Правата на човека в България през 2008г

ÎÁÅÊÒÈÂ / ÌÀÐÒ 2009 1

Ãîäèøåí äîêëàäíà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò

ÏÐÀÂÀÒÀÍÀ ×ÎÂÅÊÀÂ ÁÚËÃÀÐÈßÏÐÅÇ 2008 ã.

ÑÏÅÖÈÀËÍÎ ÈÇÄÀÍÈÅ - ÌÀÐÒ 2009 ISSN - 1310-3911

Ìåñå÷íî èçäàíèå íà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò

2 ÎÁÅÊÒÈÂ / ÌÀÐÒ 2009

ÑÚÄÚÐÆÀÍÈÅÏðåç 2008 ã. Áúëãàðèÿ ïðîäúëæè äà áúäå óï-

ðàâëÿâàíà îò êîàëèöèîííîòî ïðàâèòåëñòâî íàÁúëãàðñêàòà ñîöèàëèñòè÷åñêà ïàðòèÿ (ÁÑÏ),Íàöèîíàëíîòî äâèæåíèå Ñèìåîí Âòîðè (ÍÄÑÂ)è Äâèæåíèåòî çà ïðàâà è ñâîáîäè (ÄÏÑ). Ãî-äèíàòà áå áåëÿçàíà îò öèíèçúì è ñòàãíàöèÿ âîòíîøåíèåòî íà áúëãàðñêèòå âëàñòè êúì öåí-íîñòèòå íà ïîëèòè÷åñêàòà äåìîêðàöèÿ, âúðõî-âåíñòâîòî íà ïðàâîòî è ïðîçðà÷íîòî óïðàâëå-íèå. Ðåäèöà ìåæäóíàðîäíè è ìåñòíè íàáëþäà-òåëè îòáåëÿçàõà íååäíîêðàòíî çàñèëâàíåòî íàêîðóïöèÿòà ïî âèñîêèòå åòàæè íà âëàñòòà,âêëþ÷èòåëíî ñúäåáíàòà, êàêòî è ìíîãîáðîéíèñëó÷àè íà ñèìáèîçà íà âëàñò è îðãàíèçèðàíàïðåñòúïíîñò.

Ïîëîæåíèåòî ñ ïðàâàòà íà ÷îâåêà ïðåç ãî-äèíàòà ïðåòúðïÿ ðàçíîïîñî÷íî ðàçâèòèå. Âíÿêîè îáëàñòè íàñòúïè âèäèì ïðîãðåñ. Çíà÷è-òåëíî, íàïðèìåð, åâîëþèðà àíòèäèñêðèìèíà-öèîííèÿò ðåæèì - íàé-âå÷å ïðàêòèêàòà íà Êî-ìèñèÿòà çà çàùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿ, íî è çà-ùèòàòà íà áåæàíöèòå è êàíäèäàòèòå çà óáåæè-ùå. Ïðèåõà ñå è íÿêîëêî ïîëîæèòåëíè çàêîíî-äàòåëíè èçìåíåíèÿ. Â äðóãè ñôåðè îáà÷å ñòàã-íàöèÿòà ïðîäúëæè èëè äîðè íàñòúïè ðåãðåñ, êà-òî íàïðèìåð â ñâîáîäàòà íà èçðàçÿâàíå.

Ïðåç ìàé 2008 ã. Êîìèòåòúò ïî ïðàâàòà íàäåòåòî íà ÎÎÍ ðàçãëåäà ïðåäñòàâåíèÿ îò Áúë-ãàðèÿ ïåðèîäè÷åí äîêëàä ïî Êîíâåíöèÿòà çàïðàâàòà íà äåòåòî1. Ïðåç ìàðò ïðàâèòåëñ-òâîòî âíåñå ïåðèîäè÷åí äîêëàä â Êîìèòåòà ïîðàñîâàòà äèñêðèìèíàöèÿ íà ÎÎÍ, ñëåä êàòîäúðæàâàòà áå çàïëàøåíà ñ ïðåãëåä â îòñúñòâèåíà äîêëàä çàðàäè çàêúñíåíèå ñ ïåò äîêëàäà. Êà-òî öÿëî, ñúòðóäíè÷åñòâîòî íà áúëãàðñêîòî ïðà-âèòåëñòâî ñ ìåæäóíàðîäíèòå îðãàíè çà ïðåãëåäíà çàäúëæåíèÿòà ïî ïðàâàòà íà ÷îâåêà ïðîäúë-æè äà áúäå ïëà÷åâíî è ïðåç 2008 ã. Çà ïîñëåäåíïúò áúëãàðñêè äîêëàä ïðåä Êîìèòåòà ïî ïðà-âàòà íà ÷îâåêà íà ÎÎÍ å ãëåäàí ïðåç 1993 ã.

1 Âèæ ïî-äîëó: Ïðàâà íà äåöàòà.

1. Ïðàâî íà æèâîòñòð. 3

2. Çàùèòà îò èçòåçàíèÿ,íå÷îâåøêî èëè óíèçèòåëíîîòíàñÿíå èëè íàêàçàíèå

ñòð. 63. Ïðàâî íà ñâîáîäàè ñèãóðíîñò íà ëè÷íîñòòà

ñòð. 84. Ñïðàâåäëèâ ñúäåáåí ïðîöåñ

ñòð. 105. Íåïðèêîñíîâåíîñò íà ëè÷íèÿè ñåìåéíèÿ æèâîò, æèëèùåòîè êîðåñïîíäåöèÿòà

ñòð. 116. Ñâîáîäà íà ìèñúëòà, ñúâåñòòà,ðåëèãèÿòà è óáåæäåíèÿòà

ñòð. 137. Ñâîáîäà íà èçðàçÿâàíå

ñòð. 168. Äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ

ñòð. 199. Ñâîáîäà íà ñäðóæàâàíåòîè ìèðíîòî ñúáðàíèå

ñòð. 2310. Óñëîâèÿ â ìåñòàòàçà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà

ñòð. 2411. Çàùèòà îò äèñêðèìèíàöèÿ

ñòð. 2812. Ïðàâî íà óáåæèùå, ñâîáîäà íàïðèäâèæâàíå

ñòð. 3113. Äèñêðèìèíàöèÿ êúì õîðàòàñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâàâ èíñòèòóöèèòå

ñòð. 3314. Ïðàâà íà æåíèòå èäèñêðèìèíàöèÿ íà îñíîâàòà íà ïîë

ñòð. 3715. Ïðàâà íà äåöàòà

ñòð. 39

Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò å íåçàâèñèìà íåïðàâèòåëñòâåíà îðãàíèçàöèÿ çà çàùèòà ïðàâàòà íà ÷îâåêà.Îáðàçóâàí å íà 14 þëè 1992 ã.Ïðåäñåäàòåë: Êðàñèìèð ÊúíåâÇàì.-ïðåäñåäàòåë: Ìàðãàðèòà Èëèåâà×ëåíîâå: Àëôðåä Êðèñïèí , Àíåòà Ãåíîâà, Àíòîàíåòà Íåíêîâà, Áîéêî Êþ÷óêîâ, Âàñèë ×àïðàçîâ, ÂúëêîÑòàíåâ, Ãåîðãè Áàíêîâ, Ãåîðãè Òîøåâ, Äàíàèë Äàíîâ, Äàíèåëà Ìèõàéëîâà, Äàíèåëà Ôúðòóíîâà, ÄåñèñëàâàÑèìåîíîâà, Äèìèòðèíà Ïåòðîâà, Äèìèòúð Êàìáóðîâ, Åêàòåðèíà Éîñèôîâà, Åìèë Êîåí (ñïåö. êîðåñïîíäåíò),Åìèëèÿíà Æèâêîâà, Çåëìà Àëìàëåõ, Èáðàõèì Òàòàðëú, Èëèàíà Ñàâîâà, Éîíêî Ãðîçåâ, Êàëèíà Áîçåâà, ÊèðèëÊîñòàäèíîâ, Ìàðèÿ Áàêúðäæèåâà, Ìàðòà Ìåòîäèåâà, Ìèõàèë Èâàíîâ, Ïðàâäà Ñïàñîâà, Ïåòúð Ñëàáàêîâ,Ïëàìåí Áîãîåâ, Ðàäîñò Íèêîëàåâà, Ðàìàäàí Êåõàéîâ, Ñëàâêà Êóêîâà, Òàíÿ Ìàðèí÷åøêà, Þëèàíà Ìåòîäèåâà(ãëàâåí ðåäàêòîð íà “Îáåêòèâ”).Ñïèñàíèåòî ñå èçäàâà ñúñ ñúäåéñòâèåòî íà Èíñòèòóò “Îòâîðåíî îáùåñòâî” - Áóäàïåùà

Ïðåäïå÷àòíà ïîäãîòîâêà: Äîíêà Ìàíãà÷åâà Ïå÷àò: ÅÒ “Åêñïðåñ ïðèíò”Àäðåñ íà ñï. “Îáåêòèâ”: Ñîôèÿ 1504, óë. “Âúðáèöà” ¹ 7

Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåòÑîôèÿ 1504, ï.ê. 146

òåë/ôàêñ: (02) 943 48 76åë. ïîùà:

[email protected]://www.bghelsinki.org


ÏÐÀÂÀÒÀ ÍÀ ×ÎÂÅÊÀÂ ÁÚËÃÀÐÈß ÏÐÅÇ 2008 ã.

1. Ïðàâî íà æèâîò

Óïîòðåáàòà íà ñèëà è îãíåñòðåëíî îðúæèåîò ïðàâîïðèëàãàùèòå îðãàíè â Áúëãàðèÿ ïðî-äúëæè äà áúäå ïðîáëåì è ïðåç 2008 ã. Òå ñå ïðè-ëàãàõà ÷åñòî è áÿõà ðåãóëèðàíè îò çàêîíîäà-òåëíà ðàìêà, êîÿòî íå ñúîòâåòñòâà íà ìåæäó-íàðîäíèòå ñòàíäàðòè â òåçè îáëàñòè. Íèêàêâèïðîìåíè íå áÿõà íàïðàâåíè â ÷ëåí 74 îò Çàêî-íà çà Ìèíèñòåðñòâîòî íà âúòðåøíèòå ðàáîòè,êîéòî ïîçâîëÿâà óïîòðåáà íà îãíåñòðåëíî îðú-æèå ñ ïîòåíöèàëåí ñìúðòîíîñåí èçõîä ïðè çà-äúðæàíå íà ëèöå, èçâúðøâàùî èëè èçâúðøèëîäîðè äðåáíî ïðåñòúïëåíèå. Òàçè ðàçïîðåäáà íåñúîòâåòñòâà íà ïðèíöèï 9 îò Ïðèíöèïèòå íàÎÎÍ çà óïîòðåáà íà ñèëà è îãíåñòðåëíî îðú-æèå îò ïðàâîïðèëàãàùèòå îðãàíè. Ïîëèöåéñêèñëóæèòåëè, êîèòî óïîòðåáèõà ñìúðòîíîñíîîðúæèå ïðåç 2008 ã. èëè ïðåç ïðåäõîäíèòå ãî-äèíè, îñòàíàõà áåçíàêàçàíè. Ñ èçìåíåíèÿòà âÍàêàçàòåëíî-ïðîöåñóàëíèÿ êîäåêñ (ÍÏÊ) ïðåçäåêåìâðè äåëàòà çà ïðåñòúïëåíèÿ, èçâúðøåíèîò ñëóæèòåëè íà ÌÂÐ è Äúðæàâíàòà àãåíöèÿ„Íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò“ (ÄÀÍÑ), ïðåñòàíàõàäà ñà ïîäñúäíè íà âîåííèòå ñúäèëèùà. Íà òÿõîñòàâàò ïîäñúäíè ñàìî äåëàòà íà âîåííîñëó-æåùè ïî ñìèñúëà íà Çàêîíà çà îòáðàíàòà è âúî-ðúæåíèòå ñèëè. Òàçè óðåäáà ñå ïðåäïîëàãà äàíàìàëè áåçíàêàçàíîñòòà íà ïîëèöåéñêèòå ñëó-æèòåëè.

