด ดงนนเดกในวยนจงจ าเปนตองไดรบการฝกทกษะการใชประสาทสมผส ซงการจดสภาพแวดลอมและประสบการณทเหมาะสมจะชวยเสรมสรางพฒนาการในดานการคดและพฒนาการเรยนรเพอ

9

พฒนาโครงสรางทางสตปญญาในขนตอไปใหสมบรณยงขน 4. ความส าคญตอการวางรากฐานในการพฒนาประเทศ การพฒนาประเทศชาต

บานเมองนน จะตองเรมตนจากการพฒนาประชากรใหมคณภาพกอนเปนอนดบแรก เพอใหเปนทงคนเกง คนด คนทมสตปญญา มความสามารถและมคณธรรมจรยธรรม ซงคณสมบตตาง ๆ เหลานจะตองไดรบการปลกฝง อบรมสงสอนตงแตยงเดก ทงตองอาศยความรวมมอจากสถาบนทางสงคมทกสถาบนรวมมอกนพฒนาเดกตงแตเยาววย สรปไดวาการจดการศกษาปฐมวยมความส าคญตอการวางรากฐานการพฒนาทรพยากรมนษย เพอพฒนาใหเปนคนทมคณภาพตามคณลกษณะทพงประสงคของสงคมและประเทศชาต กระบวนการจดการศกษา การจดสภาพแวดลอมและประสบการณทเหมาะสมส าหรบเดกปฐมวยจะชวยเสรมสรางพฒนาการในดานการคดและพฒนาการเรยนรทางสตปญญาในขนตอไปใหสมบรณยงขน ทงนตองอาศยความรวมมอจากสถาบนทางสงคมทกสถาบนรวมมอกน หากผ เกยวของกบเดกปฐมวยทกฝายไดตระหนกถงความส าคญดงกลาว และรวมมอกนพฒนาการศกษาระดบปฐมวยเปนอยางดแลว กจะสงผลใหไดประชากรทมคณภาพซงจะเตบโตมาเปนก าลงแหงการพฒนาประเทศไดในทสด องคประกอบของการจดการศกษาปฐมวย

ในปจจบนการจดการศกษาปฐมวยมรปแบบทแตกตางกน ทงนขนกบจดมงหมายของหลกสตร ปรชญา ความเชอ รปแบบวธการเรยนการสอน รวมตลอดถงการจดสงแวดลอม อยางไรกตาม โกรดอนและวลเลยมส บราวน (Gordon & Williams – Browne อางถงใน นภเนตร ธรรมบวร, 2551, หนา 15) กลาวถงการจดการศกษาปฐมวยวามองคประกอบทส าคญรวมกน 3 ประการ คอ

1. อตราสวนของครผสอนตอเดก 2. ขนาดของชนเรยน 3. การศกษา และประสบการณของคร และผดแลเดก นอกจากน สมาคมการอนบาลศกษาแหงประเทศสหรฐอเมรกา (National Association

for the Education of Young Children หรอ NAEYC อางถงใน นภเนตร ธรรมบวร, 2551 หนา 15 - 16) ไดก าหนดมาตรฐานการจดการศกษาปฐมวยทมคณภาพไวดงตอไปน

1. ปฏสมพนธระหวางเดกและผใหญในชนเรยน การจดการศกษาปฐมวยทมคณภาพ ควรสงเสรมปฏสมพนธระหวางเดกและผใหญ ทงนเพอเปดโอกาสใหเดกไดพฒนาความเขาใจใน

10

ตนเอง และบคคลรอบขาง 2. หลกสตรการเรยนการสอนควรสงเสรมใหเดกเปนผลงมอปฏบตจรงในชนเรยน โดยผาน

การจดกจกรรมทเหมาะสม ทงนตองค านงถงความสนใจ และประสบการณเดมของเดก 3. การตดตอสอสารกบพอแม ผปกครอง ถอเปนองคประกอบทส าคญมากในชวตของเดก

โรงเรยนจงควรสงเสรม และกระตนใหพอแม ผปกครองมสวนรวมในการจดการเรยนการสอน 4. บคลากรในสถานศกษาปฐมวย ควรผานการอบรมเกยวกบพฒนาการเดก และ

การศกษาปฐมวย รวมตลอดถงเปนผ ทตระหนกในความตองการของเดก ทงนเนองจากคณภาพและความสามารถของบคลากรถอเปนองคประกอบทส าคญในการตดสนคณภาพของสถานศกษาปฐมวย

5. การใหความส าคญกบโครงสรางของระบบการบรหารบคลากรในสถานศกษาปฐมวย ทงนเพอเปนหลกประกนวา ความตองการและความสนใจของเดก รวมตลอดถงปฏสมพนธระหวางเดกและผใหญจะไดรบการตอบสนอง

6. การบรหารงานทมประสทธภาพ การจดการศกษาปฐมวยทมประสทธภาพสวนหนงขนอยกบคณภาพของการบรหารงาน การบรหารงานทมประสทธภาพรวมถงการตดตอสอสารทด การมความสมพนธทดกบชมชน ความมนคงทางเศรษฐกจการเงน รวมตลอดถงการใหความเอาใจใสตอความตองการ และการท างานของบคลากรในการปกครอง

7. การจดสงแวดลอมทางกายภาพทงภายในและภายนอกชนเรยน ควรค านงถงการมสวนรวมของเดกในกจวตรประจ าวนและปฏสมพนธระหวางเดกกบผ ใหญ

8. การดแลสขภาพ ความปลอดภยของเดกและผ ใหญ การจดการศกษาปฐมวยทมคณภาพจ าเปนตองค านงถงการปองกนโรคภยไขเจบและอบตเหตอนอาจเกดขน รวมตลอดถงใหความรแกเดกเกยวกบความปลอดภย และการดแลรกษาสขภาพของตนเอง

9. โภชนาการทด การจดการศกษาปฐมวยทมคณภาพควรค านงถงหลกโภชนาการทด กลาวคอ เดกจ าเปนตองไดรบสารอาหารทพอเพยงและมคณคา รวมตลอดถงมสขนสยในการรบประทานอาหารทด

10. การประเมนผลทเปนระบบและมความตอเนอง การประเมนผลเปนองคประกอบทส าคญในการปรบปรงและพฒนาคณภาพของการจดการศกษาปฐมวย การประเมนผลควรมงเนนทประสทธภาพของการจดการศกษาปฐมวยในการตอบสนองความตองการของเดกและผปกครอง

อาจสรปไดวาองคประกอบทส าคญในการจดการศกษาปฐมวย ไดแก เดก พอแม และคร ดงนนพอแม คร และผ ทเกยวของควรมความรความเขาใจเกยวกบจตวทยาพฒนาการ ธรรมชาต

11

ของเดก ตลอดจนเขาใจความคดและความตองการของเดก โดยการจดการศกษาปฐมวยจะตองจดใหสอดคลองกบพฒนาการดานตาง ๆ ตามวยของเดก ค านงถงความสนใจ ความสามารถ ความถนด และความแตกตางระหวางบคคล นอกจากนนการใหการศกษาแกพอแมในการอบรมเลยงดเดกปฐมวย เพอใหพอแมเปนแบบอยางทดแกลกอยางแทจรง จงมความส าคญและจ าเปนอยางยงตอการพฒนาเดกปฐมวย หลกการจดการศกษาปฐมวย เนองจากการเจรญเตบโตของเดกตงแตแรกเกดจนถง 6 ป เปนระยะทส าคญทสดของพฒนาการทงทางดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม สตปญญาและบคลกภาพ ประสบการณตาง ๆ ทเดกไดรบมอทธพลตอการเสรมสรางความพรอมของเดกทจะพฒนาตนเองในขนตอไปใหบรรลถงศกยภาพแหงพฒนาการ ดงนนนกการศกษาปฐมวยหลายทานจงไดเสนอแนะหลกการในการจดการศกษาปฐมวยซงควรมความแตกตางจากการศกษาระดบอน ดงทสรมา ภญโญอนนตพงษ (2538, หนา 8 – 10) กลาวโดยสรปไวดงน โจน เฮนดรค (Joanne Hendrick) ยดหลกในการจดการศกษาวา “เดกคอใครและเดกตองการอะไร” ซงการจดการศกษาปฐมวย พนฐานส าคญควรยดหลกดงตอไปน คอ

1. เดกมพฒนาการทกขนตอน ดงนน ควรจดเตรยมการศกษาใหเหมาะสมกบระดบชน 2. เพมความสามารถในการพฒนาเดก โดยเนนใหเดกมความมนใจในตนเองและเหน

คณคาของตนเอง 3. พฒนาการทางดานรางกายและอารมณใหดอยเสมอ 4. เดกเรยนรดวยกระบวนการ เชน ปฏบตจรง มสวนรวมประสบการณกบบคคลและท า

กจกรรมตาง ๆ เปดโอกาสใหเดกเรยนรอยางอสระโดยผานการเลน มโอกาสตดสนใจดวยตนเอง เคทส (Katz) สนบสนนวา หลกในการจดการศกษา ควรยดขอบขายตอค าถามทวา

“เดกตองการอะไร” โดยเสนอวาพนฐานความตองการของเดกนนเปนสงส าคญทผ ใหญตองรวามอะไรบางและจะตอบสนองอยางไรจงจะพฒนาเดกอยางไดผล ความตองการพนฐานของเดกคอ

1. เดกตองการความรสกปลอดภยอยางแทจรง ในสวนความตองการทพฒนาตวเดกในระยะนนนความรสกทผกพนอยางมนคงไมใชเพยงแตผ ใหญใหความอบอนเทานน แตตองใหความปลอดภยหรอความมนคงแกเดก

2. เดกทกคนตองการความเพยงพอหรอความสามารถทจะท า ควรเสรมสรางเดกใหมความคดเกยวกบตนเองวาเปนคนด โดยคดค านงใหอยในขอบเขตทเพยงพอไมใชวาตนเองดเกน

12

ความเปนจรง 3. เดกทกคนควรมความรสกหรอประสบการณเกยวกบชวตของเขาในทางทดวา ชวตม

คณคา ความพอใจอยางมเหตผล ความสนใจ ความแทจรง ดงนนควรท าในสงทเดกรสกวาชวตของเขาเปนความจรง

4. เดกมความตองการทจะใหผ ใหญกบเพอนเดกอน ๆ รวมใหเขาตองตดสนใจดวยประสบการณตนเอง ไมควบคมเดกทกดาน ปลอยใหเรยนรและตดสนใจทจะกระท ากจกรรมอะไรดวยตนเอง

5. เดกตองการใหผใหญยอมรบวามอ านาจในตวเขาเอง 6. เดกตองการผลทดทสดจากการสนองตอบกลบมาจากผใหญและเพอน ๆ ซงคณสมบต ทควรใหแกเดกนนไดแก ความสามารถ ความซอสตย ความใจด ความเมตตา การยอมรบในความแตกตางของผ อน ความตองการทง 6 ประการนควรเปนหลกของความรบผดชอบทผ ใหญควรจดใหเดก ดงนนจงถอเปนหวใจหลกในการจดการศกษาปฐมวย สมาคมการอนบาลศกษาแหงประเทศสหรฐอเมรกา (National Association for the Education of Young Children หรอ NAEYC) ซงเปนหนวยงานทรบผดชอบทางดานการจดการศกษาปฐมวยของสหรฐอเมรกา ชแนวทางวาการจดการศกษาปฐมวยวา ควรเนนความคดเรองความเหมาะสมของพฒนาการ ซงไดแก ความเหมาะสมของอายและความเหมาะของแตละบคคล เยาวพา เดชะคปต (2542, หนา 22) ไดสรปหลกการจดการศกษาปฐมวยไววาควรมงพฒนาเดก 3 ประการ ดงน 1. ความเสมอภาคทางโอกาส เดกทกคนไมวาจะมาจากทใด สงคมใดมความเสมอภาคเทาเทยมกนในการทจะไดรบการพฒนาในระดบปฐมวย เพอใหเจรญเตบโตไปสความเปนพลเมองด มคณภาพ โดยเฉพาะเดกในชนบท ชมชนแออด หรอเดกทอยในครอบครวทยากไร ควรไดรบการพจารณาชวยเหลอเปนพเศษ เพอใหไดรบการพฒนาตามแนวทางเชนเดยวกบเดก ในเมองไดรบ 2. การพฒนาศกยภาพของเดก มนษยทกคนมศกยภาพหรอความสามารถอยภายในตวซงตดตวมาตงแตก าเนด ศกยภาพตาง ๆ เหลานสามารถพฒนาไดและสามารถจะน าออกมาใชเมอไดรบการกระตนทงจากสงเราภายนอกและแรงจงใจภายในตนเอง การจดการศกษาส าหรบเดกวยนจะตองพยายามดงเอาศกยภาพของเดกแตละคนออกมา และพฒนาศกยภาพนนใหเจรญงอกงามสมบรณ

13

3. ความแตกตางระหวางบคคล ความแตกตางระหวางบคคลเปนธรรมชาตของมนษย เดกแตละคนมความแตกตางกนตามคณสมบตประจ าตวและสงแวดลอมทไดรบ การจดการศกษาปฐมวยจะตองตระหนกถงหลกความจรงน การตระหนกถงความแตกตางระหวางบคคลจะเปนพนฐานในการวางแนวทางการพฒนาเดกตามลกษณะเฉพาะของเขา และเปนการพยายามเขาถง ตวเดกแตละคนดวย สรปไดวาหลกในการจดการศกษาเพอการพฒนาเดกปฐมวย ควรจดการศกษาใหกบเดกดวยความเสมอภาคเทาเทยมกน โดยตองพยายามดงเอาศกยภาพของเดกแตละคนออกมา และพฒนาศกยภาพนนใหเจรญงอกงามสมบรณอยางเตมความสามารถ ทงนตองตระหนกถงความแตกตางระหวางบคคลของเดกแตละคน โดยการวางแนวทางการพฒนาเดกตามลกษณะเฉพาะ เปนรายบคคล จดมงหมายของการจดการศกษาปฐมวย

การจดการศกษาปฐมวยเปนการจดการศกษาทแตกตางจากการศกษาระดบอน โดยมรปแบบและจดมงหมายทจดแตกตางกนไปตามสภาพความตองการนโยบาย หรอหลกปรชญาการศกษาของแตละหนวยงานทจด

จดมงหมายในการจดการศกษาปฐมวยทเหมาะสมควรมเปาหมายเดยวกนคอ การเนนการพฒนาเดกทก ๆ ดาน (Whole Child) เพราะเดกในวยนถาไดรบการสงเสรมและพฒนาอยางถกตองเหมาะสมจะสงผลดและเปนรากฐานตอพฒนาการและการศกษาในระดบอนดวย ดงนนการจดการศกษาระดบนจงควรจะเปนการจดการศกษาทเสรมสรางพฒนาการและประสบการณของเดกใหมความพรอมใหมากทสดเทาทจะท าได ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2526, หนา 336) ไดก าหนดจดมงหมายของการจดการศกษาปฐมวยไวดงตอไปน 1. เพอสงเสรมพฒนาการทางกายของเดกอยางเตมท จะไดเปนพลเมองทสมบรณแขงแรง 2. เพอสงเสรมพฒนาการดานบคลกภาพ อารมณและสงคมของเดก เพอใหเปนผใหญทมสขภาพสมบรณ มความเขมแขงทางจตใจทจะเผชญอปสรรคและอนตรายได 3. เพอใหเดกมคณลกษณะนสยทพงประสงค มความขยน ซอสตย มระเบยบวนย ประหยด และรกความสะอาด 4. เพอสงเสรมความคดสรางสรรคดานตาง ๆ

5. เพอเชอมโยงความสมพนธระหวางบานกบโรงเรยน หรอศนยเดกกอนวยเรยนในการ

14

สงเสรมพฒนาการดานตาง ๆ ของเดก 6. เพอตระหนกในปญหาความเบยงเบนของพฒนาการตงแตแรกและด าเนนการตอไปโดยเหมาะสม

หนวยศกษานเทศก ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต (2528, หนา 3) กลาววาเปาประสงคของการจดการศกษาระดบปฐมวยมหลายประการดงน

1. พฒนาเดกในดานคานยม มพฤตกรรมทดเหมาะสมกบชวต 2. เตรยมเดกใหพรอมทางดานรางกาย อารมณ สงคมและจตใจ 3. พฒนาเดกใหรจกตนเองและใชชวตกบผ อนอยางมความสข 4. จดประสบการณใหแกเดกอยางกวางขวางตอเนองกน 5. สงเสรมความสามารถและความช านาญในการสอสารตดตอสมพนธทางสงคม 6. สงเสรมความสามารถทางการท างานงาย ๆ และความคลองตวในการเคลอนไหว 7. สงเสรมความสามารถในการควบคมอารมณ 8. เพมความสามารถในการควบคมตนเอง 9. เพมความช านาญในการคดวจารณและแกปญหา 10. ใหโอกาสเดกไดแสดงออกและมความซาบซงในสงสวยงาม

สมาคมการอนบาลศกษาแหงประเทศสหรฐอเมรกา (National Association for the Education of Young Children หรอ NAEYC, 1987 อางถงใน สรมา ภญโญอนนตพงษ, 2550, หนา 4) ไดชแนะแนวทางวา การจดการศกษาปฐมวยทมอายตงแตแรกเกดถง 8 ป ควรเนนแนวความคดเรองความเหมาะสมตามธรรมชาต ความเจรญของเดกดงน

1. จดใหเหมาะสมกบวยของเดก เดกในชวงอายตงแตแรกเกดถง 8 ป มการเปลยนแปลง และเจรญเตบโตอยางตอเนอง ทงทางดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา ดงนนความร และประสบการณตาง ๆ ทเดกไดรบในวยน จงมความส าคญมากตอพฒนาการของเดก ครตอง เตรยมสงแวดลอมและประสบการณทเหมาะสมใหกบเดกวยน

2. จดใหตอบสนองเดกเปนรายบคคล เดกแตละคนมความเปนหนงในตนเอง มรปแบบ อตราการเจรญเตบโต บคลกภาพ แบบของการเรยนร และพนฐานทางดานครอบครวในแตละสวน แตกตางกน ดงนน การจดประสบการณและความสมพนธทผใหญจะใหกบเดกแตละคน ควร แตกตางกน

15

เอสสา (Essa 1996, pp 19 – 20) กลาวถงการจดการศกษาปฐมวยวาไดรบการพฒนาขนมาจากแรงผลกดนของสงคม และความตองการของสงคม ท าใหเกดการจดโครงการการบรการตาง ๆ กน ทงเพอการดแลและการศกษา ซงในการพฒนาการศกษาปฐมวยนมจดประสงคเพอ

1. บรการใหการดแลและเลยงดเดกใหเปนไปอยางเหมาะสมกบพฒนาการ 2. ใหการศกษาเพอสงเสรมการปรบตวเขากบสงคม ทกษะทางปญญา และพฒนาการ

ในทกดาน 3. จดเปนบรการเพอการชวยเหลอผ ดอยโอกาส เดกยากจน ใหไดรบการศกษา การดแล

สขภาพ การดแลฟน โภชนาการและการศกษาส าหรบผปกครอง นตยา ประพฤตกจ (2539, หนา 11 – 12) กลาววา เปาหมายการสอนเดกปฐมวยควรประกอบดวย

1. สรางเสรมใหเดกเกดความคดรวบยอดทดตอตนเอง มเจตคตทดตอตนเองและมการ เรมตนในโรงเรยนทด เพอสงเสรมใหเดกพฒนาถงขดสดยอด

2. ใหโอกาสเดกไดพฒนาบคลกภาพทก ๆ ดานโดยการ 2.1 จดประสบการณตรงเกยวกบความสมพนธทางสงคม 2.2 ฝกใชกลามเนอใหญและเลกเพอพฒนารางกาย 2.3 ยอมรบการแสดงออกทางดานอารมณของเดก 2.4 สรางประสบการณทสรางเสรมใหเดกใชความคดวเคราะหปญหาและแกไข ปญหาไดในหลาย ๆ รปแบบ

3. กระตนใหเดกมพฒนาการทางภาษาโดยจดใหเดกไดฝกฟงและพด 4. พฒนาการรบร (awareness) โดยผานประสาทสมผสทง 5 5. สงเสรมใหเดกสามารถพงพาตนเอง 6. ชวยเหลอเดกในการคนควาส ารวจสงแวดลอม และชวยใหเดกรสกพอใจหรอสนใจใน

ความอยากรอยากเหนของตน 7. ชวยสรางเดกใหมนสยทดในการท างาน 8. มประสบการณทดกบเพอน ๆ 9. จดประสบการณทสนองความตองการของเดกแตละคนและเดกเปนกลม 10. พฒนาใหเดกมเจตคตทดตอคร โรงเรยน และเขาใจสายใยสมพนธระหวางบานกบ

โรงเรยน 11. สรางเสรมประสบการณทเดกยงไมมทบาน

16

นอกจากน กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ ไดมการก าหนดหลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 ขน เพอใชเปนแนวทางในการพฒนาเดกปฐมวยไดอยางถกตองเหมาะสม มประสทธภาพและมาตรฐานเดยวกน สอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 และหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 โดยก าหนดจดมงหมายของการพฒนาเดกแตละวย ดงน

เดกอายต ากวา 3 ป การพฒนาเดกอายต ากวา 3 ป มงสงเสรมใหเดกมพฒนาการดานรางกาย อารมณ จตใจ

สงคม และสตปญญาทเหมาะสมกบวย ความสามารถ ความสนใจและความแตกตางระหวางบคคล เพอใหเดกมคณลกษณะทพงประสงค ดงน (กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, 2546, หนา 7)

1. รางกายเจรญเตบโตตามวยและมสขภาพด 2. ใชอวยวะของรางกายไดคลองแคลวประสานสมพนธกน 3. มความสขและแสดงออกทางอารมณไดเหมาะสมกบวย 4. รบรและสรางปฏสมพนธกบบคคลและสงแวดลอมรอบตว 5. ชวยเหลอตนเองไดเหมาะสมกบวย 6. สอความหมายและใชภาษาไดเหมาะสมกบวย 7. สนใจเรยนรสงตาง ๆ รอบตว เดกอาย 3 – 5 ป หลกสตรการศกษาปฐมวยส าหรบเดกอาย 3 – 5 ป มงใหเดกมพฒนาการดานรางกาย

อารมณ จตใจ สงคมและสตปญญา ทเหมาะสมกบวย ความสามารถและความแตกตางระหวางบคคล จงก าหนดจดมงหมายซงถอเปนมาตรฐานคณลกษณะทพงประสงค ดงน (กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, 2546, หนา 26) 1. รางกายเจรญเตบโตตามวยและมสขนสยทด 2. กลามเนอใหญและกลามเนอเลกแขงแรงใชไดอยางคลองแคลวและประสานสมพนธกน 3. มสขภาพจตด และมความสข 4. มคณธรรม จรยธรรมและจตใจทดงาม 5. ชนชมและแสดงออกทางศลปะ ดนตร การเคลอนไหว และรกการออกก าลงกาย 6. ชวยเหลอตนเองไดเหมาะสมกบวย 7. รกธรรมชาต สงแวดลอม วฒนธรรมและความเปนไทย

17

8. อยรวมกบผ อนไดอยางมความสข และปฏบตตนเปนสมาชกทดของสงคมในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข 9. ใชภาษาสอสารไดเหมาะสมกบวย

10. มความสามารถในการคดและการแกปญหาไดเหมาะสมกบวย 11. มจนตนาการและความคดสรางสรรค 12. มเจตคตทดตอการเรยนรและมทกษะในการแสวงหาความร ความพรอมในการเรยนของเดกปฐมวย องคประกอบของความพรอมในการเรยนของเดกปฐมวย ไดแก ความพรอมดานรางกาย

ความพรอมดานอารมณ จตใจและสงคม ความพรอมดานสตปญญา ความพรอมดานรางกาย ประกอบดวย การบงคบกลามเนอใหญและกลามเนอเลก การใชประสาทสมผส การเจรญเตบโตทางรางกาย สขภาพอนามยและบคลกภาพ ความพรอมดานอารมณ จตใจและสงคม ประกอบดวย ความสามารถในการชวยเหลอตนเอง การปฏบตตนในการอยรวมกน ความอดทน อดกลน ความเชอมนในตนเอง ความราเรงแจมใส ความมน าใจเออเฟอเผอแผ ความเมตตากรณา มารยาทเรยบรอย การใชวาจาทไพเราะ การมวนยในตนเอง การตรงตอเวลา การเคารพในสทธของผ อน การยอมรบและเขาใจเมอกระท าความผด รจกการแกปญหาเฉพาะหนาและการรกษาความสะอาด ความพรอมดานสตปญญา ประกอบดวย ความรพนฐานทางภาษา ไดแก ความพรอมในการฟง พด อานและเขยน ความรพนฐานทางคณตศาสตร ไดแก การเปรยบเทยบสงทอยรอบตว การจ าแนกความแตกตางและความคลายคลงของภาพและเสยง การจดประเภทของสงของ การล าดบเหตการณ การนบและรคาของจ านวนหนงถงสบ การมความคดรเรมสรางสรรค ความจ า และความคดรวบยอด

จากจดมงหมายดงกลาวเปนทมาของหลกการจดการศกษาปฐมวย การสงเสรมพฒนาการของเดกใหพรอมทจะด าเนนชวตในภายหนา ขนอยกบการวางรากฐานขนตนใหแกเดกในระยะทเดกก าลงพฒนา เยาวพา เดชะคปต (2542, หนา 18 – 19) ไดกลาวถงการจดการศกษาปฐมวยวาเปนการจดการศกษาทมงเนนการอบรมเลยงดเปนสวนใหญ เพอใหเดกพฒนาทกดานดงตอไปน

1. ดานรางกาย สงเสรมความเจรญเตบโต ความแขงแรงของรางกาย ปลกฝงสขนสยทางสขภาพอนามย ฝกกจนสยและสขนสย รจกรกษาความสะอาด เลอกรบประทานอาหารทมประโยชน รจกการใชหองน า หองสวมไดถกตอง ฝกใหเลนและออกก าลงกายเพอเปนการบรหาร

18

กลามเนอและประสาทสมผส รจกการพกผอนอยางถกวธ 2. ดานอารมณและจตใจ สงเสรมดานสขภาพจต เชน ปลกฝงใหรจกควบคมอารมณ

มจตใจราเรงแจมใส ชนชมตอความไพเราะและสงสวยงาม ฝกใหมจตใจเมตตากรณา เออเฟอเผอแผ ซอสตย มสมมาคารวะ กตญญกตเวท เคารพเชอฟง ประหยด ขยนหมนเพยร อดทน มระเบยบวนยและเชอถอในค าสงสอนของศาสนา

3. ดานสงคม สงเสรมการพฒนาลกษณะนสย เชน ปลกฝงใหเดกรจกเคารพตนเอง กลาพด กลาแสดงออกดวยตนเองในทางทถกตองตามขนบธรรมเนยมประเพณ รจกเลนและท างานรวมกบผ อน เคารพสทธและหนาท ตลอดจนความรบผดชอบ ฝกใหรจกการรบ การให พรอมทจะปรบตวเขากบสงคมและสงแวดลอมทด

4. ดานสตปญญา สงเสรมพฒนาการดานสตปญญา เชน ใหรจกหาเหตผลจนเกดความเขาใจและรจกตดสนใจดวยตนเอง สนใจตอสงตาง ๆ รอบตว มความคดรเรมสรางสรรค ฝกใหเปนคนวองไว รกการเรยนร รจกการใชเวลาวางใหเปนประโยชนและมประสบการณพอทจะ เรยนในระดบตอไป

ดงนนจดมงหมายของการจดการศกษาปฐมวยควรเปนการจดเพอพฒนาเดกในทกดานพรอม ๆ กน และควรสงเสรมใหบานและโรงเรยนไดมการรวมมอในการสงเสรมพฒนาการใหแกเดกปฐมวยไปพรอมกนดวย นโยบายการจดการศกษาปฐมวย

ประเทศไทยมแผนการพฒนาเดกมาตงแตป 2522 โดยไดจดใหมการท าแผนพฒนาเดกระยะยาวและแผนพฒนาเยาวชนระยะยาว นอกจากนยงไดจดท าแนวนโยบายการด าเนนการพฒนาเดกโดยใชสภาวะความตองการพนฐานและบรการส าหรบเดก (สพด.) ดวย ในแผนพฒนาเดกทกแผนจะกลาวถงการพฒนาเดกโดยรวมตงแต 0 – 18 ป หรอ 0 – 25 ป แตไมมแผนทเนนเฉพาะเดกปฐมวย 0 – 5 ป หนวยงานทรบผดชอบโดยตรงในการพฒนาเดกและเยาวชน คอ ส านกงานคณะกรรมการสงเสรมและประสานงานเยาวชนแหงชาต จากมตคณะรฐมนตร เมอวนท 16 มนาคม 2542 เรองนโยบายการศกษาขนพนฐาน 12 ป ขอ 2.1 ระบวารฐบาลใหความส าคญกบการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 5 ป) เพราะการพฒนาเดกในวยนเปนชวงเวลาส าคญส าหรบการพฒนาการทางสมองของบคคล การศกษาระดบนควรเปนการศกษาเพอเตรยมความพรอมโดยการสงเสรมใหชมชน หรอสถาบน หรอองคกรในทองถน โดยเฉพาะอยางยงสถาบนครอบครวควรมสวนรวมในการจดการศกษาระดบนควบคกนไปดวย ตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต

19

พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 ซงมหลายมาตราทเกยวของกบการพฒนาเดกปฐมวย ไดแก

มาตรา 13 (1) ก าหนดใหบดา มารดา หรอผ ปกครองมสทธไดรบสทธประโยชนการสนบสนนจากรฐ ใหมความร ความสามารถในการอบรมเลยงด และการใหการศกษาแกบตรหรอบคคลซงอยในความดแล

มาตรา 14 (1) บคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน ซงสนบสนนหรอจดการศกษาขนพนฐาน มสทธไดรบสทธประโยชนการสนบสนนจากรฐใหมความร ความสามารถในการอบรมเลยงดบคคลซงอยในความดแลรบผดชอบ

มาตรา 18 และ 18 (1) การจดการศกษาปฐมวย และการจดการศกษาขนพนฐาน ใหจดในสถานศกษาดงตอไปน ไดแก ศนยเดกเลก ศนยพฒนาเดกเลก ศนยพฒนาเดกกอนเกณฑของสถาบนศาสนา ศนยบรการชวยเหลอระยะแรกเรมของเดกพการและเดกซงมความตองการพเศษ หรอสถานพฒนาเดกปฐมวยทเรยกชออยางอน

มาตรา 47 ใหมระบบการประกนคณภาพการศกษา เพอพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษาทกระดบ ประกอบดวยระบบการประกนคณภาพภายในและระบบการประกนคณภาพภายนอก (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2550, หนา 1 – 2)

ดงนนรฐจงมบทบาทโดยตรง หรอมสวนรวมและสงเสรมสนบสนนใหบคคล ครอบครว องคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถน เอกชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการและสถาบนสงคมอน มสวนรวมในการพฒนาเดกปฐมวยใหทวถงมคณภาพและไดมาตรฐานเทาเทยมกน

ตอมาเมอวนท 22 พฤษภาคม 2550 คณะรฐมนตรมมตใหความเหนชอบ นโยบายและยทธศาสตรการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 5 ป) ระยะยาว พ.ศ. 2550 – 2559 และไดมอบหมายใหกระทรวงศกษาธการ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย กระทรวงสาธารณสข กระทรวงมหาดไทย กระทรวงและหนวยงานอนทเกยวของ รวมรบผดชอบในการน านโยบายสการปฏบตใหปรากฏผลเปนรปธรรม เพอสรางเดกไทยใหเปนบคลากรทมคณภาพของประเทศ ดวยความส าคญรวมทงหลกการและเหตผลดงทไดกลาวแลว ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา จงไดด าเนนการเสนอนโยบายและยทธศาสตรการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 5 ป) ระยะยาว พ.ศ. 2550 – 2559 ประเดนตาง ๆ ดงน

20

วสยทศน ในป 2559 เดกปฐมวยทกคนไดรบและมการพฒนาทดและเหมาะสมอยางรอบดาน สมดล เตมศกยภาพ พรอมทงเรยนรอยางมความสข เตบโตตามวยอยางมคณภาพ เพอเปนรากฐานอนส าคญยงในการพฒนาเดกในระยะตอ ๆ ไป วตถประสงคของนโยบายและยทธศาสตร 1. เพอใหมแนวคดและแนวทางรวมกนทงระดบชาตและทกระดบในการสงเสรมสนบสนนเดกปฐมวยทกคนใหมพฒนาการสงสดตามศกยภาพของตน 2. เพอใหกระทรวง และหนวยงานทเกยวของน านโยบายและยทธศาสตรการพฒนาเดกปฐมวย ฯ ไปด าเนนการจดท าเปนยทธศาสตร/แผนปฏบตการอยางเปนรปธรรม เพอการพฒนาเดกปฐมวยอยางมประสทธภาพ 3. เพอเปนแนวทางในการเกบขอมล ขอสนเทศ การวจย การตดตาม และประเมนผล 4. เพอใหการพฒนาเดกปฐมวยเปนสวนส าคญของการปฏรปการศกษา

นโยบาย พฒนาเดกปฐมวยชวงอาย 0 – 5 ป ทกคน อยางมคณภาพ เตมศกยภาพ มครอบครวเปนแกนหลก และผมหนาทดแลเดกและทกภาคสวนของสงคมไดมสวนรวมในการจดบรการและสงแวดลอมทด เหมาะสม สอดคลองกบสภาพของทองถนและการพฒนาเดกตามวย กลมเปาหมาย ไดแก

1. เดกอาย 0 – 5 ปทกคน 2. พอแม สมาชกในครอบครว ผ เตรยมตวเปนพอแม 3. ผ ทเกยวของกบเดกโดยตรง ไดแก ผบรหารสถานพฒนาเดกปฐมวย คร ผดแลเดก

พเลยงเดก ผ สงอายทดแลเดก แพทย พยาบาล นกจตวทยา นกสงคมสงเคราะห เจาหนาทสาธารณสข ฯลฯ

4. ชมชน ไดแก องคกรปกครองสวนทองถน องคกรชมชนตาง ๆ ผ น าทางศาสนา อาสาสมครในรปแบบตาง ๆ กลมอาชพ นกเรยน/เยาวชน

5. สงคม ไดแก สถาบนทางสงคม สอมวลชน สถาบนวจย สถาบนการศกษา นกวชาชพและองคกรวชาชพตาง ๆ องคกรของรฐ องคกรเอกชน องคกรธรกจ องคกรระหวางประเทศ ฯลฯ

ยทธศาสตรหลก ยทธศาสตรหลก เปนแนวคดและทศทางทจะน าไปเปนกรอบในการจดท าแผนปฏบตการทชดเจนตอไป ยทธศาสตรหลก ประกอบดวย 3 ยทธศาสตร

1. ยทธศาสตรการสงเสรมพฒนาการเดกปฐมวย

21

2. ยทธศาสตรการสงเสรมพอแม และผ ทเกยวของเพอพฒนาเดกปฐมวย 3. ยทธศาสตรการสงเสรมสภาพแวดลอมทเออตอการพฒนาเดกปฐมวย (ส านกงาน

เลขาธการสภาการศกษา, 2550, หนา 17 – 20) จากนโยบายดงกลาวแสดงใหเหนถงการใหความส าคญของการใหการศกษาแกเดกปฐมวย ทกกลมทงเดกปกตและเดกพเศษ ซงปรากฏออกมาในรปแบบของการจดการศกษาทง 3 รปแบบ คอ การศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย โดยสามารถจดในสถานศกษาไดเชนเดยวกบการศกษาขนพนฐาน ซงตองมระบบการประกนคณภาพภายใน เพอน าไปสการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษา ขณะเดยวกนกใหความส าคญแกพอแม ผปกครอง และผ ทเกยวของ ใหมความรเรองการอบรมเลยงดเดกอยางถกตองเพอใหบรการแกเดกอยางทวถง สรป

เดกปฐมวยเปนวยทส าคญทสดของชวตเพราะเปนชวงทพฒนาการทกดานของเดกเจรญขนอยางรวดเรว ทงดานรางกาย อารมณ จตใจสงคม สตปญญาและบคลกภาพ การพฒนาเดกในชวงวยนจะเปนการวางพนฐานทางดานจตใจ อปนสยและความสามารถซงจะมผลตอไปในอนาคตของเดก ดงนนการจดการศกษาปฐมวยจงมสวนชวยใหเดกเกดการพฒนาการและการเรยนรอยางเตมท องคประกอบทส าคญของการจดการศกษาปฐมวยม 3 ประการ คอ เดก พอแม และคร การจดการศกษาปฐมวยมงพฒนาเดก โดยยดหลกความเสมอภาคทางโอกาส การพฒนาศกยภาพของเดกและความแตกตางระหวางบคคล

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ.2545ก าหนดนโยบายในการพฒนาเดกปฐมวยโดยใหทกสวนของสงคมมสวนรวมในการจดบรการใหสอดคลองกบสภาพของทองถนและผ รบบรการ เพอใหเดกทกคนไดพฒนาอยางเตมศกยภาพและคณภาพ

22

ค าถามทบทวน 1. จงอธบายความหมายของเดกปฐมวยและการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวย ตาม

ความเขาใจของทาน 2. ทานคดวาเดกปฐมวยมความส าคญอยางไร 3. การจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวยมแนวคดในการจดอยางไร 4. จงอธบายความส าคญของการจดการศกษาปฐมวย ตามความคดเหนของทาน 5. ทานคดวาอะไรเปนองคประกอบส าคญทสงผลตอการเรยนของเดกในโรงเรยน 6. จงอธบายหลกในการจดการศกษาปฐมวย ตามความคดของทาน 7. การจดการศกษาปฐมวยมงพฒนาเดกในดานใดบาง 8. ทานคดวาจดมงหมายในการจดการศกษาปฐมวยทเหมาะสมควรมลกษณะอยางไร 9. หลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 ก าหนดจดมงหมายของการพฒนาเดก

แตละวยไวอยางไร ดงน 1. เดกอายต ากวา 3 ป 2. เดกอาย 3 – 5 ป 10. จงอธบายองคประกอบของความพรอมในการเรยนของเดกปฐมวย

23

เอกสารอางอง คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, ส านกงาน. (2526). การจดบรการศนยการศกษาเดกกอน

วยเรยน. กรงเทพ ฯ : ส านกนายกรฐมนตร. ........... (2528). การจดสถานการอบรมในศนยเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : ศรเดชา. ........... (2542). การพฒนาเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : ส านกนายกรฐมนตร. ........... (2545). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.๒๕๔๒ และทแกไขเพมเตม

(ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๔๕. กรงเทพ ฯ : ส านกนายกรฐมนตร. ทศนา แกวพลอย. (2544). กระบวนการจดประสบการณพฒนาการเรยนรเดกปฐมวย.

ลพบร: สถาบนราชภฏเทพสตร. ทพยสดา สเมธเสนย. (2543). การพฒนาเดกปฐมวยตามแนวพระราชบญญตการศกษา

แหงชาต พ.ศ.2542. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต นภเนตร ธรรมบวร. (2551). หลกสตรการศกษาปฐมวย (พมพครงท3 ฉบบปรบปรง). กรงเทพ ฯ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. นตยา ประพฤตกจ. (2539). การพฒนาเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : โอเดยนสโตร บปผา เรองรอง. (2525). การปฐมวยศกษา. นครศรธรรมราช : วทยาลยครนครศรธรรมราช. พชร เจตนเจรญรกษ. (2545). เอกสารประกอบการสอนรายวชา 1072307 การเตรยมความ

พรอมเพอการเรยนรของเดกปฐมวย. ลพบร : สถาบนราชภฏเทพสตร. พชร สวนแกว. (2545). เอกสารประกอบการสอน จตวทยาพฒนาการและการดแลเดก

ปฐมวย พมพครงท 2. กรงเทพ ฯ : ดวงกมล. เยาวพา เดชะคปต. (2542). การศกษาปฐมวย. กรงเทพ ฯ : แมค ........... (2542). การจดการศกษาปฐมวย. กรงเทพ ฯ : แมค รศม ตนเจรญ. (2544). เอกสารประกอบการสอนรายวชาการศกษาปฐมวย. กรงเทพ ฯ : สถาบนราชภฏบานสมเดจเจาพระยา. เลขาธการสภาการศกษา, ส านกงาน. (2550). นโยบายและยทธศาสตรการพฒนาเดก

ปฐมวย (0 – 5 ป) ระยะยาว พ.ศ.2550 – 2559. กรงเทพ ฯ : ว.ท.ซ. คอมมวนเคชน. วราภรณ รกวจย. (2540). การอบรมเลยงดเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : แสงศลปการพมพ. วชาการ, กรม กระทรวงศกษาธการ. (2546). หลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546.

กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว.

24

วชาการและมาตรฐานการศกษา, ส านก. (2548). แนวด าเนนงานศนยปฐมวยตนแบบ. กรงเทพ ฯ : ม.ป.ท.

วชรย รวมคด. (2547). การพฒนาหลกสตรการศกษาปฐมวยในประเทศไทย. เลย : คณะ ครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเลย. สรมา ภญโญอนนตพงษ. (2538). แนวคดสแนวปฏบต : แนวการจดประสบการณปฐมวย

ศกษา (หลกสตรการศกษาปฐมวย). กรงเทพ ฯ : ดวงกมล. ........... (2550). การศกษาปฐมวย. กรงเทพ ฯ : มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต. สโขทยธรรมาธราช, มหาวทยาลย. (2537). ประมวลสาระชดวชาสมมนาการปฐมวยศกษา

หนวยท 1 – 3. นนทบร : ส านกพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สธภา อาวพทกษ. (2542). การดแลเดกปฐมวย. อตรดตถ : สถาบนราชภฏอตรดตถ. หรรษา นลวเชยร. (2535) ปฐมวยศกษา : หลกสตรและแนวปฏบต. กรงเทพ ฯ : โอเดยนสโตร. Carter V. Good. (1945). Dictionary of education. New York and London: McGraw – Hill Book. Essa, Eva. (1996). Introduction to Early Childhood Education. 2nd ed. Albany : Delmar Publishers. Hymes, J.L. (1969). Early childhood education: An introduction to the program.

Washington D.C.: The National Association for Education of Young Children.

25

บทท 2 แนวคดและทฤษฎของนกการศกษาทเกยวของกบการศกษาปฐมวย

แนวคดของนกปรชญาและนกการศกษาทเปนพนฐานในการจดการศกษาปฐมวยเรมมา

ตงแตสมยกรกและโรมน การจดการศกษาในสมยนนจะสะทอนใหเหนสภาพทางการเมองและสภาพทางสงคมในยคนน เชน กรกจะมการจดการศกษาทเนนเรองการเตรยมบคคลและพฒนาคนเพอเปนทหาร ฝกวนยดานความกลาหาญ ความรกชาต ความแขงแรง การมไหวพรบ ความอดทนและความส าคญของอสรภาพ สวนทางโรมนจะมแนวการจดการศกษาเพอประโยชนในการด ารงชวต แนวคดของนกปรชญาและนกการศกษาทส าคญในอดตยงคงมอทธพลตอแนวคดในการจดการศกษาปฐมวยในปจจบน การศกษาแนวคดของนกปรชญาและนกการศกษาเหลานนจะชวยใหนกการศกษาปฐมวยในปจจบนเขาใจและไดแนวทางในการจดประสบการณทเหมาะสมสอดคลองกบความตองการตามสภาพการณ ดงท หรรษา นลวเชยร (2535, หนา 2) กลาวถงแนวคดทส าคญของนกปรชญาและนกการศกษาทชใหเหนความส าคญของเดกปฐมวยไวดงน พลาโต (Plato 428 – 345 B.C) และอรสโตเตล (Aristotle 384 – 322 B.C) ไดเลงเหนความส าคญของเดกในชวงอาย 6 ปแรกของชวต พลาโต (Plato) เชอวารฐควรเตรยมเดกตงแตทารกเพอใหพรอมทจะสนองความตองการของประเทศ สวนอรสโตเตล (Aristotl) เชอวาบานและโรงเรยนควรมสวนในการเลยงดบตร เขาเชอวาเดกอายกอน 7 ป ควรไดรบการดแลทบานโดยแม และพยาบาล จากแนวความคดของนกปรชญาตาง ๆ จงเปนพนฐานทส าคญตอการจดการศกษาปฐมวยในสมยตอมา หลงจากยคกรกและโรมนเสอมลง การจดการศกษาในระบบโรงเรยนตกอยภายใตการด าเนนการของโบสถ เดก ๆ ถกมองวาเปนผใหญขนาดเลก ดงจะเหนไดในยคลาอาณานคมของอเมรกา เดก ๆ จะเปนเครองมอทางเศรษฐกจ ปลกผกและท างานในโรงงาน เดกอยในครอบครวขนาดใหญจะตองถกเขมงวดในเรองระเบยบวนย การเชอฟงค าสงอยางเขมงวดและไมมสทธแสดงความคดเหน การลงโทษเปนเครองมอส าคญทจะท าใหเดกอยในระเบยบวนย โดยเฉพาะอยางยงมการลงโทษทรนแรงและท าใหเดกไดรบความอบอาย

มารตน ลเธอร (Martin Luther 1483 – 1546) เชอวาสถาบนครอบครวเปนสถาบนขนมลฐานทส าคญในการใหการศกษาแกบตรโดยการใหการศกษาแกพอแม ศนยแมและเดก บานรบเลยงเดกและการศกษาครอบครว

26

แนวคดและทฤษฎของจอหน อาโมส คอมมวนอส (Johann Amos Comennius) จอหน อาโมส คอมมวนอส มชวตอยในชวงระยะเวลาระหวางป ค.ศ.1592 – ค.ศ.1670

คอมมวนอสเหนพองกบความคดของลเธอรวา เดกทกคนควรมสทธไดรบการศกษาในโรงเรยน ดวยเหตผลทวาเดกทกคนมความเปนมนษยเทาเทยมกน ดงนนเดกทกคนจงควรไดรบการศกษาเหมอน ๆ กน เขาเสนอแนวคดทางการศกษาวา การศกษาควรเรมตนทบานเพราะแมเปนบคคลทมความส าคญอยางยงในชวง 6 ปแรก และในชวงอาย 6 – 12 ป จงเรมเขาโรงเรยน นอกจากนเขายงเชอวา “การเลน” เปนเครองมอในการพฒนาสขภาพ อารมณ และเปนหนทางในการสรางความเปนจรงใหแกชวตของเดก ครทมความสามารถจะท าใหเดกอยากเรยนโดยไมมการบงคบในดานเนอหา การศกษาควรเปนไปตามล าดบขนของธรรมชาต ครจ าเปนตองสงเกตล าดบขนตอนตามธรรมชาตดงกลาวและจดการเรยนรส าหรบเดก เดกควรไดลงมอปฏบตจรง การศกษาจงเปนกระบวนการทเรมตงแตแรกเกดและด าเนนตอไปจนตลอดชวต แนวความคดของจอหน อาโมส คอมมวนอส กลายเปนพนฐานทส าคญของแนวความคดทางการศกษาของจอหน ดวอ แนวคดและทฤษฎของฌอง จาค รสโซ (Jean Jacques Rousseau)

ภาพท 2.1 ฌอง จาค รสโซ (1712-1778) นกปราชญชาวฝรงเศส เชอในอสรภาพ ประสบการณ และพฒนาการของเดก ทมา (http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean-Jacques_Rousseau)

ฌอง จาค รสโซ มชวตอยในชวงระยะเวลาระหวางป ค.ศ.1712 – ค.ศ.1778 รสโซไดให

ความส าคญกบการจดการศกษาส าหรบเดกในชวงวยแรกของชวต โดยชใหเหนถงวธการเลยงดเดกใหใกลชดกบธรรมชาต เขามความคดวาหนาททยงใหญของการศกษาคอการคนใหพบธรรมชาตของมนษยโดยเฉพาะอยางยงธรรมชาตทปรากฏอยในตวเดกและมการประคบประคอง

27

ใหมการด าเนนไปอยางถกวธ รสโซเนนความส าคญของเดกในแงของความเปนมนษย เขามความเขาใจในตวเดก มองเดกวามการเจรญเตบโตอยางเปนขนตอน แตละขนตอนของพฒนาการจะมการเรยงล าดบตอเนองกน อาจเรยกไดวารสโซเปนตนก าเนดของจตวทยาเดก เขาชใหเหนวาพฒนาการของเดกม 4 ขนตอน ใน 2 ขนตอนแรกจะกลาวถงการศกษาในเดกเลก ( early childhood education) ในขนแรกของพฒนาการจะเปนชวง 5 ปแรกของชวต รสโซมความคดเดยวกบเพยเจตและนกการศกษาสมยนน ซงตางกตระหนกถงความส าคญของพฒนาการทางดานรางกาย ในขนทสองของพฒนาการเรมจากอาย 5 – 12 ป เดกในวยนจะเรยนรทกสงทกอยางจากประสบการณโดยตรงของเขาเองและจากการส ารวจจากสงตาง ๆ ทอยรอบตวเขา ซงความคดนไดเคยมผกลาวไวกอนแลวคอคอมมวนอส และยงถกน ามากลาวซ าโดยเปสตารอสซและโฟรเบล การศกษาของรสโซนนจะเรมศกษาจากธรรมชาตของเดก โดยกลาวเนนวา เดกไมใชสวนยอของผ ใหญ (เดกไมใชผ ใหญตวเลก ๆ) ธรรมชาตใหเดกเปนเดก กอนทเขาจะเปนผ ใหญ เดกควรเตบโตไปตามธรรมชาต รสโซแยกรปแบบและเนอหาของการสอนเดกเลกจากวธการทใชกบเดกโตและผใหญ อกทงยงตระหนกถงความแตกตางระหวางบคคลของเดก การจดการศกษาจะตองเจรญงอกงามจากความสนใจตามธรรมชาตและความอยากรอยากเหน เดกควรจะเรยนรจากการมปฏสมพนธกบสงแวดลอม จากธรรมชาต กจกรรมตาง ๆ จะชวยสนบสนนความสามารถในการใชเหตผล วธการของรสโซนไดชอวาธรรมชาตนยม รสโซเชอวาการศกษาโดยธรรมชาตจะเกดขนจากสามแหลงดวยกนคอธรรมชาต ผคนและสงของ รสโซตระหนกถงคณคาของการเลน ความแตกตางกนของความสนใจและคณคาในการเลนระหวางเดกกบผใหญ การเรยนรของเดกจะเกดขนจากประสบการณเทานน เดกจะตองไมไดรบค าสงทเปนค าพดทกชนด เดกตองไมไดรบการลงโทษและตองไมถกขอรองใหกลาวค าขอโทษ เขามความรสกวาการปราบปราม ความทรมานและการบบบงคบเปนการท าลายธรรมชาตของเดก ในความคดของรสโซเขามความเชอวา หวใจของการศกษาคอชวตในครอบครว พอและแมมบทบาทส าคญในการเลยงดและดแลบตรของตน รสโซเสนอแนะวาการศกษาควรสะทอนความดงามตามธรรมชาตของเดกและบรรยากาศการเรยนการสอนควรยดหยนได โดยค านงถงความตองการและความสนใจของเดกเปนหลก นอกจากนนวสดอปกรณทใชในการเรยนการสอนเดกเลกควรเปนรปธรรม (นภเนตร ธรรมบวร, 2551, หนา 7)แนวความคดของรสโซเปนพนฐานแนวคดทางการศกษาของเปสตาลอสซ โฟรเบล มอนเตสซอรและดวอ ซงท าการศกษาเกยวกบเดกปฐมวยในระยะตอมา

28

แนวคดและทฤษฎของโจฮน ไฮนรค เปสตาลอสซ (Johann Heirnrich Pestalozzi) ภาพท 2.2 โจฮน ไฮนรค เปสตาลอสซ (1746 – 1827) นกปฎรปการศกษาชาวสวส เปนผ รเรม ความเชอในเรองความพรอมของเดก ทมา (http://www.centrorefeducacional.com.)

โจฮน ไฮนรค เปสตาลอสซ มชวตอยในชวงระยะเวลาระหวางป ค.ศ.1746 – ค.ศ.1827

ไดรบพนฐานทางความคดจากรสโซมาใชในการจดการศกษา เขาไดน าเอาความคดใหม ๆ จากทฤษฎทางการศกษามาปรบปรงใชในหองเรยน เปสตารอสซศกษาถงความไมเทาเทยมกนของเดกทมฐานะยากจน เดกทมพนฐานวฒนธรรมตาง ๆ กนและพยายามหาแนวทางในการชวยเหลอเดกเหลานน งานของเปสตารอสซแสดงใหเหนถงจดเรมตนของรปแบบความคดใหม ๆ เกยวกบการจดโรงเรยนส าหรบเดกเลก เขาเชอวา เดกแตละคนมความสามารถ และมความแตกตางระหวางบคคลในเรองความสนใจ ความตองการ และความสามารถในการเรยนร เปสตารอสซเปนผ รเรมในเรองของความพรอม นนคอไมควรบงคบเดกใหเรยนโดยการทองจ า เดกจะเกดการเรยนรดวยตนเองตามความสามารถแตจะตองใหเวลา และประสบการณตาง ๆ เปสตาลอสซมงเนนความคดของการจดหลกสตรแบบบรณาการ ซงสอดคลองกบการพฒนาเดกอยางเปนองครวม ซงเปนแนวคดตางจากรสโซตรงทมงเนนการสอนเดกเปนกลมมากกวาการสอนเดกเปนรายบคคล (นภเนตร ธรรมบวร, 2551, หนา 8 – 9)

29

แนวคดและทฤษฎของเฟรดเดอรค วลเฮลม ออกส โฟรเบล (Friederich Wilhelm August Froebel)

ภาพท 2.3 เฟรดเดอรค วลเฮลม ออกส โฟรเบล (1782 – 1852) นกการศกษาชาวเยอรมน ไดรบการยกยองวาเปน ”บดาแหงการศกษาปฐมวย” ทมา (สโขทยธรรมาธราช , 2547, หนา 63)

เฟรดเดอรค วลเฮลม ออกส โฟรเบล มชวตอยในชวงระยะเวลาระหวางป ค.ศ.1782 –

ค.ศ.1852 โฟรเบลเปนนกการศกษาชาวเยอรมน ไดศกษางานของเปสตาลอสซ และวางแนวการจดการศกษาปฐมวยโดยอาศยพนฐานทางความคดของเปสตาลอสซ โฟรเบลไดรบการยกยองวาเปน ”บดาแหงการศกษาปฐมวย” เพราะจดตงโรงเรยนอนบาลแหงแรกในป ค.ศ.1842 เขาเรยกโรงเรยนอนบาลทตงขนวา “Kindergarten” ซงแปลวา “สวนเดก” โฟรเบลเชอวาเดกทกคนมความสามารถอยภายในและจะแสดงออกถาไดรบการสนบสนน ครควรจะสงเสรมพฒนาการตามธรรมชาตของเดกใหเจรญขนดวยการกระตนใหเกดความคดอยางเสร โดยใชการเลนและกจกรรมเปนเครองมอ การจดสภาพแวดลอมในโรงเรยนพยายามจดใหเปนธรรมชาตมากทสด ใหเหมอนกบเดกเลนอยในสวนไมไดเปนการมาโรงเรยน เขาจะเนนเรองกจกรรมของเดก โฟรเบลพบวาเดกจะสามารถเรยนไดดในสงคมทเขามความสขนอกหองเรยน โรงเรยนอนบาลทดจงควรจะมจดมงหมายเฉพาะเพอพฒนาเดก โดยอาศยวธการในการใหเดกไดเคลอนไหวและแสดงออกจากการเขาสงคมกบเดกอน ๆ เปนแนวทาง จากแนวคดดงกลาว โฟรเบลตอบสนองความตองการของเดกโดยคดเครองมอใหเดกเลนหลายชด และเรยกเครองมอนวา ชดของขวญ (Gifts) และชดอาชพ (Occupations) ซงออกแบบมาส าหรบพฒนาการเรยนรโดยการสมผส ชดของขวญประกอบดวยไหมพรม ไมบลอก วสดจากธรรมชาต รปทรงเรขาคณต สวนชดอาชพจะประกอบดวยกจกรรมตาง ๆ อนไดแก การปน การตด

30

การพบ การรอยลกปด การเยบปก กจกรรมเหลานไดแสดงใหเหนความเชอของโฟรเบลทวาการศกษาจะเรมตนทรปธรรมและพฒนาไปสนามธรรม โฟรเบลก าหนดวาเดก ๆ ทกคนจะตองมของเลนชดเดยวกนกอน ครแนะน าใหเดกเลนโดยทดลองท าพรอม ๆ กน เมอเดกเขาใจและท าไดบางแลวจงใหโอกาสเดกแตละคนคด ทดลองท าดวยตนเองอกครงหนง การเลนเครองเลนดงกลาว โฟรเบลจะเนนระเบยบการเตรยมตวและขนตอนในการปฏบต ตลอดจนการเกบของเลนแตละอยางอยางถกวธ พรอมทงก าหนดเวลาของกจกรรมตาง ๆ ประจ าวนไวอยางแนนอน กจกรรมอนทส าคญอกอยางหนงคอ นทาน โฟรเบลไดแตงนทานส าหรบเดกเปนเรองของสตวเลยงมชวตและความเปนอยเหมอนคน ขณะเดยวกนกใหเดก ๆ รจกรกธรรมชาตของสตว โดยการรองเพลงและท าทาเลยนแบบ ซงเดก ๆ ชอบมากและมความเพลดเพลนตลอดเวลาทมาอยในโรงเรยน (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2526, หนา 99 – 110) แนวคดและทฤษฎของ มาเรย มอนเตสซอร (Maria Montessori)

ภาพท 2.4 มาเรย มอนเตสซอร (1870 – 1952) นกจตแพทยชาวอตาล จดสถานทเรยนให เหมอนกบบาน พฒนาอปกรณทใชประสาทสมผส ทมา (สโขทยธรรมาธราช , 2547, หนา 66)

มาเรย มอนเตสซอร มชวตอยในชวงระยะเวลาระหวางป ค.ศ.1870 – ค.ศ.1952 มาเรย มอนเตสซอรเปนแพทยและนกจตวทยาชาวอตาล เปนอกผหนงทวางแนวความคดในการจดการศกษาใหแกเดกอนบาลและเปนทยอมรบกนจนถงปจจบนเชนเดยวกบโฟรเบล แนวความคดของมอนเตสซอรสวนใหญจะเหนดวยกบหลกการของโฟรเบลแตมความขดแยงกนเปนบางเรอง

31

มอนเตสซอรไดคดหาวธการสอนแบบเอกตบคคล (Individualized Instruction) โดยใหเสรภาพแกเดกในการแสวงหาความร และยงเนนวธการจดสงแวดลอมทางกายภาพและจตวทยาทจะชวยในการเจรญเตบโตของเดกจนเดกสามารถปรบตวใหเขากบสงแวดลอมได โดยค านงถ งพฒนาการของเดกเปนส าคญ มงสงเสรมใหเดกพฒนาความสามารถและความสนใจของตนเองอยางเตมท ปลอยใหเดกมประสบการณจากสงแวดลอมดวยตนเองและดวยความสมครใจ โดยยดหลกความแตกตางระหวางบคคลเปนแนวทางในการปฏบตกจกรรมทเดกชอบ เพอยวยใหเดกหาความรตามความสนใจ โดยครเปนผสงเกตแนะน าชวยเหลอ จดโปรแกรมการศกษาใหกบเดก แมแตเกาอของเดก มอนเตสซอรกออกแบบใหเลกเหมาะสมกบความสงของเดกและเคลอนยายไปมาไดสะดวกตามโอกาสและความเหมาะสมของกจกรรมทเดกสนใจ นอกจากนเธอยงเชอวาความสามารถทางดานสตปญญาของเดกขนอยกบการฝกประสาทสมผส อปกรณตาง ๆ ทเธอสรางขนนนจงเปนการฝกประสาทสมผสทงสน แนวความคดของมอนเตสซอรสอดคลองกบแนวความคดของเพยเจต ซงเนนวาการใหเดกท ากจกรรมเกยวกบการเคลอนไหวจะเปนพนฐานเพอวดผลของพฒนาการทางสตปญญา หองเรยนของมอนเตสซอรประกอบดวย อปกรณทเนนใหเดกพฒนาประสาทสมผสและการเรยนรมโนทศน สอการสอนจะวางไวในททเดกจะหยบมาใชไดอยางระมดระวง และใชไดอยางอสระ สอเหลานจะถกแบงตามระดบความสามารถ จากสงทเรยนรแลวไปยงสงทยงไมร จากรปธรรมไปหานามธรรม การสอนมโนทศนกจะแยกเปนอสระจากกน เพอปองกนการสบสน เชน เมอเรยนเรองรปราง (Shape) สอจะตองอยในลกษณะทเนนใหสนใจเฉพาะรปรางอยางเดยวโดยจะออกแบบใหเดกวดผลและแกไขขอผดพลาดของตนเองได หลกการพนฐานของหองเรยนของมอนเตสซอร คอ เดกเรยนรจากประสบการณตรง เดกเรยนโดยการสงเกตและปฏบต การฝกประสบการณชวต เชน การตดกระดม รดซป การตด การขดถ และการท าสวน ชวยใหเดกรจกชวยเหลอตวเอง รจกการอนรกษสงแวดลอม ซงจะมประโยชนในชวตในอนาคต มอนเตสซอรใหความส าคญกบสอการเรยนมาก เพราะเขาเชอวาสอการเรยนชวยใหเดกฝกประสาทสมผส ฝกการแยกขนาด รปราง ส พนผว เสยง อณหภม ตลอดจนการเรยน เขยน อาน และเลข กจกรรมจะจดใหเดกฝกเปนรายบคคลมากกวาเปนรายกลม เดก ๆจะไดรบอนญาตใหเคลอนไหวอยางอสระ และเลอกกจกรรมของตนเอง ถงแมวาจะไมมการเนนเรองพฒนาการทางดานสงคมและอารมณ แตครผสอนกมความเชอวาเดกจะพฒนาความรสกทดเกยวกบตนเอง ในขณะทเดกพฒนาความสามารถในการเรยน

32

การจดสงแวดลอมโรงเรยนอนบาลของมอนเตสซอร ค านงการจดดวยหลกการเดยวกบ โฟรเบล โดยการจดสงแวดลอมในบรเวณโรงเรยนดวยธรรมชาต มสนามใหเดกไดวงเลน เพอออกก าลงกาย มเครองเลนสนามใหเดกไดปนปาย หอยโหน ฯลฯ ใหเดก ๆ ไดเลอกเลนตามความพอใจ ฝกฝนใหเดกท าสวนครว เลยงสตว ปลกดอกไม รดน าตนไม พรวนดน ตามความพอใจ ความสนใจและความรก เนองจากมอนเตสซอรเปนแพทยจงเนนถงสขภาพอนามยของเดกเปนเรองส าคญ จดใหมการตรวจสขภาพ วดสวนสง รอบอก รอบแขน รอบศรษะ ชงน าหนกอยางนอยเดอนละครง เพอศกษาความเจรญเตบโต นอกจากนนยงสงเสรมใหเดกมกจกรรมอนเปนนสยทดทงการรบประทาน การขบถาย การพกผอน ซงนบวาเปนความสมบรณของการจดการศกษาปฐมวย สงทไดกลาวมานเปนแนวทางน าไปสการปฏบตเพอการจดการเรยนการสอนตามแนวคดการสอนแบบมอนเตสซอรทวโลก แตอยางไรกตามหลกจากทด าเนนไปไดระยะหนงกไดรบค าวพากษวจารณวา แนวคดของมอนเตสซอรขาดจดเนนในเรองพฒนาการดานภาษาและสงคม เนนความคดสรางสรรค ดนตร และศลปะนอยมาก ซงนบวาเปนจดออนของแนวคด น (สกญญา กาญจนกจ, 2537, หนา 8) แนวคดและทฤษฎของ จอหน ดวอ (John Dewey) ภาพท 2.5 จอหน ดวอ (1859 – 1952) นกปฏรปการศกษาชาวอเมรกน เขาเชอวาเดกควรเรยนร ดวยการกระท า (Learning by Doing) ทมา (http://www.infed.org/thinkers/et-dewey.htm)

33

จอหน ดวอ มชวตอยในชวงระยะเวลาระหวางป ค.ศ.1859 – ค.ศ.1952 ดวอเปนนกปฏรปการศกษาชาวอเมรกนไดปฏรปการศกษาจากระบบเกาหรอการศกษาแบบด งเดม (Traditional) เปนระบบกาวหนาหรอการศกษาแบบพพฒนาการ (Progressivism) การศกษาแบบดงเดมในทศนะของดวอ มลกษณะเปนการเสนอจากเบองบนและเบองนอก เปนการศกษาทพยายามจะแทรกใสความร ความคดของผ ใหญ ตลอดจนวธการตาง ๆ เขาไปในตวเดกซ งก าลงเตบโตขนทละนอยไปสระดบวฒภาวะ การเรยนรในความหมายดงเดม หมายถง การแสวงหาสงทมอยแลวในต ารา หรอในผ ทมอาวโสกวา ยงกวานนสงทสอนจะตองถกตองเสมอไมสามารถเปลยนแปลงได ดวอไมเหนดวยกบบทบาทของนกเรยนทจะตองเปนฝายรบ ตองพงพาผใหญใหคอยสอนอยตลอดเวลา การเรยนรของเดกเปนแบบทองจ าและอยภายใตการควบคมอยางเขมงวดของคร เขาไดสรปความคดของเขาเกยวกบโรงเรยนแบบกาวหนา (Progressive School) ไววา โรงเรยนเปนสถาบนทางสงคมขนาดเลกซงจะแสดงถงชวตทเหมาะสมและสมบรณใหกบเดกเหมอนกบบาน ดงนนการศกษาจงหมายถงกระบวนการของชวตทด าเนนตลอดเวลา มไดหมายถงการเตรยมการเพออนาคต โรงเรยนจงควรท าหนาทเหมอนกบสงคมขนาดเลกทจะชวยฝกพนฐานประชาธปไตยในแงการอยรวมกน ความรวมมอซงกนและกน ความเปนมนษย การตดสนใจ การแกปญหาตาง ๆ รวมกนและการจดอาชพทเหมาะสม โดยเนนความสนใจของเดกเองเปนสวนใหญ นอกจากนในการเสรมสรางทกษะบางอยาง การสอนใหเดกมทกษะในการด ารงชวตควรเปนจดประสงคทส าคญในหลกสตร ทกษะเหลาน ไดแก การตดสนใจ การคดอยางสรางสรรค การแกปญหา การประเมนผลและการตระหนกในสงตาง ๆ ดวอ ไดอธบายความหมายของค าวา ประชาธปไตยในชนเรยนวา ประชาธปไตยไมไดหมายความวาจะตองมการปฏบตตอทกคนเหมอนกนหรอใหเสรภาพอยางไมมขอบเขต เสรภาพและโอกาสนนไดมอยแลวกบบคคลทกคน แตจะตองวางรากฐานอยบนความตองการของบคคลนนดวย เขาคดวาประสบการณจะเปนตวปรบความสมดลระหวางเดกกบสงแวดลอและขยายความคดของเดกใหกวางออกไปอกดวย สงแวดลอมเปนโลกของประสบการณของเดกทพงไดรบ การเตรยมสภาพแวดลอมใหเดกสามารถทจะเรยนรหรอมประสบการณตรงดวยตนเองเปนรากฐานทจะสรางความเขาใจทแทจรงมากกวาทจะใหเดกเรยนรจากต ารา ความรทเกดขนจากการคนพบนนจะเปนความรทจดจ าไดนาน ดวอ มองครในฐานะทเปนผจดเตรยมประสบการณใหเกดขนกบเดกโดยการชวยเหลอและสงเสรมวางแนวทางทเหมาะสมตอเนองกนไป จากปรชญาการศกษาของดวอ จะน ามาสการเตรยมประสบการณในโรงเรยนอนบาลหรอสถานรบเลยงเดก ในแงใหเดกเรยนรเรองราวและมประสบการณเกยวกบสงคม โดยเนนวาใหเดก

34

กระท าในสงทตนสนใจ เขาเชอวาประสบการณเรยนรทจดใหกบเดกมความตอเนองและการเรยนรจะเกดขนเมอเดกมสวนรวมในกจกรรมอยางกระฉบกระเฉง (Actively Involved) และเดกควรมอสรภาพในการเรยน ค าพดทวา “การเรยนโดยการกระท า (Learning by Doing)” เปนปรชญาทส าคญของเขา ดวอ เปนนกการศกษาทมวธการคดแบบวทยาศาสตร คออาศยเหตผลและขอมลในการวเคราะหสงตาง ๆ และตองมการตงสมมตฐานกอนการตดสนใจ เขาเชอวาการพฒนาทางสตปญญาของเดกจะตองฝกใหเดกคดแบบวทยาศาสตรและคดอยางมระบบ (เยาวพา เดชะคปต, 2542, หนา 21 – 22) แนวคดและทฤษฎของ ฌอง เพยเจต (Jean Piaget, 1896-1980)

ภาพท 2.6 ฌอง เพยเจต (1896 – 1980) ทฤษฎขนตอนพฒนาการทางสตปญญา ทมา (http://www.piaget.org/)

ฌอง เพยเจต มชวตอยในชวงระยะเวลาระหวางป ค.ศ.1896 – ค.ศ.1980 เปนผสนใจ

ทางดานชววทยามาตงแตวยเดก การฝกฝนทางดานชววทยาของเพยเจตสงผลตอการพฒนาความคดของเขาเกยวกบความรและพนฐานทฤษฎเบองตนของการเจรญเตบโตทางสตปญญา นอกจากจะสนใจวชาชววทยาแลว เพยเจตยงสนใจวชาปรชญาดานญาณวทยาหรอการศกษาเกยวกบความร ดงนนค าถามทวาเรารอยางไร คดอยางไร จงเปนสวนส าคญของงานวจยของเพยเจตในระยะตอมา เพยเจตมความประสงคทจะศกษาคนควาหลกการทางชววทยาและปรชญาเพอรวมเขาดวยกน เขาจงไดศกษาจตวทยาพฒนาการ ทฤษฎจตวเคราะหของฟรอยด (Freud) เพยเจตเกดความสงสยวาเดกมกระบวนการการคดหาเหตผลอยางไร เขาจงเรมท าการ

35

วจยเกยวกบความคดของเดกอยางเปนหลกฐาน วธการวจยของเพยเจตจะใชวธการสนทนาโดยอสระเปนหลก วธการนเปนวธการทเขาคดขนเองโดยมความเชอวาความคดทเกดขนมาเองของเดกเปนสงทมคณคาตอการสนนษฐานวาเดกคดหรอเขาใจอยางไร เพยเจตใชเทคนควธการแบบคลนก (Clinical Method) เพอแสดงกระบวนการคดของเดก โดยสนทนากบเดกอาย 5 ป 6 เดอน ในป 1940 เพยเจตท างานวจยดานความเขาใจมโนทศนคณตศาสตรของเดก เชน เรองระยะทาง เวลาและจ านวน เขาปรบปรงวธการวจยซงเนนทางดานภาษามาเปนการท ากจกรรมโดยยดความจรงทวา เดกเลกไมสามารถคดในสงทเปนนามธรรมและบรรยายความคดเปนค าพดได เพยเจตใชวธผสมผสานเทคนคสนทนากบการใชของจรงประกอบ เชน ดอกไม กอนหน แกวน า น าสม กระดม เปนตน บตรสามคนของเพยเจตมบทบาทส าคญในการเปนตวอยางการวจยของเขา ตลอดจนเดกอน ๆ นบพนคน เพยเจต ไดกลาวถงประเภทของความรทเดกสรางขนมอย 3 ประเภท สรปไดคอ 1. ความรทเกดจากการปฏสมพนธทางสงคม โดยการเรยนรจากบคคลตาง ๆ ตวอยางของความรประเภทนคอ ภาษา คานยม คณธรรม พฤตกรรมตาง ๆ ทเหมาะสมในวฒนธรรมของเดกเอง 2. ความรทางกายภาพ ความรชนดนเกดจากผลของการกระท าตอวตถอยในรปของการคนพบคณสมบตของวตถจะเปนผใหขอมลแกเดก ท าใหเดกเกดการเรยนร 3. ความรทางตรรกศาสตร – คณตศาสตร เปนความรทไมสามารถสงเกตไดโดยตรง แตเกดขนในจตใจของเดกขณะทเดกคดเกยวกบวตถนน ๆ พฒนาการทางความคดของตรรกศาสตรและคณตศาสตร คอความสามารถในการคดอยางเปนเหตเปนผล ท าใหเดกพฒนาความคดเกยวกบความสมพนธของวตถตาง ๆ ความรทางตรรกศาสตร – คณตศาสตรและความรทางกายภาพจงมความสมพนธรวมกนและตองอาศยซงกนและกน (Herdrick, 1992 อางถงใน สกญญา กาญจนกจ, 2537, หนา 38) ผลการวจยของเพยเจตแพรหลายในยโรปตงแตป 1930 เปนทรจกและไดรบการยอมรบในสหรฐอเมรกาตงแตป 1960 ทฤษฎขนตอนพฒนาการทางสตปญญาของเพยเจตไดถกน าไปใชอยางขวางขวางในการศกษาเดก และการจดหลกสตรการศกษา นบไดวาเพยเจตเปนผน าส าคญคนหนงในการศกษาพฒนาการของเดกและการจดการศกษาปฐมวย (หรรษา นลวเชยร, 2535, บทน า 6 – 7) จากแนวความคดเกยวกบการจดการศกษาปฐมวยทกลาวมาของนกปรชญาการศกษาตาง ๆ พบวามความคลายคลงกนในหลายประการ เชน มงใหเดกเกดอสรภาพในการเรยนรและเปนประสบการณตรงทเดกไดลงมอปฏบต คนควาทดลองดวยตนเอง ซงแนวความคดของนกการ ศกษาตาง ๆ ไดมผประยกตมาใชในการจดการศกษาปฐมวยปจจบนอยางกวางขวางหลายรปแบบ

36

การประยกตแนวคดและทฤษฎของนกการศกษาในการจดการศกษาปฐมวย การศกษาปฐมวยเปนเรองทมผ ใหความสนใจมาตงแตกลางครสศตวรรษท 16 ส าหรบ

ความคดเรองการจดการศกษาปฐมวยไดเรมตนขนโดยนกการศกษาทมความคดรเรมจากประเทศตาง ๆ ไดวางรากฐานของการจดการศกษาระดบนไว โดยนกการศกษาเหลานนไดเลงเหนความส าคญของเดก เขาใจในพฒนาการและการเรยนรของเดก เนนพฒนาการของเดกทางดานรางกาย อารมณ สงคม จตใจและสตปญญา พวกเขาอาศยความเขาใจในธรรมชาตและสงแวดลอมของเดกเปนปจจยส าคญ นกการศกษาทศกษาเรองเดกปฐมวยในระยะแรก ๆ ไดแก รสโซ โฟรเบล เปสตาลอสซ มอนเตสซอร จอหน ดวอ นกการศกษาเหลานไดวางแนวความคดดานการเรยนรของเดกตงแตแรกเกด การใหความรแกมารดาในระยะตงครรภ การจดกจกรรมและบทเรยนงาย ๆ เชน การใหเดกรจกสงแวดลอม ไดแก พช สตว รางกาย เปนตน การเรยนรของเดกในระยะนจะตองไมใหเปนในลกษณะของการบบบงคบ ซงจะเปนการท าลายธรรมชาตของเดก การจดกจกรรมเพอเปนการสงเสรมพฒนาการทางรางกาย การใหเดกไดมโอกาสเลนและส ารวจสงแวดลอมเพอใหเดกไดเกดประสบการณตรง รวมทงการใหความรกและการเอาใจใสตอเดก แนวความคดของรสโซ รสโซเชอวาแมจะเปนผ ทดแลเดกไดดทสด และหวใจทางการศกษาคอชวตในครอบครว เดกควรเตบโตไปตามธรรมชาต มอสระทจะเรยนแตไมใชการ เรยนจากหนงสอ ควรเปนการเรยนจากประสบการณตรงทเดกไดสมผสกบธรรมชาต โดยเนนใหตระหนกถงความส าคญของกจกรรมทางรางกาย ในชวง 5 ป แรกของชวตและวย 5 – 12 ป เปนชวงทเดกจะเรยนรทกสงจากประสบการณและการส ารวจคนควาสงตาง ๆ ทอยรอบตว แนวคดของรสโซทมอทธพลตอการศกษาปฐมวยในปจจบน ไดแก การสงเสรมใหเดกเลนเสร ซงมาจาก แนวความคดทวา เดกโดยธรรมชาตแลวเปนคนด และมความสามารถทจะเลอกสงทตนตองการทจะเรยนร การจดสงแวดลอมทมงใหเสรภาพแกผ เรยน และสงเสรมใหผ เรยนควบคมตนเอง รวมตลอดถงวสดอปกรณทใชในการเรยนการสอนควรเปนรปธรรม (นภเนตร ธรรมบวร, 2551, หนา 8)ตอมาเปสตารอสซ โฟรเบล ดวอ และเพยเจต ไดน าความคดของรสโซมาปรบปรงใชในการจดการศกษา แนวความคดของเปสตาลอสซ เปสตาลอสซเนนการสอนคนใหนบถอตนเอง เขาเชอวาเดกแตละคนมความแตกตางกนในดานความสนใจ ความตองการและอตราการเรยนร นอกจากน เปสตาลอสซยงเปนคนรเรมความเชอเรองความพรอมของเดก นนคอไมควรบงคบเดกใหเรยนโดยการทองจ า แตควรใหเวลาและประสบการณแกเดกในการท าความเขาใจสงตาง ๆ รอบตนเอง ใหเดกไดเรยนตามความสามารถและเรยนจากประสบการณตรง

37

แนวความคดของโฟรเบล โฟรเบลเชอวาการเลนเปนกจกรรมพนฐานทส าคญทชวยใหเดกเกดการเรยนร การศกษาจะเรมตนททรปธรรมและพฒนาไปสนามธรรม การจดสงแวดลอมในโรงเรยนอนบาลเนนการจดการใหเปนธรรมชาตทสด โดยใหถอวาเดกทกคนมความสามารถอยภายในซงจะแสดงออกเมอไดรบการสนบสนน เชน การเลน การรองเพลง การแสดงทาทางตาง ๆ เปนตน โฟรเบลตอบสนองความตองการของเดกโดยคดเครองมอประกอบดวยชดของขวญและชดอาชพ ซงเปนเครองมอส าหรบพฒนาการเรยนรโดยการสมผส ชดของขวญประกอบดวย ไหมพรม ไมบลอก วสดธรรมชาต รปทรงเรขาคณต สวนชดอาชพประกอบดวยกจกรรมตาง ๆ ไดแก การป น การตด การพบ การรอยลกปดและการเยบปก หลกสตรของโฟรเบลเนนความส าคญของการเลนและการพฒนาศกยภาพของตนเอง โฟรเบลมความเชอวาเดกเลก ๆ เกดมาพรอมกบความรและทกษะทสะสมอยภายใน หนาททส าคญของคร คอการพยายามดงความสามารถทมอยภายในของเดกออกมาและชวยใหเดกตระหนกถงความสามารถของตนเอง (นภเนตร ธรรมบวร, 2551, หนา 9)

แนวคดทางการศกษาปฐมวยของโฟรเบลม 3 ประการคอ 1. เดก ในฐานะทเปนมนษยควรไดรบการพฒนาอยางเตมทและไดรบความส าเรจจาก

การมสวนสมพนธทางสงคม 2. การเลน เปนหวใจส าคญของการพฒนาเดก 3. โรงเรยนอนบาล ซงเปนสงคมของเดก ไมควรบงคบใหเดกอยในระเบยบวนย ซงการ

จ ากดเดกใหอยในระเบยบตาง ๆ เปนการสกดกนความคด และสตปญญาของเดก แนวความคดของมอนเตสซอร มอนเตสซอรมแนวความคดคลายคลงกบโฟรเบลมาก โดยเนนการจดสงแวดลอมในโรงเรยนใหเปนธรรมชาตทสด เธอเชอวาเดกเรยนรไดดจากการสมผส ซงการสมผสจะพฒนาไปสความรและทกษะเฉพาะอยาง เดกมแรงจงใจทจะเรยนรโดยการส ารวจหาประสบการณและความรทเหมาะสมกบวยของตน เธอใหความสนใจเรองคณคาของการเปนมนษย ความเปนอสระ ความเปนตวของตวเอง และความเปนคนทมคณภาพของเดกเปนอยางมาก หองเรยนของมอนเตสซอรมหลกการพนฐานคอเดกเรยนรจากประสบการณตรง เดกเรยนรโดยการสงเกตและปฏบต การฝกประสบการณชวต เชน การตดกระดม รดซป การตด การขดถและการท าสวน ชวยใหเดกรจกชวยเหลอตนเอง ซงจะมประโยชนตอชวตในอนาคต กจกรรมจะจดใหเดกไดฝกเปนรายบคคลมากกวาเปนรายกลม กจกรรมจะไมมการเนนเรองพฒนาการทางดานสงคมและอารมณ แตครจะมความเชอวาเดกจะพฒนาความรสกทดเกยวกบตนเอง ในขณะทเดกพฒนาความสามารถในการเรยนหลกสตรของมอนเตสซอรจะใหความส าคญกบ

38

การศกษาทางดานสมผส (Education of the senses) เพราะถอวาเปนรากฐานของพฒนาการทางสตปญญา นอกจากนนมอนเตสซอรยงใหความส าคญกบสายสมพนธระหวางบานและโรงเรยน

แนวคดของมอนเตสซอรทมอทธพลตอการศกษาระดบปฐมวยในปจจบน คอ 1. ความเปนอสระในการเลอกกจกรรม มอนเตสซอรเสนอวา ครควรเปลยนบทบาทจากผทมหนาทในการสอนแตอยางเดยวมาเปนผสงเกตการณ ผจดหาอปกรณและอ านวยความสะดวกตาง ๆ ใหเดกและคอยสงเกตดวาเดกจะท าอะไรบาง 2. ความเชอมนในเรองอสรภาพทางการศกษา โดยเนนใหเดกมอสระในการเลอกกจกรรมทตนเองสนใจ เธอไดเสนออปกรณการศกษาใหเดกไดเลน ซงเปนจดเรมตนของอปกรณทางการศกษาในปจจบน 3. การฝกการรบรควรเปนทกษะเบองตนของการอาน การเขยนและการสอนค า 4. การใหการศกษาแกพอแมเปนสงส าคญในการจดการศกษาแกเดก โดยควรใหพอแมมความรดานสขภาพอนามย วธการอบรมเลยงดเดก ฯลฯ แนวความคดของจอหน ดวอ ดวอเนนความส าคญของความรบผดชอบตอสงคมในระบอบประชาธปไตย เดกควรจะไดมเสรภาพในการคด การแสดงออก การจดการศกษาจะตองยดเดกเปนศนยกลาง เนนการยอมรบนบถอตวบคคล ค านงถงความสนใจและความสามารถของเดก หลกสตรควรมลกษณะยดหยนไดและสมพนธกบเหตการณในชวตประจ าวนของเดก ใหเดกมโอกาสเลอกท ากจกรรมดวยตนเอง เรยนโดยประสบการณตรงและการทดลอง เนอหาวชาจะถกน ามาบรณาการ บทบาทของครคอเปนผจดเตรยมประสบการณและสภาพแวดลอมใหกบเดก โดยครจะเปนผคอยใหความชวยเหลอ แนะน า สงเสรมและวางแนวทางทเหมาะสมแกเดกอยางตอเนองกนไป

แนวคดของดวอทมตอการศกษาปฐมวย ไดแก 1. การศกษาไมใชการเตรยมการเพอชวต แตเปนกระบวนการตอเนองตลอดชวต 2. การเรยนรจะเปนผลผลตจากการท ากจกรรมซงจะแสดงถงความสนใจของเดก โดยเนน “การใหเดกเปนศนยกลางของการเรยนร” 3. การใหอสรภาพในการเรยนจะเปนพนฐานของพฒนาการของการด ารงชวตแบบประชาธปไตย (เยาวพา เดชะคปต, 2542, หนา 21 – 22)

39

ตารางท 2.1 สรปแนวคดของนกการศกษาทมบทบาทตอการจดการศกษาปฐมวย

นกการศกษา

ระยะเวลา

แนวคดทส าคญ

คอมมวนอส ค.ศ.1592 – 1670 - การศกษาทมงเนนประสาทสมผส - การปฏรปทางสงคมดานการศกษา - พฒนาระบบการจดชนเรยนใหควบคกบสตปญญา

รสโซ ค.ศ.1712 – 1778 - สงเสรมใหเดกเลนเสร - การจดสงแวดลอมทมงใหเสรภาพแกผ เรยน - สงเสรมใหผ เรยนควบคมตนเอง - วสดอปกรณทใชในการเรยนการสอนควรเปนรปธรรม - เชอในอสรภาพ ประสบการณ และพฒนาการตามธรรมชาตของเดก

เปสตาลอสซ ค.ศ.1746 – 1827 - การจดหลกสตรแบบบรณาการ - การจดการศกษาแกเดกควรรวมถงพฒนาการทางรางกาย สตปญญา และจรยธรรม - เดกเรยนรไดดทสดจากการคนพบดวยตนเอง - รเรมการจดการศกษานอกหองเรยนเปนครงแรก

โฟรเบล ค.ศ.1782 – 1852

- เนนความส าคญของการเลน และการพฒนาศกยภาพของตนเอง - กระตนใหแมเลนกบลก - ประดษฐของเลนทางการศกษาโดยใชชอวา “ชดของขวญ” - บดาแหงการศกษาปฐมวย (ค.ศ.1842)

ดวอ ค.ศ.1859 – 1952

- โรงเรยนควรมงเนนทธรรมชาตของเดก - การจดการเรยนการสอนทเนนผ เรยนเปนศนยกลาง

40

ตารางท 2.1 สรปแนวคดของนกการศกษาทมบทบาทตอการจดการศกษาปฐมวย

นกการศกษา

ระยะเวลา

แนวคดทส าคญ

- ใหความสมพนธระหวางบานกบโรงเรยน

มอนเตสซอร ค.ศ.1870 – 1952 - พฒนาอปกรณทใชฝกประสาทสมผส และการจดการเรยนการสอนแบบมอนเตสซอร - เนนวธการเฉพาะในการด าเนนการกบเดกเรยนชา

ทมา (ดดแปลงจากนภเนตร ธรรมบวร, 2551, หนา 10) สรป

แนวคดเกยวกบการจดการศกษาปฐมวย ไดเรมมขนตงแตปลายศตวรรษท 15 โดยนกปราชญชาวยโรป ไดแก คอมมวนอส รสโซ และเปสตาลอสซ ไดมองเหนความส าคญในการใหการศกษาแกเดกปฐมวย ชใหสงคมตระหนกถงความส าคญของเดก แนวการจดกจกรรมส าหรบเดกปฐมวยควรมงทตวเดก โดยจดใหสอดคลองกบธรรมชาตและพฒนาการ ตอมา โฟรเบล นกการศกษาชาวเยอรมน ซงเรายกยองใหเปน “บดาแหงการอนบาล” ไดรบอทธพลจากแนวคดรนกอน จงพฒนาแนวการจดกจกรรมส าหรบเดก โดยเนนเดกเปนศนยกลาง ซงแนวคดนท าใหประเทศตาง ๆ หนมาสนใจและถอเปนแบบแผน นบไดวาการจดการศกษาปฐมวยเรมเกดขนในประเทศเยอรมนเปนแหงแรก และตอมาแพรหลายไปยงประเทศตาง ๆ ในยโรป กอนทจะไปถงสหรฐอเมรกา และหลงจากนนจงไดเผยแพรไปทวโลก

41

ค าถามทบทวน 1. จงอธบายแนวคดและทฤษฎทางการศกษาของคอมมวนอส ตามความเขาใจของทาน 2. รสโซมความเชอวา “เดกไมใชสวนยอของผใหญ” ทานมความคดเหนอยางไร 3. จงอธบายแนวคดและทฤษฎทางการศกษาของรสโซ ตามความเขาใจของทาน 4. ทานมความคดเหนอยางไรตอการใหเดกเรยนโดยการทองจ า 5. จงอธบายแนวคดทางการศกษาปฐมวยของโฟรเบล ตามความเขาใจของทาน 6. กจกรรมทส าคญตามแนวคดของโฟรเบลมอะไรบาง จงอธบายความส าคญของกจกรรมนนๆ ตามความเขาใจของทาน 7. เพราะเหตใดมอนเตสซอรจงใหความส าคญตอสอทใชในการเรยนมากทสด 8. จากแนวคดของมอนเตสซอร ทานคดวาครปฐมวยควรมบทบาทในการจดกจกรรมใหกบเดกอยางไร 9. การจดกจกรรมตามแนวคดของดวอทวา “การเรยนโดยการกระท า” (Learning by doing) ควรมการจดกจกรรมอยางไร 10. สมมตวาทานจะตงโรงเรยนอนบาล ทานคดวาโรงเรยนของทานจะใชแนวคดและทฤษฎทางการศกษาปฐมวยของนกการศกษาทานใด จงอธบายเหตผล

42

เอกสารอางอง คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, ส านกงาน. (2526). การจดบรการศนยการศกษาเดกกอน

วยเรยน. กรงเทพ ฯ : ส านกนายกรฐมนตร. นภเนตร ธรรมบวร. (2551). หลกสตรการศกษาปฐมวย (พมพครงท 3 ฉบบปรบปรง). กรงเทพฯ

: ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. นตยา ประพฤตกจ. (2539) การพฒนาเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : โอเดยนสโตร เยาวพา เดชะคปต. (2542) การศกษาปฐมวย. กรงเทพ ฯ : แมค ........... (2542) การจดการศกษาปฐมวย. กรงเทพ ฯ : แมค สรมา ภญโญอนนตพงษ. (2538). แนวคดสแนวปฏบต : แนวการจดประสบการณปฐมวย

ศกษา (หลกสตรการศกษาปฐมวย). กรงเทพ ฯ : ดวงกมล. สกญญา กาญจนกจ. (2537). “การปฐมวยศกษาของตางประเทศในปจจบน” ประมวลสาระชด

วชาหลกการและแนวคดทางการปฐมวยศกษา. หนวยท 1 – 4. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สโขทยธรรมาธราช, มหาวทยาลย. (2547). พฤตกรรมการสอนปฐมวยศกษา หนวยท 1 – 8 (พมพครงท 14). นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. หรรษา นลวเชยร. (2535) ปฐมวยศกษา : หลกสตรและแนวปฏบต. กรงเทพ ฯ : โอเดยนสโตร. ดวอ [Online] Available : http://www.infed.org/thinkers/et-dewey.htm. [2006, สงหาคม 28]. เปสตาลอสซ [Online] Available : http://www.centrorefeducacional.com. [2006, สงหาคม

28]. เพยเจต [Online] Available : http://www.piaget.org/ [2006, สงหาคม 28]. รสโซ [Online] Available : http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean-Jacques_Rousseau. [2006,

สงหาคม 28].