Ñúòðóäíè÷åñòâîòî íà ïðîêóðàòóðàòà ïðèïðåäîñòàâÿíå íà èíôîðìàöèÿ ïî ñëó÷àè íà óïî-òðåáà íà ñèëà è îãíåñòðåëíî îðúæèå ñå âëîøè.Ïðåç ôåâðóàðè 2009 ã. Ñîôèéñêà âîåííî-îêðúæ-íà ïðîêóðàòóðà îòêàçà äà äàäå èíôîðìàöèÿ çàðàçñëåäâàíèÿ ïî ñëó÷àè íà ïîëèöåéñêî íàñè-ëèå ñëåä êàòî ñå ïîçîâà íà „íîâè èíñòðóêöèèîò ÂÊÏ, ñïîðåä êîèòî, çà äà èçíåñàò èíôîðìà-öèÿ, å íåîáõîäèìî äà ïîëó÷àò ðàçðåøåíèå îòÂÊÏ ñ ðåçîëþöèÿ“. Ïðîêóðîð îò òàçè ïðîêó-ðàòóðà çàÿâè, ÷å Íàêàçàòåëíî-ïðîöåñóàëíèÿòêîäåêñ èìà ïðåäèìñòâî ïðåä Çàêîíà çà äîñòúïäî îáùåñòâåíà èíôîðìàöèÿ äîðè â ñëó÷àè, âêîèòî ñå èñêà èíôîðìàöèÿ ñàìî çà õîäà íà ðàç-

ñëåäâàíåòî. Ïî òàçè ïðè÷èíà ÁÕÊ íå óñïÿ äàïîëó÷è èíôîðìàöèÿ îò ïðîêóðàòóðàòà çà ñëó-÷àèòå, ïðè êîèòî õîðà çàãóáèõà æèâîòà ñè âðåçóëòàò îò óïîòðåáà íà ñèëà è îãíåñòðåëíîîðúæèå ïðåç 2008 ã. è ïðåç ïðåäõîäíèòå ãîäè-íè.

Íèêàêúâ ïðîãðåñ íå áå îñúùåñòâåí ïî ðàç-ñëåäâàíåòî íà óáèéñòâàòà îò ïîëèöåéñêè ñëó-æèòåëè ïðåç 2004 ã. íà ðîìèòå Êèðèë Ñòîÿíîâîò Ïëîâäèâ è Áîðèñ Ìèõàéëîâ îò Ñàìîêîâ2.Ïî âòîðèÿ ñëó÷àé èìà çàâåäåíà æàëáà çà íà-ðóøàâàíå íà ïðàâîòî íà æèâîò â Åâðîïåéñêèÿñúä ïî ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Ñòðàñáóðã, à ïîïúðâèÿ âñå îùå ñå èç÷åðïâàò âúòðåøíîïðàâíè-òå ñðåäñòâà.

Ïðåç 2008 ã. áå îêîí÷àòåëíî ïðåêðàòåíî èðàçñëåäâàíåòî íà ñìúðòòà íà Ìàðêî Áîí÷åâ,ðîì îò ñ. Åëõîâî, îáùèíà Íèêîëàåâî, êîéòî ïî-÷èíà ñêîðî ñëåä êàòî áå àðåñòóâàí îò ïîëèöàè.3

Íà 1 ÿíóàðè 2008 ã. Âîåííîîêðúæíà ïðîêóðà-òóðà - Ïëîâäèâ çàïî÷íà íàêàçàòåëíî ïðîèç-âîäñòâî çà ðàçñëåäâàíå íà ôàêòà, ÷å åäèí ïî-ëèöàé îò Ïîëèöåéñêè ó÷àñòúê - Ãóðêîâî, ïðèèçïúëíåíèåòî íà ñâîèòå ñëóæåáíè çàäúëæåíèÿ,íà 17 àâãóñò 2006 ã. â Åëõîâî å íàíåñúë òåëåñ-íè ïîâðåäè íà Ìàðêî Áîí÷åâ - ïðåñòúïëåíèåïî ÷ëåí 131 (1) 2 îò Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñ. Íà19 ìàðò 2008 ã. Âîåííîîêðúæíà ïðîêóðàòóðà -Ïëîâäèâ èçäàäå ïîñòàíîâëåíèå çà ïðåêðàòÿâà-íå íà íàêàçàòåëíîòî ïðîèçâîäñòâî, òúé êàòîíå óñòàíîâè ñâðúõóïîòðåáà íà ñèëà ñïðÿìîÌàðêî Áîí÷åâ. Ïðîêóðîðúò ñå ïîçîâà íà ïî-êàçàíèÿ íà ïîëèöåéñêè ñëóæèòåëè. Íà 19 ìàðò2008 ã. ïîñòàíîâëåíèåòî íà Âîåííîîêðúæíàïðîêóðàòóðà - Ïëîâäèâ áå îáæàëâàíî ïðåäÏëîâäèâñêèÿ âîåíåí ñúä. Íà 13 þíè 2008 ã.Ïëîâäèâñêèÿò âîåíåí ñúä îòìåíè ïðîêóðîðñêî-

2 Âèæ: ÁÕÊ, Ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Áúëãàðèÿ ïðåç 2007 ã.,Ãîäèøåí äîêëàä íà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò, ìàðò2008 ã., äîñòúïåí íà: www.bghelsinki.org.



òî ïîñòàíîâëåíèå îò 19 ìàðò 2008 ã. ïîðàäè íå-ïúëíîòà íà ðàçñëåäâàíåòî. Ñúäúò óñòàíîâè ïî-ñïåöèàëíî, ÷å âòîðèÿò ïîëèöåéñêè ñëóæèòåë,êîéòî å ó÷àñòâàë â àðåñòà íà Áîí÷åâ, íå å áèëðàçïèòâàí. Âîåííîîêðúæíà ïðîêóðàòóðà -Ïëîâäèâ îáæàëâà ðåøåíèåòî íà Ïëîâäèâñêèÿâîåíåí ñúä ïðåä Âîåííîàïåëàòèâíèÿ ñúä. Íà 27îêòîìâðè 2008 ã. Âîåííîàïåëàòèâíèÿò ñúä îò-ìåíè ðåøåíèåòî íà Ïëîâäèâñêèÿ âîåíåí ñúä èïîòâúðäè ïîñòàíîâëåíèåòî íà ïðîêóðàòóðàòà,ñ êîåòî ñëîæè êðàé íà íàêàçàòåëíîòî ïðîèç-âîäñòâî. Òîé êîíñòàòèðà, ÷å, íà ïúðâî ìÿñòî,äîêàòî å áèë æèâ, Áîí÷åâ íå å ïîäàë æàëáà çàïðåòúðïÿíî îò íåãî ïîëèöåéñêî íàñèëèå; òîé íåå äàë ïîêàçàíèÿ ïðè êàêâè îáñòîÿòåëñòâà å ïî-ëó÷èë ñèíèíè ïî ãðúäíèÿ êîø, è ÷å òàçè òåëåñ-íà ïîâðåäà âåðîÿòíî å áèëà ïðè÷èíåíà íà ïëî-ùàäà â Åëõîâî ïî âðåìå íà çàäúðæàíåòî ìó, àíå â àðåñòà. Ñïîðåä ñúäà, äîðè ïîëèöåéñêèòåñëóæèòåëè äà ñà íàíåñëè òåëåñíè ïîâðåäè íàÁîí÷åâ ïî âðåìå íà çàäúðæàíåòî ìó, ñèëàòà,èçïîëçâàíà îò òÿõ, å çàêîííà. Äðóãîòî íàêàçà-òåëíî ïðîèçâîäñòâî çà ëåêàðñêà ãðåøêà ñðåùóìåäèöèíñêèÿ ïåðñîíàë, ëåêóâàë Áîí÷åâ ïðåäèñìúðòòà ìó, áå îêîí÷àòåëíî ïðåêðàòåíî ñ îï-ðåäåëåíèå îò 10 àâãóñò 2007 ã. íà Ïëîâäèâñêèÿàïåëàòèâåí ñúä. Òîâà îïðåäåëåíèå íå áå âðú÷å-íî íà ïîñòðàäàëèòå èëè íà òåõíèòå àäâîêàòè.

Íà 20 ôåâðóàðè Âîåííî-àïåëàòèâíèÿò ñúä îò-ìåíè ïúðâîíà÷àëíî ïîñòàíîâåíàòà ïðèñúäà íàïîëèöàèòå, êîèòî áÿõà îáâèíåíè çà ñìúðòòà íàÀíãåë Äèìèòðîâ - ×îðàòà ïðåç íîåìâðè 2005 ã.Òîãàâà Àíãåë Äèìèòðîâ ïî÷èíà â Áëàãîåâãðàäïðè îïèò çà íåãîâîòî àðåñòóâàíå â õîäà íà ïî-ëèöåéñêà àêöèÿ.4 Ñúäúò âúðíà äåëîòî çà íîâîðàçãëåæäàíå íà ïúðâîèíñòàíöèîííèÿ ñúä. Íà 2îêòîìâðè ïúðâîèíñòàíöèîííèÿò ñúä îòíîâîïðèçíà ïîëèöàèòå çà âèíîâíè â óìèøëåíî óáèé-ñòâî è íàëîæè íà ðúêîâîäèòåëÿ íà àêöèÿòà íà-êàçàíèå îò 18 ãîäèíè åôåêòèâíî ëèøàâàíå îòñâîáîäà, à íà îñòàíàëèòå ÷åòèðèìà ó÷àñòíèöè- ïî 16 ãîäèíè åôåêòèâíî ëèøàâàíå îò ñâîáîäà.Ñúäúò ïðèñúäè è îáåçùåòåíèÿ ïî ãðàæäàíñêè èñêíà ñèíà, ïàðòíüîðêàòà è ðîäèòåëèòå íà ÀíãåëÄèìèòðîâ íà îáùà ñòîéíîñò 145 õèë. ëåâà, êîè-òî ñëåäâà äà ñå èçïëàòÿò ñîëèäàðíî îò ïîäñúäè-ìèòå. Ïîäñúäèìèòå îáæàëâàõà è ïðåç äåêåìâðèÂîåííî-àïåëàòèâíèÿò ñúä çàïî÷íà äà ãëåäà äå-ëîòî ïî òÿõíàòà æàëáà, êàòî ãî çàêðè èçöÿëî çàïóáëèêàòà ñ ìîòèâà, ÷å â õîäà íà ïîëèöåéñêàòààêöèÿ ñà èçïîëçâàíè ñïåöèàëíè ðàçóçíàâàòåë-íè ñðåäñòâà. Òîâà å â ïðîòèâîðå÷èå ñ ïðàêòèêà-

òà íà ïðåäõîäíèòå ñúñòàâè, êîèòî çàêðèâàõà ñà-ìî ÷àñòè îò ñúäåáíèòå çàñåäàíèÿ. Ñúäúò íàçíà-÷è íîâà ñúäåáíî-ìåäèöèíñêà åêñïåðòèçà, à ãëå-äàíåòî íà äåëîòî ñå îòëîæè çà 2009 ã.

Ïðåç 2008 ã. íå ïðèêëþ÷è è äåëîòî ïî óáèé-ñòâîòî íà 16 þëè 2007 ã. îò îõðàíèòåëè íà çà-âåäåíèåòî „Õåëï“ â ãðàä Íåñåáúð ñëåä íàíàñÿíåíà ïîáîé íà øâåäñêèÿ ãðàæäàíèí îò èðàêñêèïðîèçõîä Áàðçàí Àðèô. Óáèéñòâîòî áå çàñíå-òî ñ ëþáèòåëñêà êàìåðà è èçëú÷åíî ïî åäèí îòòåëåâèçèîííèòå êàíàëè. Íà êàäðèòå ÿñíî ñåâèæäà êàê ïîëèöàè ñòîÿò íàîêîëî è ãëåäàòáåçó÷àñòíî, äîêàòî åäèí îò îõðàíèòåëèòå ñêà-÷à âúðõó òÿëîòî íà ïðîñíàòèÿ íà çåìÿòà Àðèô.Ðåçóëòàòèòå îò àóòîïñèÿòà ïîêàçâàò, ÷å ïðè-÷èíà çà ñìúðòòà ìó å ãðúäíî-êîðåìíà òðàâìà.Èçâúðøèòåëÿò áå èäåíòèôèöèðàí è Áóðãàñêà-òà îêðúæíà ïðîêóðàòóðà ïîâäèãíà ñðåùó íåãîîáâèíåíèå ïî ÷ë. 124 îò ÍÊ çà ïðè÷èíÿâàíå íàñìúðò ïî íåïðåäïàçëèâîñò ñëåä óìèøëåíî íà-íàñÿíå íà òåëåñíà ïîâðåäà. Ïðîèçâîäñòâîòîñòîÿ ïîâå÷å îò ãîäèíà è ïîëîâèíà â äîñúäåáíàôàçà ñëåä îòïðàâåíî îò ïðîêóðàòóðàòà èñêà-íå çà óäúëæàâàíå ñðîêà çà ðàçñëåäâàíå ñ øåñòìåñåöà. Íà 16 äåêåìâðè 2008 ã. ïðîêóðàòóðà-òà âíåñå ïðîåêò çà ñïîðàçóìåíèå ñúñ çàùèòàòàíà îáâèíÿåìèÿ îõðàíèòåë. Â çàêîíîâî óñòàíî-âåíèÿ ñåäåìäíåâåí ñðîê Áóðãàñêèÿò îêðúæåíñúä ñå ïðîèçíåñå, ÷å íå îäîáðÿâà ïðîåêòà è âúð-íà äåëîòî â ïðîêóðàòóðàòà, êúäåòî òî îñòàíàäî êðàÿ íà ãîäèíàòà. Ïîëèöàÿò îáà÷å, êîéòîíà âèäåîìàòåðèàëà ñå âèæäà â íåïîñðåäñòâåíàáëèçîñò äî æåðòâàòà ïî âðåìå íà èíöèäåíòà,áå îïðàâäàí îò Âîåííèÿ ñúä - Ñëèâåí â êðàÿ íàìàé. Ñúäúò ïðèå, ÷å ïîëèöàÿò íå å ìîãúë äàïðåäâèäè è ïðåäîòâðàòè èíöèäåíòà. Íà 12 ñåï-òåìâðè 2008 ã. ñúñòàâ íà Âîåííî-àïåëàòèâíèÿòñúä èçöÿëî ïîòâúðäè êîíñòàòàöèèòå íà äîëíà-òà èíñòàíöèÿ. Ðåøåíèåòî å îêîí÷àòåëíî è íåïîäëåæè íà îáæàëâàíå.

Ïðåç ãîäèíàòà íÿêîëêî äóøè çàãóáèõà æè-âîòà ñè ïðè ñúìíèòåëíè îáñòîÿòåëñòâà â ðåçóë-òàò îò óïîòðåáà íà ñèëà èëè îãíåñòðåëíî îðú-æèå îò ïðàâîïðèëàãàùè îðãàíè. Íà 10 ìàðò âáîëíèöàòà çà ñïåøíà ìåäèöèíñêà ïîìîù „Ïè-ðîãîâ“ â Ñîôèÿ ïî÷èíà ðîìúò Õðèñòî Èâàíîâ.Íà 3 ìàðò òîé áå áèò îò ïåò óíèôîðìåíè ïîëè-öåéñêè ñëóæèòåëè â èçîñòàâåíà êúùà ïðåä î÷è-òå íà íÿêîëêî íåãîâè ïðèÿòåëè. Ñïîðåä òåçèñâèäåòåëè ïðè÷èíàòà çà ïîáîÿ å îòêðàäíàò ìî-áèëåí òåëåôîí íà äåòå íà åäèí îò ïîëèöàèòå.Íÿêîëêî äíè ïî-êúñíî íà Èâàíîâ å íàïðàâåíàðåíòãåíîâà ñíèìêà, íà êîÿòî ñå âèæäàò ñ÷óïå-íè ðåáðà è ðúêà. Ìàéêàòà è ñåñòðàòà íà Èâà-íîâ ñà ðàçïèòàíè îò äåæóðíèÿ äîçíàòåë â „Ïè-ðîãîâ“, à ìàéêàòà å ðàçïèòàíà è â Òðåòî ÐÏÓ



â Ñîôèÿ. Ñåìåéñòâîòî íå å ïîëó÷èëî íèêàêâàïî-íàòàòúøíà èíôîðìàöèÿ çà õîäà íà ðàçñëåä-âàíåòî, à Âîåííà ïðîêóðàòóðà îòêàçà íà ÁÕÊèíôîðìàöèÿ ïî òîçè è äðóãè ñëó÷àè íà íàñè-ëèå, óïðàæíåíî îò ïîëèöåéñêè ñëóæèòåëè.

Íà 17 àïðèë â ðàéîíà íà ñ. Ðåçîâî, áëèçî äîãðàíèöàòà ñ Òóðöèÿ, áå ïðîñòðåëÿí è óáèò òóð-ñêèÿò ðèáàð-áðàêîíèåð ßë÷úí Åðäæàí. Ïî äå-ëîòî ïúðâîíà÷àëíî áå îáâèíåí åäèí ñëóæèòåëíà Ãðàíè÷íà ïîëèöèÿ çà ïðè÷èíÿâàíå íà ñìúðòïî íåïðåäïàçëèâîñò. Îáâèíåíèåòî ïðåäèçâèêàâúëíà îò ïðîòåñòè ñðåä íàöèîíàëèñòè÷åñêèêðúãîâå. Àêòèâèñòè, ïîäáóæäàíè îò íàöèîíà-ëèñòè÷åñêè ìåäèè, ñðåä êîèòî áëèçêàòà äî ïàð-òèÿ „Àòàêà“ òåëåâèçèÿ ÑÊÀÒ, çàïî÷íàõà äà ñú-áèðàò ïîäïèñè ñ èñêàíå çà ïðåêðàòÿâàíå íà äå-ëîòî. Ïðåç îêòîìâðè ïðîêóðîð îò Âîåííà ïðî-êóðàòóðà - Ñëèâåí ïðåêðàòè íàêàçàòåëíîòîïðîèçâîäñòâî ñðåùó ãðàíè÷àðÿ, ñëåä êàòî ïðå-öåíè, ÷å òîé íå å èçâúðøèë ïðåñòúïëåíèå. Íå-ãîâîòî ïîñòàíîâëåíèå áå îáæàëâàíî è ïðåçÿíóàðè Âîåííî-àïåëàòèâíà ïðîêóðàòóðà îòìå-íè ïîñòàíîâëåíèåòî è âúðíà äåëîòî çà íîâî ðàç-ãëåæäàíå âúâ Âîåííà ïðîêóðàòóðà - Ñëèâåí.

Íà 29 íîåìâðè â Ñîôèÿ áå óáèò ñëåä ïðåñ-ëåäâàíå íà óëèöàòà îò ïîëèöåéñêè ñëóæèòåëè38-ãîäèøíèÿò ãðàæäàíèí íà Ñúðáèÿ ÁàøêèìÌàðëàäæàêó. Ïî ñëó÷àÿ áå îáðàçóâàíî ðàç-ñëåäâàíå, íî äî êðàÿ íà ãîäèíàòà ïî íåãî íÿìà-øå ðåçóëòàò. Ïðåç äåêåìâðè ìèíèñòúðúò íàâúòðåøíèòå ðàáîòè íàãðàäè äâàìà îò ïîëèöàè-òå, ó÷àñòâàëè â àêöèÿòà.

Ïðåç 2008 ã. Åâðîïåéñêèÿò ñúä ïî ïðàâàòàíà ÷îâåêà (ÅÑÏ×) â Ñòðàñáóðã ïîñòàíîâè åä-íî ðåøåíèå ñðåùó Áúëãàðèÿ çà íàðóøàâàíå íàïðàâîòî íà æèâîò. Â íåãî çà ïðúâ ïúò ñå çàñÿãàíåñïîñîáíîñòòà íà ñîöèàëíèòå èíñòèòóöèè äàîñèãóðÿò çàùèòà íà æèâîòà íà íàñòàíåíèòå òàìëèöà. Ïî äåëîòî Äîäîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ, ñ ðå-øåíèå îò 17 ÿíóàðè 2008 ã., Ñúäúò íàìåðè, ÷åáúëãàðñêèòå âëàñòè ñà íàðóøèëè ÷ëåí 2 îò Åâ-ðîïåéñêàòà êîíâåíöèÿ çà çàùèòà ïðàâàòà íà ÷î-âåêà è îñíîâíèòå ñâîáîäè (Êîíâåíöèÿòà), ãà-ðàíòèðàù ïðàâîòî íà æèâîò. Ìàéêàòà íà æàë-áîïîäàòåëÿ, ã-æà Ñòîÿíîâà, êîÿòî ñòðàäàëà îòáîëåñòòà íà Àëöõàéìåð, èç÷åçíàëà ïðåç 1995ã. îò äîìà çà âúçðàñòíè ñ äåìåíöèè â êâ. Êíÿæå-âî, Ñîôèÿ, êúäåòî áèëà íàñòàíåíà. Ñëåä èç÷åç-âàíåòî é òÿ ïîâå÷å íå áèëà îòêðèòà. Ñúäúò ïðèå,÷å ñúùåñòâóâà äèðåêòíà âðúçêà ìåæäó èç÷åç-âàíåòî íà ã-æà Ñòîÿíîâà è íåñïîñîáíîñòòà íàâëàñòèòå äà îñèãóðÿò íàäçîð íàä íåÿ. Ñúäúòïîñòàíîâè, ÷å â ñëó÷àÿ áúëãàðñêàòà ïðàâíà ñèñ-òåìà íå å îñèãóðèëà ñðåäñòâà çà çàùèòà, êîè-òî äà óñòàíîâÿò îáñòîÿòåëñòâàòà îêîëî èç÷åç-âàíåòî è îòãîâîðíîñòòà íà âèíîâíèòå. Â íàêà-

çàòåëíîòî ïðîèçâîäñòâî ðàçñëåäâàùèòå îðãà-íè ïîñòàíîâÿâàëè ïðîòèâîðå÷èâè ðåøåíèÿ, áåçäà èçñëåäâàò èçîáùî âúïðîñà çà íåáðåæíîñòòàíà ïåðñîíàëà â äîìà. Íèêàêâè äèñöèïëèíàðíèïðîèçâîäñòâà íå ñà âîäåíè ñðåùó îòãîâîðíèòåëèöà, à çàâåäåíîòî ãðàæäàíñêî äåëî çà âðåäèïðîäúëæàâà ïîâå÷å îò 10 ãîäèíè, âèñÿùî îùåíà ïúðâà èíñòàíöèÿ.

Êîìèòåòúò íà ìèíèñòðèòå íà Ñúâåòà íà Åâ-ðîïà ïðîäúëæè äà ñëåäè çà èçïúëíåíèåòî íàíÿêîëêî ðåøåíèÿ ñðåùó Áúëãàðèÿ, ïîñòàíîâå-íè îò ÅÑÏ× ïðåç èçìèíàëè ãîäèíè. Ñåðèîçíèïðèòåñíåíèÿ áóäè íåèçïúëíåíèåòî íà Ìåæäèí-íà ðåçîëþöèÿ (2007)107 íà Êîìèòåòà íà ìèíèñ-òðèòå, êîÿòî èçèñêâà âúçîáíîâÿâàíå íà íàêà-çàòåëíèòå ïðîèçâîäñòâà ñðåùó ïîëèöåéñêèòåñëóæèòåëè ïî äåëàòà íà ÅÑÏ× Àíãåëîâà ñðå-ùó Áúëãàðèÿ (2002 ã.), Îãíÿíîâà è ×îáàí ñðå-ùó Áúëãàðèÿ (2006 ã.) è Âåëèêîâà ñðåùó Áúë-ãàðèÿ (2000 ã.). Äåëàòà êàñàÿò óáèéñòâà â óñ-ëîâèÿòà íà çàäúðæàíå, çà êîèòî îðãàíèòå íà ðå-äà íîñÿò îòãîâîðíîñò, êàêòî è ëèïñàòà íà åôå-êòèâíî ðàçñëåäâàíå íà òîâà. Áúëãàðñêîòî ïðà-âèòåëñòâî äîêëàäâà, ÷å íàêàçàòåëíèòå ïðîèç-âîäñòâà ñðåùó ïîëèöåéñêèòå ñëóæèòåëè ïî ïúð-âèòå äâå äåëà íå ñà âúçîáíîâåíè. Ïðè÷èíàòàçà òîâà å, ÷å ïðîêóðàòóðàòà å íàìåðèëà, ÷å èç-íà÷àëíèòå àêòîâå çà ïðåêðàòÿâàíå íà ðàçñëåä-âàíåòî (êîèòî ñúñòàâëÿâàò ïðè÷èíàòà çà îñú-äèòåëíèòå ðåøåíèÿ íà ÅÑÏ×) ñà çàêîííè è îï-ðàâäàíè. Êîìèòåòúò íà ìèíèñòðèòå ùå ïðîäúë-æè äà ðàçãëåæäà èçïúëíåíèåòî íà ðåøåíèÿòà ïîòåçè äåëà è ïî äåëîòî Âåëèêîâà ñðåùó Áúëãà-ðèÿ (2000 ã.), ïî êîåòî âñå îùå î÷àêâà èíôîð-ìàöèÿ.

Êîìèòåòúò íà ìèíèñòðèòå ñïåøíî èçèñêàîùå èíôîðìàöèÿ è çà èçïúëíåíèåòî íà ðåøå-íèåòî íà ÅÑÏ× ïî äåëîòî Íà÷îâà ñðåùó Áúë-ãàðèÿ (2005 ã.). Äåëîòî êàñàå íåîïðàâäàíî èç-ïîëçâàíå íà ñìúðòîíîñíî îãíåñòðåëíî îðúæèåîò ñòðàíà íà âîåííà ïîëèöèÿ ïðè ïðåñëåäâàíå-òî íà äâàìà íåâúîðúæåíè ìúæå îò ðîìñêèïðîèçõîä, îòêëîíèëè ñå îò âîåííà ñëóæáà. Ïîòîâà äåëî ñúäúò íàìåðè íàðóøåíèå íà ïðàâî-òî íà æèâîò è äèñêðèìèíàöèÿ.5 Ñúãëàñíî èí-ôîðìàöèÿ, ïðåäîñòàâåíà îò ïðàâèòåëñòâîòî,âúçîáíîâåíîòî íàêàçàòåëíî ïðîèçâîäñòâî çàðàçñëåäâàíå íà ñìúðòòà íà ïîñòðàäàëèòå åïðåêðàòåíî îò ïðîêóðàòóðàòà. Ìîòèâúò çà òî-âà å, ÷å óïîòðåáàòà íà îðúæèå îò ñëóæèòåëÿíà âîåííà ïîëèöèÿ å áèëà â ñúîòâåòñòâèå ñ ïðà-

5 Âèæ: ÁÕÊ, Ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Áúëãàðèÿ ïðåç 2005 ã.,Ãîäèøåí äîêëàä íà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò, ìàðò2006 ã.