43

บทท 3 การศกษาปฐมวยในซกโลกตะวนตก

การศกษาปฐมวยเปนสาขาวชาทเกดขนมานานแลวและมการพฒนาอยเสมอ การพฒนาทางการศกษาปฐมวยเปนการพฒนาเพอหาวธการชวยเหลอเดกใหมการเจรญเตบโตอยางเตมทและเมอเราศกษาแนวคดของนกการศกษาทส าคญ ๆ ในอดตจะเหนไดวาแนวคดของนกการศกษาเหลานนไมแตกตางไปจากแนวคดทเรายดในปจจบนนมากนก ทงนเนองจากธรรมชาตของมนษยมการเปลยนแปลงไปเพยงเลกนอยเทานน อยางไรกตามการศกษาเรองราวในอดตตงแตแรกเรมจนถงปจจบนจะชวยใหเขาใจถงความเปลยนแปลงเพอการพฒนาทางการศกษาปฐมวยมาโดยตลอด แนวคดเกยวกบการศกษาปฐมวยเรมตนตงแตศตวรรษท 17 เปนตนมาโดยนกการศกษาแถบทวปยโรป ไดมการศกษาเรองเดกเลก ๆ ซงผลจากการศกษาท าใหเขาใจธรรมชาตของเดกมากขน รวาจะจดโรงเรยนและจดการเรยนการสอนอยางไรจงจะพฒนาเดกใหมศกยภาพสงสดแนวความคดในยคแรกย าใหเหนความส าคญของเดกและไดววฒนาการมาเปนหลกการศกษาและวธการสอนเดกปฐมวยจนเปนรปแบบการศกษาปฐมวยทใชในปจจบน อทธพลแนวคดทางการศกษาปฐมวยจากทวปยโรปแพรหลายไปยงทวปอน ๆ โดยเฉพาะทวปอเมรกาเหนอ ประเทศสหรฐอเมรกาไดรบอทธพลแนวคดมาจากทวปยโรปและพฒนาแนวคดของตนขน ประวตความเปนมาของการศกษาปฐมวยในยโรป ความสนใจทจะจดตงโรงเรยนส าหรบเดกปฐมวยไดมมานานแลว เชน ในยโรประหวาง ค.ศ.1592 – ค.ศ.1670 คอมมวนอส ไดมองเหนความส าคญของระบบโรงเรยนส าหรบเดก ๆ เพราะเหนคณคาของความเปนมนษย เขาเชอวาบานเปนโรงเรยนแหงแรกส าหรบเดก เขาจงไดตงโรงเรยนส าหรบเดกทมลกษณะเหมอนบานขน และในป ค.ศ.1657 เขาไดเขยนเรองโรงเรยนส าหรบเดกวยกอนหกปไวในหนงสอ The Great Didactic และค าวาโรงเรยนในทนหมายถง บานทเดกอยนนเอง แตเปนโรงเรยนทมแมเปนผสอน จงเรยกวา Mother’s School ซงมเดกจากครอบครวอนเขามาเรยนดวย นอกจากนคอมมวนอส ยงไดจดการศกษาส าหรบมารดากอนคลอด เพอใหมความพรอมและเขาใจเดกวยทารก เนอหาวชาทสอนเขาไดกลาวไวในหนงสอชอ School of Infancy ซงตพมพครงแรกในประเทศเยอรมน ป ค.ศ.1633 เนอหาของหนงสอเลมน ประกอบดวยบทเรยนงาย ๆ เกยวกบสงตาง ๆ เชน กอนหน พชและสตว ชอและหนาทของสวน

44

ตาง ๆ ของรางกาย การจ าแนกส ความสวางและความมด สภาพหองเรยน ทงนา ถนนและทงเลยงสตว การฝกฝนใหรจกประมาณตน ความเครงครด การเชอฟงค าสงและการสวดมนตออนวอนพระผ เปนเจา คอมมวนอสยงไดแตงหนงสอภาพส าหรบเดก ชอวา Orbis Pictus ขนในป ค.ศ.1658 หนงสอเลมนใชกนอยางแพรหลายและแปลเปนภาษาส าคญ ๆ หลายภาษาทวโลก คอมมวนอสถอหลกส าคญทใชในโรงเรยนของเขาวา เดกจะตองฝกฝนตนทางดานจตใจ (Heart) ไปพรอม ๆ กบทางดานสตปญญา (Head) ไมวาเดกจะอยชนใดหรอวยใดกตาม คอตนเองมความรสกอยางไรกตองไวตอความรสกของผ อนดวย ในศตวรรษท 17 ชาวฝรงเศสไดเลงเหนถงความส าคญของความอบอนใกลชดทมผลตอความรสกของเดก Fineion (Leeper, et. al. 1984, p.7) ไดกลาวถงความสมพนธระหวางความไววางใจและความซอสตยของผ ใหญกบเดก เขาเชอวาเดกจะไมไววางใจผ ใดเลยถาหากไมไดรบความไววางใจจากผ ใดมากอนใน ค.ศ.1681 เขาไดกลาวถงทฤษฎการศกษาโดยวธการเลนในหนงสอชอ The Education of Daughters ไววา ... ขาพเจาไดเหนเดกจ านวนมากทเรยนรการอานจากการเลน เราควรใหหนงสอแกเดก อาจเปนหนงสอทตกแตงอยางสวยงาม มหลาย ๆ อยางทสงเสรมจนตนาการของเดก สงเหลานจะชวยใหเดกเรยนร ดงนนเราจงความเลอกสรรหนงสอทมเรองราวสน ๆ และสนกสนาน เพยงแคนกชวยใหเดกเรยนรการอานไดอยางถกตอง ... ตอมาในระหวางป ค.ศ.1712 – ค.ศ.1778 ไดมนกปฏวตความคดทางการศกษา ชอ ฌอง จาค รสโซ เขาเปนคนแรกทรณรงคเรองสทธของเดกทวา “เดกกคอเดก ไมควรปฏบตตอเดกเหมอนกบวาเดกเปนผ ใหญยอสวน” เขามความเชอวาเดกทกคนดมาแตก าเนดเหมอนผาขาวบรสทธ แตสงคมท าใหเดกแปดเปอน ในป ค.ศ.1762 รสโซไดพมพหนงสอออกเผยแพรชอ Emile ท าใหวงการการศกษาตนตวหนมาใหความสนใจการศกษาเบองตนกนมากขน เขากลาวไวในหนงสอเลมนวา การศกษาควรเรมตนตงแตแรกเกดจนกระทงอาย 25 ป เขาเนนถงความจ าเปนทตองใหเดกพฒนาไปตามธรรมชาตมากกวาการเตรยมความพรอมเพออนาคต เขายงไดกลาวถงกระบวนการการศกษาซงจดขนตามความสนใจตามธรรมชาตของเดกและกจกรรมตาง ๆ ทเปนธรรมชาตของเดก รสโซย าวา “สงทธรรมชาตมอบใหแกมนษยนนมใชอ านาจ หากแตเปนเสรภาพ ขาพเจาถอวามนเปนกฎ

45

ทส าคญอยางยง มนษยเรามเสรภาพกนทกคนเพยงแตตองประยกตไปใชใหเหมาะสมกบเดก จากนนความรหรอกฎตาง ๆ ดานวชาการกจะไหลตามมาเอง” (Leeper, et.al.1984, p.7) รสโซยนยนวา “การรบรจากการใชประสาทสมผสเปนพนฐานทแทจรงในการแสวงหาความรของมนษย” บคคลตอมาทสนใจการปฐมวยศกษาคอ โจฮานน ไฮนรค เปสตาลอสซ เปนชาวฝรงเศส มอายอยระหวาง ปค.ศ.1746 – ค.ศ.1827 เขาชนชมในผลงานของรสโซมาก เขาเหนพองในเรองทวาการศกษาตองเปนไปตามธรรมชาตและเปนการพฒนาตนเอง เขาถอวาการสอนใหคนมใจเมตตากรณาตอกนมคณคามากกวาการสอนใหมความร

เปสตาลอสซ ไดเขยนหนงสอเกยวกบการจดการศกษาไวหลายเลม แตทส าคญมากและรจกกนอยางแพรหลายมอย 2 เลม คอ Leonard and Gertrude และ How Gertrude Teaches Her Children หนงสอทงสองเลมนมอทธพลอยางมากตอการศกษาในยโรปและในอเมรกา หลกการทเขายดถอในการสอนกคอ ครจะตองค านงถงธรรมชาตของเดกและความพรอมของเดกเปนส าคญ การสอนจะตองใหเดกไดรบประสบการณตรง ไดลงมอคนควาหาความรดวยการใชประสาทสมผส โรงเรยนส าหรบเดกปฐมวยตามหลกของเปสตาลอสซ จะมสภาพเหมอนบานและเหมอนโรงฝกงาน เดก ๆ จะสามารถคดคนและทดลองตามความตองการของตนเอง แตเดกจะถกฝกใหมวนยในตนเองดวยความรกและความอบอน (นตยา ประพฤตกจ, 2539, หนา 1 – 3) โรงเรยนปฐมวยแหงแรกของโลก บคคลทง 3 คนทกลาวมาขางตนนนนบวาเปนผวางรากฐานเกยวกบการปฐมวยศกษาไวแตผ ทรเรมงานการปฐมวยศกษาอยางแทจรงกคอ เฟรดเดอรค วลเฮลม โฟรเบล ชาวเยอรมน มอายระหวางป ค.ศ.1782 – ค.ศ.1852 โฟรเบลไดรบแนวคดจากการศกษาของเปสตาลอสซ เขาถอวาสงทส าคญทสดในการปฏรปการศกษาจะตองเนนทการศกษาระดบปฐมวย กอนทโฟรเบลจะหนมาสนใจเกยวกบการศกษา เขาเปนครในสถานเลยงดเดกก าพราตอมาเปนครสอนในโรงเรยนชาย และทนท าใหเขารสกตววาเขาไมมความรเกยวกบการสอนเพยงพอ เมอทราบขาวเกยวกบโรงเรยนของเปสตาลอสซในประเทศสวสเซอรแลนด ซงจดระบบการเรยนแบบอาศยกจกรรมทไมเครงเครยด เดก ๆ ไดรบทงความรกและความเขาอกเขาใจจากครท าใหเขาสนใจแนวการจดการศกษาแบบดงกลาวมากขน เพราะในประเทศเยอรมนระบบโรงเรยนมแตความเขมงวดและใชอ านาจบงคบเดก เขาจงไดไปสอนในโรงเรยนของเปสตาลอสซ และรสกประทบใจในการปฏบตตอเดกเชนนน

46

ในป ค.ศ.1837 หลงจากทโฟรเบลไดเฝาสงเกตมารดาของเดก ๆ ในหมบานของตนจงตดสนใจจดตงโรงเรยนปฐมวยขนเพอฝกฝนเดกและมารดาของเดกเหลานนดวย เขาไดรวบรวมเดกวย 1 - 7 ป ในเมองแบลงเกนเบอรกไดกลมหนง แลวสอนทโรงงานแปงเกา ๆ แหงหนง เขาจดกจกรรมและใหเดกเลนเกมตามทตนเคยเหนเดกเลนในหมบานนน และพฒนาการสอนมาเรอย ๆ โดยอาศยการสงเกตพฤตกรรมของเดกขณะทท ากจกรรมเหลานน เขาตงชอโรงเรยนของเขาวา Kindergarten ซงแปลวา “สวนเดก” (Children’s Garden) เหตทตงชอโรงเรยนนเพราะเขาเชอวา เดกจะพฒนาไดตองอาศยการดแลเอาใจใส เชนเดยวกบทตนพชเตบโตไดเพราะมการดแลอยางด เขาถอวากจกรรมส าหรบเดกจะตองเหมาะสมกบขนพฒนาการของเดกขณะนน การสอนของเขาจะตองอาศยวสดอปกรณและการใหเดกเลนอยางธรรมชาต หลงจากทโรงเรยนของเขาพฒนาขน เขาไดจดกจกรรมส าหรบเดกอยางมระบบมากขน อปกรณหลกของเขาเรยกวา “ของขวญ” (Gifts) มทงหมด 6 ชนดวยกน คอกลองไมขนาดเลก และขนาดไลเลยกน แตละกลองจะมรปทรงเรขาคณตขนาดตาง ๆ กน อาทเชน ของขวญชนท 3 ประกอบดวย ลกบาศกขนาด 1 นว 8 ลก ของขวญชนท 4 ประกอบดวยบลอกรปทรงแบบกอนอฐขนาด 2 นว 8 แทง เวลาท ากจกรรมเดกจะไดรบของขวญชนดเดยวกนและปฏบตตามค าสงของครเกยวกบการถอและการเรยนรของแตละชนในกลองนน ๆ นอกจากนยงมกจกรรมการเรยนรเกยวกบอาชพทงในและนอกหองเรยน เชน การจกสานตอกเปนรปรางตาง ๆ การสานกระดาษ การพบกระดาษ การวาดบนทราย หรอบนกระดาษตาหมากรก กจกรรมเหลาน สงเสรมใหเดกระบายความประทบใจจากการไดรบของขวญ นอกจากนเดก ๆ ยงมสวนรวมในการท ากจกรรมในวงกลม และการเคลอนไหว การดแลสวน และการเดนชมธรรมชาต ทกสปดาห โฟรเบลไดรวบรวมและจดท าหนงสอเพลง รอยกรอง รปภาพและการเลนโดยใชมอ ส าหรบใชเปนคมอครและมารดาในการสอนเดก ใหเรยนรเกยวกบชมชนของตนเองและมองเหนคณคาของงาน แนวคดของเขาแพรหลายไปทวประเทศเยอรมน และลกศษยชนเยยมของเขากไ ดน าแนวคดไปเผยแพรในตางประเทศดวย (นตยา ประพฤตกจ, 2539, หนา 4 – 6) การศกษาปฐมวยในประเทศองกฤษ การศกษาปฐมวยของประเทศองกฤษไดเรมตนมาตงแตศตวรรษท 18 โดยการจดตงโรงเรยนเดกเลกของโรเบอรต โอเวน (Robert Owen) ทเมองแลนารด (Lanark) ในป ค.ศ.1816 แตในระยะนนการศกษาปฐมวยยงไมไดรบความนยมในหมชาวองกฤษนก อาจเปนเพราะแนวปฏบตทางการศกษาของโรงเรยนเดกเลกเหลานนเปลยนแปลงไปเรอย ๆ ท าใหผปกครองไมเหนดวยกบ

47

แนวปฏบตทางการศกษาจงงดสงบตรหลานไปโรงเรยน ป ค.ศ.1870 ประเทศองกฤษไดออกพระราชบญญตการศกษาก าหนดใหเดกตงแตอาย 5 ปขนไปตองเรยนหนงสอ ส าหรบเดกทอายต ากวา 5 ปลงมา รฐบาลมไดเขาไปด าเนนการอยางจรงจง เพยงแตรฐบาลสนบสนนใหมโรงเรยนบรบาลส าหรบเดกอาย 3 – 4 ป ในป ค.ศ.1944 มพระราชบญญตการศกษาก าหนดใหคณะกรรมการการศกษาสวนทองถน ตระหนกถงความตองการในอนทจะจดชนเดกเลกใหแกเดกอายต ากวา 5 ป จนกระทงถงป ค.ศ.1964 ไดมการเปลยนแปลงพระราชบญญตการศกษาบางประการ ท าใหโรงเรยนเดกเลกเพมขนอยางเพยงพอกบความตองการของผปกครอง และจะพจารณาเดกทดอยโอกาสกอน

หลกการและรปแบบการจดการศกษาปฐมวย การศกษาปฐมวยในประเทศองกฤษไดรบอทธพลจากปรชญาและแนวคดของโฟรเบล รสโซ และโอเบอรลน ซงเนนวธการเรยนรดวยตนเองโดยใหเดกส ารวจสงแวดลอมรอบตวในชวตประจ าวน ท าใหเดกเกดความอยากรอยากเหนและมความสขในการเรยน การจดการศกษาในระดบนยงไมมการก าหนดจดมงหมายหลกของการจดการศกษาอยางชดเจน แตถาพจารณาจากการจดบรการแกเดกจะมงการเลยงดเดกโดยพฒนาทางอารมณ สตปญญา และความคดสรางสรรค

รปแบบของการจดการศกษาปฐมวย การจดการศกษาปฐมวยในประเทศองกฤษ มลกษณะการจด 2 รปแบบ ดงน

1. โรงเรยนบรบาล (Nursery school) 2. โรงเรยนส าหรบเดกวยแรก (Infant school)

1. โรงเรยนบรบาล (Nursery school) เปนโรงเรยนทจดส าหรบเดกอายแรกเกด – 5 ป ทงชายและหญง มจ านวนประมาณหองละ 20 คน อตราสวนระหวางครตอเดกคอ 1 : 3 จดมงหมายของโรงเรยนบรบาล คอ

1. พฒนาการทางสงคม อารมณ บคลกภาพและสตปญญา 2. พฒนาการใชภาษาซงเปนพนฐานของความคด 3. พฒนาความคดสรางสรรค 4. พฒนาทกษะทจ าเปนในการด ารงชวต เชน ทกษะการชวยเหลอตนเอง

การเรยนการสอนของโรงเรยนบรบาล เนนความตองการของเดกเปนส าคญ และไมมการสอนทเนนเนอหาวชาการ ถงแมวาเดกจะมอสระในการเลอกท ากจกรรมตามความตองการ แตจะมการสอดแทรกกจกรรมหรอการเลนทครไดวางแผนอยางดไวแลวเขาไปดวย

48

2. โรงเรยนส าหรบเดกวยแรก (Infant school) เปนโรงเรยนทจดส าหรบเดกอาย 5 – 7 ป ทงหญงและชาย การจดกลมเดกในโรงเรยนส าหรบเดกวยแรกม 2 แบบ แบบทหนง เรยกวาการจดกลมตามลกษณะครอบครว และแบบทสอง เรยกวาการจดกลมแยกตามวยของครอบครว การจดกลมตามลกษณะครอบครว (Family grouping หรอ Mixed – age grouping) เปนการจดกลมเดกทอายตางกนไวดวยกน ซงประกอบดวยเดกอายตงแต 5 – 7 ป ในชนเรยนเดยวกน การจดกลมแบบนมาจากพนฐานแนวคดทวา การเรยนรทส าคญทสดของเดกคอการไดพฒนาภาษาทใชในชวตประจ าวน และการทเดกตางอายกนอยรวมกนจะท าใหเกดการเรยนรซงกนและกน และสามารถพฒนาการใชภาษาอยางรวดเรวตามธรรมชาตไดดทสด การจดกลมแยกตามวยของครอบครว (Transitional family grouping หรอ Age – grouping) เปนการจดกลมแยกตามอายของเดก โดยแยกเปนกลมเดกเลกและเดกโต การจดกลมแบบนท าใหเดกเลกขาดการเรยนรและเลยนแบบจากเดกโต และเดกโตขาดโอกาสทจะชวยเหลอและดแลเดกเลก ท าใหขาดโอกาสฝกการเปนผน า

จดมงหมายของโรงเรยนเดกวยแรก จดมงหมายของโรงเรยนเดกวยแรก คอ เนนพฒนาการทวไปของเดก ความตองการของเดก และพยายามชวยใหเดกแตละคนไดพฒนาทกดานตามศกยภาพของตวเดกเอง การเรยนการสอนของโรงเรยนเดกวยแรก การเรยนการสอนของโรงเรยนเดกวยแรกมจดมงหมายหลก 3 ประการ คอ

1. ใหเดกรจกหนงสอประเภทตาง ๆ เชน หนงสออานเพอความเพลดเพลน หนงสออานเพอใหความร ฯลฯ

2. ใหเดกเกดความคดรวบยอดทางคณตศาสตรขนพนฐาน เชน ความคดรวบ ยอดเรองตวเลข สญลกษณ การวด การชง การเปรยบเทยบขนาด ฯลฯ

3. ใหเดกสามารถใชภาษาทงการพดและการเขยนไดคลองแคลว ดงนนการเรยนการสอนของโรงเรยนเดกวยแรกพอสรปไดดงน 1. เนนกจกรรมการเลน ซงเดกสามารถเลอกไดตามใจชอบ เชน เลนเครองเลน

ปนปาย บอทราย เลยงสตว เพาะปลก เดกอาจเลนคนเดยวหรอเลนเปนกลมกได ตารางเวลาเลนนไมไดบงคบ เดกมอสระเลอกไดตามความพอใจ

2. จดกจกรรมบรณาการ เชน จดกจกรรมตาง ๆ ทมทงสรางสรรควชาการ ศลปะและพลศกษาเขาดวยกน เดกจะไดเรยนรสงตาง ๆ รอบตว ท าใหเดกมประสบการณกวางขวาง

49

3. จดมมประสบการณใหเดกเรยนรในหองเรยน เชน มมศลปะ มมอาน มมหองสมด มมบทบาทสมมต มมคณตศาสตร เปนตน

จดมงหมายของการจดการศกษาปฐมวย การศกษาปฐมวยในประเทศองกฤษไมมจดมงหมายหลกทแนนอน นอกจากจะม

หนวยงานหรอสมาคมตาง ๆ ไดเขยนเกยวกบจดมงหมายของการศกษาปฐมวยไว แตทวากไมไดเปนทยอมรบอยางแพรหลาย สมาคมการศกษาของคนงาน (Workers Educational Association) ไดกลาวถงจดมงหมายของการศกษาปฐมวยไวดงน คอ

1. เพอเตรยมใหเดกสามารถทจะสอสารกบผใหญไดอยางเหมาะสม อกทงใหเดกไดม โอกาสเลนเครองเลนตาง ๆ โดยการดแลจากคนทมความรและทกษะเปนอยางด

2. เพอเปนการฝกโอกาสใหเดกไดตดตอกบบคคลภายนอก นอกจากบคคลในครอบครว ของตนเองรวมทงสรางสมพนธทดกบบคคลภายนอก

3. เพอใหเดกไดรบการเลยงดจากบคคลทมความสามารถและไดรบการฝกฝนมาอยางด 4. เปนการชวยเหลอเดกทมความตองการพเศษ เชน เดกทตองอยคนเดยวในตกสง ๆ

เดกทพอแมตองออกไปท างาน เดกทมพนองมาก เดกทมาจากสงแวดลอมทเลวราย เดกพการ เดกทมาจากครอบครวทอพยพมาจากทอน เปนตน

อยางไรกตามถาพจารณาทจดมงหมายหลกใหญ ๆ อาจเหนเปนววฒนาการอยางทแพรและอาเธอร (Parry and Archer : 1972) ไดกลาวไววา

จดมงหมายในป ค.ศ.1918 มงทการเลยงดเดก จดมงหมายในป ค.ศ.1939 มงทการพฒนาทางอารมณและความคดสรางสรรค จดมงหมายในป ค.ศ.1967 มงทการพฒนาทางสตปญญา

เนองจากการศกษาปฐมวยไมมจดมงหมายทเปนหลกแนนอน ดงนนจดมงหมายในแตละโรงเรยนยอมจะตองแตกตางกนไปบาง ซงความแตกตางนนยอมเปนผลมาจากอทธพลของครใหญและผปกครองของเดกในทองถนนนเอง สวนรฐบาลมงทการดแลสขภาพและโภชนาการทโรงเรยนจดใหแกเดกเปนหลกเทานน

หลกสตรและการจดการศกษาปฐมวย โรงเรยนบรบาล โรงเรยนหรอชนบรบาลในประเทศองกฤษนน เนนหนกไปในทางกจกรรมการเลนส าหรบ

เดก ส าหรบตวครแลวมกปลอยใหสอนไปตามสญชาตญาณของตนเอง ครจะตองเปนผ น าในการเลนของเดกทงในรม และกลางแจง โดยใชอปกรณทแตกตางหลากหลาย

50

การศกษาปฐมวยในปจจบนเนนใหครและพยาบาลผดแลไดตระหนกและเขาใจวธการใชภาษาของเดก เพอจะชวยใหเดกพฒนาทกษะการคดของเขาไดกวางขวาง กจกรรมทจดขนจะตองค านงถงความตองการทางสงคม ทางอารมณ และจะตองน าไปสการพฒนาสตปญญาดวยการเลนของเดกจะตองมจดประสงคทจะชวยใหเกดการเรยนร ครจะตองจดเวลาในการสอนทกษะทจ าเปนใหแกเดก ถงแมวาเดกจะมอสระทจะเลอกท ากจกรรมใด ๆ ตามทเดกตองการ แตกจะตองมการสอดแทรกกจกรรมหรอการเลนทครไดวางแผนไวอยางดแลวเขาไปดวย ทก ๆ วนครจะตองจดสภาพสงแวดลอมทจะเออใหเดกมโอกาสไดส ารวจ คนควากบสงของวตถตาง ๆ ไดรจกรปรางรปทรง ไดสมผสผวของสงตาง ๆ แปลก ๆ รจกส ไดยนเสยงตาง ๆ โรงเ รยนถอเปนจดประสงคหลกทจะชวยใหเดก ๆ ไดพฒนาบคลกภาพไปในทางทพงประสงค ใหรจกพงตนเองโดยไมตองรอความชวยเหลอจากผ อนและในเวลาเดยวกนกใหความรวมมอกบผ อนดวย สงตาง ๆ เหลานจะชวยปพนฐานส าหรบการเรยนคณตศาสตร วทยาศาสตรและภาษา โดยเนนทการมความคดสรางสรรคดวย ทงนมไดหมายความวาโรงเรยนบรบาลเหลาน จะเตรยมความพรอมส าหรบใหเดกไดไปเรยนตอการศกษาภาคบงคบอยางเดยว ในขณะทโรงเรยนเหลานอยอยางโดดเดยวเปนเอกเทศ ชนบรบาลในโรงเรยนประถมกประสบปญหาทอาจจะตองปดตวเองลงในเวลาตอไป ในโรงเรยนหรอชนบรบาลจะไมมการเรยนการสอนเปนเรองเปนราว เดก ๆ จะไดสนกสนานกบการฟงนทาน ดนตร โคลงกลอนและเลนตามธรรมชาต เดก ๆ จะเลนตามใจชอบ จะเลนคนเดยว หรอจะเลนกบคนอน ๆ กได เลนในรมหรอออกไปกลางแจงกแลวแตจะเลอก มกจกรรมส าหรบฝกออกก าลงกายโดยใชเครองเลนตาง ๆ ส าหรบปนปาย มสระน า มสนามทรายไวใหเดกไดเลนฝกทดลองตาง ๆ อปกรณหลายอยางจดไวส าหรบเดก ๆ จะไดคนพบความรใหม ๆ เปนการปพนฐานส าหรบการเรยนวทยาศาสตรตอไป แทงไมและอฐบลอกใชส าหรบใหสรางหรอตอรปตาง ๆ ดนเหนยว สและดนสอเทยนกมจดไวใหส าหรบพฒนาความสามารถในทางศลปะของเดก หนงสอทเลอกมาอยางดแลวจะชวยสงเสรมจนตนาการและความสามารถทางภาษาของเดกไดเปนอยางด วรรณคดตาง ๆ กเปนอปกรณทส าคญมากส าหรบการเรยนรของเดก ตกตาเครองเรอนจ าลอง และของเลนตาง ๆ ชวยเสรมสรางทกษะทางสงคมและครอบครว ของเลนทเปนภาพตดตอตาง ๆ ปรศนาค าทาย ลวนน ามาใชประโยชนในการเพมประสบการณและการคนพบใหม ๆ ของเดกทจะชวยในการปรบตวใหเขากบสภาพแวดลอมได

51

โรงเรยนส าหรบเดกวยแรก โรงเรยนส าหรบเดกวยแรกจะเนนโดยตรงเกยวกบพฒนาการทว ๆ ไปของเดก โดย

พจารณาความตองการของเดก และพยายามชวยใหเดกแตละคนไดเจรญพฒนาไปในทกดานตามศกยภาพของเดกอยางเตมทในการเปดโอกาสใหเดกมประสบการณอยางกวางขวาง โรงเรยนไดจดใหเขาไดทดลองกบวตถตาง ๆ เชน ทราย น า ดนน ามน สและแทงไม เดก ๆ จะใชแทงไมบลอกกอสรางสงตาง ๆ แสดงละครตามจนตนาการของตน ฟงนทาน ฟงดนตรทเขาชอบ กจกรรมเหลาน ในบางครงจะบรณาการเขาดวยกนกบการอาน การเขยนหรอกบคณตศาสตรงาย ๆ โรงเรยนส าหรบเดกวยแรกบางแหงจะมวนหนงทเรยกวา “วนบรณาการ” (The integrated day) เปนวนทการสอนประจ าวนจะรวมกจกรรมตาง ๆ ทมทงสรางสรรค วชาการ ศลปะ และพละเขาไวดวยกน นกเรยนทกคนไดรบบรการของโรงเรยน หองเรยนกเปลยนไปเปนหองท างานและเดก ๆ สามารถจะท างานของตนไดตามล าพงหรอจะไปรวมกลมกบคนอนกได แผนการสอนแบบบรณาการนจะจดกจกรรมตาง ๆ ใหเดก ๆ ไดเรยนรจากสงทลอมรอบตวเดกอย เดกจะพอใจและกระตอรอรนมากทจะคนควาหาค าตอบดวยตนเอง เตมใจทจะท าในสงทยากและทาทายไดอยางประสบความส าเรจ แผนการสอนแบบบรณาการยงชวยสงเสรมใหเดกไดใชความคดเกยวกบสงตาง ๆ ไดพฒนาการใชภาษา และมประสบการณการเรยนรอยางมากมาย ท าใหการศกษาเลาเรยนเปนกระบวนการทตอเนอง นอกจากนนยงอ านวยความสะดวกในเรองวสดอปกรณหรอเครองมอทดลองตาง ๆ ใหเดก ๆ ไดใชอยางพอเพยง เดก ๆ จะใชเวลาในการส ารวจการเรยนรในสงทเรยนแตละเรอง อยางสนอกสนใจโดยใชเวลาไมมากนก การใหโอกาสเดก ๆ ไดมประสบการณนจะไมก าหนดเวลาตายตว เดกจะไดเรยนรหลาย ๆ ดาน บางครงอาจจะท ากจกรรมทตองใชสมาธและความสนใจอยางมาก บางครงกจะไดเลนหรอท าอะไรทสบาย ๆ สนกสนาน ซงจะโยงตอเนองไปยงกจกรรมอน ๆ ตอไป ครจะเปนผจดหากจกรรมตาง ๆ ใหเดกท า โดยบรณาการเขากบกจกรรมของตวเดกเอง แตกยงยดปรชญาทวา ลกษณะของกจกรรมทงหลายจะตองเปน “การเลน” เสมอ ความจรงแลวส าหรบเดกในวยน จะเลนหรอเรยนกไมมอะไรแตกตางกนนก และเดกเองกยงแยกไมออกดวยซ าระหวางวชาตาง ๆ ทเรยนไป เมอเดกมาถงโรงเรยนในตอนเชา กจะเหนรายการกจกรรมตาง ๆ ส าหรบวนนนเขยนไวบนกระดาน เดก 6 คนอาจจะไปนงรวมกลมกนอานหนงสอทมมอาน เดกอก 6 คนอาจจะไปทมมหองสมด และอก 6 คน อาจจะไปทมมเลนแตงตว เดก ๆ มสทธจะเลอกกจกรรมของตวเองและ

52

ท าไปจนกวาจะไดผลงานทพอใจ ส าหรบความตอเนองของความคดรวบยอดในการแบงกลมแบบครอบครวนน คอในการจดหองเรยนจะไมมโตะเดยว ๆ และเดกกจะไมตองนงตามทประจ า หองเรยนจะจดในลกษณะเอาโตะมาตอกนและใชตหนงสอลอมเปนสวน ๆ ไมมโตะคร ครจะเดนดไปทว ๆ ตามโตะตาง ๆ และชวยเหลอเดกทตองการค าแนะน าเปนรายบคคล

หนวยงานรบผดชอบ ประเทศองกฤษมหนวยงานทดแลรบผดชอบเดกตงแตแรกเกด – 5 ป อย 3 หนวยงาน คอ 1. กระทรวงศกษาธการและแรงงาน (Department For Education And

Employment) ดแลรบผดชอบโรงเรยน ซงจะมรฐมนตรผ ควบคมทางดานการศกษาและวทยาศาสตรเปนผ รบผดชอบควบคมดแลการบรหาร กระทรวงนจดตงขนในเดอนกรกฎาคม ป ค.ศ.1995 โดยการรวมกระทรวงศกษาธการเดมและเกอบทงหมดของกระทรวงแรงงานเดมเขาดวยกน สวนในการด าเนนงานจะมคณะกรรมการการศกษาสวนทองถน สภาทองถนทไดรบมอบหมายใหรบผดชอบดานการศกษา ปฏบตงานโดยไดรบค าแนะน าจากเจาหนาททเชยวชาญทางการศกษา อ านาจการควบคมและการบรหารโรงเรยนจะอยทครใหญทงหมด ในประเทศองกฤษครใหญจะมอสระและอ านาจในการบรหารโรงเรยนของตนมากกวาครใหญในประเทศอน ๆ สวนหนวยงานกรมการศกษาและวทยาศาสตรนนไมไดเขามามสวนเกยวของกบหลกสตรหรอวธการสอน หรอแมแตเขามาควบคมดแลเกยวกบเนอหาหรอลกษณะของหนงสอทอนญาตใหโรงเรยนใชเลย แตจะเขามามบทบาทในการควบคมประสทธภาพในการสอน และการสงเสรมมาตรฐานของโรงเรยนโดยการจดหาครทช านาญมานเทศการสอน

2. กรมอนามยและสวสดการสงคม (Depaartment Of Health And Social Security) จะมหนาทดแลสถานรบเลยงเดกส าหรบเดกแรกเกดถง 5 ป ซงเปนสถานทในลกษณะใหการเลยงดเปนสวนใหญจงเปนหนาทสนองความตองการและความจ าเปนของมารดาทจะตองท างานนอกบาน มารดาทไมสามารถเลยงดบตรดวยตนเอง และเดก ๆ ทมาจากสภาพแวดลอมทไมเหมาะสมตอสขภาพ

3. องคการบรหารการศกษาทองถน (Local Education Authorities) มหนาทรบผดชอบในการก าหนดและจดสรรงบประมาณใหโรงเรยน ภายในแผนการบรหารโรงเรยนทองถน ซงไดแก โรงเรยนของเขต และโรงเรยนอาสาสมคร โดยองคการบรหารการศกษาทองถนจะตองมอบอ านาจอยางนอยรอยละ 85 ของงบประมาณทเปนไปไดของโรงเรยนตามทก าหนดไวใหแกโรงเรยน งบประมาณของแตละโรงเรยนไดรบการจดสรรตามสตรทองคการบรหารการศกษา

53

ทองถนก าหนดโดยไดรบการอนมตจากรฐมนตรวาการกระทรวงศกษาธการ ซงสวนใหญงบประมาณทใหจะก าหนดจากจ านวนนกเรยน และโรงเรยนมอสระทจะตดสนใจใชจายงบประมาณไดอยางเตมท

บคลากรด าเนนการ ครระดบการศกษาปฐมวยในประเทศองกฤษนนจะเปนครทไดรบการฝกฝนเปนเวลา 3 ป ในมหาวทยาลยหรอวทยาลยกอนทจะไดรบประกาศนยบตรการศกษาระดบธรรมดา หลงจากนนครเหลานกจะตองทดลองปฏบตงานเปนเวลาอก 1 ป จงถอไดวาเปนครทมคณสมบตครบถวนตามทก าหนดไว (ประภาพรรณ สวรรณศข, 2547, หนา 84) โดยครมเงนเดอนประจ าตามสญญาทท าไวกบรฐ แตไมใชขาราชการ ครทสอนอยในระดบเดกเลกหรอโรงเรยนเดกวยแรกนนจะมฐานะและไดรบเงนเดอนเชนเดยวกบครในโรงเรยนประถมศกษาและมธยมศกษา ทมคณวฒการศกษาเทากน โดยรฐใหอ านาจแกคณะกรรมการการศกษาสวนทองถนทไดรบเลอกตงในการแตงตงครใหญและเลอกจางครผสอน นอกจากครแลวยงมพยาบาลส าหรบเดกเลกซงเปนผชวยครในโรงเรยนเดกเลก หรอในชนเดกเลกหรอชนเดกวยแรก ซงผชวยครเหลานจะตองมอายเกนกวา 18 ป และไดรบการฝกอบรมเปนเวลาอก 2 ป สวนใหญเปนการฝกโดยการกระท า ในขณะเดยวกนผหญงทสงอายและเคยมประสบการณในการเลยงเดกอาจท าหนาทเปนผชวยครได โดยจะตองไดรบการฝกเปนเวลาอก 1 ป การศกษาปฐมวยในประเทศสวเดน ประเทศสวเดนเปนประเทศหนงในยโรปซงใหความส าคญกบการศกษาปฐมวย โดยมกฎหมายรองรบอยางมประสทธภาพ มการตงวทยาลยครอนบาลและไดรบความรวมมอจากทกฝายเปนอยางด การศกษาปฐมวยในประเทศสวเดนเกดขนจากการเปลยนแปลงสภาพสงคมภายหลงการเกดสงครามโลกครงท 2 สตรซงแตเดมเคยท างานในบานเลยงดลก มความจ าเปนจะตองออกไปท างานนอกบานเพอชวยเหลอเศรษฐกจในครอบครว การเลยงดเดกจงตองมหนวยงานอนเขามาชวยดแล ท าใหเกดบรการการอบรมเลยงดในรปแบบตาง ๆ ขน อลวา ไมลดาล (Alva Myrdal) เปนผบกเบกทางการศกษาปฐมวยของสวเดน ไดกอตงวทยาลยครอนบาลแหงแรกขนในกรงสตอกโฮลม เพอใหการฝกอบรมแกบคลากรทท างานในโรงเรยนอนบาล ซงตอมาในป ค.ศ.1960 ไดมการจดวางโปรแกรมการปฏบตงานในโรงเรยนอนบาลเพอปฏรปและสงเสรมการศกษาส าหรบเดกวยกอน 7 ป โดยรฐบาลไดจดตงคณะกรรมการเพอด าเนนการในเรองน

54

หลกการและรปแบบการจดการศกษาปฐมวย การจดการศกษาปฐมวยของสวเดนนนจดขนเพอบรการแกครอบครวทสมาชกตองออกไปท างานนอกบาน โดยใหการดแลเอาใจใสเดกเปนอยางด มการจดสภาพแวดลอมทใกลเคยงกบบานมากกวาทจะเปนโรงเรยน การจดการศกษาปฐมวยในประเทศสวเดนมรปแบบดงน

1. โรงเรยนอนบาล (The Kindergarten) ตงขนเพอเปนสถานดแลและใหการศกษาแก เดกวยอนบาลเพอชวยเหลอใหเดกปรบตวเขากบสงแวดลอมได โรงเรยนจะรบเดก 2 รอบ รอบแรกคอเวลา 09.00 – 12.00 น. และรอบหลงคอเวลา 14.00 – 17.00 น. รบเดกอายตงแต 4 – 6 ป แตอาจจะยดหยนไปในแตละทองถน คอ ถาทองถนใดมเดกมากจะรบเดกอายมาก คอ 6 ปกอน เพอจะไดเขาเรยนในชนประถมศกษาปท 1 เมอยางขวบเขาอาย 8 ป สวนในทองถนใดมเด กไมมากนก กอาจจะพจารณารบเดกอาย 3 ปกอน

2. สถานเลยงเดก (Nursery) ตงขนเพอชวยเหลอมารดาทออกไปท างานนอกบาน ม รปแบบการใหบรการคอ

2.1 สถานเลยงเดกกลางวน (Day nursery) รบเดกอาย 6 เดอน – 7 ป ศนยเหลานจะท างานเวลา 06.30 -19.00 น. ในวนธรรมดาและเวลา 06.30 – 14.30 น. ในวนเสาร สวนในวนอาทตยปด 2.2 สถานเลยงเดกแบบครอบครวในเขตเทศบาล (Municipal family day nursery) เปนสถานเลยงเดกทจดขนในบานโดยไดรบการอนมตจากผบรหารทองถน งานสวนใหญคอการเลยงเดก นอกจากนยงรบดแลเดกทมปญหาทางดานสขภาพดวย

2.3 สถานเลยงเดกในเขตเกษตรกรรม (Farming day nursery) รบดแลเดกอาย 1 – 7 ป ทผปกครองตองออกไปท างานในนาระหวางฤดเกบเกยว เปนการใหบรการดแลเดกเตมวน ด าเนนการโดยการบรหารสวนจงหวด

2.4 สถานเลยงเดกเวลาบายหรอศนยนนทนาการ (Afternoon nursery recreation center) จะเปดใหบรการเดกตงแตเวลา 16.00 น. ทก ๆ วน เวนวนสดสปดาหหรอวนปดเทศกาลตาง ๆ โดยรบดแลเดกททางบานไมมใครดแลหลงจากทโรงเรยนอนบาลเลกแลว

จดมงหมายของการจดการศกษาปฐมวย 1. เพอสนบสนนสงเสรมพฒนาการของเดกตอจากทางบาน จดสภาพแวดลอมให

สมบรณทสดทเดกจะไดพฒนาทงทางดานสงคม อารมณ รางกายและสตปญญา รวมทงการพฒนาทางบคลกภาพ มทศนคตทดตอตนเองและมอสระทจะเรยนรในสงตาง ๆ เดกทกคนจะตองไดรบการปลกฝงใหเกดความมนคงภายใน และท าใหเขาไดเรยนรในการทจะมความสมพนธกบผ อนดวย

55

2. เพอใหไดรบการฝกใหรจกมารยาททด ใหมทกษะในการชวยเหลอตนเอง การพฒนากลามเนอใหญและกลามเนอเลก การเคารพกฎระเบยบตาง ๆ ของสวนรวม และความสามารถในการตดตอสอสารกบผ อนไดอยางมประสทธภาพ

หลกสตรและการจดการศกษาปฐมวย หลกสตรการจดการศกษาปฐมวยของประเทศสวเดนมพนฐานมาจากทฤษฎพฒนาการของ อารโนล กเซล (Arnold Gesell) เพยเจต (Jean Piaget) และอรค อรคสน (Erik Erikson) คอครจะตองเรยนรเกยวกบอตราและขนตอนของพฒนาการของเดกทว ๆ ไป และจะใชวธการสอนทมสวนคลายคลงกบโรงเรยนเดกเลกขององกฤษ ทเรยกวา ว ธสอนแบบคนพบดวยตนเอง (Discovery method) จดประสงคในการสอนกเพอกระตนใหเดกเกดความสนใจในสงแวดลอมทงทางสงคมและทางกายภาพใหมากขน และในสภาพแวดลอมทปราศจากความกดดนเชนนจะชวยใหเดกไดคนพบและเรยนรเกยวกบโลกของตนเอง ไมไดเนนการเตรยมเดกอยางทเปนเรองเปนราว และมการเตรยมส าหรบการสอนอยางจรงจงนอยมาก เดก ๆ จะมอสระทจะทดลองสงตาง ๆ ทสนใจไดโดยมผ ใหญคอยดแลและใหค าแนะน าเมอตองการเขาจะไดรบการเตรยมตวใหพรอมในทกษะตาง ๆ ทจ าเปนส าหรบการเขารวมในสงคมกบเพอน ๆ รนราวคราวเดยวกนหรอกบคนอน ๆ รอบ ๆ ตว จดมงหมายทส าคญของหลกสตรกคอ ใหเดกไดมพฒนาการทางด านบคลกภาพมทศนคตทดตอตนเองและมอสรเสรทจะเรยนรในสงตาง ๆ ซงจะเปนการชวยพฒนาเดกทงทางสงคม อารมณ รางกายและสตปญญา วชาทจะใชสอนใหแกเดก ไดแก ทกษะการชวยเหลอตนเอง การพฒนากลามเนอใหญและกลามเนอเลก การเคารพกฎระเบยบ ขอหามตาง ๆ และความสามารถในการตดตอสอสารกบผ อนไดอยางมประสทธภาพ การเรยนจะเรยนในอาคารชนเดยว ซงออกแบบสรางขนเปนพเศษส าหรบเดกแตละกลมอาย มเครองเลนและอปกรณการเรยนรไวอ านวยความสะดวกกบเดกดวย

หนวยงานทรบผดชอบ การจดการศกษาปฐมวยในสวเดนรฐบาลสนบสนนใหบรรดาผน าในทองถนอาสาสมครเขามาด าเนนการ หนวยงานทมอ านาจสงสดทางการศกษาปฐมวย ไดแก กระทรวงสาธารณสขและสงคม (Ministry of health and social affairs) ไดแตงตงคณะกรรมการสาธารณสขและ สวสดการแหงชาต ใหเปนผดแลและคอยใหค าแนะน าในการด าเนนงานของโรงเรยนอนบาล การบรหารจะแบงออกเปนมณฑลและทองถน โดยมผ รบผดชอบคอ คณะกรรมการบรการสงคม ซงเปนสาขาของเทศบาลทองถนเปนผดแลรบผดชอบสถานรบเลยงเดกและศนยทงหมด (ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต, 2534, หนา 186)

56

บคลากรด าเนนการ ในประเทศสวเดนมการตงวทยาลยครอนบาลเปนวทยาลยเอกเทศเฉพาะ หลกสตรการศกษาจะเนนหนกไปทางวชาการ ซงจะเปนสวสดการแกเดกปฐมวยโดยเฉพาะ โดยไมเลอกวาเดกนนอยในสภาพใด วทยาลยครอนบาลจงผลตนกศกษาเพอรบผดชอบทางสวสดการของชมชนเกยวกบเดกตงแตแรกเกดจนถง 7 ปทวประเทศทงในและนอกโรงเรยน รวมทงในสถานเลยงดเดกออนของรฐหรอสมาคมองคกรตาง ๆ ดงนนครอนบาลของสวเดนจงไดรบการอบรมและฝกฝนมาเปนอยางด ครจะผานการศกษา 2 – 4 ป จากวทยาลย รฐบาลจะจายเงนเดอนครตามวฒ โรงเรยนทเปดสอนเตมวนจะตองมครใหญและครอนบาลหองละ 2 คน อตราสวนของครตอเดกอายเกน 2 ปจะเปน 1 : 5 ถาเปนเดกทารกอตราสวนจะเปน 1 : 4 และยงถาเปนเดกทจะตองดแลเปนพเศษอตราสวนกจะยงต าลงอก ในกรณทขาดแคลนครอนบาลโรงเรยนจะตองพยายามจดหาพยาบาลแผนกเดกมาประจ าการแทน ส าหรบโรงเรยนทเปดสอนไมเตมวน อตราสวนของครตอเดกจะเปน 1 : 40 ส าหรบเดกอาย 5 – 6 ป และ 1 : 30 ส าหรบเดกทอายนอยลงมา อตราสวนส าหรบบางโรงเรยนทมการจดแบบสบาย ๆ คอ 1 : 5 ส าหรบในสถานเลยงเดกแบบครอบครวจะมมารดาท างานในการชวยดแลเดก มารดาเหลานจะตองผานการฝกอบรมเกยวกบการอบรมเลยงดเดก เพอจะไดมความรและประสบการณเพมมากขนดวย สถานเลยงเดกหรอศนยเลยงเดก จะมคณะท างานทประกอบไปดวย ผอ านวยการหรอครใหญ ครอนบาล พยาบาล คนครวและภารโรง (Muecller, 1971 อางถงในส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต, 2534, หนา 186) การศกษาปฐมวยในประเทศสหรฐอเมรกา ประเทศสหรฐอเมรกาเปนประเทศหนงในทวปอเมรกาเหนอ ซงมความเจรญทงทางดานเศรษฐกจ วทยาศาสตร เทคโนโลยและการศกษาเปนอยางมาก การจดการศกษาปฐมวยในประเทศสหรฐอเมรกานนประกอบดวยแนวคดหลายรปแบบและหลายบคคล จงมรปแบบการจดการศกษาทแตกตางกนออกไป

ประวตความเปนมา ในป ค.ศ.1885 Mrs. Carl Schurz ลกศษยเอกของโฟรเบล ไดกอตงโรงเรยนปฐมวยแหงแรกขน ณ เมองวอเตอรทาวนในรฐวสคอนซน โรงเรยนนใชภาษาเยอรมนในการสอนและใชบานของเธอเปนทเรยน ตอมาเธอไดพบกบ มสอลซาเบต พบอด ทเมองบอสตน และไดเลาเกยวกบการปฐมวยตามหลกของโฟรเบล ดงนน ในป ค.ศ.1860 พบอด ไดจดตงโรงเรยนปฐมวยขนในเมอง

57

บอสตน นบวาเปนโรงเรยนปฐมวยเอกชนแหงแรกทสอนโดยใชภาษาองกฤษและใชหลกการของโฟรเบลในการสอน ในป ค.ศ.1873 ถอวาเปนปส าคญในประวตการศกษาของประเทศสหรฐอเมรกาเมอ Susan E. Blow กบ William T. Harris ไดกอตงโรงเรยนปฐมวยของรฐขนเปนแหงแรกในเมองเซนตหลยส มลรฐมสซร และไดรบความส าเรจอยางมาก จนท าใหโรงเรยนประถมศกษาของรฐหลายโรงไดจดใหมชนปฐมวย (Kindergarten) ขนและมถง 53 โรง ในป ค.ศ.1879 ไดมชนปฐมวยเพมขนในมลรฐตาง ๆ ประมาณ 30 รฐ ในชวงทมการใชแนวคดของโฟรเบล ในการสอนเดกปฐมวยในสหรฐอเมรกานนไดเกดมผสงสยและปฏวตหลกการและอปกรณตามแบบของโฟรเบล เธอผ นคอ แพทต สมทธ ฮลล (1868 – 1946) ซงเปนครสอนเดกยากจนในเมองหลยสวลล มลรฐเคนตกก

ฮลล ไ อ จ กการและวธการของ จ สเตนเลย ฮอลล ในเรองการใชแบบสอบถาม การใชระเบยนพฤตการณ (Anecdotal Records) การเนนการพฒนากลามเนอใหญกอนกลามเนอเลก การจดหาเครองเลนทมขนาดใหญขน การใหเดกมกจกรรมและเสรภาพมากขน และทส าคญถอวาดานอารมณเปนพนฐานทส าคญกวาดานสตปญญาของเดก โรงเรยนของฮลล อเสยงแพรหลาย มผ เยยมชมจ านวนมาก รวมทง จอหน ดวอ วย ฮลล ไดน าหลกการของ ดวอ าใชในโรงเรยนของเธอดวย เชน การสรางหองเรยนใหมบรรยากาศเหมอนบาน นกเรยนเปนผ วางแผนกจกรรมเอง ปฏบตตามแผนและประเมนผลเอง การปฏสมพนธทางสงคม และการใหเวลาเดกอยางเพยงพอ เพอสงเสรมการสรางสรรคและจนตนาการของเดก นอกจากน ฮลล ยงใชการสงเกตพฤตกรรม การจดบนทก การจดหาบลอกขนาดใหญ เครองปนชนดใหญ การเลนกลางแจง และสงของตาง ๆ ทสงเสรมการเลนสมมตและการใหเวลาเดกเลนอยางเสรดวย ฮลล ถอวากระบวนการ (Process) เดกท ากจกรรมมความส าคญกวาผลงาน (Product) ของเดก (Lundsteen & Tarrow, 1981) จากการท ฮลล นมาเนนเรองสขภาพของเดก กจกรรมทใชกลามเนอใหญและการพฒนาดานอารมณ ท าใหเกดขอโตแยงกบผนยมหลกการของโฟรเบล ซงมผน าคอ ซซาน อ โบลว แตอยางไรกตาม ทงดวอและนกวชาการอน ๆ ในสหรฐอเมรกาไดโจมตเรอง “การนงเรยนนง ๆ และการท ากจกรรมทใชกลามเนอเลก” ซงสนบสนนแนวคดของฮลล าใหเกดการเปลยนแปลงขนอกหลายอยาง เชน จดหาอปกรณทมขนาดใหญและมหลากหลายชนดขน เปดโอกาสใหเดกไดสรางสรรคมากขน และมอสรเสรในการท ากจกรรมและกอสรางสงตาง ๆ และลกษณะการเขาสงคม เนนแบบไมเปนทางการ มความยดหยน มความเหมาะสมทงดานรางกายและจตใจของเดก

58

จากอทธพลของการจดโปรแกรมปฐมวยของฮลล ซงอาศยหลกการและวชาการของดวอ ฮอลลและนกการศกษาส าคญอน ๆ ยงผลใหการปฐมวยศกษาในประเทศสหรฐอเมรกามลกษณะเปนเอกลกษณของตนเองมากขน (นตยา ประพฤตกจ, 2539, หนา 6 – 7)

โรงเรยนมอนเตสซอร (Montessori School) ในระหวางทประเทศสหรฐอเมรกาก าลงมการเปลยนแปลงดานโปรแกรมการปฐมวยศกษาอยนน ไดเกดแนวคดใหมเกยวกบการปฐมวยศกษาขนในประเทศอตาล ผน าความคดใหมมาใชนกคอ ดร.มาเรย มอนเตสซอร (1870 – 1952) เปนนกจตแพทยชาวอตาล เปนคนเฉลยวฉลาด มความเพยรพยายามและขยนขนแขง มอนเตสซอร เปนแพทยหญงคนแรกของประเทศอตาล กอนส าเรจการศกษาไดฝกงานทคลนกจตเวชในกรงโรม และเกดความสนใจเดกปญญาออนทถกกกกนใหอยรวมกนโดยไมท าอะไรเลยในสถานพยาบาลแหงนน เธอจงเรมตนสอนเดกปญญาออน จนกระทงเดกเหลานสามารถเรยนรหลาย ๆ อยาง และสามารถสอบผานเหมอนเดกปกตทวไป มอนเตสซอร เรมมองเหนวาการศกษาของเดกปกตกตองมการพฒนาเชนกน ดงนน ในป ค.ศ.1907 เธอไดเรมอาชพดวยการเปนผดแลเดกยามพอแมไปท างาน บานทเธอดแลเดกนตงอยในแหลงสลมของกรงโรม เธอใชวธการสงเกตและทดลอง ใชวธการตาง ๆ เชนเดกจะตองเรยนรเกยวกบการดแลตนเอง การรกษาความสะอาดทงทบานและการแตงกาย เดกทนเรมเรยนรขนมากจนเปนทปรากฏ และมผ คนมาเยยมชมสถานทนซงเธอเรยกวา “บานเดก” (Children’s House) ลกษณะเดนของระบบนกคอ การจดสถานทเรยนใหเหมอนกบบาน เพอสรางบรรยากาศทเปนกนเอง ไมมเกาอเรยงแถว เพราะเปนการบงคบและจ ากดเสรภาพของเดก จดใหมโตะ เกาอ และชนวางของขนาดเลกเหมาะส าหรบเดก มเครองเลนแบบมอนเตสซอร เปดโอกาสใหเดกไดเลนเองและตรวจสอบแกไขดวยตนเอง เดก ๆ มเสรภาพทจะเลอกท ากจกรรมตาง ๆ ตามความสนใจของตนเอง ไปหยบอปกรณหรอของเลนเอง แลวน าไปเกบเขาทเอง เดกสวนมากไมตองอาศยครชวยแนะน า แตครมหนาทเฝาดหาง ๆ และพรอมทจะแนะน าเครองเลนชนตอไปใหเดก ถาหากเดกสามารถท างานชนเกาประสบผลส าเรจแลว นอกจากนเดกจะตองท างานบานตาง ๆ เชน เชดถโตะ กวาดถพน ท าความสะอาดกระจก ท าอาหารและแบงปนใหเพอน ๆ การดแลรกษาสขภาพของตวเองและการดแลสวน

มอนเตสซอร ไดประดษฐอปกรณหลายชนดเพอสงเสรมการพฒนาดานสตปญญาของเดก เชน การเรยนรเกยวกบรปทรงกระบอกทมความยาว กวาง ลก ตน ตาง ๆ การใชลกปดเพอเรยนร

59

ความคดรวบยอดทางคณตศาสตรเรองหลกหนวย (Units) และหลกสบ (Tens) การใชกระดงเพอเรยนรเกยวกบดนตร ของเลนดงกลาวถกลอกเลยนน าไปใชทวโลก มผคนจ านวนมากไปเยยมชมระบบการจดโรงเรยนและการสอนตามแบบมอนเตสซอรและสรปไดวา ระบบนไมไดปลอยใหเดกเรยนไปตามธรรมชาต แตเรยนอยในวงแคบเปนระบบกลไก มแบบแผน (ตามเครองเลนหรออปกรณทจดไวให) จ ากดการแสดงออกของเดก ไมเปดโอกาสใหเดกเลนโดยใชจนตนาการและไมสงเสรมพฒนาการทางภาษา ซงไมสอดคลองกบหลกการทก าลงนยมอยในปจจบนนนก โรงเรยนปฐมวยตามระบบมอนเตสซอร เรมจดตงขนโดยเอกชนในประเทศสหรฐอเมรกาในกลางป ค.ศ.1920 แตอยไดไมนานกเลกไปบางหรอเปลยนเปนระบบอนบาง จนกระทง ป ค.ศ.1958 ไดมผ ฟนระบบนขนมาอกและจดตงสมาคม “American Montessori Society or AMS” ขน โรงเรยนนไดพยายามแกไขจดบกพรองทนกการศกษาในสหรฐวจารณไว คอ เปดโอกาสใหเดกแสดงออกมากขนทงในดาน ศลปะ ดนตร และการปฏสมพนธทางสงคม (Social Interaction) แตโรงเรยนระบบนสวนใหญเปนของเอกชน และเมอไมนานมานมโรงเรยนของรฐบาลบางโรงไดเลอกใชระบบการจดชนเรยนแบบมอนเตสซอร (นตยา ประพฤตกจ, 2539, หนา 7 – 8)

หลกการและรปแบบการจดการศกษาปฐมวย ประเทศสหรฐอเมรกาถอวาเดกเปนทรพยากรทมความส าคญสงสด เพราะเดก ๆ คออนาคตของชาต การหลอหลอมในชวงปแรก ๆ ของชวตเดกเปนความรบผดชอบของสงคมและนโยบายสงคม ปจจบนสหรฐอเมรกาไดก าหนดวสยทศนทางการศกษาไวในกฎหมายชอวา “Goals 2000 : Educate America Act” ในป ค.ศ.1994 และมผลบงคบใชในป ค.ศ.1996 เพอสนบสนนการปรบปรงการเรยนการสอน โดยการจดสรางกรอบแนวคดและเปาหมายการศกษาของชาตเพอการปฏรปการศกษา ซงมการก าหนดเปาหมายการศกษาไว 8 ประการ โดยมสวนทเกยวของกบการศกษาปฐมวย คอ เปาหมายขอท 1 ในเรองความพรอมทจะเรยน (School Readiness) ซงระบไววา “ในป ค.ศ.2000 เดกทกคนในสหรฐอเมรกามาโรงเรยนดวยความพรอมทจะเรยน” (ทพยสดา สเมธเสนย, 2542, หนา 41 – 42) จดประสงคของเปาหมายขอน คอ

1. เดกปฐมวยทกคนจะไดรบการศกษาทพฒนาอยางเหมาะสมและมคณภาพสง เพอ เตรยมความพรอมทางการเรยนของเดกเมอเขาสระบบโรงเรยน

2. พอแมของเดกทกคนในสหรฐอเมรกาถอเปนครคนแรกของลก ผซงอทศเวลาแตละวน เพอเตรยมความพรอมในการเรยนใหลก ทงนพอแมสามารถเขารบการฝกอบรมและรบบรการท จ าเปนในการปฏบตหนาทดงกลาว

3. เดกทกคนจะไดรบประสบการณทเกยวกบกจกรรมหลายหลากและการดแลสขภาพ

60

เพอเขาสระบบโรงเรยนดวยสขภาพทแขงแรงทงกายและใจ กระฉบกระเฉงพรอมทจะเรยนร มการจดระบบอนามยแมและเดกทดเพอลดจ านวนเดกแรกเกดทมน าหนกต ากวามาตรฐาน ส าหรบรปแบบการจดการศกษานน ประเทศสหรฐอเมรกามรปแบบการจดการศกษาปฐมวย 3 รปแบบใหญ ๆ คอ

1. โรงเรยนอนบาล ในชวงแรก ๆ จะรบเดกในชวงอาย 3 – 7 ป ตอมาในปศตวรรษท 20 ไดจ ากดอายใหแคบลง ก าหนดใหรบเดก 4 – 5 ป สวนใหญจะรบเลยงเดกเพยงครงวน โดยมตารางเวลาเรยนประมาณ 2 ชวโมง หรอ 2 ชวโมงครง แตมบางแหงทตางออกไปมการเรยนเตมวนตงแตเวลา 8.20 – 15.30 น.

2. โรงเรยนเดกเลก รบเดกวย 3 – 4 ป จดตงขนโดยมพนฐานทจะเลยงดเดกทงหลายใหมพฒนาการทางดานรางกาย สตปญญา อารมณและสงคม

3. ศนยเลยงเดกหรอสถานรบเลยงเดก จดขนเพอใหการดแลเดกทแมตองออกไปท างานมากกวาทจะมงใหการศกษาแกเดก ศนยเลยงเดกหรอสถานรบเลยงเดกจะแบงออกเปน 3 แบบใหญ ๆ คอ สถานรบเลยงเดกตามบาน สถานรบเลยงเดกแบบครอบครวและศนยดแลเดก นอกจากนยงมสถานรบเลยงเดกยอย ๆ อกหลายแบบ แตหลกการและวธปฏบตกจะคลายคลงกบแบบใดแบบหนงใน 3 แบบ ทกลาวมานมลกษณะการด าเนนงานสรปไดดงน (ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต, 2534, หนา 141 – 143) สถานรบเลยงเดกในบาน จะจดใหเดกไดอยในบรรยากาศทคนเคยเหมอนบานตนเอง ไดท ากจกรรมตาง ๆ ทก าหนดไวเชนเดยวกบทเคยท าทบาน ผดแลเดกจะท าหนาทในการท าความสะอาด ท าอาหาร และงานบานอน ๆ รวมทงรบผดชอบดแลเดก ๆ ดวย เดก ๆ จะไดเรยนรในสงทเปนประโยชนและไดรบการเลยงดแบบทบาน เดกจงไมคอยไดรบประสบการณในดานตาง ๆ เทาทควร และไมคอยไดมโอกาสปฏสมพนธกบเพอน สถานรบเลยงเดกแบบครอบครว จะรบเดกอายตาง ๆ กน เดก ๆ มโอกาสเลนกบเพอน ๆ และผปกครองสามารถเลอกผดแลทมความคดเหนเกยวกบการเลยงด อบรมเดกทเหมอนหรอใกลเคยงกบตนเองได เพราะสถานรบเลยงเดกในลกษณะนมใหเลอกมาก แตสถานรบเลยงเดกเหลานไมคอยจะไดรบความชวยเหลอจากผ ช านาญทจะชวยใหโปรแกรมการเลยงดม ประสทธภาพ และบางแหงกไมคอยมนคงนกเพราะบางครงผดแลกปดกจการโดยไมแจงลวงหนา ศนยดแลเดก จะมตารางเวลาการดแลทแนนอน สถานทท าการศนยมความมนคง โปรแกรมสนบสนนความส าคญของกลมและประสบการณการเรยนรของเดกเปนโปรแกรมทไดรบอนญาตถกตองมใบรบรองและคณะทท างานเปนมออาชพ แตบรรยากาศของศนยไมม

61

บรรยากาศอบอนของบาน บางครงอาจมการดแลเดกอยางเขมงวด ผปกครองไมสามารถเลอกผดแลเดกทมความเหนตรงกนในเรองแนวทางการอบรมดแลเดกได

จดมงหมายของการจดการศกษาปฐมวย การจดการศกษาของประเทศสหรฐอเมรกาเปนระบบการกระจายอ านาจ จงท าใหแตละรฐนนมสทธเตมทในการจดการศกษาในรฐของตน จดมงหมายของการจดการศกษาปฐมวยในประเทศสหรฐอเมรกาแบงออกเปน 5 ดานใหญ ๆ คอ

1. เพอใหเดกไดมโอกาสพฒนาสตปญญา และการเรยนรโดยไดเรยนรเกยวกบสงแวดลอม พฒนาความสามารถในการแกปญหา ใหมทศนคตทดตอการเรยนร การแสดงออกเกยวกบตนเองในการพดและสอสารกบผ อน โดยจดใหมกจกรรมตาง ๆ ทเหมาะสม

2. เพอใหเดกไดพฒนาอารมณทมนคง โดยการสรางมโนคตทางบวกใหแกตนเอง อกทงรจกคณคาของตนเอง รวมไปถงการพฒนาความมนใจในตนเองและผ อน การยอมรบและปรบตนเองเมอมอปสรรค

3. เพอใหเดกสามารถปรบตวเขากบสงคมไดเปนอยางด โดยสรางสมพนธทดตอครอบครวและผ อน เรยนรทจะยอมรบสทธของตนเองและสทธของผ อน มความรบผดชอบตองานทกระท า

4. เพอพฒนาการแสดงออกในดานตาง ๆ ใหเดกประสบความส าเรจดวยตนเอง ยอมรบความแตกตางและความไมเทาเทยมกนในความสามารถของตนเองและผ อน

5. พฒนาความสมพนธใหเกดความตอเนองระหวางบานและโรงเรยน เพอสงเสรมและสนบสนนการศกษาปฐมวยใหมประสทธภาพยงขน

หลกสตรและการจดการศกษาปฐมวย หลกสตรการศกษาปฐมวยในประเทศสหรฐอเมรกานนมมากมายหลายแบบดวยกน นบตงแตการจดโปรแกรมเพอดแลเดกไปจนถงโปรแกรมการเลยงดเพอการสงเสรมพฒนาการของเดกมทงหลกสตรทมโครงสรางทแนนอนและหลกสตรทไมมโครงสรางเลย ซงปจจบนไดมการทดลองการใชรปแบบการศกษาปฐมวยอยมากมายกยงหาขอสรปไมได เนองจากมแนวคดในการจดหลกสตรมากมาย อกทงในแตละรฐนนกมหลกสตรทแตกตางกนออกไป จงมการยากทจะกลาวถงหลกสตรหนงโดยเฉพาะ แตอยางไรกตามทกหลกสตรตองมสวนส าคญทชวยในการเรยนรตามจดมงหมายเปนไปอยางมประสทธภาพโดยการจดเตรยมสถานทตาง ๆ ไวส าหรบกจกรรมทจ าเปนในหลกสตร กจกรรมทเดกท าในพนทตาง ๆ เหลานจะชวยพฒนาเดกทงทางรางกาย อารมณและสตปญญา เดก ๆ ไมเบอทจะเลนหรอท ากจกรรมเหลานทก ๆ วน พนทตาง ๆ เหลานอาจจะปรบเปลยนไดตามวตถประสงคและขนาดของกลม และใชไดทงในการเลนอสระ

62

ของเดกหรอการท ากจกรรมตามทก าหนดไว หลกสตรจะตองไมจ ากดขอบเขตส าหรบพนทเหลาน และสงส าคญกคอจะตองยดหยนและปรบใหเหมาะสมได (ส านกงานคณะกรรมการวจยแหงชาต, 2534, หนา 149 – 151)

โปรแกรมปฐมวยไฮ / สโคป ( The high / scope perry preschool project) เปนการศกษาระยะยาว (Long – term study) เพอประเมนวาโปรแกรมปฐมวยทมคณภาพสง มงเนนรปแบบการเรยนรทยดผ เรยนเปนศนยกลางและเปดโอกาสใหผ เรยนรไดลงมอกระท ากจกรรมตาง ๆ ดวยตนเอง สามารถสงผลทางบวกทงระยะสนและระยะยาวตอเดกยากจนหรอเดกทอยในสภาวะเสยงตอการลมเหลวดานการเรยนโดยมการรายงานและตดตามผลการวจยเปนระยะ ๆ ดงท นภเนตร ธรรมบวร (2542, หนา 1) สรปไวดงน

- อาย 5 ป มงเนนพฒนาการทางดานสตปญญา - อาย 8 ป มงเนนความส าเรจดานการเรยน - อาย 15 ป มงเนนความส าเรจดานการเรยนและพฤตกรรมทางสงคม - อาย 19 ป มงเนนการเขาสสภาวะความเปนผใหญ - อาย 27 ป มงเนนสถานภาพของความเปนผใหญและความส าเรจ

องคประกอบส าคญของโปรแกรมไฮ / สโคป องคประกอบส าคญทสงผลใหโปรแกรมไฮ / สโคปประสบความส าเรจมดงตอไปน

1. หลกสตรทมงเนนผ เรยนเปนศนยกลาง ผ เรยนมสวนรวมในการเรยนและเปน ผลงมอกระท ากจกรรมตาง ๆ ดวยตนเอง 2. การนเทศการใชหลกสตรอยางสม าเสมอและการอบรมครประจ าการ (Inservice training) อยางเปนระบบซงสงผลระยะยาวตอการจดโปรแกรม 3. มการประเมนผลโปรแกรมและการสงเกตความกาวหนาของเดกอยางตอเนองและสม าเสมอ 4. เนนการมสวนรวมของผปกครองในกจกรรมตาง ๆ ของโรงเรยน เชน เยยมผปกครอง (Home visits) อาทตยละครง ครงละ1½ ชวโมง เปนตน ซงถอเปนองคประกอบทส าคญตอความส าเรจของโปรแกรม

สาระส าคญของหลกสตรไฮ / สโคป หลกสตรของโปรแกรมไฮ / สโคปจะเนนทการมสวนรวมของผ เรยนในการเรยนและการ

เปดโอกาสใหผ เรยนไดลงมอกระท าสงตาง ๆ ดวยตนเองเปนองคประกอบหลก ขณะเดยวกนกมงเนนถงความส าคญของสภาพแวดลอมวาตองมวสดอปกรณในการสอนทพอเพยง นอกจากนนกจกรรมตาง ๆ ทเดกท าในชนเรยนกมงเนนวาตองเปนกจกรรมทเดกเปนผ รเรม (Child – initated

63

activities) ซงประกอบดวยกระบวนการหลก ๆ 3 ประการ (PDR – Plan – Do – Review) 1. เดกเปนผวางแผนกจกรรมวาตองการจะท าอะไร 2. เดกเปนผด าเนนกจกรรมดวยตนเอง 3. เดกสะทอนความคดตอกจกรรมทตนท าวา ตนเรยนรอะไรจากกจกรรมดงกลาว ทงน

โดยตองค านงถงความสนใจของเดกเปนส าคญ บทบาทของผใหญหรอครในการมสวนรวมในกจกรรมของเดก

บทบาทของผใหญหรอครในหลกสตรแบบไฮ / สโคป คอ การสงเกต สนบสนนและสงเสรมกจกรรมตาง ๆ ของเดก โดยการจดสงแวดลอมทค านงถงความสนใจของเดกเปนส าคญ นอกจากนนกจกรรมตาง ๆ ทเกดขนและด าเนนไปในชนเรยนควรอยในรปแบบของกจวตรประจ าวน เพอใหเดกสามารถพฒนาความรสกของการเปนเจาของหลกสตร เขาใจกจกรรมตาง ๆ ทด าเนนไปในชนเรยนไดเพอเดกจะไดสามารถวางแผน ด าเนนกจกรรมและสะทอนความคดตอกจกรรมตาง ๆ ได นอกจากนนครหรอผใหญควรมสวนรวมในกจกรรมตาง ๆ ของเดก โดยการถามค าถามทเหมาะสม เพอชวยใหเดกวางแผนและคดเกยวกบกจกรรมทตนจดได ลกษณะของค าถามทมงเนน คอ ค าถามปลายเปด (Open-Ended Questions) ทมงใหเดกคดมากกวาตองการค าตอบทถกตอง (นภเนตร ธรรมบวร, 2542, หนา 18 – 20)

โครงการ Head start ประเทศสหรฐอเมรกา โครงการ Head start เปนโครงการระดบซาตทใหบรการดานพฒนาการแกเดกอาย 3–5 ป ทพอแม มรายไดนอยและบรการดานสงคมแกครอบครวของเดกเหลานน การบรการเฉพาะส าหรบเดกเนนเรองการศกษาพฒนาการดานอารมณ สงคม สขภาพทางกาย จตใจและโภชนาการ พนฐานส าคญของโครงการคอ การมสวนรวมของพอแมและชมชน ซงเปนหนงในโครงการปฐมวยทประสบความส าเรจทสดของประเทศ (กมล สดประเสรฐ, 2542, หนา 25) โครงการ Head start มจดประสงค 5 ประการ ดงน

1. สงเสรมความเจรญเตบโตและพฒนาการของเดก 2. สรางครอบครวใหเขมแขงในการเปนผ เลยงดเดกขนตน 3. ใหเดกไดรบการบรการทางการศกษา สขภาพและโภชนาการ 4. เชอมโยงเดกและครอบครวตอการบรการชมชนทมความตองการจ าเปน 5. ประกนโครงการทจดการทดวาพอแมมสวนรวมในการตกลงใจ

มาตรการการวดการปฏบตงานของโครงการชวยใหเหนคณภาพของการปฏบตงานของโครงการ Head start ทงระดบชาต ระดบภาคและระดบทองถน

64

หนวยงานทรบผดชอบ หนวยงานทรบผดชอบในการจดการศกษาปฐมวยของประเทศสหรฐอเมรกามหลาย

หนวยงาน เนองจากกระบวนการปกครองและระบบการศกษาของประเทศเปนระบบการกระจายอ านาจ แบงภาระรบผดชอบตามหนวยงานทสามารถสรปได ดงน

1. ก าหนดเขตโรงเรยน การสรางโรงเรยนจะตองมการเลอกสถานทและก าหนดเขตโรงเรยน โดยทโรงเรยนนนจะตองไมอยในเขตทมเสยงรบกวน หนวยงานทก าหนดเขตโรงเรยนไดแก คณะกรรมการก าหนดเขตของเมอง

2. อาคารโรงเรยน ในการกอสรางอาคารโรงเรยนนนจะตองไดรบอนญาตจากแผนกอาคารของทองถนหรอของรฐเสยกอนจงจะสรางได

3. กระทรวงสาธารณสขแหงรฐ เปนผ รบผดชอบในการตรวจสอบสภาพของโรงเรยนในเรองของความปลอดภยและสขภาพของเดก

4. การออกใบอนญาตใหเปดโรงเรยน ในการเปดโรงเรยนนนจะตองขอใบอนญาตจากหนวยงานของรฐกอน ซงขนอยกบแตละรฐ หนวยงานของรฐนจะเปนผก าหนดวาโรงเรยนแตละโรงเรยนนนควรจะรบนกเรยนกคน โดยถอมาตรฐานวาพนทในอาคารนนควรจะตองมประมาณ 35 ตารางฟต และพนทนอกอาคารจะตองมอยางนอย 75 ตารางฟตตอนกเรยน 1 คน ในบางรฐใบอนญาตนอาจจะรวมทงอตราสวนระหวางครและนกเรยน รวมทงคณสมบตของครอกดวย

5. การจดรถรบสงนกเรยน โรงเรยนจะตองไดรบอนญาตจากแผนกการขนสงของรฐกอน 6. คณสมบตของบคลากรในโรงเรยนก าหนดโดยกระทรวงศกษาธการแหงรฐ ซงในแตละ

รฐจะก าหนดคณสมบตทแตกตางกนออกไป 7. การจดโปรแกรมและหลกสตรการศกษาปฐมวย ผ รบผดชอบไดแก หนวยการศกษา

ของรฐบาลกลาง กระทรวงศกษาธการแหงรฐหรอคณะกรรมการการศกษาทองถนทงนขนอยกบวาโรงเรยนนน ๆ ไดรบเงนอดหนนจากใคร ถาโรงเรยนนนรบเงนอดหนนจากรฐบาลกลางโปรแกรมและหลกสตรจะตองเปนไปตามความตองการของรฐบาลสวนกลาง สวนโรงเรยนเอกชนมอสระในการจดโปรแกรมและหลกสตรไดตามตองการ แตกตองอยภายใตการแนะน าของกระทรวงศกษาธการแหงรฐ

บคลากรด าเนนการ คณสมบตของบคลากรในโรงเรยนอนบาลในประเทศสหรฐอเมรกานนจดไดวามมาตรฐาน

มาก เพราะบคลากรเหลานนจะตองผานการฝกฝนมาจากสถาบนทไดรบการยอมรบในแตละรฐแลว ซงคณสมบตของบคลากรแตละประเภทมลกษณะดงน

65

1. ผอ านวยการ จะตองไดรบการศกษาอยางนอยขนอนปรญญา จนถงปรญญาเอกจากวทยาลยหรอมหาวทยาลยทไดรบการยอมรบในสาขาการศกษาเดกปฐมวย จะตองมอายไมต ากวา 21 ป มประสบการณในการสอนในโรงเรยนเดกปฐมวยเปนเวลา 1 – 4 ป และเรยนเกยวกบการบรหารการศกษาไมนอยกวา 3 หนวยกต

2. คร ตองไดรบการศกษาตงแตระดบอนปรญญาจากวทยาลยชมชนหรอวทยาลย หลกสตร 2 ป จนถงระดบปรญญาตร โท เอก ในมหาวทยาลยหรอวทยาลยซงเปนสถาบนทไดรบการยอมรบ หรออาจจะไดรบประกาศนยบตรการสอนจากคณะกรรมการการศกษาแหงรฐ ตองมอายไมต ากวา 18 ป มประสบการณในการสอนอยางนอย 3 ชวโมงตอวน เปนเวลา 100 ชวโมง ภายใตการแนะน าของผ เชยวชาญ และหลกสตรทเรยนจะตองเรยนในวชาการศกษาทเกยวของกบเดกปฐมวยอยางนอย 12 หนวยกต

ครทสอนในโรงเรยนอนบาลนนมกจะมคณสมบตสงกวาครทสอนในโรงเรยนเดกเลกในศนยเลยงเดก ทเปนเชนนเพราะโรงเรยนอนบาลนนสวนใหญเปนของรฐ ดงนนการรบครจงมขอก าหนดมากมาย ไมนอยกวาการเปนครในโรงเรยนประถมศกษา สวนโรงเรยนเดกเลกนนมกจะเปนของเอกชนหรอองคกรตาง ๆ เสยมากกวา จงท าใหการรบครเขามาท างานไมเขมงวดเหมอนโรงเรยนของรฐ โดยทครเหลานไมจ าเปนตองมประกาศนยบตรการสอน แตทวาจะตองมการศกษาและประสบการณตามมาตรฐานทหนวยงานตาง ๆ ของรฐหรอเอกชนตงไว คอ อยางนอยทสดจะตองไดรบการยอมรบจากหนวยงานทเกยวของ

3. ผ ชวยคร ตองไดรบประกาศนยบตรการส าเรจการศกษาทเรยนจากวทยาลย มหาวทยาลย สมาคมวชาชพ สมาคมของรฐของโรงเรยน ของเขตการศกษา หรอของทองถน เปนตน จนถงไดรบอนปรญญาจากวทยาลยชมชนหรอวทยาลยหลกสตร 2 ปโดยมคณสมบตอน ๆ เหมอนกบคร

ในปจจบนสหรฐอเมรกาไดใหความส าคญกบการพฒนาบคลากรทางการศกษาปฐมวยเปนอยางมาก เพราะตามกฎหมาย “Goal 2000 : Educate American Act” ไดมการก าหนดเปาหมายเกยวกบการศกษาของครและการพฒนาอาชพครไวเปนเปาหมายขอท 4 ทระบวา “ในป ค.ศ.2000 คณะครผสอนของชาตจะเขาโครงการปรบปรงทกษะวชาชพอยางตอเนอง มโอกาสไดรบความรและทกษะทจ าเปนตอการสอนและเตรยมนกเรยนอเมรกนทงหมดเขาสศตวรรษหนา” โดยมการจดกจกรรมพฒนาวชาชพส าหรบครและผ บรหารโรงเรยนอยางกวางขวาง (กมล สดประเสรฐ และสนทร สนนทชย, 2540, หนา 39 – 40)

66

สรป แนวคดเกยวกบการศกษาปฐมวยในซกโลกตะวนตก เรมตงแตศตวรรษท 17 เปนตนมา

ในทวปยโรป ไดแก ประเทศองกฤษ สวเดน ซงไดเหนความส าคญของการจดการศกษาปฐมวย จงพฒนาการจดการศกษาระดบนจนไดรบการยอมรบวาจดการศกษาปฐมวยไดอยางมประสทธภาพ สวนประเทศสหรฐอเมรกาซงเปนประเทศในทวปอเมรกาเหนอไดมการพฒนาแนวคดและวธการจดการศกษาปฐมวย จนไดรบการยอมรบวามประสทธภาพเชนเดยวกบการจดการศกษาปฐมวยในประเทศยโรป

การจดการศกษาปฐมวยในซกโลกตะวนตกมรปแบบการจดทคลายคลงกน 2 รปแบบคอ สถานเลยงเดก โรงเรยนเดกเลกและโรงเรยนอนบาล ค าถามทบทวน

1. ใหนกศกษาเขยนสรปแนวคด รปแบบและจดมงหมายของการจดการศกษาปฐมวยของประเทศองกฤษ

2. จงอธบายคณสมบตของครปฐมวยในประเทศองกฤษ 3. หลกสตรการจดการศกษาปฐมวยของประเทศองกฤษมลกษณะอยางไร จงอธบาย 4. จงเปรยบเทยบจดมงหมายและการจดการเรยนการสอนของโรงเรยนบรบาลและ

โรงเรยนเดกวยแรกของประเทศองกฤษ 5. ใหนกศกษาเขยนสรปแนวคด รปแบบและจดมงหมายของการจดการศกษาปฐมวย

ของประเทศสวเดน 6. จงอธบายคณสมบตของครปฐมวยในประเทศสวเดน 7. หลกสตรการจดการศกษาปฐมวยของประเทศสวเดนมลกษณะอยางไร จงอธบาย 8. ใหนกศกษาเขยนสรปแนวคด รปแบบและจดมงหมายของการจดการศกษาปฐมวย

ของประเทศสหรฐอเมรกา 9. หลกสตรการจดการศกษาปฐมวยของประเทศสหรฐอเมรกามลกษณะอยางไร

10. ใหนกศกษาเปรยบเทยบการจดการศกษาปฐมวยของประเทศองกฤษ สวเดนและสหรฐอเมรกา ในหวขอตอไปน

ก. แนวคดในการจดการศกษาปฐมวย ข. รปแบบการจดการศกษาปฐมวย ค. จดมงหมายของการจดการศกษาปฐมวย ง. คณสมบตของครปฐมวย จ. หลกสตรการจดการศกษาปฐมวย

67

เอกสารอางอง

กมล สดประเสรฐ และ สนทร สนนทชย. (2540). รายงานการปฏรปการศกษาของประเทศ

สหรฐอเมรกา. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. กมล สดประเสรฐ. (2542). ประสบการณการศกษาปฐมวยตางประเทศ. กรงเทพ ฯ :

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. คณะกรรมการการวจยแหงชาต, ส านกงาน. (2534). การศกษาปฐมวยเปรยบเทยบ. กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว. ทพยสดา สเมธเสนย. (2542). ประสบการณการศกษาปฐมวยตางประเทศ. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. นภเนตร ธรรมบวร. (2542). ประสบการณการศกษาปฐมวยตางประเทศ. กรงเทพ ฯ :

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. นตยา ประพฤตกจ. (2539). การพฒนาเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : โอเดยนสโตร. ประภาพรรณ สวรรณสข. (2547). “พฒนาการการปฐมวยศกษาในตางประเทศ” เอกสารการ

สอนชดวชาพฤตกรรมการสอนปฐมวยศกษา หนวยท 1 – 8 (พมพครงท 14). นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สกญญา กาญจนกจ. (2537). “การปฐมวยศกษาของตางประเทศในปจจบน” ประมวลสาระชด

วชาหลกการและแนวคดทางการปฐมวยศกษา. หนวยท 1 – 4. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

68

69

บทท 4 การศกษาปฐมวยในซกโลกตะวนออก

การศกษาในระดบปฐมวย เปนการศกษาทมงเตรยมความพรอมในดานตาง ๆ ม

วตถประสงคเพอจดและสงเสรมใหเดกไดรบการพฒนาทางรางกาย อารมณ จตใจ สงคมและสตปญญาตามศกยภาพและใหมความสมดลกนในทกดานทงในระดบความคด คานยม พฤตกรรมและกระบวนการเรยนร ดงนนในปจจบนนประเทศตาง ๆ จงไดตระหนกถงความส าคญของการจดการศกษาปฐมวยมากขน แตการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวยของแตละประเทศอาจมรปแบบและแนวทางการจดทแตกตางกน ทงนขนอยกบสภาพทางสงคม เศรษฐกจ ปรชญาและนโยบายในการจดการศกษาของแตละประเทศ การศกษาปฐมวยของประเทศตาง ๆ ในซกโลกตะวนออกทนาสนใจ ไดแก

การศกษาปฐมวยของประเทศนวซแลนด การศกษาปฐมวยของประเทศญป น การศกษาปฐมวยของประเทศอสราเอล

การศกษาปฐมวยในประเทศนวซแลนด ในป ค.ศ.1889 เมอสาธคณ ดร.รทเธอรฟอรด วดเดลล (Reverend Dr.Rutherford Waddell) ไดสงเกตเหนเดกเลก ๆ ซงเปนลกของชนชนแรงงานเลนกนอยในดนโคลนตามถนนของเมองดเนอดน (Dunedin) จงไดจดใหมการประชมสาธารณชน ผลจากการประชมดงกลาว ชาวเมองดเนอดนทมงคงกลมหนงไดรวมตวกนจดตงคณะกรรมการและอกหลายสปดาหตอมา ไดมการกอตงโรงเรยนอนบาลแหงแรกขนในนวซแลนดจดตงขนในบรเวณโบสถ ของ ดร .วดเดลล โดยทกรรมการแกนน าจ านวนสามคนซงมสวนรวมในการกอตงโรงเรยนอนบาลแหงเมองดเนอดนเปนผ ทยดถอปรชญาของโฟรเบลอยางมนคง ดงนนจงมการจางครอนบาลทไดรบการฝกอบรมตามปรชญาของโฟรเบล และน าอปกรณการศกษาทโฟรเบลไดพฒนาไวมาใชในการเรยนการสอนของโรงเรยน ดวยเหตนความเมตตาสงสารทมตอลกหลานของผ ทยากจนจงเปนแรงจงใจทอยเบองหลงการกอตงโรงเรยนอนบาลในประเทศนวซแลนด เนองจากบรบทดานเศรษฐกจและสงคมของประเทศนวซแลนดในชวงหวเลยวหวตอระหวางศตวรรษเกาทก าลงจะสนสดลงและศตวรรษใหมท

70

ก าลงจะเรมตนนน มลกษณะของครอบครวททงพอและแมออกไปท างานนอกบานเปนจ านวนมาก บรรดาอาสาสมครผกอตงโรงเรยนอนบาลมความเชอวาเดกเลก ๆ ของครอบครวทยากจนเหลานไดรบการปฏบตอยางต าตอยและสญเสยสทธทพงไดรบ เนองมาจากสภาพแวดลอมของครอบครวรวมทงยงเชออกดวยวา เดกเหลานจะไมสามารถพฒนาตนเองและเรยนรไดอยางเหมาะสม นอกจากนจะมปจจยแทรกแซงภายนอกบางอยางเกดขน การกอสรางโรงเรยนอนบาลในสภาพแวดลอมซงมการออกแบบเปนพเศษ และมวตถประสงคเพอการใชประโยชนเฉพาะอยาง (purpose – built surroundings) นนถอเปนจดเนนตงแตระยะเรมแรกของการกอตงโรงเรยนอนบาล ทงนเพอใหเปนไปตามขอก าหนดของโฟรเบลในเรองสภาพแวดลอมทางกายภาพทสวยงาม และสมาคมโรงเรยนอนบาลแหงเมองโอคแลนด (The Auckland kindergarten association) กไดกอสรางอาคารโรงเรยนอนบาลถาวรแหงแรกขนในป ค.ศ.1910 โรงเรยนอนบาลทกอตงขนในระยะแรกไดบรรจครซงเปนหญงสาวทมบคลกดจากครอบครวชนชนกลางและไดรบการฝกอบรมเพอการเปนครอนบาลมาแลว โรงเรยนอนบาลทกอตงขนในระยะแรกมคณะกรรมการระดบทองถนซงเปนอาสาสมครท าหนาทบรหารงาน คณะกรรมการดงกลาวปฏบตงานอยางอสระทงในการกอสรางโรงเรยนในเขตรบผดชอบและการฝกอบรมครอนบาล โดยระยะเรมแรกเปน “การฝกอบรมระหวางประจ าการ” ตอมาจงเปนการฝกอบรมในศนยของตนเอง ในป ค.ศ.1904 เมอรฐบาลเรมมนโยบายใหการสนบสนนงบประมาณแกโรงเรยนอนบาล กไดใหเงนอดหนนแกคณะกรรมการดงกลาว จนถงป ค.ศ.1947 สมาคมโรงเรยนอนบาลแตละสมาคมจงไดจดท าหลกสตรฝกอบรมของตนเองขน รวมทงจดฝกอบรมและใหประกาศนยบตรดวย การจดฝกอบรมครใหแกโรงเรยนอนบาลทอยในเขตรบผดชอบ และการไดรบความสนบสนนดานการเงนจากรฐบาลส าหรบด าเนนการดงกลาว ท าใหสมาคมโรงเรยนอนบาลมสถานภาพเปนองคกรบรหารโรงเรยนอนบาลทไดรบการรบรองแลว การยอมรบโครงสรางองคกรทมรปแบบคลายกนโดยการสรางศนยเดกเลนรปแบบใหมในชวงทศวรรษระหวาง ค.ศ.1940 – ค.ศ.1949 ไดเพมการสนบสนนการรบรองสถานภาพของสมาคมโรงเรยนอนบาล เนองจากผบรหารและผจดการของโรงเรยนอนบาลแตละโรงอยภายใตการควบคมดแลของสมาคมดงกลาว สถานภาพของสมาคมโรงเรยนอนบาลไดรบการรบรองอยางเปนทางการเมอมการประกาศใช ระเบยบขอบงคบโรงเรยนอนบาล ค.ศ.1959 (The Kindergarten Regulations)

71

หลกการและรปแบบการจดการศกษาปฐมวย การศกษาปฐมวยในประเทศนวซแลนดมการจดบรการหลายประเภทเพอตอบสนองความ

ตองการทหลากหลายของผปกครองและบตรหลานทมอายกอนเขาเรยนประถมศกษา ซงรวมถงการบรการการศกษาทเปดกวางอยางการใหบรการดแลและจดการศกษาทบาน (home – based services) และศนยเดกปฐมวย (early children centres) ส าหรบบรการการศกษาประเภทศนยเดกปฐมวยนนไดมการก าหนดไวในพระราชบญญตการศกษา ค.ศ.1989 (Education Act 1989) การจดบรการการศกษาดงกลาวมหลายประเภท ไดแก โรงเรยนอนบาล (Kindergartens) ศนยเดกเลน (Play centers) ศนยดแลและสอนภาษาส าหรบเดกชนเผาเมาร (Kohanga reo) ศนยดแลเดกเลก (Childcare centers) ศนยเดกปฐมวยแหงหมเกาะในมหาสมทรแปซฟก (Pacific island early childhood education centres)

ศนยเดกเลกในชมชน (Community playgroups) โรงเรยนอนบาล เปนประเภทของบรการการศกษาปฐมวยแบบเปนชวง ๆ (Sessional

early childhood education) ใหแกเดกซงสวนใหญมอาย 3 – 5 ป ชวงเชาสปดาหละ 5 วน เปนชนเรยนส าหรบเดกอาย 5 ป สวนชวงบายสปดาหละ 3 วน เปนชนเรยนส าหรบเดกอายต ากวา 5 ป (เนองจากไมเหนดวยกบการศกษาแบบเตมวน) โรงเรยนอนบาลสามารถรบเดกอายระหวาง 2 – 6 ป เขารบการศกษาได แตมสมาคมโรงเรยนอนบาลบางสมาคมทจ ากดรอยละของเดกซงมอายต ากวา 3 ป ซงสามารถเขาเรยนได โรงเรยนอนบาลเปนสมาชกอยภายใตการบรหารของสมาคมโรงเรยนอนบาลระดบทองถน ซงสมาคมดงกลาวเปนสมาชกขององคกรบรหารระดบชาตประเภทใดประเภทหนง คอ สมาคมโรงเรยนอนบาลอสระแหงนวซแลนด (New Zealand Free Kindergarten Association) หรอ สหพนธโรงเรยนอนบาล (Kindergarten Frderation)

หลกสตรและการจดการศกษาปฐมวย หลกสตรการจดการศกษาปฐมวยของประเทศนวซแลนด ยดปรชญาของจอหน ดวอ คอ

การเนนผ เรยนเปนส าคญ (Child Centered) ผ เรยนเรยนรจากการปฏบต (Learning by doing) โดยมงเนนใหผ เรยนสามารถน าความรไปใชในการแกปญหาและประยกตใชในชวตประจ าวนได เปนการศกษาเพอชวต (Learn for life) การเรยนการสอนจงเนนใหผ เรยนสามารถคดได ปฏบตไดและสามารถแกปญหาได โดยครจะเรยนรควบคไปกบนกเรยนและสรปบทเรยนรวมกน เพราะถอวาการเรยนการสอน ครจะมความรควบคไปกบเดกจงใหความส าคญกบเดกเปนสวนใหญ

72

บทบาทของครเปนผปลกเราใหเดกคดหรอท า เปนผ กระตนใหเกดแรงจงใจในการเรยน เปนนกวเคราะหและผ ทาทายใหเดกคด เปนผ สอสารทางความคด ตลอดจนเปนผ อ านวยความสะดวก (Facilitator) เปนผประสานการเรยนการสอนแกนกเรยน (พณสดา สรธรงศร, 2540, หนา 24) การจดชนเรยนเปนไปตามระดบอายของชนเรยน ในการเลอนระดบชนใชวธเลอนตามกลมอาย ไมมการสอบอยางเปนทางการเพอเลอนชน โรงเรยนอนบาลสวนใหญจะอยรวมกบโรงเรยนระดบประถมศกษาและการศกษาภาคบงคบ ซงมอายระหวาง 5 – 16 ป

การลงทนของรฐบาลเพอการจดการศกษาระดบอนบาลไดเพมขนอยางตอเนองตลอดศตวรรษท 20 ความสนบสนนของรฐบาลในระยะแรกเรมขนเนองจากพจารณาเหนวา การศกษาระดบนจะชวยเตรยมบตรหลานของชนชนแรงงานใหมความรความสามารถในการประกอบอาชพมากขน การตระหนกถงความส าคญของการศกษาปฐมวยซงสงเสรมการเลยงดของครอบครวใหสมบรณไดเพมมากขนในชวงทศวรรษระหวาง ค.ศ.1930 – ค.ศ.1940 ดงนนรฐบาลจงไดตอบสนองดวยการสนบสนนอยางเปนทางการใหมการดแลเดกแบบไมเตมวน โรงเรยนอนบาลในฐานะทเปนหนวยงานหลกในการจดการศกษาปฐมวยแบบเปนชวง ๆ จงไดยดครองตลาดการศกษาปฐมวยรปแบบใหมน ความตองการการศกษาปฐมวยทเพมขนอยางรวดเรวอนเปนผลจาก “ภาวะการเจรญพนธสงมากหลงสงครามโลกครงท 2” (baby boom) ในชวงทศวรรษระหวาง ค.ศ.1940 – ค.ศ.1959 ท าใหมการจดตงโรงเรยนอนบาลขนเพอเปนสถานศกษาแหงแรกทใหการศกษาปฐมวยและในชวงระยะเวลาดงกลาว ความสนบสนนดานการเงนของรฐบาลทใหแกโรงเรยนอนบาลไดเพมขนสงสดอยางเหนไดชด ในป ค.ศ.1948 รฐบาลนวซแลนดไดก าหนดอตราเงนเดอนของครอนบาลเพอใหสมาคมโรงเรยนอนบาลสามารถตอบสนองความตองการทเพมขนของประชากรในการเขารบการศกษาระดบอนบาล และขณะเดยวกนกเปนการสานตอนโยบายของรฐบาล ในการใหเงนอดหนนตามจ านวนรายหวนกเรยนแกสมาคมโรงเรยนอนบาล ตอมาในป ค.ศ.1955 รฐบาลจงไดปรบอตราเงนเดอนของครอนบาลเพอสงเสรมใหสตรมาเปนครมากขน เพอแสดงใหเหนถงความไมเพยงพอกบความตองการของการจดการศกษาระดบน ในพระราชบญญตการศกษา ค.ศ.1964 (Education Act 1964) ไดนบรวมครอนบาลวาเปนบคลากรทางการศกษาดวย ซงนยามของค าดงกลาวไดระบไวในพระราชบญญตแหงรฐ ค.ศ.1988 (State Sector Act 1988) ฉะนนครอนบาลจงมสถานภาพเชนเดยวกบบคลากรทาง การศกษาระดบชนอน ๆ ของรฐ สงทกลาวแลวขางตนมความหมายดงน

73

1. คณะกรรมการการบรการแหงรฐ มหนาทรบผดชอบการเจรจาตอรองในการท าสญญาจางเปนหมคณะของครอนบาล 2. สมาคมโรงเรยนอนบาลจะตองเปนผปฏบตตามนโยบายการเปนผวาจางทด และพฒนานโยบายและแผนงานเพอสรางโอกาสการจางงานทเสมอภาคกน 3. การแตงตงครอนบาลทกคนซงมฐานะเปนลกจางของรฐจะใชระบบคณธรรมเปนเกณฑในการพจารณา

หนวยงานทรบผดชอบ การจดการศกษาปฐมวยในนวซแลนด รฐบาลลงทนจดการศกษาปฐมวยเพอวา

ประชาชนจะไดตระหนกถงประโยชนของบรการการศกษาดงกลาวทมตอสงคม โดยสรปประโยชนสาธารณะ 4 ประการ ทเกดจากบรการการศกษาปฐมวยไว ดงน 1. ประโยชนดานการศกษา การศกษาปฐมวยชวยเสรมสรางคณภาพผลผลตของการศกษาและสงคมโดยเฉพาะอยางยงเดกทดอยโอกาสดานตาง ๆ 2. ประโยชนดานตลาดแรงงาน บรการการศกษาปฐมวยจะชวยสรางตลาดแรงงานทมประสทธภาพและประสทธผลดวยการท าใหผดแลเดกเขาสตลาดแรงงานงายขน 3. ประโยชนดานสวสดการ บรการการศกษาปฐมวยมบทบาทใหสงคมและปจเจกชนในสงคมไดรบสวสดการ ดวยมาตรการการจดสภาพแวดลอมทปลอดภยส าหรบเดก การสนบสนนผปกครองและการสงเสรมใหผปกครองมทกษะการเลยงดและอบรมบตรหลาน (Parenting skills)

4. ประโยชนดานภาษาและวฒนธรรม หนวยงานทมอ านาจทางการจดการศกษาปฐมวยในนวซแลนด ม 2 หนวยงานหลก ไดแก

1. สมาคมโรงเรยนอนบาลอสระแหงนวซแลนด ซงรบผดชอบการจดการโรงเรยนอนบาล 362 โรง โดยสมาคมโรงเรยนอนบาลอสระแหงนวซแลนดวาจางเจาหนาทสองคนเปนผปฏบตงานและมคณะกรรมการบรหารระดบชาต ซงมาจากการเลอกตงจ านวนเจดคนเปนผบรหารงาน การด าเนนงานของสมาคมโรงเรยนอนบาลอสระแหงนวซแลนดครอบคลมถงการประสานความสมพนธระหวางนายจางกบลกจางในระดบชาต การจดสมมนาเพอการพฒนานโยบายระดบชาตและการใหความสนบสนนแกสมาคมโรงเรยนอนบาลเฉพาะราย 2. สหพนธโรงเรยนอนบาล เกดจากการรวมตวของสมาคมโรงเรยนอนบาล 4 สมาคม แตละสมาคมสามารถก าหนดนโยบายของตนเอง นอกเหนอจากจดมงหมายรวมทก าหนดไวและสมาคมอาสาทจะด าเนนการรวมกน การด าเนนงานของสหพนธโรงเรยนอนบาล เนนการใหความรวมมอของสวนรวม การใหความส าคญกบการจดการทมประสทธภาพ รวมทงการพฒนา

74

บคลากรของสหพนธ คณะกรรมการผ ปกครองระดบทองถนและกลมเปาหมายใหมความรความสามารถ เพอทจะตอบสนองความตองการการเรยนรของผ เรยนใหมากทสด (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต , 2542 , หนา 17 - 20)

โครงสรางองคกรบรหารโรงเรยนอนบาลในนวซแลนด โครงสรางการบรหารและการจดการของโรงเรยนอนบาลในประเทศนวซแลนด มการกระจาย อ านาจทยดหยน และระดบความรบผดชอบรวมกนหลายระดบ ในป ค .ศ.1926 ไดมการจดตงองคกรบรหารโรงเรยนอนบาลระดบชาตแหงแรกคอ สหภาพโรงเรยนอนบาลอสระแหงนวซแลนด (New Zealand free kindergartenunion) เพอสนองตอบความตองการในเรองความสอดคลองและการสรางเครอขาย ดวยการขยายการกอสรางโรงเรยนอนบาลอยางรวดเรว หนาทหลกของสหภาพคอจะตองอ านวยความสะดวกในการแลกเปลยนขาวสารขอมลระหวางสมาคมโรงเรยนอนบาล ตอมา สหภาพดงกลาวไดเปลยนชอเปนสมาคมโรงเรยนอนบาลอสระแหงนวซแลนด ในป ค.ศ.1991 สมาคมโรงเรยนอนบาล 4 สมาคมประกอบดวย สมาคมโรงเรยนอนบาลแหงเมองโอคแลนด (Auckland) เมองไวกาโต (Waikato) กรงเวลลงตน (Wellington) และเกาะเหนอตอนกลาง (Central north island) ไดตดสนใจทจะถอนตวจากการเปนสมาชกของสมาคมโรงเรยนอนบาลอสระแหงนวซแลนด และรวมกนจดตงสหพนธโรงเรยนอนบาลขน บทบาทขององคกรทงสองในปจจบนคอ การรกษาสทธของสมาชกในองคกร โดยรวมมอกนด าเนนการในเรองทเปนผลประโยชนรวมกน เชน การเจรจาตอรองการท าสญญาจางงาน

บคลากรด าเนนการ อาจารยใหญในฐานะผบรหารดานวชาการ โดยทวไปอาจารยใหญมภาระหนาท 2 ประการ คอ ประการแรก อาจารยใหญจะใหค าแนะน าและแนะแนวการสอนแกคร ประเมนการด าเนนงาน ตดตามการพฒนาวชาชพ จดการประชมบคลากร จดใหครและบคลากรกาวทนกบการพฒนาและความรในการจดการศกษาปฐมวย รวมทงการตดตอสอสารตดสนใจระดบนโยบายของสมาคมใหครทราบ ประการทสอง ใหความสนบสนนทางวชาการและใหการแนะแนวแกนายจาง คอสมาคม โดยการจดท ารายงานเกยวกบคณภาพของหลกสตร และมสวนรวมในการบรรจบคลากรในฐานะทปรกษาทางวชาการ ซงชวยใหมความมนใจวา ไดมการน านโยบายไปปฏบตและด า เนนงานตามขอก าหนดทระบไวในกฎหมายและสญญา ครและผสอน ครอนบาลในนวซแลนด มหนาทรบผดชอบในเรองการจดการเรยนการสอนเดกปฐมวย การตดตามการเขาเรยนของเดก จดท าเอกสารจ านวนนกเรยน เกบสถตอบตเหต

75

และการรกษาทางการแพทยของเดก ครในนวซแลนด ตองไดรบการจดทะเบยนคร โดยคณะกรรมการทะเบยนคร (Teachers Registration Board) จงถอวาเปนครทมคณภาพและไดการยอมรบจากโรงเรยนและสงคมทงนคณะกรรมการทะเบยนครจะมหนาท 1. ตดสนวาครคนใดจะไดขนทะเบยน 2. ปรบปรงทะเบยนและจดท าประกาศนยบตร 3. รกษาทะเบยนครและใหขอมลครทขนทะเบยนแกคณะกรรมการบรหารโรงเรยน 4. ตดสนวาครคนใดจะถกคดออกจากทะเบยนคร 5. ใหขอมลรายชอครทถกคดออกจากทะเบยนแกคณะกรรมการบรหารโรงเรยน ผบรหารหรออาจารยใหญจะเปนผสรรหาและจางครทผานการขนทะเบยนคร เพอใหไดครหรอบคลากรทมคณภาพ จากนนจะมการปฐมนเทศ เพอเปนการสรางความเขาใจในการปฏบตงานรวมกนระหวางผบรหารและคร ในเรองเปาหมาย นโยบาย และความตองการของโรงเรยน บทบาทและภาระหนาทของครและความกาวหนาตาง ๆ ทครพงจะไดรบจากโรงเรยน มการสรางขวญและก าลงใจ โดยการจดบนทกความดความชอบของครเพอเปนหลกฐานในการเลอนขนเงนเดอน สวนในเรองของการพฒนาคร โรงเรยนจะสงครเขารบการอบรมพฒนาตามหลกสตรทก าหนด และมการตดตามผลการอบรมเพอใหทราบวามการน าไปและพฒนาการเรยนการสอน ขณะเดยวกนครใหญอาจพฒนาครดวยการนเทศ การประชมชแจงและใหความรการจดเอกสารใหอาน ฯลฯ การใหออกจากงาน โรงเรยนจะพจารณาใหครออกจากงานดวยสาเหต 2 ประการ คอ กรณทครไมปฏบตหนาทตาม Job description ทก าหนดตามสญญา และกรณเกษยณอายซงก าหนดทอาย 65 ป เมอครออกจากงานจะไดรบคาตอบแทนใน 2 ประเภทคอ เงนสะสมทรฐหกไวเปนรายเดอนและทรฐสะสมให และกรณทรฐไมไดหกเงนสะสมไว รฐจะจายเงนประกนสงคมเปนคาอาหารรายสปดาห สปดาหละประมาณ 2,100 บาท

การสรางเจตคตของคร เนองจากครในนวซแลนดเปนครทผานการจดทะเบยนคร ซงหมายถงการประกนคณภาพคร การไดรบเงนเดอนทเพยงพอ (ประมาณ 45,000 บาท) การไดรบการยอมรบจากสงคม การรความกาวหนาของตนเองรวมทงมระบบการตดตามตรวจสอบและพฒนาครทชดเจน ครของนวซแลนดจงเปนครทตงใจสอน มความรกในอาชพ ครสวนใหญมวถชวตทเรยบงายและเอาใจใสตอนกเรยนคอนขางสง จงสงผลตอคณภาพการเรยนของเดก (พณสดา สรธรงศร, 2540, หนา 25)

76

การศกษาปฐมวยในประเทศญปน การจดการศกษาระดบปฐมวยในประเทศญป นไดเรมตนขนในป ค.ศ.1876 โดยจดตงโรงเรยนอนบาลแหงแรกขนในทเดยวกนกบวทยาลยครสตรแหงโตเกยว วตถประสงคของโรงเรยนอนบาลในระยะนเพอพฒนาความถนดตามธรรมชาต ปลกฝงคณธรรม สงเสรมสขภาพอนามย พฒนาความสามารถในการใชวาทศลป และมแบบอยางการแสดงพฤตกรรมทเหมาะสม ตอมาในป ค.ศ.1889 และ ค.ศ.1890 ไดมระเบยบเกยวกบการศกษาระดบปฐมวยออกมาท าใหวตถประสงคของการจดการศกษาระดบนชดเจนขนและจ านวนโรงเรยนอนบาลกคอย ๆ เพมขนเรอย ๆ ในขณะทการศกษาระดบปฐมวยก าลงแพรขยายไปทวประเทศญป น สงทปรากฏอยา งชด เจน คอ ความไม เหมาะสมของระเบยบ ท ไ ดออกมากบสถานการณในขณะนน กระทรวงศกษาธการจงไดประกาศกฎหมายเกยวกบระเบยบการจดการศกษาระดบปฐมวยและกฎหมายเกยวกบการจดอ านวยความสะดวกและอปกรณตาง ๆ ขนในป ค.ศ.1899 กฎหมายนไดก าหนดอายของเดกทจะรบเขาเรยน เวลาทใชในการเรยน จ านวนนกเรยน สงอ านวยความสะดวกในอาคารเรยน หลกสตร อปกรณการเรยนการสอน และสงจ าเปนพนฐานของการจดการศกษา

หลกการและรปแบบการจดการศกษาปฐมวย โรงเรยนอนบาลทจดขนในชวงแรกนนไดรบอทธพลมาจากแนวความคดของโฟรเบลและ

แนวความคดเกยวกบการจดการศกษาปฐมวยของอเมรกา แมจะไดรบอทธพลมาจากโฟรเบลและ อเมรกากตาม ญป นไดท าการปรบแนวความคดเหลานนใหสอดคลองกบความตองการและวฒนธรรมของตน ดงจะเหนไดจากจดมงหมายของการศกษาปฐมวยทกลาวไววา “การศกษาปฐมวยนน มงเพอฝกใหเดกเกดการรบรตามธรรมชาต พฒนาใหจตใจตนอยเสมอ อกทงกอใหรางกายแขงแรง ปลกฝงความหนกแนนของอารมณ พรอมทงฝกใหใชภาษาและทาทางทสภาพ” (ประภาพรรณ สวรรณศข, 2547, หนา 72) หลงสงครามโลกครงท 1 ลทธชาตนยมเรมมอทธพลตอการศกษาในทก ๆ ระดบ วตถประสงคของการจดการศกษาปฐมวยจงกลายเปนชาตนยมไปในทสด ตอมาในระหวางสงครามโลกครงท 2 โรงเรยนอนบาลหลายแหงถกท าลายเสยหายจนตองเลกสอน โรงเรยนอนบาลทเหลออยกตองเปลยนเปนสถานเลยงเดกกลางวนระหวางสงครามเพราะทมอยเดมไมเพยงพอกบความจ าเปน จนกระทงหลงสงครามโลกครงท 2 จงไดมประกาศรฐธรรมนญฉบบใหมทเปลยนวตถประสงคของการศกษาเนนไปในทางการศกษาเพอชวตทมความสขและสนตแทน

77

การจดการศกษาปฐมวยในประเทศญป น มรปแบบการจด 2 ประเภท คอ 1. โรงเรยนอนบาล รบเดกอายระหวาง 3 – 5 ป แบงกลมตามอาย คอ กลมอาย 3 ป กลมอาย 4 ป และกลมอาย 5 ป จ านวนกลมละ 40 คน เดกเหลานจะเรยนอยทโรงเรยนวนละ 4 ชวโมง โดยก าหนดเวลาเรยนตองมากกวา 220 วนตอ 1 ป และมวตถประสงคเพอเสรมสรางสขภาพทางรางกายและจตใจของเดก ๆ ใหเจรญควบคกนไป พรอมทงชวยสรางแบบแผนขนตนแหงความประพฤตในชวตประจ าวนของเดกดวยการจดสงแวดลอมทเหมาะสม 2. สถานรบเลยงเดก จดขนเพอรบเลยงเดกทพอแมตองออกไปท างาน โดยเฉพาะเดกทมาจากครอบครวทฐานะยากจน ซงโดยปกตจะใชเวลาใหการเลยงดวนละ 8 ชวโมง โดยทเดกจะมาทสถานรบเลยงเดกประมาณ 08.30 น. และกลบบานเวลา 16.30 น. ส าหรบเดกทมารบบรการจะรบเดกตงแตแรกเกด – 5 ป การแบงกลมเดกจะแบงตามขนพฒนาการเปนส าคญ โดยมการจดกลมและจดชนแบบรวม

หลกสตรและการจดการศกษาปฐมวย หลกสตรและการจดการศกษาปฐมวยในประเทศญป น จดประสงคของการจดการศกษาในโรงเรยนอนบาลจะเนนการพฒนาเดกตามธรรมชาต ปลกฝงคณธรรมและการสงเสรมคณภาพอนามย โดยไดน าหลกสตรแกนกลางหรอหลกสตรระดบชาตมาพฒนาเปนหลกสตรสถานศกษาสะทอนปรชญาการศกษาของชาตทเนนการสงเสรมพฒนาการเดกแบบองครวม โดยจดกจกรรมทค านงถงความแตกตางระหวางวยของเดก ระยะเวลาในการสอนและสภาพของทองถน สาระหลกของหลกสตรแกนกลาง 6 สาระ คอ 1. พลานามย เนนใหเดกเรยนรสขนสยและการออกก าลงกายเพอความมสขภาพด 2. สงคมศกษา มงใหเดกเรยนรสงคมและพฒนาลกษณะนสยทพงประสงค ทงโดย สวนตวและสวนทสมพนธกบสงคม 3. ธรรมชาตศกษา เปนการเรยนรเกยวกบสตว พช และปรากฏการณธรรมชาต เดกจะ ไดรบการฝกการสงเกต การวเคราะห การเรยนรสงตาง ๆ รอบตว 4. ภาษา เปนการพฒนาทกษะภาษา การใชภาษาไดถกตอง 5. ดนตรและจงหวะ เพอใหเดกไดสนกสนานกบการฟงดนตร สงเสรมการรองเพลง การเลนกบเครองดนตรตาง ๆ ใหอสระในการทเดกจะแสดงออกทงทางความคดเหน ความรสกทางเสยงเพลงและการแสดงทาทางอยางเสร 6. การวาดภาพและงานฝมอ เพอพฒนาทางดานสนทรยภาพ ชวยใหเดกไดมประสบการณทสนกสนานในการวาดภาพและงานฝมอตาง ๆ อยางมอสระ

78

หลกสตรส าหรบสถานรบเลยงเดก ถาเปนเดกกลมอายเทากนกบเดกโรงเรยนอนบาลนน หลกสตรจะตงอยบนพนฐานของ “มาตรฐานหลกสตรอนบาล” ในสถานรบเลยงเดกมกจกรรมตาง ๆ ดงน การตรวจสขภาพประจ าวน การนอนพกผอนกลางวน การตรวจผวหนงและอณหภมรางกาย การตรวจความสะอาดเมอนกเรยนมาโรงเรยน การเลนอยางอสระ ซงอาจเลอกเลนดนตร กจกรรมเขาจงหวะ การวาดภาพ ศลปะปฏบต ศกษาธรรมชาต สงคมศกษาหรอเลนเกมกนเปนกลม ตามปกตแลวสถานรบเลยงเดกจะดแลเดกวนละ 8 ชวโมง

หนวยงานทรบผดชอบ การจดการศกษาปฐมวยในประเทศญป น ไมใชการศกษาภาคบงคบ การจดการศกษาในระดบนเปนหนาทของจงหวด (Prefecture) ซงเปนหนวยงานราชการสวนภมภาค โดยมคณะกรรมการการศกษาของจงหวด (Prefectural Board of Education) มหนาทในการบรหารการศกษาขนพนฐาน คอบรการใหค าปรกษาและขอมลเกยวกบโปรแกรม ส ารวจความตองการในการเรยนรของประชาชน และพฒนาโปรแกรมการศกษาเพอสงเสรมการเรยนรตลอดชวต พรอมทงรบผดชอบจดการฝกอบรมส าหรบผจดโปรแกรม ตลอดจนเตรยมระบบและวธการส าหรบฝกอบรมดงกลาว นอกจากจงหวดจะเปนผ รบผดชอบจดการศกษาแลวยงมหนวยงานอน ๆ ทสนบสนนและก ากบดแลการจดการศกษาในแตละรปแบบ ดงน

1. กระทรวงศกษาธการ วทยาศาสตร การกฬาและวฒนธรรม รบผดชอบดแลโรงเรยนอนบาล ทงโรงเรยนอนบาลของรฐททองถนหรอจงหวดดแลรบผดชอบ และโรงเรยนอนบาลเอกชน โดย กระทรวงศกษาธการจะออกกฎทใชเปนหลกในการพจารณาคาเลาเรยนซงจะค านงถงจ านวนปทจะตองเรยน ชวโมงทสอน มาตรฐานของตกเรยน เครองมอภายในโรงเรยน การฝกฝนจ านวนครและครใหญ และหลกสตรอยางกวาง ๆ

2. กระทรวงสาธารณสขและการสงเคราะห จะดแลรบผดชอบสถานรบเลยงเดกโดยมการก าหนดมาตรฐานอยางต าของสถานรบเลยงเดกไว ซงมาตรฐานนนรวมถงสถานท เครองมอส าหรบเลยงดทารก หองเลยงเดก อตราสวนระหวางครกบนกเรยน สวนหลกสตร เครองมอและของเลนตาง ๆ ส าหรบเดกอาย 3 – 5 ปนน เหมอนกบของโรงเรยนอนบาลทกประการ สาเหตทจดเหมอนกนกเ นองมาจากขอตกลงระหวางกระทรวงสาธารณสขและการสงเคราะหกบกระทรวงศกษาธการในป ค.ศ.1963 เงนสนบสนนในการด าเนนงานของสถานรบเลยงเดกนน ไดรบจากการรวมมอกนระหวางสวนบรหารงานสวนทองถนกบรฐบาล โดยทรฐบาลใหความชวยเหลอผานทางองคการสงคมสงเคราะหตาง ๆ สวนคาเลาเรยนนนขนอยกบฐานะครอบครวเดกเปนหลก ถาเดกทมาจากครอบครวทมฐานะต ากแทบจะไมตองจายเงนเลย

79

บคลากรด าเนนการ 1. บคลากรในโรงเรยนอนบาล จะประกอบไปดวย ผอ านวยการ คณะครและอาจจะมบคลากรอน ๆ อก แตในสถานการณพเศษกอาจมการยกเวนได

ผอ านวยการ เปนผบงคบบญชาและดแลรบผดชอบ รวมทงใหค าปรกษาแกผ รวมงานอน ๆ มกจะเปนผ ทไดรบประกาศนยบตรครระดบชนเยยมและมประสบการณในการปฏบตงานทางดานการศกษาไมนอยกวา 5 ป ครประจ าการทปฏบตงานเตมเวลา ซงมหนาทดแลรบผดชอบเดก มกจะมวฒปรญญาตรหรออนปรญญาตรจากวทยาลย ในบางกรณอาจมผชวยครทท างานเตมเวลาหรอครประจ าการทท างานไดไมเตมเวลา มาสอนแทนบาง แตครผชวยหรอครแบบท างานไมเตมเวลาเหลานกจะตองมวฒอยางนอยมธยมปลาย โรงเรยนอนบาลทกแหงจะมหวหนาซงท าหนาทชวยเหลอผ อ านวยการ มครพยาบาล หรอผ ชวยและเสมยน นอกจากนถาสามารถจดหาในโรงเรยนอนบาลกจะไดจดหาแพทย ทนตแพทยและเภสชกรรมไวดวย หองเรยนแตละหองควรมครเตมเวลาประจ าอยางนอย 1 คน ตอนกเรยนทอายเทากนไมเกน 40 คน

2. บคลากรของสถานรบเลยงเดก ประกอบดวย พยาบาลกลางวนและแพทยทมาประจ าเฉพาะบางเวลา ส าหรบพยาบาลกลางวนนนจะมอตราสวน 1 คน ตอเดกอายต ากวา 3 ป จ านวน 6 คน และอยางนอย 1 คน ตอเดกอายระหวาง 3 – 4 ป จ านวน 20 คน สถานรบเลยงเดกทกแหงควรมพยาบาลประจ าอยางนอยทสดแหงละ 2 คน พยาบาลเหลานควรจะมวฒทางพยาบาลจากสถาบนทกระทรวงสาธารณสขและการสงเคราะหหรอองคกรอนทเกยวของรบรองแลว (ประมข กอรปสรพฒน, 2534) การศกษาปฐมวยในประเทศอสราเอล อสราเอลถอไดวาเปนประเทศทใหความส าคญกบการพฒนาทรพยากรมนษยเปนอยางสงประเทศหนง โดยเฉพาะทางดานการศกษา ระบบการศกษาของประเทศอสราเอลตงขนบนพนฐานความเชอวา เดกควรไดรบการศกษาใหเรวทสดเทาทจะเปนได เพอวาเดกทกคนจะไดรบโอกาสทจะพฒนาศกยภาพของตนใหสงทสด การศกษาของประเทศอสราเอลมงเนนทการเตรยมเดกใหเปนสมาชกทมความรบผดชอบในสงคมประชาธปไตย ซงประกอบดวยกลมคนหลาย เชอชาต หลายวฒนธรรม หลายศาสนาและมพนฐานทแตกตางกน

80

อทธพลทางประวตศาสตรและการเมองทมผลตอกระบวนการจดการศกษาในอสราเอล ป ค.ศ.1980 Eliezer Ben ตงคณะกรรมการสรางภาษาพดฮบร และตงอนบาลเพอสอน

เดกใหพดภาษาฮบร เรยกวา “โรงเรยนอนบาลฮบร” สอนโดยครยว จากยโรป ใชหลกการ/ปรชญาการสอนของโฟรเบล

ป ค.ศ.1940 – 1950 ครอนบาลถกสงไปเรยนทวทยาลย Bank St. ในมลรฐนวยอรค สหรฐอเมรกา ใชหลกการสอนของ จอหน ดวอ ดงนนหลกสตรจงควรเนน “เดกเปนศนยกลาง” ใหเดกไดฝกคด วเคราะห การจดสงแวดลอมของโรงเรยน ใหถอวาโรงเรยนเปนสวนสงเสรมครอบครว บาน ชมชน และสงคม โรงเรยนเปนทฝกกฎเกณฑทางสงคม ครจงควรจดบรรยากาศของหองเรยนและโรงเรยนใหมการปฏสมพนธในกลมมากขน

ป ค.ศ.1953 รฐสภาออกกฎหมายการศกษาภาคบงคบทเปนการศกษาใหเปลา เดกวย 5 ปทกคนตองเขาเรยนอนบาล เพอจะไดเรยนภาษาฮบร และเรยนรวฒนธรรมประจ าชาต ครตองมคณภาพ ตองเรยนวชาชพครเปนเวลา 4 ป มการออกกฎหมายวาดวยการก ากบดแล เพอสรางความมนใจวาโรงเรยนอนบาลทกโรงตองไดรบการก ากบ ดแลและนเทศก

ป ค.ศ.1960 – ค.ศ.1970 เดกอาย 3 – 4 ป ไดรบการศกษาชนปฐมวย ป ค.ศ.1989 กระทรวงศกษาธการ พยายามใหมการสอน การอาน/เขยนในโรงเรยน

อนบาล ซงขดกบปรชญาดงเดมของการใหการศกษา จงไดมการน าวธการสอนภาษาแบบธรรมชาตมาใช โดยเนนการจดสงแวดลอมทเตมไปดวยภาษาเขยน และเปดโอกาสใหเดกไดพด และเขยน นอกจากนยงพาเดกไปทศนศกษานอกสถานท ไดเรยนรศลปะ ดนตร ละคร และคอมพวเตอร

ป ค.ศ.1990 – ปจจบน กระทรวงศกษาธการ เพมการเรยนวทยาศาสตรและเทคโนโลยในทกระดบการศกษา รวมทงระดบปฐมวย จดเปนโปรแกรมทใหเดกไดหดสงเกตสงรอบตว โดยผนวกเขาในกจกรรมการเลนบทบาทสมมต กจกรรมสรางสรรคตาง ๆ การเลานทานหรอการท าโครงงาน

หลกการและรปแบบการจดการศกษาปฐมวย การศกษาปฐมวยในประเทศอสราเอลนน มงทจะพฒนาเดกในทกดานตงแตพฒนาการ

ทางดานรางกาย อารมณ สงคม สตปญญาและจรยธรรม ทงนโดยค านงถงความแตกตางระหวางบคคลของเดกเปนหลก จดประสงคประการส าคญของการจดการศกษาระดบปฐมวยในประเทศอสราเอลนนเพอทจะสงเสรมเดกในการพฒนาทกษะชวต (Life Skills) โดยค านงถงสขภาพและความปลอดภยเปนส าคญ นอกจากนนยงมงเนนถงการพฒนาทศนคตทางบวกตอ

81

ตนเองและผ อน จดมงหมายประการสดทายคอ เพอทจะพฒนาเดกใหมทกษะการเรยนรและพฤตกรรมทสงคมยอมรบ มพนฐานของความเปนมนษยชนโดยค านงถงวฒนธรรมและประเทศชาตเปนหลก การศกษาปฐมวยในประเทศอสราเอลนนพฒนาจากรากฐานความเชอวา การเรยนรคอกระบวนการของการสราง (Construction) ทเกดขนภายใน(With in) การจดรวบรวมขอมลความรทมอยแลวใหเปนระบบระเบยบพรอมทจะน ามาใชไดตลอดเวลา และคอการสะสมความรใหม ๆ (Assimilating New Knowledge) การเรยนรของเดกปฐมวยนนเกดขนทกหนทกแหงและเกดขนตลอดเวลา เดกปฐมวยเรยนรทงทางตรงโดยผานประสบการณการเรยนรทผ ใหญจดใหและทางออมโดยผานประสบการณในชวตประจ าวนของตน ประสบการณการเรยนรทเกดขนไมวาจะเปนทางตรงหรอทางออมลวนสงผลตอพฒนาการการเรยนรของเดกทงสน เนองจากเดกปฐมวยนนไมสามารถทจะมงสมาธ (Concentratr) ในสงหนงสางใดไดเปนระยะเวลานาน ๆ ยงกวานนการเขารวมกจกรรม (Participate) ของเดกปฐมวยกขนอยกบความสนใจของเดกเปนส าคญดงนนในการจดการศกษาใหกบเดกปฐมวย (3 – 6 ป) ควรมความหลากหลายของกจกรรมโดยมพนฐานทการเลนเปนหลก รปแบบการจดการศกษาปฐมวยในประเทศอสราเอล แบงเปนรปแบบ 3 รปแบบ ดงน

1. ศนยเดกเลก (Day Care Centres) รบเดกตงแตอาย 3 เดอน – 4 ป อยภายใตการ ดแลขององคการอาสาสมครของสตรและกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม จดขนเพอบรการแมทตองท างาน กระทรวงแรงงาน ฯ จะเปนผสนบสนนคาใชจายโดยค านงถงรายไดของแตละครอบครวเปนหลก ศนยเลยงเดกของเอกชนหลายแหง ไมไดรบเงนอดหนนจากภาครฐ

2. สถานรบเลยงเดก (Nursery School) รบเดกอาย 3 – 5 ป อยภายใตการดแลของ สภาเทศบาล ซงสภาเทศบาลอดหนนเรองสถานท อปกรณ เงนเดอนผ ชวย และคาใชจายอกเลกนอย สวนกระทรวงศกษาธการ จะเปนผ จายเงนเดอนครและใหการนเทศ เงนอดหนนแกครอบครวของเดก ทงนขนอยกบรายไดของแตละครอบครว อยางไรกตาม ยงมสถานรบเลยงเดกของเอกชนทมการจดทะเบยนและดแลโดยกระทรวงศกษาธการ แตไมไดรบเงนอดหนน ครในสถานเลยงเดกทกคนจะตองมคณสมบตตามทก าหนด

3. โรงเรยนอนบาล (Kindergarten) รบเดกอาย 5 – 6 ป การศกษาระดบชนอนบาล เปนการศกษาภาคบงคบ และจดโดยไมคดคาใชจาย หนวยการศกษาของเทศบาล ใหเงนสนบสนนคาอาคารสถานท อปกรณ เงนเดอนครผ ชวยและเงนคาใชจายอนอกกอน กระทรวงศกษาธการจะใหเงนเดอนครและนเทศการสอนดวย ครอนบาลทกคนจะตองมคณสมบต

82

ตามทก าหนด สดสวนของเดกตอคร เดกอาย 4 – 6 ป จ านวนเดก 35 คน : คร 1 คน ครผชวย 1 คน เดกอาย 2 – 3 ป จ านวนเดก 12 คน : คร 1 คน เดกอาย 1 ½ – 2 ป จ านวนเดก 10 คน : คร 1 คน เดกอาย 3 เดอน – 1 ½ ป จ านวนเดก 6 คน : คร 1 คน

ทางกระทรวงศกษาธการ บงคบใหผ ทเลยงเดก 2 – 3 ป ตองไดรบการฝกหดเปนครสถานรบเลยงเดก (ตามกฎหมายวาดวยการดแลเดกอาย 2 ป)

หลกสตรและการจดการศกษาปฐมวย การจดกจกรรมการเรยนการสอนระดบปฐมวยของประเทศอสราเอลนน ค านงถงความ

หลากหลายของกจกรรม โครงสรางการเรยนร ชวงระยะเวลาในการเรยนและสถานทเปนหลกส าคญ ในการจดกจกรรมการเรยนการสอนใหกบเดกปฐมวยในชนเรยนของตนนน ครอสราเอลไดค านงถงสงตาง ๆ ตอไปน อนไดแก การเลนเสร (Free Play) กจกรรมการแสดงออกตาง ๆ (Expressie Activties) การสมผสโดยตรงกบวสดตาง ๆ (Contact With Materials) กจกรรมการสอนโดยตรง (Diactic Activties) และการเรยนรโดยมการแนะน า (Guided Learning) เปนหลก ทงนโดยทกจกรรมตาง ๆ เหลานนนอาจจดไดหลายรปแบบ เชน กจกรรมเปนรายบคคล (Individual) กจกรรมกลมยอย (Small group) หรอกจกรรมกลมใหญ (Enyire Class) เปนตน รปแบบของกจกรรมตาง ๆ ทกลาวถงขางตนนนอาจเกดขนทนททนใด (Spontaneous) โดยไมมการวางแผนหรออาจมการวางแผน (Planned) ไวลวงหนากได นอกจากนนรปแบบของกจกรรมทกลาวถงจะเกดขนใน 2 ลกษณะคอ ในชนเรยนและนอกชนเรยน อาจเปนกจกรรมเสรหรอกจกรรมทมครเปนผแนะน ากได กจวตรประจ าวนของเดกปฐมวยนนมความหลากหลายมาก เวลาโดยสวนใหญของเดกจะมงเนนไปทกจกรรมกลมยอยหรอกจกรรมเปนรายบคคลมากกวากจกรรมกลมใหญ โดยมงเนนไปทการเลนและการใหเดกไดมโอกาสสมผสกบวสดตาง ๆ โดยทกจกรรมกลมใหญ เชน การรองเพลง การฟงนทาน การพดคย จะไดรบความส าคญนอยกวา

หลกในการจดกจกรรมการเรยนการสอนระดบปฐมวย การจดกจกรรมการเรยนการสอนในระดบปฐมวยของประเทศอสราเอล ไดค านงถงสงตาง ๆ ตอไปนเปนหลก คอ

83

1. การจดการกบสถานท (Organization Of Space) ในการจดสงแวดลอมส าหรบเดกปฐมวยนน ครอสราเอลค านงถงการใชพนทใน 2 ลกษณะคอ พนทในชนเรยนหรอในอาคารเรยน และพนทในสนาม พนทดงกลาวขางตนจะไดรบการแบงเปนมมตาง ๆ โดยค านงถงความปลอดภย ความหลากหลายของกจกรรม ความสะดวกในการเขามาใชพนท โดยมการยดหยนไดเพอตอบสนองการเรยนร ความสนใจและความตองการของเดกเปนส าคญ กจกรรมตาง ๆ ทจดขนมงใหเดกไดมการส ารวจ คนควาโดยผานประสาทสมผสทง 5

2. การจดการกบเวลา (Organization Of Time) ตารางกจวตรประจ าวนในระดบ ปฐมวยของประเทศอสราเอลนนยดหยนได ตารางกจวตรประจ าวนประกอบดวยกจกรรมตาง ๆ ในหลายรปแบบดวยกน อนไดแก การเลนเสร ซงหมายรวมถง การแสดงบทบาทสมมต การเลนบลอกตาง ๆ เปนตน นอกจากนนกมกจกรรมทสงเสรมพฒนาการทางดานกลามเนอใหญและกลามเนอเลก กจกรรมทสงเสรมทกษะในการด ารงชวตตาง ๆ รวมตลอดถงกจกรรมการเรยนรทมการวางแผนลวงหนา เวลาสวนใหญในโรงเรยนอนบาลหรอในศนยเดกจะมงเนนไปทกจกรรมกลมยอย (Small Groups) หรอกจกรรมเปนรายบคคล (Individuals) หรอมฉะนนกเนนรปแบบกจกรรมทเดกสนใจและเลอกทจะมสวนรวม เชน การเลน การแสดงออกในรปแบบตาง ๆ เปนตน เวลาสวนนอยเทานนทจะใชกบกจกรรม ในโรงเรยนอนบาลของรฐทเนนทางดานการสอนศาสนานน ตารางกจวตรประจ าวนจะก าหนดเวลาสวดมนต การเรยนคมภรทางศาสนาและกฎหมายชาวยวรวมอยดวย ตารางกจวตรประจ าวนของโรงเรยนอนบาลในอสราเอลจะก าหนดเวลาทเพยงพอส าหรบกจกรรมตาง ๆ ทงกจกรรมทมงพฒนาดานรางกาย และกลามเนอ กจกรรมทมงเนนพฒนาดานอารมณ ประสบการณทางสงคม ประสบการณทสรางเสรมพฒนาการทางดานสตปญญาและทกษะในการด ารงชวตรวมตลอดถงกระบวนการในการคนหาความรดวย

ตารางกจวตรประจ าวน 07.45 น. – 08.30 น. เดกมาถงโรงเรยน 08.30 น. – 09.00 น. กจกรรมวงกลม สนทนาพดคยกบเดกเกยวกบเรอง

อากาศ เรองทว ๆ ไปเกยวกบตวเดก เปดโอกาสใหเดกไดแสดงออกหนาชน

09.00 น. – 10.30 น. กจกรรมเสร เดกแยกยายท ากจกรรมตามมมตาง ๆ

84

10.30 น. – 11.00 น. รบประทานอาหารวาง 11.00 น. – 12.00 น. กจกรรมกลางแจง ในขณะเดยวกนครจะสอนเดก

ประมาณ 6 คน ในกลมยอย 12.00 น. – 13.00 น. เกมการศกษา 13.00 น. – 13.30 น. กจกรรมสงบ นทาน สรปกจกรรมตลอดวน * ตารางกจวตรประจ าวนนสามารถยดหยนไดตามความเหมาะสม เดกนกเรยนในประเทศอสราเอลไปโรงเรยนสปดาหละ 6 วน 3. การจดการกบเนอหาหลกสตร (Organization Of Content) หลกสตรในระดบปฐมวยของประเทศอสราเอลมความยดหยนสงและประกอบดวยเนอหา การเรยนรดานตาง ๆ หลายดานดวยกน โปรแกรมการเรยนการสอนในระดบปฐมวยมงเนนทการพฒนาทกษะความสามารถของเดกรวมตลอดถงความเหมาะสมของเนอหากบความสนใจ ความตองการและพฒนาการของเดก ในประเทศอสราเอลนนครมอสระในการก าหนดเนอหา การเรยนการสอนโดยค านงถงความตองการและความสนใจของเดกเปนส าคญ ในขณะเดยวกนเนอหาการเรยนการสอนจ าเปนตองสอดคลองกบชมชนทโรงเรยนตงอยดวย หลกสตรการเรยนการสอนของอสราเอลมงเนนการจดประสบการณตรง (Direct Learning - Experiences) ใหกบเดกโดยค านงถงวฒนธรรมและ สงคมทเดกเตบโตดวย ส าหรบการประเมนผลเดกในระดบปฐมวยนนมจดมงหมายทจะดความสนใจและความตองการของเดกเปนส าคญ เพอน าขอมลทไดไปใชในการจดโปรแกรมการเรยนการสอนเพอพฒนาศกยภาพของเดกแตละคนตอไป เมอเปนเชนนการประสบความส าเรจอยางเปนทางการ (Formal Achievements) หรอคะแนนจงมใชจดมงหมายทส าคญทสดส าหรบการศกษาปฐมวย

หนวยงานทรบผดชอบ การศกษาปฐมวยในประเทศอสราเอลมงใหการศกษาเดกตงแตอาย 3 – 6 ป ถงแมวา

โปรแกรมการศกษาในศนยเดกจะไมไดถอเปนการศกษาภาคบงคบแตอยางใด และมการเสยคาใชจายเปนรายหว แตโดยสวนใหญแลวมกไดรบการสนบสนนจากองคกรทองถน องคกรสตรและองคเอกชน โดยอตราคาใชจายทผ ปกครองตองเสยจะถกก าหนดโดยกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม สวนการศกษาในโรงเรยนอนบาลส าหรบเดกวย 5 ปนนถอวาเปนการศกษาภาคบงคบและไมตองเสยคาใชจายแตอยางใด

85

หนวยงานทสนบสนนและก ากบดแลการจดการศกษาในแตละรปแบบ ไดแก 1. องคการอาสาสมครของสตรและกระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม องคการอาสา

สมครของสตร มหนาทก ากบดแลศนยเดกเลก กระทรวงแรงงานและสวสดการสงคม จะเปนผตรวจสอบแมบานและมการอบรมใหความรแกแมบาน ในเรองการจดสภาพแวดลอมทเหมาะสมและวธการดแลเดก รวมทงสนบสนนคาใชจายโดยค านงถงรายไดของแตละครอบครว

2. สภาเทศบาล มหนาทดแลสถานรบเลยงเดกและโรงเรยนอนบาล โดยใหการสนบสนน คาใชจาย เรองอาคารสถานท อปกรณ เงนเดอนครผชวยและคาใชจายอน ๆ

3. กระทรวงศกษาธการ รบผดชอบคาใชจายเงนเดอนครอนบาลและใหการนเทศการ สอนแกครอนบาล โดยจดสรรงบประมาณ 11 % ของทงหมดแกการศกษาเดกปฐมวย

บคลากรด าเนนการ ครอนบาล ผ ทจะเปนครอนบาลในประเทศอสราเอลจะตองเขาฝกอบรมในศนยฝกหดคร

ซงมอย 10 แหง ทวประเทศ ใชเวลาอบรม 3 ปและเพม 1 ป จะไดปรญญาตร หลกสตรเปนวชาทวไปและวชาการศกษาปฐมวย ในระยะเวลา 4 ปน ตองไปฝกงานในโรงเรยนอนบาลอยางนอย 2 วน / สปดาห และจะเลอกช านาญทางการศกษาภาคปกตหรอภาคพเศษกได ส าหรบการศกษาภาคปกตจะเลอกเรยนเกยวกบเดก 0 – 5 ป หรอ 3 – 8 ป กได ผ ทเรยนการศกษาภาคปกตจะตองเรยนวชาทเกยวกบเดกทตองการความชวยเหลอเปนพเศษดวย กระทรวงศกษาธการ จะจดหนวยศกษานเทศกมาใหการอบรมครอนบาล การอบรมจะเปนการสะสมแตมของคร และจะเปนการเพมเงนเดอนดวย นอกจากนกระทรวงศกษาธการบงคบใหผ ทเลยงเดก อาย 2 – 3 ป ตองไดรบการฝกหดเปนครสถานรบเลยงเดก (ตามกฎหมายวาดวยการดแลเดก 2 ป) สรป

แนวคดเกยวกบการศกษาปฐมวยในซกโลกตะวนออก เรมตงแตศตวรรษท 18 เปนตนมา ประเทศตาง ๆ ในซกโลกตะวนออก ไดเหนความส าคญของการจดการศกษาปฐมวยมากขน จงพฒนาการจดการศกษาระดบน โดยไดรบอทธพลและยดแนวทางการปฏบตตามแนวคดของ โฟรเบลและมอนเตสซอร น ามาพฒนาจดการศกษาปฐมวยในประเทศของตนใหมเหมาะสมตามบรบทและมประสทธภาพ

86

การจดการศกษาปฐมวยในซกโลกตะวนออกมรปแบบการจดทคลายกบการจดการศกษาปฐมวยในซกโลกตะวนตก โดยม 2 รปแบบคอ สถานเลยงเดก โรงเรยนเดกเลก และโรงเรยนอนบาล ค าถามทบทวน 1. ใหนกศกษาสรปแนวคดและรปแบบการจดการศกษาปฐมวยของประเทศนวซแลนด

2. หลกสตรการจดการศกษาปฐมวยของประเทศนวซแลนดมลกษณะอยางไร จงอธบาย 3. ใหนกศกษาสรปแนวคดและรปแบบการจดการศกษาปฐมวยของประเทศญป น 4. หลกสตรการจดการศกษาปฐมวยของประเทศญป นมลกษณะอยางไร จงอธบาย 5. ใหนกศกษาสรปแนวคดและรปแบบการจดการศกษาปฐมวยของประเทศอสราเอล

6. หลกสตรการจดการศกษาปฐมวยของประเทศอสราเอลมลกษณะอยางไร จงอธบาย 7. จงอธบายความส าคญของสาระหลกของหลกสตรแกนกลางของประเทศญป น 8. จงอธบายหลกในการจดกจกรรมการเรยนการสอนระดบปฐมวยของประเทศอสราเอล 9. จงเปรยบเทยบแนวคดและรปแบบการจดการศกษาปฐมวยของประเทศนวซแลนดญป น และอสราเอล 10. จงเปรยบเทยบลกษณะของหลกสตรการจดการศกษาปฐมวยของประเทศนวซแลนดญป น และอสราเอล

87

เอกสารอางอง คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, ส านกงาน. (2542). ประสบการณการศกษาปฐมวยของ

นวซแลนด. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. นภเนตร ธรรมบวร. (2539). “หลกสตรการศกษาปฐมวยในประเทศอสราเอล” วารสารคร ศาสตร. ก.ค. – ก.ย., หนา 38 – 50. ประภาพรรณ สวรรณศข. (2547). “พฒนาการการปฐมวยศกษาในตางประเทศ” เอกสารการ สอนชดวชาพฤตกรรมการสอนปฐมวยศกษา หนวยท 1 – 8 (พมพครงท 14). นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ประมข กอรปสรพฒน. (2534). “การอนบาลศกษาในประเทศญป น” เอกสารประกอบการ

สมมนาความคดสรางสรรคกบเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : โรงพมพสหพฒนะการพมพ. พณสดา สรธรงศร. (2540). รายงานการปฏรปการศกษาของประเทศนวซแลนด

กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกปฐมวย. (2542). การศกษาปฐมวย สรางชาต สรางชาต.

กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต

88

89

บทท 5 การศกษาปฐมวยในประเทศไทย

การศกษาปฐมวยในประเทศไทยเปนการจดการศกษาเพอสงเสรมพฒนาการและทกษะ ทกดานของเดกวย 3 – 6 ป หรอทเรยกกนวา “เดกปฐมวย” ซงประเทศไทยเหนถงความส าคญและใหความสนใจการจดการศกษาใหกบเดกระดบนมาเปนระยะเวลายาวนาน ตงแตสมยโบราณจนกระทงปจจบน โดยทรปแบบการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวยนนอาจมการเปลยนแปลงแตกตางกนไปบาง ทงรปแบบ วธการและการเรยกชอทท าใหเหนเปนความแตกตางกน ในเอกสารประกอบการสอนนขอเรยกวา การจดการศกษาปฐมวย ส าหรบในประเทศไทยสามารถแบงพฒนาการของการจดการศกษาปฐมวยไดเปน 5 ยค ดงน

การจดการศกษาปฐมวยในสมยกอนมระบบโรงเรยน การจดการศกษาปฐมวยสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว การจดการศกษาปฐมวยสมยมระบบโรงเรยน การจดการศกษาปฐมวยสมยกอนเปลยนแปลงการปกครอง การจดการศกษาปฐมวยหลงการเปลยนแปลงการปกครอง การจดการศกษาปฐมวยในสมยกอนมระบบโรงเรยน การจดการศกษาในสมยโบราณกอนทจะมการจดเปนระบบโรงเรยนนน ยงไมมการจดทเปนรปแบบทแนนอน ผคนยงไมใหความส าคญกบการศกษามากนก เดกผชายพอแมนยมไปฝากไวทวด สวนเดกผหญงใหอยทบานหรอไปฝากไวในวงเจานาย ซงลกษณะของการศกษาในชวงน แบงออกเปน 2 ลกษณะ คอ 1. วดกบการศกษากอนมระบบโรงเรยน การศกษาของไทยตงแตสมยสโขทยจนถงสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว นบเปนการศกษากอนมระบบโรงเรยนเนองจากยงไมมโรงเรยนส าหรบเรยนหนงสอโดยเฉพาะ ไมมหลกสตร ไมมการก าหนดเวลาเรยนและไม มการวดผลการศกษา โดยเฉพาะอยางยงรฐไมไดเปนผจดการศกษาโดยตรงแตมอบใหวดเปนผจดตามความสามารถและความเหมาะสมของแตละวด โดยมพระสงฆเปนครผสอน ในสมยนเดกผชายพอแมจะสงไปอยวดเพอเรยนหนงสอและวชาตาง ๆ เมอโกนจกหรออายประมาณ 11 – 13 ป สวนเดกผหญงมกจะไมไดรบโอกาสใหออกไปเรยนหนงสอ ใหอยบาน

90

หรอสงไปเปนเดกรบใชในวงเจานายหรอบานขาราชการ เพอฝกอบรมมารยาทและเรยนวชา การบานการเรอน การจดการศกษาส าหรบเดกผ ชายทวดเปนผ จดนน นกเรยนทเขามาเรยน ในวดม 3 ประเภท แบงไดคอ ประเภทท 1 นกเรยนทเปนพระภกษ เปนนกเรยนทมอายตงแตครบอปสมบทเปนพระภกษ ประเภทท 2 นกเรยนทเปนสามเณร เปนนกเรยนทมอายตงแต 11 ปขนไป หลงจากทเดกไดโกนจกและไดบวชเปนสามเณร ศกษาเลาเรยนอยในวด ประเภทท 3 นกเรยนทเปนศษยวด เปนนกเรยนทมอายตงแต 7 – 8 ปขนไป ซงมทงทพอและแมน ามาฝากใหเปนศษยวดเพอศกษาเลาเรยนและกนอยประจ าวด อกพวกหนงเปนเดกไปเชากลบเยน ส าหรบเวลาเรยนศษยวดจะเรมศกษาเลาเรยนหลงจากพระสงฆฉนอาหารเชาเรยบรอยแลว หรอหลงจากเวลาประมาณ 8.00 น. ไปจนถง 10.30 น. แลวจงหยดพกเพอเตรยมใหพระสงฆฉนเพล และเรมเรยนตอในเวลา 14.00 – 16.00 น. จงเลกเรยน วธการสอนกใชวธการทองจ าเปนสวนใหญ โดยครเปนผตอหนงสอใหแลวศษยเอาไปทองจ าหรอหดเขยนเอง ต าราเรยนมทงต าราเรยนธรรมดาส าหรบอานเขยน ไดแก หนงสอปฐม ก.กา ปฐมจนดาเลม 1 ปฐมจนดาเลม 2 และต าราเรยนวชาชพ หรอทเรยกวาต าราพเศษ ต าราหมอด ต าราหมอยา และเลขวชาตาง ๆ เปนตน 2. การศกษาปฐมวยกบการศกษากอนมระบบโรงเรยน การใหการศกษาปฐมวยสมยกอนมระบบโรงเรยนนน จดแบงออกได 3 ประเภทตามประเภทของเดก ประเภทแรก ไดแก การใหการศกษาส าหรบเจานาย เชอพระวงศ ซงสวนใหญจะจดการศกษาในพระบรมมหาราชวง โดยจางอาลกษณมาท าการสอนหนงสอแกเดกอายประมาณ 3 ปขนไป จนถง 7 ป การเรยนในระดบปฐมวยยงเรยนรวมกนทงเดกหญงและเดกชาย ประเภทสอง ไดแก การใหการศกษาปฐมวยส าหรบบคคลทมฐานะด พอแมกจะจางครมาสอนหนงสอใหแกเดกทบาน ประเภททสาม ไดแก การใหการศกษาปฐมวยแกบคคลธรรมดาทพอแมมฐานะยากจน มความจ าเปนตองไปประกอบอาชพไมมผดแลเดก ซงพอแมไมสามารถอบรมเดกใหเปนคนดได กจะน าเดกไปฝากไวทวดเปนลกศษยวด เพอใหเรยนหนงสอและศกษาพระธรรมวนย และถาเดกทยงเลกมาก พระสงฆจะท าหนาทดแลเลยงดเรองการกน การนอน ตลอดจน

91

การอบรมสงสอนและการใหการศกษาดวยตามล าดบ (เยาวพา เดชะคปต, 2542, หนา 38 – 44)

การจดการศกษาปฐมวยสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว การจดศกษาส าหรบเดกปฐมวยสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เรมเปนรปรางมากขน โดยในสมยนแบงลกษณะการจดการศกษาออกเปน 2 ลกษณะ คอ

1. โรงเรยนราชกมารและโรงเรยนราชกมาร ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว วดยงคงท าหนาทใหการศกษาอบรมสงสอนแกเดก แตงานดานการจดการศกษาส าหรบเดกกอนวยเรยนกไดพฒนาขนโดยการทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา ฯ ไดจดตงโรงเรยนราชกมารในป ร.ศ.111 (พ.ศ. 2435) และโรงเรยนราชกมารในป ร.ศ. 112 (พ.ศ. 2436) ส าหรบเปนสถานศกษาของสมเดจพระเจาลกยาเธอทยงทรงพระเยาว มแนวความคดในการจดทมงสงเสรมใหมการสรางแรงจงใจแกเดก ใชวธการสอนทท าใหเดกเรยนรดวยความสนกสนาน ส าหรบวชาทเรยนและวธการสอน นอกจากจะสงเสรมใหเดกอยากรแลวยงใชวธสอนแบบเรยนปนเลน และสนบสนนเดกใหลงมอกระท ากจกรรมดวยตนเอง การจดชนเรยน ก าหนดไว 3 ชน คอ ชนท 1 นบเปนชนตนเทยบไดกบชนมล ต าราเรยนทใชในชนแรกหรอชนท 1 ใชแบบเรยนเรว เลมท 1 ชนท 2 ต าราเรยนใชแบบเรยนเรว เลมท 2 ชนท 3 ต าราเรยนใชแบบเรยนเรว เลมท 3 วชาทเรยนมทงอาน เขยนและเลข สวน เวลาเรยนก าหนดไว 3 ตอน ดงน ตอนท 1 เรยนตงแตเวลา 10.00 – 12.00 น. ตอนท 2 เรยนตงแตเวลา 13.00 – 14.30 น. ตอนท 3 เรยนตงแตเวลา 15.00 – 16.00 น.