âèëàòà çà èçïîëçâàíå íà îãíåñòðåëíî îðúæèå.Êîìèòåòúò íà ìèíèñòðèòå ùå ðàçãëåäà è èçïúë-íåíèåòî íà ðåøåíèåòî ïî äåëîòî Àíãåëîâà èÈëèåâ (2007 ã.), ñ êîåòî Ñúäúò óñòàíîâè, ÷å áúë-ãàðñêèòå âëàñòè íå ñà èçâúðøèëè åôåêòèâíîðàçñëåäâàíå íà ðàñîâî ìîòèâèðàíî óáèéñòâî,èçâúðøåíî îò ãðóïà ìëàäåæè. Íàêàçàòåëíèòåïðîèçâîäñòâà ñðåùó ïî-ãîëÿìàòà ÷àñò îò èç-âúðøèòåëèòå íå ìîãàò äà áúäàò âúçîáíîâåíèïîðàäè èçòè÷àíå íà àáñîëþòíàòà äàâíîñò,ïðåäâèäåíà â Íàêàçàòåëíèÿ êîäåêñ. Êîìèòåòúòíà ìèíèñòðèòå èç÷àêâà èíôîðìàöèÿ îòíîñíîðàçâèòèåòî íà íàêàçàòåëíèòå ïðîèçâîäñòâà ñðå-ùó äðóãè äâàìà îò èçâúðøèòåëè.

Êîìèòåòúò íà ìèíèñòðèòå îò÷åòå êàòî èç-êëþ÷èòåëíî íåîáõîäèìè ïðîâåæäàíåòî íà îáó-÷åíèå íà ïîëèöåéñêèòå ñëóæèòåëè çà èçèñêâà-íèÿòà íà ÷ë. 2 è 3 îò Êîíâåíöèÿòà è îñèãóðÿâà-íåòî íà ãàðàíöèè çà íåçàâèñèìîñò íà îðãàíè-òå, ðàçñëåäâàùè òàêèâà ïðåñòúïëåíèÿ, èçâúð-øåíè îò ïîëèöåéñêè ñëóæèòåëè. Áúëãàðñêîòîïðàâèòåëñòâî îòêàçâà äà âúâåäå ãàðàíöèè çàåôåêòèâíî ïðåñëåäâàíå è íàêàçâàíå íà ðàñîâîìîòèâèðàíè ïðåñòúïëåíèÿ, êàêâîòî èçèñêâàíåïðîèçòè÷à îò ðåøåíèÿòà íà ÅÑÏ× ïî äåëàòàÍà÷îâà ñðåùó Áúëãàðèÿ è Àíãåëîâà è Èëèåâ.Ïðè ïðåãëåäà íà èçïúëíåíèåòî íà ðåøåíèåòîíà ÅÑÏ× ïî äåëîòî Öåêîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ(2006 ã.) Êîìèòåòúò íà ìèíèñòðèòå êàòåãîðè÷-íî èçèñêà Çàêîíúò çà ÌÂÐ äà áúäå ïðèâåäåí âñúîòâåòñòâèå ñ èçèñêâàíèÿòà çà óïîòðåáàòà íàîãíåñòðåëíî îðúæèå, ïðîèçòè÷àùè îò Êîíâåí-öèÿòà è ïðàêòèêàòà íà ÅÑÏ×.

2. Çàùèòà îò èçòåçàíèÿ,æåñòîêî, íå÷îâåøêî

èëè óíèçèòåëíî îòíàñÿíåèëè íàêàçàíèå

Áúëãàðñêèÿò Íàêàçàòåëåí êîäåêñ íå ñúäúð-æà ñïåöèôè÷åí ñúñòàâ çà èçòåçàíèå. Ïðåç 2008ã. íå áÿõà íàïðàâåíè èçìåíåíèÿ â íåãî, âúïðå-êè ïðåïîðúêèòå íà Êîìèòåòà ïðîòèâ èçòåçàíèÿ-òà íà ÎÎÍ îò 2004 ã.6 Ïðåç 2008 ã., êàêòî èïðåç ïðåäõîäíèòå ãîäèíè, ÁÕÊ ïîëó÷è ìíîãîçàñëóæàâàùè äîâåðèå æàëáè îò õîðà, êîèòîòâúðäÿõà, ÷å ñà ìàëòðåòèðàíè îò ïîëèöåéñêèñëóæèòåëè ïî âðåìå íà çàäúðæàíå èëè ñëåä êà-òî ñà áèëè çàäúðæàíè. Ìíîãî ïîëèöåéñêè ñëó-

æèòåëè, îòãîâîðíè çà òåçè äåÿíèÿ, îñòàíàõà áåç-íàêàçàíè.

Ïðåç äåêåìâðè 2008 ã. èçñëåäîâàòåëè íàÁÕÊ àíêåòèðàõà 121 ëèøåíè îò ñâîáîäà îò ÷å-òèðè çàòâîðà (Ïëîâäèâ, Ïëåâåí, Áåëåíå, Áî-áîâäîë) çà óñëîâèÿòà íà òÿõíîòî çàäúðæàíå èïðåäâàðèòåëíî ðàçñëåäâàíå. Èçñëåäâàíåòî åïðåäñòàâèòåëíî çà ÷åòèðèòå çàòâîðà, íî íå åïðåäñòàâèòåëíî çà ñèñòåìàòà êàòî öÿëî. Òîîáõâàíà ëèøåíèòå îò ñâîáîäà ñ âëÿçëà â ñèëàïðèñúäà, ÷èèòî äîñúäåáíè ïðîèçâîäñòâî ñà çà-ïî÷íàëè ñëåä 1 ÿíóàðè 2007 ã. Ðåçóëòàòèòå,ñðàâíåíè ñ òåçè îò ïðåäõîäíèòå èçñëåäâàíèÿâ ñúùèòå çàòâîðè, ñà ïðåäñòàâåíè íà òàáëè-öàòà ïî-äîëó:

Óïîòðåáà íà ñèëàîò ïîëèöåéñêè ñëóæèòåëè ïî ãîäèíè

% îò ðåñïîíäåíòèòå, îòãîâîðèëè,÷å ñïðÿìî òÿõ å óïîòðåáåíà ñèëà

2005 2006 2007 2008

Ïî âðåìåíà çàäúðæàíå 23,2 20,1 17,1 23,1

Âúòðå âïîëèöåéñêîòîóïðàâëåíèå 23,2 20,8 22,9 23,1

Êàêòî ñå âèæäà, êàòî öÿëî äåëúò íà ëèöàòà,êîèòî ñå îïëàêâàò îò óïîòðåáà íà ñèëà, ñå åóâåëè÷èë â ñðàâíåíèå ñ ïðåäõîäíîòî èçñëåäâà-íå. Îñîáåíî ñå å óâåëè÷èë äåëúò íà ëèøåíèòåîò ñâîáîäà, êîèòî ñå îïëàêâàò îò ìàëòðåòèðà-íå ïî âðåìå íà çàäúðæàíå - ñ ïîâå÷å îò 6% âñðàâíåíèå ñ ïðåäõîäíîòî èçñëåäâàíå. Äåëúò íàòåçè, êîèòî ñå îïëàêâàò îò ìàëòðåòèðàíå âúò-ðå â ïîëèöåéñêèòå óïðàâëåíèÿ å îñòàíàë íà ñú-ùîòî ðàâíèùå. Êàòî öÿëî îòíîñèòåëíèÿò äÿëè ïðè äâåòå êàòåãîðèè å òâúðäå âèñîê. Òîâà ïî-êàçâà çà ÷åòâúðòà ïîðåäíà ãîäèíà çàñòîé èñòàãíàöèÿ ñëåä çàïî÷íàëîòî ïðåç 2000 ã. ïðîã-ðåñèâíî íàìàëÿâàíå íà îòíîñèòåëíèÿ äÿë íà îï-ëàêâàíèÿòà.

Ïðåç 2008 ã. ÅÑÏ× ïîñòàíîâè íÿêîëêî ðå-øåíèÿ, ñ êîèòî îñúäè Áúëãàðèÿ çà íàðóøàâàíåíà çàáðàíàòà çà íå÷îâåøêî è óíèçèòåëíî îò-íàñÿíå (÷ëåí 3 îò Êîíâåíöèÿòà). Îñîáåíî êðè-òè÷åí òàçè ãîäèíà Ñúäúò áå ïî îòíîøåíèå íàóñëîâèÿòà â ìåñòàòà çà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà.Òîé ïîñòàíîâè îáùî ïåò îñúäèòåëíè ðåøåíèÿçàðàäè íå÷îâåøêèòå è óíèçèòåëíè óñëîâèÿ, âêîèòî ëèöàòà ñà áèëè ïîñòàâåíè ïî âðåìå íà



ïðåäâàðèòåëíîòî çàäúðæàíå â ñëåäñòâåíèòåàðåñòè è çàòâîðèòå.

Íà 7 ôåâðóàðè è 6 ìàðò 2008 ã. Ñúäúò ïîñ-òàíîâè ðåøåíèÿ ïî äåëàòà Êîñòàäèíîâ ñðåùóÁúëãàðèÿ è Ãàâàçîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ îòíîñíîëîøèòå óñëîâèÿ íà çàäúðæàíå â ñëåäñòâåíèÿàðåñò è â çàòâîðà â Ïàçàðäæèê. Ïî äåëîòî Êîñ-òàäèíîâ æàëáîïîäàòåëÿò ñå îïëàêâà, ÷å åæèâÿë áëèçî ñåäåì ìåñåöà ïðåç 1999 ã. â ñëåäñ-òâåíèÿ àðåñò è â çàòâîðà â Ïàçàðäæèê â óñëî-âèÿ íà íåäîñòàòú÷íà âåíòèëàöèÿ è åñòåñòâåíàñâåòëèíà è íåàäåêâàòíà õèãèåíà â êèëèÿòà,âêëþ÷èòåëíî íàëè÷èå íà ïàðàçèòè è ïðèíóäàäà èçïîëçâà êîôà çà ôèçèîëîãè÷íèòå ñè íóæäè.Æàëáîïîäàòåëÿò ñå îïëàêâà îùå îò íåçäðàâîñ-ëîâíàòà õðàíà, ëèïñàòà íà âúçìîæíîñò çà ôè-çè÷åñêè óïðàæíåíèÿ, ëèïñàòà íà äîñòúï äî ïå-÷àòíè ìàòåðèàëè è òåëåâèçèÿ, êàêòî è îãðàíè-÷åíèòå ìó ïðàâà íà êîðåñïîíäåíöèÿ è ñðåùè ñàäâîêàò. Ïðåöåíÿâàéêè êóìóëàòèâíèÿ åôåêò íàòåçè óñëîâèÿ âúðõó æàëáîïîäàòåëÿ, Ñúäúò íà-ìåðè, ÷å òîé å áèë ïîäëîæåí îò ñòðàíà íà âëàñ-òèòå íà íå÷îâåøêî è óíèçèòåëíî òðåòèðàíå âàðåñòà è çàòâîðà. Ïî ïîäîáåí íà÷èí, ïî äåëî-òî Ãàâàçîâ Ñúäúò óñòàíîâè íàðóøåíèå íà ÷ëåí3 îò Êîíâåíöèÿòà çàðàäè ëîøèòå óñëîâèÿ âñëåäñòâåíèÿ àðåñò è â çàòâîðà â Ïàçàðäæèê.

Ïî îùå åäíî äåëî, êàñàåùî óñëîâèÿòà âñëåäñòâåíèòå àðåñòè â Ïàçàðäæèê è Ìîíòàíà,Ñúäúò íàìåðè íàðóøåíèå íà ÷ëåí 3 çàðàäè íå-÷îâåøêèòå óñëîâèÿ íà çàäúðæàíå - Àëåêñîâñðåùó Áúëãàðèÿ, ðåøåíèå îò 22 ìàé 2008 ã.Æàëáîïîäàòåëÿò ïðåêàðàë äâà ìåñåöà ïðåç1999 ã. â ñëåäñòâåíèÿ àðåñò â Ïàçàðäæèê è íàäìåñåö ïðåç 2000 ã. â àðåñòà â Ìîíòàíà, â óñëî-âèÿ íà ïðåíàñåëåíîñò, â ïîäçåìíè êèëèè, ïðèëèïñà íà ÷èñò âúçäóõ è åñòåñòâåíà ñâåòëèíà,ëîøè ñàíèòàðíè óñëîâèÿ è íåçäðàâîñëîâíà õðà-íà. Òîé íå å èìàë âúçìîæíîñò çà çàíèìàíèÿ íàîòêðèòî, êàêòî è íå å èìàë äîñòúï äî âåñòíèöèè êíèãè. Ïðè ëèïñà íà ñïåöèàëíà íåîáõîäèìîñòîò òàêúâ ñòðîã ðåæèì íà çàäúðæàíå, Ñúäúòïðèå, ÷å ñòðàäàíèåòî, êîåòî æàëáîïîäàòåëÿò åòðÿáâàëî äà ïîíåñå, íàäìèíàâà íåîáõîäèìîòî,ñâúðçàíî ñúñ çàäúðæàíåòî.

Ñ ðåøåíèå îò 27 íîåìâðè 2008 ã. ïî äåëîòîÑëàâ÷î Êîñòîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ, êàñàåùî óñ-ëîâèÿòà â ñëåäñòâåíèÿ àðåñò â Ñëèâåí, Ñúäúòñúùî íàìåðè íàðóøåíèå íà ÷ëåí 3. Æàëáîïî-äàòåëÿò ïðåêàðàë 26 äíè â àðåñòà ïðåç 1995 ã.Ñëåä ïðåêðàòÿâàíå íà íàêàçàòåëíîòî ïðîèç-âîäñòâî ñðåùó íåãî ïîðàäè íåäîêàçàíîñò òîéçàâåë èñê çà îáåçùåòåíèå çà òîâà, ÷å å áèë îá-âèíåí â ïðåñòúïëåíèå, êîåòî íå å èçâúðøèë, ÷åå áèë çàäúðæàí çà îêîëî ìåñåö è ìó å áèëî íà-ëîæåíî ñëåä òîâà îãðàíè÷åíèå íà ñâîáîäàòà íà

ïðèäâèæâàíå çà ïîâå÷å îò ãîäèíà. Æàëáîïîäà-òåëÿò ïðåòåíäèðàë íåèìóùåñòâåíè âðåäè ïîðà-äè íåàäåêâàòíèòå óñëîâèÿ íà çàäúðæàíå. Áúë-ãàðñêèòå ñúäèëèùà óâàæèëè ÷àñòè÷íî èñêà ìó- òîé ïîèñêàë îáåçùåòåíèå â ðàçìåð íà 50 000ëâ., à ñúäèëèùàòà ìó ïðèñúäèëè 3 000 ëâ., êà-òî ãî îñúäèëè äà ïëàòè òàêñà â ðàçìåð íà 1 880ëâ. çà îòõâúðëåíàòà ÷àñò îò èñêà. Ñúäèëèùà-òà èçðè÷íî ïðèçíàëè, ÷å óñëîâèÿòà â àðåñòà ñàáèëè „èçêëþ÷èòåëíî ñóðîâè“. ÅÑÏ× ñå ïðîèç-íåñå, ÷å ìàêàð áúëãàðñêèòå ñúäèëèùà äà ñàïðèçíàëè íåàäåêâàòíîñòòà íà óñëîâèÿòà â àðå-ñòà, òîâà íå å áèëà îñíîâíàòà ïðè÷èíà çà ðå-øåíèåòî èì äà ïðèñúäÿò îáåçùåòåíèå è òå íåñà êîíêðåòèçèðàëè êàêâè ÷àñòè îò òàçè ñóìàñà ïðèñúäåíè çà ðàçëè÷íèòå óñòàíîâåíè íàðó-øåíèÿ, â òîâà ÷èñëî ëîøèòå óñëîâèÿ â àðåñòà.Òàêîâà ðåøåíèå íå äàâà âúçìîæíîñò íà ÅÑÏ×äà ïðåöåíè êàêâà ñóìà, àêî âúîáùå íÿêàêâà, åïðèñúäåíà çà ëîøèòå óñëîâèÿ. Ïîðàäè òîâà Ñú-äúò íàìåðè, ÷å æàëáîïîäàòåëÿò íå å ïîëó÷èëàäåêâàòíà êîìïåíñàöèÿ çà íå÷îâåøêîòî è óíè-çèòåëíî òðåòèðàíå. Ñúäúò ñúùî òàêà íàìåðè,÷å ëîøèòå óñëîâèÿ íà çàäúðæàíå, ïðèçíàòè çàòàêèâà îò Êîìèòåòà çà ïðåäîòâðàòÿâàíå íà èç-òåçàíèÿòà è îò ñàìèòå áúëãàðñêè ñúäèëèùà, ñàïðè÷èíèëè ñúùåñòâåíî ñòðàäàíèå íà æàëáîïî-äàòåëÿ. Òîâà ðåøåíèå íà ÅÑÏ× ñëåäâà äà ñëó-æè êàòî èíäèêàöèÿ çà áúëãàðñêèòå ñúäèëèùà,÷å å íåîáõîäèìî èçðè÷íî äà âçåìàò ïðåäâèä ëî-øèòå óñëîâèÿ íà çàäúðæàíå ïðè ïðèñúæäàíåòîíà îáåçùåòåíèÿ, âêëþ÷èòåëíî â äèñïîçèòèâà íàðåøåíèÿòà ñè.

Íà 20 íîåìâðè 2008 ã. ÅÑÏ× ïîñòàíîâè ðå-øåíèå ïî äåëîòî Èøÿð ñðåùó Áúëãàðèÿ, êàñàå-ùî ëîøèòå óñëîâèÿ íà æèâîò â Ñîôèéñêèÿ çàò-âîð. Æàëáîïîäàòåëÿò ñå îïëàêâà îò ïðåíàñå-ëåíîñòòà (2.5 äî 3 êâ.ì æèçíåíà ïëîù íà çàò-âîðíèê), ëèïñàòà íà çàíèìàíèÿ, ëîøèòå õèãèåí-íè óñëîâèÿ, ëèïñàòà íà ïîñòîÿíåí äîñòúï ïðåçäåíÿ äî ñàíèòàðåí âúçåë è íåàäåêâàòíàòà õðà-íà. Ñúäúò íàìåðè, ÷å êóìóëàòèâíèÿò åôåêò îòòåçè óñëîâèÿ, ïðåäâèä ïðîäúëæèòåëíèÿ ïðåñòîéíà æàëáîïîäàòåëÿ â òÿõ, ñå ðàâíÿâà íà íå÷î-âåøêî è óíèçèòåëíî òðåòèðàíå.

Ñúùåâðåìåííî Ñúäúò ïîä÷åðòà â äðóãî ðå-øåíèå, ÷å êîãàòî ãðàæäàíèòå ñå îïëàêâàò îòëîøè óñëîâèÿ íà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà, èç-òúðïÿíî ñëåä 2003 ã., òå ñëåäâà äà èçïîëçâàòïúðâî âúòðåøíèòå ïðàâíè ñðåäñòâà çà çàùèòà.Òîâà å òàêà, çàùîòî ÅÑÏ× îò÷èòà ïðîìÿíà âáúëãàðñêàòà ñúäåáíà ïðàêòèêà ñëåä 2003 ã., êî-ãàòî ñúäèëèùàòà çàïî÷âàò äà ïðèñúæäàò îáå-çùåòåíèÿ çà íåèìóùåñòâåíè âðåäè âñëåäñòâèåëîøèòå óñëîâèÿ. Òàêà ñ ðåøåíèå îò 22 ìàé 2008ã. ïî äåëîòî Êèðèëîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ, êàñàå-


ùî óñëîâèÿòà â ñëåäñòâåíèÿ àðåñò â Øóìåíïðåç 2005-2006 ã., Ñúäúò îòõâúðëè æàëáàòà, òúéêàòî æàëáîïîäàòåëÿò íå å èçïîëçâàë âúòðåø-íè ïðàâíè ñðåäñòâà çà çàùèòà. ÅÑÏ× ïîä÷åð-òà, ÷å ñ îãëåä ïðîìÿíàòà â ñúäåáíàòà ïðàêòè-êà ñëåä 2003 ã. æàëáîïîäàòåëÿò å òðÿáâàëî ïúð-âî äà çàâåäå èñê çà îáåçùåòåíèå ïî Çàêîíà çàîòãîâîðíîñòòà íà äúðæàâàòà è îáùèíèòå çàâðåäè.

Ïðåç 2008 ã. ÅÑÏ× îòíîâî áå êðèòè÷åí èêúì íà÷èíà, ïî êîéòî áúëãàðñêèòå âëàñòè ðàç-ñëåäâàò ñëó÷àè íà ïîëèöåéñêî íàñèëèå. Ïî òðèòàêèâà äåëà òîé íàìåðè, ÷å âëàñòèòå íå ñà ïðî-âåëè åôåêòèâíè ðàçñëåäâàíèÿ.

Ïî äåëîòî Ïåòðîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ, ðåøå-íèå îò 31 þëè 2008 ã., æàëáîïîäàòåëÿò ñå îï-ëàêâà, ÷å â ïîëèöåéñêî óïðàâëåíèå áèë çàêëþ-÷åí ñ áåëåçíèöè êúì òðúáà òàêà, ÷å êàïåëà âî-äà âúðõó ãëàâàòà ìó â ïðîäúëæåíèå íà åäíàíîù è ÷åòèðè ÷àñà. Ïî-êúñíî îòíîâî áèë çàê-ëþ÷åí ñ áåëåçíèöè â ïîçèöèÿ, â êîÿòî íå ìîæåëèçîáùî äà ñå èçïðàâè. Æàëáîïîäàòåëÿò òâúð-äè îùå, ÷å ïîëèöàèòå ìó íàíàñÿëè óäàðè è ðèò-íèöè ïðè çàäúðæàíåòî. ÅÑÏ× ïðèå, ÷å ïðàâè-òåëñòâîòî íå å îïðîâåðãàëî òâúðäåíèÿòà è äî-êàçàòåëñòâàòà íà æàëáîïîäàòåëÿ çà íàñèëèå-òî, ïîðàäè êîåòî îáÿâè íàðóøåíèå íà çàáðàíà-òà çà íå÷îâåøêî è óíèçèòåëíî òðåòèðàíå. Îñ-âåí òîâà, Ñúäúò íàìåðè, ÷å ðàçñëåäâàíåòî å ïðî-òàêàíî ïîðàäè íåàäåêâàòíè äåéñòâèÿ íà ðàç-ñëåäâàùèòå îðãàíè. Òå òîëêîâà çàáàâèëè äå-ëîòî ñðåùó ïîëèöàèòå, ÷å íàêðàÿ ñúäúò ãîïðåêðàòèë ïîðàäè èçòåêëà äàâíîñò.

Íà 22 þëè 2008 ã. ÅÑÏ× óñòàíîâè íàðóøå-íèå íà çàáðàíàòà çà íå÷îâåøêî è óíèçèòåëíîòðåòèðàíå è ïî äåëîòî Èâàíîâ ñðåùó Áúëãà-ðèÿ, ïî êîåòî æàëáîïîäàòåëÿò ñå îïëàêâà îòïîëèöåéñêî íàñèëèå. Òîé ïîíåñúë òðàâìè ñ òú-ïè è òåæêè ïðåäìåòè, çà êîåòî áèë ìåäèöèíñêèîñâèäåòåëñòâàí. Ïðîêóðàòóðàòà çàïî÷íàëàðàçñëåäâàíå, íî ïî-êúñíî ãî ïðåêðàòèëà. ÅÑ-Ï× è òóê íàìåðè íàðóøåíèå íà ÷ëåí 3 ïðåäâèäòîâà, ÷å ïðàâèòåëñòâîòî íå å îáîðèëî òâúðäå-íèÿòà íà æàëáîïîäàòåëÿ. Çàåäíî ñ òîâà Ñúäúòíàìåðè è ÷å äúðæàâàòà íå å èçïúëíèëà çàäúë-æåíèåòî ñè äà ðàçñëåäâà åôåêòèâíî, çàùîòîâëàñòèòå ïðåíåáðåãíàëè ÿâíè äîêàçàòåëñòâà -ìåäèöèíñêèòå äîêóìåíòè, óäîñòîâåðÿâàùè íà-íåñåíèòå òðàâìè, íå ñúáðàëè äðóãè äîêàçàòåëñ-òâà è ïðåêðàòèëè äåëîòî ñàìî çàùîòî æàëáî-ïîäàòåëÿò ïîäàë æàëáà ñðåùó ïîëèöàèòå åäâàñëåä âðåìå.