2. การจดการศกษาปฐมวยในรปของสถานเลยงเดกหรอโรงเลยงเดก การจดการศกษาปฐมวยของไทยในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา ฯ ไดพฒนา

ตอมาในรปของสถานเลยงเดกหรอโรงเลยงเดก โดยพระอครชายาเธอพระองคเจาสายสวลภรมยกรมขนสทธาสนนาฎ ในรชกาลท 5 เปนผด ารกอตงขนเมอ พ.ศ.2433 เนองจากสาเหตทพระองค ตองสญเสยพระราชธดา เจาฟานภาพรจ ารสศร อนเปนพระราชธดาองคท 45 ของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา ฯ ซงสนพระชนมเมอวนท 31 สงหาคม ปฉล พ.ศ. 2324 ในขณะทมพระชนมายไดเพยง 6 ชนษาเทานน ดวยเหตนท าใหพระอครชายาเธอทรงคดถงเดกในวยเดยวกนนทตองประสบเคราะหกรรมตาง ๆ โดยเฉพาะเดกพอแมยากจนทมอยเปนจ านวนมากทพอแมไมสามารถใหการเลยงดอบรม ใหการศกษา ใหเปนคนดได เดกมกจะถกปลอยปละละเลยไดรบอนตราย ถามชวตรอดมาไดเดกกเจรญเตบโตมาอยางขาดการอบรมเลยงดทด ไมไดรบการศกษา เดกจงมวสมและประพฤตตว

92

ไปในทางทเสยหาย เชน ปลนสดมภ เปนตน ดงนนพระอครชายาเธอจงมด ารทจะรวบรวมเดกก าพรายากจน เดกจรจดเหลาน เขามาเลยงไวทโรงเลยงเดกเพอใหการดแลเรองอาหาร การนอน สขภาพ และการศกษา เพอชวยใหเดกไดรอดพนอนตราย มความปลอดภย และเจรญเตบโตเปนพลเมองดตอไป พระองคจงไดน าความกราบบงคมทลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา ฯ ปรากฏวาทรงอนญาต และสนบสนนใหเปนไปดวยพระราชประสงคของอครชายาเธอทกประการ ดวยเหตผลดงกลาว โรงเลยงเดกจงไดกอตงขนทต าบลสวนมะล ถนนบ ารงเมอง และเปดเมอวนท 1 เมษายน พ.ศ. 2433 และไดขยายใหกวางขวางเพอรบเดกใหมากขนในเวลาตอมา โรงเลยงเดกแหงแรกนไดด าเนนการมาเปนอยางดมอาคารหลายหลง ส าหรบเลยงเดกผหญงและเดกผชาย มโรงเลยงอาหาร โรงครว โรงพยาบาล มบรเวณกวางขวางรมรนไปดวยตนไม ดอกไมและผลไม มสนามหญาใหเดกไดวงเลน มทใหเดกท าสวนครวและพกผอนหยอนใจ และเปนสถานทฝกเดกไดเปนอยางด เกณฑการรบเดกและวธการในการรบเดกเพอเขารบการอบรมในโรงเลยงเดก มหลกเกณฑดงตอไปน 1. โรงเลยงเดกจะรบเลยงเดกชายหญงทพอแมมฐานะยากจน หรอก าพราพอแม หรอเปนคนพการไมสามารถเลยงดเดกไดเอง 2. อายของเดก เดกทเขาสถานเลยงเดก ก าหนดอายตงแตแรกเกดจนถงอายไมเกน 11 ป ส าหรบเดกหญง และไมเกน 13 ป ส าหรบเดกชาย 3. การอบรมเลยงด เดกชายและเดกหญงในโรงเลยงเดกจะไดรบการดแลในเรองการกน การนอน สขภาพ ใหไดรบการรกษาพยาบาลเมอเจบปวย และเมอมอายพอสมควรกใหเรยนหนงสอ ฝกอาชพและหางานใหท าตามล าดบ 4. การอบรมเลยงดเดกดงกลาว จะจดใหฟร พอแมไมตองเสยคาใชจายแตอยางใด ทงในขณะทยงเลกหรอเมอเตบโตขนออกไปประกอบอาชพไดดวยตนเอง 5. พอแมทน าบตรมาฝากทโรงเลยงเดกตองท าสญญายกใหเปนสทธแกโรงเลยงเดกไปจนโตจนกวาจะท ามาหากนเองได และจะมาขอเดกคนไปไมได เวนแตผ เลยงดเดกจะเหนสมควรและอนญาตจงจะรบคนไปได แตในขณะทเดกอยในโรงเลยงเดกอนญาตใหพอแมไปเยยมเยยนเดกไดและจะมาอยรกษาพยาบาลเดกเมอปวยไขกได 6. บรรดาเดกทอยในโรงเลยงเดก จะไดรบการดแลใหความปลอดภยและพทกษใหพนจากความเดอดรอน การทจรตทงภายในและภายนอก อนงในการใหการเลยงดเดกกจะปฏบตเสมอนเดกเปนบตรของผ เลยงด ทงนเพอเดกจะไดรบความอบอน ปลอดภยและเจรญพฒนาไดอยางราบรน

93

7. โรงเลยงเดกนพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา ฯ ทรงพระกรณาโปรดเกลาใหเรยกชอวาโรงเลยงเดกของพระอครชายาเธอ และทรงสนบสนนอยางเตมทในทก ๆ ดาน โรงเลยงเดกของพระอครชายาเธอเปดด าเนนการตงแตวนท 1 เมษายน พ.ศ. 2433 เดกทเลยงไวมทงสน 108 คน เปนเดกชาย 74 คน เดกหญง 34 คน เดกเหลานไดรบการอปการะเลยงดทงในดานการกน การนอน และการศกษาเปนอยางดยง เวลาเจบปวยกไดรบการรกษาพยาบาล และเมอโตขนกมการโกนจกตามพธทางศาสนา ผอ านวยการโรงเลยงเดกคนแรกคอ กรมหมนด ารงราชานภาพ ไดทรงวางระเบยบในการเลยงดเดกไวดงนคอ ส าหรบเดกทารกทเพงคลอด ใหพเลยงนางนมคอยดแลใหคว า คลาน เดนและพดจา เมอเขาใจภาษาดแลวจงเรมใหอาน เขยน ตามล าดบ ดงนนจะเหนวาการอบรมเลยงดเดกของโรงเลยงเดกของพระอครชายาเธอในระยะแรกกมงสนองตอบความตองการพนฐานของเดกเปนส าคญ ในเรองอาหารการกน การพกผอนและสขภาพ แลวจงฝกอบรมมารยาทและเรยนหนงสอเมอเดกเจรญเตบโตขน ในดานการสอนกมครอาจารยมาอบรมสงสอนครบถวน การใหการศกษามการจงใจเดกใหเกดอยากเรยนรดวยการสอนเกยวกบการเลน การรองร าท าเพลง มของเลน มตกตาใหเดกไดเลนและสงเสรมการเรยนรของเดกเปนอยางด อนงโรงเลยงเดกแหงนไดรบการสนบสนนและสมทบทนทรพยจากเจานายผใหญ และขนนางในราชส านกเปนอยางด การอบรมสงสอนเดกกไดรบการเอาใจใสจากครอยางเตมทจนกลาวไดวาเดกทเกดและเตบโตในสมยพระพทธเจาหลวงนน แมจะเกดในบรรดาบตรขาราชการหรอผดมสกลบางคนกยงไมไดรบการอบรมบมนสยดเทาเดกจากโรงเลยงเดก จงเปนประกนไดวาเดกเหลานจะเตบโตและมฐานะด มต าแหนงหนาทในราชการในเวลาตอมา นบไดวาโรงเลยงเดกของพระอครชายาเธอ เปนการรเรมงานปฐมวยศกษาขนครงแรกในรปของสถานเลยงเดก หรออาจกลาวไดวาพระองคไดเรมงานประชาสงเคราะหเปนคนแรกของเมองไทยในการจดการศกษาและการบรการแกเดกกลมเสยเปรยบ เพอยกระดบความเปนอยและคณภาพของประชากรของชาตใหดขน (เยาวพา เดชะคปต, 2542, หนา 38 – 44) การจดการศกษาปฐมวยสมยมระบบโรงเรยน ภายหลงจากทไดมการด าเนนการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวยในลกษณะโรงเลยงเดกของพระอครชายาเธอในสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลา ฯ แลว ตอมาไดมการเรมจดการศกษาทเปนระบบมากขน ซงมลกษณะและรายละเอยดดงน

94

1. โครงการศกษาชาต พ.ศ. 2411 กบการศกษาปฐมวย การจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวยสมยมระบบโรงเรยน เรมนบตงแตมโครงการศกษาชาต พ.ศ. 2411 เปนตนมา ซงโครงการศกษาฉบบนไดกลาวถง “โรงเรยนมลศกษา อนเปนการศกษาเบองแรก” หรอเบองตน ซงเทยบไดกบการศกษากอนวยเรยน โรงเรยนมลศกษาแบงออกเปน 1.1 โรงเรยนบรพบท โรงเรยนบรพบทมลศกษาอาจจดเปนโรงเรยนตางหากหรอเปนสาขาของโรงเรยนประถมกได รบเดกอายภายใน 7 ป โดยมจดมงหมายเพอ ฝกเดกใหมความรในชนสงเพอเขาเรยนในโรงเรยนประถมศกษาตอไป 1.2 โรงเรยน ก ข นโม 1.3 โรงเรยนกนเดอกาเตน ส าหรบโรงเรยน ก ข นโม และโรงเรยนกนเดอกาเตนนน รบผ เขาเรยนไมจ ากดอาย และใหเรยนเขยน อาน คดค านวณตามวธเรยนอยางเก า สวนสถานทเรยนกจดใหเรยนตามวดบาง ตามบานบาง อนงการจดชนมลศกษาในเวลานน นยมฝากไวในโรงเรยนประถมศกษาและเปนการจดเพอเตรยมเขาเรยนชนประถมศกษา จงจดกนเองไมมหลกสตร ไมมระบบการสอน 2. โครงการศกษาชาต พ.ศ. 2445 พ.ศ. 2451 พ.ศ. 2452 พ.ศ. 2456 และพ.ศ.2465 กบการศกษาปฐมวย ในปพ.ศ. 2445 ไดมการเปลยนแปลงโครงการศกษาชาต พ.ศ.2441 ขน ทงนเพราะไดรบอทธพลจากการศกษาของประเทศญป นโดยเจาพระยาธรรมศกดมนตร (สนน เทพหสดน ณ อยธยา) พระยาอนกจวธร (สนทด เทพหสดน ณ อยธยา) และพระยา ชวบรรณาคม ไดกลบจากการดงานการศกษาในประเทศญป น และไดน าเอาแผนการศกษาของญป นมาดดแปลงใชใหเหมาะสมกบประเทศไทย โครงการศกษาชาต พ.ศ. 2445 มสวนทเกยวของกบการปฐมวยศกษา ไดแก การก าหนดใหมขนการศกษาเบองตนขน เรยกวา ประโยคมลศกษา เพอสอนเดกใหมความรพนฐานเพอเรยนตอในชนประถมศกษา การก าหนดใหมการสอบไลประโยคมลศกษา และก าหนดวชาเรยนใหอานเขยนและเรยนเลข เปนตน โครงการศกษาชาต พ.ศ. 2451 ไดก าหนดใหโรงเรยนประถมศกษาทไมมแผนกมลศกษาใหจดชนเตรยมขนอก 1 ชนกได โครงการศกษาชาต พ.ศ. 2452 ไดประกาศใชหลกสตรมลศกษา กลาวถงเวลาเรยนซงก าหนดไว 2 – 3 ป และเดกทเขาเรยนอายตงแต 7 – 9 ป วชาบงคบใหเรยน ไดแก ภาษาไทย จรรยามารยาท วชาเลอก ไดแก ศลปะ ซงรวมวาดเขยน ขบรองและกายบรหาร โดยเปลยนชอจากชนมลมาเปนชนเตรยมประถม

95

โครงการศกษาชาต พ.ศ. 2456 และ พ.ศ. 2464 มไดระบเรองการจดชนมลไว แตไดมการจดชนเรยนทเรยกวา เตรยมประถม ส าหรบเตรยมเดกเพอเขาเรยนชนประถมศกษาปท 1 (เยาวพา เดชะคปต, 2542, หนา 38 – 44) การจดการศกษาปฐมวยสมยกอนเปลยนแปลงการปกครอง การจดการศกษาตามโครงการศกษาชาต ไดมการพฒนาปรบปรงระบบการจดการศกษาชนมลเรอยมา เมอประเทศไทยไดมการตดตอกบตางประเทศมากขน รปแบบการจดการปฐมวยศกษากมการเปลยนแปลงพฒนาไป โดยเฉพาะอยางยงในสมยกอนการเปลยนแปลงการปกครอง การจดการศกษาไดมการเปลยนแปลงขนอกตามแนวความคดการจดการ ดงน

1. แนวความคดการจดการศกษาปฐมวย การใหการศกษาแกเดกปฐมวยไดพฒนา เรอยมา โดยจดในรปแบบชนมลหรอโรงเรยนมลศกษาหรอชนเตรยมประถมศกษา ตอมาการศกษาปฐมวยสมยกอนการเปลยนแปลงการปกครองกพฒนาขน ในรปแบบของการอนบาล (Kindergarten) ตามแนวความคดของโฟรเบลและมอนเตสซอร ซงไดน ามาประเทศไทยตงแตปลายรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ดงปรากฏหลกฐานเกยวกบการสอนเดกในหนงสอ “นรางกโรวาท” เมอ ร.ศ.129 (พ.ศ.2453) ดงน

........ทารกประจวบขวบครงจงพอสอน เปรยบเสมอนปอนขาวกลวย ชวยถนอม ท าของเลนเปนทอน ๆ อกษรพรอม ทาสสนหวานลอมซอมใหจ า จงหาเหตใหสงเกตประเภทของ เรยกไรตองมใหยากถลากถล า ลอใหชสแสง แดงด า เลนลกประค าคล าลกปดหดประเมน สองขวบแลวแคลวคลองตองหาเลศ ใหรเหตผลแทแตเผนเผน เชนรชอนปอนขาวเรากนเพลน ไฟรอนเกนจบอยาไดใกลกราย หดนบหนง สองสามตามสะดวก หดลบบวกเทยบเคยงเพยงงาย ๆ ชวนใหคดลกปดส อธบาย ทงลองทายอกษรสะกดกระถดไป ไดสามขวบรจกควบพยญชนะ กบสระเชยวชาญพออานได รอยลกปด หดเขยนเพยรตามใจ รจกใชสงของทตองการ ใหรจกกลวชวชาฆามดบ หรอ ทบตแมวหมานาสงสาร ของของเขาอยาเขาปองเปนพองภาร เลกคดอาน พดเจเชดอาญา ใหเออเฟอเผอแผแกใคร ๆ มอะไรใหปนหดหนหา หามสอเสยด เกยจกนฉนทา ยวปรารถนานยมอยางทางทด สขวบถวนควรอานหนงสอออก ใหหดลอกเขยนหนงสอหรอภาพส ลอท างานอยาใหครานเบองานล เลนเครองเลนเหนวธในทางเรยน

96

ถงหาขวบรวบลดหดใหคลอง พอจดหองใหคลายเสมยน แขวนรปหร นาดชความเพยร ตงโตะเขยนหนงสอไวใหนยม ทงกระดาษดนสอมสตาง ๆ จะไดรางจะไดเขยนเรยนขรม ตสมดชดนทานอานตะบม รปภาพสมฝมอ เดกเลกลอกลาย ใหปลมปลกสนกสนานการศกษา จงสมครรกวชาอยา เสยหาย ถงเลนชนผละเลนเปนอบาย รแยบคายแตขางหนนคณวชา หกเจดขวบจวบสมยไปโรงเรยน ตองฝกเพยรประหยดตวกลวโทษา เขาหลกสอนตอนค าตามต ารา ทารกอายควรเหมอนพรวนดน แลโรยป ยคน รวนสงวนถก ถงจะปลกพชเพาะกเหมาะสน คงงอกงามตามเฉลยเชยอารนทร ชมธรณนทรโอชารสสดงดงาม ถงจะปลกพชเพาะกเหมาะสน กพพนภญโญ โตอราม เชน เดกหดกระหายวชาพยาบาล ตองมความรกลาปรชาชาญ......

จากหลกฐานแสดงใหเหนวา ความคดเรองการอนบาลศกษาเรมเขาสประเทศไทยตงแตสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เนองจากพระองคไดเคยเสดจประพาสทวปยโรปและโปรดเกลา ฯ ใหผ มหนาทจดการศกษาและดงานตางประเทศ นอกจากนในรชสมยของพระองคไดมสมพนธไมตรกบตางประเทศ พวกมชชนนารไดเขามามบทบาทส าคญยงในการศกษาของไทย 2. การศกษาปฐมวยในรปของอนบาล การจดการศกษาปฐมวยในรปของอนบาลตามแนวความคดของโฟรเบลและมอนเตสซอร ไดเขาสประเทศไทยและเรมจดด าเนนงานโดยโรงเรยนราษฎรเปนสวนใหญ โรงเรยนราษฏรทไดเปดแผนกอนบาลขน ไดแก โรงเรยนวฒนาวทยาลย โรงเรยนราชน และโรงเรยนมารแตรเดอ โรงเรยนวฒนาวทยาลยหรอโรงเรยนวงหลง ไดจดตงขนโดยศาสนทตอเมรกนทเขามาเผยแพรครสตศาสนาในเมองไทย ครงแรกไดจดการศกษาส าหรบเดกชายและขยายตอมาถงการศกษาส าหรบเดกหญง หลายปตอมาโรงเรยนวฒนาวทยาลยไดจดตงแผนกอนบาลขนใน พ.ศ. 2454 นบเปนโรงเรยนอนบาลแหงแรกทเปดขนและด าเนนการโดยนางสาวโคลด (Miss Edna Cold) จดการเรยนการสอนตามแนวคดของโฟรเบล โรงเรยนอนบาลแหงนมครไทยทส าเรจการศกษาดานการอนบาลศกษาเปนคนแรกจากประเทศสหรฐอเมรกา ไดน าความรและแนวคดมาปรบปรงการจดการปฐมวยศกษาใหถกตองตามหลกเกณฑมากยงขน ทงในดานวสด ครภณฑ และการเรยนการสอน นบไดวาโรงเรยนวฒนาวทยาลยเปนโรงเรยนทเปดสอนชนอนบาลศกษาโดยครสตรไทยคนแรกทส าเรจการศกษามาโดยตรง

97

เกณฑการรบและอบรมเดก แมวาโรงเรยนวฒนาวทยาลยจะเปนโรงเรยนสตรแตกรบเดกชายและเดกหญงทมอาย 3 – 6 ปมาฝกหด อบรมในเรองตาง ๆ เชน มารยาทในการรบประทานอาหาร การอบรมและสรางสขนสยแกเดก เปนตน สวนวธสอนกฝกเดกตามแบบของโฟรเบลทเรยกวา เรยนปนเลน มการน าเอาวชาศลปะ การรองร า เพลง ดนตร มาฝกความพรอมทางดานสายตาและกลามเนอใหท างานประสานสมพนธกน โรงเรยนราชนนบเปนโรงเรยนแหงท 2 ทเปดแผนกอนบาลขน เมอวนท 1 เมษายน พ.ศ.2466 และเปนโรงเรยนอนบาลแหงแรกทด าเนนการโดยคนไทยคอ ม.จ.หญงพจตร จราภา เทวกล ซงเปนศษยของมสโคลด รบเดกอาย 3 – 5 ป และท าการสอนตามแนวคดของมอนเตสซอรและโฟรเบลตามทไดศกษามาจากประเทศญป น มงสอนใหเดกชวยตนเอง เชน ลางหนา แปรงฟน ใสและถอดกระดมเสอ เอาใจใสดแลเรองอาหาร การพกผอน การออกก าลงกาย ฝกการฟอนร าและศลปะแบบไทย ๆ โรงเรยนราชนแผนกอนบาลมชอเสยงมากเกยวกบการฟอนร าและการละคร น าออกแสดงใหชาวตางประเทศชมและไดรบค าชมเสมอ โรงเรยนราชนกเชนเดยวกบโรงเรยนวงหลงหรอโรงเรยนวฒนาวทยาลย คอเปนโรงเรยนส าหรบสตร แตส าหรบแผนกอนบาลรบทงเดกชายและเดกหญงเพอรบการอบรมดงไดกลาวมาแลว โรงเรยนมารแตรเดอ ไดเปดรบนกเรยนอนบาลในป พ.ศ. 2470 นบเปนโรงเรยนแหงท 3 ทเปดแผนกอนบาล รบนกเรยนชายและหญง โดยใชแนวการสอนตามแบบอยางของประเทศองกฤษ ซงไดแกแบบโฟรเบล ทงนอาจเปนเพราะมาแมรเทเรชา ชาวเบลเยยมไดเคยเปนครสอน ณ ประเทศองกฤษ จงไดน าเอาวธสอน ตลอดจนระเบยบการจดชนเรยนมาเปนแนวการสอนของโรงเรยน และทโรงเรยนนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดล และพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดช ไดทรงเคยศกษาเลาเรยนชนอนบาลในสมยทรงพระเยาว 3. พระราชบญญตโรงเรยนราษฎรฉบบแรกกบการศกษาปฐมวย ในปลายรชสมยพระบาทสมเดจพระมงกฎเกลาเจาอยหว สมยทเจาพระยาธรรมศกดมนตรเปนเสนาบดกระทรวงธรรมการ ไดมโรงเรยนราษฎรเพมมากขน ทงโรงเรยนราษฎรทมคนไทยเปนเจาของและทมคนตางชาตเปนเจาของ การจดสอนวชาตาง ๆ กสอนกนตามความพอใจของแตละโรงเรยน ไมเปนระเบยบแบบแผนเดยวกน รฐจงไดตราพระราชบญญตโรงเรยนราษฎรฉบบแรกของไทยขน โดยมสาระส าคญในการใหโรงเรยนราษฎรทกโรงจะตองจดทะเบยนและอยในความดแลของเจาหนาทกระทรวงธรรมการ พรอมทงปฏบตตามระเบยบแบบแผนทวางไว พระราชบญญตโรงเรยนราษฎรฉบบนประกาศใชเมอวนท 5 มถนายน พ.ศ. 2461 และในพระราชบญญตนนบเปนหลกฐานท

98

ส าคญและเดนชดทแสดงใหเหนวา การปฐมวยศกษาในรปแบบของอนบาลไดเรมขนแลวในประเทศไทย ซงไดกลาวถงโรงเรยนอนบาลไวดงน ........ลกษณะท 4 โรงเรยนอนบาล มาตราท 27 โรงเรยนอนบาลเปนโรงเรยนทมงเอาการเลยงดเดกออน ๆ เปนส าคญ และสอนใหเดกรอาน รเขยน รนบ ไปพลางในระหวางเวลานนดวย โรงเรยนเชนน ครอนบาลในโรงเรยนไมตองมประกาศนยบตรกควรเปนได สวนลกษณะของครกระบไววาไมตองมประกาศนยบตร เพยงสอนใหเดกอานออก เขยนไดบาง....... (เยาวพา เดชะคปต, 2542, หนา 38 – 44) การจดการศกษาปฐมวยหลงการเปลยนแปลงการปกครอง หลงจากการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 เปนตนมา การศกษาปฐมวยไดรบความสนใจเพมมากขนบรรดานกศกษา ผ ทเกยวของกบการจดการศกษาในสมยนน ไดเลงเหนและตระหนกถงความส าคญของวยเดก จงไดจดการศกษาแกเดกในวยนกวางขวางขน ดงนนค าวา มลศกษาหรอการศกษาเบองตน กยงคงปรากฏอยในโครงการศกษาชาต พ.ศ.2479 ซงไดก าหนด “มลศกษา” เปนการศกษาส าหรบเดกอายต ากวาเกณฑการศกษาภาคบงคบ และเปนการศกษาเบองแรก โรงเรยนอนบาลแหงแรกของรฐ การเตรยมการจดตงโรงเรยนอนบาล ดงทกระทรวงธรรมการและผ ทมบทบาทส าคญในการศกษาไดเลงเหนความส าคญของการจดการศกษาปฐมวย จงไดเรมเตรยมการจดตงโรงเรยนอนบาลศกษาขน โดยไดจดตงคณะกรรมการจดตงโรงเรยนอนบาลของกระทรวงขนในป พ.ศ. 2480 ประกอบดวย นายนาท เทพหสดน ณ อยธยา ม.ล.มานจ ชมสาย และนางจ านงเมองแมน (นางพณพาท พทยเพท) ในระหวางป พ.ศ. 2480 – พ.ศ. 2482 กระทรวงธรรมการไดจดสงครหลายทานไปศกษาและดงานการอนบาลศกษาในประเทศญป น อาท นางจตรา ทองแถม ณ อยธยา ไปศกษาและฝกงาน ณ ประเทศญป นเปนเวลา 6 เดอน และไดกลบมาจดเตรยมการด าเนนงานโรงเรยนอนบาล นางสาวสมถวล สวยส าอาง (นางสมถวล สงขะทรพย) ไปศกษาการอนบาลศกษา ณ ประเทศญป น และในป พ.ศ.2482 กระทรวงธรรมการจงไดคดเลอกคร 3 คน คอ นางสาวสวสด วรรณโกวท นางสาวเออนทพย วนจฉยกล (นางเออนทพย เปรมโยธน)

99

และนางสาวเบญจา ตงคะสร (นางเบญจา แสงมะล) ไดรบการคดเลอกไปศกษาการอนบาล ณ ประเทศญป น ซงทานเหลานกไดกลบมาเปนผน าทางการอนบาลศกษาของไทยในเวลาตอมา การเปดโรงเรยนอนบาล เมอกระทรวงธรรมการไดเตรยมความพรอมทงในดานบคลากรและอน ๆ จงไดเปดโรงเรยนอนบาลแหงแรกของรฐขนในจงหวดพระนคร ชอวา โรงเรยนอนบาลละอออทศ ซงไดรบเงนบรจาคในกองมรดกของ น.ส.ลออ ลมเซงไถ ส าหรบสรางอาคารเรยน โรงเรยนอนบาลละอออทศ ไดเปดท าการสอนเมอวนท 2 กนยายน พ.ศ.2483 ในสงกดกรมการฝกหดคร ซงม ม.ล.มานจ ชมสาย เปนหวหนากองฝกหดครในขณะนน และมนางจตรา ทองแถม ณ อยธยา เปนครใหญ ในเรองการอนบาลศกษาน บคคลทมความส าคญในวงการและเปนผบกเบกการอนบาลศกษาของไทย ไดแก ม.ล.มานจ ชมสาย โดยไดส าเรจปรญญาตรและปรญญาโททางการศกษาจากประเทศองกฤษ และเปนผ ทมความร ความสนใจ และเชยวชาญในเรองเดกเลก และกา รประถมศกษา เปนผวางโครงการกอสรางอาคารเรยนโรงเรยนอนบาลละอออทศ ใหการสนบสนนและเผยแพรเครองมอการสอนของมอนเตสซอร ตลอดจนสนบสนนใหมการผลตสอการสอนอนบาล เพอชวยใหการอนบาลศกษาด าเนนไปไดอยางมประสทธภาพ โรงเรยนอนบาลละอออทศทจดตงขนในระยะแรกนน มวตถประสงคเพอทดลองจดการอนบาลศกษา และเพอทดสอบความสนใจ ความเขาใจของประชาชนในเรองการอนบาลศกษาและรบนกเรยนชาย หญงทมอายระหวาง 3 ½ ปขนไป จนถง 6 ป หรอจนเขาเรยนในชนประถมศกษา (เยาวพา เดชะคปต, 2542, หนา 38 – 44) ความมงหมายและวธการอบรม 1. เพอเตรยมสภาพจตใจของเดกใหพรอมทจะรบการศกษาในชนตอไป หดใชเครองมอในการเรยน การเลน และการประดษฐ อบรมใหเปนคนชางคด ชางท า ขยนไมอยนงเฉยและเปนคนวองไวกระฉบกระเฉง 2. เพออบรมเดกใหเปนคนมความสงเกต มไหวพรบ เฉลยวฉลาด คดหาเหตผลใหเกดความเขาใจดวยตนเอง มความพากเพยรพยายามและอดทนไมจบจด 3. เพออบรมใหเปนคนทพงตนเอง สามารถท า หรอปฏบตอะไรไดดวยตนเอง เดกในโรงเรยนอนบาลนจะตองอบรมใหชวยตนเองใหมากทสด เชน หดแตงตว ใสเสอ นงกางเกง กระโปรง หวผม รบประทานอาหารเอง ฯลฯ ทงนจะตองท าใหเปนเวลาดวย โดยทไมมพเลยง คอยตกเตอนหรอคอยรบท าให ครเปนผคอยดควบคมอยแตหาง ๆ เทานน

100

4. เพอหดมารยาทและศลธรรมทงในสวนตวและการปฏบตตอสงคม และหดมารยาทในการนง นอน เดน และการรบประทานอาหาร ฯลฯ หดใหเปนคนสภาพเรยบรอย ฝกนสยใหเปนคนมศลธรรมอนด จตใจเขมแขง มระเบยบรกษาวนย มความสามคคซงกนและกน 5. เพอปลกฝงนสยทางสขภาพอนามย รจกระวงสขภาพของตน เลนและรบประทานอาหารเปนเวลา รจกรกษารางกายใหสะอาดและแขงแรงอยเสมอ 6. เพออบรมใหเปนคนราเรงตอชวต มการสอนรองเพลงและการเลนทสนกสนานทงนเพอจะไดเปนนกสซงเตมไปดวยความราเรงเบกบานและคดกาวหนาเสมอ นบไดวาการปฐมวยศกษาในระยะนมงเตรยมเดกใหพรอมทงสภาพรางกายและจตใจและสงเสรมพฒนาการของเดกทงรางกาย อารมณ สงคม สตปญญา เนนการฝกใหคดตดสนใจได รจกชวยตนเองตงแตเยาววย การเรยนการสอนกค านงถงตวเดกเปนส าคญ การจดกจกรรมตาง ๆสงเสรมเดกใหเปนผ เรยนทคลองแคลววองไว เลอกและลงมอปฏบตกจกรรมอยางอสระ มครเปนเพยงผ ชแนะและคอยดแลชวยเหลอ จดสงแวดลอมบรรยากาศทเอออ านวยใหเดกพฒนาอยางราบรน เปนขนตอนและพฒนาอยางเตมทถงขดสด การจดการเรยนการสอน โรงเรยนอนบาลละอออทศ ไดจดการเรยนการสอนตามแนวความคดของโฟรเบล บดาแหงการอนบาลศกษาและใชวธการสอนแบบ Play Way Method หรอเรยนปนเลน น าเกม การรองร า การละเลน ดนตร เขาเปนสวนส าคญในการเรยนของเดกและสงเสรมใหเดกลงมอปฏบตกจกรรมดวยตนเอง ส าหรบการสอนอนบาลก าหนดไว 2 ป คอ ชนอนบาลปท 1 และชนอนบาลปท 2 เดกทเพงเขาเรยนและยงเดก พยายามจดใหเลน การปฏบตกจวตรประจ าวนจนเดกคอยคนเคยจงเพมความรใหมากขน เพอเตรยมตวเดกเขาเรยนในระดบชนประถมตอไป การสอนทกวชาครหดใหเดกสงเกต คด สนทนา เลานทาน ใชวธสอนทยวยใหเดกอยากเรยนร และการเรยนรไดเปนไปอยางสนกสนาน

ระยะเวลาในการเรยน ในการเรยนชนอนบาล ระยะเวลาเรยนสน แตสงเสรมใหเดกไดพกผอนใหมาก และประกอบกบความสนใจของเดกสน จงไมควรใ หเดกเรยนหรอท ากจกรรมอยางหนงอยางใดนานเกนควร แตควรเปลยนวชาและกจกรรมหรอการเลนอยเสมอ

101

ตารางท 5.1 ตวอยางระยะเวลาในการเรยนของโรงเรยนอนบาลละอออทศ

วชา

ชวโมง/สปดาห

หมายเหต

หนาทพลเมอง การเลนฝกเชาวน ภาษาไทย เลขคณต ความรเรองเมองไทย วาดเขยนและการฝมอ ขบรอง สขศกษา การเลนและการท าสวน

1 2 3 1 1 ½ 2 2 1 3

การประชม สวดมนต สรรเสรญพระบารม ใหมสปดาหละครงในวนสดทายของวนเรยนในสปดาหและไมควรเกน ½ ชวโมง

รวมเวลา

16 ½

ทมา (สโขทยธรรมาธราช, มหาวทยาลย, 2547 , หนา 129)

ตารางสอนประจ าวน 09.00 – 09.15 น. เขาแถวเคารพธงชาต รองเพลงชาต ตรวจรางกาย 09.15 – 09.30 น. ศลธรรม สขศกษา ความรเรองเมองไทย และความร เกยวกบ

หนาทพลเมอง ใชเลานทานและภาพประกอบการสนทนา 09.30 – 09.45 น. ดเลข นบ คดเลข 09.45 – 10.00 น. วาดเขยน และการฝมอ 10.15 – 10.45 น. พกผอน เลนกลางแจง ท าสวนครว 10.45 – 11.00 น. สนทนาเพอฝกภาษาไทย เลนตวอกษรและหดผสม หดเขยน

หดปน หดคดตวอกษร 11.00 – 11.15 น. รองเพลง และการเลนเบดเตลด การเลนเกยวกบการฝกเชาวน

ฝกการสงเกต ความจ าและประสาท 11.15 – 11.30 น. จดโตะรบประทานอาหารและทนอน

102

11.30 – 12.00 น. รบประทานอาหารเสรจแลว เกบโตะเขาแถวเดนออกจาก หองอาหารไปลางปากและมอ 12.00 – 14.00 น. เตรยมตวนอน ลางมอและเทา นอน 14.00 – 14.30 น. ตนนอน อาบน า เกบต เสอผา ขาวของ ตรวจความเรยบรอย 14.30 – 14.45 น. อาหารวาง 14.50 – 15.00 น. ชกธงลง ท าความเคารพและกลบบาน กจกรรมประจ าวนนอกตารางสอน 1. กอนเขาเรยน เมอเดกมาถงโรงเรยนตอนเชามการตรวจรางกายและเครองนงหม การตรวจรางกายไดแก ตรวจห ตา จมก ปาก ฟน เลบ และผวหนง 2. การท าสวน เมอเดกไดรบการตรวจรางกายและเครองนงหมเสรจเรยบรอยแลวกใหเดกชวยกนท าสวน เชน รดน าตนไม ดแลสตวเลยง 3. กอนเขาหองเรยน นกเรยนทกคนเขาแถวรองเพลงชาต ท าพธชกธงชาตขนสเสา ท าความเคารพ 4. กอนกลบบาน ครใหเดกตรวจและจดต เสอผา เกบขาวของของตนใหเรยบรอย 5. เวลาเชาและเวลาเลกเรยน ใหเดกกลาวค าวา สวสด แกคร อาจารย และเพอน 6. การจะใหเดกท าอะไรกตามฝกหดใหเขาแถวและเขาควเสมอ คร และบคลากร โรงเรยนอนบาลละอออทศ ตงแตเรมเตรยมการเปดโรงเรยนอนบาล กระทรวงกไดแตงตงบคคลทมความร ความเชยวชาญในเรองการอนบาล และการประถมศกษาอยางด เปนกรรมการจดโครงการโรงเรยนปฐมวยศกษา คอ ม.ล.มานจ ชมสาย ซงขณะนนทานส าเรจปรญญาตรและปรญญาโททางการศกษาจากประเทศองกฤษ เปนผ ทสนใจและสนบสนนใหมการเปดโรงเรยนอนบาล รวมทงไดเผยแพรสอการสอนปฐมวยศกษาโดยไดน าตวอยางมาจากตางประเทศและมาออกแบบผลตขนในประเทศไทยดวย นบไดวาบคลากรในการเตรยมการและด าเนนการเกยวกบการปฐมวยศกษาไดวางรากฐานทถกตอง และทานไดรบยกยองวาเปนปรมาจารยทางการอนบาลศกษาในประเทศไทย ครใหญ โรงเรยนอนบาลละอออทศมครใหญทไดรบการคดเลอกไปศกษาดงานและส าเรจการอนบาลศกษาโดยตรงจากประเทศญป น เชน นางจตรา ทองแถม ณ อยธยา นางสมถวล สงขะทรพย และนางสาวเบญจา ตงคะสร บคคลดงกลาวมความร ความเชยวชาญเปนอยางดในเรองการอนบาลศกษา สามารถจดการอนบาลศกษาไดอยางมประสทธภาพ

103

คณะคร โรงเรยนอนบาลละอออทศในระยะเรมเปดโรงเรยน ครทท าการสอนในโรงเรยนอนบาลละอออทศเปนผ ทไดรบการฝกหดส าเรจการอนบาลศกษามาโดยตรง เชน นางสมถวล สงขะทรพย กไดเปนครผสอนกอนทจะเลอนต าแหนงเปนครใหญ ตอมาเมอเปดโรงเรยนฝกหดครอนบาลขน ครทส าเรจการศกษาจากโรงเรยนฝกหดครอนบาลรนแรกสวนหนงกไดมาเปนครสอนในโรงเรยนอนบาลแหงน ซงหลกสตรฝกหดครอนบาลกไดก าหนดคณสมบตส าหรบผ ทจะเรยนครอนบาลไววา มนสยรกเดก ใจเยน อดทน แคลวคลองวองไว ชอบการดนตร และการฝมอเบดเตลด ฉะนนนบไดวาโรงเรยนอนบาลละอออทศในระยะแรกมบคลากรทมความรอยางถกตองตามหลกการ และมคณสมบตทเหมาะสมส าหรบการสอนเดกและเปนแบบอยางทดแกเดก (สโขทยธรรมาธราช, มหาวทยาลย, 2547 , หนา 128 – 130) ตอมา พ.ศ.2485 กระทรวงศกษาธการ ไดประกาศตงโรงเรยนอนบาลในสวนภมภาคแหงแรกขน คอ โรงเรยนอนบาลนครราชสมา สงกดกรมสามญศกษา และรฐเหนความส าคญของการอนบาลศกษา จงไดเปดขยายโรงเรยนอนบาลประจ าจงหวดทกจงหวดและสามารถเปดโรงเรยนอนบาลไดทวทกจงหวดในป พ.ศ. 2511 ตงแต พ.ศ.2479 เปนตนมา รฐบาลเรมมนโยบายสนบสนนใหเอกชนเปดสอนระดบอนบาล เพอเปนการแบงเบาภาระของรฐ ในขณะเดยวกนหนวยงานตาง ๆ กเรมเขามามสวนรวมในการจดการศกษาในระดบนมากขน ดงนนบทบาทของเอกชนทมตอการจดการศกษาปฐมวยจงมความส าคญขน และรฐบาลกใหการชวยเหลออดหนนทางดานการเงนและยงชวยผลตครและอบรมครแกโรงเรยนอนบาลเอกชนดวย (เยาวพา เดชะคปต, 2542, หนา 45) โครงการศกษาชาต พ.ศ.2494 กบการศกษาปฐมวย โครงการศกษาชาต พ.ศ.2494 ยงมลกษณะคลายกบโครงการศกษาชาต พ.ศ.2479 โดยรวมแนวความคดเรองอนบาลศกษาหรอทเรยกวามลศกษา ซงเดมเปนโรงเรยนบรพบท โรงเรยน ก ข นโม และกนเดอกาเตนรวมเขาไวดวยกน และเปลยนจากมลศกษาเปนอนบาลศกษาในแผนการศกษาชาต พ.ศ.2494 ก าหนดอายของเดกต ากวา 8 ปลงมาหรอในระหวางอาย 3–7 ป เขาเรยนในชนมลศกษา ดงนนจะเหนวาชนมลศกษาหรอการศกษาวยกอนเกณฑบงคบเรยนนน ยงไมไดก าหนดจดมงหมายเพอเตรยมความพรอมแกเดก หากแตม งเตรยมใหเดกอานออก เขยนไดเปนส าคญ สวนอายเดกนนก าหนดอายนกเรยนทจะเขาเรยนในชนประถมศกษาปท 1 ไววายางเขาปท 8

104

ดงนนเดกชนมลศกษา มอายต ากวา 8 ปลงมา หรอในอายระหวาง 3 – 7 ป (สโขทยธรรมาธราช, มหาวทยาลย, 2547, หนา 133) การศกษาปฐมวย พ.ศ. 2501 – พ.ศ. 2534

แผนการศกษาชาต พ.ศ. 2503 การศกษากอนวยเรยนไดรบความสนใจและสนบสนน จากรฐบาล ไดมการเปลยนแปลงไปในทางทดขน จ านวนโรงเรยนอนบาลในรปแบบตาง ๆ กเกดขนมากดงทกลาวมาแลว ตอมาในป พ.ศ. 2516 กไดมการขยายการจดตงโรงเรยนอนบาลประจ าจงหวดครบทกจงหวด ซงเปนไปตามเปาหมายทวางไวตงแตเรมด าเนนการจดการศกษา แผนการศกษาชาต พ.ศ. 2503 มสวนส าคญทเกยวของกบการศกษากอนวยเรยนดงทไดระบและกลาวถงการศกษากอนวยเรยน สรปสาระส าคญดงน 1. การอนบาลศกษา เปนระบบหนงของการศกษา และเปนการศกษากอนการศกษาภาคบงคบ อาจจดเปนอนบาลทมขน 2 ชนหรอ 3 ชน หรอชนเดกเลกในโรงเรยนประถมศกษา 2. การอบรมเบองตน เพอใหกลบตร กลธดาพรอมทจะรบการศกษาในชนระดบประถมศกษา 3. อาย ก าหนดอายเดกกอนวยเรยนระหวาง 3 – 6 ป แผนการศกษาชาต พ.ศ. 2520 ในป พ.ศ. 2520 ไดมการเปลยนแปลงแผนการศกษาชาตฉบบใหม และมสาระส าคญทเกยวของกบการศกษากอนวยเรยนดงน

1. การศกษากอนประถมศกษา เปนการศกษาระดบหนง 2. รฐพงเรงรดและสนบสนนการอบรมเลยงดเดกในวยกอนประถมศกษา รฐจะสนบสนนใหทองถนและภาคเอกชนจดการศกษาระดบนใหมาก รฐจะจดเปนตวอยางและเพอการคนควาวจยเทานน 3. การศกษากอนประถมศกษา เปนการศกษาทมงอบรมเลยงดเดกกอนการศกษาภาคบงคบ เพอเตรยมเดกใหมความพรอมทกดานทจะรบการศกษาตอไป 4. การจดการศกษากอนประถมศกษา อาจจดเปนการศกษาในระบบโรงเรยน หรอการศกษานอกโรงเรยน โดยอาจจดเปนสถานรบเลยงเดกหรอศนยเดกปฐมวย หรออาจจดเปนชนเดกเลก หรอโรงเรยนอนบาล จะเหนไดวาการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวยตงแต พ.ศ.2501 – 2520 รฐเนนความ ส าคญของการศกษาระดบนมาก และใหมความยดหยนในการจดรปแบบตาง ๆ ได ทงนเพอใหมการบรการเดกในลกษณะหรอรปแบบตาง ๆ ใหมากขน ซงปรากฏวาหนวยงานทงของรฐบาลและเอกชนตางกไดใหความสนใจชวยกนจดการศกษาปฐมวยเพอชวยเหลอเดกมากขน เชน กรมการพฒนาชมชน กรมประชาสงเคราะห กรมอนามย กรมการศาสนา ทบวงมหาวทยาลย กรมการ

105

ฝกหดคร มลนธโสสะ เปนตน (สโขทยธรรมาธราช, มหาวทยาลย, 2547, หนา 133 – 134) ใน พ.ศ. 2523 กระทรวงศกษาธการ ไดประกาศตงส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต โดยโอนโรงเรยนระดบอนบาลและประถมจากกรมสามญศกษาและองคการบรหารสวนจงหวดมาสงกด มภารกจส าคญคอจดการศกษาระดบประถมศกษา ซงเปนการศกษาภาคบงคบตามพระราชบญญตประถมศกษา พ.ศ.2523 นอกจากนยงไดรบมอบหมายจากรฐใหจดการศกษาระดบกอนประถมศกษาใหแกเดกวยกอนเกณฑการศกษาภาคบงคบกลมอาย 4 – 6 ป และระดบมธยมศกษาตอนตนอกสวนหนงดวย การจดการศกษาระดบกอนประถมศกษาในระยะแรก ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต จดตามนโยบายของรฐทก าหนดไวในแผนการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2520 แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และมตคณะรฐมนตร โดยจดท าเปนโครงการ ไดแก โครงการสงเสรมการศกษาในทองถนทใชภาษาอนมากกวาภาษาไทย โครงการเปดขยายชนเดกเลกในพนททมปญหาทางเศรษฐกจ โครงการจดชนเดกเลกในโรงเรยนประถมศกษา โครงการวจยพฒนาการศกษาระดบกอนประถมศกษา การด าเนนงานในระยะนเปนการจดการศกษาเพอเปนตวอยางและเพอการศกษาวจย ผลของการด าเนนงานพบวา เดกวย 4 – 6 ป มวฒภาวะสงขน มความสามารถในการเรยนรและมความมนใจในตนเองมากขน ในป พ.ศ.2529 คณะรฐมนตรไดอนมตใหกระทรวงศกษาธการ ด าเนนงานโครงการอนบาลชนบท ส านกงานคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต จงไดด าเนนการเปดชนอนบาลชนบทเรมตงแตปการศกษา 2529 เปนตนมา และไดมการประกาศใชพระราชบญญตคณะกรรมการการประถมศกษา (ฉบบท 2) พ.ศ.2535 แกไขเพมเตมอ านาจหนาทของคณะกรรมการการประถมศกษาแหงชาต เพอใหมอ านาจหนาทครอบคลมการจดการศกษาในระดบอนบาลดวย นอกจากนยงไดด าเนนการจดอนบาล 3 ขวบ เพอเปนการทดลองใน 5 ภมภาค คอ โรงเรยนอนบาลสามเสน โรงเรยนอนบาลนครนายก โรงเรยนอนบาลแพร โรงเรยนอนบาลสรนทร และโรงเรยนอนบาลชมพร ซงไดด าเนนการตอเนองจนถงปจจบน การฝกหดครกบการศกษาปฐมวยในประเทศไทย การเตรยมครอนบาลในกรมการฝกหดคร การฝกหดครไดเรมจดตงเมอ พ.ศ.2484 ภายหลงจากกระทรวงธรรมการไดจดตงโรงเรยนอนบาลละอออทศขน ในสงกดกองฝกหดคร กรมสามญศกษา ระยะแรกของการจดตงโรงเรยนอนบาลละอออทศไดจดตงขนเพอศกษา ทดสอบความสนใจและความเขาใจของประชาชนในเรองการอนบาลศกษา ผด าเนนการอนบาล คอ

106

ม.ล.มานจ ชมสาย หวหนากองฝกหดคร และนางจตรา ทองแถม ณ อยธยา หวหนาแผนกโรงเรยนอนบาลละอออทศ ผลปรากฎวาเปนทนาพอใจยงในระยะหนงทเปดโรงเรยนอนบาล ประชาชนไดใหความสนใจและพากนสงบตรหลานเขามาเรยนเปนจ านวนมากประกอบกบกระทรวงธรรมการกมนโยบายทจะเปดโรงเรยนอนบาลขนตามจงหวดตาง ๆ ดงนนการทจะขยายเปดโรงเรยนอนบาลขนใหกวางขวาง และการทจะขยายชนเรยนของโรงเรยนอนบาลละอออทศ จงเกดความจ าเปนทจะตองผลตครอนบาลขน เพอปฎบตงานในโรงเรยนอนบาลทเปดใหม ดงนนในป พ.ศ.2484 ม.ล.มานจ ชมสาย หวหนากองฝกหดคร จงใหโรงเรยนอนบาลละอออทศ เปดรบนกเรยนฝกหดครทส าเรจประโยคครประถม เขารบการอบรมวชาการอนบาลและปฏบตงานดานอนบาล ในปนมนกเรยนฝกหดครทส าเรจประกาศนยบตรประโยคครประถมมาสมครเรยนจ านวน 10 คน นางจตรา ทองแถม ณ อยธยา ไดท าหนาททงครใหญโรงเรยนอนบาลละอออทศ และหวหนาแผนกอบรมครอนบาล จงนบไดวาโรงเรยนอนบาลละอออทศเปนสถาบนฝกหดครอนบาลแหงแรกของประเทศไทย หลกสตรการอบรมครอนบาลป พ.ศ.2484 ประกอบดวย 1. วชาทเรยน ไดแก วชาครอนบาล จตวทยาเดกเลกและการปกครอง วธการสอนแบบมอนเตสซอร และวธใชเครองมอของมอนเตสซอร วธสอนวชาเฉพาะ ซงไดแก ภาษาไทย นทาน เลขคณต สขศกษา สงคมศกษา ฝกประสาท เพลงและดนตร การเตนและการร าตามจงหวะเพลง การท าสวนครว วาดเขยน ปน ตด ปะ พบ สานกระดาษ วชาการท าอปกรณการสอนและการประดษฐของจากวสดเหลอใช 2. วชาการสงเกต ใหสงเกตการจดและด าเนนงานชนอนบาลโรงเรยนบางแหง 3. การฝกสอน จดใหนกเรยนฝกหดครอนบาลไดฝกการสอนทกวนในภาคเชาตลอดปจนจบหลกสตร 1 ป 4. เวลาเรยน การจดเวลาเรยนภาคเชาเปนการเรยนภาคปฏบต มการฝกสอนทกเชา สวนภาคบายเปนการเรยนทฤษฎและเรยนทกภาคบายตลอดปเชนกน นกศกษารนแรกส าเรจการศกษาครอนบาลมจ านวน 10 คน และไดคดเลอกไวเปนครในโรงเรยนอนบาลละอออทศสวนหนง อกสวนหนงไดออกไปเปนก าลงส าคญในการสอนโรงเรยนอนบาลในสวนภมภาค ตอมา พ.ศ.2485 ไดเปลยนหวหนาแผนกการอนบาลเปนนางสาวสมถวล สวยส าอางค ซงส าเรจการอนบาลศกษามาจากประเทศญป นและท าหนาทเปนครอนบาลในขณะนน ไดด าเนนงานปฐมวยศกษาทงดานโรงเรยนอนบาลและนกเรยนฝกหดคร เนองจากจ านวนครอนบาล

107

ทผลตยงไมเพยงพอทจะด าเนนการใหกวางขวาง ดงนนโรงเรยนฝกหดครจงรบนกเรยนทส าเรจประโยคครประถมและครการเรอนชนสงเขารบการฝกหดครอนบาลอก 9 คนในปดงน พ.ศ.2486 กระทรวงธรรมการยงคงขยายงานโรงเรยนอนบาล และมความจ าเปนทจะตองจดหาครอนบาลอยางเรงดวนเพอใหเพยงพอกบการสอนในโรงเรยนอนบาล จงท าใหจงหวดคดเลอกผ ทจะเขารบอบรมครจากผ ทส าเรจประโยคครมธยมและประโยคครการเรอนชนสงมาเรยน 1 ป โดยระบลกษณะของครอนบาลไวในระเบยบ ฯ วาควรเปนผ ทมนสยรกเดก ใจเยน อดทน แคลวคลองวองไว ชอบการดนตรและการฝมอ และกระทรวงใหเงนอดหนนจนจบหลกสตร 1 ป แตมเงอนไขวาเมอเรยนส าเรจแลวตองกลบไปท างานในตางจงหวด พ.ศ.2486 นางสาวเบญจา ตงคะสร ส าเรจการศกษาอนบาลจากประเทศญป นไดกลบมา และไดรบแตงตงเปนหวหนาแผนกฝกหดครอนบาล ในสมยนการฝกหดครจงยายมาจดทอาคารไมดานหลงโรงเรยนอนบาลละอออทศ และเปลยนจากการฝกหดครอนบาลเปน “โรงเรยนฝกหดครอนบาล” และในปนกรมสามญศกษาไดรบนกเรยนฝกหดครอนบาลทงในสวนกลางและสวนภมภาคเขารบการอบรมจ านวน 45 คน เปนนกเรยนทนทงหมด หลกสตร โรงเรยนฝกหดครอนบาลไดปรบปรงหลกสตรการอบรมครอนบาล พ.ศ.2484 โดยเพมวชาโรคของเดก หลกการสอน งานธรการ เพลงเกมและการแสดงทาทาง วธท าโปสเตอรการสอนในทประชม การเลานทาน และวรรณคดเดก เวลาในการเรยน นกเรยนโรงเรยนฝกหดครรนแรกกไดอาจารยผสอนทมความรดและเชยวชาญเฉพาะสาขามาท าการสอน เชน หวหนากองฝกหดคร (ม.ล.มานจ ชมสาย) นายแพทยอรณ เนตรศร สอนวชาโรคเดก เปนตน พ.ศ.2486 โรงเรยนฝกหดครไดยายไปอยทจงหวดฉะเชงเทรา แผนกฝกหดอนบาลไดไปด าเนนงานทโรงเรยนสตรดดดรณ ทงนเพราะอยในระหวางสงครามโลกครงทสอง ซงไดมการทงระเบดในกรงเทพมหานครหลายครงและใกลบรเวณโรงเรยน กระทรวงธรรมการจงไดปดโรงเรยนในกรงเทพยายทท าการไปอยตางจงหวดใกลเคยง พ.ศ.2487 ในระหวางทนางสาวเบญจา ตงคะสร หวหนาแผนกฝกหดครอนบาลไดเปดโรงเรยนอนบาลทเพชรบรณ อาคารของแผนกการฝกหดครอนบาลไดถกท าลายหมด ดงนนการอบรมครอนบาลจงไดเปดอบรมทโรงเรยนฝกหดครประถม หลงกระทรวงศกษาธการ และใหมการสอนนกเรยนอนบาลซงเพมเปน 2 ชน ในโรงเรยนฝกหดครประถมเชนกน

108

ตอมา พ.ศ.2490 นางเออนทพย เปรมโยธน ไดรบการแตงตงใหเปนหวหนาแผนกฝกหดครอนบาลและไดยายโรงเรยนจากโรงเรยนฝกหดครประถมพระนครมาใชอาคารเรยนวทยาศาสตรของโรงเรยนการเรอนพระนคร (วทยาลยครสวนดสต) การรบนกเรยนฝกหดครกด าเนนมาเรอยมาจนป พ.ศ.2500 กระทรวงศกษาธการจงไดตงคณะกรรมการจดท าหลกสตรประกาศนยบตรวชาการศกษาชนสงอนบาลขน ก าหนดเวลาเรยน 2 ป โดยรบจากผส าเรจหลกสตรประกาศนยบตรวชาการศกษา (ป.กศ.) หลกสตรประกาศนยบตรวชาการศกษาชนสงอนบาล (ป.กศ.ชนสงอนบาล) ไดเรมใชเมอ พ.ศ.2501 วชาทเรยนมดงน 1. วทยาศาสตร คณตศาสตร ภาษาองกฤษ ภาษาไทย สงคมศกษา 2. วชาอนบาล ไดแก วชาสขภาพเดก วรรณคดเดก ดนตรและจงหวะเพลง การเลนและเครองเลนเดก ศลปะการชางเกยวกบเดก พฒนาการเดก การจดโรงเรยนเดก 3. วชาการศกษา ไดแก การศกษาแผนใหมเบองตน หลกการสอนและวธสอนเบองตน การบรหารโรงเรยน การเรยนรของเดก วสดการสอน 4. การฝกสอน ก าหนดเวลาไว 6 สปดาห หลกสตรประกาศนยบตรวชาการศกษาชนสงอนบาล (ป.กศ.ชนสงอนบาล) ไดใชรบนกเรยนจนถงป พ.ศ.2510 จงไดยกเลกการสอนนกเรยนประกาศนยบตรวชาการศกษาชนสงอนบาลประเภท 2 ป และกลบมาสอนนกเรยนฝกหดครประกาศนยบตรประโยคครอนบาลหลกสตร 1 ปแทน พ.ศ.2512 จงไดเปดสอนหลกสตรประกาศนยบตรวชาการศกษาชนสงอนบาล (ป.กศ.ชนสงอนบาล) หลกสตร 2 ป ควบคไปกบการสอนนกเรยนประกาศนยบตรประโยคครอนบาลหลกสตร 1 ป ดวย นบไดวากรมการฝกหดครเปนสถาบนผลตครปฐมวยแหงแรกของไทย ซงเปนตนแบบของการจดการอนบาลทรบเอาแนวคดและแบบอยางของโฟรเบลและมอนเตสซอรมาปรบใชใหเหมาะสมกบบรบทของประเทศไทย (สโขทยธรรมาธราช, มหาวทยาลย, 2547, หนา 136 – 138) ปจจบนมหาวทยาลยราชภฏสวนดสต สงกดส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา ยงคงด าเนนการสอนผลตครปฐมวยแตเปดเปนหลกสตรการศกษาปฐมวย ระดบปรญญาตร หลกสตร 5 ป ครศาสตรบณฑต นอกจากนนยงท าหนาทใหบรการฝกอบรมบคลากรทท างานเกยวของกบเดกใหแกหนวยงานตาง ๆ เชน กรมการพฒนาชมชน กรมประชาสงเคราะห กระทรวงมหาดไทย ส านกอนามย กรงเทพมหานคร เปนตน

109

นโยบายการจดการศกษาปฐมวยในประเทศไทย นโยบายของชาตทเกยวของกบการจดการศกษาปฐมวย ตงแตอดตจนถงปจจบน มองคประกอบ 3 ประการ ดงน 1. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 2. แผนพฒนาการศกษาแหงชาต 3. แผนการศกษาแหงชาต แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดเรมขนเนองจากระบบงบประมาณทมอยเดมไมสามารถสนองตอบตอความตองการของระบบเศรษฐกจ โดยเฉพาะอยางยงในการจดสรางระบบโครงขายพนฐาน ซงจ าเปนตองไดรบการจดสรรทรพยากรอยางตอเนองเปนเวลาหลายป จงไดมการจดตงส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจ ท าหนาทในการจดท าแผนพฒนาของประเทศ ปจจบนประเทศไทยอยในระยะการใชแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 (พ.ศ. 2550 – 2554) ซงเรมตนใชในตงแตวนท 1 ตลาคม 2550 สาระส าคญของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 – 10 ทเกยวของกบเดกปฐมวย สรปไดดงน แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ.2540 – 2544) เปนจดเปลยนส าคญของการวางแผนพฒนาประเทศทใหความส าคญกบการมสวนรวมของทกภาคสวนในสงคม และมงให “คนเปนศนยกลางการพฒนา” และใชเศรษฐกจเปนเครองมอชวยพฒนาใหคนมความสขและมคณภาพชวตทดขน พรอมทงปรบเปลยนวธการพฒนาแบบแยกสวนมาเปน บรณาการแบบองครวม เพอใหเกดความสมดลระหวางการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ส าหรบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ.2540 – 2544) ไดก าหนดแนวทางการพฒนาหลกทเกยวของกบเดกปฐมวยดานตาง ๆ ดงน การเตรยมความพรอมของเดกปฐมวย 1. สนบสนนและสงเสรมใหเยาวชน คสมรสและพอแม มความรเกยวกบชวตครอบครวและวธการเลยงดทถกตองเหมาะสม โดยมอบใหหนวยงานทเกยวของประสานการด าเนนงานไปในทศทางเดยวกน 2. สนบสนนและสงเสรมใหเดกปฐมวยไดรบการบรการในรปแบบตาง ๆ เชน ศนยพฒนาเดก สถานรบเลยงเดกในทท างานและในสถานประกอบการ โดยด าเนนการรวมกนระหวางภาครฐ

110

ภาคเอกชน และครอบครว 3. สนบสนนใหเดกทกคนไดรบการสงเสรมดานโภชนาการอยางเพยงพอ และมคณภาพ (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2540) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545 – 2549) (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2545) ไดอญเชญแนว “ปรชญาของ

เศรษฐกจพอเพยง” ตามพระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ฯ มาเปนปรชญาน าทางในการพฒนาและบรหารประเทศ ควบคไปกบกระบวนทศนการพฒนาแบบ บรณาการเปนองครวม โดยใชแนวคดทยด "คนเปนศนยกลางของการพฒนา" ตอเนองจากแผนพฒนา ฯ ฉบบท 8 โดยใหความส าคญกบการพฒนาทสมดลทงดานตวคน สงคม เศรษฐกจ และสงแวดลอม โดยเฉพาะอยางยงการสรางระบบบรหารจดการภายในทดใหเกดขนในทกระดบ อนจะท าใหเกดการพฒนาทยงยนและความอยดมสขของคนไทย มงพฒนาสงคมส "สงคมทเขมแขงและมดลยภาพ" ใน 3 ดาน คอ สงคมคณภาพ สงคมแหงภมปญญาและการเรยนร สงคมสมานฉนทและเอออาทรตอกน ส าหรบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 (พ.ศ.2545 – 2549) กลาวถง แนวทางการพฒนาทเกยวของกบเดกปฐมวย ดงน 1. สรางคนทกคนใหเปนคนด คนเกง พรอมดวยคณธรรม จรยธรรม มวนย มความรบผดชอบ พงตนเองได มคณภาพชวตทด มความสขอยในสภาพแวดลอมทด

2. เปดโอกาสใหทกคนสามารถคดเปน ท าเปน มเหตผล มความคดรเรมสรางสรรค สามารถเรยนรไดตลอดชวต รเทาทนโลก เพอพรอมรบกบการเปลยนแปลง 3. มสถาบนครอบครวทเขมแขง ตลอดจนเครอขายชมชนทวประเทศ (ส านกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2545)

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ.2550 – 2554) ส านกงานคณะ กรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดจดท าแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550 – 2554) ส าหรบใชเปนแผนยทธศาสตรเพอรองรบการเปลยนแปลงในระยะ 10 – 15 ปขางหนา และขบเคลอนยทธศาสตรทมความส าคญสงใหเกดผลทางปฏบตในระยะ 5 ปของแผน โดยยงคงอญเชญ “ปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง" มาเปนหลกปฏบตในการพฒนาและบรหารประเทศ โดยยดหลกกระบวนทศนการพฒนาแบบบรณาการเปนองครวมทม "คนเปนศนยกลางการพฒนา" ตอเนองจากแผนพฒนา ฯ ฉบบท 8 และแผนพฒนา ฯ ฉบบท 9 และยดการมสวนรวมของประชาชนจากทกภาคสวนในสงคมเพอมงพฒนาส "สงคมอยเยนเปนสขรวมกน (Green and Happiness Society) คนไทยมคณธรรมน าความรอบร รเทาทน

111

โลก ครอบครวอบอน ชมชนเขมแขง สงคมสนตสข เศรษฐกจมคณภาพ เสถยรภาพ และเปนธรรม สงแวดลอมมคณภาพและทรพยากรธรรมชาตทยงยน อยภายใตระบบบรหารจดการประเทศทมธรรมาภบาล ด ารงไวซงระบอบประชาธปไตยทมพระมหากษตรยเปนประมขและอยในประชาคมโลกไดอยางอยางมศกดศร" โดยมพนธกจของการพฒนาประเทศทส าคญดงน คอ การพฒนาคณภาพคนในชาตใหมความร คคณธรรม พรอมรบการเปลยนแปลง เสรมสรางความเทาเทยมกน และความเขมแขงของสงคม ปฏรปโครงสรางเศรษฐกจ และพฒนาระบบบรหารจดการประเทศใหเกดธรรมาภบาลในทกระดบ (http://www.bps2.moe.go.th) ส าหรบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ.2550 – 2554) กลาวถง แนวทางการพฒนาทเกยวของกบเดกปฐมวย ดงน 1. พฒนาคนใหมคณภาพ เปนคนด คนเกง พรอมดวยคณธรรม จรยธรรม มความสขอยในครอบครวทอบอนและสภาพแวดลอมทด พงตนเองได มความมนคงในการด ารงชวต

2. เปดโอกาสใหทกคนสามารถคดเปน ท าเปน มเหตผล มความคดรเรมสรางสรรค สามารถเรยนรไดตลอดชวต รเทาทนโลก เพอพรอมรบกบการเปลยนแปลง 3. มการเชอมโยงบทบาทสถาบนครอบครว สถาบนศาสนา สถาบนการศกษา สาธารณสขตลอดจนชมชนทวประเทศ เปนเครอขายทเขมแขง แผนพฒนาการศกษาแหงชาต แผนพฒนาการศกษาแหงชาต ถอเปนนโยบาย เปาหมาย และวธด าเนนงานดานการศกษาทก าหนดขนในชวงระยะเวลาหนง ถอเปนสวนหนงของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ในระยะแรกทมแผนพฒนาประเทศนนยงไมมการศกษาโดยตรง เพราะตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบแรก ไมไดเนนความส าคญของการพฒนาสงคมและก าลงคนมากนก การพฒนาการศกษาเรมมความส าคญอยางแทจรงในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคม แหงชาต ฉบบท 3 แผนพฒนา ฯ ฉบบดงกลาวถอวาการพฒนาการศกษาเปนการพฒนาดานหนงทมความส าคญควบคกบการพฒนาดานอน ๆ สาระส าคญของแผนพฒนาการศกษาแหงชาตแตละฉบบสรปไดดงน 1. การพฒนาการศกษาแหงชาตในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 1 (พ.ศ.2504 – 2509) ในแผนพฒนาการศกษาฉบบนไมไดกลาวถงการจดการศกษาปฐมวยโดยตรง 2. การพฒนาการศกษาแหงชาตในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 2 (พ.ศ.2510 – 2514) นโยบายทส าคญของรฐตามแผนพฒนาการศกษาฉบบน คอ การขยายการศกษาภาคบงคบใหทวถงบรบรณ แตยงไมไดเนนการศกษาปฐมวยโดยตรงเชนกน

112

3. แผนพฒนาการศกษาแหงชาต ฉบบท 3 (พ.ศ.2515 – 2519) ไดระบไววา จะปรบปรงคณภาพโรงเรยนอนบาลของรฐใหดขน เพอเปนตวอยางแกเอกชนในการจดการศกษาและมการเปดโรงเรยนอนบาลในอ าเภอใหญทมความเจรญทางเศรษฐกจและมประชากรหนาแนน 4. แผนพฒนาการศกษาแหงชาต ฉบบท 4 (พ.ศ.2520 – 2524) ไดระบไววา การจดการศกษาปฐมวยนน รฐจะไมเขาไปด าเนนการเอง แตจะสงเสรมใหทองถนและหนวยงานทเกยวของชวยจดการศกษากอนการศกษาภาคบงคบในรปแบบตาง ๆ ตามความจ าเปนของทองถน โดยรฐจะก าหนดระเบยบในการจดการศกษาระดบนไวในแผนพฒนาการศกษาแหงชาต ซงสอดคลองกบแผนการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2520 ทมรายละเอยดระบไวดงน “16. รฐพงเรงจดและสนบสนนการอบรมเลยงดเดกในวยกอนประถมศกษา โดยรฐจะสนบสนนใหทองถนและภาคเอกชนจดใหมากทสด ส าหรบการจดการศกษาในระดบนของรฐจะจดท าเพยงเพอเปนตวอยางและเพอการคนควาวจยเทานน” “30. การศกษาระดบกอนประถมศกษา เปนการศกษามงอบรมเลยงดเดกกอนการศกษาภาคบงคบ เพอเตรยมใหมความพรอมทกดานดพอทจะเขารบการศกษาตอไป การจดสถานศกษาระดบกอนประถมศกษานนอาจจดเปนการศกษาในระบบโรงเรยน หรอการศกษานอกระบบโรงเรยน โดยอาจจดเปนสถานรบเลยงเดกหรอศนยเดกปฐมวย และในบางกรณอาจจดเปน ชนเดกเลกหรอโรงเรยนอนบาลได” 5. แผนพฒนาการศกษาแหงชาต ฉบบท 5 (พ.ศ.2525 – 2529) ไดก าหนดนโยบายการจดการศกษาปฐมวยไววา รฐจะสนบสนนใหทองถนและเอกชนจดการศกษาระดบนใหมากทสด โดยรฐจะจดท าเพยงเพอเปนตวอยางและการวจยเทานน มงสงเสรมสรางสขภาพอนามย โภชนาการ และเตรยมความพรอมของเดกทกดานเพอเขาศกษาระดบตอไป ชนเดกเลกใหเนนการจดในทองถนทนกเรยนพดภาษาถน 6. แผนพฒนาการศกษาแหงชาต ฉบบท 6 (พ.ศ.2530 – 2534) ไดก าหนดนโยบายการจดการศกษาปฐมวยไววา รฐจะมงขยายโครงการและการกระจายบรการทางการศกษาระดบน ไปสสวนภมภาคชนบท สนบสนนใหเอกชนจดชนอนบาลใหมากขน พฒนารปแบบและวธการจดการศกษาระดบกอนประถมศกษาใหสอดคลองกบสภาพสงคมของแตละทองถน 7. แผนพฒนาการศกษาแหงชาต ฉบบท 7 (พ.ศ.2535 – 2539) ไดก าหนดนโยบายการจดการศกษาปฐมวยไววา เพอจดสงเสรมใหเดกปฐมวยไดรบการพฒนาการทางดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคม และสตปญญา ใหสอดคลองตามหลกจตวทยาพฒนาการ และใหมการเตรยมความพรอมกอนเขาเรยนระดบประถมศกษาอยางทวถง รวมทงเดกทดอยโอกาส (เยาวพา

113

เดชะคปต, 2542, หนา 52 – 56) 8. แผนพฒนาการศกษาแหงชาต ฉบบท 8 (พ.ศ.2540 – 2544) ไดก าหนดใหมการยก ระดบการศกษาพนฐานของปวงชน โดยมวตถประสงคเพอเปดโอกาสใหประชาชนทกคนไดรบการบรการการศกษาขนพนฐานทครอบคลมตงแตการเตรยมความพรอมกอนทจะมครอบครว เดกแรกเกดทควรไดรบการเลยงดอยางถกตองและไดตงเปาหมายใหเดกปฐมวยทกคนไดรบการเตรยมความพรอมอยางนอย 1 ป กอนเขาเรยนระดบประถมศกษากอนป พ.ศ.2544 และขยายปรมาณการเขาถงบรการการศกษาระดบกอนประถมศกษาของเดกปฐมวย (3 – 5 ป) จากรอยละ 65 เปนไมต ากวารอยละ 90 ในป พ.ศ. 2544 พรอมทงไดวางแนวทาง/มาตรการในการขยายบรการ การเตรยมความพรอมแกเดกปฐมวยไวดงน

1. จดกจกรรมและเผยแพรความรเกยวกบชวตครอบครว การวางแผนครอบครว วธการเลยงดลกทถกตองเหมาะสมแกคสมรส พอแม และสมาชกของครอบครว ผานสอประเภทตาง ๆ อยางกวางขวาง

2. รฐและองคกรทางสงคมสนบสนนใหเดกไดรบอาหารหลก อาหารเสรม (นม) อยางเพยงพอและมคณภาพโดยมมาตรการเสรมเปนพเศษส าหรบเดกทอยในภาวะทพโภชนาการ และเดกทดอยฐานะทางเศรษฐกจและสงคม

3. สงเสรม สนบสนนการเตรยมความพรอมอยางมมาตรฐานแกเดกปฐมวยใน รปแบบทหลากหลาย โดยด าเนนการเปนกระบวนการรวมกนระหวางหนวยงานรฐ ชมชน และ ครอบครวโดยเฉพาะอยางยงเดกดอยโอกาสใหไดรบบรการแบบใหเปลา (ส านกงานคณะกรรมการ การศกษาแหงชาต, 2540) 9. แผนพฒนาการศกษา ศาสนาและวฒนธรรม กระทรวงศกษาธการ ระยะท 9 (พ.ศ.2545 - 2549) นโยบายการศกษาขนพนฐานก าหนดไวดงน “เรงรดจดการศกษาขนพนฐานทมคณภาพใหครอบคลมทกกลมเปาหมาย ตงแตระดบกอนประถมศกษาถงระดบมธยมศกษาอยางทวถงและเปนธรรม” โดยก าหนดเปาหมายไววา 1. เดกปฐมวยทกคนไดรบการพฒนาเพอเตรยมความพรอมอยางนอย 2 ป กอนเขาเรยนระดบประถมศกษา ทงดานรางกาย อารมณ สงคม จตใจ และสตปญญา โดยกระทรวงศกษาธการจะรบภาระรอยละ 96 ของนกเรยนในกลมเปาหมาย 2. นกเรยนระดบกอนประถมศกษาไดรบอาหารเสรม (นม) และอาหารกลางวนอยางทวถง โดยกระทรวงศกษาธการจะรบภาระรอยละ 93 ของนกเรยนกลมเปาหมาย พรอมทงวางมาตรการเพอด าเนนการดงน

114

1) รณรงคใหพอแมผปกครอง ตระหนกถงความส าคญ และสนบสนนบตรหลานใหไดรบการศกษาจนจบการศกษาขนพนฐาน 2) ประสานงานกบหนวยงานทงภาครฐและเอกชนทรบผดชอบการจดการศกษาขนพนฐานในการก าหนดกลมเปาหมายทจะรบบรการใหเหมาะสม 3) ก าหนดมาตรฐานขนพนฐานในการจดการศกษา ทงปจจย และกระบวนการและจดหาวสด ครภณฑ อปกรณการศกษาและบคลากรใหแกสถานศกษาอยางนอยใหถงเกณฑมาตรฐานทกสถานศกษา โดยใหความส าคญแกสถานศกษาทขาดแคลนเปนอนดบแรก 4) พฒนาสถานศกษาทกระดบ ทกประเภท ใหเปนปจจบน 5) ด าเนนการ จดหาอาหารเสรม (นม) และอาหารกลางวนใหแกเดกในระดบกอนประถมศกษา และประถมศกษาอยางทวถง โดยเนนกลมผ ดอยโอกาสเปนพเศษ 6) ใหความรแกพอแม และผปกครอง ในการอบรมเลยงดเดกเพอเสรมการพฒนาเดกอยางถกตอง และสามารถสงเกตแววความถนดของบตรหลานได 7) จดบรการการศกษาในรปแบบทยดหยนหลากหลาย เพอใหบรการอยางทวถงกวางขวาง รวมทงการพฒนารปแบบการจดการศกษาแกผ ดอยโอกาส และผ ทมความสามารถพเศษ

8) สนบสนนใหศาสนบคคลใหความร อบรมจรยธรรม คณธรรมแกนกเรยน นกศกษา เยาวชนและประชาชนอยางทวถง

9) ประสานงานกบหนวยงานทรบผดชอบดานสาธารณสข เพอใหเดกในระดบ ปฐมวยทกคนไดรบการสรางภมคมกนเพอปองกนโรคทปองกนได (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2545 ก) 10. แผนการศกษา ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรมแหงชาต (พ.ศ.2545 - 2559) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ไดก าหนดแนวนโยบายพนฐานแหงรฐในสวนทเกยวกบการศกษาไวในมาตรา 81 อาท ใหรฐตองจดใหมกฎหมายเกยวกบการศกษาแหงชาต ปรบปรงการศกษาใหสอดคลองกบความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม การพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลย ปลกฝงจตส านกทถกตอง สงเสรมภมปญญาทองถน ศลปะ และวฒนธรรมของชาต จงไดมการตราพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ใหเปนกฎหมายแมบทเชอมตอกบบทบญญตในรฐธรรมนญ เพอเปนฐานหลกในนโยบายแหงรฐดานการศกษา ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรมของประเทศ และเพอเปนกรอบแนวทางในการปฏรปการศกษาของประเทศ

115

พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 มาตรา 33 ไดบญญตใหมการจดท าแผนการศกษา ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรมแหงชาต ซ งจะเปลยนชอใหมเปน “แผนการศกษาแหงชาต” เพอเปนกรอบแนวทางในการจดท าแผนพฒนาการศกษาขนพนฐาน แผนพฒนาการอาชวศกษา แผนพฒนาการอดมศกษา และแผนพฒนาดานศาสนา ศลปะ และวฒนธรรม ตามมาตรา 34 รวมทงใชเปนกรอบแนวทางในการจดท าแผนปฏบตการในระดบเขตพนทการศกษาและในระดบสถานศกษา เพอใหมการพฒนาดานการศกษา ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรมทสอดคลองกนทงประเทศตอไป (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2545 ข) แผนการศกษาแหงชาต ประเทศไทยเรมมการใชแผนการศกษาชาตเปนครงแรก ในรชสมยพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว คอเมอประเทศไทยเรมจดการศกษาอยางมระบบและมระบบโรงเรยน การจดการศกษาอยางมระบบจงจ าเปนตองมแผนการศกษาชาตขน เพอเปนแนวทางใหสถานศกษาถอเปนแมบทในการจดการศกษา ซงรายละเอยดของแผนการศกษาชาตนนโดยทวไปมกกลาวถงความมงหมายของการศกษา นโยบายการศกษา ระบบการศกษา การบรหารการศกษา และอน ๆ จากรชสมยของพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวมาจนถงปจจบน ประเทศไทยมแผนการศกษาชาตรวม 10 ฉบบ ระยะกอนการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 เรยกวาโครงการศกษาชาต ระยะหลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 เปนตนมา เรยกวา แผนการศกษาชาต รปแบบแผนการศกษาชาตทประเทศไทยใชเปนแนวทางในการจดการศกษา แบงเปน 3 ระยะ คอ 1. แผนการศกษาชาต กอนการเปลยนแปลงการปกครอง (พ.ศ.2441 – 2475) นโยบายของรฐเกยวกบการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวย มไดก าหนดไวอยางเปนทางการ เนองจากในอดตทผานมาไมไดเนนความส าคญของการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวยเทากบการจดการศกษาระดบอน ๆ ในระยะกอนการเปลยนแปลงการปกครองมโครงการศกษาชาตอย 4 ฉบบ คอ โครงการศกษาชาต พ.ศ.2441 โครงการศกษาชาต พ.ศ.2445 และฉบบแกไข พ.ศ.2452 โครงการศกษาชาต พ.ศ.2456 และฉบบแกไข พ.ศ.2458 และโครงการศกษาชาต พ.ศ.2464 ในโครงการศกษาชาต พ.ศ.2441 เรมมการจดการศกษาปฐมวยอยางมรปแบบเปนครงแรกเรยกวา ชนมลศกษา ซงมงสอนเดกกอนระดบประถมศกษา เพอใหมความรทจะเขาเรยนในการเรยนระดบสงขนไป เดกทเขารบการศกษามจ านวนไมมากนก สวนใหญอยในเมองและพอแมมฐานะทางเศรษฐกจคอนขางด

116

2. แผนการศกษาชาต หลงการเปลยนแปลงการปกครอง (พ.ศ.2475 – 2494) หลงการเปลยนแปลงการปกครอง พ.ศ.2475 เปนตนมา การศกษาปฐมวยไดรบความสนใจเพมมากขน มการจดการศกษาใหแกเดกในวยนอยางกวางขวางขน ซงไดก าหนด “มลศกษา” เปนการศกษาส าหรบเดกอายต ากวาเกณฑการศกษาภาคบงคบและเปนการศกษาเบองแรก แตยงไมไดก าหนดจดมงหมายเพอเตรยมความพรอมแกเดก หากแตมงเตรยมใหเดกอานออกเขยนไดเปนส าคญ ก าหนดอายนกเรยนเขาเรยนในระดบชนประถมศกษาปท 1 ไววา ยางเขาปท 8 ดงนนเดกชนมลศกษาจะมอายต ากวา 8 ปลงมา หรออายระหวาง 3 – 7 ป 3. แผนการศกษาแหงชาตปจจบน (ระหวาง พ.ศ.2494 – ปจจบน) แบงไดดงน 3.1 แผนการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2503 การจดการศกษาปฐมวยไดรบความสนใจและสนบสนนจากรฐบาล ในป พ.ศ.2511 ก าหนดใหมโรงเรยนอนบาลครบทกจงหวดซงเปนไปตามเปาทวางไว วาระส าคญทเกยวของกบการศกษาปฐมวยตามแผนการศกษาชาต พ.ศ.2503 ระบไวดงน 3.1.1 การศกษาปฐมวย เปนระดบหนงของการศกษากอนการศกษา ภาคบงคบ อาจจดเปนอนบาลทม 2 ชน หรอ 3 ชน หรอชนเดกเลกในโรงเรยนประถมศกษา 3.1.2 การอบรมเบองตน เพอใหกลบตร กลธดา พรอมทจะรบการศกษา ในระดบชนประถมศกษา 3.1.3 อาย ก าหนดอายเดกปฐมวยระหวาง 3 – 6 ป 3.2 แผนการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2520 มสาระส าคญทเกยวของกบการศกษาปฐมวยดงน 3.2.1 การศกษากอนประถมศกษา เปนการศกษาระดบหนง 3.2.2 รฐพงเรงรดและสนบสนนการอบรมเลยงดเดกในวยกอนประถม ศกษา รฐสนบสนนใหทองถนและภาคเอกชนจดการศกษาระดบนใหมากขน รฐจะจดเปนตวอยาง และเพอการคนควาวจยเทานน 3.2.3 การศกษากอนประถมศกษา เปนการศกษาทมงอบรมเลยงดกอนการศกษาภาคบงคบ เพอเตรยมใหเดกมความพรอมทกดานพอทจะรบการศกษาตอไป 3.2.4 การจดการศกษากอนประถมศกษา อาจจดเปนการศกษาในระบบโรงเรยน หรอการศกษานอกโรงเรยน โดยอาจจดเปนสถานรบเลยงเดกหรอศนยเดกปฐมวยหรออาจจดเปนชนเดกเลกหรอโรงเรยนอนบาล

117

จะเหนวาการจดการศกษาปฐมวย ตงแต พ.ศ.2501 – พ.ศ.2520 รฐเนนความส าคญของ การศกษาระดบนมากขน และใหมความยดหยนในการจดในรปแบบตาง ๆ ได 3.3 แผนการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2535 ระบบการศกษาตามแผนการศกษาแหงชาตฉบบน เปนระบบทใหบคคลไดศกษา และเรยนรอยางตอเนองไปตลอดชวต เพอพฒนาตนเองทงในดานสตปญญา จตใจ รางกาย และสงคมอยางสมดล สามารถสรางเสรมความเจรญกาวหนาใหแกประเทศภายใตระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข ระบบการศกษาตามแผนการศกษาแหงชาตฉบบนจะเปดโอกาสใหบคคลเรยนรเพอพฒนาตนเองไดเหมาะสมกบวย กลาวคอ การศกษาในชวงปฐมวยเปนการศกษาทมงเนนการอบรมดแล และพฒนาความพรอมของเดกเพอการเรยนรในระดบชนตอไป โดยมสาระส าคญดงน การศกษาระดบกอนประถมศกษา เปนการศกษาในลกษณะของการอบรมเลยงดและพฒนาความพรอมของเดกทงทางรางกาย จตใจ สตปญญา อารมณ บคลกภาพ และสงคม เพอรบการศกษาในระดบตอไป การจดการศกษาระดบนอาจจดในรปของชนเดกเลก ชนอนบาลศกษา หรอในรปของศนยพฒนาเดกประเภทตาง ๆ ทงนขนอยกบสภาพของแตละพนทและกลมเปาหมาย นโยบายการศกษาตามแผนการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2535 นโยบายการศกษาระดบปฐมวยตามแผนการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2535 มจดเนนดงน 1. จดการศกษาและสงเสรมอบรมเลยงดทเปนประโยชนตอพฒนาการของเดกตามสภาวะความตองการพนฐานตามวยตงแตปฏสนธและพฒนาคณลกษณะทพงประสงค 2. สงเสรมใหเดกปฐมวยทกคนไดรบบรการ เพอเตรยมความพรอมอยางนอย 1 ป กอนเขาเรยนระดบประถมศกษา แนวทางการศกษาตามแผนการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2535 แนวทางการด าเนนงานตามแนวนโยบายการศกษาในระดบปฐมวยจะเนนทขยายบรการการอบรมเลยงดเดกปฐมวยใหกวางขวาง โดยเฉพาะในชนบทหางไกลและชมชนแออดในทกจงหวด โดยใหโรงเรยนประถมศกษาทกโรงเรยนทงของรฐและทองถนจดบรการเตรยมความพรอมส าหรบเดกอยางนอย 1 ป กอนเขาเรยนระดบประถมศกษา (เยาวพา เดชะคปต, 2542, หนา 47 – 49 )

118

3.4 แผนการศกษาแหงชาต (พ.ศ.2545 – 2559) แผนการศกษาแหงชาตฉบบน จดท าภายใตกรอบนโยบายทก าหนดไวในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 ในสวนทเกยวของกบการศกษา โดยมกฎหมายแมบทเชอมตอกบบทบญญตแหงรฐธรรมนญ คอ พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 เปนฐานหลกของนโยบายแหงรฐดานการศกษา ศาสนา ศลปะ และวฒนธรรมของชาต และเพอเปนกรอบแนวทางในการปฏรปการศกษาของประเทศ ใชเปนแนวทางในการจดการศกษาของชาต ซงเปนแผนยทธศาสตรระยะยาว 15 ป แผนการศกษาแหงชาตฉบบนมหลกการและสาระส าคญทชดเจนแตกตางจากแผนการศกษาแหงชาตฉบบอน ๆ คอ 3.4.1 เปนแผนยทธศาสตรระยะยาว 15 ป ทน าความมงหมาย หลกการ และมาตรการ ดงก าหนดในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 มาก าหนดเปนเจตนารมณของแผน 2 ประการ