Íà 16 îêòîìâðè 2008 ã. ÅÑÏ× ñå ïðîèçíåñåè ïî äåëîòî Ãåîðãèåâ ñðåùó Áúëãàðèÿ. Æàëáî-ïîäàòåëÿò ñå îïëàêâà, ÷å áèë ðèòàí îò ïîëè-öàè, çà äà ïîäïèøå äîêóìåíòè, à ñëåä êàòî ñå

ñàìîóâðåæäàë, çà äà ïðîòåñòèðà ñðåùó òîâà,îòíîâî íà äâà ïúòè ãî ìàëòðåòèðàëè. Ñëåä îñ-âîáîæäàâàíåòî ñè òîé ñå îñâèäåòåëñòâàë ìå-äèöèíñêè çà ìíîæåñòâî òðàâìè. Ïîäàë æàëáàâ ïðîêóðàòóðàòà, êîÿòî çàêëþ÷èëà, ÷å íÿìàëîäàííè çà ïðåñòúïëåíèå, à òðàâìèòå ìó îáÿñíè-ëà ñ òîâà, ÷å çàòâîðíè÷åñêàòà îõðàíà ñëîìÿâà-ëà íåãîâàòà ñúïðîòèâà. Âúòðåøíîòî ðàçñëåä-âàíå íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà ïðàâîñúäèåòî ñú-ùî óñòàíîâèëî, ÷å ïåðñîíàëúò íà çàòâîðà îï-ðàâäàíî å èçïîëçâàë ñèëà. ÅÑÏ× ñå ïðîèçíåñå,÷å æàëáîïîäàòåëÿò å áèë îáåêò íà íå÷îâåøêîè óíèçèòåëíî òðåòèðàíå, à ðàçñëåäâàíåòî å áè-ëî íååôåêòèâíî, òúé êàòî âëàñòèòå íå ñà íàï-ðàâèëè íåîáõîäèìîòî äà óñòàíîâÿò ïðè÷èíà-òà çà ìíîæåñòâîòî íàðàíÿâàíèÿ íà æàëáîïîäà-òåëÿ.

Êîìèòåòúò íà ìèíèñòðèòå íà Ñúâåòà íà Åâ-ðîïà ïðîäúëæè äà ñëåäè íÿêîëêî ðåøåíèÿ çàíàðóøåíèÿ íà ÷ëåí 3 îò ÅÊÏ×, ïîñòàíîâåíèîò ÅÑÏ× ïðåç ïðåäõîäíè ãîäèíè. Ñ íåçàäîâî-ëèòåëåí èëè íåÿñåí ðåçóëòàò å èçïúëíåíèåòîíà ðåøåíèÿòà íà ÅÑÏ× çà âúçîáíîâÿâàíå íàíàêàçàòåëíè ïðîèçâîäñòâà ïî ñëó÷àè íà ìàë-òðåòèðàíå, èçâúðøåíî îò ïîëèöèÿòà: ïî äåëà-òà íà Ñòåôàí Èëèåâ ñðåùó Áúëãàðèÿ (2007 ã.),Ðàøèä ñðåùó Áúëãàðèÿ (2006 ã.), Èâàí Âàñè-ëåâ ñðåùó Áúëãàðèÿ (2007 ã.), Êðúñòàíîâ ñðå-ùó Áúëãàðèÿ (2004 ã.), Êàçàêîâà ñðåùó Áúë-ãàðèÿ (2006 ã.), Îñìàí ñðåùó Áúëãàðèÿ (2006ã.), Òîòåâà ñðåùó Áúëãàðèÿ (2004 ã.) è Öåêîâñðåùó Áúëãàðèÿ (2006 ã.). Ïî ïúðâèòå ÷åòèðèïîñî÷åíè äåëà ïðàâèòåëñòâîòî íå ïðåäîñòàâÿíèêàêâà èíôîðìàöèÿ íà Êîìèòåòà íà ìèíèñ-òðèòå.

Ïðåç 2008 ã. Êîìèòåòúò íà ìèíèñòðèòå îò-íîâî ðàçãëåäà èçïúëíåíèåòî íà ðåøåíèåòî íàÅÑÏ× ïî äåëîòî Ì.×. ñðåùó Áúëãàðèÿ (2004ã.) è îòíîâî êîíñòàòèðà ëèïñàòà íà åôåêòèâíèãàðàíöèè, ÷å ñåêñóàëíè àêòîâå ùå áúäàò ðàç-ñëåäâàíè è íàêàçâàíè ïîðàäè ïðîñòàòà ëèïñàíà ñúãëàñèå çà èçâúðøâàíåòî èì, äîðè è àêîæåðòâàòà íå å îêàçàëà ôèçè÷åñêà ñúïðîòèâà.

3. Ïðàâî íà ñâîáîäàè ñèãóðíîñò íà ëè÷íîñòòà

Ïðåç äåêåìâðè 2008 ã. áÿõà íàïðàâåíè èçìå-íåíèÿ â Íàêàçàòåëíî-ïðîöåñóàëíèÿ êîäåêñ,êîèòî íÿìà äà ïîâëèÿÿò âúðõó ïî-äîáðîòî ãà-ðàíòèðàíå íà çàùèòàòà ñðåùó ïðîèçâîëíî ëè-øàâàíå îò ñâîáîäà. Íàñòàíÿâàíåòî â ñîöèàë-íè äîìîâå çà ëèöà ñ ïñèõè÷íè çàòðóäíåíèÿ ïðî-äúëæè äà áúäå ñåðèîçåí ïðîáëåì. Òåçè íàñ-


òàíÿâàíèÿ ñòàâàò ïî àäìèíèñòðàòèâåí ðåä, áåçñúäåáåí êîíòðîë è, êàêòî ÁÕÊ íååäíîêðàòíîîòáåëÿçà â ïðîöåñà íà ñâîåòî íàáëþäåíèå, ñà÷åñòî ïðîèçâîëíè.7 Çàêîíîäàòåëñòâîòî, ðåãó-ëèðàùî íàñòàíÿâàíåòî, íå áå ïðîìåíåíî ïðåçãîäèíàòà.

Íàñòàíÿâàíèÿòà ïî ðåäà íà Çàêîíà çà áîðáàñðåùó ïðîòèâîîáùåñòâåíèòå ïðîÿâè íà ìàëî-ëåòíèòå è íåïúëíîëåòíèòå ïðîäúëæèõà äà áú-äàò â íàðóøåíèå íà ìåæäóíàðîäíèòå ñòàíäàð-òè, ðåãóëèðàùè ïðàâîòî íà ñâîáîäà è ñèãóð-íîñò íà ëè÷íîñòòà. Ïðåç ãîäèíàòà ìíîãî îò íàñ-òàíÿâàíèÿòà áÿõà ïðîèçâîëíè ïîðàäè ëîøèÿäîñòúï äî ïðàâíà ïîìîù è íåðàâåíñòâîòî íàñòðàíèòå ïî âðåìå íà ïðîöåäóðàòà. Íàñòàíÿâà-íåòî â äîìîâåòå çà âðåìåííî íàñòàíÿâàíå íàìàëîëåòíè è íåïúëíîëåòíè, êîåòî ìîæå äà áú-äå äî äâà ìåñåöà, ïðîäúëæè äà áúäå ïî àäìè-íèñòðàòèâåí ðåä, áåç ñúäåáåí êîíòðîë â íàðó-øåíèå íà ìåæäóíàðîäíèòå ñòàíäàðòè. Ïðåç2008 ã. ÁÕÊ ïîñåòè è íÿêîëêî „êðèçèñíè öåí-òúðà“ çà íàñòàíÿâàíå íà äåöà, êîèòî â Áúëãà-ðèÿ ñúùåñòâóâàò îò åñåíòà íà 2006 ã. Íàñ-òàíÿâàíåòî â òåçè, ïî ñúùåñòâîòî ñè ìåñòà çàëèøàâàíå îò ñâîáîäà, å ïî ïðàâèëî ïðîèçâîë-íî è â ãðóáî íàðóøåíèå íà ìåæäóíàðîäíîòîïðàâî, ãàðàíòèðàùî ñâîáîäàòà íà ëè÷íîñòòà.8

Äðóã ñåðèîçåí ïðîáëåì ïðåç 2008 ã. ïðîäúë-æè äà áúäå çàäúðæàíåòî íà ÷óæäåíöè ïî àäìè-íèñòðàòèâåí ðåä ñ öåë äåïîðòèðàíå. Ñúäèëè-ùàòà ìàñîâî ïîñëåäâàõà ïðàêòèêàòà íà ÂÀÑäà îòêàçâà ñúäåáåí ïðåãëåä íà àäìèíèñòðàòèâ-íèòå ìåðêè ïî ïðèíóäèòåëíî íàñòàíÿâàíå, îã-ðàíè÷àâàéêè äîñòúïà äî ñúä â óñëîâèÿ íà ôàê-òè÷åñêî ëèøàâàíå îò ñâîáîäà áåç ïðèñúäà èëèîáâèíåíèå, à çàðàäè òîâà, ÷å ñà íàðóøèëè ðå-æèìà íà ïðåáèâàâàíå. Ïðè íàëîæåíà ïðèíóäè-òåëíà ìÿðêà „åêñïóëñèðàíå“ èëè „îòâåæäàíåäî ãðàíèöàòà“, Çàêîíúò çà ÷óæäåíöèòå ïîçâîë-ÿâà ïîëèöèÿòà ïî ñâîå óñìîòðåíèå äà çàäúðæè÷óæäåíåöà â öåíòðîâå çà çàäúðæàíå (ñïåöèàë-íè äîìîâå çà âðåìåííî íàñòàíÿâàíå íà ÷óæäèãðàæäàíè). Íàé-÷åñòî ÌÂÐ íå óñïÿâà äà èçïúë-íè ïðèíóäèòåëíàòà ìÿðêà â ðàçóìåí ñðîê è çà-äúðæàíèòå ëèöà áèâàò ëèøàâàíè îò ñâîáîäà çàïðîäúëæèòåëíè ïåðèîäè, ïîíÿêîãà ïîâå÷å îò ãî-äèíà-äâå. Çàêîíúò çà ÷óæäåíöèòå ïðîäúëæè äàäîïóñêà ïðîèçâîëíè è ïðîäúëæèòåëíè çàäúðæà-

íèÿ ïðè ëèïñà íà åôåêòèâíè âúçìîæíîñòè çà îñ-ïîðâàíå ïðåä ñúä è áåç êðàåí ñðîê.

Ïðåç 2008 ã. ÅÑÏ× ñå ïðîèçíåñå ïî ãîëÿìáðîé äåëà ñðåùó Áúëãàðèÿ çà íàðóøàâàíå íàïðàâîòî íà ñâîáîäà è ñèãóðíîñò íà ëè÷íîñòòà.Ïî îáùî 16 äåëà ñúäúò íàìåðè íàðóøåíèå íàíÿêîÿ îò õèïîòåçèòå íà ÷ë. 5 îò Êîíâåíöèÿòà.Íÿêîè îò íàðóøåíèÿòà äàòèðàò îòïðåäè ðåôîð-ìàòà íà íàêàçàòåëíèÿ ïðîöåñ îò 2000 ã. èçàñÿãàò ïðàâîìîùèÿ íà ïðîêóðàòóðàòà èñëåäñòâèåòî äà çàäúðæàò õîðà â ìåñòà çà ëè-øàâàíå îò ñâîáîäà è ïñèõèàòðè÷íè áîëíèöè áåçñúäåáíî ðåøåíèå. Äðóãè íàðóøåíèÿ êàñàÿò ïðå-êàëåíàòà ïðîäúëæèòåëíîñò íà çàäúðæàíåòî,âêëþ÷èòåëíî ïîðàäè ãîëåìè çàáàâÿíèÿ ïðè ðàç-ñëåäâàíåòî.

Ãîëÿìà ÷àñò îò ðåøåíèÿòà êàñàÿò ïîðîöè âïîäõîäà íà ñúäèëèùàòà ïðè ðàçãëåæäàíå íàìåðêèòå çà çàäúðæàíå. ÅÑÏ× â ìíîãî ñëó÷àèóñòàíîâè íàðóøåíèÿ ïîðàäè ôîðìàëèçìà íà ñú-äèèòå ïðè ïðåöåíÿâàíå äàëè èìà îñíîâàíèå çàïðîäúëæàâàíå íà çàäúðæàíåòî - ÷åñòî ñúäèèòåñå îñíîâàâàò ñàìî íà òåæåñòòà íà ïîâäèãíàòî-òî îáâèíåíèå, âçåòà ñàìà ïî ñåáå ñè, èëè íå ñåìîòèâèðàò êîíêðåòíî çàùî ïðèåìàò, ÷å èìàîïàñíîñò çàäúðæàíèÿò äà ñå óêðèå, äà èçâúðøèïðåñòúïëåíèå èëè äà âúçïðåïÿòñòâà ðàçñëåäâà-íåòî. Äðóãè íàðóøåíèÿ êàñàÿò ïðåêàëåíàòàïðîäúëæèòåëíîñò íà ïðîèçâîäñòâàòà ïî îáæàë-âàíå íà ìåðêè çà çàäúðæàíå èëè ãëåäàíåòî èìâ çàêðèòè çàñåäàíèÿ, êîåòî ëèøàâà çàäúðæàíè-òå îò âúçìîæíîñò äà ó÷àñòâàò ëè÷íî â ïðîöå-ñà. Äðóã ïîðîê íà ñúäåáíîòî ïðîèçâîäñòâî çàðàçãëåæäàíå íà ìåðêè çà çàäúðæàíå, êîéòî ÅÑ-Ï× îòêðîè, å ëèïñàòà íà ñúñòåçàòåëíîñò íà ïðî-öåñà, òúé êàòî àðåñòàíòèòå íå ïîëó÷àâàò äîñ-òúï äî ïðîêóðîðñêèòå ñòàíîâèùà ïî òåõíèòåæàëáè, êîåòî èì ïðå÷è äà îðãàíèçèðàò àäåêâàò-íî çàùèòàòà ñè ñúîáðàçíî àðãóìåíòèòå íà äðó-ãàòà ñòðàíà.

Êîìèòåòúò íà ìèíèñòðèòå íà Ñúâåòà íà Åâ-ðîïà îò÷åòå ñèñòåìíè ïðîáëåìè â èçïúëíåíèå-òî íà ðåøåíèÿòà íà ÅÑÏ× ñðåùó Áúëãàðèÿ ïî÷ëåí 5 îò Êîíâåíöèÿòà. Ñëàáè îáëàñòè ñà ïðå-êîìåðíàòà ïðîäúëæèòåëíîñò íà çàäúðæàíåòî èìàòåðèàëíèòå óñëîâèÿòà, ïðè êîèòî òî ñå îñú-ùåñòâÿâà (âæ. äåëàòà, ðàçãëåæäàíè ñ äåëîòî Êå-õàéîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ (2005 ã.) è êîíñòàòàöèè-òå íà Êîìèòåòà çà ïðåäîòâðàòÿâàíå íà èçòåçà-íèÿòà). Êîìèòåòúò èçèñêâà äà áúäàò èçïúëíå-íè ñëåäíèòå îáùè ìåðêè: ìîòèâèðàíå íà ðåøå-íèÿòà çà çàäúðæàíå, îñúùåñòâÿâàíå íà åôåêòèâ-íà ïðåöåíêà îò ñúäèëèùàòà íà îñíîâàíèÿòà çàïðîäúëæàâàíå íà çàäúðæàíåòî, ñðåäñòâàòà íàçàäúðæàíèÿ è àíàëèçèðàíå íà êîíêðåòíè äîêà-çàòåëñòâà çà íåãîâàòà îïàñíîñò (äåëîòî Áîæè-

7 Âèæ: ÁÕÊ, Ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Áúëãàðèÿ ïðåç 2006 ã.,Ãîäèøåí äîêëàä íà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò, ìàðò2007 ã.; ÁÕÊ, Ïðàâàòà íà ÷îâåêà â Áúëãàðèÿ ïðåç 2007 ã.,Ãîäèøåí äîêëàä íà Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåò, ìàðò2008 ã.8 Âèæ ïî-ïîäðîáíî ïî-äîëó Óñëîâèÿ â ìåñòàòà çà ëèøàâà-íå îò ñâîáîäà.


ëîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ, 2005 ã.) è ïðåäîñòàâÿíåíà ïðèëîæèì ìåõàíèçúì çà òúðñåíå íà îáåçùå-òåíèå ïðè íàðóøåíèå íà ÷ë. 5 (1) îò Êîíâåí-öèÿòà (ïàê òàì).

4. Ñïðàâåäëèâñúäåáåí ïðîöåñ

Íà 1 ìàðò 2008 ã. âëåçå â ñèëà íîâèÿò Ãðàæ-äàíñêè ïðîöåñóàëåí êîäåêñ. Öåëòà íà íåãîâî-òî ïðèåìàíå áå óñêîðÿâàíå è ðàöèîíàëèçèðàíåíà ãðàæäàíñêèÿ ïðîöåñ, êàêòî è âúâåæäàíå íàíÿêîè íîâè èíñòèòóòè è ïðîöåäóðè. Çàåäíî ñòîâà, þðèñòè, âêëþ÷èòåëíî îò Ñúâåòà ïî çà-êîíîäàòåëñòâîòî êúì ïðåäñåäàòåëÿ íà ïàðëà-ìåíòà, ðàçêðèòèêóâàõà êîäåêñà çàðàäè íÿêîèóðåäáè, êîèòî íàðóøàâàò ðàâåíñòâîòî íà ñòðà-íèòå.9 Ïðàâèòåëñòâîòî îòðå÷å îñíîâàòåëíîñ-òòà íà òåçè îáâèíåíèÿ. Íîâèÿò ÃÏÊ ñúäúðæàíÿêîè ïðîãðåñèâíè ïîëîæåíèÿ, íî ñúùî òàêà îñ-òàâÿ ñòàðè è íóæäàåùè ñå îò ðåôîðìà óðåäáèíåïîêúòíàòè.10 Ïðàêòèêàòà ïî ïðèëàãàíåòî íàòîçè çàêîí â áúäåùå ïðåäñòîè äà ïîêàæå íåãî-âîòî ñúîòâåòñòâèå ñ íîðìèòå íà ñïðàâåäëèâèÿñúäåáåí ïðîöåñ.

Ïðåç 2008 ã. ÅÑÏ× ïðèå 27 ðåøåíèÿ ñðåùóÁúëãàðèÿ çà íàðóøåíèÿ íà ïðàâîòî íà äîñòúïäî ñúä è ñïðàâåäëèâ ïðîöåñ, ðåãëàìåíòèðàíèîò ÷ëåí 6 íà Êîíâåíöèÿòà. Â ãîëÿìàòà ñè ÷àñòòåçè ðåøåíèÿ, êàêòî âñÿêà ãîäèíà, êàñàÿò íå-ðàçóìíàòà ïðîäúëæèòåëíîñò íà ñúäåáíèòå íà-êàçàòåëíè è ãðàæäàíñêè äåëà. Ñúäúò îòíîâîïîä÷åðòà, ÷å áúëãàðñêîòî çàêîíîäàòåëñòâî íåäàâà ñðåäñòâî çà çàùèòà ñðåùó ïðåêàëåíàòàïðîäúëæèòåëíîñò íà ïðîèçâîäñòâàòà, â íàðó-øåíèå íà ïðàâîòî íà åôåêòèâíî ñðåäñòâî çà çà-ùèòà ïî ÷ëåí 13 îò Êîíâåíöèÿòà. Íÿêîëêî òà-êèâà äåëà áÿõà ïðèêëþ÷åíè ÷ðåç ò. íàð. „ïðèÿ-òåëñêî ñïîðàçóìåíèå“ ìåæäó äúðæàâàòà è æàë-áîïîäàòåëÿ/èòå. Ïî òîçè íà÷èí äúðæàâàòà èç-áÿãâà ïðîãëàñÿâàíå íà îñúäèòåëíî ðåøåíèå ñðå-ùó íåÿ, à æàëáîïîäàòåëèòå ïîëó÷àâàò îáåçùå-òåíèå çíà÷èòåëíî ïî-ðàíî, ìàêàð è â íàìàëåíðàçìåð. Òàêà ïî äåëîòî Òðèôîíîâ ñðåùó Áúë-ãàðèÿ äúðæàâàòà ñå çàäúëæè äà èçïëàòè 2800åâðî çà ïðåòúðïåíèòå íåèìóùåñòâåíè âðåäè,ðàçõîäè è ðàçíîñêè âñëåäñòâèå íà âîäåíî â ïðî-äúëæåíèå íà øåñò ãîäèíè ñðåùó æàëáîïîäàòåëÿ

íàêàçàòåëíî äåëî. Ïî äåëîòî Ïåòðîâ ñðåùóÁúëãàðèÿ äúðæàâàòà ñå ñïîðàçóìÿ äà èçïëàòè1500 åâðî çà âîäåíî ñåäåì ãîäèíè äåëî çà âðå-äè ñðåùó âëàñòèòå.

Ïðåç 2008 ã. ÅÑÏ× ñå ïðîèçíåñå îòíîâî ïîäåëî, êàñàåùî òàêñèòå, êîèòî ñúäèëèùàòà ñú-áèðàò îò èùöè ïî Çàêîíà çà îòãîâîðíîñòòà íàäúðæàâàòà è îáùèíèòå çà âðåäè (ÇÎÄÎÂ), ñëåäêàòî ïðåç 2007 ã. ïî äåëîòî Ñòàíêîâ ñðåùó Áúë-ãàðèÿ Ñúäúò ðàçêðèòèêóâà ñèñòåìàòà çà îïðå-äåëÿíå íà ñúäåáíèòå òàêñè ïî òîçè çàêîí êàòîâúçïèðàùè ïðàâîòî íà äîñòúï äî ñúä. Ñ ðåøå-íèå îò 10 àïðèë 2008 ã. ïî äåëîòî Ìèõàëêîâñðåùó Áúëãàðèÿ Ñúäúò îòíîâî àêöåíòèðà âúð-õó íåñúâúðøåíñòâàòà íà òàçè ñèñòåìà. ×åñòîèùöèòå èñêàò ïî-ãîëåìè ñóìè îò òîâà, êîåòîèì ïðèñúæäàò ñúäèëèùàòà, è òàêà ïðèñúäåíî-òî èì îáåçùåòåíèå ñúùåñòâåíî íàìàëÿâà çàðà-äè ñúäåáíèòå òàêñè, êîèòî òðÿáâà äà ïëàòÿò çàîòõâúðëåíàòà ÷àñò îò èñêà. Â ðåçóëòàò íà ðå-øåíèÿòà íà ÅÑÏ× Íàðîäíîòî ñúáðàíèå ãëàñó-âà ïðåç àïðèë 2008 ã. ïðîìåíè â ÇÎÄÎÂ, êàòîïðåäâèäè íîâè ïëîñêè ñúäåáíè òàêñè, êîèòî èù-öèòå äà çàïëàùàò ïî èñêîâå çà íåèìóùåñòâåíèâðåäè, ðàçìåðúò íà êîèòî íå çàâèñè îò öåíàòàíà ïðåäÿâåíèÿ èñê èëè íà îòõâúðëåíàòà ÷àñòîò íåãî.

Ïî äðóãî äåëî - Èøÿð ñðåùó Áúëãàðèÿ, ðå-øåíèå îò 20 íîåìâðè 2008 ã., Ñúäúò íàìåðè íà-ðóøåíèå íà ïðàâîòî íà ñïðàâåäëèâ ñúäåáåíïðîöåñ, òúé êàòî æàëáîïîäàòåëÿò áèë íàêàðàíîò áúëãàðñêèÿ ñúä äà ïëàòè ðàçíîñêèòå çà ïðå-âîäà÷ ïî íàêàçàòåëíîòî äåëî ñðåùó íåãî. ÅÑ-Ï× ñå ïðîèçíåñå, ÷å òàêà äúðæàâàòà å îòíåëàïðàâîòî íà æàëáîïîäàòåëÿ íà áåçïëàòíà ïî-ìîù îò ïðåâîäà÷, êàêâîòî ïðàâî òîé èìà ïî÷ëåí 6, àë. 3, áóêâà „å“ îò Êîíâåíöèÿòà.

Ïðåç 2008 ã. Êîìèòåòúò íà ìèíèñòðèòå íàÑúâåòà íà Åâðîïà ïðîäúëæè äà ñëåäè èçïúëíå-íèåòî íà ìíîãî ðåøåíèÿ íà ÅÑÏ× ïî ÷ëåí 6 îòÊîíâåíöèÿòà. Êàòî ñèñòåìíè ïðîáëåìè Êîìè-òåòúò îòáåëÿçà:

• ïðåêîìåðíàòà ïðîäúëæèòåëíîñò íàïðîèçâîäñòâàòà ïî ãðàæäàíñêèòå äåëà(äåëîòî Äæàíãîçîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ,2004 ã., è ñõîäíè äåëà), êàêòî è ëèïñà-òà íà åôåêòèâíî ñðåäñòâî çà çàùèòàñðåùó òîâà (ïàê òàì). Òàçè êîíñòàòà-öèÿ ñå îòíàñÿ è çà ïðîèçâîäñòâàòà ïîÇàêîíà çà îòãîâîðíîñòòà íà äúðæàâà-òà è îáùèíèòå çà âðåäè.

• Ïðåêîìåðíàòà ïðîäúëæèòåëíîñò íàïðîèçâîäñòâàòà ïî íàêàçàòåëíèòå äå-ëà (äåëîòî Êèòîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ,2003 ã., è ñõîäíè äåëà), êàêòî è ëèïñà-

9 Âèæ íàïðèìåð: „Þðèñòè îòêðèõà äåñåòêè äåôåêòè â íî-âèÿ ÃÏÊ", â. Äíåâíèê, 4 ôåâðóàðè 2008 ã.10 Âèæ ïîâå÷å êîìåíòàðè âúðõó íÿêîè óðåäáè íà íîâèÿÃÏÊ â: Äèñêðèìèíàöèÿ êúì õîðàòà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâàâ èíñòèòóöèèòå.