1) มงพฒนาทกชวตใหเปน “มนษยทสมบรณทงทางรางกาย จตใจ สตปญญา ความรและคณธรรม มจรยธรรม และวฒนธรรมในการด ารงชวต สามารถอยรวมกบผ อนไดอยางมความสข” 2) มงพฒนาสงคมไทยใหเปนสงคมทมความเขมแขงและมดลยภาพใน 3 ดาน คอเปนสงคมคณภาพ สงคมแหงภมปญญาและการเรยนร และสงคมสมานฉนทและเอออาทรตอกน ตามแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 3.4.2 เปนแผนปฏรปการศกษาภาพรวมของประเทศ ไดแก การปฏรประบบการศกษา การปฏรปการเรยนร การปฏรประบบการบรหารและการจดการศกษา การปฏรประบบการประกนคณภาพ การปฏรปคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา การปฏรประบบทรพยากรและการลงทนเพอการศกษา และการปฏรประบบสอเทคโนโลยเพอการศกษา 3.4.3 เปนแผนชน ากรอบแนวทางในการจดท าแผนพฒนาการศกษา ขนพนฐาน แผนพฒนาการอาชวศกษา แผนพฒนาการอดมศกษา และพฒนาดานศาสนา ศลปะ วฒนธรรมและการกฬาทบรณาการเขากบการศกษาทกระดบ (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต , 2546, หนา 27 – 30) แผนการศกษาแหงชาต (พ.ศ.2545 – 2559) ด าเนนการขนโดยอยบนพนฐานของปรชญาหลก กรอบแนวคด และเจตนารมณดงน ยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ตามแนวพระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว ฯ ทยดทางสายกลางบนพนฐานของความสมดลพอด รจกประมาณอยางมเหตผล

119

มความรอบรเทาทนโลก เปนแนวทางในการด าเนนชวต เพอมงใหเกด “การพฒนาทยงยนและความอยดมสขของคนไทย” มาเปนพนฐานเพอเปนแนวทางในการก าหนดมาตรการดานตาง ๆ ของแผน ฯ ทจะด าเนนการตอไป ยด “คน” เปนศนยกลางการพฒนา เพอใหคนไทยมความสข พงตนเอง และกาวทนโลก โดยยงรกษาเอกลกษณความเปนไทยไว สามารถเลอกใชความรและเทคโนโลยไดอยางคมคา เหมาะสม มระบบภมคมกนทด มความยดหยนพรอมรบการเปลยนแปลง ควบคไปกบการมคณธรรมและความซอสตยสจรต เปนแผนบรณาการแบบองครวม กระบวนการในการบรณาการของชวตเปนองครวมของการศกษา ศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และธรรมชาต อยางมสมดล พ งพาอาศย สงเสรมสนบสนนซงกนและกน มการพฒนาอยางตอเนองตลอดชวต โดยครอบครวเปนสถาบนหลกทมความส าคญทสด พฒนาชวตใหเปนมนษยทสมบรณ เปนคนด คนเกง และมความสข สมบรณทงรางกาย จตใจ สตปญญา ความร คณธรรม มจรยธรรมในการด ารงชวต สามารถอยรวมกบผ อนไดอยางมความสข พฒนาสงคมใหเขมแขงและมดลยภาพ ไดแก 1) สงคมคณภาพ ทมความเทยงธรรม มนคงโปรงใส ประชาชนมสทธเสรภาพสมบรณ 2) สงคมแหงภมปญญาและการเรยนร ททกคนและทกสวนในสงคม มความใฝร และพรอมทจะเรยนรอยเสมอ 3) สงคมแหงความสมานฉนท และเอออาทรตอกน เปนสงคมทมงฟนฟสบสาน และธ ารงไวซงเอกลกษณ ศลปะ และวฒนธรรมไทย (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2545 ง, หนา 5 – 6) แผนการศกษาแหงชาต (พ.ศ.2545 – 2559) ก าหนดแนวนโยบายดานการศกษาปฐมวยไวดงน วตถประสงค 1 : พฒนาคนอยางรอบดานและสมดลเพอเปนฐานหลกของการพฒนา แนวนโยบายเพอด าเนนการ 1 : การพฒนาทกคนตงแตแรกเกดจนตลอดชวตใหมโอกาส เขาถงการเรยนร เปาหมาย คอ เดกปฐมวยอาย 0 – 5 ป ทกคนไดรบการพฒนาและเตรยมความพรอมทกดานกอนเขาสระบบการศกษา แนวทางการด าเนนงานตามแนวนโยบาย

1. สงเสรมและสนบสนนการพฒนาและการเตรยมความพรอมของเดกปฐมวยใน รปแบบทหลากหลาย โดยเฉพาะอยางยงการใหความรแกพอแม ผปกครอง รวมทงผ ทเตรยมตวเปนพอแม

120

2. สงเสรมและสนบสนนการศกษาปฐมวยใหมคณภาพ ครอบคลมกลมเปาหมาย เพอพฒนารากฐานพฒนาการของทกชวตอยางเหมาะสม 3. จดบรการการศกษาขนพนฐาน ทงทเปนการศกษาในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศย เพอใหบคคลสามารถเขาถงบรการทางการศกษาทหลากหลาย เพอการเรยนรและการพฒนาตนเองไดตามความตองการและความสนใจอยางตอเนอง 4. จดบรการการศกษาดวยรปแบบทเหมาะสมส าหรบบคลทมความสามารถพเศษดานตาง ๆ 5. สงเสรมใหมการจดการศกษาพระพทธศาสนาและศาสนาอนททางการรบรองและการเผยแผศาสนธรรมทงทเปนการศกษาในระบบ นอกระบบ และตามอธยาศยในทกระดบและประเภทการศกษา ยทธศาสตรการด าเนนงานตามแนวนโยบาย รฐบาล 1. สงเสรมและสนบสนนใหพอ แม ผปกครอง และผ เตรยมตวเปนพอแม มความร มความสามารถในการอบรมเลยงดเดกตงแตในครรภมารดาและแรกเกดไดอยางถกตองเหมาะสม และสามารถเตรยมความพรอมของเดกปฐมวยอยางมคณภาพ เพอใหเดกมวฒภาวะและสามารถเขาสระบบการศกษาไดอยางเหมาะสมตอไป 2. สงเสรมบคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน องคกรปกครองสวนทองถน เอกชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน ใหสามารถจดการศกษาปฐมวยและการศกษาขนพนฐานไดอยางมคณภาพในรปแบบทหลากหลาย และไดตามมาตรฐานการศกษาของประเทศทก าหนดไวในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต 3. สงเสรม สนบสนนการจดการศกษาของคณะสงฆดานศาสนศกษาใหมความเขมแขงและมศกยภาพ เพอสบทอดศาสนธรรมและศาสนทายาทของแตละศาสนาอยางเปนระบบ รวมทงสงเสรมการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาและศาสนอนททางการรบรองใหมสาระสอดคลองกบความรทวไป และเหมาะสมกบวยของผ เรยน โดยใหมความตอเนองและเชอมโยงกนในทกระดบชน 4. สงเสรมการจดการศกษาทกระดบส าหรบบคคลทมความสามารถพเศษดานตาง ๆ ไดแก ภาษา คณตศาสตร วทยาศาสตร ศลปะ ดนตร และกฬา ดวยรปแบบทเหมาะสม โดยค านงถงความสามารถของบคคลนน

121

องคกรปกครองสวนทองถน สนบสนนและด าเนนการใหสถานศกษาในสงกดมความพรอมในการจดการศกษาในรปแบบทหลากหลายไดอยางทวถง มคณภาพและไดตามมาตรฐานการศกษาทก าหนด โดยประสาน รวมมอ และชวยเหลอซงกนและกนระหวางหนวยงานท เกยวของ เพอผลประโยชนของชมชนทองถนและผ เรยนเปนส าคญ สถานศกษา 1. สถานพฒนาเดกปฐมวยมการจดอบรมและใหความรแกผปกครอง คร และบคลากรทเกยวของส าหรบเดกปฐมวย และมการจดเตรยมความพรอมส าหรบเดกปฐมวยใน รปแบบทหลากหลาย ทวถง และมคณภาพตามมาตรฐานการศกษาทก าหนด 2. สถานศกษาทกแหงและทกระดบจดท านโยบายและหลกสตรการศกษาและด าเนนกจกรรมการเรยนการสอนส าหรบผ มความตองการพเศษ โดยค านงถงศกยภาพและความ เชยวชาญของสถานศกษานน ๆ 3. สถานศกษาท าหนาทประสานกบแหลงเรยนรหรอหนวยงานทเกยวของเพอใหพอแม ผปกครอง และผ ทเตรยมตวเปนพอแมมความร ความสามารถในการอบรม เลยงดและใหการศกษาบตรหรอบคคลทอยในความดแล 4. สถานศกษาจดใหมการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนาและศาสนาอนททางราชการรบรองและจดบรรยากาศการเรยนการสอนใหสอดคลองกบผ เรยนทกระดบชนตามความเหมาะสม โดยสนบสนนสงเสรมครใหมความรความสามารถในการสอนวชาศาสนา และเปดโอกาสใหพระภกษ สามเณร เปนผสอนวชาพระพทธศาสนา ศลธรรมในสถานศกษา และนกบวช ผน าทางศาสนาเปนผสอนวชาศาสนาอนททางราชการรบรองในสถานศกษาทมการสอนศาสนานน ๆ ประชาชน / องคกรประชาคม / ภาคเอกชน บคคล ครอบครว ชมชน องคกรชมชน เอกชน องคกรเอกชน องคกรวชาชพ สถาบนศาสนา สถานประกอบการ และสถาบนสงคมอน สามารถจดการศกษาปฐมวยและการศกษาขนพนฐาน โดยไดรบการสนบสนนจากรฐใหมความร และความสามารถในการอบรมเลยงด และจดการศกษา ควบคกบการใหความรดานศาสนธรรม ศลธรรม คณธรรม จรยธรรม และคานยมอนดงามใหแกบตรหรอผอยในอปการะ เพอการปพนฐานชวตทดงามของเยาวชน ทงนในการจดการศกษาดงกลาวมสทธไดรบเงนอดหนนและการลดหยอน หรอยกเวนภาษส าหรบคาใชจายทางการศกษาตามทกฎหมายก าหนด และไดรบการสงเสรมใหมความเขมแขงเพอให

122

สามารถรวมกนจดการศกษาไดอยางครบวงจร สอดคลองกบความตองการในการเรยนรขอ งชมชนนน ๆ จนถงการพฒนาชมชนใหมศกยภาพในการจดการศกษาตลอดชวต แนวนโยบายเพอด าเนนการ 2 : การปฏรปการเรยนรเพอพฒนาผเรยนตามธรรมชาตและ เตมตามศกยภาพ เปาหมาย คอ ผ เรยนเปนคนเกงทพฒนาตนเองไดอยางเตมศกยภาพ เปนคนด และมความสข ครทกคนไดรบการพฒนาใหมความรและความสามารถในการจดกระบวนการเรยนรทเนนผ เรยนมความส าคญทสด ผบรหารสถานศกษาและครทกคนไดรบใบอนญาตประกอบวชาชพ สถานศกษาทกแหงมการประกนคณภาพการศกษา แนวทางการด าเนนงานตามแนวนโยบาย ไดแก การปฏรปการเรยนรทเนนผ เรยนเปนส าคญ การปฏรปคร คณาจารย และบคลากรทางการศกษา และการก าหนดมาตรฐานการศกษาและการประกนคณภาพการศกษา ยทธศาสตรการด าเนนงานตามแนวนโยบาย รฐบาล

1. ก าหนดมาตรฐานการศกษาของชาตและการประเมนคณภาพทางการศกษา ในแตละระดบการศกษา เพอเปนเปาหมายและแนวทางการจดการศกษาของประเทศ โดยค านง ถงความหลากหลายในการปฏบต

2. พฒนาหลกสตรแกนกลางใหตอบสนองมาตรฐานการศกษาของชาต และ ของแตละระดบการศกษา รวมทงมสาระของความรทสอดคลองกบวฒนธรรมการเรยนร การเปลยนแปลงทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยในยคโลกาภวตนกบเทคโนโลยสารสนเทศในยคสงคม สอขาวสาร สรางความสามารถในการใชทกษะภาษาไทยและภาษาตางประเทศเพอการสอสารในระดบสากล รวมทงสาระของความรดานศลปะ ดนตร และกฬา เพอพฒนาคนอยางสมดลรอบดาน 3. พฒนาหลกสตรการศกษาระดบตาง ๆ ส าหรบบคลทมความตองการพเศษ ซงตองมลกษณะหลากหลาย ทงนใหจดตามความเหมาะสมของแตละระดบ โดยมงพฒนาชวตของบคคลใหเหมาะสมแกวยและศกยภาพ องคกรปกครองสวนทองถน สนบสนนสถานศกษาใหจดการเรยนการสอนไดอยางมคณภาพ ทเนนทงความรคคณธรรม และสอดคลองตามหลกการปฏรปการเรยนรทเนนผ เรยนเปนส าคญ มการประกนคณภาพภายในเพอพฒนาคณภาพการจดการศกษาใหเตมตามศกยภาพ

123

สถานศกษา 1. สนบสนนพอแม ผปกครอง คนในชมชน ปราชญชาวบาน พระภกษ นกบวช ผน าทางศาสนา และผประกอบอาชพตาง ๆ ใหมสวนรวมในกระบวนการเรยนรทมงประโยชนแกผ เรยนเปนส าคญ เพอพฒนาใหผ เรยนเปนคนด คนเกง และมความสข 2. สถานศกษาในทกระดบการศกษาจดใหมระบบการประกนคณภาพภายใน เปนสวนหนงของกระบวนการบรหารการศกษาทตองด าเนนงานอยางตอเนอง เพอพฒนาคณภาพใหเปนไปตามมาตรฐานการศกษา และจดท ารายงานประจ าปเพอเปดเผยแกสาธารณชน รวมทงจดเตรยมเอกสารหลกฐานตาง ๆ เพอรบการประเมนคณภาพภายนอก แนวนโยบายเพอด าเนนการ 3 : การปลกฝงและเสรมสรางศลธรรม คณธรรม จรยธรรม คานยมและคณลกษณะทพงประสงคในระบบวถชวต ทดงาม เปาหมาย คอ คนไทยสวนใหญมคานยม และพฤตกรรมทเหมาะสมตามระบบวถชวตทดงาม แนวทางการด าเนนงานตามแนวนโยบาย ไดแก ปฏรปโครงสรางเนอหาของหลกสตรในทกระดบการศกษา ใหมสาระของความรเกยวกบความจรงของชวตและธรรมชาต หลกธรรมของศาสนา คณธรรม จรยธรรม คานยมอนดงามของระบบวถชวตและเอกลกษณไทย ยทธศาสตรการด าเนนงานตามแนวนโยบาย รฐบาล

1. ก าหนดล าดบความส าคญของคณลกษณะทพงประสงคทจะตองเรงเสรมสราง ใหเกดขนกบคนไทยทกคนในชวงแรก และชวงเวลาตอ ๆ ไป อาท มความเพยร รจกเกบออม มคณธรรม มวนย ซอสตย มความสามคค ชนชมคนด/คนสจรต มจตส านกรบผดชอบตอสงคมสวนรวม รกชาต รกแผนดน เปนตน 2. สงเสรมสนบสนนการพฒนาหลกสตรแกนกลาง โดยการมสวนรวมของทกฝายทเกยวของ ใหมสาระของความรเกยวกบความจรงของชวตและธรรมชาต และหลกธรรมของศาสนา คณธรรมและจรยธรรม คานยมอนดงามของระบบวถชวตเอกลกษณไทย และคณลกษณะทพงประสงคตาง ๆ ตามล าดบความส าคญทก าหนดไว โดยบรณาการอยางเหมาะสมตามวยของผ เรยนในแตละระดบการศกษา 3. สงเสรมใหสถานศกษา สถาบนศาสนา และองคกรตาง ๆ ทจด และรวมจดการศกษา จดการเรยนการสอนโดยผสมผสานสาระความรทางศาสนาและวชาสามญเขาดวยกนอยางสมดล มการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม คานยมทดงามแกผ เรยนทเหมาะสมกบวยอยาง

124

ตอเนองทกระดบ ประชาชน / องคกรประชาคม / ภาคเอกชน

บดามารดาและสมาชกทกคนในครอบครวตองท าหนาทอบรมสงสอนศลธรรม คณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงประสงค ตามระบบวถชวตทดงามของคนไทยแกเยาวชน แนวนโยบายเพอด าเนนการ 4 : การพฒนาก าลงคนดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย เพอการพฒนาตนเอง และเพมสมรรถนะการแขงขนใน ระดบนานาชาต เปาหมาย คอ คนไทยทกคนมความร ความคด และความใฝรทงทางดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ควบคไปกบสงคมศาสตรและมนษยศาสตร แนวทางการด าเนนงานตามแนวนโยบาย ไดแก สงเสรมสนบสนนผ มความสามารถพเศษดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยใหไดรบการพฒนาเตมตามศกยภาพอยางตอเนองตงแตเยาววย ยทธศาสตรการด าเนนงานตามแนวนโยบาย รฐบาล พฒนาหลกสตรใหมเนอหาวชาดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยในสดสวนทเหมาะสมในแตละระดบการศกษา เพอใหผ เรยนมพนฐานดานวทยาศาสตรและเทคโนโลยตงแตระดบการศกษาปฐมวยอยางพอเพยงและตอเนองจนถงระดบอดมศกษาและรจกการน าเทคโนโลยใหม ๆ มาปรบใชในชวตประจ าวน เพอการด ารงชวตอยในสงคมไดอยางมความสข สถานศกษา จดกระบวนการเรยนรวทยาศาสตรทเหมาะสมในแตละระดบการศกษา ตงแตระดบการศกษาปฐมวย เพอสงเสรมใหผ เรยนมความสามารถในการคด วเคราะห ใชเหตผลเชงวทยาศาสตร และเรยนรตลอดชวตดวยตนเอง สามารถน าความร ความเขาใจ และใชศกยภาพของวทยาศาสตรและเทคโนโลย ไปใชประโยชนในการด าเนนชวตประจ าวน และการประกอบอาชพตอไป (ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต, 2545 ง) สรป การจดการศกษาปฐมวยในประเทศไทย สมยเรมแรกกอนมระบบโรงเรยนมงใหการศกษาแกเดกเลกโดยวด ตอมาจงพฒนามาเปนโรงเรยนส าหรบเจานายเชอพระวงศ ภายหลงจงจดในรปของสถานรบเลยงเดก ในสมยมระบบโรงเรยนจดในรปของชนมลศกษาซงอาจฝากไวในโรงเรยนประถมศกษา มงสอนใหเดกมความรเพอเรยนตอในชนประถมศกษา ในรชกาลท 6

125

แนวคดการจดการศกษาปฐมวยตามแบบโฟรเบลและมอนเตสซอรเขามาสประเทศไทย โดยมการจดชนอนบาลขนในโรงเรยนราษฎร ตอมาจงมการตงโรงเรยนอนบาลของรฐแหงแรกขน คอ โรงเรยนอนบาลละอออทศ ซงถอเปนแบบอยางในการจดโรงเรยนอนบาล ในสมยตอมารฐไดด าเนนการขยายโรงเรยนอนบาลในสวนภมภาค พ.ศ.2516 สามารถเปดโรงเรยนอนบาลในสวนภมภาคครบทกจงหวด ในทางปฏบตรฐสนบสนนใหเอกชนจดการศกษาปฐมวยในรปแบบตาง ๆ ส าหรบรฐจดการศกษาปฐมวยเพอเปนตวอยางและเพอการวจยเทานน รฐเนนความส าคญของการศกษาปฐมวย ดงปรากฏในแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต แผนพฒนาการศกษาแหงชาต และแผนการศกษาชาต มาเปนล าดบจนถงปจจบน ค าถามทบทวน

1. จงอธบายถงการจดการศกษาปฐมวยในสมยกอนมระบบโรงเรยน 2. จงอธบายการจดการเรยนการสอนในโรงเรยนราชกมารและโรงเรยนราชกมาร 3. โรงเลยงเดกจดตงขนโดยมจดมงหมายอยางไร 4. จงอธบายถงการจดการศกษาปฐมวยในสมยมระบบโรงเรยน 5. การจดการศกษาปฐมวย ในรปของอนบาลตามแนวคดของโฟรเบล ไดเขามาใน

ประเทศไทยสมยใดและ มโรงเรยนใดบางทเปดด าเนนการในสมยนน 6. พระราชบญญตโรงเรยนราษฎร พ.ศ.2461 มสาระส าคญทเกยวของกบการจด

การศกษาปฐมวยอยางไร 7. โรงเรยนอนบาลแหงแรกของรฐ ตงขนเพอวตถประสงคใด มแนวคดและลกษณะใน

การจดการศกษาปฐมวยอยางไร 8. จงวเคราะหหลกการในการจดการศกษาปฐมวยของประเทศไทยสมยกอนการ

เปลยนแปลงการปกครอง และหลงการเปลยนแปลงการปกครองวามความเหมอนกนและตางกนอยางไรบาง

9. จงเปรยบเทยบแนวนโยบายของรฐในการจดการศกษาปฐมวย ตามแผนการศกษา ชาต พ.ศ.2503 แผนการศกษาชาต 2520 แผนการศกษาชาต พ.ศ.2535 แผนการศกษาแหงชาต (พ.ศ.2545 – 2559) วามความเหมอนกนและตางกนอยางไรบาง

10. จงอธบายเกยวกบนโยบายของรฐในการจดการศกษาปฐมวยตามแผนพฒนา เศรษฐกจและสงคมแหงชาต

126

เอกสารอางอง คณะกรรมการการศกษาแหงชาต. ส านกงาน. (2540). ส านกนายกรฐมนตร. แผนพฒนา

การศกษาแหงชาต ฉบบท 8 พ.ศ.2540 – 2544. กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภา. .......... (2545 ก). แผนพฒนาการศกษา ศาสนา และวฒนธรรม กระทรวงศกษาธการ

ระยะท 9 (พ.ศ.2545 – 2549). กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภา. .......... (2545 ข). แผนการศกษา ศาสนา และวฒนธรรมแหงชาต (พ.ศ.2545 – 2549).

กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภา. ........... (2545 ค). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.๒๕๔๒ และทแกไขเพมเตม

(ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๔๕. กรงเทพ ฯ : ส านกนายกรฐมนตร. ........... (2545 ง). แผนการศกษาแหงชาต (พ.ศ.๒๕๔๕ – ๒๕๔๙) ฉบบสรป. กรงเทพ ฯ : พรกหวานกราฟฟค. ........... (2546). สภาการศกษา : จากอดตถงปจจบน สมตใหมในการพฒนานโยบาย

การศกษาของชาตในอนาคต. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษา แหงชาต. คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. ส านกงาน. (2540). แผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ฉบบท 8 พ.ศ.2540 – 2544. กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภา. ........... (2545). แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 พ.ศ.2545 – 2549. กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภา. วฒนา ปญญฤทธ. (2542). การจดสภาพแวดลอมในสถานพฒนาเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : สถาบนราชภฏพระนคร. เยาวพา เดชะคปต. (2542). การศกษาปฐมวย. กรงเทพ ฯ : แมค. ........... (2542). การจดการศกษาปฐมวย. กรงเทพ ฯ : แมค. สโขทยธรรมาธราช, มหาวทยาลย. (2547). พฤตกรรมการสอนปฐมวยศกษา หนวยท 1 – 8 (พมพครงท 14). นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ.2550 – 2554) [Online] Available

: http://www.bps2.moe.go.th. 2008, กมภาพนธ 2].

127

บทท 6 รปแบบและแนวทางการจดการศกษาปฐมวยในประเทศไทย

การจดการศกษาปฐมวยในประเทศไทยในอดต แมวาจะไมไดก าหนดใหเหนเปนระบบไว

อยางชดเจน แตกไดมการรเรมและด าเนนงานอยางตอเนอง จนถงป พ.ศ.2520 ไดมการประกาศใชแผนการศกษาชาต ซงในแผนการศกษาฉบบนไดระบนโยบายและวธการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวยไวอยางชดเจน โดยระบวา “รฐพงเรงและสนบสนนการอบรมเลยงดเดกในวยกอนประถมศกษา โดยรฐจะสนบสนนใหทองถนและภาคเอกชนจดใหมากทสด ส าหรบการจดการศกษาในระดบนของรฐ จะจดท าเพยงเพอเปนตวอยางและเพอการคนควาวจยเทานน” และกลาววา “การศกษาระดบกอนประถมศกษา” เปนการศกษาทมงอบรมเลยงดเดกกอนการศกษาภาคบงคบ เพอเตรยมเดกใหมความพรอมทกดานดพอทจะเขารบการศกษาตอไป การจดการศกษาระดบกอนประถมศกษานน อาจจะจดเปนการศกษาในระบบโรงเรยน หรอการศกษานอกโรงเรยน โดยอาจจดเปนสถานรบเลยงดเดกหรอศนยเดกปฐมวยและในบางกรณอาจจดเปนชนเดกเลกหรอโรงเรยนอนบาลกได

จากนโยบายของแผนการศกษาชาตฉบบนจงเปนแนวนโยบายทมการสานตอเนองมาจนถงปจจบน และการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวยไดมการจดโดยหนวยงานของรฐหลายหนวยงาน รวมทงการด าเนนงานโดยภาคเอกชน มลกษณะการใหบรการทหลากหลาย สภาพและปญหาของการจดการศกษาปฐมวย

ในระยะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ.2550 - 2554) ยงคงกลาวถงอนตรายจากกระแสการเปลยนแปลงของโลกทเกดขนอยางตอเนอง และทวความรนแรงขนเรอย ๆ การเปลยนแปลงดงกลาวนนมผลกระทบตอสภาวะทงดานเศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรม คานยมของคนในประเทศ นอกจากนการเปลยนแปลงของสงแวดลอมโลกทเกดจากทรพยากรธรรมชาตถกท าลายไดสงผลใหเกดอบตภยรายแรงแกภมภาคทวโลก และระบวาประเทศไทยยงคงตองเผชญกบการเปลยนแปลงและผลกระทบทจะเกดขน โดยอญเชญ “ปรชญาเศรษฐกจพอเพยง” มาเปนแนวปฏบตในการพฒนาแบบบรณาการเปนองครวมทม “คนเปนศนยกลางการพฒนา”

128

บรบทของการเปลยนแปลงทางสงคมและทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมมผลกระทบตอเดกปฐมวยเชนเดยวกนกบคนทงหลายทงในชวตปจจบนและชวตในอนาคต กระแสการเปลยนแปลงทางวฒนธรรมท าใหสญเสยวฒนธรรมเดมทดงาม คานยมทไมพงประสงคปรากฏใหเหนอยทวไปในสงคม เดกเลก ๆ ทฐานรากทางวฒนธรรมยงไมเขมแขงขาดความสามารถในการคดกรองสงทเหมาะสมมาสตนเอง อกทงยงมธรรมชาตของการเรยนร โดยการเลยนแบบจากตวแบบในสงคม ดงนสถานการณทเดกเผชญอยจงเปนสถานการณทนาวตกอยางยง

สภาพการเปลยนแปลงทางสงคมและสงแวดลอมทกระทบตอเดกปฐมวย กระแสการเปลยนแปลงของโลกมไดมผลกระทบตอคนทวไปเทานน หากแตสงผลกระทบ

ตอเดกปฐมวยดวยเชนกน ซงปรากฏสภาพดงน 1. สภาพการไหลบาทางวฒนธรรมทมาจากการสอสารไรพรมแดน ท าใหวฒนธรรม

คานยมทดงามลดนอยถอยลง ภมปญญาทองถนถกละเลย ลกษณะของสงคมไทยทเคยชวยเหลอเกอกล เอออาทร เอาใจใสดแลรกใครฉนญาตมตรพนองเรมเสอมถอย สงคมเมองขยายตวมากขน เกดกระแสวตถนยมเปนคานยมของคน วถชวตทเคยพงพาตนเองมการใชชวตแบบเรยบงายสญหายไป ความสมพนธของคนในชมชนลดนอยลง ตางคนตางอย จตส านกสาธารณะไมม เกดความรสกวาธระไมใช ไมสนใจความประพฤตของตนวาจะสงผลเสยหายตอผ อนหรอสงคม เดกปฐมวยจงอยทามกลางสภาพสงคมทบกพรองดานคณธรรม ตวแบบทดไมมหรอหายาก เดกจงเตบโตขนมาอยางขาดคณภาพ

2. การท าลายทรพยากรและใชทรพยากรอยางไมคมคา ขาดการเอาใจใสดแลจดการอยางมคณภาพ ท าใหเกดปญหาดานสงแวดลอม ธรรมชาตขาดความสมดล เกดปญหาระบบนเวศ มอบตภยทางธรรมชาตเกดขนมากมาย รวมทงโรคภยไขเจบทรมเรามนษยและสงมชวต ปญหาสงแวดลอมเปนพษเกดมลพษในสงแวดลอม ปรมาณขยะและของเสยอนตรายมากขน แบบแผนการด าเนนวถชวตไมเหมาะสม ความสขในชวตจงลดนอยลง อบตภยและโรคภยตาง ๆ ท าภยมนษยมากขน เดกปฐมวยจงเตบโตขนมาทามกลางภาวะแหงความทกขยาก

จากบรบทการเปลยนแปลงของโลกและสงคมโลก ซงอาจจะเรยกไดวาการเปลยนแปลงทเกดจากการกระท าของมนษย เดกปฐมวยตองอยในสงคมแหงการแปรปรวนน วถชวตทดงามในอดตคอยลดลง เดกจะตองเผชญกบโลกทมสภาวะยากล าบากยงขนตอไป (วฒนา ปญญฤทธ, 2551)

สภาพปจจบนของการดแลเดกปฐมวย 0 – 5 ป ขอมลการด าเนนการเกยวกบการพฒนาเดกปฐมวย ในป พ.ศ. 2547 มเดกอาย 0 – 5 ป

จ านวน 5,842,069 คน เปนเดกอาย 0 – 3 ป จ านวน 2,850,937 คน และเดกอาย 3 – 5 ป

129

จ านวน 2,991,132 คน การเลยงดและพฒนาเดกจะไดรบการเลยงดโดยครอบครว เดกทครอบครวไมสามารถเลยงดไดจะสงเดกไปสถานบรการหรอสถานพฒนาเดกปฐมวย ซงมรปแบบการใหบรการทหลากหลาย สรปได 3 รปแบบ คอ 1. ศนยเดก/หรอสถานรบเลยงเดก 2. ชนเดกเลก 1 ป และ 3. ชนอนบาล อาย 3 – 5 ป

เดกอาย 0 – 3 ป สวนใหญจะไดรบการเลยงดและพฒนาโดยครอบครว เดกอาย 3 – 5 ป สวนใหญจะเขารบบรการการศกษา ในป พ.ศ. 2547 พบวาเดกอาย 3 – 5 ป ไดรบการบรการจากสถานพฒนาเดก เปนจ านวน

2,466,693 คน คดเปนรอยละ 82.5 ของประชากรอาย 3 – 5 ป (ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา, 2550, หนา 10)

ตารางท 6.1 สภาพของการดแลเดกปฐมวย อาย 0 – 5 ป

อาย

เลยงดโดย ครอบครว สถานบรการ

อายต ากวา 3 ป ประชากร 2,850,937 คน

2,784,167 คน รอยละ 97.7

ไดรบบรการ 66,770 คน (สถานรบเลยงเดก) รอยละ 2.3

อาย 3 – 5 ป ประชากร 2,991,132 คน

รอยละ 17.5

ไดรบบรการ 2,466,693 คน - ศนยเดกเลก 641,482 คน - ชนเดกเลก 11,575 คน - อนบาล 1,813,636 คน สดสวน รฐ : เอกชน 79.6 : 20.4 - รฐ 1,964,384 คน - เอกชน 502,309 คน รอยละ 82.5

ทมา (กระทรวงศกษาธการ, 2548, หนา 7)

130

ปญหาของการจดการศกษาปฐมวย ปจจบนเปนทนาวตกและถอเปนวกฤตของเดกปฐมวย เนองจากขอเทจจรงจากการ

ประเมนสถานการณและทดสอบพฒนาการอยางคดกรองในเดกปฐมวย (อาย 0 – 5 ป) พบวา โดยภาพรวมเดกปฐมวยมแนวโนมพฒนาการลาชาในดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม สตปญญา และจรยธรรม เมอพจารณาจากประเดนตาง ๆ แลว ส านกงานเลขาธการสภาการศกษา (2550, หนา 12 – 17) สรปปญหาของการจดการศกษาปฐมวยไดดงน

1. ขาดความเขาใจเรองปรชญาการพฒนาเดกปฐมวย ปจจบนการเรยนการสอนเดกปฐมวย ด าเนนการโดยปราศจากความเขาใจปรชญาพนฐานทมมนษย โดยเฉพาะในชวงปฐมวยของชวต รวมทงความรความเขาใจเรองสทธเดกและสทธมนษยชนมนอย จงท าใหขาดความเขาใจถงความส าคญของการคมครองปองกนใหเดกทกคนอยรอดปลอดภย มพฒนาการและเจรญเตบโตตามวยทกดาน

2. ขาดการวจย/ความรเชงสงเคราะหทจะเออตอการเรยนรและพฒนาการของเดก มการศกษาวจยองคความรใหม ๆ องคความรเรองพฒนาการของเดก องคความรเรองการอบรมเลยงดเดกอยางเหมาะสม และทฤษฎการเรยนรเพอการดแลเดกปฐมวยในตางประเทศมากมาย แตการน าองคความรเหลานมาศกษาและน ามาปรบใชใหเกดประโยชนตอการบรการและการศกษาปฐมวยในบรบทของประเทศไทยมนอย ขาดการกระตนใหเกดการวจยและพฒนา รวมทงการเผยแพรทจะน าสการสงเสรมใหมความเชยวชาญแกผ ทสอนและผวจยระดบอดมศกษา ในอนทจะน ามาใชฝกอบรมใหไดประโยชนแกเดกปฐมวยในระยะยาว

3. ขาดวธบรหารจดการทมคณภาพประสทธภาพ ผบรหารจดการดานการบรการและการศกษาเดกปฐมวย สวนใหญไมไดรบความรเฉพาะทางทจะชวยใหการบรการแกเดกปฐมวยเปนไปอยางมคณภาพ รวมทงการจดหาและการใชทรพยากรทเหมาะสมแกเดกตามวย การจดท าฐานขอมลทเปนภาพรวมของการพฒนาเดกปฐมวยทกดาน ตลอดจนการใชขอมลทมอยในการบรหารจดการ

4. ขาดการบรณาการทมประสทธภาพ การพฒนาเดกปฐมวยอยางเปนองครวม ตองมบรณาการของงานดานตาง ๆ ไดแก สขภาพ การศกษา การปกปองคมครอง ความมนคงทางสงคม สวสดการ โดยมการประสานกบครอบครว ชมชน สงคมอยางมประสทธภาพ และจ าเปนตองมการปรบเปลยนใหทนเหตการณ มบคลากรพอเพยงกบการประสานความรและทกษะในทกระดบทงในระดบทองถน ระดบประเทศ และระดบนานาชาต

131

5. ขาดการประสานงานระหวางหนวยงานจดบรการ/พฒนา หนวยงานทด าเนนการจดบรการเกยวกบการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 5 ป) และการใหความรพอแม ผปกครอง เกยวกบ การอบรมเลยงดลก ทงภาครฐและเอกชนมไมนอยกวา 8 กระทรวง 35 หนวยงาน แตกยงไมสามารถจดบรการเสรมก าลงครอบครว เพอพฒนาเดกปฐมวยไดครอบคลม ทวถง ทงในเชงปรมาณและคณภาพ ขาดการประสานงาน และไมมเอกภาพของนโยบาย ตลอดจนทศทางในการจดการศกษา

6. ขาดการมสวนรวมของชมชน ประชาชน ประชาชนและชมชนตองมสวนรวมและใสใจในการพฒนาเดกปฐมวยใหมากขน เพอใหพลงชมชนและทองถนเปนขมก าลงทชวยดแลเดกไดอยางตอเนองและมคณภาพ

7. ขาดการทอนแผนระยะสนและระยะยาวไปสการปฏบต ประเทศไทยมนโยบายและแผนการพฒนาเดกมาเปนเวลากวา 20 ป แตไมไดก าหนดผ รบผดชอบโดยตรงของการน าแผนไปสการปฏบต ขาดกลไกการด าเนนงานทงในระดบชาต และระดบทองถน นอกจากนยงไมมการตดตาม และประเมนผล ใหสามารถด าเนนการใหเปนไปตามนโยบายและแผนตาง ๆ

8. ขาดการระดมทรพยากร ทกภาคสวนของสงคมโดยเฉพาะภาครฐยงไมได “ลงทน” เพอการพฒนาเดกปฐมวยใหชดเจนเหมาะสมและตอเนอง

นอกจากน สรมา ภญโญอนนตพงษ (2550, หนา 31 – 32) ยงกลาวถงปญหาของการ จดการศกษาปฐมวยไวดงน

1. การขาดคณภาพ ผลการประเมนการจดบรการพฒนาเดก 3 – 5 ป พบวาดอยคณภาพทงในดานการบรหารและจดการ ขาดคณภาพในเรองวธการเรยนรของเดก เชน การเรยนร โดยการใหเดกทองจ าอยางเดยว ไมสงเสรมใหเดกใชความคดตงแตเลก ๆ การใหเดกนงอยกบททงวน การจดหลกสตรตายตว การเรงสอนอาน เขยน คดเลข เพอใหสอบเขาชนประถมศกษาปท 1 ได ไมใหอสระในการแสดงออก หามเดกพด ใหนงเงยบ ๆ บงคบใหท าการบานทกวน ความเขาใจผดเกยวกบวธการเรยนรทยดผ เรยนเปนส าคญ

2. ขาดการใหความรแก พอแม ผปกครองอยางทวถง พอแมไมมโอกาสเรยนรวธการเปนพอแมทด และวธรกลกในทางทถกทควร พอแมจ านวนหนงยงมความเขาใจผดในเรองการเลยงดลก เชนใหความรกดวยวธการใหสงของเปนรางวล ตเดกทกครงทท าผด ขเดกวา จะไมรก ถาไมเชอฟง เดกไมมสทธพดเวลารบประทานอาหาร ใหเดกกลวในตวบคคลทผด ๆ เชน หมอ ต ารวจ

3. ขาดการฝกอบรมบคลากรทเกยวของ กระบวนการผลตครและการเตรยมบคลากร เชน ผดแลเดกทจะท างานกบปฐมวยจะตองเนนการเสรมสรางใหบคลากรมคณสมบตทเหมาะสม

132

มความรความเขาใจ โดยเฉพาะดานจตวทยาเดก ปจจบนยงขาดการฝกอบรม ทงกอนประจ าการ และระหวางประจ าการอยางเปนระบบ ควรจดฝกอบรมไดทงในระบบโรงเรยน นอกระบบโรงเรยนและตามอธยาศย ในสถานท ๆ บคคลนนจะเขาท างาน

4. ขาดการก าหนดมาตรฐาน การจดบรการส าหรบเดกปฐมวยทมอายต ากวา 3 ป และ บรการส าหรบเดกอาย 3 – 5 ป ไมมการก ากบดแลคณภาพมาตรฐานอยางตอเนอง รวมทงไมมการก าหนดมาตรฐานคณภาพทเหมาะสม เชน ขาดการก าหนดตวบงชคณภาพ ขาดระบบใหการรบรองคณภาพ ดวยความตระหนกถงสถานการณปญหาของเดกปฐมวยทก าลงเกดขนในขณะน รวมทงเจตนารมณของรฐบาลทจะแกไขปญหาทเกดขน กระทรวงศกษาธการ กระทรวงสาธารณสข กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ตลอดจนผ แทนวชาชพองคกรตาง ๆ ทเกยวของกบการพฒนาเดก จงรวมระดมสมองจดท านโยบายและยทธศาสตรการพฒนาเดกปฐมวยขน ยทธศาสตรในการพฒนาเดกปฐมวย นบตงแตมพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 เปนตนมา นโยบายของรฐใหความส าคญกบการพฒนาเดกปฐมวยเปนอยางมาก โดยม งทจะเตรยมความพรอมใหแกเดกปฐมวยกอนวยเขาเรยนในระดบประถมศกษา โดยพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 มสาระทเกยวของกบเดกปฐมวย ดงน

การจดการศกษาเปนการศกษาตลอดชวต จงมความหมายครอบคลมการศกษาตงแตแรกเกดจนตาย ดงนน “การศกษาปฐมวย” จงเรมตงแตแรกเกด เดกปฐมวยตามนยคณะรฐมนตร (16 มนาคม 2542) หมายถง เดกอายตงแตแรกเกดจนอาย 5 ป 11 เดอน 29 วน ในการจดการศกษาปฐมวย ทกสวนของสงคมมสวนรวมในการจดการศกษา

การศกษาปฐมวยจดอยในการศกษาขนพนฐาน รฐบาลยงคงใหความส าคญกบการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 5 ป) เพราะการพฒนาเดกในวยนเปนชวงเวลาส าคญส าหรบการพฒนาการทางสมองของบคคล การทก าหนดนโยบายการจดการศกษาขนพนฐาน 12 ป โดยไมครอบคลมการศกษาของเดกปฐมวย เนองจากการศกษาระดบกอนประถมศกษาควรเปนการศกษาเพอเตรยมความพรอม โดยการสงเสรมใหชมชนหรอสถาบน หรอองคกรในทองถน โดยเฉพาะอยางยงสถาบนครอบครว มสวนรวมในการจดการศกษาระดบนควบคไปดวย ดงนน ในการจดท าแผนปฏบตการในนโยบายและมาตรการการจดการศกษาขนพนฐาน 12 ป จงได

133

ก าหนดใหครอบคลมการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 5 ป) พอแม ผปกครอง บคคลและสถาบนสงคมตาง ๆ มสทธทจะไดรบความรในการอบรมเลยงด ไดรบเงนอดหนนจากรฐ ไดรบยกเวนภาษตามทกฎหมายก าหนด

การจดการศกษาปฐมวย สามารถจดไดทง 3 รปแบบ คอ การศกษาในระบบ การศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศย การจดการศกษาปฐมวยสามารถจดไดในสถานศกษา เชนเดยวกบการศกษาขนพนฐาน คอ จดในสถานพฒนาเดกปฐมวย โรงเรยน หรอศนยการเรยน การจดการศกษาปฐมวยตองเนนผ เรยนเปนส าคญ จดกระบวนการเรยนรตามความถนดและความสนใจของผ เรยน การประเมนผ เรยนโดยพจารณาจากพฒนาการ ความประพฤต การรวมกจกรรม และจากการทดสอบ ทองถนและสถานศกษาเอกชนสามารถจดการศกษาปฐมวยได สถานศกษาเอกชนไดรบการสนบสนนเงนอดหนนลดหยอนภาษตามความเหมาะสม และสถานศกษาเอกชนนนตองเปนนตบคคล สถานพฒนาเดกปฐมวย โรงเรยน ศนยการเรยนทจดการศกษาปฐมวย ตองมระบบประกนคณภาพการศกษาภายใน เพอน าไปสการพฒนาคณภาพและมาตรฐานการศกษา ในการจดการศกษาปฐมวยสามารถใหความรแกพอแม หรอผ ปกครอง ตลอดจนผ เรยนไดดวยเทคโนโลยเพอการศกษา (สถาบนแหงชาตเพอการศกษาส าหรบเดกปฐมวย, 2542, หนา 2 – 29)

มตคณะรฐมนตรในการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 5 ป) ตามมตคณะรฐมนตร เมอวนท 16 มนาคม 2542 เรอง นโยบายการศกษาขนพนฐาน 12 ป ขอ 2.1 ระบวารฐบาลยงคงใหความส าคญกบการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 5 ป) เพราะการพฒนาเดกในวยนเปนชวงเวลาส าคญส าหรบพฒนาการทางสมองของบคคล การศกษาระดบน ควรเปนการศกษาเพอเตรยมความพรอม โดยการสงเสรมใหชมชนหรอสถาบนหรอองคกรในทองถน โดยเฉพาะอยางยงสถาบนครอบครวมสวนรวมในการจดการศกษาระดบนควบคไปดวย ดงนน การจดท าแผนปฏบตการในนโยบายและมาตรการการจดการศกษาขนพนฐาน 12 ป ตองใหครอบคลมการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 5 ป ) ซงคณะกรรมการการศกษาและพฒนาเดกปฐมวยของกระทรวงศกษาธการ (ในโครงการปฏรปการศกษาของกระทรวงศกษาธการ) ไดก าหนดวสยทศนของการจดการศกษา และพฒนาเดกปฐมวย (กระทรวงศกษาธการ. 2544) ไววา “เดกปฐมวยทกคนไดรบบรการทเหมาะสม เพอใหเตบโตเรยนรอยางมความสขและพฒนาทกดานอยางสมดล เตมตามศกยภาพบนพนฐานของความเปนไทย” และก าหนดยทธศาสตรระยะแรก ตงแตป พ.ศ. 2543 – 2545 สวนหนงไววา

134

1. การพฒนาเดกอายต ากวา 3 ป ใชหลกการ บานและชมชนเปนฐานในการเลยงด ซงบคคลส าคญคอ พอแม ผปกครอง และครอบครว 2. เดกอาย 3 – 5 ป ใชสถานพฒนาเดกหรอรปแบบอนทเปนทงในระบบ นอกระบบและตามอธยาศย โดยใหผดแลเดก ฯลฯ มลกษณะเปนมออาชพ และรวมมอกบพอแม ผปกครองและครอบครว 3. การพฒนาเดกอาย 0 - 5 ป ทดและมคณภาพ ตองมระบบการสงตอเพอเชอมโยงจากบานไปศนยพฒนาเดกปฐมวย และโรงเรยน ฯลฯ ยทธศาสตรระยะหลง ตงแตป พ.ศ. 2546 เปนตนไป เมอชมชนมความเขมแขงพอ รฐจะกระจายความรบผดชอบไปยงชมชน ทองถน บคคล ครอบครว องคกร สถาบนตาง ๆ ด าเนนการเตมทในทก ๆ ดาน ซงรฐจะเปนเพยงผก าหนดนโยบาย รปแบบ การตรวจสอบมาตรฐาน การประเมนผล และการชวยเหลอผ ดอยโอกาสกลมตาง ๆ เทานน รฐสนบสนนใหองคการบรหารสวนทองถน (องคการบรหารสวนต าบล, องคการบรหารสวนจงหวด, เทศบาล, เอกชน และชมชน) จดการศกษาปฐมวยแทนรฐ (http : // www.moe.go.th) ในปจจบนไดมการเสนอนโยบายและยทธศาสตรการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 5 ป) ระยะยาว พ.ศ. 2550 – 2559 โดยความรวมมอของ 3 กระทรวง คอ กระทรวงศกษาธการ กระทรวงสาธารณสข และกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ซงคณะรฐมนตรมมตเหนควรใหมการบรณาการแผนในทกมต ไมเฉพาะภาครฐเทานน แตควรสนบสนนใหเอกชนเขามามสวนรวมจดการศกษาปฐมวยดวย

กระทรวงศกษาธการก าหนดแนวนโยบายและยทธศาสตรการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 5 ป) ระยะยาว พ.ศ.2550 – 2559 ไวดงน วสยทศน เดกปฐมวยทกคนไดรบและมการพฒนาทเปนเลศและเหมาะสมอยางรอบดาน สมดล เตมศกยภาพ พรอมทงเรยนรอยางมความสข และเตบโตตามวยอยางมคณภาพ เพอเปนรากฐานอนส าคญยงในการพฒนาเดกในระยะตอ ๆ ไป

นโยบาย พฒนาเดกปฐมวยชวงอาย 0 – 5 ป ทกคนอยางเตมศกยภาพและมคณภาพเตมท โดยใหครอบครวเปนแกนหลก และใหผ มหนาทดแลเดกและทกสวนของสงคมมสวนรวมในการจดบรการและสงแวดลอมทด เหมาะสมสอดคลองกบสภาพของทองถนและเหมาะสมกบเดกตามวย

กลมเปาหมาย เดกอาย 0 – 5 ป ทกคน พอแม สมาชกในครอบครว ผ เตรยมตวเปนพอแม ผ ทเกยวของกบเดกโดยตรง ไดแก ผบรหารสถานพฒนาเดกปฐมวย คร ผดแลเดก พเลยงเดก ผสงอายทดแลเดก แพทย พยาบาล นกจตวทยา นกสงคมสงเคราะห เจาหนาทสาธารณสข ชมชน

135

ไดแก องคกรปกครองสวนทองถน องคกรชมชนตาง ๆ ผน าทางศาสนา สงคม ไดแก สถาบนทางสงคม สอมวลชน สถาบนวจย สถาบนการศกษา นกวชาชพและองคกรวชาชพทงภาครฐและเอกชน รวมทงองคกรธรกจและองคกรระหวางประเทศ

ยทธศาสตรการสงเสรมการพฒนาเดกปฐมวย ประกอบดวย 1. การพฒนาเดกอายต ากวา 3 ป ใหครอบครวเปนแกนหลกในการดแลและสงเสรม

พฒนาการทกดาน 2. การพฒนาเดกอาย 3 – 5 ป เดกอาย 3 – 5 ป ครอบครวยงคงเปนแกนหลกในการด

และสงเสรมพฒนาการ และใหสถานพฒนาเดก สถานศกษา หรอรปแบบอน ทงในระบบและนอกระบบและตามอธยาศย เปนทใหบรการพฒนาเดก

3. การพฒนาเดกอาย 0 – 5 ป ตองดและมคณภาพรวมทงมการใหบรการสขภาพเดก อยางสม าเสมอ และมระบบการสงตอทดและทนตอสถานการณเพอเชอมโยงจากบานไปยงศนยพฒนาเดกปฐมวย โรงเรยน และหนวยปรกษาทางการแพทย

ยทธศาสตรการสงเสรมพอแมและผเกยวของเพอพฒนาเดกปฐมวย ประกอบดวย 1. การพฒนาเดกปฐมวย 0 – 5 ป ใหใชหลกการทมบานและครอบครว โดยมพอแม ผปกครอง และสมาชกในครอบครวเปนบคคลส าคญ เปนฐานในการอบรมเลยงดและพฒนาเดกปฐมวยอยางเปนองครวม

2. พฒนาความรและทกษะแกผ ทเกยวของกบเดกปฐมวย ในดานจตวทยาพฒนาการเดกตงแตยงอยในครรภจนถงอาย 5 ป รวมถงการใหความรพนฐานดานพฒนาการเดกอาย 5 ป รวมถงการใหความรพนฐานดานพฒนาการเดกอาย 6 - 8 ป เพอใหเกดความเขาใจอยางตอเนองของการพฒนาการเดกปฐมวย

ยทธศาสตรการสงเสรมหนวยงานทางสงคมเพอพฒนาเดกปฐมวย ประกอบดวย 1. รฐและสงคมรวมรบผดชอบในการจดสงแวดลอมและบรการใหครอบครวและผ เลยงด

ไดพฒนาเดกปฐมวยอยางครบวงจร ตงแตการวางแผนปฏบตการเฝาระวง ตรวจสอบและประเมนผล

2. สรางความพรอมทางเศรษฐกจและสงคมใหชมชนและองคกรทองถนใหเออตอครอบครวทมเดกปฐมวย สามารถด าเนนการและจดประสบการณการเรยนรเพอการพฒนาเดกปฐมวยไดอยางมประสทธภาพ

3. ใหรฐบาลกระจายความรบผดชอบไปยงชมชนทองถน (ครอบครว ชมชน องคการ บรหารสวนต าบล เทศบาล เอกชน องคกรเอกชน องคกรธรกจ และอน ๆ) ด าเนนการเตมทในทก

136

ดานโดยรฐมหนาท ก าหนดนโยบายระดบชาต แนวทาง รปแบบ การตรวจสอบ มาตรฐาน การประเมนผลการสนบสนน และการชวยเหลอผ ดอยโอกาสกลมตาง ๆ พรอมทงสรางสงแวดลอมและสอทเออตอการรบรและการพฒนาเดก

4. สอมวลชนมบทบาทส าคญในการสรางเสรมพฒนาการของเดกปฐมวย ดวยการเผยแพรความรและทกษะใหพอแมและผ เลยงดเดกในรปแบบตาง ๆ รวมถงกระตนใหสงคมเหน ความส าคญของการพฒนาเดกปฐมวย กระทรวงสาธารณสข เสนอนโยบายและยทธศาสตร พ.ศ. 2549 – 2551 ไวดงน

1. ยทธศาสตรการสงเสรมบรการทางการแพทยในการพฒนาเดกปฐมวย 2. ยทธศาสตรพฒนาสถานรบเลยงเดกใหมศกยภาพ 3. ยทธศาสตรพฒนาเดกปฐมวยใหไดรบการพฒนาศกยภาพสงสด 4. ยทธศาสตรประชาสมพนธและพฒนาสอเพอสงเสรมการพฒนาเดก 5. ยทธศาสตรการจดการปรบปรงกฎหมายใหเออตอการพฒนาเดก กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย น าเสนอแผนปฏบตการ

พฒนาเดกปฐมวย (0 – 6 ป) พ.ศ. 2551 – 2553 ไวดงน 1. แผนงานท 1 การเตรยมความพรอมสงคมไทยเพอการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 6 ป) การเตรยมความพรอมสงคมไทยเพอการพฒนาเดกปฐมวย กลมเปาหมายทตองเตรยมความพรอม ประกอบดวยคสมรสใหม พอ แม ครอบครว ญาต พเลยงเดกทอยบาน ชมชน กลมแกนน า อาสาสมคร องคกรพฒนาเดกในชมชนและประชาชนทวไป 2. แผนงานท 2 การพฒนาผ เลยงดเดกปฐมวย (0 – 6 ป) ทปฏบตงานทสถานรบเลยงเดก และอาสาสมครผดแลเดกในชมชน 3. แผนงานท 3 การจดสภาพแวดลอม สอ กระบวนการในการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 6 ป) ในการสงเสรมสนบสนนใหผด าเนนกจการสถานรบเลยงเดกเหนความส าคญของการจดสภาพแวดลอมสอ และกระบวนการในการพฒนาเดก

137

ตาราง 6.2 ยทธศาสตรส าคญทจะน าไปสการปฏบตตอการพฒนาเดกปฐมวย ในระยะ ยาว พ.ศ. 2549 – 2559 ของกระทรวงศกษาธการ กระทรวงสาธารณสข และ กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย

กระทรวงศกษาธการ พ.ศ.2550 – 2559

กระทรวงสาธารณสข พ.ศ. 2549 – 2551

กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย พ.ศ. 2551 – 2553

1. ยทธศาสตรการสงเสรมการพฒนาเดกปฐมวย 2. ยทธศาสตรการสงเสรมพอแมและผ เกยวของเพอพฒนาเดกปฐมวย 3. ยทธศาสตรการสงเสรมหนวยงานทางสงคมเพอพฒนาเดกปฐมวย

1. ยทธศาสตรการสงเสรมบรการทางการแพทยในการพฒนาเดกปฐมวย 2. ยทธศาสตรพฒนาสถานรบเลยงเดกใหมศกยภาพ 3. ยทธศาสตรพฒนาเดกปฐมวยใหไดรบการพฒนาศกยภาพสงสด 4. ยทธศาสตรประชาสมพนธและพฒนาสอเพอสงเสรมการพฒนาเดก 5. ยทธศาสตรการจดการปรบปรงกฎหมายใหเออตอการพฒนาเดก

1. ยทธศาสตรการเตรยมความพรอมสงคมไทยเพอการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 6 ป) 2. ยทธศาสตรการพฒนาผเลยงดเดกปฐมวย (0 – 6 ป) 3. ยทธศาสตรการจดสภาพ แวดลอม สอ กระบวนการในการพฒนาเดกปฐมวย

ทมา (http://www.aihd.mahidol.ac.th/)

จะเหนไดวาในอนาคตการจดการศกษา และพฒนาเดกปฐมวย ไดรบความสนใจ เหนความส าคญและสงเสรมใหมการจดรปแบบทหลากหลาย วธการทจดในปจจบนสามารถน ามาใชไดเพยงแตตองพจารณาหนวยงาน หรอองคกรทจดใหมความเปนเอกภาพ และพฒนาคณภาพการจดใหไดมาตรฐาน ดงนน การจดการศกษาปฐมวยของเดกในชวงอาย 0 – 3 ป อาจจดในรปศนยพฒนา หรอสถานศกษา หรอทเรยกอยางอน แตโดยสวนใหญจะเรยกวา อนบาล สามารถ

138

จดใหเหมาะสมกบสภาพแวดลอม เศรษฐกจ สงคมของชมชน และผปกครอง ทงนเนองจากการจดการศกษาระดบนมความส าคญคอ

1. ผลการศกษาของนกจตวทยา เชน เพยเจต สกนเนอร ฯลฯ ไดท าการศกษาเกยวกบพฒนาการของเดก พบวา องคประกอบสวนหนงทจะสงผลตอการพฒนาความเจรญงอกงามของเดก โดยเฉพาะเดกทอยในวยเรมตนของชวต คอ สงแวดลอม ดงนน เดกปฐมวยถาเขาสระบบการพฒนาทถกตอง ยงเรวเทาไรจะเกดประโยชนแกชวตเดกมากเทานน เพราะจะเปนผลดในดานการพฒนาสมอง ซงจะตองมการกระตนทถกวธ รวมทงการพฒนาทางบคลกภาพ ซงสอดคลองกบจตวทยาพฒนาการทวาประสบการณตาง ๆ ทเดกรบในตอนตนของชวต จะมอทธพลตอเดกในอนาคต

2. เดกทดอยโอกาส เชน รางกายพการ พอแมยากจน เดกประเภทนจะไมไดรบการเลยงดทถกตอง ขาดการกระตน สงเสรมศกยภาพ การจดศนยพฒนาเดกหรอสถานศกษาทมคณภาพจะท าใหเดกเหลานไดเขามาอยในสภาพแวดลอมทด

3. สภาพเศรษฐกจและสงคมในปจจบน พอ แม ผปกครองของเดกวยน สวนใหญมภารกจในการประกอบอาชพ ประกอบกบสตรมโอกาสไดรบการศกษาสงขน และนยมท างานนอกบานท าใหไมสามารถเลยงดลกดวยตนเองได จงทงเดกไวกบพเลยง หรอญาตผ ใหญ อาจดแลเดกไมมคณภาพเทาทควร ซงอาจกอใหเกดปญหาสขภาพ เชน การขาดสารอาหาร ฯลฯ และปญหาสงคม เชน การใชโทรทศนเลยงเดก ซงจะมผลตอพฒนาการของเดก ฯลฯ ตามมา

4. พอ แม ผปกครองเดก นยมสงลกเขาโรงเรยนอนบาล ซงรบเดกตงแตอาย 3 ป เขาเรยนในอนบาลปท 1 และเรยน 3 ป จนถงอนบาลปท 3 หรอนยมสงบตรหลานเขาเรยนในโรงเรยนอนบาลเอกชนในปท 1 และยายโรงเรยนในโรงเรยนอนบาล ซงจดอนบาล 2 ป ซงจะรบเดกอาย 3 ½ - 4 ป เขาเรยนในชนอนบาลปท 1

ในกรณทชมชนนนไมมโรงเรยนอนบาลเอกชน ผปกครองทมภารกจจะน าลกไปฝากไวในศนยพฒนาเดก หรอทเรยกชอเปนอยางอน เพอเขาชนเรยนอนบาลกอนพาไปเขาเรยนในโรงเรยนอนบาลในปตอไป

ดงนน การจดการศกษาระดบอนบาล โดยเฉพาะส าหรบเดกอาย 3 – 5 ป มความส าคญซงจะมผลตอชวตเดกทก ๆ ดาน รฐควรมนโยบายการใหบรการการศกษาดานนอยางเตมท สวน พอ แม ผปกครองเดกทมความพรอมอาจไมใชบรการนจะอบรมเลยงดใหการศกษาดวยตนเองกได ถอเปนการศกษาตามอธยาศย (http://www.aihd.mahidol.ac.th/)

139

ทศทางการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวย ในการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวย ควรด าเนนการภายใตขอตกลงเบองตน หมายถง การท าความเขาใจในทศทางทตรงกนรวมกน ซงสรมา ภญโญอนนตพงษ (2550, หนา 33 – 36) ไดกลาวทศทางการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวยดงตอไปน 1. ทศทางการจดการศกษาเดกปฐมวย ควรครอบคลมดงน เดกปฐมวยโดยธรรมชาตแลวมความอยากร อยากเหน มความสามารถในการเรยนร มความกระตอรอรนทจะเรยนร การจดประสบการณการจดกจกรรมการเรยนรในสภาพแวดลอมทสนบสนนและสงเสรมเดกกระตนใหเดกเกดการเรยนร เปนคนเกง คนด และมความรสข สามารถรเรมและสามารถก ากบการเรยนรของตนเองได สามารถสรางสรรคความรขนไดจากการมปฏสมพนธกบบคคลอนและไดรบสอวสดอปกรณทมความหมายในสถานการณทเปนจรง มพฒนาการดานสตปญญา รางกาย จตใจ อารมณ และสงคมในระดบและอตราทตางกน เดกควรไดรบการพฒนาพรอมกนโดยรวมกนทกดานในชวงแปดปแรกซงเปนวยพฒนาทส าคญ 2. ทศทางการเรยนร มดงน กระบวนการเรยนรเรมจากรปธรรมไปสนามธรรมโดยอาศย การเสาะแสวงหาและคนหาค าตอบ การจดสภาพแวดลอมหลากหลายทกระตนการเรยนร การจดสภาพสงคมทกระตนใหปฏสมพนธกบผ เรยน ผ มประสบการณจดกจกรรมขนตอนการเรยนรทเหมาะสม เมอเกดการเรยนรแลวยอมเขาฝงลกภายในจตใจ มความหลากหลายทางสตปญญาทแตกตางกนในการเรยนร เชน ดานภาษา คณตศาสตร มตสมพนธ กลามเนอ การเคลอนไหวทางรางกาย การเขาใจผ อน การเขาใจตนเองและอน ๆ การเรยนรทงหมดเปนพนฐานสงคมมาจากพนฐานของเดกชวงปฐมวย

3. ทศทางความร มดงน ความรมรากฐานมาจากความสามารถทางภาษา ความเชอ และวฒนธรรม ประเพณทตางกน ความรมหลากหลายสาขาวชา ทงผลงานการผลตและทกษะวธการมความส าคญตอการไดมาซงความร ความรทผานกระบวนการแกปญหาจะชวยใหความรความยงยนกวาการจดจ า

4. ทศทางการเรยนการสอน มดงน 1) ครผ สอน จะตองไดรบการฝกอบรมทกษะการสอนเปนพเศษ โดยเฉพาะอยางยงในการสอนเดกปฐมวย 2) การเรยนการสอน ตองเปนการสอนทเนนตอบสนองผ เรยนเปนส าคญมากกวาเนนทกษะการทองจ าเนอหาสาระตามหลกสตร เนนการสงเสรมเปนรายบคคลและเปนกลมเลก ครอบคลมและตอบสนองตอการคนควาวจยทเกดขนใหมและความรใหม ๆ เกยวกบการ

140

เจรญงอกงาม พฒนาการและการเรยนรของผ เรยน ครอบคลมและตอบสนองตอขอบขายการเรยนรทขยายมากขนอยางไมจบสนในทกสาขาวชา ตองยอมรบความแตกตางทางดานวฒนธรรมและลลาการเรยนรทแตกตางกนของผ เรยน การเรยนการสอนจะตองด าเนนควบคไปกบการประเมนอยางตอเนองกนไปดวยกนและกลมกลนเปนสงเดยว

5. ทศทางการประเมนการเรยน มดงน การประเมนดวยการเปรยบเทยบผลงานระหวางกนในกลมทงหมดเปนสงทเกอบไมมคณคาใด ๆ การประเมนการเรยนร โดยเนนผ เรยนเปนส าคญ มใชการสะทอนปรมาณความรทมอยแตเปนการสะทอนปฏสมพนธระหวางบคคลกบสงแวดลอมและความสามารถทเกดขน แตเปนการประเมนสภาพทมรากฐานของการสรางหลกฐานทางวทยาศาสตรในการใหขอมลทางดานพฒนาการ ความคดและจตวทยา เปนการประเมนสภาพจรงทใหขอมลสารสนเทศทเทยงตรงเกยวกบผ เรยนรวมทงกระบวนการเรยนรตองพจารณาถงสตปญญาทแตกตางกน ลลาการเรยนรทแตกตางกน และสภาพการเรยนรท แตกตางกนและสะทอนความเขาใจไดถกตองทสดจากความแตกตางของมนษย การประเมนตามสภาพจรงมรากฐานจากความรดานการเจรญงอกงามและพฒนาการของผ เรยนทสามารถท านายการปฏบตในอนาคตไดเทยงตรง รปแบบการประเมนเชงคณภาพสามารถใหขอมลเกยวกบผ เรยนไดอยางปรนยและเชอถอได การประเมนทเหมาะสมกบพฒนาการไดมาจากการพฒนาหลกสตรไดอยางเหมาะสมกบพฒนาการและในทางกลบกน หลกสตรมความเหมาะสมกบการพฒนาการของผ เรยนไดมาจากการประเมนทเหมาะสมกบพฒนาการ

การประเมนการเรยนรเนนผ เรยนเปนส าคญเปนการประเมนตามสภาพจรง ทตองเปดโอกาสใหผ เรยนและครผ สอนสะทอนความคดเหนตอเปาหมายและแนวทางสความส าเรจไดแนวคด หลกการ และทศทางในการจดการเรยนการสอนของระดบปฐมวย ซงเมอมองภาพการจดการศกษาในระดบนโดยรวมแลวมงเนนพฒนาเดกโดยสวนรวมทกดานคอ รางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา

แนวโนมการจดการศกษาในระดบปฐมวยจงมแนวโนมการจดการเรยนเนนผ เรยนเปนส าคญ มลกษณะดงน มงเสรมสราง/สนบสนน เกยวกบวฒภาวะพฒนาการและการเรยน มงเนนพฒนาการทเกดขนอยางเดนชด มงใหความส าคญกบจดเดนของผ เรยน มงเนนผลจากการจดหลกสตรการเรยนการสอนทเนนผ เรยนเปนส าคญ มงเนนสถานการณทสอดคลองกบชวตจรง มงอาศยการปฏบต มงสอดคลองกลมกลนกบการเรยนการสอน มงเนนการเรยนรอยางมจดหมาย มงด าเนนควบคไปกบทกสภาพแวดลอม มงสามารถใหภาพเรองราวการเรยนร และความสามารถของผ เรยนทว ๆ ไป มงอาศยความรวมมอกนระหวางผปกครอง ครและนกเรยน

141

รวมทงบคคลในวชาชพอน ๆ ตามความจ าเปน วฒนา ปญญฤทธ (2551) กลาวถงการจดการศกษาปฐมวยตามแผนพฒนาฉบบท 10 ไววา การพฒนาเดกปฐมวยใหมภมคมกน มคณภาพเพอเตบโตสสงคมแหงภมปญญาและสขอยางเพยงพอ จากสภาพทแสดงใหเหนถงบรบทการเปลยนแปลงทางดานสงคมและสงแวดลอม เดกในวนนจงตองไดรบการสรางภมค มกนใหกบตวเอง เพอใหเปนคนทรอบร เทาทนการเปลยนแปลงนน และในอนาคตของเดกทมภมคมกนนจะเปนผ เขาไปสฐานะของผจดระบบคมกนสงคม การพฒนาเดกปฐมวยของสถานศกษามแนวทาง ดงน

1. การปลกฝงคณธรรมพนฐานใหเกดขนซงไดแก คณธรรมเรองความขยน ประหยด ซอสตย มวนย สภาพ สะอาด สามคค และมน าใจ การปลกฝงคณธรรมนเกดจากการสอนสง การอบรม การฝกใหท า การชมเชยยกยองเมอเดกท าด ใหก าลงใจเมอเขาประสบความล าบากในการท าด การอบรมและเปนตวแบบทดของผใหญในบาน ในชมชน และในประเทศ

2. ในสถานศกษาปฐมวยจดใหมการจดประสบการณทเนนเปาหมายการปลกฝงคณธรรมควบคกบการจดประสบการณดานความร โดยยดผ เรยนเปนศนยกลาง ฝกทกษะพนฐานทจ าเปน ฝกทกษะชวต การคดสรางสรรค การใฝหาความร เรยนรจากภมปญญาและแหลงเรยนรในทองถน เรยนรเทคโนโลยพนบานทพงพาตนเอง ปลกฝงจตใจทรกทองถน และรคณคาของสงแวดลอมทงหมดนอยบนพนฐานการเรยนรโดยการปฏบตและการแนะน าเปนแบบอยางทดของผใหญ

3. จดการพฒนาเดกอยางมสวนรวม ทงนการพฒนาเดกคงจะไมประสบความส าเรจ หากเปนการจดการเฉพาะในสถานศกษา แตตองเกดจากความตงใจและการมสวนรวมของครอบครว ชมชน และสถาบนตาง ๆ ภายในชมชน ดงนนจงตองสรางความตระหนกใหแกชมชน โดยยดเปาหมายวาเดกปฐมวยทกคนเปนเดกของชมชน ดงนน ชมชนตองมบทบาทในการก าหนดวตถประสงค แนวทาง วธการ และรวมกนพฒนาเดกของชมชนไปยงเปาหมายทชมชนก าหนด

4. สถานศกษาจะตองตระหนกถงบทบาทหนาทในการจดการเรยนรและเปนแหลงเรยนรของชมชนในเรองทเกยวกบการจดการศกษาปฐมวย ไดแก การรวบรวมองคความรทเกยวกบการพฒนาเดก การท าวจยรวมกบชมชนเพอแกปญหาทกระทบตอครอบครวและตวเดก การจดการแหลงความรในชมชน การรวบรวมภมปญญาทองถน และเทคโนโลยการพงพาตนเองของชมชน เมอการถายทอดทางวฒนธรรมและองคความร ตลอดจนการรวมกบชมชนในการปลกฝงใหเดก ใชชวตอยางเปนมตรกบสงแวดลอม และการจดการทรพยากรธรรมชาตในทองถนอยางเหมาะสม

142

การพฒนาเดกในลกษณะดงกลาวเปนแนวทางหนงของการจดการการศกษาปฐมวยทมงเนนใหเกดผลลพธทตวเดก ใหมภมคมกนทด สามารถดแลตนเองได สามารถสรางสงคมทเปนสขอยางพอเพยงได กลาวคอ ไมเปนผสรางปญหา เปนผ ปองกนปญหา เปนผแกปญหา และเปนผสรางสรรคจรรโลงสงทมคณคาในสงคมในอนาคต บทบาทหนาทขององคกรปกครองสวนทองถน นบตงแตป พ.ศ. 2544 เปนตนมา รฐบาลมนโยบายถายโอนการศกษาระดบปฐมวยใหกบองคกรปกครองสวนทองถนบรหารจดการศนยพฒนาเดกเลก ซงเปนแผนของการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถนโดยใหมบทบาทในการจดการศกษา ดงน

1. การจดการศกษาระดบปฐมวย เพอใหเดกเลกและเดกปฐมวย ไดรบการสงเสรมพฒนาและเตรยมความพรอมทางรางกาย จตใจ อารมณ สงคมและสตปญญา ใหมความพรอมทจะเขารบการศกษาในระดบขนพนฐาน

2. การจดการศกษาขนพนฐาน เพอใหเดกทมอายอยในเกณฑการศกษาไดเขารบการศกษาตามหลกสตรอยางเสมอภาคเทาเทยมกน ใหเกดสมดลทงดานรางกาย จตใจ สงคม ความมคณธรรม จรยธรรม และคานยมทถกตอง

3. การจดบรการใหความรดานอาชพ เพอพฒนาและประกอบอาชพสรางรายได และใหทกคนมงานท า

4. การจดการสงเสรมกฬา นนทนาการ และกจกรรมเดกและเยาวชน เพอใหเดก เยาวชน และประชาชนไดใชเวลาใหเปนประโยชน

5. การด าเนนงานดานศาสนา ศลปวฒนธรรม จารตประเพณ และภมปญญาทองถน เพอการอนรกษ บ ารงรกษา และเสรมสรางเอกลกษณความเปนไทย ทสอดคลองกบวถชวตและความหลากหลายทางวฒนธรรม รปแบบการสงเสรมการจดการศกษาปฐมวยขององคกรปกครองสวนทองถนนนม 3 รปแบบ คอ รปแบบท 1 เปนรปแบบทเหมาะกบองคกรปกครองสวนทองถนทมความพรอมมากในดานอาคารสถานท บคลากร งบประมาณ วสดและการจดการ โดยจดในโรงเรยนอนบาลประจ าจงหวด/อ าเภอ และโรงเรยนสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ซงส านกงาน คณะกรรมการการศกษาขนพนฐานใหการสนบสนนชวยเหลอดานวชาการ รปแบบท 2 เปนรปแบบทเหมาะกบองคกรปกครองสวนทองถนทมความพรอมระดบปานกลาง

143

ใหองคกรปกครองสวนทองถนรบภาระเกยวกบการจางครพเลยง วสดฝก สอตาง ๆ โรงเรยนใหสถานท จดอาหารเสรม (นม) อาหารกลางวน และดแลดานวชาการ รปแบบท 3 เปนรปแบบทเหมาะกบองคกรปกครองสวนทองถนทมความพรอมนอยกใหโรงเรยนรบผดชอบเปนสวนใหญ สวนองคกรปกครองสวนทองถนรบผดชอบบางสวน เชน คาจางครพเลยง หรอคาวสด/สอ เปนตน กระทรวงศกษาธการ โดยส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน จงมนโยบายลดภาระการจดการศกษาระดบปฐมวย โดยถายโอนการจดการอนบาล 3 ขวบ ใหแกองคกรปกครองสวนทองถน เรมตงแตปการศกษา 2544 โดยมหลกการส าคญ ดงน

1. โรงเรยนในสงกดของกระทรวงศกษาธการจะไมจดชนอนบาล 3 ขวบ 2. ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน จะใหการสนบสนนดานวชาการและ

มาตรฐานคณภาพ เพอใหองคกรปกครองสวนทองถนมความพรอมในการจดการศกษาปฐมวย ซงในการด าเนนงานไดประสานงานกบกระทรวงมหาดไทย และแจงใหส าน กงานการประถมศกษาจงหวดด าเนนการตามนโยบาย โดยใหความรวมมอกบองคกรปกครองสวนทองถนในดานตาง ๆ ดงน

ดานอาคารสถานท หากองคกรปกครองสวนทองถนใดขาดแคลนอาคาร สถานทในการจดอนบาล 3 ขวบ และประสงคจะขอใหอาคารสถานทของสถานศกษา ใหด าเนนการตามระเบยบกระทรวงศกษาธการวาดวยการขอใหอาคารสถานทของสถานศกษา พ.ศ. 2539

ดานครอตราจางหรอครทท าการสอนอนบาล 3 ขวบเดม ในระหวางทองคกร ปกครองสวนทองถนยงไมสามารถจางครผสอนอนมาทดแทนได ใหสถานศกษาใหความรวมมอ ด าเนนการสอนในปการศกษา 2544 ไปตามเดมกอน

ดานวชาการ ใหสถานศกษาสนบสนนดานวชาการแกองคกรปกครองสวน ทองถน ทงในดานการเปนหองเรยนตนแบบและสนบสนนเอกสารสอตาง ๆ นอกจากนนยงไดเตรยมถายโอนงบประมาณทเกยวของกบการจดการศกษาระดบปฐมวย (อนบาล 3 ขวบ) ใหแกองคกรปกครองสวนทองถนดวย ดงนนในปจจบนกระทรวงมหาดไทยจงเปนหนวยงานหลกทท าหนาทจดการศกษาในระดบปฐมวยตามกรอบของกฎหมายของการกระจายอ านาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน จากการส ารวจในป พ.ศ.2549 พบวามศนยพฒนาเดกเลกทสงกดองคกรปกครองสวนทองถน กระทรวงมหาดไทยอยจ านวนรวมทงสน 15,736 แหง

144

รปแบบการจดการศกษาปฐมวย การจดการศกษาปฐมวยของประเทศไทยสามารถจ าแนกรปแบบของการจดสถานพฒนา

เดกปฐมวยไดใน 2 รปแบบ คอ สถานพฒนาเดกในรปแบบโรงเรยน และการจดสถานพฒนาเดกในรปแบบศนยพฒนาเดก โดยแตละรปแบบจะมนโยบาย วตถประสงคและลกษณะการด าเนนงานทเปนลกษณะเฉพาะของตน ดงท วฒนา ปญญฤทธ (2542, หนา 22 – 28) กลาวถงรปแบบการจดการศกษาปฐมวยในประเทศไทยไวดงน

การจดการศกษาปฐมวยในรปแบบโรงเรยน

การจดการศกษาปฐมวยเปนการศกษาในระดบขนพนฐานทไมใชการศกษาภาคบงคบ จงท าใหมหลายหนวยงานใหความสนใจเขามามสวนในการด าเนนการ และเขามามสวนรบผดชอบการจดการศกษาระดบน ซงประกอบไปดวย หนวยงานภาครฐ และเอกชน โดยทจะมลกษณะการด าเนนการ และวตถประสงคเฉพาะตนของหนวยงาน มหลายหนวยงานทเขามารบผดชอบและด าเนนการจดการศกษาปฐมวยในรปแบบโรงเรยน ไดแก

กระทรวงศกษาธการ เปนหนวยงานหลกทจดการศกษาในระดบปฐมวยในรประบบ โรงเรยน โดยมหนวยงานยอยในการรบผดชอบงาน ไดแก ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน ส านกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา โดยแตละหนวยงานมลกษณะการด าเนนงานทมวตถประสงคเฉพาะของแตละหนวย ดงน

1. ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน นโยบายทจด 1) ใหความร พฒนาเดกและเตรยมความพรอมใหเดกเพอเขาเรยนในชน

ประถมศกษา 2) เพอเปนตวอยางแกเอกชนในการจดการศกษาระดบน 3) เปนแหลงฝกอบรมบคลากรทจะไปดแลเดกในโรงเรยน/ศนยเดก ลกษณะการด าเนนงาน เดมจด 2 รปแบบ คอ ชนอนบาล และชนเดกเลก ชน

อนบาลจด 2 ป เปนโรงเรยนอนบาลประจ าจงหวด ทงอยในเขตเมอง และชนบท รบเดกอาย 4 – 6 ป สวนชนเดกเลก รบเดกอาย 3 ปครง – 4 ป เขาเรยนหลกสตร 1 ป จดในโรงเรยนประถมศกษาทอยในทองถนทใชภาษาอนมากกวาภาษาไทย เพอใหเดกไดเตรยมความพรอมในการใชภาษาไทยทถกตอง ปจจบนเลกจดชนเดกเลก แตจดเพม 1 ชนคอเตรยมอนบาล เรยกวา อนบาล 3 ขวบ ซงอนบาล 3 ขวบ ก าลงจะโอนใหองคการบรหารสวนต าบลทงหมด

145

2. ส านกงานคณะกรรมการการศกษาเอกชน นโยบายทจด 1) เพอแบงเบาภาระของผปกครองในการเลยงดเดก 2) เพอเตรยมความพรอมดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคมและสตปญญาใหเดก ลกษณะการด าเนนงาน จดการศกษาในหลกสตรอนบาล 3 ป รบเดกวยกอน

เกณฑการศกษาภาคบงคบตงแตอาย 3 – 6 ป 3. ส านกงานคณะกรรมการการอดมศกษา

นโยบายทจด 1) เตรยมสภาพเดกใหพรอมทจะชวยเหลอตนเองได เพอเขาเรยนในชน

ประถมศกษา 2) สงเสรมใหเดกไดเจรญเตบโตทงทางรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา

ปลกฝงนสยอนดงามใหแกเดกและฝกระเบยบวนย 3) เพอเปนสถานศกษาฝกปฏบตการส าหรบนกศกษาสาขาการศกษาปฐมวย 4) เพอใชเปนสถานทส าหรบการศกษา สงเกต ทดลอง และวจยในเรองท

เกยวของกบการศกษาระดบปฐมวย ส าหรบนสต นกศกษา คร อาจารย ผ ทเกยวของและผ ทสนใจทวไป

ลกษณะการด าเนนงาน จดการศกษาในระบบโรงเรยนในโรงเรยนสาธตของมหาวทยาลยตาง ๆ ใหแกเดกอาย 3 – 6 ป จ านวน 2 หลกสตร ไดแก หลกสตรอนบาล 2 ป และหลกสตรอนบาล 3 ป เพอเตรยมความพรอมใหแกเดก

ส านกนายกรฐมนตร กองบญชาการต ารวจตระเวนชายแดน ส านกงานต ารวจแหงชาต

นโยบายทจด

1) เพอจดการศกษาระดบกอนประถมศกษาแกเดกในถนทรกนดารหางไกลและ ตามแนวชายแดน การคมนาคมไมสะดวก

2) ชวยพฒนาเดกใหมความพรอมกอนเขาเรยน 3) สงเสรมสขภาพอนามยและภาวะโภชนาการทดใหกบเดก ลกษณะการด าเนนงาน ด าเนนการจดการศกษาปฐมวยใน 2 รปแบบ คอ ชน

กอนอนบาลรบเดกอาย 2 ½ - 3 ป เขาไวในสถานสงเคราะหเดก และกลมอาย 3 – 6 ป ในชน กอนประถมศกษา เขาเรยนในโรงเรยนประถมศกษาของต ารวจตระเวนชายแดน

146

กระทรวงมหาดไทย 1. กรมสงเสรมการปกครองสวนทองถน (องคการบรหารสวนจงหวด, เทศบาล, องคการ

บรหารสวนต าบล, พทยาและกรงเทพมหานคร) นโยบายทจด 1) เพอชวยเหลอผปกครองในทองถนในการแบงเบาภาระ 2) ชวยพฒนาเดกทง 4 ดาน ฝกความพรอมกอนเขาเรยน 3) เผยแพรแนวทางอบรมแกผ เลยงดเดกเลก ใหมการเลยงดเดกอยางถกตอง

และเหมาะสม 4) แกปญหาใหแกชมชนในสงคม สงเสรมใหประชาชนไดเขามามสวนรวมใน

การด าเนนงานโดยมกรมสงเสรมการปกครองทองถนใหการสนบสนน ลกษณะการด าเนนงาน ด าเนนการจดการศกษาปฐมวย ชนเตรยมอนบาล

เรยกวา อนบาล 3 ขวบ ซงอนบาล 3 ขวบ ก าลงจะไดรบจากโรงเรยนในสงกดส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐานทงหมด จดตงศนยพฒนาเดกเลกขนในต าบล หมบาน

2. กรงเทพมหานคร โดยส านกการศกษา นโยบายทจด 1) เพอชวยเหลอผปกครองในการแบงเบาภาระ 2) ชวยพฒนาเดก ฝกความพรอมกอนเขาเรยนระดบชนประถมศกษา ลกษณะการด าเนนงาน จดการศกษาหลกสตรอนบาล 2 ป รบเดกอาย 4 ป ใน

ชนอนบาลปท 1 การจดการศกษาปฐมวยในรปแบบศนยพฒนาเดก

การจดการศกษาปฐมวยในรปแบบศนยพฒนาเดก ไดมความรวมมอกบด าเนนการโดยหนวยงานหลายหนวยงานทงภาครฐ ภาคเอกชนและชมชนทองถน ซงตางพยายามน ารปแบบและวธการตาง ๆ เขามาชวยพฒนาคณภาพชวตของเดก หนวยงานทด าเนนการจดการศกษาปฐมวยในรปแบบศนยพฒนาเดกมดงน หนวยงานภาครฐ ทจดการศกษาปฐมวยในรปแบบศนยพฒนาเดก มดงน

1. กระทรวงศกษาธการ โดยกรมการศาสนา ไดจดศนยอบรมเดกกอนเกณฑในวด โดย ใหพระภกษสงฆในวดตาง ๆ ทวประเทศทมความพรอม ชวยดแล ปลกฝงคณธรรม จรยธรรม วฒนธรรมและประเพณ อนดงามใหแกเดก ตลอดจนเปนการเตรยมความพรอมใหแกเดกทงดานรางกาย สตปญญา อารมณ และสงคม รบเดกอาย 3 – 5 ป

147

2. กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ม 2 หนวยงานทจด คอ 1) กรมการพฒนาสงคมและสวสดการ โดยกองพฒนาสตรและเดก ไดด าเนนการพฒนาเดกในชนบทตงแตแรกเกด – 6 ป เพอใหมความเจรญเตบโตทงทางรางกาย จตใจ อารมณ สงคมและสตปญญาอยางถกตอง โดยใหพอแม ผปกครองมความร ความเขาใจ และความสามารถในการอบรมเลยงดเดก ตลอดจนสนบสนนใหองคกรทองถนเขาใจและมสวนรวมในการด าเนนงานพฒนาเดก 2) กรมประชาสงเคราะห ใหการสนบสนน สงเสรมและควบคมสถานสงเคราะหเดกและสถานรบเลยงเดกของเอกชน เพอใหด าเนนงานดวยดมประสทธภาพและถกตองตามกฎหมาย โดยสถานสงเคราะหเดกเอกชนจะรบอปการะเดกก าพรา เดกครอบครวยากจน อายระหวางแรกเกดถง 18 ป สวนสถานรบเลยงเดกเอกชนจะรบเลยงเดก 2 ประเภท คอ ประเภทกลางวนและประเภทประจ า อายระหวางแรกเกดถง 7 ป นอกจากนยงจดตงหนวยงานของกรมประชาสงเคราะห เพอใหการสงเคราะหเดกก าพรา อนาถา พการทางสมองและปญญา และยงจดตงสถานรบเลยงเดกกลางวน ในรปแบบของสถานรบเลยงเดกและพฒนาเดก เพอเปนสวสดการแกขาราชการและเจาหนาท กรมประชาสงเคราะหและเปนตวอยางแกสถานประกอบการของเอกชน 3. ส านกนายกรฐมนตร

1) สถานสงเคราะหเดกกอนวยเรยน หรอศนยพฒนาเดกกอนวยเรยนของ กองบญชาการต ารวจตระเวนชายแดน ส านกงานต ารวจแหงชาต จดบรการการศกษาแกเดกอาย 2 – 6 ป ทไมสามารถรบบรการการศกษาจากหนวยงานทรบผดชอบจดการศกษาโดยตรง จดบรการในเขตพนททเปนจงหวดชายแดน และมกองรอยต ารวจตระเวนชายแดนตงอย หรอพนทเปาหมายเพอความมนคงตามแผนมหาดไทยแมบท 4. กระทรวงสาธารณสข

1) กองโภชนาการ กรมอนามย จดในรปแบบศนยโภชนาการ มจดมงหมายเพอใหเดกในทองถนทอยในวยเดกเลกไดรบการเลยงดอยางถกวธ เผยแพรความรทางโภชนาการแกพอแมของเดก ตลอดจนชวยเหลอครอบครวทยากจน 2) กรมอนามยและกรมการแพทย ไดด าเนนการจดสถานรบเลยงเดกขน ในรปแบบศนยสาธตเดกเลก โดยมวตถประสงคเพอใหเดกซงเปนทรพยากรทส าคญและมคา ไดพฒนาเปนประชากรทมคณภาพ โดยไดรบการเลยงดใหมพฒนาการทกดาน ทงดานรางกาย จตใจ อารมณ สงคมและสตปญญาอยางเหมาะสม สถาบนสขภาพเดกแหงชาตมหาราชน

148

จดบรการใหเดกทปวยอยทโรงพยาบาล 5. กรงเทพมหานคร ม 2 หนวยงานทจดคอ

1) ส านกงานอนามย จดด าเนนสถานรบเลยงเดกกลางวนส าหรบเดกทมอายระหวาง 2 ½ - 6 ป จากครอบครวทยากจนและขาดอาหาร เพอใหบรการดานสขภาพอนามยและโภชนาการ ดานการพฒนาจตใจ สตปญญาและสงคม ดานความสมพนธระหวางพอแมและลก โดยมพเลยงเดกเปนตวประสานระหวางพอแมและลก ชวยชแนะเกยวกบการเลยงด เพอเปนการเตรยมความพรอมกอนเขาเรยนชนประถมศกษา และเสรมสรางพฤตกรรมของเดกดานคณธรรม จรยธรรม ความรและทกษะการท างาน 2) ส านกสวสดการสงคม ด าเนนการพฒนาเดกกอนวยเรยนทมอายระหวาง 3 – 6 ป ในชมชนแออดและเขตรอบนอก เพอเตรยมความพรอมแกเดกกอนเขาเรยนชนประถมศกษาและชวยเหลอผปกครองทตองออกท างานนอกบาน ไมมเวลาดแลเดก 6. กระทรวงกลาโหม จดในรปของสถานรบเลยงเดก โดยรบเดกอายตงแตแรกเกด – 5 ป โดยมหนวยงาน คอ กองทพบก กองทพเรอ และกองทพอากาศ การจดสถานรบเลยงเดกมวตถประสงคเพอชวยเหลอขาราชการทหารในการเลยงดบตรหลานขณะออกปฏบตหนาท อนเปนการสรางขวญก าลงใจใหกบขาราชการทหารภายในหนวยงาน

หนวยงานเอกชน หนวยงานทจดการศกษาปฐมวยในรปแบบศนยพฒนาเดกมดงน 1. มลนธเดก มโครงการทจดท าเพอเดก 3 โครงการคอ โครงการบานทานตะวน ศนยเดกเลกในชมชนแออด โครงการศนยเดกเลกเคลอนท

2. มลนธเพอการพฒนาเดก จดโครงการแดนองผหวโหย ใหความชวยเหลอเดกตงแตแรกเกดในดานการใหอาหารเสรม

3. พรยานเคราะหมลนธ จดโครงการใหความชวยเหลอแมและเดก โดยการใหค าแนะน าแกสตรนอกสมรสทตงครรภและขาดผอปการะ

4. สหทยมลนธ มโครงการส าหรบเดก 4 โครงการ คอ โครงการครอบครวอปการะ โครงการเลยงเดกกลางวน ใหแกผ มรายไดนอย โครงการสงเสรมและพฒนาเดกออนปากเกรด โครงการสงเคราะหคนไขเดกในโรงพยาบาล

5. มลนธสงเคราะหเดกของสภากาชาดไทย รบเลยงดเดกก าพราและสบหาบดา มารดา หรอญาตของเดก เพอใหเดกไดอยกบครอบครวของตน

6. มลนธเดกออนในสลม ชวยเหลอเดกออนในสลมใหไดรบการเลยงดทถกตอง ม 2 โครงการ คอ โครงการรบเลยงดเดกแรกเกด โครงการใหความรแกมารดา

149

7. โสสะมลนธแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ รบเลยงดเดกทขาดทพงตงแตแรกเกด

8. สภาสตรแหงชาตในพระราชนปถมภ เปดด าเนนการศนยพฒนาเดกในวด โดยไดรบการสนบสนนจากสมาคมสงเสรมวฒนธรรมหญงประจ าจงหวดนน ๆ รบเดกอายประมาณ 3 – 5 ป เพอชวยเหลอเดกในดานโภชนาการ การเตรยมความพรอม ดแลดานสขภาพอนามยและแบงเบา ภาระบดา มารดาในการเลยงดบตร

โดยสรปรปแบบของการจดการศกษาปฐมวยของประเทศไทย (มลนธสาธารณสขแหงประเทศไทย, 2550, หนา ฑ) สามารถแยกประเภทของการบรหารงานตามหนวยงานทรบผดชอบ 3 ประเภท ดงน

ประเภทท 1 จดตงโดยรฐ ใชเงนงบประมาณแผนดนในการจดตงและด าเนนการ โดยหนวยงานของรฐ การแตงตงบคลากรและระบบการบรหารจะตองเปนไปตามระเบยบของรฐทวางไวทกประการ สถานศกษาเหลาน ไดแก โรงเรยนอนบาลของรฐ โรงเรยนประถมศกษาทจดตงชนเดกเลก (เดกอาย 5 ขวบ) ในทองทของเดกดอยโอกาส ซงจดโดยส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน นอกจากนกมชนอนบาลหรอชนเดกเลกในโรงเรยนสาธตของมหาวทยาลย ซงสงกดกระทรวงศกษาธการ สถานสงเคราะหเดกของกรมประชาสงเคราะห การจดประเภทนเนองจากเปนของรฐแนวการบรหารจะเปนไปตามระเบยบของทางราชการทกประการ ทงนเพอใหการด าเนนงานของสถานศกษาบรรลเปาหมาย ประเภทท 2 จดตงโดยเอกชน ซงหมายรวมถงสมาคม มลนธ หรอองคการใดองคการหนง สถานศกษาเหลานรฐจะท าหนาทควบคมทางดานคณภาพและการด าเนนงานบางประการ ทกระทรวงมหาดไทยด าเนนงานอย ลกษณะการบรหารสถานศกษาเหลานกจะเปนอกแบบหนง กลาวคอ การบรหารสวนหนงยอมขนอยกบจดมงหมายของเจาของสถานศกษา แตอกสวนหนงจะตองปฏบตตามระเบยบททางราชการวางไว เชน ในดานการเงน ดานวชาการ และงานอาคารสถานท การจดประเภทนผด าเนนกจการ ไดแก เอกชน ซงสวนใหญจดอยในรปของธรกจ ยกเวนสมาคม หรอมลนธตาง ๆ ซงจดการศกษาดวยวตถประสงคอน ศนยพฒนาเดกประเภทนรฐวางแนวบรหารใหสวนหนงเพอควบคมมาตรฐาน ประเภทท 3 จดตงโดยชมชน มคณะบคคลเปนผดแลรบผดชอบในรปของกรรมการ ลกษณะของการบรหารศนยกจะเปนไปตามความเหนชอบของกรรมการ แตละศนยกจะมระบบไมเหมอนกน หนวยงานประเภทน ไดแก ศนยพฒนาเดกเลกขององคกรปกครองสวนทองถน สถาน

150

รบเลยงเดกของกระทรวงกลาโหม การจดประเภทนเปนการจดโดยหนวยงานทมขนาดเลก ผ รบผดชอบอาจเปนบคคลเพยงคนเดยว หรอในรปของกรรมการศกษา การบรหารจะเปนแนวทผบรหารพอใจและเหมาะเฉพาะหนวยงานนน แนวการจดประสบการณส าหรบเดกปฐมวย กระทรวงศกษาธการมนโยบายใหพฒนาการศกษาระดบปฐมวยอยางจรงจง เมอป พ .ศ. 2536 ซงขณะนนเรยกตามแผนการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2535 วาการศกษาระดบกอนประถมศกษา เพอใหการศกษาในระดบนมมาตรฐานเดยวกนกระทรวงศกษาธการจงไดมอบหมายใหกรมวชาการ จดท าแนวการจดประสบการณ และพฒนาเปนหลกสตรกอนประถมศกษาพทธศกราช 2540 และประกาศใหโรงเรยนและศนยพฒนาเดกระดบกอนประถมศกษาทวประเทศใชตงแตปการศกษา 2541 เปนตนไป ตอมาในป พ.ศ. 2544 กระทรวงศกษาธการไดแตงตงคณะกรรมการพฒนาหลกสตรระดบกอนประถมศกษาขนเพอพฒนาหลกสตรใหสอดคลองกบสภาพการเปลยนแปลงของสงคม พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และหลกสตรการศกษาขนพนฐาน พทธศกราช 2544 คณะกรรมการชดดงกลาวไดประชมพจารณาปรบปรงหลกสตรกอนประถมศกษา พทธศกราช 2540 ไดรางหลกสตรกอนประถมศกษาฉบบปรบปรงและน าเสนอเขาทประชมรบฟงความคดเหน ซงผ เขาประชมมทงภาครฐและภาคเอกชน ประชาชนทวไป ตลอดจนพอแมและผปกครอง มตทประชมใหเปลยนชอหลกสตรกอนประถมศกษาเปนหลกสตรการศกษาปฐมวย เพอใหสอดคลองกบพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ดงนนหลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 จงเกดขนในป พ.ศ. 2546 หลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 ฉบบน จดท าขนเพอใหพอแม ผปกครอง ผ เลยงดเดก และ ผสอนใชเปนแนวทางในการอบรมเลยงดเดกและเพอใหสถานศกษาและสถานพฒนาเดกปฐมวยทกหนวยงานทกสงกดทเกยวของ ไดใชเปนแนวทางในการจดการศกษาใหมประสทธภาพ และเปนมาตรฐานเดยวกน และเพอสรางเสรมใหเดกปฐมวยไดเตบโตมพฒนาการ ทกดานอยางสมดล เหมาะสมกบวย เปนคนด คนเกง มความสขและเตบโตเปนพลเมองทด มคณภาพตอไป กระทรวงศกษาธการหวงวาหลกสตรฉบบนจะเปนแนวทางในการอบรมเลยงด และจดการศกษาระดบปฐมวยใหแกผ เกยวของไดเปนอยางด และสามารถน าไปใชจดประสบการณใหแกเดกไดอยางถกตองตามหลกวชาการปฐมวยศกษา สอดคลองเหมาะสมกบสภาพทองถนท

151

แวดลอมเดก และบรรลผลตามจดหมายทก าหนดไวในหลกสตร (หลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546) สาระส าคญของหลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 หลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 แบงใหญ ๆ ได 3 สวนไดดงน

1. ปรชญาและหลกการของการศกษาปฐมวย 2. หลกสตรการศกษาปฐมวย ส าหรบเดกอายต ากวา 3 ป ประกอบดวย จดหมาย

คณลกษณะตามวย สาระการเรยนร การจดประสบการณ การประเมนพฒนาการ การใชหลกสตร การจดการศกษาปฐมวย (เดกอายต ากวา 3 ป) ส าหรบกลมเปาหมายเฉพาะการเชอมตอคาของการศกษาปฐมวยกบการเรยนรในสถานศกษาพฒนาเดกปฐมวย

3. หลกสตรการศกษาปฐมวย ส าหรบเดกอาย 3 – 5 ป ประกอบดวย จดหมาย คณลกษณะตามวย ระยะเวลาเรยน สาระการเรยนร การจดประสบการณ การประเมนพฒนาการ การใชหลกสตร การจดหลกสตรสถานศกษา การจดการศกษาปฐมวยส าหรบกลมเปาหมายเฉพาะและการก ากบตดตามประเมนผลและรายงาน

ในทนจะกลาวถงเฉพาะหลกสตรการศกษาปฐมวย ส าหรบเดกอาย 3 – 5 ป ดงน หลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 หลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 ไดก าหนดปรชญาการศกษาปฐมวยไวดงน ปรชญาการศกษาปฐมวย การศกษาปฐมวยเปนการพฒนาเดก ตงแตแรกเกดถง 5 ป* บนพนฐาน การอบรมเลยงดและการสงเสรมกระบวนการเรยนร ทสนองตอธรรมชาต และพฒนาการของเดกแตละคน ตาม ศกยภาพ ภายใตบรบทสงคม – วฒนธรรม ทเดกอาศยอย ดวยความรก ความเอออาทร และความเขาใจของทกคน เพอสรางรากฐานคณภาพชวตใหเดกพฒนาไปสความเปนมนษยทสมบรณ เกดคณคาตอตนเองและสงคม หลกการ เดกทกคนมสทธทจะไดรบการอบรมเลยงดและสงเสรมพฒนาการ ตลอดจนการเรยนรอยางเหมาะสม ดวยปฏสมพนธทดระหวางเดกกบพอแม เดกกบผ เลยงดหรอบคลากรทมความรความสามารถในการอบรมเลยงดและใหการศกษาเดกปฐมวย เพอใหเดกมโอกาสพฒนาตนเองตามล าดบขนของพฒนาการทกดาน อยางสมดลและเตมตามศกยภาพ โดยก าหนดหลกการ ดงน 1. สงเสรมกระบวนการเรยนรและพฒนาการทครอบคลมเดกปฐมวย ทกประเภท

2. ยดหลกการอบรมเลยงดและใหการศกษาทเนนเดกเปนส าคญ โดยค านงถงความแตกตางระหวางบคคล และวถชวตของเดกตามบรบทของชมชน สงคม และวฒนธรรมไทย

152

3. พฒนาเดกโดยองครวมผานการเลนและกจกรรมทเหมาะสมกบวย 4. จดประสบการณการเรยนรใหสามารถด ารงชวตประจ าวนไดอยางมคณภาพและ

มความสข 5. ประสานความรวมมอระหวางครอบครว ชมชน และสถานศกษาในการพฒนาเดก แนวคดและหลกการจดการศกษาปฐมวย คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, ส านกงาน (2546, หนา 3 – 7) ไดด าเนนการจดท าหลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 ขน โดยยดแนวคดและหลกการจดการศกษาปฐมวย ดงน แนวคดการจดการศกษาปฐมวย หลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 พฒนาขนมาโดยอาศยแนวคดตอไปน 1. แนวคดเกยวกบพฒนาการเดก พฒนาการของมนษยเปนการเปลยนแปลงทเกดขนในตวมนษย เรมตงแตปฏสนธตอเนองไปจนตลอดชวต ซงครอบคลมการเปลยนแปลงในเชงปรมาณและเชงคณภาพ พฒนาการทางดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญา จะมความสมพนธและพฒนาอยางตอเนองเปนล าดบขนตอนไปพรอมกนทกดาน เดกแตละคนจะเตบโตและมลกษณะพฒนาการแตกตางกนไปตามวย โดยทพฒนาการเดกปฐมวยบงบอกถงการเปลยนแปลงทเกดขนในตวเดกอยางตอเนองในแตละวย เรมตงแตปฏสนธจนถงอาย 5 ป พฒนาการแตละดานมทฤษฎเฉพาะอธบายไว และสามารถน ามาใชในการพฒนาเดก อาท ทฤษฎพฒนาการทางรางกายทอธบายการเจรญเตบโตและพฒนาการของเดกวามลกษณะตอเนองเปนล าดบขนเดกจะพฒนาถงขนใดจะตองเกดวฒภาวะของความสามารถขนนนกอน หรอ ทฤษฎพฒนาการทางสตปญญาทอธบายวาเดกเกดมาพรอมวฒภาวะ ซงจะพฒนาขนตามอาย ประสบการณ คานยมทางสงคม และสงแวดลอม หรอทฤษฎพฒนาการทางบคลกภาพ ทอธบายวาเดกจะพฒนาไดดถาในแตละชวงอายเดกไดรบการตอบสนองในสงทตนพอใจ ไดรบความรก ความอบอนอยางเพยงพอจากผใกลชด มโอกาสชวยตนเอง ท างานทเหมาะสมกบวยและมอสระทจะเรยนรในสงทตนอยากรรอบ ๆ ตนเอง ดงนนแนวคดเกยวกบพฒนาการเดกจงเปนเสมอนหนงแนวทางใหผสอนหรอผ ทเกยวของไดเขาใจเดก สามารถอบรมเลยงดและจดประสบการณทเหมาะสมกบวย และความแตกตางของแตละบคคล ในอนทจะสงเสรมใหเดกพฒนาจนบรรลผลตามเปาหมายทตองการไดชดเจนขน 2. แนวคดเกยวกบการเรยนร การเรยนรของมนษยเรามผลสบเนองมาจากประสบการณตาง ๆ ทไดรบการเปลยนแปลงพฤตกรรมเกดข นจากกระบวนการทผ เรยน มปฏสมพนธกบบคคลและสงแวดลอมรอบตว โดยผ เรยนจะตองเปนผกระท าใหเกดขนดวยตนเอง

153

และการเรยนรจะเปนไปไดด ถาผ เรยนไดใชประสาทสมผสทงหา ไดเคลอนไหว มโอกาส คดรเรมตามความตองการและความสนใจของตนเอง รวมทงอยในบรรยากาศทเปนอสระ อบอนและปลอดภย ดงนน การจดสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร จงเปนสงส าคญทจะชวยสงเสรมการเรยนรของเดก และเนองจากการเรยนรนนเปนพนฐานของพฒนาการในระดบทสงขน ทงคนเราเรยนรมาตงแตเกดตามธรรมชาตกอนทจะมาเขาสถานศกษา การจดท าหลกสตรจงยดแนวคดทจะใหเดกไดเรยนรจากประสบการณจรงดวยตวเดกเอง ในสภาพแวดลอมทเปนอสระเออตอการเรยนร และจดกจกรรมใหเหมาะสมกบระดบพฒนาการของผ เรยนแตละคน 3. แนวคดเกยวกบการเลนของเดก การเลนถอเปนกจกรรมทส าคญในชวตเดกทกคน เดกจะรสกสนกสนาน เพลดเพลน ไดสงเกต มโอกาสท าการทดลอง สรางสรรค คดแกปญหาและคนพบดวยตนเอง การเลนจะมอทธพลและมผลดตอการเจรญเตบโต ชวยพฒนารางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญา จากการเลนเดกมโอกาสเคลอนไหวสวนตาง ๆ ของรางกาย ไดใชประสาทสมผส และการรบร ผอนคลายอารมณ และแสดงออกถงตนเอง เรยนรความรสกของผ อน การเลนจงเปนทางทเดกจะสรางประสบการณเรยนรสงแวดลอม เรยนรความเปนอยของผ อน สรางความสมพนธอยรวมกบผ อน กบธรรมชาตรอบตว ดงนน หลกสตรการศกษาปฐมวยฉบบนจงถอ “การเลน” อยางมจดมงหมาย เปนหวใจส าคญของการจดประสบการณใหกบเดก 4. แนวคดเกยวกบวฒนธรรมและสงคม บรบททางสงคมและวฒนธรรมทเดกอาศยอยหรอแวดลอมตวเดก ท าใหเดกแตละคนแตกตางกนไป หลกสตรการศกษาปฐมวยฉบบนถอวาผ สอนจ าเปนตองเขาใจและยอมรบวาวฒนธรรมและสงคมทแวดลอมตวเดกมอทธพลตอการเรยนร การพฒนาศกยภาพ และพฒนาการของเดกแตละคน ผสอนควรตองเรยนรบรบททางสงคมและวฒนธรรมของเดกทตนรบผดชอบ เพอชวยใหเดกไดพฒนา เกดการเรยนร และอยในกลมคนทมาจากพนฐานเหมอนหรอตางจากตนไดอยางราบรน มความสข

สบเนองจากพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 ผนวกกบแนวคด 4 ประการดงกลาวขางตนท าใหหลกสตรการศกษาปฐมวยก าหนดปรชญาการศกษาใหสถานศกษาหรอสถานพฒนาเดกปฐมวยไดทราบถงแนวคด หลกการพฒนาเดกปฐมวยอาย 3 – 5 ป ทงน ผ รบผดชอบจะตองด าเนนการพฒนาหลกสตรสถานศกษาปฐมวยของตน และน าสการปฏบตใหเดกปฐมวยมมาตรฐานคณลกษณะทพงประสงคทก าหนดในจดหมายของหลกสตร

หลกการจดการศกษาปฐมวย การจดท าหลกสตรการศกษาปฐมวยฉบบน ยดหลกการจดการศกษาปฐมวย ดงน

154

1. การสรางหลกสตรทเหมาะสม การพฒนาหลกสตรพจารณาจากวยและประสบการณของเดก โดย เ ปนหลกสตร ทมงเ นนการพฒนาเดกทกดาน ทงดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญา โดยอยบนพนฐานของประสบการณเดมทเดกมอย และประสบการณใหมทเดกจะไดรบตองมความหมายกบตวเดก เปนหลกสตรทใหโอกาสทงเดกปกต เดกดอยโอกาส และเดกพเศษไดพฒนา รวมทงยอมรบในวฒนธรรม และภาษาของเดก พฒนาเดกใหรสกเปนสขในปจจบน มใชเพยงเพอเตรยมเดกส าหรบอนาคตขางหนาเทานน

2. การสรางสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนรของเดก สภาพแวดลอมทเออตอการเรยนรจะตองอยในสภาพทสนองความตองการ ความสนใจของเดกทงภายในและภายนอกหองเรยน ผ สอนจะตองจดสภาพแวดลอมใหเดกไดอยในททสะอาด ปลอดภย อากาศสดชน ผอนคลาย ไมเครยด มโอกาสออกก าลงกายและพกผอน มสอวสดอปกรณ มของเลนทหลากหลาย เหมาะสมกบวย ใหเดกมโอกาสไดเลอกเลน เรยนรเกยวกบตนเองและโลกทเดกอย รวมทงพฒนาการ อยรวมกบคนอนในสงคม ดงนน สภาพแวดลอมทงภายในและภายนอกหองเรยนจง เปนเสมอนหนงสงคมทมคณคาส าหรบเดกแตละคนจะเรยนรและสะทอนใหเหนวาบคคลในสงคมเหนความส าคญของการอบรมเลยงดและใหการศกษากบเดกปฐมวย 3. การจดกจกรรมทสงเสรมพฒนาการและการเรยนรของเดก ผสอนมความส าคญตอการจดกจกรรมพฒนาเดกอยางมาก ผสอนตองเปลยนบทบาทจากผบอกความรหรอสงใหเดกท ามาเปนผอ านวยความสะดวก ในการจดสภาพแวดลอมประสบการณ และกจกรรมสงเสรมพฒนาการและการเรยนรของเดกทผสอนและเดกมสวนทจะรเรมทง 2 ฝาย โดยผสอนจะเปนผสนบสนน ชแนะ และเรยนรรวมกบเดก สวนเดกเปนผลงมอกระท า เรยนร และคนพบดวยตนเอง ดงนนผสอนจะตองยอมรบ เหนคณคา รจกและเขาใจเดกแตละคนทตนดแลรบผดชอบกอน เพอจะไดวางแผน สรางสภาพแวดลอม และจดกจกรรมทจะสงเสรมพฒนาการและการเรยนรของเดกไดอยางเหมาะสม นอกจากนผสอนตองรจกพฒนาตนเอง ปรบปรงใชเทคนคการจดกจกรรมตาง ๆ ใหเหมาะกบเดก 4. การบรณาการการเรยนร การจดการเรยนการสอนในระดบปฐมวยยดหลกการ บรณาการทวา หนงแนวคดเดกสามารถเรยนรไดหลายกจกรรม หนงกจกรรมเดกสามารถเรยนรไดหลายทกษะและหลายประสบการณส าคญ ดงนนเปนหนาทของผสอนจะตองวางแผนการจดประสบการณในแตละวนใหเดกเรยนรผานการเลนทหลากหลายกจกรรม หลากหลายทกษะ หลากหลายประสบการณส าคญ อยางเหมาะสมกบวยและพฒนาการ เพอใหบรรลจดหมายของหลกสตรแกนกลางทก าหนดไว

155

5. การประเมนพฒนาการและการเรยนรของเดก การประเมนเดกระดบปฐมวยยดวธ การสงเกตเปนสวนใหญ ผสอนจะตองสงเกต และประเมนทงการสอนของตน และพฒนาการการเรยนรของเดกวาไดบรรลตามจดประสงค และเปาหมายทวางไวหรอไม ผลทไดจากการสงเกตพฒนาการ จากขอมลเชงบรรยาย จากการรวบรวมผลงาน การแสดงออกในสภาพทเปนจรง ขอมลจากครอบครวของเดก ตลอดจนการทเดกประเมนตนเองหรอผลงาน สามารถบอกไดวาเดกเกดการเรยนรและมความกาวหนาเพยงใด ขอมลจากการประเมนพฒนาการจะชวยผสอนในการ วางแผนการจดกจกรรม ชใหเหนความตองการพเศษของเดกแตละคน ใชเปนขอมลในการสอสารกบพอแม ผปกครองเดก และขณะเดยวกนยงใชในการประเมนประสทธภาพการจดการศกษาใหกบเดกในวยนไดอกดวย

6. ความสมพนธระหวางผสอนกบครอบครวของเดก เดกแตละคนมความแตกตางกน ทงนเนองจากสภาพแวดลอมทเดกเจรญเตบโตขนมา ผสอน พอแม และผปกครองของเดกจะตองมการแลกเปลยนขอมล ท าความเขาใจพฒนาการและการเรยนรของเดก ตองยอมรบและรวมมอกนรบผดชอบ หรอถอเปนหนสวนทจะตองชวยกนพฒนาเดกใหบรรลเปาหมายทตองการรวมกน ดงนน ผสอนจงมใชจะแลกเปลยนความรกบพอแม ผปกครองเกยวกบการพฒนาเดกเทานน แตจะตองใหพอแม ผปกครอง มสวนรวมในการพฒนาดวย ทงนมไดหมายความใหพอแม ผปกครองเปนผก าหนดเนอหาหลกสตรตามความตองการ โดยไมค านงถงหลกการจดทเหมาะสมกบวยเดก จากแนวคดและหลกการจดการศกษาปฐมวยทส าคญเกยวกบพฒนาการของเดกทมความสมพนธ และพฒนาอยางตอเนองเปนขนตอนไปพรอมกนทกดาน แนวคดเกยวกบการเรยนรทยดใหเดกไดเรยนรจากประสบการณจรงดวยตวเดกเองในสงแวดลอมทเปนอสระเออตอการเรยน ร และจดกจกรรมบรณาการใหเหมาะสมกบระดบพฒนาการของผ เรยนแตละคน โดยถอวาการเลนอยางมจดมงหมายเปนหวใจส าคญของการจดประสบการณใหกบเดก และแนวคดเกยวกบ วฒนธรรมและสงคมทแวดลอม ซงมอทธพลตอการเรยนร การพฒนาศกยภาพและพฒนาการของเดกแตละคน และจากพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 หมวดตาง ๆ หลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 จงก าหนดสาระส าคญและโครงสรางของหลกสตรการศกษาปฐมวยขน ซงจะกลาวรายละเอยดตอไป

156

หลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 ส าหรบเดกอาย 3 – 5 ป หลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546 ส าหรบเดกอาย 3 – 5 ป เปนการจด

การศกษาในลกษณะของการอบรมเลยงดและใหการศกษา เดกจะไดรบการพฒนาทงดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคมและสตปญญา ตามวยและความสามารถของแตละบคคล

จดมงหมาย หลกสตรการศกษาปฐมวยส าหรบเดกอาย 3 – 5 ป มงใหเดกมพฒนาการดานรางกายอารมณ จตใจ สงคม และสตปญญาทเหมาะสมกบวย ความสามารถและความแตกตางระหวางบคคล จงก าหนดจดหมายซงถอเปนมาตรฐานคณลกษณะทพงประสงค ดงน 1. รางกายเจรญเตบโตตามวย และมสขนสยทด 2. กลามเนอใหญและกลามเนอเลกแขงแรง ใชไดคลองแคลวและประสานสมพนธพน 3. มสขภาพจตด และมความสข 4. มคณธรรม จรยธรรม และมจตใจทด 5. ชนชมและแสดงออกทางศลปะ ดนตร การเคลอนไหว และรกการออกก าลงกาย 6. ชวยเหลอตนเองไดเหมาะสมกบวย 7. รกธรรมชาต สงแวดลอม วฒนธรรม และความเปนไทย 8. อยรวมกบผ อนไดอยางมความสข และปฏบตตนเปนสมาชกทดของสงคม ในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยเปนประมข 9. ใชภาษาสอสารไดเหมาะสมกบวย 10. มความสามารถในการคดและการแกปญหาไดเหมาะสมกบวย 11. มจนตนาการและความคดสรางสรรค 12. มเจตคตทดตอการเรยนร และมทกษะในการแสวงหาความร

คณลกษณะตามวย คณลกษณะตามวยเปนความสามารถตามวยหรอพฒนาการตามธรรมชาตเมอเดกอายถงวยนน ๆ ผสอนจ าเปนตองท าความเขาใจคณลกษณะตามวยของเดกอาย 3 – 5 ป เพอน าไปพจารณาจดประสบการณใหเดกแตละวยไดอยางถกตองเหมาะสม ขณะเดยวกนจะตองสงเกตเดกแตละคนซงแตกตางระหวางบคคลเพอน าขอมลไปชวยอาย อาจเรวหรอชากวาเกณฑทก าหนดไวและการพฒนาจะเปนไปอยางตอเนอง ถาสงเกตพบวาเดกไมมความกาวหนาอยางชดเจนตองพาเดกไปปรกษาผ เชยวชาญ หรอแพทยเพอชวยเหลอและแกไขไดทนทวงท คณลกษณะตามวยทส าคญของเดกอาย 3 – 5 ป มดงน

157

เดกอาย 3 ป พฒนาการดานรางกาย

กระโดดขนลงอยกบท

รบลกบอลดวยมอและล าตว

เดนขนบนไดสลบเทาได

เขยนรปวงกลมตามแบบได

ใชกรรไกรมอเดยวได พฒนาการดานอารมณและจตใจ

แสดงอารมณตามความรสก

ชอบทจะท าใหผใหญพอใจและไดรบค าชม

กลวการพลดพรากจากผ เลยงดใกลชดนอยลง พฒนาการดานสงคม

รบประทานอาหารไดดวยตนเอง

ชอบเลนแบบคขนาน (เลนของเลนชนดเดยวกนแตตางคนตางเลน)

เลนสมมตได

รจกรอคอย พฒนาการดานสตปญญา

ส ารวจสงตาง ๆ ทเหมอนกนและตางกนได

บอกชอของตนเองได

ขอความชวยเหลอเมอมปญหา

สนทนา โตตอบ/เลาเรองดวยประโยคสน ๆ ได

สนใจนทานและเรองราวตาง ๆ

รองเพลง ทองค ากลอน ค าคลองจองงาย ๆ และแสดงทาทางเลยนแบบได

รจกใชค าถาม “อะไร”

สรางผลงานตามความคดของตนเองอยางงาย ๆ

อยากรอยากเหนทกอยางรอบตว

158

เดกอาย 4 ป พฒนาการดานรางกาย

กระโดดขนลงอยกบท

รบลกบอลดวยมอทงสอง

เดนขน ลงบนไดสลบเทาได

เขยนรปสเหลยมตามแบบได

ตดกระดาษเปนเสนตรงได

กระฉบกระเฉงไมชอบอยเฉย พฒนาการดานอารมณและจตใจ

แสดงออกทางอารมณไดเหมาะสมกบบางสถานการณ

เรมรจกชนชมความสามารถและผลงานของตนเองและผ อน

ชอบทาทายผใหญ

ตองการใหมคนฟง คนสนใจ พฒนาการดานสงคม

แตงตวไดดวยตนเอง ไปหองสวมไดเอง

เลนรวมกนคนอนได

รอคอยตามล าดบกอน - หลง

แบงของใหคนอน

เกบของเลนเขาทได พฒนาการดานสตปญญา

จ าแนกสงตาง ๆ ดวยประสาทสมผสทง 5 ได

บอกชอและนามสกลของตนเองได

พยายามแกปญหาดวยตนเองหลงจากไดรบค าชแนะ

สนทนา โตตอบ/เลาเรองดวยประโยคตอเนอง

สรางผลงานตามความคดของตนเอง โดยมรายละเอยดเพมขน

รจกใชค าถาม “ท าไม”

159

เดกอาย 5 ป พฒนาการดานรางกาย

กระโดดขาเดยวไปขางหนาอยางตอเนอง

รบลกบอลทกระดอนขนจากพนไดดวยมอทงสองขาง

เดนขน ลงบนไดสลบเทาอยางคลองแคลว

เขยนรปสามเหลยมตามแบบได

ตดกระดาษตามแนวเสนโคงทก าหนด

ใชกลามเนอเลกไดด เชน ตดกระดม ผกเชอกรองเทา ฯลฯ พฒนาการดานอารมณและจตใจ

แสดงออกทางอารมณไดสอดคลองกบสถานการณอยางเหมาะสม

ชนชมความสามารถ และผลงานของตนเองและผ อน

ยดตนเองเปนศนยกลางนอยลง พฒนาการดานสงคม

ปฏบตกจวตรประจ าวนไดดวยตนเอง

เลนหรอท างานโดยมจดมงหมายรวมกบผ อนได

พบผใหญ รจกไหว ท าความเคารพ

รจกขอบคณ เมอรบของจากผใหญ

รบผดชอบทไดรบมอบหมาย พฒนาการดานสตปญญา

บอกความแตกตางของกลน ส เสยง รส รปราง จ าแนกและจดหมวดหมสงของได

บอกชอ นามสกล และอายของตนเองได

พยายามหาวธแกปญหาดวยตนเอง

สนทนา โตตอบ/เลาเปนเรองราวได

สรางผลงานตามความคดของตนเอง โดยมรายละเอยดเพมขนและแปลกใหม

รจกใชค าถาม “ท าไม” “อยางไร”

เรมเขาใจสงทเปนนามธรรม

นบปากเปลาไดถง 20

160

ระยะเวลาเรยน ใชเวลาในการจดประสบการณใหกบเดก 1 – 3 ปการศกษาโดยประมาณ ทงนขนอยกบอายของเดกทเรมเขาศกษาหรอสถานพฒนาเดกปฐมวย

สาระการเรยนร สาระการเรยนรใชเปนสอกลางในการจดกจกรรมใหกบเดก เพอสงเสรมพฒนาการทกดานทงดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญา ซงจ าเปนตอการพฒนาเดกใหเปนมนษยทสมบรณ ทงนสาระการเรยนรประกอบดวย องคความร ทกษะ หรอกระบวนการคณลกษณะหรอคานยม คณธรรม จรยธรรม ความรส าหรบเดกอาย 3 - 5 ป จะเปนเรองราวทเกยวของกบตวเดกบคคลและสถานททแวดลอมเดกธรรมชาตรอบตวและสงตาง ๆ รอบตวเดกทเดกมโอกาสใกลชดหรอมปฏสมพนธในชวตประจ าวนและเปนสงทเดกสนใจ จะไมเนนเนอหา การทองจ า ในสวนทเกยวของกบทกษะหรอกระบวนการจ าเปนตองบรณาการทกษะทส าคญและจ าเปนส าหรบเดก เชน ทกษะการเคลอนไหว ทกษะทางสงคม ทกษะการคด ทกษะการใชภาษา คณตศาสตร และวทยาศาสตร เปนตน ขณะเดยวกนควรปลกฝงใหเดกเกดเจตคตทด มคานยมทพงประสงค เชน ความรสกทดตอตนเองและผ อน รกการเรยนร รกธรรมชาต สงแวดลอม และมคณธรรม จรยธรรม ทเหมาะสมกบวย เปนตน ผสอนหรอผจดการศกษา อาจน าสาระการเรยนรมาจดในลกษณะหนวยการสอนแบบบรณาการหรอเลอกใชวธการทสอคลองกบปรชญาและหลกการจดการศกษาปฐมวย

สาระการเรยนรก าหนดเปน 2 สวน ดงน 1. ประสบการณส าคญ

ประสบการณส าคญเปนอยางยงส าหรบการพฒนาเดกทางรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญาชวยใหเดกเกดทกษะทส าคญส าหรบการสรางองคความร โดยใหเดกไดมปฏสมพนธกบวตถ สงของ บคคลตาง ๆ ทอยรอบตว รวมทงปลกฝงคณธรรมจรยธรรมไป พรอมกนดวย ประสบการณส าคญมดงน 1.1 ประสบการณส าคญทสงเสรมพฒนาการดานรางกาย ไดแก 1.1.1 การทรงตวและการประสานสมพนธของกลามเนอใหญ

การเคลอนไหวอยกบทและการเคลอนไหวเคลอนท

การเคลอนไหวพรอมวสดอปกรณ

การเลนเครองเลนสนาม 1.1.2 การประสานสมพนธของกลามเนอเลก

การเลนเครองเลนสมผส

161

การเขยนภาพและการเลนกบส

การปนและประดษฐสงตาง ๆ ดวยดนเหนยว ดนน ามน แทงไม เศษวสด ฯลฯ

การตอของ บรรจ เท และแยกชนสวน 1.1.3 การรกษาสขภาพ

การปฏบตตนตามสขอนามย 1.1.4 การรกษาความปลอดภย

การรกษาความปลอดภยของตนเองและผ อนในกจวตรประจ าวน 1.2 ประสบการณส าคญทสงเสรมพฒนาการดานอารมณและจตใจ ไดแก 1.2.1 ดนตร

การแสดงปฏกรยาโตตอบเสยงดนตร

การเลนเครองดนตรงาย ๆ เชน เครองดนตรประเภทเคาะ ประเภทต ฯลฯ

การรองเพลง 1.2.2 สนทรยภาพ

การชนชมและสรางสรรคสงสวยงาม

การแสดงออกอยางสนกสนานกบเรองตลก ข าขน และ เรองราว/เหตการณทสนกสนานตาง ๆ

1.2.3 การเลน การเลนอสระ

การเลนรายบคคล การเลนเปนกลม

การเลนในหองเรยนและนอกหองเรยน 1.2.4 คณธรรม จรยธรรม

การปฏบตตนตามหลกศาสนาทนบถอ 1.3 ประสบการณส าคญทสงเสรมพฒนาการดานสงคม ไดแก 1.3.1 การเรยนรทางสงคม

การปฏบตกจวตรประจ าวนของตนเอง

การเลนและการท างานรวมกบผ อน

การวางแผน ตดสนใจเลอก และลงมอปฏบต

162

การมโอกาสไดรบรความรสก ความสนใจ และความตองการของตนเองและผ อน

การแลกเปลยนความคดเหนและเคารพความคดเหนของผ อน

การแกปญหาในการเลน

การปฏบตตามวฒนธรรมทองถนทอาศยอยและความเปนไทย 1.4 ประสบการณส าคญทสงเสรมพฒนาการดานสตปญญา ไดแก

1.4.1 การคด

การรจกสงตาง ๆ ดวยการมอง ฟง สมผส ชมรส และดมกลน

การเลยนแบบการกระท าและเสยงตาง ๆ

การเชอมโยงภาพ ภาพถาย และรปแบบตาง ๆ กบสงของหรอสถานทจรง

การรบรและแสดงความรสกผานสอ วสด ของเลน และผลงาน

การแสดงความคดสรางสรรคผานสอ วสดตาง ๆ 1.4.2 การใชภาษา

การแสดงความรสกดวยค าพด

การพดกบผ อนเกยวกบประสบการณของตนเอง หรอเลาเรองราวเกยวกบตนเอง

การอธบายเกยวกบสงของ เหตการณ และความสมพนธของสงตาง ๆ

การฟงเรองราว นทาน ค าคลองจอง ค ากลอน

การเขยนในหลายรปแบบผานประสบการณทสอความหมายตอเดก เขยนภาพ ขดเขยน เขยนคลายตวอกษร เขยนเหมอนสญลกษณ เขยนชอตนเอง

1.4.3 การสงเกต การจ าแนก และการเปรยบเทยบ

การส ารวจและอธบายความเหมอน ความตางของสงตาง ๆ

การจบค การจ าแนก การจดกลม

การเปรยบเทยบ เชน ยาว/สน ขรขระ/เรยบ ฯลฯ

การเรยงล าดบสงตาง ๆ

การคาดคะเนสงตาง ๆ

การตงสมมตฐาน

163

การทดลองสงตาง ๆ

การสบคนขอมล

การใชหรออธบายสงตาง ๆ ดวยวธการทหลากหลาย 1.4.4 จ านวน

การเปรยบเทยบจ านวนมากกวา นอยกวา เทากน

การนบสงตาง ๆ

การจบคหนงตอหนง

การเพมขนหรอลดลงของจ านวนปรมาณ 1.4.5 มตสมพนธ (พนท/ ระยะ)

การตอเขาดวยกน การแยกออก การบรรจ และการเทออก

การสงเกตสงตาง ๆ และสถานทจากมมมองทตาง ๆ กน

การอธบายในเรองต าแหนงของสงตาง ๆ ทสมพนธกน

การอธบายในเรองทศทางการเคลอนทของคนและสงตาง

การสอความหมายของมตสมพนธดวยภาพ ภาพยอย และรปภาพ 1.4.6 เวลา

การเรมตนและการหยดการกระท าโดยสญญาณ

การเปรยบเทยบเวลา เชน ตอนเชา ตอนเยน เมอวานน พรงน ฯลฯ

การเรยงล าดบเหตการณตาง ๆ

การสงเกตความเปลยนแปลงของฤด 2. สาระทควรเรยนร

สาระทควรเรยนร เปนเรองรอบตวเดกทน ามาเปนสอในการจดกจกรรมใหเดกเกดการเรยนร ไมเนนการทองจ าเนอหา ผสอนสามารถก าหนดรายละเอยดขนเองใหสอดคลองกบวย ความตองการ และความสนใจของเดก โดยใหเดกไดเรยนรผานประสบการณทส าคญทระบไวขางตน ทงนอาจยดหยนเนอหาได โดยค านงถงประสบการณและสงแวดลอมในชวตของเดก สาระททเดกอาย 3 – 5 ป ควรเรยนร มดงน 2.1 เรองราวเกยวกบตวเดก เดกควรรจกชอ นามสกล รปราง หนาตา รจกอวยวะตาง ๆ วธการระวงรกษารางกายใหสะอาด ปลอดภย การรบประทานอาหารทถกสขลกษณะเรยนรทจะเลนและท าสงตาง ๆ ดวยตนเองคนเดยวหรกบผ อน ตลอดจนเรยนรทจะ

164

แสดงความคดเหนความรสก และแสดงมารยาททด 2.2 เรองราวเกยวกบบคคลและสถานทแวดลอมเดก เดกควรไดมโอกาสรจกและรบรเรองราวเกยวกบครอบครว สถานศกษา ชมชน รวมทงบคคลตาง ๆ ทเดกตองเกยวของหรอมโอกาสใกลชดและมปฏสมพนธในชวตประจ าวน 2.3 ธรรมชาตรอบตว เดกควรจะไดเรยนรสงมชวต สงไมมชวต รวมทงความเปลยนแปลงของโลกทแวดลอมเดกตามธรรมชาต เชน ฤดกาล กลางวน กลางคน ฯลฯ 2.4 สงตาง ๆ รอบตวเดก เดกควรจะไดรจกส ขนาด รปราง รปทรง น าหนก ผวสมผสของสงตาง ๆ รอบตว สงของเครองใช ยานพาหนะ และการสอสารตาง ๆ ทใชในชวตประจ าวน

การจดประสบการณ การจดประสบการณส าหรบเดกปฐมวยอาย 3 – 5 ป จะไมจดเปนรายวชา แตจดในรปของกจกรรมบรณาการผานการเลน เพอใหเดกเรยนรจากประสบการณตรง เกดความรทกษะคณธรรม จรยธรรม รวมทงเกดการพฒนาทงดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญา โดยมหลกการและแนวทางการจดประสบการณ ดงน 1. หลกการจดประสบการณ

1.1 จดประสบการณการเลนและการเรยนรเพอพฒนาเดกโดยองครวมอยางตอเนอง 1.2 เนนเดกเปนส าคญ สนองความตองการ ความสนใจ ความแตกตางระหวาง

บคคลและบรบทของสงคมทเดกอาศยอย 1.3 จดใหเดกไดรบการพฒนาโดยใหความส าคญทงกบกระบวนการและผลผลต 1.4 จดการประเมนพฒนาการใหเปนกระบวนการอยางตอเนอง และเปนสวนหนง

ของการจดประสบการณ 1.5 ใหผปกครองและชมชนมสวนรวมในการพฒนาเดก

2. แนวทางการจดประสบการณ 2.1 จดประสบการณใหสอดคลองกบจตวทยาพฒนาการ คอ เหมาะกบอาย

วฒภาวะและระดบพฒนาการเพอใหเดกทกคนไดพฒนาเตมตามศกยภาพ 2.2 จดประสบการณใหสอดคลองกบลกษณะการเรยนรของเดกวยน คอเดกไดลง

มอกระท า เรยนรผานประสาทสมผสทง 5 ไดเคลอนไหว ส ารวจ เลน สงเกต สบคน ทดลอง และคดแกปญหาดวยตนเอง

2.3 จดประสบการณในรปแบบบรณาการ คอ บรณาการทงทกษะและสาระการเรยนร

165

2.4 จดประสบการณใหเดกไดรเรม คด วางแผน ตดสนใจ ลงมอกระท าและน าเสนอความคด โดยผสอนเปนผสนบสนน อ านวยความสะดวก และเรยนรรวมกบเดก

2.5 จดประสบการณใหเดกปฏสมพนธกบเดกอน กบผใหญ ภายใตสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร ในบรรยากาศทอบอนมความสขและเรยนรการท ากจกรรมแบบรวมมอในลกษณะตาง ๆ กน

2.6 จดประสบการณใหเดกปฏสมพนธกบสอและแหลงการเรยนรทหลากหลายและอยในวถชวตของเดก

2.7 จดประสบการณทสงเสรมลกษณะนสยทดและทกษะการใชชวตประจ าวนตลอดจนสอดแทรกคณธรรมจรยธรรมใหเปนสวนหนงของการจดประสบการณการเรยนรอยางตอเนอง

2.8 จดประสบการณทงในลกษณะทมการวางแผนไวลวงหนา และแผนทเกดขนในสภาพจรงโดยไมไดคาดการณ

2.9 ใหผปกครองและชมชนมสวนรวมในการจดประสบการณทงการวางแผนการสนบสนนสอการสอน การเขารวมกจกรรม และการประเมนพฒนาการ

2.10 จดท าสารนทศนดวยการรวบรวมขอมลเกยวกบพฒนาการ และการเรยนรของเดกเปนรายบคคล น ามาไตรตรองและใชเปนประโยชนตอการพฒนาเดกและการวจยในชนเรยน

3. หลกการจดกจกรรมประจ าวน กจกรรมส าหรบเดกอาย 3 – 5 ป สามารถน ามาจดเปนกจกรรมประจ าวนไดหลาย

รปแบบ เปนการชวยใหทงผ สอนและเดกทราบวาแตละวนจะท ากจกรรมอะไร เมอใด และอยางไร การจดกจกรรมประจ าวนมหลกการจดและขอบขายของกจกรรมประจ าวน ดงน

3.1 หลกการจดกจกรรมประจ าวน

3.1.1 ก าหนดระยะเวลาในการจดกจกรรมแตละกจกรรมใหเหมาะสมกบวยของเดกในแตละวน

3.1.2 กจกรรมทตองใชความคด ทงในกลมเลกและกลมใหญไมควรใชเวลา ตอเนองนานเกนกวา 20 นาท

3.1.3 กจกรรมทเดกมอสระเลอกเลนเสร เชน การเลนตามมม การเลน กลางแจง ฯลฯ ใชเวลาประมาณ 40 – 60 นาท

3.1.4 กจกรรมควรมความสมดลระหวางกจกรรมในหองและนอกหอง กจกรรมทใชกลามเนอใหญและกลามเนอเลก กจกรรมทเปนรายบคคล กลมยอยและกลมใหญ

166

กจกรรมทเดกเปนผ รเรมและผสอนเปนผ รเรม และกจกรรมทใชก าลงและไมใชก าลงจดใหครบทกประเภท ทงนกจกรรมทตองออกก าลงกายควรจดสลบกบกจกรรมทไมตองออกก าลงกายมากนก เพอเดกจะไดไมเหนอยเกนไป

3.2 ขอบขายของกจกรรมประจ าวน การเลอกกจกรรมทจะน ามาจดในแตละวนตองใหครอบคลมสงตอไปน

3.2.1 การพฒนากลามเนอใหญ เพอใหเดกไดพฒนาความแขงแรงของกลามเนอใหญ การเคลอนไหว และความคลองแคลวในการใชอวยวะตาง ๆ จงควรจดกจกรรม โดยใหเดกไดเลนอสระกลางแจง เลนเครองเลนสนาม เคลอนไหวรางกายตามจงหวะดนตร 3.2.2 การพฒนากลามเนอเลก เพอใหเดกไดพฒนาความแขงแรงของกลามเนอเลก การประสานสมพนธระหวางมอและตา จงควรจดกจกรรมโดยใหเดกไดเลนเครองเลนสมผส เลนเกมตอภาพ ฝกชวยเหลอตนเองในการแตงการ หยบจบชอนสอม ใชอปกรณศลปะ เชน สเทยน กรรไกร พกน ดนเหนยว ฯลฯ

3.2.3 การพฒนาอารมณ จตใจ และปลกฝงคณธรรมจรยธรรม เพอใหเดกม ความรสกทดตอตนเองและผ อน มความเชอมน กลาแสดงออก มวนยในตนเอง รบผดชอบ ซอสตย ประหยด เมตตากรณา เออเฟอ แบงปน มมารยาท และปฏบตตนตามวฒนธรรมไทยและศาสนาทนบถอ จงควรจดกจกรรมตาง ๆ ผานการเลนใหเดกไดมโอกาสตดสนใจเลอก ไดรบการตอบสนองความตองการ ไดฝกปฏบตโดยสอดแทรกคณธรรม จรยธรรม ตลอดเวลาทโอกาสเอออ านวย

3.2.4 การพฒนาสงคมนสย เพอใหเดกมลกษณะนสยทด แสดงออกอยางเหมาะสมและอยรวมกบผ อนอยางมความสข ชวยเหลอตนเองในการท ากจวตรประจ าวน มนสยรกการท างาน รจกระมดระวงความปลอดภยของตนเองและผ อน จงควรจดใหเดกไดปฏบตกจวตรประจ าวนอยางสม าเสมอ เชน รบประทานอาหาร พกผอนนอนหลบ ขบถาย ท าความสะอาดรางกาย เลนและท างานรวมกบผ อน ปฏบตตามกฎกตกาขอตกลงของสวนรวม เกบของเขาทเมอเลนหรอท างานเสรจ ฯลฯ 3.2.5 การพฒนาการคด เพอใหเดกไดพฒนาความคดรวบยอด สงเกต จ าแนกเปรยบเทยบ จดหมวดหม เรยงล าดบเหตการณ แกปญหา จงควรจดกจกรรมใหเดกไดสนทนาอภปรายแลกเปลยนความคดเหน เชญวทยากรพดคยกบเดก คนควาจากแหลงขอมลตางๆ ทดลองศกษานอกสถานท ประกอบอาหาร หรอจดใหเดกไดเลนเกมการศกษาทเหมาะสมกบวยอยางหลากหลาย ฝกการแกปญหาในชวตประจ าวน และในการท ากจกรรมทงทเปนกลมยอย

167

กลมใหญ หรอรายบคคล 3.2.6 การพฒนาภาษา เพอใหเดกไดมโอกาสใชภาษาสอสารถายทอดความรสก ความนกคด ความรความเขาใจในสงตาง ๆ ทเดกมประสบการณ จงควรจดกจกรรมทางภาษาใหมความหลากหลายในสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร มงปลกฝงใหเดกรกการอาน และบคลากรทแวดลอมตองเปนแบบอยางทดในการใชภาษา ทงนตองค านงถงหลกการจดกจกรรมทางภาษาทเหมาะสมกบเดกเปนส าคญ

3.2.7 การสงเสรมจนตนาการและความคดสรางสรรค เพอใหเดกไดพฒนาความคดรเรมสรางสรรค ไดถายทอดอารมณความรสกและเหนความสวยงามของสงตาง ๆ รอบตวโดยใชกจกรรมศลปะและดนตรเปนสอ ใชการเคลอนไหวและจงหวะตามจนตนาการ ใหประดษฐสงตาง ๆ อยางอสระตามความคดรเรมสรางสรรคของเดก เลนบทบาทสมมตในมมเลนตาง ๆ เลนน า เลนทรายกอสรางสงตาง ๆ เชน แทงไม รปทรงตาง ๆ ฯลฯ การประเมนพฒนาการ

การประเมนพฒนาการเดกอาย 3 – 5 ป เปนการประเมนพฒนาการทางดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญาของเดก โดยถอเปนกระบวนการตอเนอง และเปนสวนหนงของกจกรรมปกตทจดใหเดกในแตละวน ทงนมงน าขอมลการประเมนมาพจารณาปรบปรง วางแผนการจดกจกรรมเพอสงเสรมใหเดกแตละคนไดรบการพฒนาตามจดมงหมายของหลกสตร การประเมนพฒนาการควรยดหลก ดงน 1. ประเมนพฒนาการของเดกครบทกดานและน าผลมาพฒนาเดก 2. ประเมนเปนรายบคคลอยางสม าเสมอตอเนองตลอดป 3. สภาพการประเมนควรมลกษณะเชนเดยวกบการปฏบตกจกรรมประจ าวน 4. ประเมนอยางเปนระบบ มการวางแผน เลอกใชเครองมอและจดบนทกไวเปนหลกฐาน 5. ประเมนตามสภาพจรงดวยวธการทหลากหลายเหมาะสมกบเดก รวมทงใชแหลงขอมลหลาย ๆ ดาน ไมควรใชการทดสอบ ส าหรบวธการประเมนทเหมาะสมและควรใชกบเดกอาย 3 – 5 ป ไดแก การสงเกต การบนทกพฤตกรรม การสนทนา การสมภาษณ การวเคราะหขอมลจากผลงานเดกทเกบอยางมระบบ

การจดหลกสตรสถานศกษา 1. จดมงหมายของหลกสตรสถานศกษา สถานศกษาหรอสถานพฒนาเดกปฐมวยตองด าเนนการจดท าหลกสตรสถานศกษารวมกบครอบครว ชมชน ทองถน หนวยงาน และสถานศกษาทงภาครฐและเอกชน ก าหนดจดหมายของหลกสตรทมงใหเดกมการพฒนาทกดาน

168

ทงดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญาอยางเหมาะสมกบวย ความสามารถ ความแตกตางของบคคลเพอพฒนาเดกใหเกดความสขในการเรยนร เกดทกษะทจ าเปนตอการด ารงชวต รวมทงการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม คานยมทพงประสงคใหแกเดก 2. การสรางหลกสตรสถานศกษา หลกสตรสถานศกษาหรอสถานพฒนาเดกปฐมวยจะตองสนองตอการเปลยนแปลงทางสงคม เศรษฐกจ และปรบเปลยนใหสอดคลองกบธรรมชาตและการเรยนรของเดกปฐมวย ดงนนสถานศกษาหรอสถานพฒนาเดกปฐมวยควรด าเนนการจดท าหลกสตร ดงน 2.1 ศกษาท าความเขาใจเอกสารหลกสตรการศกษาปฐมวยและเอกสารหลกสตรอนๆ รวมทงศกษาขอมลเกยวกบตวเดกและครอบครว สภาพปจจบน ปญหาความตองการของชมชนและทองถน 2.2 จดท าหลกสตรสถานศกษา โดยก าหนดวสยทศน ภารกจ เปาหมาย คณลกษณะทพงประสงค สาระการเรยนรรายป การจดประสบการณ การสรางบรรยากาศการเรยนร การประเมนพฒนาการ สอและแหลงการเรยนร รวมทงจดท าแผนการจดประสบการณ ทงน สถานศกษาหรอสถานพฒนาเดกปฐมวยอาจก าหนดหวขออน ๆ ไดตามความเหมาะสมและความจ าเปนของสถานศกษาแตละแหง 2.3 การประเมน เปนขนตอนของการตรวจสอบหลกสตรของสถานศกษา แบงออกเปน การประเมนกอนน าหลกสตรไปใช เปนการประเมนเพอตรวจสอบคณภาพของหลกสตรองคประกอบของหลกสตรหลงจากทไดท าแลว โดยอาศยความคดเหนจากผ เ ชยวชาญ ผทรงคณวฒในดานตาง ๆ การประเมนระหวางการด าเนนการใชหลกสตรเปนการประเมนเพอตรวจสอบวาหลกสตรสามารถน าไปใชไดดเพยงใด ควรมการปรบปรงแกไขในเรองใด และการประเมนหลงการใชหลกสตร สรป

ทศทางในการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวย เปนการจดการศกษาทมงเนนเดกเปนส าคญ โดยใหเดกแตละคนไดรบการสงเสรม เกดการพฒนา และเรยนร กาวหนาอยางสงสดเทาทเดกท าได ครผสอน ผบรหาร ผปกครอง ตลอดจนผ เกยวของ ตองสรางแนวคดพนฐานการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวย โดยรทนความเคลอนไหวในมตใหมแหงการปฏรปการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ทมงเนนรปแบบการเรยนรของเดกเปนส าคญการจดการศกษาและสงแวดลอมการเรยนรส าหรบเดกปฐมวยจงไมควรเปนรปแบบมาตรฐานเดยวกน

169

ทกคนควรเปนไปตามหลกการจดเนนผ เรยนเปนส าคญ เนนพฒนาการและธรรมชาตของเดก สนบสนนศกยภาพ และพฒนาการของผ เรยนทงทางรางกาย อารมณ สงคม จตใจ และสตปญญา เนนสอดคลองตามแนวการจดการศกษาปฐมวย โดยเดกมสวนรวมในการเรยนร ลงมอปฏบตกจกรรมอยางสนกสนาน กลมกลนไปกบการเรยนการสอน เกดการเรยนรและความกาวหนาอยางสงสดในแตละคน ในสถานศกษาปฐมวยควรจดใหมการจดประสบการณทเนนเปาหมายการปลกฝงคณธรรมควบคกบการจดประสบการณดานความร โดยยดผ เรยนเปนศนยกลาง ไดแก คณธรรมเรองความขยน ประหยด ซอสตย มวนย สภาพ สะอาด สามคค และมน าใจ จดการพฒนาเดกอยางมสวนรวม

ปจจบนสถานพฒนาเดกปฐมวยในประเทศ จดด าเนนงานโดยหนวยงานของรฐและเอกชน โดยมลกษณะการด าเนนงานใน 2 รปแบบใหญ ๆ คอ รปแบบโรงเรยน โดยจดชนเรยนระดบอนบาล 1 – 3 รบเดกอาย 3 – 6 ป สวนอกรปแบบหนงจะอยในรปศนยพฒนาเดก ซงจะรบเดกเขาดแลตงแตอาย 0 – 3 ป ทงนโดยมวตถประสงคในการอบรมเลยงดเพอสงเสรมและพฒนาเดกใหมความพรอมและความสามารถทเหมาะสมกบวย และมพนฐานเพยงพอทจะพฒนาในขนทสงตอไปไดอยางมนคง ค าถามทบทวน

1. จงอธบายถงลกษณะการจดการศกษาปฐมวยในประเทศไทย 2. นกศกษามความคดเหนเกยวกบนโยบายการจดการศกษาปฐมวยของไทยอยางไร 3. จงยกตวอยางแผนยทธศาสตรของรฐบาลทใชในการสงเสรมการจดการศกษาปฐมวย 4. ในการจดการศกษาปฐมวยนกศกษาตองยดหลกการอยางไร จงเขยนอธบาย 5. ใหนกศกษาอธบายทศทางการจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวย 6. จงวเคราะหปญหาของการจดการศกษาปฐมวยในประเทศไทย 7. จงอธบายรปแบบและวตถประสงคของหนวยงานทจดการศกษาปฐมวยของไทย 8. ใหนกศกษาเปรยบเทยบลกษณะความเหมอนและความแตกตางของรปแบบสถาน

พฒนาเดกปฐมวยของไทย 9. ใหนกศกษาแสดงความคดเหนวาแนวโนมการจดการศกษาปฐมวยของไทยจะเปน

อยางไร 10. จงวเคราะหปรชญาการศกษาปฐมวยและหลกการตามหลกสตรการศกษาปฐมวย

พทธศกราช 2546

170

เอกสารอางอง คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, ส านกงาน. (2547). หลกสตรการศกษาปฐมวย

พทธศกราช 2546. กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว. เลขาธการสภาการศกษา, ส านกงาน. (2550). นโยบายและยทธศาสตรการพฒนาเดก

ปฐมวย (0 – 5 ป) ระยะยาว พ.ศ. 2550 – 2559. กรงเทพ ฯ : ว.ท.ซ.คอมมวนเคชน. วฒนา ปญญฤทธ. (2542). การจดสภาพแวดลอมในสถานพฒนาเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : สถาบนราชภฏพระนคร. ........... (2551). เอกสารประกอบการสมมนา เรอง แผนพฒนาฉบบท 10 กบการจด

การศกษาปฐมวย. 25 มนาคม 2551. วชาการ, กรม กระทรวงศกษาธการ. (2546). หลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546.

กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว. เยาวพา เดชะคปต. (2550). การจดการเรยนรส าหรบเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต เยาวพา เดชะคปต, สทธพรรณ ธรพงศและพรรก อนทมาระ. (2550). การบรหารจดการศกษา ปฐมวย. กรงเทพ ฯ : มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต ศกษาธการ, กระทรวง. (2548). นโยบายและยทธศาสตรการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 5 ป)

ระยะยาว พ.ศ. 2549 – 2558. กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว. สงบ ลกษณะ. (2542). “กรอบนโยบายและแผนการศกษาขนพนฐาน 12 ป” ใน แนวคดและ

นโยบายกระทรวงศกษาธการ. กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว. สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกปฐมวย. (2542). การศกษาปฐมวย สรางชาต สรางชาต. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. สาธารณสขแหงประเทศไทย, มลนธ. (2550). รปแบบการจดการศกษาปฐมวยของประเทศ

ไทย. กรงเทพ ฯ : กระทรวงสาธารณสข สรมา ภญโญอนนตพงษ. (2538). แนวคดสแนวปฏบต : แนวการจดประสบการณปฐมวย

ศกษา (หลกสตรการศกษาปฐมวย). กรงเทพ ฯ : ดวงกมล. ........... (2550). การศกษาปฐมวย. กรงเทพ ฯ : มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต สโขทยธรรมาธราช, มหาวทยาลย. (2537). ประมวลสาระชดวชาสมมนาการปฐมวยศกษา หนวยท 1 – 8. นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

171

อมรชย ตนตเมธ. (2537). ประมวลสาระชดวชาการบรหารสถานศกษาปฐมวย หนวยท 1 – 8. นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

มตคณะรฐมนตรในการพฒนาเดกปฐมวย (0-5 ป) [Online] Available : http:// www.moe.go.th/ websm/news_online04.htm [2006, กนยายน 2].

ยทธศาสตรในการพฒนาเดกปฐมวยของไทย [Online] Available http://www.aihd.mahidol.ac. th/ [2008, มนาคม 28].

172

173

บทท 7 นวตกรรมทางการศกษาปฐมวย

การจดการศกษาส าหรบเดกปฐมวย เปนการจดประสบการณแกเดกในลกษณะของการ

อบรมเลยงด และพฒนาความพรอมทงทางดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญา ซงปจจบนการจดการศกษาในระดบนมความเจรญกาวหนาทงในดานปรมาณและคณภาพ สงผลกระทบตอคณภาพชวตของประชากรในทางทดขน อยางไรกตามนกการศกษาปฐมวยไดพยายามศกษาคนควาและวจยคนหาแนวคดวธการหรอการปฏบตใหม ๆ โดยการน านวตกรรมและเทคโนโลยมาใชเพอพฒนาการจดการศกษาระดบปฐมวยใหเกดประสทธภาพ ซงนวตกรรมและเทคโนโลยนนมความส าคญส าหรบเดกปฐมวย เพราะเดกวยนตองเรยนรดวยการกระท าจากประสบการณตรงทเปนรปธรรมมากกวานามธรรม ดงนนนวตกรรมและเทคโนโลยทางการศกษาปฐมวยจงเปนสอในการเสรมสรางและขยายประสบการณในการเรยนรใหแกเดกปฐมวย ความหมายของนวตกรรมทางการศกษาปฐมวย ค าวา “นวตกรรม” มาจากภาษาองกฤษวา “Innovation” หมายถง สงใหมหรอการเปลยนแปลง (ชยยงค พรหมวงศ, 2536, หนา 32) ค าวานวตกรรมมนกการศกษาบางกลมใชค าวา นวกรรม ทงสองค านจงใชในความหมายเดยวกน ดงนน นวตกรรมทางการศกษาจงหมายถง ความคดและการกระท าใหม ๆ ทจะท าใหเกดการเปลยนแปลงเพอจะแกปญหาทเกดขนในระบบการศกษา สวสด ปษปาคม (2517, หนา 1) กลาววา นวตกรรม หมายถง การปฏบตหรอกรรมวธทน าเอาวธการใหมมาใช หรอการท าการเปลยนแปลงปรบปรงวธท าสง ๆ นนใหดกวาเดมคอ ใหมประสทธภาพสงขน ตวอยางเชน ในการใหการศกษากใชเครองมอกลชวยการสอนทเรยกวา Teaching หรอใชเครองคอมพวเตอรชวยในการสอนทเรยกวา Computer Assisted Instruction (CAI) เปนตน ส าล ทองธว (2536, หนา 107) กลาววา นวตกรรมทางการศกษา หมายความถงแนวความคดและวธการหรอการปฏบตและกรรมวธใหม ๆ ทางการศกษาทก าลงทดลองใชแลว แตยงไมเปนทแพรหลายในสงคมนน สรางขนโดยมเปาหมายในการใชชดเจน และเพอปรบปรง แกไขการปฏบตเดมใหเกดประสทธภาพมากขน

174

ชยยงค พรหมวงศ (2529, หนา 25 – 26) กลาววา สงทถอวาเปน “นวตกรรม” มเกณฑในการพจารณาดงน

1. จะตองเปนสงใหมทงหมดหรอบางสวนอาจเปนของเกาใชไมไดผลในอดตแตน ามาปดฝ นปรบปรงใหมหรอเปนของปจจบนทเราท าการปรบปรงใหดขน

2. มการน าวธการจดระบบมาใช โดยพจารณาจากองคประกอบทงสวนขอมลทใสเขาไป กระบวนการและผลลพธ โดยก าหนดขนตอนการด าเนนการใหเหมาะสมกอนทจะท าการเปลยนแปลง 3. มการพสจนดวยการวจยหรออยระหวางการวจยวา “สงใหม” นนจะชวยใหการแกปญหาและการด าเนนงานบางอยางมประสทธภาพสงขนกวาเดม 4. ยงไมเปนสวนหนงของระบบงานในปจจบนหาก “สงใหม” นนไดรบการเผยแพรและยอมรบจนกลายเปนสวนหนงของระบบงานทด าเนนอยในขณะนไมถอวาสงใหมนนเปนนวตกรรมตอไป แตจะเปลยนสภาพเปนเทคโนโลยอยางเตมท นนทกา ปรดาศกด (2548, หนา 269) กลาววา นวตกรรม หมายถง

1. เปนสงใหมทงหมด หรอใหมเพยงบางสวน 2. เปนสงใหมทยงไมเคยมการน าขนมาใชในทนน กลาวคอ เปนสงใหมในบรบท

หนงแตอาจเปนของเกาในอกบรบทหนง ไดแก การน าสงทใชหรอปฏบตกนในสงคมหนงมาปรบใชในอกสงคมหนงนบเปนนวตกรรมในสงคมนน

3. เปนสงใหมในชวงเวลาหนง แตอาจเปนของเกาในอกชวงเวลาหนง เชน อาจ เปนสงทเคยปฏบตมาแลวแตไมไดผล เนองจากขาดปจจยสนบสนน ตอมาเมอปจจยและสถานการณเอออ านวยจงน ามาเผยแพร และทดลองใชใหมถอวาเปนนวตกรรมได

จากเกณฑการพจารณาขางตนท าใหแนวคดหลกปฏบตระบบ กระบวนการ วธการ ระเบยบ กฎและสงประดษฐซงไมถอเปน “นวตกรรม” ในประเทศหนงอาจจะเปนนวตกรรมในประเทศอนได สงทถอวาเปนนวตกรรมในอดต หากน ามาปรบปรงใชในปจจบนไดอยางมประสทธภาพถอไดวาเปนนวตกรรม

การจดการศกษาปฐมวยในอดต มนกคดและนกการศกษาหลายทานไดเปนทรเรมน าแนวปฏบตทวาการจดการศกษาปฐมวยควรจะแตกตางจากการจดการศกษาส าหรบผใหญโดยไดเสนอแนวคดตลอดจนวธการสอนและการใชอปกรณตาง ๆ ทเหมาะสมกบวยของเดก เชน แนวคดของคอมมวนอส รสโซ เปสตารอสซ โฟรเบลและมอนเตสซอร เปนตน ในปจจบนแนวคดของ นกการศกษาเหลานเปนแนวคดทไดรบการยอมรบและน ามาปฏบตอยางแพรหลาย

175

ปจจบนนวตกรรมทางการศกษาปฐมวยไดเผยแพรเขาสการจดการศกษาปฐมวยอยางรวดเรว และเปนปรากฏการณทวงการศกษาปฐมวยไมอาจปฏเสธได เพราะในปจจบนการพฒนาเดกปฐมวยใหเปนไปอยางเหมาะสมนน ไดมการรวมมอกนด าเนนการโดยหนวยงานหลายฝาย ทงภาครฐและภาคเอกชน ซงตางกพยายามทจะคดคนและทดลองนวตกรรมตาง ๆ เขามาชวยในการพฒนาเดกทกดาน ทงดานรางกาย อารมณ สงคม และสตปญญา (ทศนา แขมมณ, สมน อมรววฒน และบษบง ตนตวงศ, 2535, หนา 22 – 23) นวตกรรมทกอยางมประโยชนและมคาทจะท าใหเกดการตนตว โดยเฉพาะดานการเรยนการสอนทจะน าไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมทพงประสงคของเดก ดงนนวรนาท รกสกลไทย (2537, หนา 144) จงกลาววานวตกรรมทางการศกษาปฐมวย หมายถง การน าแนวคดและวธการหรอการกระท าใหม ๆ ตลอดจนวสดอปกรณตาง ๆ ทางการศกษาปฐมวยมาใชในการปรบปรงประสทธภาพการจดการศกษาปฐมวยใหดยงขนโดยมเปาหมายทชดเจน ความส าคญของนวตกรรมการศกษาปฐมวย

การจดการศกษาปฐมวยใหความส าคญในเรองของความแตกตางระหวางบคคล โดยมงจดประสบการณตามความถนด ความสนใจและความสามารถของแตละคน เพอพฒนาใหเดกมความพรอมในการเรยนและพฒนาเดกทกดาน ทงดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคมและสตปญญา นวตกรรมทางการศกษาส าหรบการศกษาปฐมวยนนจงเปนสงทจ าเปนและมความส าคญเพราะเดกปฐมวยเปนวยทเรยนรดวยการกระท าจากประสบการณตรงทประกอบดวยสงทเปนรปธรรมงาย ๆ ไปสสงทเปนรปธรรมทยากขนและน าไปสนามธรรมในทสด แตถาไมสามารถใหเดกเรยนรจากประสบการณตรงได กควรน านวตกรรมมาใชเปนสอในการสงเสรมและขยายประสบการณใหเดกไดเรยนรอยางมประสทธภาพ เดกปฐมวยจะตองเรยนรจากการส ารวจทเปนประสบการณตรงและมการปฏสมพนธกบบคคลอน ๆ รวมทงกบสอตาง ๆ ไมใชจากการคอยฟงครบอกวาจะตองท าอะไร ดงนนนวตกรรมทางการศกษาจงมอทธพลเผยแพรเขาสวงการการศกษาปฐมวยอยางรวดเรวและไมอาจปฏเสธได

ชยยงค พรหมวงศ (2521, หนา 15 – 16) ไดวเคราะหความส าคญของนวตกรรมทางการศกษาปฐมวยโดยศกษาจากพฒนาการยคตน ๆ ของการศกษาปฐมวยในตางประเทศไวดงน คอ ระเบยบและวธสอนของคอมมวนอส เปนการสมผสรบรจากธรรมชาต ใชวสดอปกรณสสนสวยงาม จดสภาพแวดลอมใหนาอย สวนหลกของรสโซเนนใหเดกรบรสมผสดวยตนเอง เปนการอาศยหลกของเทคโนโลยการศกษามาประยกตซงสอดคลองกบแนวคดของเปสตารอสซทเนนใช

176

วสดอปกรณและวธการทางเทคโนโลยการศกษาเขาชวย และการจดประสบการณทเปนรปธรรมและประสบการณตรงของดวอ ตลอดจนการจดหองเรยนเหมอนบานของมอนเตสซอร ลวนเปนผลของการน านวตกรรมทางการศกษาเขามาชวยพฒนาประสทธภาพของการศกษาปฐมวย

ในปจจบนการพฒนาเดกปฐมวยใหเปนไปอยางเหมาะสมนน ไดมการรวมมอกนด าเนนการโดยหนวยงานหลายฝายทงภาครฐและเอกชน ซงตางกพยายามทจะคดคนและทดลองนวตกรรมตาง ๆ เขามาชวยในการพฒนาเดก นวตกรรมทกอยางมประโยชนและมคาทจะท าใหเกดการตนตวโดยเฉพาะดานการเรยนการสอนทจะน าไปสการเปลยนแปลงพฤตกรรมทพงประสงคของเดก ดงนนนวตกรรมทางการศกษาปฐมวยควรไดรบการสนบสนนจากงานวจยใหม ๆ เพอใหเกดความเชอมนในการน านวตกรรมมาใช (อาร สณหฉว, 2537, หนา 166) นวตกรรมทางการศกษาจงนบไดวามความส าคญตอการจดการศกษาปฐมวยเปนอยางยง อาจกลาวไดวา นวตกรรมทางการศกษาปฐมวยเปนการน าแนวคดและวธการในการจดการศกษาปฐมวย เพอพฒนาเดกปฐมวยใหมพฒนาการโดยองครวมไดอยางมประสทธภาพ และสอดคลองกบหลกพฒนาการและธรรมชาตของเดกปฐมวย ประเภทของนวตกรรมทางการศกษาปฐมวย

ตามแนวความคดของจอหน มารตน วช ( Jhon Martin Rich, 1988 อางถงใน ส าล ทองธว, 2536, หนา 106) นวตกรรมทางการศกษาสามารถแบงออกไดเปน 2 กลมใหญ ๆ คอ 1. กลมนวตกรรมหลกสตรและการสอนทสรางขนเพอใชในการเรยนการสอนภายในระบบโรงเรยน 2. กลมนวตกรรมรปแบบหรอโครงสรางการบรหารงานและการควบคมหรอกระจายอ านาจการบรหารทรพยากรทใชในการศกษาทงระบบเปนนวตกรรมทน าไปสการเปลยนแปลงทางการศกษาในวงกวาง ชยยงค พรหมวงศ (2536, หนา 38 – 40) จ าแนกประเภทนวตกรรมออกเปน 1. นวตกรรมดานการศกษาในระบบโรงเรยน เชน การวางแผนการเรยนการสอน การจดสภาพแวดลอมและการประเมน เปนตน 2. นวตกรรมดานการศกษานอกระบบโรงเรยน เชน การเรยนดวยตนเอง การสอนระบบทางไกล เปนตน 3. นวตกรรมดานการศกษามวลชน เชน รปแบบสอการศกษาทางไกลทใชสอมวลชนเปนสอหลกการประเมนการศกษามวลชนส าหรบกลมเปาหมายตาง ๆ เปนตน

177

ส าล ทองธว (2536, หนา 118) ไดอธบายประเภทความพรอมตวอยางของนวตกรรมทางการเรยนการสอนไวพอสรปสาระสงเขปไดดงน

1. นวตกรรมประเภทหลกสตร เชน หลกสตรตามศาสตรวชาเปนการเนนการเรยนรแบบสบเสาะคนควาแทนการเรยนทองจ า หลกสตรชดเชยเปนหลกสตรทจดใหนกเรยนดอยโอกาสทางพนฐานสงคม เศรษฐกจ หรอทางพฤตกรรมสวนตว

2. นวตกรรมประเภทการบรหารและการจดการ เชน โรงเรยนแบบไมมระดบชน (Non-graded Schools) เปาหมายจะเนนการจดการเรยนการสอนแบบเอกตบคคล เพอใหผ เรยนไดเรยนตามความสามารถและในระยะเวลาทเหมาะสมกบความสามารถของตน

3. นวตกรรมประเภทการสอน เชน โครงการการศกษา 2 ภาษา (Billingual Education) โครงการนใหนกเรยนไดเรยนรเนอหาวชาการผานทางวชาการแม โดยสอดแทรกภาษาองกฤษเพอใชเปนเครองมอในการแสวงหาความรเพมเตม ซงผลปรากฏวานกเรยนทอยในโครงการสามารถเรยนรการใชภาษาองกฤษควบคไปกบการเรยนวชาตาง ๆ ไดอยางเขาใจอกดวย

4. นวตกรรมโครงการ ตวอยาง โครงการเพศศกษาในโรงเรยน มจดมงหมายหลกในการ ใหความรแกผ เรยนเกยวกบเรองเพศศกษาทจะชวยใหผ เรยนตระหนกถงความรบชอบทพงมตอครอบครว และสามารถตดสนใจใชชวตรวมกบเพอนตางเพศไดอยางรอบคอบเหมาะสม 5. นวตกรรมประเภทเครองสมองกล (Computer) ซงการใชเครองสมองกลในโรงเรยนจะแบงออกเปน 2 ประเภทใหญ ๆ คอใชในงานบรหารและการจดการศกษา อกประเภทหนงคอการใชในการเรยนการสอน

จากแนวคดและหลกเกณฑประเภทของนวตกรรมทางการศกษาดงทกลาวมาขางตนหากน ามาปรบใชในการแบงประเภทของนวตกรรมทางการศกษาปฐมวยแลว อาจแบงเปน

1. นวตกรรมทางการศกษาปฐมวยประเภทการสอน เชน การสอนแบบมอนเตสซอร การสอนภาษาแบบธรรมชาต (Whole Language Approach) การสอนแบบโครงการ (The Project Approach) การจดประสบการณตามแนวคดเรกจโอ (Reggio Emilia Approach) การสอนแบบพหปญญา

2. นวตกรรมทางการศกษาปฐมวยประเภทสอการเรยนร เชน คอมพวเตอรชวยสอนMATAL โปรแกรมวทยาศาสตรส าหรบเดกอนบาล

3. นวตกรรมทางการศกษาปฐมวยประเภทหลกสตร ตวอยางเชน หลกสตรไฮ / สโคป (High / Scope Curriculum) หลกสตรใยแมงมม (Web Curriculum) การศกษาวอลดอรฟ (Waldorf Education)

178

4. นวตกรรมทางการศกษาปฐมวยประเภทการบรหาร ตวอยางเชน โรงเรยนวถพทธ การรบรองมาตรฐานการประกนคณภาพการศกษา

นวตกรรมทางการศกษาปฐมวยประเภทการสอน

ตวอยางนวตกรรมทางการศกษาปฐมวยประเภทการสอนทจะน ามากลาวในบทน คอ การสอนแบบมอนเตสซอร การสอนภาษาแบบธรรมชาต การสอนแบบโครงการ การจดประสบการณตามแนวคดเรกจโอ เอมเลย การสอนแบบพหปญญา

การสอนแบบมอนเตสซอร

แนวคดการสอนแบบมอนเตสซอร เปนแนวคดทค านงถงเดกเปนหลก ในการจดการเรยนการสอน ความสนใจ ความตองการ การมงมนตงใจในการเรยนรดวยตนเอง การแกไขขอผดพลาดดวยตนเองของเดกไดน ามาพจารณาและวเคราะห เพอแสวงหาวธการทดทสด เพอใหเดกเกดการเรยนรดวยตนเอง ดวยความรสกของความมอสระ ไดใชจตของตนในการซมซบสงแวดลอมรอบ ๆ ตว เกดความอยากรอยากเหนและแสวงหาความรอยางมสมาธ มวนยในตนเอง เกดการพฒนาการทก ๆ ดานไปในเวลาเดยวกน การเรยนการสอนแบบมอนเตสซอรสามารถพฒนาเดกตงแตวยทารกจนถงวยระดบมธยมศกษาตอนปลายทกกลม ทงเดกทมความตองการพเศษและเดกปกต ทกคนชาต ศาสนา

ดร.มาเรย มอนเตสซอร (ค.ศ.1870 – 1952) แพทยหญงคนแรกชาวอตาล ผคดวธการสอนแบบมอนเตสซอรขนครงแรก โดยเรมจากการท างานกบเดกทมความบกพรองทางสตปญญา จากการท างานกบเดกเหลาน มอนเตสซอรเกดแนวคดและการเรยนรวา ถาเดกไดมบางสงบางอยางทจะจบตองและบดหมนดวยมอ สมองยอมท าหนาทตอบสนองได มอนเตสซอรจงไดคดวธการสอนขนมาจากความเชอ ในการจดการศกษาใหแกเดกในวยระยะเรมตนวา “จดมงหมายในการใหการศกษาระยะแรกนน ไมใชการเอาความรไปบอกใหกบเดก แตควรเปนการปลกฝงใหเดกไดเจรญเตบโตไปตามความตองการตามธรรมชาตของเขา” ดงนนการสอนแบบมอนเตสซอร จงไดมาจากการสงเกตเดกในสภาพทเปนจรงของเดก ไมใชภาพทผ ใหญตองการใหเดกเปน จากการสงเกตเดกจงไดพฒนาวธการสอน การจดเตรยมสงแวดลอมและอปกรณการสอนตาง ๆ ขนมาใช โดยมแนวปรชญาทเชอมโยงทกสงและค านงวาเดกทกคนมความส าคญ

แนวคดและแนวปฏบตของมอนเตสซอร สามารถสรปเปนหลกการของการสอนได 5 ประเดนดงน

179

1. เดกจะตองไดรบการยอมรบนบถอ เพราะเดกแตละคนมลกษณะเฉพาะของตน ดงนนการจดการศกษาใหแกเดกควรจะเหมาะกบเดกแตละคน โดยนกการศกษาและผปกครองจะแสดงความเคารพนบถอเดกไดหลายวธ ชวยใหเดกท างานไดดวยตนเอง สงเสรมความเปนอสระใหแกเดกและเคารพความตองการของเดกแตละคน

2. เดกมจตทซมซบได จะเหนไดชดจากการทเดกเรยนภาษาแมไดเอง พฒนาการของจตทซมซบไดม 2 ระดบคอ อายตงแตแรกเกดถง 3 ป เปนชวงทจตซมซบโดยมรสกตว เปนการพฒนาประสาทสมผสของการมองเหน การไดยน การชมรส การดมกลน และการสมผส เดกจะซมซบทกสงทกอยางรอบตวอาย 3 – 6 ป เปนชวงทจตซมซบโดยไมรสกตว โดยเลอกสงทประทบใจจากสงแวดลอมและพฒนาประสาทสมผสตาง ๆ การเลอกสรรมความละเอยดลออเพมขน ตวอยางเชน เดกอายตงแตแรกเกดถง 3 ป จะเหนและซมซบสโดยไมไดแยกแยะ จบคและเรยงล าดบสได

3. ชวงเวลาหลกของชวต เดกวย 3 – 6 ป จะรบรไดไวและเรยนรทกษะเฉพาะอยางไดด ความสนใจ อยากรอยากเหนของเดก จะเปลยนแปลงไปตามอายและพฒนาการถงแมวาเดกจะอยในชวงเวลาหลกเหมอนกน แตขนตอนและจงหวะเวลาของเดกแตละคนจะแตกตางกน การสงเกตจงเปนสงส าคญส าหรบครและผปกครองครจะตองสงเกตเดกเพอจดการเรยนการสอนใหไดสมบรณทสด

4. การเตรยมสงแวดลอม เดกจะเรยนรไดดในสงแวดลอมทเตรยมเอาไวไมวาจะเปนสถานทใดกตามจดมงหมายเพอใหเดกมอสระในการกระท าสงตาง ๆ เพอตนเอง เดกเปนศนยกลางและมสวนรวมในการเรยนเดกจะเรยนไดตามความตองการ โดยเฉพาะในหองเรยนตองเปนททเดกสามารถท าสงตาง ๆ ไดอยางอสระเลอกเลนอปกรณทวางไวอยางมจดมงหมายและใหการศกษาแกตนเอง เดกจะมอสระในการใชอปกรณทจดไวภายใตกรอบในการเลอกทครไดจดให

5. การศกษาดวยตนเอง การทเดกมอสระในสงแวดลอมทจดเตรยมไวอยางสมบรณ เดก จะเรยนรระเบยบวนยของชวต ไดมโอกาสแกไขขอบกพรองของตนเอง สามารถควบคมการเคลอนไหวของตนเองได

กระบวนการจดการเรยนการสอนแบบมอนเตสซอร 1. หลกสตรมอนเตสซอรมความเชอถอวาการทเดกไดเรยนรตามความตองการดวย

ตนเองและการซมซบการเรยนรจากสงแวดลอม จะท าใหเดกไดรบสงทตองการ เดกจะไดรบเสรภาพในขอบเขตทจ ากดจากสงแวดลอมทไดเตรยมไวและไดรบผลส าเรจตามความตองการของเดก หลกสตรพนฐานส าหรบเดกอาย 3 – 6 ป แบงเปน 3 กลมใหญ ดงน

180

1) การศกษาทางดานทกษะกลไกหรอกลมประสบการณชวต จดมงหมาย เพอการพฒนาความเปนตวของตวเอง สมาธ การประสานสมพนธและระเบยบ

วนยในตวเดก เนอหา ประกอบดวย แบบฝกหดกลมประสบการณชวต พชและสตว งานทปฏบตดวย

มอ ฝกทางดานการเคลอนไหวตามจงหวะ แบบฝกหดกลมประสบการณชวตแบงออกเปน 4 รปแบบ ไดแก การดแลตนเอง คอ กจกรรมประเภททใชอปกรณตาง ๆ ทพบเหนเปน

ประจ าและเกยวของกบตวของเดก เชน ชดการแตงกาย การขดรองเทา ลางมอ อาบน าตกตา เปนตน

การดแลสงแวดลอม คอ กจกรรมทมงหวงใหเดกชวยดแลรกษาสงแวดลอม เชน การปดฝ น เชด เกบของ ดแลพช สตว เปนตน

ทกษะทางสงคม คอ กจกรรมดานสงคม กรยามารยาททเหมาะสม การใหความชวยเหลอผ อน รจกรอโอกาสของตน

การควบคมการเคลอนไหวของรางกาย คอ กจกรรมเกยวกบการเคลอนไหวของรางกาย การเดน การถออปกรณ การฝกความสมดลของรางกาย

อปกรณ เชน กรอบไมชดเครองแตงกาย อปกรณท าความสะอาด อปกรณท าสวน อปกรณทางพลศกษา เปนตน

181

กจกรรมเพอสงเสรมการดแลกจสวนตน

...หวผม ...ขดเลบ

กจกรรมเพอสงเสรมการดแลสงแวดลอม

...ปดฝ น

กจกรรมเพอสงเสรมความเปนตวของตวเอง

...จดเตรยมอาหารวาง

กจกรรมเพอสงเสรมความมระเบยบวนย

...น าอปกรณไปเกบทเดม

ภาพท 7.1 กจกรรมตาง ๆ ในกลมประสบการณชวต ทมา (โรงเรยนอนบาลกรแกว)

2) การศกษาทางดานประสาทสมผส

จดมงหมาย เพอฝกประสาทสมผสของเดก ใหจตมงไปทคณสมบตของวสดทปรากฏเหนชดเจน ฝกใหรจกสงเกตรายละเอยดของสงตาง ๆ ชวยเพมความสามารถของเดกในการคด การเหนความแตกตาง จดเดน การรวมกลม และจดระเบยบหรอล าดบได

เนอหา ประกอบดวย ประสาทสมผสทางตา มต รปทรง ส ประสาทสมผสทางการสมผส โครงราง ประสาทสมผสทางการสมผสและการกะประมาณน าหนก ประสาทสมผสเกยวกบอณหภม ประสาทสมผสทางดานการสมผสและพจารณามต และของแขงทรงทบ โดยใชความทรงจ าทางดานกลามเนอ และตา ประสาทสมผสทางห

182

อปกรณ เชน ทรงกระบอกมจก ชดรปสามเหลยมสรางสรรคแถบไมส ชดกระดาษทรายเรยงล าดบหยาบ – เรยบ รปทรงเรขาคณตทบ ระฆงชดทองเหลอง 2 ชด เปนตน

กจกรรมเพอพฒนาประสาทสมผสทง 5

...จบคกลน

...สมผสอณหภม

...ส ารวจรสชาต

...จดล าดบส

ภาพท 7.2 กจกรรมตาง ๆ ในกลมประสาทสมผส ทมา (โรงเรยนอนบาลกรแกว)

3) การเตรยมส าหรบการเขยน และคณตศาสตร จดมงหมาย เพอการเตรยมตวไปสระบบการศกษาสามญตอไป เปนการเตรยมตวส าหรบการ

อาน การเขยน คณตศาสตร และวชาการอน ๆ เนอหา ประกอบดวย การเตรยมตวส าหรบการอาน การเขยน การน าไปสการเรยน

คณตศาสตร การศกษาทางดานพฤกษศาสตร ภมศาสตร ดนตร อปกรณ เชน อกษรกระดาษทราย กลองนบทอนไม 0 – 9 ชดกรอบไมส าหรบศกษา

รปทรงของใบ ดอกไมและตนไม แผนทของทวปตาง ๆ ชดของแผนไมส าหรบศกษาตวโนต เปนตน

183

กจกรรมเพอฝกทกษะทางดานการคดค านวณ กจกรรมเพอฝกทกษะทางดานภาษา

...นบกระดม ...เรยงตวอกษร

ภาพท 7.3 กจกรรมตาง ๆ ในกลมวชาการ ทมา (โรงเรยนอนบาลกรแกว)

2. คร บทบาทของครในระบบการสอนแบบมอนเตสซอรจะแตกตางจากครโดยทว ๆ ไป โดยจะตองเปนบคคลทชางสงเกตในความสนใจและความตองการของเดกแตละคน ครจะเปนเพยงผแนะน าและเดกเปนศนยกลางในการเรยน ครจะสาธตการใชอปกรณทถกตองใหเดกด แตเดกแตละคนเปนผ เลอกวสดอปกรณเหลานน ครตองสงเกตพฒนาการของเดกและการบนทกการท างานของเดกในการใชอปกรณตาง ๆ บางครงครจะตองเปลยนความสนใจของเดกจากการเลอกอปกรณทเกนความสามารถของตนทจะท าไดและคอยกระตนเดกทไมคอยกลา

3. การจดชนเรยน และการท างานของเดก หองเรยนจดเปนแบบเปดและจดนกเรยนเขาเรยนแบบคละอาย เพอใหเดกไดชวยเหลอซงกนและกน มเดกประมาณ 25 – 35 คน ตอ ผใหญ 2 คน ในหองเรยนอปกรณและชนวางของจะเปนขนาดเลก อยในระดบสายตาของเดกเพอทจะไดงายส าหรบเดกในการหยบใช จดแยกเปนหมวดหมเรยงจากงายไปหายาก การจดสงแวดลอมจะมจดมงหมายเดกสามารถท างานไดทงทโตะหรอพนหองซงเปนสภาพตามธรรมชาต เมอเดกมความสนใจในกจกรรมบางอยาง เดกจะมพฤตกรรมทเหมาะสม ถาเดกมพฤตกรรมทผดไป เปนหนาทของครทจะชวยใหเดกหนมาสนใจในงานของตนเอง เดกแตละคนท างานกบอปกรณของตนเอง จงไมมการแขงขนในหองเรยนระดบน

4. วธการสอน การสอนสามขนตอนเปนวธการใชส าหรบสอนความคดรวบยอดใหมดวยการท าซ า ใชกบการสาธตขนตน เมอเดกไมเขาใจขนตอนใดขนตอนหนงจะตองเรมสาธตใหดใหม ครตองแนใจวา เดกเขาใจในสงทท าใหดแลวจงจะด าเนนการขนตอไป

184

วธการสอนสามขนตอนดงกลาว Hainstock (1978, p 7 อางถงในจรพนธ พลพฒน, 2543) อธบายไวดงน

ขนแรก สงเกตเหนลกษณะเฉพาะของสงนน (Recognition of Identity) ท าให เชอมโยงสงทครสาธตใหดกบชอของสงนนได “นคอ...” ขนสอง สงเกตเหนความแตกตาง (Recognition of Contrasts) มนใจวาเดกเขาใจ เมอเดกบอกวา “หยบ......” ขนสาม เหนความแตกตางระหวางสงของทมความคลายคลงกน (Discrimination Between Similar Objects) ขนตอนนเพอทจะไดทราบวาเดกจ าชอสงตาง ๆ ทครสาธตใหดไดหรอเปลา เชน ชทของหลาย ๆ สงแลวถามวา “อนไหนคอ....”

5. การประเมนผล การสอนแบบมอนเตสซอรประเมนผลดวยการสงเกตความสามารถในการท ากจกรรมของเดกในแตละกลมวชา สงเกตการใชอปกรณแตละชนของเดก และมแบบประเมนผลความสามารถของเดกในการใชอปกรณตาง ๆ (จรพนธ พลพฒน, 2543)

การสอนภาษาแบบธรรมชาต (Whole Language)

การสอนภาษาแบบธรรมชาต เปนนวตกรรมทางการศกษาปฐมวยทเสนอแนวคดใหมในการสอนภาษา เกดจากความพยายามของนกการศกษาและนกภาษาศาสตร ซงมองเหนปญหาการเรยนรของเดกวาเกดจากการสอนทครมงเนนสาระทางภาษาเปนหลก ท าใหการเรยนการสอนไมนาสนใจ ไมเปนไปตามธรรมชาตคอไมเหมาะสมกบวย ความสนใจและความสามารถของเดก เมอค านงถงประโยชนทเดกจ าเปนตองใชภาษาในการเรยนรและการสอสารในชวตจรง พบวาการสอนภาษาแบบเดม ไมเนนความส าคญของประสบการณและภาษาทเดกใชในชวตจรงจงไมไดใหโอกาสเดกเรยนรภาษาและใชภาษาอยางมความหมายเทาทควร (ภรณ ครรตนะ, 2542, หนา85) ขณะนหลายประเทศหนมาพฒนาภาษา ฟง พด อานและเขยนแบบธรรมชาตแกเดกอยางกวางขวาง เพราะมการยนยนวาเดกมพฒนาการทางภาษาไดรวดเรวมากในชวงหกปแรกของชวต เดกทมความสามารถทางดานภาษา ยอมประสบความส าเรจทางการเรยนวชาตาง ๆ ไดดในอนาคต แนวทางการสอนภาษาซงยดเอาธรรมชาตในการเรยนอาน เขยนของเดกปฐมวยเปนหลกในการสอน มไดละทงแนวการสอนแบบสะกดตวผสมค าและแนวการสอนแบบเปนค าเปนประโยคอยางสนเชง แตการสอนตามแนวการสอนภาษาแบบธรรมชาตจะมงใหเดกเขยนเพอสอความหมาย ในขณะเดยวกนกเปดโอกาสใหเดกได เรยนรองคประกอบยอยของภาษา เชนตวสะกดและไวยากรณทถกตอง

185

การสอนภาษาแบบธรรมชาต มทฤษฎพนฐานมาจากทฤษฎทวาดวยธรรมชาตของภาษาและทฤษฎทวาดวยธรรมชาตการเรยนอานเขยนของเดกปฐมวย แบงเปน 3 ทฤษฎใหญ ๆ ดงน

1. ทฤษฎทวาดวยระบบของภาษา ประกอบดวย 3 ระบบ คอ ระบบความหมาย ระบบไวยากรณและระบบเสยง ความหมายเปนหวใจของภาษา สวนไวยากรณและเสยงเปนเพยงสวนประกอบ สถานการณก าหนดค าซงก าหนดความหมายในการสอสารอกทหนง เดกจะไมพยายามอานและเขยนดวยการสะกดค าไปทละตว แตเขาจะคดหาค าท สอความหมายไดเหมาะสมทสดในสถานการณนน ดวยเหตนเดกจงไมจ าเปนตองรจกเสยงของตวอกษรกอนทจะสอความหมายโดยการอาน เขยนได

2. ทฤษฎทวาดวยภาษา ความคด และสญลกษณสอสาร ภาษาเปนสญลกษณสอสารท ไมสามารถถายทอดความคดทกเรองไดอยางมประสทธภาพ เนองจากเดกไมสามารถสอความคดออกมาโดยตรงไดเขาจงตองคดสญลกษณเพอสอความคดและถายทอดประสบการณตาง ๆ สญลกษณทใชสอความหมายตองเหมาะกบเรองทจะสอสารและมไดหลายรปแบบ ไดแก ศลปะ ดนตร การเคลอนไหวรางกาย ละคร และคณตศาสตร การจดประสบการณอานเขยนตามแนวการสอนภาษาแบบธรรมชาตจงรวมเอาศลปะ ดนตร และละคร เปนสวนส าคญในการเรยนการสอน

3. ทฤษฎทวาดวยการอานเขยนในระบบภาษา เชอวา ทกคนตองสะสมประสบการณทางภาษาไวเปนขอมลส าหรบใชตอไป ประสบการณจากภาษาพดจะเปนขอมลส าหรบภาษาเขยนและประสบการณจากการเขยนกเปนขอมลส าหรบภาษาพด ความกาวหนาในการใชภาษาไมวาในดานใดตองอาศยองคประกอบทางภาษาหลายดาน เชน ความกาวหนาในการอานเกดจากการไดฟงค าสงและนทาน การไดพดคยกบผ อนและการไดพยายามเข ยนถายทอดประสบการณ การไดฟงและพดค าใดบอย ๆ จะท าใหเดกคนเคยกบเสยงทประกอบกบค าเหลานนเนองจากการอานเขยนเปนกจกรรมทตองสอความหมายกบผ อน ซงจะชวยใหเขาเขาใจความหมายของเรองมากขน การตความเปนประสบการณจากการเขยนในการตความเมอเดกอาน การอานและเขยนจงเปนระบบทตองพงพาซงกนและกน (วรนาท รกสกลไทย, 2537 อางจาก บษบง ตนตวงศ, มปป.)

คณคาของการพฒนาการสอนภาษาแบบธรรมชาต การเรยนรภาษาแบบธรรมชาตส าหรบเดกปฐมวยเปนการฝกทกษะใหเดกไดพฒนาทงการ

ฟง พด อานและเขยน โดยท าใหเดกรสกวาไมถกบงคบในการจ าตวหนงสอหรอค าศพท แตเดกจะเกดทกษะทางภาษาโดยผานกจกรรมและเรยนรดวยความสนกสนาน การสอนภาษาโดยผาน

186

กจกรรมและเรยนรดวยสนกสนาน การสอนภาษาแบบธรรมชาตมคณคาส าหรบเดกปฐมวยดงน 1. เดกมความสนกสนานในการเรยนภาษาและมทศนคตทดตอการเรยนร 2. ชวยใหเดกไดรบการพฒนาทางภาษาทงดานการฟง พด อานและเขยนอยาง

ครอบคลมทกดาน 3. ครและผปกครองเกดความเขาใจในการพฒนาการทางภาษา การอาน และการเขยน

ของเดกเพมขน 4. สนองความตองการของผ ปกครองซงตองการใหเดกไดรบการพฒนาภาษาในชวง

ปฐมวย

ภาพท 7.4 การอานและเขยนค าจากพยญชนะตน “ว” ทมา (โรงเรยนสาธตละอออทศ)

แนวการพฒนาการสอนภาษาแบบธรรมชาต ใหเดกมโอกาสเหนการใชภาษาทเหมาะสม โดยการอานและการเขยนของคร เพอใหเดก

น าไปใชตามโอกาสทเหมาะสมและเหมาะกบวฒภาวะของแตละคน จดสภาพแวดลอมและกจกรรมทเอออ านวยตอการพฒนาทางภาษา เชน มมหนงสอ มมบทบาทสมมต มมเขยน โดยจดกจกรรมตาง ๆ ดงตวอยาง เชน การเขยนบรรยายภาพตามค าบอกของเดก ชวยเดกเขยนบนทก เขยนประกาศเพอแจงขาว อานนทานรวมกน ทองค าคลองจอง รองเพลง เลนเกมทางภาษา เปนตน การยอมรบในสงทเดกแสดงออกโดยการพดและการเขยน เปนการกระตนใหเดกพฒนาภาษาอยางรวดเรว การพฒนาทางภาษาของเดกดไดจากผลงานทรวบรวมไวตามล าดบ ซงสะทอนใหเหนศกยภาพภาพในตวเดก ดงนนจงไมควรตดสนผลงานของเดกโดยใชมาตรฐานของผใหญ (วรนาท รกสกลไทย, 2537)

187

ภาพท 7.5 การจดมมหนงสอทเอออ านวยตอการพฒนาทางภาษา ทมา (โรงเรยนสาธตละอออทศ)

การสอนแบบโครงการ (The Project Approach)

การสอนแบบโครงการเปนวธการหนงทสามารถสงเสรมใหเดกรจกตดสนใจดวยตนเองเหนผลการกระท าทชดเจนเปนรปธรรมและเดกจะมประสบการณจากการปฏสมพนธกบบคคล วตถ สงของและสงแวดลอม รวมทงการลงมอกระท าในสงทเดกสนใจดวยตนเอง

หลกการของการสอนแบบโครงการ โครงการคอการสบคนหาขอมลอยางลกตามหวเรองทเดกสนใจควรแกการเรยนร จดเดน

ของโครงการ คอความพยายามทจะคนหาค าตอบจากค าถามทเกยวกบหวเรอง ไมวาค าถามนนจะมาจากเดก คร หรอเดกและครรวมกนกตาม โดยมจดประสงคของการเรยนรเกยวกบหวเรองมากกวาการเสาะแสวงหาค าตอบทถกตองเพอตอบค าถามทครเปนผ ถาม การท าโครงการไมสามารถทดแทนหลกสตรไดทงหมด ส าหรบเดกปฐมวยถอเปนสวนทเสรมเพมเตมใหสมบรณ เปนเพยงสวนหนงของหลกสตรเทานน งานโครงการจะไมแยกเปนรายวชาแตจะบรณาการทกวชาเขาดวยกน โดยมครเปนผ ชแนะและเปนทปรกษาในการท าโครงการ สวนเวลาทใชในการท างานแตละโครงการนนขนอยกบหวเรองและความสนใจของเดก

ประโยชนของการสอนแบบโครงการ 1. ชวยใหเดกมโอกาสประยกตใชทกษะทมอยและเพมความช านาญในทกษะนนยงขน 2. แสดงใหเหนถงความสามารถและความถนดของเดก

3. แสดงใหเหนแรงจงใจภายในและความสนใจทเกดจากตวเดกในงานและกจกรรมทท า 4. สงเสรมใหเดกรจกตดสนใจวาควรท าอะไรและผใหญยอมรบในความตองการของเดก

โดยทเดกมความสามารถในการเรยนรดวยตนเอง มครเปนผใหค าแนะน าและเดกเปนผตดสนใจ

188

ลงมอท าดวยตวเดกเอง การสอนแบบโครงการ มกระบวนการในการปฏบต 5 ขอ ดงตอไปน

1. การอภปรายกลม ในงานโครงการครสามารถแนะน าการเรยนรใหเดกและชวยใหเดกแตละคนมโอกาสแลกเปลยนสงทตนกระท ากบเพอน โดยการพบประสนทนาในกลมยอยหรอกลมใหญ

2. การศกษานอกสถานท ระยะแรกครอาจพาไปทศนศกษานอกหองเรยนทอยรอบบรเวณโรงเรยนซงถอเปนประสบการณการเรยนรขนแรกของงานศกษาคนควา

3. การน าเสนอประสบการณเดม เดกสามารถทจะทบทวนประสบการณเดมในหวขอเรองทตนสนใจ มการอภปราย แสดงความคดเหนในประสบการณทเหมอนหรอแตกตางกบเพอน

4. การสบคน งานโครงการเปดกวางใหใชแหลงคนควาขอมลอยางหลากหลายตามหวเรองทสนใจเดกสามารถสมภาษณพอแม ผ ปกครองของตนเอง บคคลในครอบครว การศกษานอกสถานท คนควาจากหนงสอในชนเรยนหรอในหองสมด

5. การจดแสดงนทรรศการ ซงท าไดหลายรปแบบ อาจใชฝาผนงหรอปายจดแสดงผลงานของเดก ครสามารถใหเดกในชนไดรบทราบความกาวหนาโดยจดใหมการอภปรายหรอการจดแสดงใหผปกครองหรอเพอนตางหองมาชมนทรรศการทครและเดกรวมกนจดขน วธการจดการสอนแบบโครงการ แบงเปน 3 ขนตอน ดงน ขนท 1 การวางแผนและเรมตนโครงการ เดกและครจะใชเวลาสวนใหญในการอภปรายเพอเลอกและปรบหวเรองทจะท าการสบคน หวเรองอาจเสนอโดยเดก คร ในการเลอกหวเรองครควรค านงถงหวเรองทเกยวกบประสบการณทเดกคนเคยหรอเกยวของกบตวเดก หวเรองควรมขอบขายกวางพอทจะศกษาไดอยางนอย 1 สปดาหเหมาะทจะท าการส ารวจคนควาและเปนหวเรองทสงเสรมทกษะพนฐานทางภาษา วทยาศาสตร คณตศาสตร ขนท 2 ลงมอปฏบตโครงการ

ในขนนถอเปนหวใจโครงการโดยครจะเปนผจดหา จดเตรยมแหลงขอมลใหเดกคนควาไมวาจะเปนของจรง หนงสอ วสด อปกรณตางๆ หรอแมแตการออกไปทศนศกษานอกสถานท อาจเชญวทยากรมาใหความรกบเดก เพอใหเดกไดเรยนร สงเกตและบนทกสงตางๆ อาจมการจดท ากราฟ แผนภม การวาดภาพ การอภปราย เลนบทบาทสมมตเพอแสดงความเขาใจในความรใหมทได ในขนนเองเดกจะไดลงมอกระท าและปฏบตดวยตนเองอยางสมบรณ

189

ภาพท 7.6 ทศนศกษานอกสถานท แหลงน าตามธรรมชาต ทมา (โรงเรยนสาธตละอออทศ)

ขนท 3 แสดงผลงานและสรปโครงการ

ในขนนจะเปนการสรปโครงการทเสรจสนแลว รวมถงการเตรยมการเสนอรายงานและผลทไดในรปของการจดแสดงนทรรศการ การสนทนา เลนบทบาทสมมต ครจะจดใหเดกไดแบบเปลยนสงทตนเรยนรกบผ อน เดกสามารถเลาเรองการท าโครงการใหผ อนฟง โดยจดแสดงสงทเปนจดเดนใหเพอน คร พอแม ผปกครองไดเหน ซงการท าเชนน เทากบชวยใหเดกทบทวนและประเมนโครงการทงหมด ครน าความคดเหนและความสนใจของเดกไปสการสรปโครงการและอาจน าไปสหวเรองใหมของโครงการตอไป (ภรณ ครรตนะ, 2542 อางจาก katz,1994; katz and , chard , 1995) การจดประสบการณตามแนวคดเรกจโอ เอมเลย (Reggio Emilia Approach)

การจดการศกษาตามแนวความคดเรกจโอ เอมเลย เปนรปแบบหนงของการจดประสบการณส าหรบเดกปฐมวยทพฒนาจากความเชอวา การเรยนการสอนนนไมใชการถายโอนขอมลความรจากผสอนไปสผ เรยนการเรยนรอยางมประสทธภาพจะเกดขนกตอเมอเดกไดเรยนรในสงทตนสนใจหรอเปนสงทนาสนใจส าหรบเดกและบทบาทของครจะตองสงเสรมและสนบสนนใหเดกไดเรยนรในสงทสนใจไดอยางเตมศกยภาพของเดกครจะตองมความร ความเขาใจวาเดกมวธการเรยนรไดอยางไรและเดกมความสามารถในการสอออกมาถงความรความเขาใจในสงทเรยนรดวยวถทางใด การจดประสบการณการเรยนรส าหรบเดกปฐมวยโดยมเดกเปนศนยกลางตามแนวคดเรกจโอ เอมเลย จงเปนการจดสภาพการเรยนรทสนองตอความอยากรและแรงจงใจ

190

ภายในของเดกในการเรยนรภายใตการจดสงแวดลอมและกจกรรมทเหมาะสมกบการพฒนาการของเดกแตละคน

แนวคดส าคญทน าไปสการปฏบตในการจดประสบการณการเรยนรส าหรบเดกปฐมวยมดงนคอ

1. วธการมองเดก (The image of the child) เดกแตละคนมลกษณะทเปนตวของตวเอง มศกยภาพและความสามารถในการรบรและเรยนรในตนเองเปนไปตามระยะของพฒนาการแตละวย มความปรารถนาทจะเตบโตและงอกงาม ความอยากรอยากเหน ความสามารถในการแสดงออกถงความตองการทจะสมพนธและสอสารกบผ อนซงปรากฏขนมาตงแตแรกเกดและเปนองคประกอบทส าคญเพอความอยรอดและความเปนอนหนงอนเดยวกบเผาพนธ ทตนก าเนดมา ครตองรบรถงศกยภาพของเดกอยางถองแท เพอสรางงานและสงแวดลอมทใหเดกมประสบการณทจะสนองตอบตอศกยภาพของเดกอยางเหมาะสม

2. โรงเรยนเปนสถานทบรณาการสงมชวตทหลากหลาย เปนสถานทใชชวตและการม สมพนธภาพรวมกนระหวางผใหญและเดก ครอบครวและชมชนตองมสวนรวมและรบรการด าเนนชวตความเปนไปในโรงเรยน ดงนนการด าเนนการจงค านงถงองคประกอบทง 3 คอเดก ครอบครวและคร การจดสภาพแวดลอมในโรงเรยนจงมงจดโรงเรยนทใหความรสกอบอนและเปนมตรส าหรบทกคนทไดเขามาสมผสเหมอนอยในบาน

3. ครและเดกเรยนรไปดวยกน การสอนและการเรยนตองควบคไปดวยกน โดยใหความส าคญกบการเรยนรมากกวาการสอน วตถประสงคของการจดการศกษาแนวเรกจโอเอมเลยคอการจดสงแวดลอมและใหโอกาสเดกไดคดประดษฐและคนพบตนเอง การเรยนรทมคณคาคณคาส าหรบเดกจงไมใชการสอนจากครทเปนการบอกเลาโดยตรง แตเปนการจดสถานการณทกอใหเกดการเรยนร การเรยนเปนกญแจส าคญทน าไปสการสอนวธใหม ซงครเปนแหลงของการเรยนรทสมบรณ โดยการน าเสนอทางเลอกทหลากหลายส าหรบการเสนอความคดเหนและเปนแหลงสนบสนนการเรยนร

4. ครตองปฏบตตวเปนนกศกษา คนควา วจย เปนนกส ารวจและตระเวนเกบขอมลจากทกสงทกอยางทเกยวของกบชวตของทกคน เพอเปนประสบการณและฐานขอมลเพอโยงเขาสการจดสถานการณหรอประสบการณทน าเดกไปสการเรยนรทกาวสการพฒนาการทางสตปญญาในขนตอ ๆ ไป

191

กระบวนการในการจดประสบการณเรยนร มดงน คอ การจดสภาพแวดลอมในโรงเรยน มงใหทกคนทเขามาสมผสกบโรงเรยนแลวรสกอบอน

เหมอนอยในบานทเปยมไปดวยไมตรจต ลกษณะอาคารและพนทในโรงเรยนจงสงเส รมใหมการพบปะตดตอสอสารกนและมความสมพนธกนของบคคลทกระดบทเกยวของกบระบบโรงเรยน

หลกสตร ไมมการก าหนดเนอหาแนนอนชดเจน วธปฏบตคอแตละโรงเรยนจะรวบรวมรายชอหวขอโครงการทคาดวาจะสมพนธกบความสนใจของเดก โครงการทเตรยมอยในมอครนนจะมทงโครงการระยะสนและโครงการระยะยาว แตถาเดกสนใจเรองทอยนอกเหนอรายการหวขอทครก าหนดไวลวงหนา กจกรรมโครงการในหองเรยนกจะปรบเปลยนไปตามความสนใจของเดก

การวางแผนการสอนของคร คอ การจดเตรยมสถานทและพนททอ านวยความสะดวกในการเรยนรส าหรบเดก วสดอปกรณ สงของเครองใชทประกอบการเรยนร ความคด สถานการณและโอกาสหรอจงหวะทกอใหเกดการเรยนร

กจกรรมการเรยนการสอนทโดดเดน คอเดก ๆ เกดการเรยนรจากโครงการ กอนการสอนโครงการในชนเรยน ครทกคนจะประชมพดคยกนถงโครงการทเกดขนไดจากความสนใจของเดก ครจะวางกรอบความคดขนตอนแตละระยะของโครงการ เมอเรมโครงการในชนเรยน ครจะเออใหเดกใหคนหาสงทเปนทสนใจของตนและท างานในโครงการทตนเองสนใจ ไมวาจะเปนโครงการ ระยะสนหรอโครงการระยะยาว

บทบาทของผปกครองและคร ตองชวยใหเดกคนหาค าตอบดวยตนเองและทส าคญคอการชวยใหเดกสามารถถามค าถามทดตอตวเดกเองดวย ครจะเปนผสงเกตและฟงเดกอยางใกลชดเพอวางแผนและด าเนนการตามโครงการรวมกบเดก

ตารางกจวตรประจ าวน จะมความยดหยนและปรบไดตลอดเวลาเพอความเหมาะสมตอการเรยนรอยางตอเนองของเดก เดกจะเปนผ ก าหนดจงหวะโดยตนเองในการวางแผนและด าเนนการท ากจกรรม

ศลปะ เปนหนทางการสอความหมายใหผ ทอยรอบขางสามารถเขาใจถงกระบวนการคด ตลอดจนจนตภาพของเดกตอส งแวดลอมทเดกซมซบรบรมา เรกจโอ เอมเลย มองการแสดงออกทางศลปะของเดกทผานสอกลางทหลากหลายเปนความสามารถในการสอสารทอปมาอปไมยเปน “รอยภาษา” (The Hundred Languages of Children ) ศกยภาพของเดกในสวนนไมใชสวนพเศษทแยกออกจากหลกสตรแตเปนองคประกอบทจะตองรวมอยในหลกสตร

การบนทกและการแสดงผลงานของเดก ครศลปะและครอน ๆ จะรวมมอกนจดผลงานเดกทสอถงความคดและการเรยนรของเดกทสอออกมาโดยการปน การวาด การเขยน การพด

192

การแสดงความคดเหน การสรางสงประดษฐสองมต หรอสามมต การเลนละคร ครหลายฝายจะชวยกนจดนทรรศการดวยความละเอยดรอบคอบ การจดนทรรศการผลงานของเดก ๆ มผลตามมาหลายประการคอ

1. ผปกครองรบรถงประสบการณและการเรยนรของเดกจากผลงานของเดก และเปนการสะทอนใหผปกครองตระหนกถงความส าคญในบทบาทของตนเองในการมสวนรวมทกอใหเกดการเรยนรในเดก

2. ผลงานของเดกท าใหครเขาใจเดกดขนและสามารถประเมนผลงานของคร ซงมผลตอการสงเสรมใหครพฒนาทางวชาชพ

3. เดกรบรวาผลงานและความพยายามของตนนนผ ใหญมองเหนคณคาในงานของตน

4. เปนการเปดโอกาสใหนกการศกษามการพบปะแลกเปลยนความคดเหนกน 5. เปนการสรางเกยรตประวตและผลงานของโรงเรยนทมการบนทกถงความ

เพลดเพลนและกระบวนการเรยนรทงของเดกและคร (สจนดา ขจรรงศลป และธดา พทกษสนตสข, 2542) การสอนแบบพหปญญา ค.ศ.1983 ฮารวารด การดเนอร ไดเสนอแนวคดวา ความฉลาดหรอเชาวปญญาของมนษยนนมหลายดาน ซงการดเนอร เรยกทฤษฎของเขาวา ทฤษฎพหปญญา เปนความสามารถทางปญญาของเดกทถนดในหลากหลายดาน รวมทงหมด 9 ดาน การจดการเรยนการสอนแบบพหปญญา จงเปนการสอนทมงพฒนาความฉลาดหรอปญญาใหกบเดก โดยใชกจกรรมหลากหลาย เพอพฒนาความถนดหรอปญญาทเดกมอย ซงความสามารถทางปญญาของเดกทถนดในหลากหลายดาน (สรมา ภญโญอนนตพงษ, 2550, หนา 132 – 133) ดงน

1.สตปญญาดานภาษา (Linguistic Intelligence) หมายถง ผ มความสามารถทางภาษา อาท นกเลานทาน นกพด (ปาฐกถา) ความสามารถใชภาษาในการหวานลอม นกหนงสอพมพ นกจตวทยา

2.สตปญญาดานตรรกและคณตศาสตร (Logical/Mathematics Intelligence) หมายถง ผ มความสามารถในการใชตวเลข อาท นกบญช นกคณตศาสตร นกสถต กลมผ ใหเหตผลทด นกวทยาศาสตร นกตรรกศาสตร โปรแกรมเมอร

193

3.สตปญญาดานมตสมพนธ (Visual/Spatial Intelligence) หมายถง ผ ทมความสามารถมองเหนภาพของทศทาง แผนททกวางไกล อาท นายพรานผน าทาง พวกเดนทางไกล รวมถงผทมความสามารถมองความสมพนธ ภาพเกยวกบพนท เนอท การใชส เสน พนผว สถาปนก มนทนากร นกประดษฐตาง ๆ

4.สตปญญาดานรางกายและการเคลอนไหว (Bodily/Kinesthetic Intelligence) หมายถง ผ ทมความสามารถใชรางกายของตนเองในการแสดงออกทางความคด ความรสก อาท นกแสดง นกกฬา นาฏกร และผ ทมความสามารถใชเครองมอในการประดษฐ เชน นกปน

5.สตปญญาดานดนตร (Musical/Rhythmic Intelligence) หมายถง ผ ทมความสามารถดานดนตร เชน นกแตงเพลง นกดนตร นกวจารณดนตร

6.สตปญญาดานมนษยสมพนธ (Intelligence) หมายถง ผ ทมความสามารถในการเขาใจอารมณ ความรสก ความคด และเจตนาของผ อน รวมถงความสามารถไวในการสงเกต น าเสยง ใบหนา ทาทาง และมความสามารถท าใหผ อนหรอกลมอนปฏบตตาม

7.สตปญญาดานตน หรอ การเขาใจตนเอง (Interpersonal Intelligence) หมายถง ผ ทมความสามารถในการรจกตนเอง และสามารถประพฤตปฏบตตนไดจากความรสก อาท การรจกตนเองตามความเปนจรง มความรเทาทนอารมณ

8.สตปญญาดานรกธรรมชาต (Naturalistic Intelligence) หมายถง ผ ทมความสามารถเขาใจความส าคญของตนเองกบสงแวดลอม และตระหนกถงความสามารถของตนเอง

9.สตปญญาดานการด ารงชวต (Existential Intelligence) หมายถง ผ ทมความสามารถในการไตรตรอง สรางความเขาใจเกยวกบการมชวตอยในโลกมนษย เขาใจการก าหนดของชวต และการรเหตผลของการด ารงชวตอยในโลก วธการจดการเรยนการสอน

1. ก าหนดจดมงหมายวาจะพฒนาความสามารถของเดกในดานใดดานหนง หรอหลายดาน โดยครผสอนตองศกษาท าความเขาใจค าวา “พหปญญา” คออะไร ประกอบดวยสตปญญากดาน

2. เตรยมการสอนเพอพฒนาเดกเปนกลมหรอเปนรายบคคล 3. ใชวธสอนหลากหลาย ไดแก การเลานทาน การะดมพลงสมอง การเขยนบนทก

ประจ าวน ใชวธการสอนส าหรบปญญาดานเหตผล คณตศาสตร ไดแก การคดค านวณ การจดหมวดหมและแยกประเภท วธสอนการคดเชงวทยาศาสตร ใชวธสอนขนตาง ๆ ดานมต ไดแก การใหเหนภาพ ส รปภาพ เปรยบเทยบ การวาดภาพความคด การใชสญลกษณ

194

นวตกรรมทางการศกษาปฐมวยประเภทสอการเรยนร ตวอยางนวตกรรมทางการศกษาปฐมวยประเภทสอการเรยนรทจะน ามากลาวในบทน คอ

MATAL โปรแกรมวทยาศาสตรส าหรบเดกอนบาล คอมพวเตอรส าหรบเดกปฐมวย MATAL โปรแกรมวทยาศาสตรส าหรบเดกปฐมวย

การสอนวทยาศาสตรในระดบปฐมวยตามโปรแกรม MATAL นจะมงทการเขาถงวธการเรยนการสอน การชวยใหเดก ๆ เขาใจกระบวนการขนพนฐานของวทยาศาสตรและหนทางทตรวจสอบความรทถกตองเปนโปรแกรมทจดการเรยนการสอนใหเดกเปนศนยกลางมงใหผ เรยนเกดปฏสมพนธกบโลกรอบตว เกดความรสกทเชอมโยงตนเองกบสงคมสงแวดลอมตางๆเปนสวนหนงของธรรมชาตและรสกรบผดชอบตอสงเหลานนดวยจดมงหมายเชงเจตคตดงตอไปน

1. เพอชวยใหเดกเกดความสนกกบมความสขในการท างานไดส าเรจ กลายอมรบความจรงเมอเผชญกบความลมเหลว

2. เพอพฒนาจตใจใหเปดกวางและรจกยดหยน เพอฝกความสามารถทจะใหและรบการวพากษวจารณ

3. เพอพฒนาความคดสรางสรรค ความคดรเรม และความตระหนกในสนทร และสงเสรมการท างานเปนหมคณะ

โปรแกรมนประกอบดวยหนวยการเรยนร 4 หนวย (Unit) มงการพฒนาความคดรวบยอดขนพนฐาน และการกอรปของทศนคตทไมตายตวและถกตองใหแกเดก (flexible and favorable attitudes) ซงในแตละหนวยมลกษณะเนอหาและกจกรรมทเขาใจงายไปสลกษณะทมความซบซอนมากขนอยางสมพนธกนโดยยดหลกตอไปน

1. การบงชและบอกรปพรรณได (identity) 2. ความหลากหลาย และความเปนเอกลกษณ (diversity and individuality) 3. การคงสภาพอยางตอเนองและการเปลยนแปลง (continuity and change) 4. โครงสรางและการปฏบต (structure and action) กระบวนการ เนอหาของโปรแกรมแบงออกเปน 4 หนวย คอ หนวยท 1 การสงเกตโลกรอบตวเรา (Observing the world Around Us) เดก ๆ จะท า

ความคนเคยกบหองเรยน เนอหา และสงแวดลอมรอบ ๆ ตว เพอเรยนรทจะบงบอกลกษณะสงของตาง ๆ ไดเขาใจความแตกตาง ความหลากหลาย การใชงาน และเฝาสงเกตความเปลยนแปลงของวตถ หรอสงรอบตว จนไดคนพบความสามารถของตนเองทจะมองเหนความเปลยนแปลง

195

หนวยท 2 ประสาทสมผสและการรบร (Sensing and Knowing) เดก ๆ จะฝกสงเกตโลกภายนอกโดยผานตนเอง และน ามาเปรยบเทยบกบตนเอง พยายามท าความเขาใจตอความส าคญของประสาทสมผส ทงการรบรและการตอบสนอง

หนวยท 3 รปทรงและความสมพนธ (Shaping and Relating) เดก ๆ เรยนรทเชอมโยงตนเองกบสงตาง ๆ จนเกดความคดในเรองมตสมพนธขน โดยอาศยการเรยนรเชงปฏบตการทตองมปฏสมพนธกนกบวตถในพนทตาง ๆ

หนวยท 4 การแยกแยะและจดหมวดหม (Sorting and Classifying) กจกรรมมงเนนการเฟนหาคณลกษณะทเปนสวนรวมของวตถ เพอใหเดกสามารถจดหมวดหมและแยกแยะสงของได

เนองจากโปรแกรมมาทาล มสวนสมพนธใกลชดกบทกษะดานคณตศาสตร เพอเสรมใหเดกเกดความเขาใจลกซงเกยวกบธรรมชาตทางกายภาพและชวภาพทแวดลอมตวผ เรยน โปรแกรมจะปพนฐานทเนนพฒนาการในการใชภาษา เพอเปดโอกาสใหเดกใชภาษาเปนเครองมอในการซกถาม โตตอบ และน าเสนอความรทตนคนพบจากสภาพแวดลอมทเขาเรยนรไดเปนอยางด ทงเออประโยชนใหกบเดก ๆ ไดเรยนรในเรองของกฎ กตกาทตงไว ขณะเดยวกนกฝกใหเดก ๆหดตงกตกาเอง จากเกมการศกษาและเกมทใชกระดาษเปนใบฝกการท างาน และท าแบบฝกหดอกมากมาย

เนอหาและกจกรรมทกหนวยจะบรณาการความรจากประสบการณเขากบงานศลปะสรางสรรค หมายถงเดกแตละคนสามารถน าเสนอประสบการณทงในเชงสตปญญา และเจตคตไดโดยใชวสดชนดตางๆหรอผานกจกรรมการแสดง วาดรป ดนตร ตามความตองการและการเลอกของแตละคน (ผกามาลย เกษมศร, 2542, หนา 94 – 97) คอมพวเตอรส าหรบเดกปฐมวย

ภาพท 7.7 คอมพวเตอรเทคโนโลยแหงการเรยนร ทมา (โรงเรยนอนบาลเดนหลา)

196

การน าคอมพวเตอรมาใชกบเดกปฐมวยกอใหเกดค าถามเกยวกบการพฒนาความพรอมของเดกรวมทงโปรแกรมการสอนและการใชคอมพวเตอรชวยสอนรปแบบของโปรแกรมไดมการพฒนาบทบาทของคอมพวเตอรกบการศกษาระดบปฐมวยและพฒนาการของเดกมการวางแผนตามล าดบขนการเรยนร มการแยกโปรแกรมใหมขนาดเลกลงเปนหนวยทมความหมาย เดกมโอกาสท าแบบฝกหดกอนทจะฝกในขนตอไป โปรแกรมคอมพวเตอรชวยใหเดกทราบวาตนเองมความช านาญในโปรแกรมนนเพยงใด เพราะจะมค าตอบทถกตองใหตรวจสอบ ถาเดกตอบผดกมโอกาสในการศกษาโปรแกรมนนใหมหรออาจท าแบบฝกหดใหมอกครงหรอสามารถเลอกโปรแกรมอนเขาชวย

การใชคอมพวเตอรชวยสอนหรอ CAI ไดด าเนนบนหลกการของการเรยนรทคลายคลงกบโปรแกรมการสอนเดกแตละคนท างานกบโปรแกรมคอมพวเตอรโดยการพมพสมผสกบคยบอรด ซงความเหมาะสมของคอมพวเตอรกบเดกปฐมวยยงไมปรากฏชด ตราบใดทคอมพวเตอรนน ๆ ยงตองพงคยบอรดเปนตวปอนค าสงหรอขอมลเดกปฐมวยยงไมสนทดตอการพมพตวอกษร ขณะเดยวกนความสามารถทางภาษากยงอยในระยะเรมตนจงท าใหสงสยไดวาเหมาะสมหรอไมทจะมาเหนภาพเดกพยายามปอนค าสงหรอขอมลหนาจอผานทางคยบอรดการใชคอมพวเตอรชวยสอนในระดบปฐมวยนน ผสอนจะตองพจารณาเลอกโปรแกรมและวธการน าเสนอทเหมาะสมกบพฒนาการและการเจรญเตบโตของเดก ทงนเพราะเดกในวยนมลกษณะกระบวนการคดและการเรยนรพเศษเฉพาะทไมเหมอนใคร

ขอดของการใชคอมพวเตอรชวยสอนในระดบการศกษาปฐมวย 1. เปนการชวยเตรยมเดกส าหรบโลกของเทคโนโลยคอมพวเตอร เมอเขาเตบโตเปน

ผใหญในอนาคต 2. เปนสงทดส าหรบการศกษาดวยตนเอง สามารถเรยนรตามความสามารถของเดกเอง 3. ใหแรงเสรมและแรงกระตนสง 4. เดกแสดงการตอบโตไดทนท 5. ชวยใหเดกเกดความรสกทดตอตนเอง 6. เดกสามารถคดสรางสรรค 7. ชวยพฒนาทกษะการคดแกปญหา ขอจ ากดของการใชคอมพวเตอรชวยสอนในการศกษาระดบปฐมวย 1. คอมพวเตอรมราคาแพงเกนไปรวมทงคาซอมแซม 2. ครตองใชเวลาในการเรยนรและสอนใหเดกรจกใช

197

3. เปนการเรยนรแบบเปนผ รบมากกวาผลงมอกระท าซงคานกบธรรมชาตของเดกในวยน 4. ยากตอการวนจฉยพฤตกรรมการเรยนรของเดก แนวทางการเลอกซอฟแวร ( Software) ส าหรบเดกปฐมวย 1. โปรแกรมควรเหมาะสมกบอายของเดก ใหโอกาสเดกเปนผควบคมการเลนและหยด

เลนไดทกเวลาดวยตวเดกเอง 2. เนองจากเดกปฐมวยอานหนงสอเองไมได การแนะน าการใชซอฟแวรจงจ าเปนตองใช

การพด ถาเปนตวหนงสอควรมเสยงก ากบและค าแนะน าในการใชควรงายและชดเจน 3. โปรแกรมการเรยนตองเปนตามล าดบขน ใหเดกมโอกาสส ารวจและสอนทกษะทเดก

เรยนรแลว 4. หลงจากแนะน าวธการใชโปรแกรมใหเดกแลว เดกสามารถใชโปรแกรมไดเองโดยไม

ตองมครแนะน า 5. ควรเปนโปรแกรมทน าเสนอสงทเปนรปธรรม เดกเรยนรโดยการคนพบดวยตนเอง 6. เปนโปรแกรมทใหโอกาสเดกเลอกตอบไดโดยการลองผดลองถก 7. โปรแกรมตองมคณภาพ มสอสาร เสยงหรอดนตร ดงดดความสนใจและตอบโตได

อยางรวดเรวอยางแทจรงแลว ควรมการศกษาคนควาวธการประยกตใชคอมพวเตอรเพอการศกษาใหมประสทธภาพสงสดการใชคอมพวเตอรเพอการสอนส าหรบเดกปฐมวยนนจะมคณคามากทสด หากครสามารถออกแบบ วางแผนกจกรรมใหเหมาะสมกบธรรมชาตของเดก โดยบรณาการกจกรรมหลาย ๆ อยางเขามาใชเพอชวยใหเดกสามารถเรยนรไดดยงขน (วรนาท รกสกลไทย, 2537) นวตกรรมและเทคโนโลยประเภทหลกสตร ตวอยางนวตกรรมทางการศกษาปฐมวยประเภทหลกสตรทจะน ามากลาวในบทน คอ การศกษาวอลดอรฟ (Waldorf Education) หลกสตรไฮ / สโคป (High / Scope Curriculum) หลกสตรใยแมงมม (Web Curriculum) การเ รยนร ท ถอสมองเปนพ นฐาน (Brain-based Learning) ส าหรบเดกปฐมวย การศกษาวอลดอรฟ (Waldorf Education)

ความเปนมา รดอรฟ สไตเนอร (1861-1925) นกปรชญาผกอตงการศกษาวอลดอรฟ เกดเมอป

ค.ศ.1861 ในฮงการ การศกษาของเขาในชวงตน คอ วทยาศาสตรและคณตศาสตร ผลงาน

198

เขยนในระยะแรกเกยวกบปรชญาของคานต (Kant ) ตอมาเขาไดศกษาวชาวทยาศาสตร ธรรมชาต ปรชญา และวรรณคด และการศกษางานของเกอเธตอยางลก และซลเลอร นกปรชญาชาวเยอรมนทมชอเสยง รดอลฟ สไตเนอร พฒนาปรชญาของเขาตอมาอก ดวยการท าวทยานพนธปรญาเอกเรองทฤษฏวาดวยความร อนเปนผลงานชนส าคญในชวต โดยไดรบการตพมพในชอ The Philosphy of Freedom “ปรชญา” แหงความเปนอสระและหลดพน ”งานของเขาตงแตนนจนถงวาระสดทายของชวตคอ การศกษาเรองธรรมชาตของมนษยและการแสวงหาความจรงมนษยปรชญา (Anthroposophy ) ซงเขาพฒนาขน ถอเปนศาสตรแหงจตวญญาณ ( Spiritual Science)ทกาวพนความจ ากดของการแสวงหาความจรงเฉพาะจากการรบรของทงกายและจต ทงทเปนรปธรรมและนามธรรม ความรทางวทยาศาสตรมไดแยกจากอารมณ ความรสก แตอยคกนอยางกลมกลน จะน ามนษยไปสความเปนหนงเดยวกบสรรพสง นนคอ อสระและการหลดพน มนษยปรชญานเปนพนฐานของการศกษาวอลดอรฟ

โรงเรยนวอลดอรฟแหงแรกตงขน ในชวงเวลาแหงความยากล าบากของชาวเยอรมน หลง สงครามโลกครงท 1 ชาวเยอรมนพยายามแสวงหาวธการเปลยนแปลงสงคมทโหดรายทารณตอมนษยชาตใหสนไป เอมล มอลต ผอ านวยการโรงงานยาสบ วอลดอรฟ แอสโทเรย ทสตทการท เปนนกอตสาหกรรมทตองเปลยนแปลงสงคมเสยใหมใน ค .ศ. 1919 เขาไดเชญสไตเนอรไปบรรยายแนวคดของเขาใหคนงานในโรงงานฟงและไดรบค าขอรองจากทางโรงงานใหเปดโรงเรยนตามปรชญาของเขาใหแกบตรหลานของคนงาน รวมทงเปดหลกสตรส าหรบการศกษาผใหญดวย

การศกษาวอลดอรฟ เปนสวนหนงของการเคลอนไหวตามมนษยปรชญา เพอฟนฟวฒนธรรมใหสามารถพฒนามนษยใหไดถงสวนลกทสดของจตใจ การเคลอนไหวตามปรชญาน กอใหเกดการพฒนาในศาสตรสาขาตาง ๆ ทเกยวกบชวตมนษย เพอน าไปใชในโรงเรยน ชมชน และสงคม ศาสตรเหลานนไดแก การแพทย เภสชกรรม สถาปตยกรรม การธนาคารชมชน วทยาศาสตรธรรมชาตแบบเกอเธต การละคร ดนตรและศลปะ ศลปะการเคลอนไหวแบบยรธม การศกษา การศกษาพเศษ ศลปะบ าบด จตวทยาการแนะแนวแบบรวมมอ

เปาหมาย เปาหมายของการศกษาวอลดอรฟ คอ ชวยใหมนษยบรรลศกยภาพสงสดทตนมและ

สามารถก าหนดความมงหมายและแนวทางแกชวตของตนไดอยางอสระตามก าลงความสามารถของตน แตมนษยจะบรรลศกยภาพสงสดของตนไมได ถาเขายงไมมโอกาสไดสมผสคนพบสวนตาง ๆ หลายสวนในตนเอง ดวยเหตน การศกษาวอลดอรฟจงเนนการศกษาเรองมนษยและความเชอมโยงทกเรองกบมนษย ไมใชเพอใหมนษยยดตนในโลกมนษยปรชญาเนนความส าคญของ

199

การสรางความสมดลใน 3 วถทางทบคคลสมพนธกบโลก คอ ผานกจกรรมทางกาย ผานอารมณความรสก และผานการคด

การศกษาวอลดอรฟ มงพฒนาเดกใหเปนมนษยทมบคลกทสมดลกลมกลนและใหเดกไดใชพลงทกดาน ไมวาจะเปนดานสตปญญา ดานศลปะ และดานการปฏบตอยางพอเหมาะ

กระบวนการ 1. การจดศกษา การศกษาตองพฒนามนษยไปสความเปนมนษยทสมบรณ ดวยการ

พฒนาใหมนษยเขาถงสจธรรม เดกวยแรกเกดถง 7 ป เรยนรดวยการกระท า ดงนนการสอนตองเนนใหเดกมงมนตงใจกบการกระท าความด เดกวย 7 – 14 ป เรยนรจากความประทบใจ ดงนนการสอนตองเนนใหเดกคดจนเกดปญญา เหนสจธรรมและความจรงในโลก แมวาพฒนาการในแตละชวงวยจะมลกษณะเฉพาะแตกตางกน แตการศกษาทกระดบตองพฒนารางกายและจตวญญาณควบคกนไป โดยใหเกดความสมดลในการเรยนรดวยกาย (การลงมอกระท า) หวใจ (ความรสก ความประทบใจ) และสมอง (ความคด)

เนองจากเดกวยแรกเกดถง 7 ป มลกษณะทเรยนรพรอมกนไปทงตวโดยการเลยนแบบทมใชเฉพาะทาทางภายนอก แตเลยนแบบลกลงไปในจตวญญาณ โดยทเดกเองไมรตว ในวยน ความดความงามของผใหญรอบขางจะซมซบเขาไปในตวเอง ชวยใหเดกพฒนาความมงมนในสงทดงาม ดงนนการศกษาส าหรบเดกปฐมวยจงยดหลกตอไปน

1. การท าซ า เดกควรไดมโอกาสท าสงตาง ๆ ซ าแลวซ าเลา จนการกระท านนซม ลกลงไปในกายและจตจนเปนนสย 2. จงหวะเวลาทสม าเสมอ กจกรรมในโรงเรยนตองเปนไปอยางสม าเสมอ เหมอนลมหายใจเขา ออก ยามจตใจสงบและผอนคลาย เดกจะไดรสกผอนคลาย เดกจะไดรสกมนคงปลอดภย 3. ความเคารพและการนอมรบคณคาของทกสง กจกรรมและสอธรรมชาตทจดใหเดกเพอใหเดกเคารพและเหนคณคาของสงตาง ๆ ทเกอหนนชวตมนษย ความเคารพและนอมรบคณคาของสงตาง ๆ จะเปนแกนของจรยธรรมตลอดชวตของเดก

200

ภาพท 7.8 หองเดกเลกรดน าตนไม ทมา (โรงเรยนวรรณสวางจต)

2. บทบาทคร ครอนบาลตามแนววอลดอรฟ นอกจากเปนแบบอยางของความมงมน

ตงใจใหแกเดกแลว ยงมบทบาทส าคญอน ๆ ไดแก การสงเกตเดกขณะเดกเรยน ไตรตรองความเจรญกาวหนาและปญหาของเดกหลงสอนและกอนสอน การท างานกบพอแมใหเกดความเขาใจกนในการพฒนาเดก การปฏบตสมาธ การท ากจกรรมศลปวฒนธรรมและกจกรรมอน ๆ เพอพฒนาตนเอง ในแตละวน ครอนบาลเปนบคคลทส าคญทสดในชวตของเดกขณะอยทโรงเรยน ความคด ความรสกและความมงมนตงใจของครถายทอดสเดกโดยตรงดวยพลงทงหมดในตวคร ไมใชเพยงผ อ านวยความสะดวกในการเรยนรดวยตนเองของเดก ครมใชผ เรยกรองหรอสรางกฎเกณฑการกระท าของเดก แตครเปนผสงพลงความมงมนทมในตวทงหมดใหแก เดก โดยการเปนแบบอยางของบคคลทพฒนาความเปนมนษยในตนเองตลอดเวลา พลงความมงมนตงใจของครจะเปนรากฐานส าคญในการพฒนากายและจตวญญาณของเดกทงในวยเดกและวยผใหญ

3. การจดบรรยากาศ การจดบรรยากาศภายในหองเรยน อาคารเรยน และบรเวณโรงเรยน เปนองคประกอบส าคญของการศกษาวอลดอรฟ ความงดงามของธรรมชาตจะปรากฏอยทงกลางแจงและภายในอาคาร ภาพศลปะ งานประตมากรรม ธรรมชาต เปนสวนทท าใหบรรยากาศสงบและออนโยน

การจดบรรยากาศการเรยนรส าหรบเดก สทเหมาะสมกบเดกแรกเกด – 7 ป คอ สสมอมชมพ เพราะเปนสทท าใหเดกรสกถงความรก ความอบอนและชวยใหรางกายสดชนแจมใส ชวยใหเดกสงบ มสมาธตอจนตนาการและความคดสรางสรรค การท ากจกรรมในหองทมแสงธรรมชาต ชวยใหเดกปรบตวใหเรยนรโดยไมตองอาศยสงเราเกนจ าเปน เสยงทไพเราะออนโยนและดงพอเหมาะจะชวยใหจตใจออนโยน ดงนนเสยงธรรมชาต เชน นกรอง ลมพด ใบไม ฝนตก

201

เสยงดนตรและเพลงทไพเราะออนโยนและความเงยบเปนสวนส าคญในการจดบรรยากาศเพอสงเสรมการเรยนร (บษบง ตนตวงศ, 2542, หนา 22 – 32)

4. กจกรรมประจ าวน กจกรรมทสไตเนอรเนนมากในการศกษาปฐมวย คอ ดนตร จงหวะ บทเพลงและนทาน เพราะกจกรรมเหลานชวยสงเสรมความคด จนตนาการของเดกและชวยพฒนาการการเคลอนไหวของรางกาย

กจกรรมประจ าวนในโรงเรยนอนบาลวอลดอรฟ คอ ทกเชากอนเขาเรยนจะมค ากลอน ยามเชา ตามดวยบทเพลงและการฝกสมาธ เพอใหเดกมจตสงบและมนคงทจะเรยนหรอท างานขนตอไป เมอเขาหองเรยนจะมล าดบการเรยนแตละวน ดงน

ชวงทหนง เลนเสร ชวงทสอง กจกรรมวงกลม มการเลาเรอง สนทนา รองเพลง ดนตร ชวงทสาม เลนกลางแจง ชวงทส นทาน ชวงทหา กจกรรมเคลอนไหวและจงหวะ ชวงทหก กจกรรมปฏบต เชน

วนจนทร ท าอาหาร วนองคาร วาดภาพ วนพธ งานประดษฐ วนพฤหสบด งานฝมอ วนศกร ท าอาหารและท าสวน

ระยะเวลาในแตละชวงใหครเปนผก าหนดใหยดหยนได

ภาพท 7.9 ลงแปลงท านา ทมา (โรงเรยนวรรณสวางจต)

202

เนอหาในการสอนจะเปน “หนวยบรณาการ” โดยมพนฐานจากฤดกาล ประเพณในชวตประจ าวน ทงนเพอใหเดกคนเคยกบธรรมชาต สงแวดลอมในบาน ในชมชน การเนนในการเลนขายของของเดกเปนการชวยการเรยนคณตศาสตร ดนตร รองเพลง การฟงนทาน การแสดงเปนการฝกทางดานความจ า ความคด จนตนาการและภาษา การเลนเสร การเลนปฏบตชวยสรางนสยในการท างานและแกปญหา (อาร สณหฉว, 2544, หนา 29 – 30) หลกสตรไฮ /สโคป (High / Scope Curriculum) ความเปนมา ดร. ไวคารต (Dr.David Weikart) ประธานมลนธวจยการศกษาไฮ / สโคป (High / Scope Educational Research Foundation) เปนผ รเรมและพฒนารวมกบคณะนกวชาการและนกวจย อาท แมร โฮแมน (Marry Hohmann) และดร. ชไวฮารต (Dr.Larry Schweinhart) ขนจากโครงการเพอร พร สคล (Perry PreSchool Project) ตงแต พ.ศ.2505 ซงเปนหนงในโครงการ Head Start เพอชวยเหลอเดกดอยโอกาสใหมการศกษาทเหมาะสมและประสบความส าเรจในชวต โดยมลนธวจยการศกษาไฮ / สโคป ศกษาเปรยบเทยบเดก 3 กลมประกอบดวย (1) กลมทไดรบการสอนจากครโดยตรง (Direct Instruction) (2) กลมเนรสเซอรแบบดงเดม (Traditional Nursery) และ (3) กลมทไดรบประสบการณหลกสตรไฮ / สโคป ซงจากการศกษาตดตามเดกเหลานตงแตระดบปฐมวยจนถงอาย 29 ป พบวา กลมทเรยนดวยหลกสตรไฮ / สโคป ปญหาพฤตกรรมทางสงคม อารมณ เชน การถกจบขอหาลกขโมย ท ารายผ อน บกพรองทางอารมณและลมเหลวในชวตนอยกวาอก 2 กลม ดงนนหลกสตรนจงพสจนไดวาชวยปองกนอาชญากรรม เพมพนความส าเรจทางการศกษาและผลผลตตลอดชวต (Weikart and others,1978 และ Schweinhart, 1988 และ 1997)

ทฤษฎทมอทธพล ในระยะเรมตนของการพฒนาหลกสตรไฮ / สโคปใชทฤษฎพฒนาการทางดานสตปญญา(Cognitive Theory) ของเพยเจต(Piaget) เปนพนฐาน โดยเฉพาะการสรางองคความรของผ เรยน ซงเนนการเรยนรแบบลงมอกระท า (Active learning) แตตอมามการผสมผสานทฤษฎและแนวคดอนๆ เชน ทฤษฎของอรกสน (Erikson) ในเรองการใหโอกาสเดกเปนผรเรมการเลนหรอกจกรรมตาง ๆ อยางอสระและไวกอตสก (Vygotsky) ในเรองปฏสมพนธและการใชภาษา เปนตน หลกการ หลกสตรไฮ / สโคปเนนความส าคญของการเรยนรแบบลงมอกระท าผานมมประสบการณ หรอศนยการเรยนทหลากหลายดวยวสดอปกรณและกจกรรมทเหมาะสมกบพฒนาการของเดก การแกปญหาอยางกระตอรอรนไดรบการสงเสรมในขณะเดกวางแผนแตละวน

203

วาจะท าอยางไร ปฏบตตามทวางแผนและทบทวนสงทพวกเขาไดท า ครใชการสอนกลมยอยเพอกระตนพฒนาการ ใชค าถาม การสนบสนนและการขยายการเรยนรของเดกๆ ไปพรอมๆ กบการเพมพนทกษะการสอสาร (Gordon, A. M. and Willams Browne, K., 1995) มความสมดลระหวางประสบการณทเดกรเรม และกจกรรมทครวางแผนการสอน ครใชเทคนคการสงเกตในการศกษาและเขาใจการเลนของเดก ผปกครองมบทบาทส าคญมากในการศกษาแนวน เพราะตองปฏบตตอลกของตนวาเปนผ เรยนรทสามารถและกระตอรอรน โดยทงครและผปกครองมฐานะเปนเพอนรวมงาน ทตองใหเกยรตซงกนและกน

ภาพท 7.10 แผนภมรปภาพวงลอของการเรยนร (High / Scope Wheel of Learning) ทมา (วรนาท รกสกลไทย, 2542 หนา 57) กระบวนการ วธการสอนทส าคญของไฮ / สโคป คอ การเรยนรแบบลงมอกระท า (Active learning) ซงสะทอนบรบทของการตอบสนองความสนใจของเดก ใหเดกเรยนรอยางสนกสนาน เพลดเพลนดวยสอการสอนทหลากหลาย โดยทสอเหลานจะเปดโอกาสใหเดกกระท าลงมอปฏบต สมผส เลนและควบคม เดกมการเลอกและตดสนใจ ตลอดจนการใชภาษาในการสอความหมายภายใตการสนบสนนจากผ ใหญ กจวตรประจ าวนของเดก เนนการเปดโอกาสใหทงครและเดกเรยนรรวมกน จากการท ากจกรรมกลมใหญ กลมยอย และรายบคคล โดยในแตละวนจะมชวงเวลาหนง (60 นาท) เปนชวงวางแผน ลงมอปฏบต และทบทวน (Plan Do Review) ซงสอดคลองกบหลกการใหเดกรเรมกจกรรมอยางอสระ ท าใหเดกไดพฒนากระบวนการท างานอยางมระบบ เปนขนตอนน าไปสความมนใจ และความเชอมนในตนเอง เพราะในกระบวนการนเดกจะไดเลอกท ากจกรรมทหลากหลายจากมมประสบการณตาง ๆ ในหองเรยน และการเรยนรเกดขนในขณะทเดกกระท าสมผส และทดลองกบสงตาง ๆ และผ ทรอบขาง การจดสภาพแวดลอมและบรรยากาศ ตลอดจนปฏสมพนธระหวางเดกกบผ ใหญเออตอการเรยนรของเดก มการเลอนไหลของกจกรรม

204

ท าใหเดกรสกกระตอรอรน การประเมนพฒนาการเดก ใชหลกการประเมนผลตามสภาพจรง (Anthentic Assessment) ครจะท างานเปนคณะ (Teamwork) วางแผนรวมกนและจดท าบนทกประจ าวน จากการสงเกตพฤตกรรมเดกเปนรายบคคลและสรปลงใน Child Observation Record หรอ COR (วรนาท รกสกลไทย, 2542, หนา 55 – 59) หลกสตรใยแมงมม (Web Curriculum) หลกสตรใยแมงมม (Web Curriculum) เปนแนวทางทใชความสอดคลองของธรรมชาต กบความสนใจของเดกเปนพนฐาน Dewey ไดเนนกระบวนการทางวทยาศาสตรโดยใหเหตผลวา สามารถใชไดกบทกสาขาวชา การเรยนรของเดกไมไดถกแบงออกเปนรายวชาอยางชดเจน ดงนนเมอเดก ๆ ไดเรยนรเองตามธรรมชาต กจะสามารถบรณาการสาระวชาการตาง ๆ โดยไมรตวไปสสงทซบซอนขน ขอไดเปรยบของหลกสตรน เปนหลกสตรทกวางและครอบคลม ท าใหเหนภาพรวมวาพดถงเรองใดมากหรอนอยเกนไป เปนการเรยนรแบบธรรมชาต เดก ๆ จะสนใจ และกระตอรอรนในสงทไดเหนไดยนไดฟง และไดสมผส เปนหลกสตรทมรากฐานมาจากความสนใจของเดก มความยดหยน ลกษณะของหลกสตรใยแมงมม หลกสตรใยแมงมมมลกษณะดงน 1. หลกสตรครอบคลมกวางขวาง โดยปกตแลวในอดตสงทเดกปฐมวยเรยนรอยภายใตพนฐานวชา คอ ภาษา คณตศาสตร วทยาศาสตร สงคมศกษา ศลปะ การเคลอนไหว ละคร และดนตร ตอมาไดมการจดท าหลกสตรแบบใยแมงมม โดยบรณาการเนอหาสาระและทกษะ จดหวขอการเรยนเปนหนวยการสอนแบบนจะชวยใหครรวาเนอหาวชาใดทจดใหเดกมากหรอนอยเกนไป ผงของใยแมงมมชวยใหมองเหนภาพทงหมดของการจดเนอหาและกจกรรม 2. ลกษณะหลกสตรเปนการเรยนรตามธรรมชาต พฒนาการของเดกทางสตปญญานนไมไดเรยนรเปนวชา ๆ เหมอนในอดตทผานมา เดกตองการเรยนรเกยวกบสงตาง ๆ รอบตวเขา เดกอยากเรยนรในสงทเหน ไดยน การปลอยเดกใหเรยนรตามธรรมชาตและความตองการ นบเปนการใหเดกเรยนรตามธรรมชาต ถาบงคบใหเดกเรยนเปนวชา ๆ นบวาเปนการบงคบเดกท าใหความสนใจในการเรยนรลดนอยลง การเลอกหวเรอง การเลอกหวเรอง เปนสวนส าคญของการจดหลกสตรน Katz & Chard ไดใหแนวทางการคดเลอกไวดงน การน าไปใชประโยชนในชวตของเดก โอกาสในการใชทกษะใหเปนประโยชน เชน คณตศาสตรทจะสอนใหเดกนน เดกจะมโอกาสไดน าไปประยกตใชใหเปน

205

ประโยชนหรอไม มแหลงใหศกษาคนควาอยางเพยงพอ อาจดงชมชนใหเขามามสวนรวม หรอพาเดกออกทศนศกษานอกสถานท ชวงเทศกาล หรอวนส าคญ สภาวะอากาศ เชน หนาฝน สอนเรอง ฝน รง เมฆ วฏจกรของน า เปนตน ตวอยางหนวยการเรยน เรมจากใกลตวเดกออกไปสสงแวดลอมภายนอก ดงน 1. ตวเดก เชน รางกายของฉน ครอบครว บาน อาหาร โรงเรยน ของเลน 2. ชมชนทองถน เชน โรงพยาบาล สถานต ารวจ 3. เหตการณ เชน วนส าคญทางศาสนา งานวด 4. เวลา เชน เทศกาล ฤดกาล ปฏทน 5. ปรากฏการณตามธรรมชาต เชน อากาศ น า ลม พช หน 6. สถานท เชน แมน า บง ทะเล ภเขา น าตก เมอเลอกหวขอไดแลว ใหครและเดกรวมกนพดถงสงทตนสนใจตามหวขอนน ๆ เพอเลอกเนอหาทจะน ามาใชจดกจกรรมใหเขากบหวขอนน ๆ (www.kidsquare.com/grownup/care/edu2web)

การเรยนรทถอสมองเปนพนฐาน (Brain – based Learning) ส าหรบเดกปฐมวย ชวงระยะเวลาทส าคญทสดส าหรบการเรยนรของมนษยคอ แรกเกดถง 7 ป หากมาสงเสรมหลงจากวยนแลวถอไดวาสายเสยแลว เพราะการพฒนาสมองของมนษยในชวงวยนจะพฒนาไปถง 80 % ของผใหญ ครควรจดการเรยนรใหเหมาะสมกบวยของเดก ใหเดกเรยนรผานการเลน เรยนรอยางมความสข จดสภาพแวดลอมใหเหมาะสม ดแลดานสขนสยและโภชนาการเหมาะสม เดกจงจะพฒนาศกยภาพสมองของเขาไดอยางเตมความสามารถ สมองของเดกเรยนรมากกวาสมองของผ ใหญเปนพน ๆ เทา เดกเรยนรทกอยางทเขามาปะทะ สงทเขามาปะทะลวนเปนขอมลเขาไปกระตนสมองเดกท าใหเซลลตาง ๆ เชอมโยงกนเปนเครอขายเสนใยสมองและจดเชอมตอตาง ๆ อยางมากมาย ซงจะท าใหเดกเขาใจ และเรยนรสงตาง ๆ ทเกดขน สมองจะท าหนาทนไปจนถงอาย 10 ป จากนนสมองจะเรมขจดขอมลทไมไดใชในชวตประจ าวนทงไปเพอใหสวนทเหลอท างานไดอยางมประสทธภาพมากทสด การเรยนรทถอสมองเปนพนฐาน (Brain-based Learning) เกยวของกบเรองส าคญ 3 ประการ คอ 1) การท างานของสมอง 2) การจดหลกสตรการเรยนการสอนใหเหมาะสมกบพฒนาการของเดก 3) กระบวนการจดการเรยนรโดยเปดกวาง ใหเดกเรยนรไดทกเรอง เนองจากสมองเรยนรตลอดเวลา ผ เรยนไดเรยนรดวยการปฏบตหรอลงมอกระท าดวยตนเอง ผ เรยนได

206

เรยนรแบบรวมมอ และผ เรยนไดเรยนรแบบบรณาการ การเรยนรทถอสมองเปนพนฐานสงเสรมใหเดกไทยไดพฒนาศกยภาพสมองของเขาอยางเตมความสามารถ การท างานของสมอง สมองเรมมการพฒนาตงแตอยในทองแม เมอคลอดออกมาจะมเซลลสมองเกอบทงหมดแลวเมอเทยบกบผใหญ สมองยงคงเตบโตไปไดอกมากในชวงแรกเกดถง 3 ป เดกวยน จะมขนาดสมองประมาณ 80 % ของผใหญ หลงจากวยนไปแลวจะไมมการเพมเซลลสมองอกแตจะเปนการพฒนาของโครงขายเสนใยประสาท ในวย 10 ปเปนตนไปสมองจะเรมเขาสวยถดถอยอยางชาๆจะไมมการสรางเซลลสมองมาทดแทนใหมอก ปฐมวยจงเปนวยทมความส าคญยงของมนษย สมองประกอบดวยเซลลสมองจ านวนกวา 1 แสนลานเซลล ลกษณะของเซลลสมองแตละเซลลจะมสวนทยนออกไปเปนเสนใยสมองแตกแขนงออกมามากมายเปนพน ๆ เสนใยและเชอมโยงตอกบเซลลสมองอน ๆ เสนใยสมองเหลานเรยกวา แอกซอน (Axon) และเดนไดรท (Dendrite) จดเชอมตอระหวางแอกซอนและเดนไดรท เรยกวา ซนแนปส (Synapses) เสนใยสมองแอกซอนท าหนาทสงสญญาณกระแสประสาทไปยงเซลลสมองทอยถดไป ซงเซลลสมองบางตวอาจมเสนใยสมองแอกซอนสนเพอตดตอกบเซลลสมองตวถดไปทอยชดกน แตบางตวกมเสนใยสมองแอกซอนยาวเพอเชอมตอกบเซลลสมองตวถดไปทอยหางออกไป สวนเสนใยสมองเดนไดรทเปนเสนใยสมองทยนออกไป อกทางหนงท าหนาทรบสญญาณกระแสประสาทจากเซลลสมองขางเคยงเปนสวนทเชอมตดตอกบเซลลสมองตวอน ๆ เซลลสมองและเสนใยสมองเหลานจะมจดเชอมตอหรอซนแนปส (Synapses) เชอมโยงตดตอถงกนเปรยบเสมอนกบการเชอมโยงตดตอกนของสายโทรศพทตามเมองตาง ๆ นนเอง จากการท างานของเซลลสมองในสวนตาง ๆ ท าใหมนษยสามารถเรยนรสงตาง ๆ สามารถเกบเกยวขอมลรอบตวและสรางความรขนมาไดนนคอ เกดการคด กระบวนการคด และความคดขนในสมอง หลงเกดความคดกมการคดคนและมผลผลตเกดขน ยงถาเดกมการใชสมองเพอการเรยนรและการคดมากเทาไร กจะท าใหเซลลสมองสรางเครอขายเสนใยสมองใหม ๆ แตกแขนงเชอมตดตอกนมากยงขน ท าใหสมองมขนาดใหญขนโดยไปเพมขนาดของเซลลสมองจ านวนเสนใยสมองและจดเชอมตอระหวางเซลลสมอง สมองของเดกพฒนาจากการท างานของกลามเนอมดเลกพบวา ทกษะความคลองตวของกลามเนอมดเลกจะพฒนาภายในชวงเวลา 10 ปแรก ดงนนถาหากเดกไดฝกฝนการใชมอ การใชกลามเนอมดเลกของมอจะท าใหสมองสรางเครอขายเสนใยสมองและจดเชอมตอและสรางไขมนลอมรอบเสนใน

207

สมอง และเซลลสมองทท าหนาทควบคมการท างานของกลามเนอมดเลกไดมาก ท าใหเกดทกษะการใชกลามเนอมดเลก สมองมหลายสวนท าหนาทแตกตางกนแตท างานประสานกน เชน สมองสวนทท าหนาทเกยวกบความจ า และรบรการเคลอนไหว ส รปราง เปนตน หลายสวนท าหนาทประสานกนเพอรบรเหตการณหนง เชน การมองเหนลกเทนนสลอยเขามา สมองสวนทรบรการเคลอนไหว ส และรปราง สมองจะอยในต าแหนงแยกหางจากกนในสมองแตสมองท างานรวมกนเพอใหเรามองเหนภาพได จากนนสมองหลายสวนท าหนาทประสานเชอมโยงใหเราเรยนรและคดวาคออะไร เปนอยางไร ท าไมถงเปนเชนนน สมองสามารถเรยนรกบสถานการณหลาย ๆ แบบพรอม ๆ กนโดยการเชอมโยงเขาดวยกน เชน สมองสามารถเรยนรเกยวกบความรทางประวตศาสตรและคณตศาสตรเชอมโยงกนได การท าเชนนไดเปนเพราะระบบการท างานของสมองทซบซอน มหลายชนหลายระดบ และท างานเชอมโยงกนเนองจากมเครอขายในสมองเชอมโยงเซลลสมองถงกนหมด เครอขายเสนใยสมองเหลานเมอถกสรางขนแลว ดเหมอนวาจะอยไปอกนานไม มสนสด ชวยใหสมองสามารถรบรและเรยนรไดทงในสวนยอยและสวนรวม สามารถคดคนหาความหมาย คดหาค าตอบใหกบค าถามตาง ๆ ของการเรยนรและพฒนาความคดใหม ๆ ออกมาไดอกดวย นอกจากนจากการศกษาพบวา ความเครยดขดขวางการคดและการเรยนร เดกทเก ดความเครยดจะมประสบการณทไมดเชนเดกทไดรบประสบการณทกระทบกระเทอนจตใจท าใหเกดความหวาดกลว เครยด บรรยากาศการเรยนรไมมความสข คบของใจ ครอารมณเสย ครอารมณไมสม าเสมอเดยวด เดยวราย ครด ขณะทเดกเกดความเครยด สารเคมทงรางกายปลอยออกมาจะไปเปลยนแปลงโครงสรางของสมอง ท าใหเกดการสรางฮอรโมนทเกยวกบความเครยด เรยกวา คอรตโซล (Cortisol) จะท าลายสมองโดยเฉพาะสมองสวนคอรเทกซหรอพนผวสมองทท าหนาทเกยวกบความคด ความฉลาด กบสมองสวนฮปโปแคมปสหรอสมองสวนทท าหนาทเกยวกบอารมณและความจ า ซงความเครยดท าใหสมองสวนนเลกลง เดกทไดรบความเครยดอยตลอดเวลา หรอพบความเครยดทไมสามารถจะคาดเดาได สงผลตอการขาดความสามารถในการเรยนร ซงเปนเรองทนาเสยดาย เพราะเดกมสมองพรอมทจะเรยนได แตถกท าลายเพราะความเครยดท าใหความสามารถในการเรยนรไดหายไปตลอดชวต

การจดหลกสตรการเรยนการสอนใหเหมาะสมกบพฒนาการของเดก การจดหลกสตรการเรยนการสอนเพอพฒนาศกยภาพทางสมองจ าเปนตองค านงถงกระบวนการท างานของสมองและการท างานใหประสานสมพนธของสมองซกซายและสมองซกขวา สมองซกซายควบคมความมเหตผลเปนการเรยนดานภาษา จ านวนตวเลข วทยาศาสตร ตรรกศาสตร การคดวเคราะห ในขณะทสมองซกขวาเปนดานศลปะ จนตนาการ

208

ดนตร ระยะ/มต หากครสามารถจดหลกสตรการเรยนการสอนใหเดกไดใชความคดโดยผสมผสานความสามารถของการใชสมองทงสองซกเขาดวยกนใหสมองทงสองซกเสรมสงซงกนและกน ผ เรยนจะสามารถสรางผลงานไดดเยยม เปนผลงานมความคดรเรมสรางสรรคและสามารถแสดงความมเหตผลผสมผสานในผลงานชนเดยวกน หลกสตรการเรยนการสอนส าหรบเดกปฐมวยควรค านงถงการเรยนรในดานตาง ๆ ดงน 1. การเคลอนไหวของรางกาย ฝกการยน เดน วง จบ ขวาง กระโดด การเคลอนไหวไปในทศทางตาง ๆ ทเราตองการ หรอพวกนกกฬาตาง ๆ 2. ภาษาและการสอสาร เปนการใชภาษาสอสารโดยการปฏบตจรง จากการพด การฟง การอานและการเขยน เชน ใหเดกเลาสงทเขาไดพบเหน ไดลงมอกระท า ฟงเรองราวตาง ๆ ทเดกตองการเลาใหฟงดวยความตงใจ เลานทานใหลกฟงทกวน เลาจบตงค าถามหรอสนทนากบลกเกยวกบเรองราวในนทาน อานค าจากปายประกาศตาง ๆ ทพบเหน ใหเดกไดวาดภาพสงทเขาไดพบเหนหรอเขยนค าตาง ๆ ทเขาไดพบเหน 3. การรจกการหาเหตผล ฝกใหเดกเปนคนชางสงเกต การเปรยบเทยบ จ าแนกแยกแยะ สงตาง ๆ จดหมวดหมสงของทมอยในชวตประจ าวน เรยนรขนาด ปรมาณ การเพมขนลดลง การใชตวเลข 4. มตสมพนธและจนตนาการจากการมองเหน ใหเดกไดสมผสวตถตาง ๆ ทเปนของจรง เรยนรสงตาง ๆ จากประสบการณตรง เขาใจความสมพนธระหวาง ระยะ ขนาดต าแหนง และการมองเหน สงเกตรายละเอยดของสงตางรอบตว เขาใจสงทมองเหนไดสมผส สามารถน าสงทเขาใจออกมาใชใหเกดประโยชนได 5. ดนตรและจงหวะ ใหเดกไดฟงดนตร แยกแยะเสยงตาง ๆ รองเพลง เลนเครองดนตร ฝกใหเดกรจกจงหวะดนตร 6. การมปฏสมพนธกบคนอน ฝกใหเดกอยรวมกบผ อนในดานการชวยเหลอ เออเฟอ แบงปน เขาใจผ อน เรยนรการท างานรวมกบผ อน ปฏสมพนธในสงคมของมนษยเปนรากฐานส าคญของการเรยนรและสตปญญา 7. การรจกตนเอง รบรอารมณความรสกของตนเอง เขาใจตนเอง จะท าใหดแลก ากบพฤตกรรมตนเองไดอยางเหมาะสม 8. การปฏสมพนธกบธรรมชาตและสงแวดลอม การอยรวมกบธรรมชาต

209

กระบวนการจดการเรยนร เดกปฐมวยเรยนรผานการเลน เรยนรอยางมความสข จดสภาพแวดลอมใหเหมาะสมกบระดบพฒนาการ ลกษณะกระบวนการจดการเรยนรเปนแบบเปดกวาง จดใหมประสบการณทหลากหลายโดยใหเดกไดเรยนรตามความสนใจหรอใหเดกไดแสดงออกในแนวทางทเขาสนใจ เรยนรแบบปฏบตจรงโดยการใชประสาทสมผสกระท ากบวตถดวยความอยากรอยากเหน ไดทดลองสรางสงใหม ๆ เดกเรยนรไดเตมศกยภาพเมอมปฏสมพนธกบคนอน เดกไดการเรยนรแบบรวมมอเปนกลมเลก ๆ และเปนรายบคคล การใหเดกไดมโอกาสแลกเปลยนความคดเหนกบบคคลอนท าใหเดกไดตรวจสอบความคดของตน แตเมอมปญหาเดกตองการค าแนะน าจากผใหญ ควรใหเดกไดเรยนรแบบบรณาการซงเปนการเรยนรเกยวกบเรองราวทเกดขนในชวตจรงเปนตวตง มการเชอมโยงหลากหลายสาขาวชา บทบาทของครเปนผใหค าแนะน าเมอเดกตองการและใหการสนบสนนอยางเหมาะสม

ผปกครองมบทบาทอยางไรในการชวยสงเสรมการเรยนรของเดก 1. ใหเดกไดเรยนรสงตาง ๆ ดวยการลงมอกระท าโดยผานประสาทสมผสทง 5 ในการท า

กจกรรม 1 กจกรรมพยายามใหเดกไดใชประสาทสมผสหลายอยางรวมกน การเรยนจากการปฏบตจะท าใหเดกเกดความเขาใจ “ ฉนฟง ฉนลม ฉนเหน ฉนจ าได ฉนไดท า ฉนเขาใจ” 2. ใหเดกไดพดในสงทเขาคด และไดลงมอกระท า ถาไมไดพดสมองไมพฒนา ตองฝกใหใชสมองมาก ๆ อยางมความสข ไมใหเครยด 3. ผใหญตองรบฟงในสงทเขาพดดวยความตงใจ และพยายามเขาใจเขา

สารอาหารบ ารงสมอง อาหาร 5 หมมสวนบ ารงสมองทงสน โดยเฉพาะทารกในครรภ อาหารจะเขาไปชวยสรางเซลลสมอง เมอคลอดออกมาแมตองรบประทานอาหารใหครบทกหมเชนเดม เมอลกโตขนปรมาณของน านมของแมไมเพยงพอตอความตองการจงตองใหอาหารเสรม ถาขาดสารอาหารเซลลสมองจะเตบโตชาและมจ านวนนอยลง เสนใยประสาทมการสรางไมตอเนอง ตบและไข เดกปฐมวยตองการธาตเหลกจากตบหรอไข ถาเดกไมกนตบหรอไข และหรอกนในปรมาณทไมเพยงพอจะท าใหความจ าและสมาธดอยลง ปลา สารจากเนอปลาและน ามนปลามสวยส าคญตอการพฒนาความจ าและการเรยนรเสรมสรางการเจรญเตบโตของปลายประสาททเรยกวา เดนไดรท ซงท าหนาทเชอมโยงสมพนธ

210

เรองราวทเรยนรจากเรองหนงไปสอกเรองหนง อธบายไดวาท าใหเดกเขาเรองทเรยนรไดงายและเรว ควรใหเดกรบประทานเนอปลาทกวนหรอ 2 – 3 ครงตอสปดาห โดยเฉพาะเนอปลาทะเล เชน ปลาท ปลากะพง และปลาตาเดยว เปนตน ผกและผลไม ผกทมสเขยว เหลองหรอแดง อาหารเหลานใหวตามนซ เพอน าไปสรางเซลลเยอบตาง ๆ ทวทงรางกายและวตามนเอท าใหเซลลประสาทตาท างานไดเตมท ซงสงผลทงทางตรงและทางออมในการพฒนาสมอง วตามนและเกลอแร ชวยในการท างานของเชลลในการเปลยนน าตาลกลโคสใหเปนพลงงาน ถาขาดจะท าใหเชลลสมองมการท างานลดลงและเชองชาจะกระทบตอการเรยนรของเดก ปลา ไก หม นม และอาหารทะเล อาหารเหลานมแรธาตตาง ๆ เชน เหลก ทองแดง แมกนเซยม สงกะส ฟอสฟอรส และไอโอดน มผลตอการท างานของเซลลสมอง ผกตระกลกะหล า (ท าใหสก) ขาวสาล และน านมแม สามารถไปยบยงการเกดอนมลอสระทอาจจะท าลายเซลลสมองได การพฒนาศกยภาพทางสมองของเดก ขนกบอาหาร พนธกรรม สงแวดลอมตาง ๆ และสงส าคญอกประการหนง คอ การมโอกาสไดใชความคดอยเสมอ ใหเดกมโอกาสคดในหลากหลายแบบ เชน คดแสวงหาความร คดรเรมสรางสรรค คดวเคราะห คดอยางมวจารณญาณ คดกวาง คดไกล คดเชงอนาคต คดนอกกรอบ ผปกครองหรอครควรจดกจกรรมใหเดกไดฝกการคดอยางเหมาะสมกบวย และมความสข ในขณะทฝกสมองจงจะพฒนาอยางเตมศกยภาพ (www.aihd.mahidol.ac.th) นวตกรรมทางการศกษาปฐมวยประเภทการบรหาร ตวอยางนวตกรรมทางการศกษาปฐมวยประเภทการบรหารทจะน ามากลาวในบทน คอ โรงเรยนวถพทธ การประกนคณภาพการศกษา โรงเรยนวถพทธ พระพทธศาสนาเปนระบบวถชวตระบบหนงของสงคม แมจะเปนระบบทมผอย ในระบบไมมากนก เมอเปรยบเทยบกบศาสนาใหญ ๆ ในโลก แตกมอทธพลตอการด าเนนชวตทเปนรากฐานอยางส าคญยงในประเทศไทยของพทธศาสนกชน การน าระบบวถชวตมาแสดงใหเยาวชนซงเปนก าลงของชาตในอนาคตไดเขาใจ และตระหนกถงบทบาทหนาทของตนเองในการด ารงอยของสงคมไทยเปนสงส าคญ สาระการเรยนรทส าคญในไตรรตนะจงจ าเปนตองจดเขามา

211

อยในหลกสตรการศกษาขนพนฐาน และการบรหารงานแนวพทธตามแนวของโครงการโรงเรยนวถพทธ โรงเรยนวถพทธเปนหนงในโรงเรยนรปแบบใหม ทจะชวยผลกดนใหเดกและเยาวชนไทยสามารถพฒนาตามศกยภาพ เปนคนด คนเกงของสงคม และสามารถด ารงชวตไดอยางมความสข กระทรวงศกษาธการ. (2546, หนา 3 – 5) ก าหนดแนวทางการด าเนนงานโรงเรยน วถพทธไวดงน

โรงเรยนวถพทธ คอโรงเรยนระบบปกตทวไปทน าหลกธรรมพระพทธศาสนามาใช หรอประยกตใชในการบรหาร และการพฒนาผเรยนโดยรวมของสถานศกษา เนนกรอบการพฒนาตามหลกไตรสกขา อยางบรณาการ รปแบบโรงเรยนวถพทธ จดเนน โรงเรยนวถพทธด าเนนการพฒนาผ เรยนโดยใชหลกไตรสกขา คอ ศล สมาธ ปญญา อยางบรณาการ ผ เรยนไดเรยนรผานการพฒนา “การกน อย ด ฟง เปน” คอ มปญญารเขาใจในคณคาแท ใชกระบวนการทางวฒนธรรมแสวงปญญา และมวฒนธรรมเมตตา เปนฐานการด าเนนชวต โดยมผบรหารและคณะครเปนกลยาณมตรการพฒนา ลกษณะโรงเรยนวถพทธ เนนการจดสภาพทก ๆ ดาน เพอสนบสนนใหผ เรยนพฒนาตามหลกพทธธรรมอยางบรณาการ โดยสงเสรมใหเกดความเจรญงอกงามตามลกษณะแหงปญญาวฒธรรม 4 ประการ คอ

1. สปปรสสงเสวะ หมายถง การอยใกลคนด ใกลผ ร มคร อาจารยด มขอมล มสอทด 2. สทธมมสสวนะ หมายถง เอาใจใสศกษาโดยมหลกสตร การเรยนการสอนทด 3. โยนโสมนสการ หมายถง มกระบวนการคดวเคราะหพจารณาหาเหตผลทดและถกวธ 4. ธมมานธมมปฏปตต หมายถง ความสามารถน าความรไปใชในชวตไดถกตอง

เหมาะสม การจดสภาพของโรงเรยนวถพทธ ประกอบไปดวย ดานกายภาพ คอ อาคาร

สถานท หองเรยน แหลงเรยนร สภาพแวดลอม เปนตน ดานกจกรรมพนฐานวถชวต เชน กจกรรมประจ าวน กจกรรมวนส าคญ กจกรรมนกเรยนตาง ๆ ดานการเรยนการสอน เรมตงแตการก าหนดหลกสตรสถานศกษา การจดหนวยการเรยนร แผนการจดการเรยนร จนถงกระบวนการเรยนการสอน ดานบรรยากาศและปฏสมพนธ ในการปฏบตตอกนระหวางครกบนกเรยน นกเรยนกบนกเรยน หรอครกบคร เปนตน และดานการบรหารจดการ ตงแตการก าหนดวสยทศน จดเนน การก าหนดแผนปฏบตการ การสนบสนน ตดตาม ประ เมนผลและพฒนาตอเนอง ซงการจดสภาพในแตละดานจะมงเพอใหการพฒนานกเรยนตามระบบไตรสกขา

212

ด าเนนไดอยางชดเจนมประสทธภาพ ดงเชน การจดดานกายภาพ ควรเปนธรรมชาต สภาพแวดลอมทชวนใหมจตใจสงบ สงเสรมปญญา กระตนการพฒนาศรทธา และศลธรรม กจกรรมพนฐานวถชวต กระตนใหการกน อย ด ฟง ด าเนนดวยสตสมปชญญะเปนไปตามคณคาแท ดานการเรยนการสอน บรณาการพทธธรรมในการจดการเรยนรชดเจน ดานบรรยากาศและปฏสมพนธ เอออาทร เปนกลยาณมตรตอกน สงเสรมทงวฒนธรรมเมตตา และ วฒนธรรมแสวงปญญา เปนตน

การบรหารจดการโรงเรยนวถพทธ มขนตอนส าคญ เชน การเตรยมการ เตรยมทงบคลากร ผ เกยวของ แผนงาน ทรพยากร ทมงเนนสรางศรทธาและฉนทะในการพฒนา การด าเนนการจดสภาพและองคประกอบตาง ๆ ทจดเพอสงเสรม ใหเกดความเจรญงอกงามหรอปญญาวฒธรรม ในการพฒนาผ เรยน การด าเนนการพฒนาทงผเรยนและบคลากรตาม

ระบบไตรสกขาอยางตอเนอง โดยใชสภาพและองคประกอบทจดไวขางตน ขนตอมา คอ การดแลสนบสนน ใกลชด ดวยทาทของความเปนกลยาณมตรตอกน ทท าใหการพฒนานกเรยนและงานด าเนนไดอยางมประสทธภาพ ตอจากนนมการปรบปรงและพฒนาอยางตอเนอง ดวยอทธบาท 4 และหลกอปญญาตธรรม คอ ความไมสนโดษในกศลธรรม และความไมระยอในการพากเพยร เปนตน ขนสดทายของกระบวนการบรหารแตเปนฐานสการพฒนาในล าดบตอไป คอ ขนประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน ลกษณะการเกอกลสมพนธโรงเรยนวถพทธและชมชน จะมลกษณะของการรวมมอทงสถานศกษา บาน วด และสถาบนตาง ๆ ในชมชน ดวยศรทธาและฉนทะ ทจะพฒนาทงนกเรยนและสงคมตามวถแหงพทธธรรม เพอประโยชนสขรวมกน การพฒนาบคลากรและคณลกษณะบคลากร การพฒนาโรงเรยนวถพทธแมจะยดผ เรยนเปนส าคญ แตบคลากรโดยเฉพาะอยางยงผบรหารและครมความส าคญอยางยงทจะเปนปจจยใหผ เรยนพฒนาไดอยางด ทงการเปนผจดการเรยนร และการเปนแบบอยางทดในวถชวตจรงในลกษณะ สอนใหร ท าใหด อย ใหเหน การพฒนาบคลากรของสถานศกษามความจ าเปนตองด าเนนการอยางตอเนองหลากหลายวธการ โดยเฉพาะอยางยง การสงเสรมการปฏบตธรรมในชวตประจ าวน ทงนเพอใหบคลากรมคณลกษณะทดตามวถพทธ เชน ศรทธาในพระพทธศาสนา และพฒนาตนใหด าเนนชวตทดงาม ละ เลกอบายมข การถอศล 5 เปนนจ ความเปนกลยาณมตรตอศษย และการเปนแบบอยางทด เปนตน

เยาวพา เดชะคปต และคณะ. (2550, หนา 40 – 43) กลาวถง สถานศกษาปฐมวยของไทยหลายแหงไดศกษาแนวทางการจดประสบการณส าหรบเดกปฐมวยตามแนวพทธมาเปนเวลา

213

หลายป และปรากฏผลการเปลยนแปลงชดเจน โดยในระยะแรกสถานศกษาจะเรมพฒนาครกอนเพอใหครน าสการปฏบตภายในชนเรยนของตน ส าหรบตวอยางการจดประสบการณส าหรบเดกปฐมวยตามแนวพทธทจะน าเสนอในเอกสารประกอบการสอนน เปนตวอยางของสถานศกษาปฐมวยแหงหนงของไทย คอ โรงเรยนอนบาลหนนอย ทด าเนนการจดการศกษาแนวพทธภายในสถานศกษามาเปนเวลากวา 10 ป โดยมจดมงหมายเพอพฒนาเดกใหเปนมนษยทสมบรณทงพฤตกรรม จตใจ ปญญา ซงหมายถง ศล สมาธ ปญญา หรอไตรสกขาในพระพทธศาสนา ทงน การจดหลกสตรของสถานศกษา จะแบงเปน 3 สวน คอ สวนท 1 การพฒนาใหเดกเปนมนษยทสมบรณ ทงพฤตกรรม จตใจ ปญญา ไปสความดงาม สวนท 2 การพฒนาดานเนอหาความรแบบองครวมส าหรบเดก โดยน าเรองการรจกตนเอง สงคมรอบตว ธรรมชาต ใหจตใกลชดธรรมชาต และการรเทาทนเทคโนโลย มาเปนเนอหา เรยนแบบชวตจรง ไมแยกหนวยยอย สวนท 3 การพฒนาดานวชาการและวชาชพ หมายถง การพฒนาสตปญญา กระบวนการคดใหสมกบศกยภาพของสมองมนษยทธรรมชาตใหมา และใหทกษะความร ความสามารถ ส าหรบในสวนท 1 ซงถอวาเปนสวนทเกยวกบหลกแนวพทธโดยตรง คอ เรองของการพฒนาพฤตกรรม จตใจ ปญญา (ศล สมาธ ปญญา) ไปสความดงาม ทางโรงเรยนอนบาลหนนอย (โรงเรยนสยามสามไตร) ไดน าสการปฏบตในวถชวตประจ าวนของเดกปฐมวย ดงน

ดานพฤตกรรม ไดแก 1) ใหฝกมารยาท การอยรวมกน การปฏบตตนตอผ อน การพดไพเราะ การ

กลาวค าขอบคณ ขอโทษ การกราบพระ การกราบผใหญ การยน การสวสด การแบงปน ท าดตอผ อน และความอดทนตาง ๆ

2) ใหฝกการดแลสงของรอบตวใหมระเบยบสวยงาม ดแลความสะอาด การเชด ถ ทงของใชทเปนสวนตวและของใชทเปนสวนรวม การดแลจดเกบใหเรยบรอย ทงของในกระเปาตนเอง รวมทงของทใชศกษาในหองเรยน

3) ใหฝกพฤตกรรมการเสพบรโภคปจจย 4 แตพอด โดยเฉพาะการรบประทาน อาหาร ตงอธษฐานกอนวา เราจะรบประทานเพอบ ารงรางกายใหแขงแรง เพอท าความดตอไป แตเราจะไมรบประทานเพอความเอรดอรอยเพยงอยางเดยว

4) ใหท างานของชวตดวยตนเอง เพอเปนฐานส าหรบการฝกจตใจ เชน จดโตะ

214

อาหาร เกบท าความสะอาดทกครงทเสรจกจกรรม ลางภาชนะใสอาหารเอง ชวยกนแตงตว เปน ตาวเศษ เกบขยะ ใบไม ฯลฯ ดานจตใจ ไดแก

1) ฝกใหมความออนนอม ออนโยน มความนมนวลมากขน ซงจะเปนผลมาจาก การฝกพฤตกรรม คอ การปฏบตทางกาย วาจาของเดก

2) แผเมตตาตอผ อน ตอสตว ทเหมาะสมตามวยของเดก ส าหรบเดกเลกแผ เมตตาเปนเพลง เดกโตสวดเปนภาษาบาล เมอเดกคลองภาษาบาลแลวจะสวดบาลแลวแปลคกน

3) ปฏบตจตแบบงาย ๆ ดวยการเดนจงกรม นงสมาธ ฝกความสงบ ฝกการ ควบคมจตใจและความมนคงของใจ

4) สอนใหกตญญกตเวทตอผ มพระคณ เชน พอ แม คร ฯลฯ โดยเรมสอนให เดกเหนสงทพอ แมและครไดเสยสละ ไดใหความรก ความอบอน และฝกใหระลกถงพระคณ

5) ปลกฝงเรองความเมตตา โดยกระท าสงทดตอเพอนและผ อน เชน บรการ อาหาร น าดมแกเพอน ขอบคณผบรการแกเรา

6) ฝกใหเหนคณคาและดแลธรรมชาตรอบตว ซมซบการอยอยางสขแบบงาย ๆ ใหเดกสมผสคณคาของธรรมชาต และเขาใจวฏจกรของการอยกบธรรมชาตอยางเกอกล โดยสอน ใหเดกรจกสงเกต บนทก เรยนร จนกระทงเดกซมซบรกธรรมชาตแบบไมรตว ดานปญญา ไดแก

1) ฝกใหเดกไดเลอกเสพบรโภค คอ สอนใหรจกพจารณาวาอะไรคอสงทม ประโยชน...อยางไร อะไรคอสงทไมมประโยชน...อยางไร เชน อาหารจะฝกใหเดกรบประทาน ขาวกลอง หรอดมนมถวเหลอง

2) ฝกสงเกตและบนทก เชน สงเกตธรรมชาต โดยใหแนวคดไววา เดก ๆ จะ มองใหเหนอยางละเอยดชดเจนถงความจรง มองเหนวานคออะไร มสเปนอยางไร ลกษณะรปราง รปทรงเปนอยางไร แลวบนทกตามทเหนจรง โดยใหแยกออกจากค าวา การคดจนตนาการ และความรสกสวนตว

3) ฝกสรปวเคราะหในแตละชวงของกจกรรมทเกดขน วาเดกไดท าอะไรไปบาง เกดประโยชนอะไรแกตนบาง มค าถามอะไรเกดขน และใครจะชวยตอบได หรอจะไปหาค าตอบ ไดอยางไร

4) ฝกสรปวเคราะหวาวนนเดก ๆ ท าอะไรทด อะไรทไมด มผลเกดขนอยางไร รสกอยางไร ดใจเสยใจ สขหรอทกข และสงทดทจะท าตอไปคออะไร ใหเดกตงอธษฐาน แลวมา

215

สรปกนทกวน การจดประสบการณตามแนวพทธส าหรบเดกปฐมวยไดมการศกษาทชดเจนขน รวมทงม

การน าลงสการปฏบตจรงในชนเรยนปฐมวย โดยเนนการพฒนาพฤตกรรม จตใจ ปญญา เปนการศกษาจากฐานของความจรงตามธรรมชาต ทกคนในสถานศกษาตองฝกฝนพฒนาตนเปนแบบอยางทด เรยนรรวมกนทงผใหญและเดก อกทงยงเปนกลยาณมตรใหแกกน

การประกนคณภาพการศกษา รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 มาตรา 81 ก าหนดใหมกฎหมายเกยวกบการศกษาแหงชาต จงไดมการยกรางพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 ซงมผลบงคบใชตงแตวนท 20 สงหาคม 2542 เปนตนมา ในหมวด 6 วาดวยมาตรฐานและการประกนคณภาพการศกษา มาตรา 49 ไดก าหนดใหมส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา เรยกโดยยอวา "สมศ." มฐานะเปนองคการมหาชน โดยใหมวตถประสงคเพอพฒนาเกณฑและวธการประเมนคณภาพภายนอก และท าการประเมนผลการจดการศกษาเพอใหมการตรวจสอบคณภาพของสถานศกษา โดยค านงถงความมงหมาย หลกการ และแนวทางการจดการศกษาในแตละระดบตามทก าหนดไวในกฎหมายวาดวยการศกษาแหงชาต โดยใหมการประเมนคณภาพภายนอกของสถานศกษาทกแหงอยางนอยหนงครงในทกหาป นบตงแตการประเมนครงสดทาย และเสนอผลการประเมนตอหนวยงานทเกยวของและสาธารณชน นอกจากน ไดก าหนดไวในบทเฉพาะกาลวาจะตองจดใหมการประเมนคณภาพภายนอกของสถานศกษาทกแหง ภายในหกป นบตงแตวนทพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.2542 ใชบงคบ ส าหรบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 มาตรา 80 (3) ก าหนดใหพฒนาคณภาพและมาตรฐานการจดการศกษาในทกระดบและทกรปแบบใหสอดคลองกบความเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม จดใหมแผนการศกษาแหงชาต กฎหมายเพอพฒนาการศกษาของชาต จดใหมการพฒนาคณภาพครและบคลากรทางการศกษาใหกาวหนาทนการเปลยนแปลงของสงคมโลก รวมทงปลกฝงใหผ เรยนมจตส านกของความเปนไทย มระเบยบวนย ค านงถงผลประโยชนสวนรวมและยดมนในการปกครองระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข การรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา โดยส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา ซงเปนหนวยงานทพฒนาเกณฑและวธการประเมนคณภาพภายนอก และท าการประเมนผลการจดการศกษาเพอใหมการตรวจสอบคณภาพของสถานศกษา จะท าให

216

สถานศกษาแตละแหงมการจดการศกษาทมความเปนเอกภาพและพฒนาไปสเปาหมายเดยวกน อนจะท าใหสถานศกษามคณภาพใกลเคยงกน ส าหรบการจดการศกษาปฐมวยส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา ส านกงานคณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน รวมกบส านกงานรบรองมาตรฐานและประเมนคณภาพการศกษา ไดก าหนดมาตรฐานการศกษาปฐมวย เพอการประเมนคณภาพภายในสถานศกษา โดยประกาศใชเมอวนท 15 พฤศจกายน 2548 รายละเอยดดงน มาตรฐานการศกษาปฐมวย สถานศกษาในปจจบนมอสระในการบรหารจดการการศกษาดวยตนเอง มการจดท าหลกสตรสถานศกษาเอง จงยอมสงผลกระทบถงคณภาพผ เรยนและคณภาพการบรหารจดการทแตกตางกน ดงนน ในพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. 2542 และทแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พ.ศ. 2545 จงก าหนดใหหนวยงานตนสงกดและสถานศกษาจดใหมระบบประกนคณภาพภายในของสถานศกษา อนน าไปสการก าหนดใหมมาตรฐานการศกษาขนพนฐานและมาตรฐานการศกษาปฐมวยขน การก าหนดใหมมาตรฐานการศกษาเปนการใหความส าคญกบการจดการศกษา 2 ประการ (ส านกวชาการและมาตรฐานการศกษา, 2550, หนา 2) คอ

1. สถานศกษาทกแหงมเกณฑเปรยบเทยบกบมาตรฐานซงเปนมาตรฐานเดยวกน 2. มาตรฐานการศกษาจะท าใหสถานศกษาเขาใจชดเจนวาจะพฒนาคณภาพการศกษา

ไปในทศทางใด มาตรฐานการศกษาจงมคณคาแกกลมบคคลทเกยวของดงน 1. ผเรยน ผ เรยนทราบความคาดหวงของสงคมและประเทศชาตวาตองการคนทม

ลกษณะพงประสงคอยางไร ผ เ รยนจะท าอยางไรจงจะเปนผ ทมคณสมบตตามมาตรฐานการศกษาก าหนด ท าใหเกดการปรบปรงและพฒนาตนเอง

2. คร ครจะทราบวาครคณภาพทชาตตองการมคณสมบต คณลกษณะอยางไร ตองจดการเรยนการสอนอยางไร จงจะไดชอวาจดการเรยนการสอนทเนนผ เ รยนเปนส าคญ มาตรฐานการศกษาจงเปนกรอบแนวทางทท าใหครรวาจะตองออกแบบการจดการเรยนการสอนและการประเมนผลอยางไร เพอใหผ เรยนมคณภาพตามทมาตรฐานก าหนดไว

3. ทองถนและสถานศกษา มาตรฐานการศกษาจะเปนแนวทางใหทองถนและสถานศกษารวมมอกนจดการศกษาใหบรรลตามเปาหมายทตงไว

4. พอแม ผปกครอง ประชาชน และผน าชมชน มาตรฐานการศกษาเปนเครองมอ

217

สอสารใหประชาชนไดรบทราบกระบวนการจดการศกษา การจดการเรยนการสอนทจะท าใหคนไทยในทองถนเขาใจและเขามามสวนรวมเพอใหการจดการศกษาชวยยกระดบคณภาพผ เรยนใหไดตามมาตรฐานทก าหนด

5. ประเทศชาต มาตรฐานการศกษาจะเปนเครองมอทท าใหทกองคประกอบของระบบการศกษาขบเคลอนไปพรอม ๆ กนสเปาหมายเดยวกน มาตรฐานการศกษาท าใหเกดภาพการจดการศกษาทมความหมาย

มาตรฐานการศกษาปฐมวยทกระทรวงศกษาประกาศใหใช เมอวนท 15 พฤศจกายน 2548 ประกอบดวย อดมการณและหลกการจดการศกษาปฐมวย มาตรฐานการศกษาอดมการณและหลกการจดการศกษาปฐมวยตามมาตรฐานการศกษาปฐมวยมดงน อดมการณของการจดการศกษาปฐมวย อดมการณของการจดการศกษาปฐมวย เปนการจดการศกษาขนพนฐานระดบแรก เพอวางรากฐานชวตของเดกไทยใหเจรญเตบโตอยางสมบรณ มพฒนาการสมวยอยางสมดล ทงดานรางกาย อารมณ จตใจ สงคม และสตปญญา บนพนฐานความสามารถและความแตกตางระหวางบคคล โดยใชกจกรรมกระตนและสงเสรมพฒนาการของสมองอยางเตมท รวมทงเตรยมเดกใหพรอมทจะเรยนรในระดบการศกษาขนพนฐานและระดบทสงขน อนจะน าไปสความเปนบคคลทมคณภาพของประเทศชาตตอไป การศกษาปฐมวยมงเนนการพฒนาเดกบนพนฐาน การอบรมเลยงดและสงเสรมกระบวนการเรยนรทสนองตอธรรมชาต และพฒนาการของเดกแตละบคคลภายใตบรบททางวฒนธรรม อารยธรรม และวถชวตทางสงคม ซงมลกษณะเฉพาะและแตกตางกน

หลกการของการจดการศกษาปฐมวย 1. หลกการพฒนาเดกโดยองครวม โดยเรมจากการพฒนาดานรางกายใหแขงแรงสมบรณ กระตนใหสมองไดรบการพฒนาอยางเตมท พฒนาดานจตใจและอารมณใหเปนผ มความรสกทดตอตนเอง เชอมนในตนเอง ราเรงแจมใส สามารถควบคมอารมณตนเองได พฒนาดานสงคมโดยใหมโอกาสปฏสมพนธกบบคคล และสงแวดลอมรอบตว มมนษยสมพนธทด สามารถด ารงชวตรวมกบผ อนไดอยางมความสข รวมทงพฒนาสตปญญา สงเสรมความคดสรางสรรค บนวถชวตของเดกตามสภาพครอบครว บรบทของชมชน สงคม และวฒนธรรมไทย 2. หลกการจดประสบการณทยดเดกเปนส าคญ โดยจดการอบรมเลยงดดวยความรก ความเอาใจใส และจดการเรยนรผานการเลนและกจกรรมทเหมาะสมกบวย โดยค านงถงความแตกตางระหวางบคคล เนนเรยนใหสนก เลนใหมความร และเกดพฒนาการสมวยอยางสมดล

3. หลกการสรางเสรมความเปนไทย โดยการปลกฝงจตส านกความเปนคนไทย ความเปนชาตไทยทมวฒนธรรมอนดงาม เคารพนบถอและกตญญกตเวทตอบดามารดา มชาต ศาสนา

218

พระมหากษตรย เปนศนยรวมจตใจ ท าใหเกดความรกและภาคภมใจในตนเอง ครอบครว ทองถน และประเทศไทย 4. หลกความรวมมอ โดยครอบครว ชมชน และสถานศกษารวมมอกนในการอบรม เลยงด และพฒนาเดกใหมพฒนาการเหมาะสมกบวย สามารถด ารงชวตประจ าวนไดอยางมคณภาพ และมความสข ตลอดจนพรอมทจะเรยนรในการศกษาขนพนฐานตอไป

5. หลกแหงความสอดคลอง อดมการณและมาตรฐานในการจดการศกษาปฐมวย ตองสอดคลองกบสาระบญญตในรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พทธศกราช 2540 พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช 2542 และแกไขเพมเตม (ฉบบท 2) พทธศกราช 2545 นโยบายการศกษาของรฐบาลทแถลงตอรฐสภา สอดคลองกบมาตรฐานการศกษาของชาต และสมพนธเชอมโยงกบมาตรฐานการศกษาขนพนฐาน มาตรฐานการศกษาปฐมวย มาตรฐานดานคณภาพเดก ประกอบดวย มาตรฐานท 1 เดกมคณธรรม จรยธรรม และคานยมทพงประสงค ตวบงช 1.1 มวนย มความรบผดชอบ ปฏบตตามขอตกลงรวมกน

1.2 มความซอสตยสจรต 1.3 มความกตญญกตเวท 1.4 มเมตตากรณา มความรสกทดตอตนเองและผ อน 1.5 ประหยด รจกใชและรกษาทรพยากร และสงแวดลอม 1.6 มมารยาทและปฏบตตนตามวฒนธรรมไทย มาตรฐานท 2 เดกมจตส านกในการอนรกษและพฒนาสงแวดลอม ตวบงช

2.1 รบรคณคาของสงแวดลอมและผลกระทบทเกดจากการเปลยนแปลงสงแวดลอม 2.2 เขารวมหรอมสวนรวมกจกรรม/โครงการอนรกษและพฒนาสงแวดลอม

มาตรฐานท 3 เดกสามารถท างานจนส าเรจ ท างานรวมกบผอนได และมความรสกทดตออาชพสจรต

ตวบงช 3.1 สนใจและกระตอรอรนในการท างาน 3.2 ท างานจนส าเรจและภมใจในผลงาน

219

3.3 เลนและท ากจกรรมรวมกบผ อนได 3.4 มความรสกทดตออาชพสจรต มาตรฐานท 4 เดกสามารถคดรวบยอด คดแกปญหา และคดรเรมสรางสรรค ตวบงช

4.1 มความคดรวบยอดเกยวกบสงตางๆ ทเกดจากการเรยนร 4.2 แกปญหาไดเหมาะสมกบวย 4.3 มจนตนาการ และ มความคดรเรมสรางสรรค

มาตรฐานท 5 เดกมความรและทกษะเบองตน ตวบงช 5.1 มทกษะในการใชกลามเนอใหญ – เลก 5.2 มทกษะในการใชประสาทสมผสทง ๕ 5.3 มทกษะในการสอสาร 5.4 มทกษะในการสงเกตและส ารวจ

5.5 มทกษะในเรองมตสมพนธ 5.6 มทกษะในเรองจ านวน ปรมาณ น าหนก และการกะประมาณ

5.7 เชอมโยงความรและทกษะตาง ๆ มาตรฐานท 6 เดกมความสนใจใฝร รกการอาน และพฒนาตนเอง ตวบงช

6.1 รจกตงค าถามเพอหาเหตผล และมความสนใจใฝร 6.2 มความกระตอรอรนในการเรยนรสงตาง ๆ รอบตว และสนกกบการเรยนร

มาตรฐานท 7 เดกมสขนสย สขภาพกาย และสขภาพจตทด ตวบงช

7.1 รกการออกก าลงกาย ดแลสขภาพ และชวยเหลอตนเองได 7.2 มน าหนก สวนสง และมสมรรถภาพทางกายตามเกณฑ 7.3 เหนโทษของสงเสพตดใหโทษและสงมอมเมา 7.4 มความมนใจ กลาแสดงออกอยางเหมาะสม 7.5 ราเรง แจมใส มมนษยสมพนธทดตอเพอน คร และผ อน

มาตรฐานท 8 เดกมสนทรยภาพและลกษณะนสยดานศลปะ ดนตร และการเคลอนไหว ตวบงช 8.1 มความสนใจและรวมกจกรรมดานศลปะ

220

8.2 มความสนใจและรวมกจกรรมดานดนตร 8.3 มความสนใจและรวมกจกรรมการเคลอนไหว มาตรฐานดานการจดการเรยนร ประกอบดวย มาตรฐานท 9 ครมคณธรรม จรยธรรม มวฒ/ความร ความสามารถตรงกบงานท รบผดชอบ หมนพฒนาตนเอง เขากบชมชนไดด และมครพอเพยง ตวบงช 9.1 มคณธรรมจรยธรรม และปฏบตตนตามจรรยาบรรณของวชาชพ 9.2 มมนษยสมพนธทดกบเดก ผปกครอง และชมชน 9.3 มความมงมนและอทศตนในการสอนและพฒนาเดก 9.4 มการแสวงหาความรและเทคนควธการใหม ๆ รบฟงความคดเหน ใจกวาง และ ยอมรบการเปลยนแปลง 9.5 จบการศกษาระดบปรญญาตรทางการศกษาหรอเทยบเทาขนไป 9.6 สอนตรงตามวชาเอก – โท หรอ ตรงตามความถนด 9.7 มจ านวนพอเพยง (หมายรวมทงครและบคลากรสนบสนน) มาตรฐานท 10 ครมความสามารถในการจดประสบการณการเรยนรไดอยางม ประสทธภาพ และเนนเดกเปนส าคญ ตวบงช 10.1 มความรความเขาใจเปาหมายการจดการศกษาและหลกสตรการศกษาปฐมวย

10.2 มการวเคราะหเดกเปนรายบคคล

10.3 มความสามารถในการจดประสบการณทเนนเดกเปนส าคญ 10.4 มความสามารถในการใชสอทเหมาะสมและสอดคลองกบการเรยนรของเดก

10.5 มการประเมนพฒนาการของเดกตามสภาพจรงโดยค านงถงพฒนาการตามวย

10.6 มการน าผลการประเมนพฒนาการมาปรบเปลยนการจดประสบการณเพอพฒนาเดก ใหเตมตามศกยภาพ

10.7 มการวจยเพอพฒนาการเรยนรของเดกและน าผลไปใชพฒนาเดก

มาตรฐานดานการบรหารและการจดการ ประกอบดวย มาตรฐานท 11 ผบรหารมคณธรรม จรยธรรม มภาวะผน า และมความสามารถในการ บรหารจดการศกษา

221

ตวบงช 11.1 มคณธรรม จรยธรรม และปฏบตตนตามจรรยาบรรณของวชาชพ 11.2 มความคดรเรม มวสยทศน และเปนผน าทางวชาการ 11.3 มความสามารถในการบรหารงานวชาการและการจดการ 11.4 มการบรหารทมประสทธภาพและประสทธผล ผ เกยวของพงพอใจ มาตรฐานท 12 สถานศกษามการจดองคกร โครงสราง ระบบการบรหารงานและพฒนา องคกรอยางเปนระบบครบวงจร ตวบงช 12.1 มการจดองคกร โครงสราง และระบบการบรหารงานทมความคลองตวสงและ ปรบเปลยนไดเหมาะสมตามสถานการณ 12.2 มการจดการขอมลสารสนเทศอยางเปนระบบ ครอบคลมและทนตอการใชงาน

12.3 มระบบการประกนคณภาพภายในทด าเนนงานอยางตอเนอง 12.4 มการพฒนาบคลากรอยางเปนระบบและตอเนอง 12.5 ผ รบบรการและผ เกยวของพงพอใจผลการบรหารงานและการพฒนาเดก มาตรฐานท 13 สถานศกษามการบรหารและจดการศกษาโดยใชสถานศกษาเปนฐาน ตวบงช 13.1 มการกระจายอ านาจการบรหาร และการจดการศกษา 13.2 มการบรหารเชงกลยทธ และใชหลกการมสวนรวม 13.3 มคณะกรรมการสถานศกษารวมพฒนาสถานศกษา 13.4 มการบรหารทมงผลสมฤทธของงาน 13.5 มการตรวจสอบและถวงดล มาตรฐานท 14 สถานศกษามการจดหลกสตร และประสบการณการเรยนรทเนนเดกเปน ส าคญ ตวบงช 14.1 มหลกสตรทเหมาะสมกบเดกและทองถน 14.2 มการสงเสรมใหครจดท าแผนการจดประสบการณการเรยนรทตอบสนองความสนใจ และเหมาะสมกบวยของเดก 14.3 มการสงเสรมและพฒนานวตกรรมการจดประสบการณการเรยนร และสออปกรณ การเรยนทเออตอการเรยนร 14.4 มการจดกจกรรมการเรยนรโดยบรณาการผานการเลนและเดกไดเรยนรจาก

222

ประสบการณตรง 14.5 มการบนทก การรายงานผล และการสงตอขอมลของเดกอยางเปนระบบ 14.6 มการนเทศและน าผลไปปรบปรงการจดกจกรรม/ประสบการณอยางสม าเสมอ 14.7 มการน าแหลงเรยนรและภมปญญาทองถนมาใชในการจดประสบการณ มาตรฐานท 15 สถานศกษามการจดกจกรรมสงเสรมคณภาพเดกอยางหลากหลาย ตวบงช 15.1 มการจดและพฒนาระบบดแลชวยเหลอเดกอยางทวถง 15.2 มการจดกจกรรม กระตนพฒนาการทางสมอง ตอบสนองความสนใจ และสงเสรม ความคดสรางสรรคของเดก

15.3 มการจดกจกรรมสงเสรมคานยมทดงาม

15.4 มการจดกจกรรมสงเสรมดานศลปะ ดนตร และการเคลอนไหว 15.5 มการจดกจกรรมสบสานและสรางสรรค วฒนธรรม ประเพณ และภมปญญาไทย

15.6 มการจดกจกรรมสงเสรมความเปนประชาธปไตย มาตรฐานท 16 สถานศกษามการจดสภาพแวดลอมและการบรการทสงเสรมใหเดก พฒนาตามธรรมชาตเตมศกยภาพ ตวบงช 16.1 มสภาพแวดลอมทเออตอการเรยนร มอาคารสถานทเหมาะสม 16.2 มการสงเสรมสขภาพอนามยและความปลอดภยของเดก 16.3 มการใหบรการเทคโนโลยสารสนเทศทเออตอการเรยนรดวยตนเองและการเรยนรแบบม สวนรวม 16.4 มหองเรยน หองสมด สนามเดกเลน พนทสเขยว และสงอ านวยความสะดวกพอเพยง และอยในสภาพใชการไดด

16.5 มการจดและใชแหลงเรยนรทงในและนอกสถานศกษา

มาตรฐานดานการพฒนาชมชนแหงการเรยนร ประกอบดวย มาตรฐานท 17 สถานศกษามการสนบสนนและใชแหลงเรยนรและภมปญญาในทองถนตวบงช 17.1 มการเชอมโยงและแลกเปลยนขอมลกบแหลงเรยนรและภมปญญาในทองถน 17.2 สนบสนนใหแหลงเรยนร ภมปญญา และชมชน เขามามสวนรวมในการจดท า หลกสตรระดบสถานศกษา

223

มาตรฐานท 18 สถานศกษามการรวมมอกนระหวางบาน องคกรทางศาสนา สถาบนทาง วชาการ และองคกรภาครฐและเอกชน เพอพฒนาวถการเรยนรในชมชนตวบงช 18.1 เปนแหลงวทยาการในการแสวงหาความรและบรการชมชน 18.2 มการแลกเปลยนเรยนรรวมกน ประโยชนของนวตกรรมทางการศกษาปฐมวย

นวตกรรมเกดจากหลายเหตทงโดยทางตรงและทางออม สงทผลกดนใหเกดการพฒนา นวตกรรมทางการศกษาประกอบดวย

1. ความกาวหนาของเทคโนโลยสารสนเทศทมการเรยนรผานเครอขาย 2. ความตองการของเดกรายบคคล ท าใหเกดความตองการนวตกรรมทแตกตางกน 3. การเพมความเปนวชาชพทางการศกษา 4. การพฒนาระบบประกนคณภาพการศกษา 5. การแขงขนเชงธรกจ 6. การวจยและพฒนาวชาการ 7. แรงผลกดนภายในตนของครเอง 8. การเปลยนแปลงสภาวะทางสงคม นวตกรรมทางการศกษาเกดขนอยางรวดเรว หลงจากมพระราชบญญตการศกษา พ.ศ.

2542 ดวยเหตใหรฐตองการใหเกดการพฒนาการศกษาทมประสทธภาพ กาวหนาทนเทคโนโลยและการเปลยนแปลงของสงคม การเกดนวตกรรมเปนสงทคาดวาจะเพมศกยภาพของเดกใหมากขนได และเปนไปตามเปาหมายของการศกษา ซงเชอวานวตกรรมจะท าใหเกดผลอยางนอย 4 ประการ ดงน

1. นวตกรรมชวยใหบรรลสงทคาดหวงไวสงขน เชน การพฒนานวตกรรมการเรยน การสอน จะชวยใหเดกเกดการเรยนรทดและเปนไปตามจดประสงคการศกษายงขน เพราะนวตกรรมจะไดรบการพฒนาจากศกยภาพของเดก และถกน าไปใชในกระบวนการเรยนการสอนไมวาจะเปนรปแบบการเรยนการสอนหรอสอการสอน

2. นวตกรรมทางการศกษาชวยในการปรบปรงเปลยนแปลงภาวะการศกษาใหทนกบเหตการณ หรอสอดคลองกบเหตการณทางสงคมหรอภาวการณในปจจบน

3. สามารถแขงขนกบโลกได ทงนเพราะการศกษาไมไดจ ากดเฉพาะในชมชนในประเทศ แตขยายสานตอเปนเครอขายทวโลก ทงเชงคณภาพและธรกจ

224

4. ชวยสนบสนนปจเจกบคคลในสงคมทมความสนใจในการผลตและพฒนาในฐานะ นวตกร

นวตกรรมการศกษาประกอบดวย การพฒนาการเรยนการสอน หลกสตร สอการสอนและการตดตามผล โดยเนนผ เรยนเปนส าคญ เปาหมายของนวตกรรมการเรยนการสอน จะมงไปทการสรางความตองการการเรยนรและเพมประสทธภาพการเรยนร ดวยการสรางความสนใจในการเรยนและเพมอตราการเรยนร จดมงหมายของการพฒนานวตกรรมการศกษามอยางนอย 7 ประการดงน 1. สรางความสนใจในการเรยน

2. ลดความคบของใจในการเรยนการสอน 3. เพมศกยภาพของเดกตามพฒนาการ 4. เพมอตราการเรยนร 5. พฒนาความคด 6. เพมสมรรถนะ 7. สรางการเรยนรตลอดชวต ความส าเรจของการสรางนวตกรรมไมไดอยทเกดนวตกรรม แตนวตกรรมจะประสบ

ผลส าเรจไดนนจะตองสามารถท าใหนวตกรรมนนมชวตอยได มผน าไปใชจรง เรามกพบวานวตกรรมทางการศกษาสวนใหญเกดแลวตาย เนองจากมการจดการทผดพลาดหรอผดวธ (elington et.al. 1995 : 21) ลกษณะของนวตกรรมจงมความส าคญหากมคณสมบตทสอดคลองกบสภาพสงคม และการน าไปใชแลวนวตกรรมนนจะมความยงยนมากและแพรหลาย เชน รปแบบการเรยนการสอนแบบโฟรเบล เปนตน (http://www.childthai.org/cic3/d089.htm)

บทบาทของผทเกยวของทางการศกษาปฐมวยกบการใชนวตกรรมทางการศกษาในการจดประสบการณ การน านวตกรรมทางการศกษาปฐมวยมาใชในสถานศกษาใหบรรลตามวตถประสงคทก าหนดไวอยางมประสทธภาพนน ผบรหาร คร บคลากรทเกยวของในสถานศกษาและผปกครองมความส าคญยง ทกฝายจ าเปนทจะตองรบทบาทหนาทของตนเพอจะพฒนาการศกษาอยางสอดคลองและเปนไปในทศทางเดยวกน

225

บทบาทของผบรหารกบการใชนวตกรรมทางการศกษาปฐมวยในการจดประสบการณ

ผบรหารจะตองพจารณาและศกษานวตกรรมตาง ๆ ทางการศกษาปฐมวย แลวตดสนใจเลอกใชใหเหมาะสมกบเดกปฐมวยและบรบทของสถานศกษา โดยยดหลกการจดประสบการณทเหมาะสมกบวย พฒนาการและความแตกตางของเดกแตละคน เมอตดสนใจน านวตกรรมเขามาใชในการจดการศกษาปฐมวยแลว ผบรหารจะตองวางเปาหมายและวตถประสงคในการพฒนาใหชดเจน ระดมทรพยากรตาง ๆ อาทเชน พอแม และบคคลในชมชนเขามารวมกนก าหนดทศทางในการพฒนาศกยภาพใหกบเดกอยางสอดคลองกน ในขณะเดยวกนกจะตองพฒนาคณภาพของคร พอแม และบคคลทเกยวของกบการน านวตกรรมมาใชควบคกนไปดวย ผบรหารจ าเปนตองสรางเจตคตใหทกคนเกดความส านกรบผดชอบ มความรสกเปนเจาของในงานทท า นอกจากนผบรหารยงมบทบาทในการสนบสนนสรางแรงจงใจในการท างาน เชน สนบสนนดานงบประมาณ การอบรม การศกษาดงาน ฯลฯ บทบาทส าคญอกประการหนงทผบรหารจะตองค านงถง คอ การตดตามก ากบดแลการใชนวตกรรม การตดตามนจะชวยใหผบรหารไดเหนขอด ขอจ ากดของการใชนวตกรรมนน ๆ เพอจะไดน าผลมาเปรยบเทยบและแกไข ปรบปรงการใชใหเหมาะสมและมประสทธภาพยงขน

บทบาทของครและบคลากรอน ๆ กบการใชนวตกรรมทางการศกษาปฐมวย

ครและบคลากรอน ๆ ในสถานศกษาปฐมวย เชน ครปฐมวย พเลยง นกการภารโรง เปนตน เปนบคคลทมอทธพลตอการพฒนาของเดกทงทางตรงและทางออม การน านวตกรรมตาง ๆ มาใชภายในสถานศกษา จะเกดประสทธภาพหรอไมเพยงใดขนอยกบบคคลดงกลาวขางตน ดงนน ครปฐมวยและบคลากรอน ๆ ในสถานศกษาปฐมวยจะมบทบาทหนาทเกยวกบการใชนวตกรรมในการจดประสบการณ ดงน 1. ครปฐมวย ในฐานะผปฏบตจะตองศกษา ท าความเขาใจในหลกการ วธการใชนวตกรรมนน ๆ เพอจะไดจดประสบการณใหกบเดกปฐมวยไดอยางถกตอง 1.1 จดสภาพแวดลอมกจกรรมตาง ๆ ใหครบถวนตามหลกการทก าหนดไว 1.2 ด าเนนการใชนวตกรรมอยางสม าเสมอตอเนองกน 1.3 ประเมนผลการใชนวตกรรมเพอจะไดแกไขปรบปรงใหมประสทธภาพยงขน 1.4 ประสานงานกบบคคลตาง ๆ ทเกยวของ เชน ผปกครอง เพอนคร ฯลฯ เพอใหเกดความเขาใจและไดรบการสนบสนนการใชอยางถกตอง 1.5 ตดตามความเคลอนไหวของนวตกรรมทางการศกษาปฐมวยอยตลอดเวลา

226

1.6 เมอมความคดเหนหรอขอเสนอแนะดานนวตกรรมทางการศกษาปฐมวยทพจารณาแลววา จะมประโยชนตอการพฒนาคณภาพของสถานศกษา กควรน าเสนอตอผบรหาร ไมใชเพยงปฏบตตามค าสงอยางเดยว 2. บคลากรอน ๆ ในฐานะผสนบสนนการใชนวตกรรมทางการศกษาปฐมวย มบทบาทหนาทดงน 2.1 รวมมอในการจดประสบการณตาง ๆ ของสถานศกษาตามโอกาส 2.2 ตดตามความเคลอนไหวของนวตกรรมทางการศกษาปฐมวยทสถานศกษาน ามาใช 2.3 ชวยหาทางแกไข ประเมนผล และปรบปรงการใช

บทบาทของผปกครองกบการใชนวตกรรมทางการศกษาปฐมวย

ผปกครองมบทบาทหนาทโดยตรงทจะตองใหการสนบสนนการใชนวตกรรมในการจดประสบการณในสถานศกษาดงน 1. ใหความรวมมอกบสถานศกษาในการเขารบฟงค าชแจง แนะน า การอบรมเลยงดบตรหลานของตนดวยวธการใชนวตกรรมตาง ๆ ทสถานศกษาน ามา รวมทงการเขารวมกจกรรมของสถานศกษาตามทสถานศกษาขอมา 2. น าความรทไดจากสถานศกษาหรอบคลากรตาง ๆ ทางการศกษาปฐมวยไปใชพฒนาบตรหลาน

3. ตดตามความเคลอนไหวของนวตกรรมทางการศกษาปฐมวย หาความรเพมเตมเกยวกบเดกและการอบรมเลยงดเดก รวมทงพฒนาตนเองและครอบครวของตนดวย 4. ใหความชวยเหลอและสนบสนนการด าเนนงานของสถานศกษา เทาทจะสามารถใหการสนบสนนได ผปกครองควรจะแสดงความคดเหนถาหากวานวตกรรมทสถานศกษานนน ามาใชแลวไมเหมาะสมกบวย พฒนาของเดกของตน เพอททางสถานศกษาจะไดพงตระหนกและปรบปรงการจดประสบการณใหถกตอง (วรนาท รกสกลไทย, 2537, หนา 197 – 201)

227

สรป การพฒนานวตกรรมเปนทางหนงของการสรางความงอกงามของศาสตรทางการศกษา การวจยและพฒนาจะท าใหนวตกรรมการศกษาพฒนาอยางมคณภาพ ซงความยงยนของนวตกรรม และความคลองตวของการเผยแพร จะอยทลกษณะและรปแบบของนวตกรรมนน ๆ วามความงายตอการน าไปใช และใหประโยชนโดยตรงแตผ รบระดบใด นวตกรรมทางการศกษาปฐมวย เปนแนวคด วธการหรอการกระท าใหม ๆ ตลอดจนวสดอปกรณตาง ๆ ทน ามาใชเพอการปรบปรงประสทธภาพการจดการศกษาปฐมวยใหดขน ซงนวตกรรมทางการศกษาปฐมวยมความส าคญตอเดกปฐมวยในฐานะเปนสอสงเสรมและขยายประสบการณการเรยนรใหแกเดก เพราะเดกวยนตองเรยนร ดวยการกระท าจากประสบการณตรงทเปนรปธรรม ผบรหาร ครและบคลากรอน ๆ ในสถานศกษาปฐมวย รวมทงผปกครอง ควรศกษาและคนหานวตกรรมทางการศกษาปฐมวยใหม ๆ มาปรบใชในการพฒนาเดกปฐมวยตอไป

ค าถามทบทวน 1. จงอธบายความหมายและความส าคญของนวตกรรมทางการศกษาปฐมวย 2. นวตกรรมทางการศกษาปฐมวยแบงเปนกประเภท จงอธบายตามความเขาใจ 3. การสอนแบบมอนเตสซอรมหลกการและแนวการจดการเรยนการสอนอยางไร 4. การสอนภาษาแบบธรรมชาตมหลกการและแนวการจดการเรยนการสอนอยางไร 5. การสอนแบบโครงการมหลกการและแนวการจดการเรยนการสอนอยางไร 6. การจดประสบการณตามแนวคดเรกจโอ เอมเลยมหลกการและแนวการจดการเรยนการสอนอยางไร 7. นกศกษาคดวาวทยาศาสตรเกยวของกบเดกปฐมวยอยางไร การสอนวทยาศาสตรส าหรบเดกปฐมวยจะมการจดกจกรรมการเรยนการสอนอยางไร 8. นกศกษาคดวาการสอนคอมพวเตอรส าหรบปฐมวยมขอดและขอจ ากดอยางไร จงอธบายตามความเขาใจ 9. ใหนกศกษาเปรยบเทยบความเหมอนและความแตกตางของหลกสตรการศกษาปฐมวยตอไปน หลกสตรไฮ / สโคป หลกสตรใยแมงมม การศกษาวอลดอรฟ 10. ในฐานะททานเปนครปฐมวย ทานจะน านวตกรรมทางการศกษาปฐมวยใดบางไปใชในการจดประสบการณใหกบเดกของทาน พรอมทงอธบายเหตผล

228

เอกสารอางอง

คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, ส านกงาน. (2543). สงแวดลอมและการเรยนรสรางสมอง เดกใหฉลาดไดอยางไร (ฉบบพอแม) กรงเทพ ฯ : องคการคาครสภา. จระพนธ พลพฒน. (2542). “แนวคดและแนวทางปฏบตในการสอนแบบมอนเตสซอร” การ

เรยนรของเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. ชยยงค พรหมวงศ. (2521). นวกรรมและเทคโนโลยทางการศกษากบการสอนระดบ

อนบาล. กรงเทพ ฯ : ไทยวฒนาพานช. ........... (2536). “เทคโนโลยการศกษากบหลกสตรและการเรยนการสอน” ประมวลสาระชด

วชาการพฒนาหลกสตรและวทยวธทางการสอน หนวยท 12. นนทบร : โรงพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ชยยงค พรหมวงศ และคนอน ๆ. (2529). เอกสารการสอนชดวชาเทคโนโลยและการสอสาร ทางการศกษา หนวยท 11 – 15. กรงเทพ ฯ : น ากงการพมพ.

ทกษณ ชนวตร และคนอน ๆ. (2548). เดกไทยใครวาโง : เปลยนการเรยนรของเดกไทยใหทน

โลก. กรงเทพ ฯ : สถาบนวทยาการการเรยนร. ทศนา แขมมณ และคณะ. (2545). หลกการและรปแบบการพฒนาเดกปฐมวยตามวถชวต

ไทย. กรงเทพ ฯ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. นนทกา ปรดาศกด. (2548). หลกสตรการศกษาปฐมวย. นครราชสมา : คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา. บษบง ตนตวงศ. (2542).“การศกษาวอลดอรฟ” การเรยนรของเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ :

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. ผกามาลย เกษมศร. (2542).“โปรแกรมวทยาศาสตรส าหรบเดกอนบาล” การเรยนรของเดก

ปฐมวย. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. ภรณ ครรตนะ. (2542).“การสอนภาษาโดยองครวม” การเรยนรของเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ :

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. เยาวพา เดชะคปต และคณะ. (2550). การจดการเรยนรส าหรบเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ :

มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต.

229

วรนาท รกสกลไทย. (2537).“นวกรรมและเทคโนโลยทางการศกษาปฐมวย” ประมวลสาระชด

วชาหลกการและแนวคดทางการศกษาปฐมวย หนวยท 11. นนทบร : โรงพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

วชาการและมาตรฐานการศกษา, ส านกงาน. (2550). แนวทางการน ามาตรฐานการศกษา ปฐมวยสการปฏบต. กรงเทพ ฯ : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย

วทยากร เชยงกล. (2548). เรยนลกรไว : ใชสมองอยางมประสทธภาพ. กรงเทพ ฯ : สถาบน วทยาการการเรยนร. ศนสนย ฉตรคปต และอษา ชชาต. (2545). ฝกสมองใหคดอยางมวจารณญาณ. พมพครงท 2 กรงเทพ ฯ : วฒนาพานช. สวสด ปษปาคม. (2517). นวกรรมและเทคโนโลยในการศกษา. กรงเทพ ฯ : สนทร

กจการพมพ. สรมา ภญโญอนนตพงษ. (2550). การศกษาปฐมวย. กรงเทพ ฯ : มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต. ส าล ทองธว. (2526). กลวธการเผยแพรนวตกรรมทางการศกษา ส าหรบผบรหารและคร

กาวหนา. กรงเทพ ฯ : โรงพมพอกษรสมพนธ. ........... (2536). “นวตกรรมทางการเรยนการสอน” ประมวลสาระชดวชาการพฒนาหลกสตร

และวทยวธทางการสอน หนวยท 9. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สจนดา ขจรรงศลป และธดา พทกษสนตสข. (2542).“การจดประสบการณตามแนวคดเรกจโอ

เอมเลย” การเรยนรของเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษา แหงชาต.

อาร สณหฉว. (2544). นวตกรรมปฐมวยศกษา. กรงเทพ ฯ : แวนแกว. อญชล ไสยวรรณ. (2548) . การพฒนารปแบบการเรยนการสอนทกษะการคดแสวงหา

ความรส าหรบเดกปฐมวย ปรญญานพนธ การศกษาดษฎบณฑต (การศกษาปฐมวย). กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

การเรยนรทถอสมองเปนพนฐาน (Brain-based Learning) ส าหรบเดกปฐมวย [Online] Available : www.aihd.mahidol.ac.th/www-thai [2008, มนาคม 27].

มาตรฐานการศกษาปฐมวย [Online] Available : www.obec. go.th/ law_ rule/ basic_ education_standard.pdf [2006, กนยายน 2].

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 [Online] Available : http://www.bps2.moe.go.th. [2008, สงหาคม 21].

230

หลกสตรใยแมงมม (Web Curriculum) [Online] Available : www.kidsquare.com/grownup/ care/edu2web [2006, กนยายน 2].

231

บรรณานกรม กมล สดประเสรฐ และ สนทร สนนทชย. (2540). รายงานการปฏรปการศกษาของประเทศ

สหรฐอเมรกา. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. กมล สดประเสรฐ. (2542). ประสบการณการศกษาปฐมวยตางประเทศ. กรงเทพ ฯ :

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. คณะกรรมการการวจยแหงชาต, ส านกงาน. (2534). การศกษาปฐมวยเปรยบเทยบ.

กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว. คณะกรรมการการศกษาขนพนฐาน, ส านกงาน. (2547). หลกสตรการศกษาปฐมวย

พทธศกราช 2546. กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว. คณะกรรมการการศกษาแหงชาต, ส านกงาน. (2526). การจดบรการศนยการศกษาเดกกอน

วยเรยน. กรงเทพ ฯ : ส านกนายกรฐมนตร. ........... (2528). การจดสถานการณอบรมในศนยพฒนาเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : ศรเดชา. ........... (2540). ส านกนายกรฐมนตร. แผนพฒนาการศกษาแหงชาต ฉบบท 8 พ.ศ.2540 –

2544. กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภา. ........... (2542). การพฒนาเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : ส านกนายกรฐมนตร. ........... (2542). ประสบการณการศกษาปฐมวยของนวซแลนด. กรงเทพ ฯ : ส านกงาน

คณะกรรมการการศกษาแหงชาต. ........... (2543). สงแวดลอมและการเรยนรสรางสมองเดกใหฉลาดไดอยางไร(ฉบบพอแม) กรงเทพ ฯ : องคการคาครสภา. .......... (2545 ก). แผนพฒนาการศกษา ศาสนา และวฒนธรรม กระทรวงศกษาธการ

ระยะท 9 (พ.ศ.2545 – 2549). กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภา. .......... (2545 ข). แผนการศกษา ศาสนา และวฒนธรรมแหงชาต (พ.ศ.2545 – 2549).

กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภา. ........... (2545 ค). พระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ.๒๕๔๒ และทแกไขเพมเตม

(ฉบบท ๒) พ.ศ.๒๕๔๕. กรงเทพ ฯ : ส านกนายกรฐมนตร. ........... (2545 ง). แผนการศกษาแหงชาต (พ.ศ.๒๕๔๕ – ๒๕๔๙) ฉบบสรป. กรงเทพ ฯ : พรกหวานกราฟฟค.

232

........... (2546). สภาการศกษา : จากอดตถงปจจบน สมตใหมในการพฒนานโยบาย

การศกษาของชาตในอนาคต. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษา แหงชาต. คณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. ส านกงาน. (2540). แผนพฒนาเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต ฉบบท 8 พ.ศ.2540 – 2544. กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภา. ........... (2545). แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 9 พ.ศ.2545 – 2549. กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภา. จระพนธ พลพฒน. (2542). “แนวคดและแนวทางปฏบตในการสอนแบบมอนเตสซอร” การ

เรยนรของเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. ชยยงค พรหมวงศ. (2521). นวกรรมและเทคโนโลยทางการศกษากบการสอนระดบ

อนบาล. กรงเทพ ฯ : ไทยวฒนาพานช. ........... (2536). “เทคโนโลยการศกษากบหลกสตรและการเรยนการสอน” ประมวลสาระชด

วชาการพฒนาหลกสตรและวทยวธทางการสอน หนวยท 12. นนทบร : โรงพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ชยยงค พรหมวงศ และคนอน ๆ. (2529). เอกสารการสอนชดวชาเทคโนโลยและการสอสาร ทางการศกษา หนวยท 11 – 15. กรงเทพ ฯ : น ากงการพมพ.

โชคชย ค าแหง. (2548). ประมวลสาระส าคญจากยทธศาสตรการศกษาชาตสการจด

การศกษาทองถน. กรงเทพ ฯ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย ทกษณ ชนวตร และคนอน ๆ. (2548). เดกไทยใครวาโง : เปลยนการเรยนรของเดกไทยใหทน

โลก. กรงเทพ ฯ : สถาบนวทยาการการเรยนร. ทศนา แกวพลอย. (2544). กระบวนการจดประสบการณพฒนาการเรยนรเดกปฐมวย.

ลพบร : สถาบนราชภฏเทพสตร. ทพยสดา สเมธเสนย. (2542). ประสบการณการศกษาปฐมวยตางประเทศ. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. ........... (2543). การพฒนาเดกปฐมวยตามแนวพระราชบญญตการศกษาแหงชาต

พ.ศ.2542. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. ทศนา แขมมณ, สมน อมรววฒนและบษบง ตนตวงศ. (2545). หลกการและรปแบบการ พฒนาเดกปฐมวยตามวถชวตไทย. กรงเทพ ฯ : ส านกพมพแหงจฬาลงกรณ มหาวทยาลย.

233

นภเนตร ธรรมบวร. (2542). ประสบการณการศกษาปฐมวยตางประเทศ. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต.

........... (2539). “หลกสตรการศกษาปฐมวยในประเทศอสราเอล” วารสารครศาสตร. ก.ค. – ก.ย., หนา 38 – 50. ........... (2551). หลกสตรการศกษาปฐมวย พมพครงท 3 ฉบบปรบปรง. กรงเทพ ฯ : ส านกพมพ แหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย. นนทกา ปรดาศกด. (2548). หลกสตรการศกษาปฐมวย. นครราชสมา : คณะครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏนครราชสมา. นตยา ประพฤตกจ. (2539). การพฒนาเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : โอเดยนสโตร บปผา เรองรอง. (2525). การปฐมวยศกษา. นครศรธรรมราช : วทยาลยครนครศรธรรมราช. บษบง ตนตวงศ. (2542).“การศกษาวอลดอรฟ” การเรยนรของเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ :

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. ประภาพรรณ สวรรณศข. (2547). “พฒนาการการปฐมวยศกษาในตางประเทศ” เอกสารการ

สอนชดวชาพฤตกรรมการสอนปฐมวยศกษา หนวยท 1 – 8 พมพครงท 14. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

ประมข กอรปสรพฒน. (2534). “การอนบาลศกษาในประเทศญป น” เอกสารประกอบการ สมมนาความคดสรางสรรคกบเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : โรงพมพสหพฒนะการพมพ.

ผกามาลย เกษมศร. (2542).“โปรแกรมวทยาศาสตรส าหรบเดกอนบาล” การเรยนรของเดก

ปฐมวย. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. พชร เจตนเจรญรกษ. (2545). เอกสารประกอบการสอนรายวชา 1072307 การเตรยมความ

พรอมเพอการเรยนรของเดกปฐมวย. ลพบร : สถาบนราชภฏเทพสตร. พชร สวนแกว. (2545). เอกสารประกอบการสอน จตวทยาพฒนาการและการดแลเดก

ปฐมวย พมพครงท 2. กรงเทพ ฯ : ดวงกมล. พณสดา สรธรงศร. (2540). รายงานการปฏรปการศกษาของประเทศนวซแลนด

กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. ภรณ ครรตนะ. (2542).“การสอนภาษาโดยองครวม” การเรยนรของเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ :

ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต. เยาวพา เดชะคปต. (2542) การศกษาปฐมวย. กรงเทพ ฯ : แมค. ........... (2542) การจดการศกษาปฐมวย. กรงเทพ ฯ : แมค.

234

........... (2550). การจดการเรยนรส าหรบเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : มหาวทยาลยราชภฏ สวนดสต.

เยาวพา เดชะคปต, สทธพรรณ ธรพงศ และพรรก อนทามระ. (2550). การบรหารจดการ การศกษาปฐมวย. กรงเทพ ฯ : มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต. รศม ตนเจรญ. (2544). เอกสารประกอบการสอนรายวชาการศกษาปฐมวย. กรงเทพ ฯ : สถาบนราชภฏบานสมเดจเจาพระยา. เลขาธการสภาการศกษา, ส านกงาน. (2550). นโยบายและยทธศาสตรการพฒนาเดก

ปฐมวย (0 – 5 ป) ระยะยาว พ.ศ. 2550 – 2559. กรงเทพ ฯ : ว.ท.ซ.คอมมวนเคชน. วรนาท รกสกลไทย. (2537).“นวกรรมและเทคโนโลยทางการศกษาปฐมวย” ประมวลสาระชด

วชาหลกการและแนวคดทางการศกษาปฐมวย หนวยท 11. นนทบร : โรงพมพ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

วราภรณ รกวจย. (2540). การอบรมเลยงดเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : แสงศลปการพมพ. วชรย รวมคด. (2547). การพฒนาหลกสตรการศกษาปฐมวยในประเทศไทย. เลย : คณะ ครศาสตร มหาวทยาลยราชภฏเลย. วฒนา ปญญฤทธ. (2542). การจดสภาพแวดลอมในสถานพฒนาเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : สถาบนราชภฏพระนคร. ........... (2551). เอกสารประกอบการสมมนา เรอง แผนพฒนาฉบบท 10 กบการจด

การศกษาปฐมวย. 25 มนาคม 2551. วชาการ, กรม กระทรวงศกษาธการ. (2546). หลกสตรการศกษาปฐมวย พทธศกราช 2546.

กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว. วชาการและมาตรฐานการศกษา, ส านกงาน. (2548). แนวด าเนนงานศนยปฐมวยตนแบบ. กรงเทพ ฯ : ม.ป.ท. ........... (2550). แนวทางการน ามาตรฐานการศกษาปฐมวยสการปฏบต. กรงเทพ ฯ : โรงพมพชมนมสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย. วทยากร เชยงกล. (2548). เรยนลกรไว : ใชสมองอยางมประสทธภาพ. กรงเทพ ฯ : สถาบน วทยาการการเรยนร. ศนสนย ฉตรคปต และอษา ชชาต. (2545). ฝกสมองใหคดอยางมวจารณญาณ. พมพครงท 2 กรงเทพ ฯ : วฒนาพานช.

235

ศกษาธการ, กระทรวง. (2548). นโยบายและยทธศาสตรการพฒนาเดกปฐมวย (0 – 5 ป)

ระยะยาว พ.ศ. 2549 – 2558. กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว. สงบ ลกษณะ. (2542). “กรอบนโยบายและแผนการศกษาขนพนฐาน 12 ป” ใน แนวคดและ

นโยบายกระทรวงศกษาธการ. กรงเทพ ฯ : โรงพมพครสภาลาดพราว. สถาบนแหงชาตเพอการพฒนาเดกปฐมวย. (2542). การศกษาปฐมวย สรางชาต สรางชาต.

กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษาแหงชาต สวสด ปษปาคม. (2517). นวกรรมและเทคโนโลยในการศกษา. กรงเทพ ฯ : สนทรกจ การพมพ. สาธารณสขแหงประเทศไทย, มลนธ. (2550). รปแบบการจดการศกษาปฐมวยของประเทศ

ไทย. กรงเทพ ฯ : กระทรวงสาธารณสข สรมา ภญโญอนนตพงษ. (2538). แนวคดสแนวปฏบต : แนวการจดประสบการณปฐมวย

ศกษา (หลกสตรการศกษาปฐมวย). กรงเทพ ฯ : ดวงกมล. ........... (2550). การศกษาปฐมวย. กรงเทพ ฯ : มหาวทยาลยราชภฏสวนดสต. สกญญา กาญจนกจ. (2537). “การปฐมวยศกษาของตางประเทศในปจจบน” ประมวลสาระชด

วชาหลกการและแนวคดทางการปฐมวยศกษา. หนวยท 1 – 4. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

สโขทยธรรมาธราช, มหาวทยาลย. (2537). ประมวลสาระชดวชาสมมนาการปฐมวยศกษา หนวยท 1 – 8. นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. ........... (2547). พฤตกรรมการสอนปฐมวยศกษา หนวยท 1 – 8. พมพครงท 14. นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. สจนดา ขจรรงศลป และธดา พทกษสนตสข. (2542).“การจดประสบการณตามแนวคดเรกจโอ

เอมเลย” การเรยนรของเดกปฐมวย. กรงเทพ ฯ : ส านกงานคณะกรรมการการศกษา แหงชาต.

สธภา อาวพทกษ. (2542). การดแลเดกปฐมวย. อตรดตถ : สถาบนราชภฏอตรดตถ. ส าล ทองธว. (2526). กลวธการเผยแพรนวตกรรมทางการศกษา ส าหรบผบรหารและคร

กาวหนา. กรงเทพ ฯ : โรงพมพอกษรสมพนธ. ........... (2536). “นวตกรรมทางการเรยนการสอน” ประมวลสาระชดวชาการพฒนาหลกสตร

และวทยวธทางการสอน หนวยท 9. นนทบร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช. หรรษา นลวเชยร. (2535) ปฐมวยศกษา : หลกสตรและแนวปฏบต. กรงเทพ ฯ : โอเดยนสโตร.

236

อมรชย ตนตเมธ. (2537). ประมวลสาระชดวชาการบรหารสถานศกษาปฐมวย หนวยท 1 – 8. นนทบร : โรงพมพมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช.

อาร สณหฉว. (2544). นวตกรรมปฐมวยศกษา. กรงเทพ ฯ : แวนแกว. อญชล ไสยวรรณ. (2548) . การพฒนารปแบบการเรยนการสอนทกษะการคดแสวงหา

ความรส าหรบเดกปฐมวย ปรญญานพนธ การศกษาดษฎบณฑต (การศกษาปฐมวย). กรงเทพมหานคร : บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒ.

Carter V. Good. (1945). Dictionary of education. New York and London: McGraw – Hill Book. Essa, Eva. (1996). Introduction to Early Childhood Education. 2nd ed. Albany : Delmar Publishers. Hymes, J.L. (1969). Early childhood education: An introduction to the program.

Washington D.C.: The National Association for Education of Young Children. การเรยนรทถอสมองเปนพนฐาน (Brain-based Learning) ส าหรบเดกปฐมวย [Online]

Available : www.aihd.mahidol.ac.th/www-thai [2008, มนาคม 27]. ดวอ [Online] Available : http://www.infed.org/thinkers/et-dewey.htm. [2006, สงหาคม 28]. เปสตาลอสซ [Online] Available : http://www.centrorefeducational.com. [2006, สงหาคม

28]. แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ.2550 – 2554) [Online] Available

: http://www.bps2.moe.go.th. [2008, กมภาพนธ 2]. เพยเจต [Online] Available : http://www.piaget.org/ [2006, สงหาคม 28]. มตคณะรฐมนตรในการพฒนาเดกปฐมวย (0-5 ป) [Online] Available : http:// www.moe.go.th/

websm/news_online04.htm [2006, กนยายน 2]. มาตรฐานการศกษาปฐมวย [Online] Available : www.obec. go.th/ law_ rule/ basic_

education_standard.pdf [2006, กนยายน 2]. ยทธศาสตรในการพฒนาเดกปฐมวยของไทย [Online] Available http://www.aihd.mahidol.ac. th/ [2008, มนาคม 28]. รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 [Online] Available

: http://www.bps2.moe.go.th. [2008, สงหาคม 21].

237

รสโซ [Online] Available : http://fr.wikipedia.org/wiki/Jean-Jacques_Rousseau. [2006, สงหาคม 28].

หลกสตรใยแมงมม (Web Curriculum) [Online] Available : www.kidsquare.com/grownup/ care/edu2web [2006, กนยายน 2].