òà íà åôåêòèâíî ñðåäñòâî çà çàùèòàñðåùó òîâà (ïàê òàì).

Â äîïúëíåíèå, ïðåç 2008 ã. Êîìèòåòúò íà ìè-íèñòðèòå îòáåëÿçà íåîáõîäèìîñòòà îò êîìïþ-òúðèçàöèÿ íà ñúäåáíàòà ñèñòåìà è ñúçäàâàíåòîíà ðàáîòåù ìåõàíèçúì çà ñúáèðàíå è àíàëèç íàñòàòèñòè÷åñêà èíôîðìàöèÿ ïî äåëàòà. Êîìèòå-òúò èçðàçè çàãðèæåíîñò çà ëèïñàòà íà èçðè÷íàðàçïîðåäáà â íîâèÿ ÃÏÊ çà âúçîáíîâÿâàíå íàäåëàòà ñëåä ðåøåíèå íà ÅÑÏ×, ÷èåòî èçïúëíå-íèå èçèñêâà òîâà (âæ. ðàçãëåæäàíå íà ìåðêèòåïî äåëî Èâàíîâà ñðåùó Áúëãàðèÿ (2007 ã.).

Áåç ïðîìÿíà å è èçïúëíåíèåòî íà èçèñêâàíå-òî íà Êîìèòåòà íà ìèíèñòðèòå çà âúâåæäàíå âçàêîíîäàòåëñòâîòî íà ìåõàíèçúì çà åôåêòèâ-íà çàùèòà ñðåùó îòêàçà íà äúðæàâíèòå îðãà-íè äà èçïëàòÿò îáåçùåòåíèå íà ëèöà, ïîëó÷èëèòîâà ïðàâî âúç îñíîâà íà ðåøåíèÿ íà âúòðåø-íèòå ñúäèëèùà (âæ. äåëàòà Àíãåëîâ ñðåùó Áúë-ãàðèÿ - 2004 ã., Ìàí÷åâà ñðåùó Áúëãàðèÿ -2004ã. è äð.). Êîìèòåòúò íà ìèíèñòðèòå îòáåëÿçà,÷å äîðè è â íîâèÿ ÃÏÊ å ïðåäâèäåíà çàáðàíà çàïðèíóäèòåëíî èçïúëíåíèå íà çàäúëæåíèÿ ñðå-ùó äúðæàâàòà.

Ïðè ðàçãëåæäàíå íà èçïúëíåíèå íà ðåøåíèÿ-òà íà ÅÑÏ× ïî äåëàòà Àë-Íàøèô è äðóãè ñðå-ùó Áúëãàðèÿ (2002 ã.) è Ìóñà è äðóãè ñðåùóÁúëãàðèÿ (2007 ã.) Êîìèòåòúò íà ìèíèñòðèòå èïðåç 2008 ã. êîíñòàòèðà íåðåøåíèÿ ïðîáëåì ñëèïñàòà íà ñóñïåíçèâåí åôåêò íà æàëáèòå ñðå-ùó åêñïóëñèðàíå, îòìÿíà íà ðàçðåøåíèå çà ïðå-áèâàâàíå è íàëàãàíåòî íà çàáðàíà çà âëèçàíåíà òåðèòîðèÿòà íà ñòðàíàòà, êîãàòî òåçè ìåð-êè ñå îñíîâàâàò íà ñúîáðàæåíèÿ çà íàöèîíàë-íàòà ñèãóðíîñò. Çàãðèæåíîñò áå ïðîÿâåíà è ïîâúïðîñà çà ðåàëíàòà âúçìîæíîñò çà ñúäåáåíêîíòðîë âúðõó çàêîííîñòòà çà çàäúðæàíå â ñïå-öèàëíèòå öåíòðîâå çà çàäúðæàíå íà ÷óæäåíöèñ öåë åêñïóëñèðàíå èëè äåïîðòàöèÿ íà îñíîâà-íèå çàïëàõà çà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò.

5. Íåïðèêîñíîâåíîñòíà ëè÷íèÿ è ñåìåéíèÿ æèâîò,

æèëèùåòî è êîðåñïîíäåíöèÿòà

Ïðåç äåêåìâðè 2008 ã. ïàðëàìåíòúò èçìåíèçàêîíîäàòåëíàòà óðåäáà íà ñïåöèàëíèòå ðàçóç-íàâàòåëíè ñðåäñòâà (ÑÐÑ). Â îïèò äà èçïúëíÿòèçèñêâàíèÿòà íà ÅÑÏ× çàêîíîäàòåëèòå ïðåä-âèäèõà íîâè ãàðàíöèè ñðåùó çëîóïîòðåáà ñúñÑÐÑ. Ïðåç þíè 2007 ã. ÅÑÏ× áå ïðîèçíåñúëîñúäèòåëíî ðåøåíèå ñðåùó Áúëãàðèÿ ïî äåëî-òî Àñîöèàöèÿ çà åâðîïåéñêà èíòåãðàöèÿ è ÷î-

âåøêè ïðàâà è Åêèìäæèåâ ñðåùó Áúëãàðèÿ çà-ðàäè çàêîíà çà ÑÐÑ. ÅÑÏ× òîãàâà óñòàíîâè,÷å çàêîíúò å äåôèöèòåí, çàùîòî íå ïðåäâèæäàïîñëåäâàù êîíòðîë âúðõó ïðèëàãàíåòî íà ÑÐÑîò îðãàí, êîéòî å âúíøåí çà ñëóæáèòå èëè ïî-íå ãàðàíòèðàíî íåçàâèñèì. Ñïîðåä ÅÑÏ× òà-êúâ îðãàí òðÿáâà äà ñëåäè äàëè ïðèëàãàíåòîíà ÑÐÑ äåéñòâèòåëíî îòãîâàðÿ íà äàäåíîòî ñú-äåáíî ðàçðåøåíèå çà íåãî; äàëè èçãîòâåíîòî âå-ùåñòâåíî äîêàçàòåëñòâî âÿðíî îòðàçÿâà ñúäúð-æàíèåòî íà ñíåòàòà èíôîðìàöèÿ; äàëè èíôîð-ìàöèÿòà å óíèùîæåíà â çàêîííèÿ ñðîê, àêî ñåå îêàçàëà áåçïîëåçíà. Îñâåí òîâà ñúäúò, äàëðàçðåøåíèå çà ïðèëàãàíå íà ÑÐÑ, òðÿáâà äà ñåóâåäîìÿâà çà ðåçóëòàòèòå îò ïðèëàãàíå íàÑÐÑ è äà óïðàæíÿâà êîíòðîë äàëè ñà ñïàçåíèçàêîíîâèòå èçèñêâàíèÿ. ÅÑÏ× óñòàíîâè „ïúë-íà ëèïñà íà âúíøåí êîíòðîë" â Áúëãàðèÿ, çà-ùîòî ìèíèñòúðúò íà âúòðåøíèòå ðàáîòè áååäèíñòâåíèÿò êîíòðîëèðàù ïðèëàãàíåòî íàÑÐÑ îðãàí. Ñúäúò îòáåëÿçà è ëèïñàòà íà óðå-äáà íà íà÷èíà, ïî êîéòî ìèíèñòúðúò óïðàæí-ÿâà òàêúâ êîíòðîë, êàêòî è òîâà, ÷å òîé/òÿ íåäîêëàäâà íèêîìó êàê ðàáîòè ñèñòåìàòà íà èç-ïîëçâàíå íà ÑÐÑ. Ñïîðåä ÅÑÏ× ëèïñâàøå èàäåêâàòíà óðåäáà íà ïðîöåäóðèòå çà ñúõ-ðàíÿâàíå è óíèùîæàâàíå íà èíôîðìàöèÿòà.Àêî ñúáðàíàòà èíôîðìàöèÿ èçëåçå èçâúí îáõâà-òà íà èñêàíåòî çà ïðèëàãàíå íà ÑÐÑ, ìèíèñòú-ðúò íà âúòðåøíèòå ðàáîòè áå òîçè, êîéòî ïîñâîå óñìîòðåíèå è áåç íèêàêúâ íåçàâèñèì êîí-òðîë ðåøàâà êàêâî äà ñå ïðàâè ñ íåÿ. Äðóãàâàæíà ãàðàíöèÿ, îòñúñòâàùà îò çàêîíà, áå çà-äúëæåíèåòî äà ñå óâåäîìÿâàò ñëåäåíèòå ëèöàçà òîâà, ÷å ñà áèëè ñëåäåíè, êîãàòî òîâà âå÷åíÿìà äà íàâðåäè íà öåëèòå íà ñëåäåíåòî. Ñìè-ñúëúò íà òîâà å, ëèöàòà äà ìîãàò äà ñå çàùèòÿò,àêî ñà áèëè ñëåäåíè íåïðàâîìåðíî. Ïðåç ìàé2008 ã. ÅÑÏ× ïîñòàíîâè íîâî ðåøåíèå ñðåùóÁúëãàðèÿ çà íàðóøåíèå íà ïðàâîòî íà ëè÷åíæèâîò â ðåçóëòàò îò ïîäñëóøâàíå.11

Ïîïðàâêèòå â çàêîíà çà ÑÐÑ îò äåêåìâðè2008 ã. ïðåäâèäèõà ñúçäàâàíåòî íà Íàöèîíàë-íî áþðî çà êîíòðîë íà ÑÐÑ - íåçàâèñèì îðãàí,êîéòî „îñúùåñòâÿâà íàáëþäåíèå“. „Êîíòðîë“âúðõó ïðèëàãàíåòî íà ÑÐÑ âñå îùå ñïîðåä çà-êîíà ñå îñúùåñòâÿâà îò ìèíèñòúðà íà âúòðåø-íèòå ðàáîòè è îò ïðåäñåäàòåëÿ íà Äúðæàâíàòààãåíöèÿ „Íàöèîíàëíà ñèãóðíîñò“ (ÄÀÍÑ). Íà-öèîíàëíîòî áþðî èìà ïðàâîìîùèÿ äà: èçèñêâàîò ñëóæáèòå èíôîðìàöèÿ; ïðîâåðÿâà ðåäîâ-íîñòòà íà âîäåíå íà ðåãèñòðèòå çà ÑÐÑ; âëèçàâ ïîìåùåíèÿ, êúäåòî ñå ñúõðàíÿâàò äîêóìåíòè

11 Âèæ ïî-äîëó.


è èíôîðìàöèÿ; äàâà çàäúëæèòåëíè óêàçàíèÿ çàïîäîáðÿâàíå íà ðåæèìà. Çà äåéíîñòòà ñè òî åæå-ãîäíî äîêëàäâà íà Íàðîäíîòî ñúáðàíèå. Ïîäâúïðîñ å, îò åäíà ñòðàíà, äàëè òåçè ïðàâîìî-ùèÿ íàïúëíî îòãîâàðÿò íà èçèñêâàíåòî çà ñú-äúðæàòåëåí êîíòðîë âúðõó ðàáîòàòà íà ñëóæ-áèòå ñúñ ÑÐÑ. Ïîä âúïðîñ å, îò äðóãà ñòðàíà,è äàëè áþðîòî, êîåòî âñå îùå íå å çàðàáîòèëî,ùå èçïúëíÿâà åôåêòèâíî òåçè ïðàâîìîùèÿ.Ñêåïñèñ â òîâà îòíîøåíèå âíóøàâà çàêîíîâî-òî èçèñêâàíå ÷ëåíîâåòå íà áþðîòî äà èìàò 10ã. ñòàæ â ñëóæáèòå, êàòî àëòåðíàòèâà íà 10 ã.þðèäè÷åñêè ñòàæ. Àêî çíà÷èòåëíà ÷àñò îò ÷ëå-íîâåòå íà áþðîòî ñà õîðà, ôîðìèðàíè îò ñëóæ-áèòå è ïðîôåñèîíàëíî-ñîöèàëíî îáâúðçàíè ñòÿõ, âåðîÿòíîñòòà òîâà áþðî äà êîíòðîëèðàñúùèòå òåçè ñëóæáè ïî êðèòè÷åí è äåéñòâåí íà-÷èí íå å ãîëÿìà.

Äðóãà ñëàáîñò íà çàêîíîâèòå íîâîâúâåäå-íèÿ å, ÷å ñëåäåíèòå ñå óâåäîìÿâàò çà èçïîëçâà-íå íà ÑÐÑ ñàìî êîãàòî áþðîòî ïðåöåíè, ÷å ñëå-äåíåòî èì å áèëî íåïðàâîìåðíî. Òàçè ðàçïîðåä-áà ñúâñåì íå îòãîâàðÿ íà èçèñêâàíåòî íà ÅÑ-Ï× õîðàòà, êîèòî ñà ñëåäåíè, áåçóñëîâíî äàáúäàò èíôîðìèðàíè çà òîâà, êîãàòî âå÷å å âúç-ìîæíî. Âúâåäåíîòî â áúëãàðñêèÿ çàêîí óñëî-âèå çà èíôîðìèðàíåòî èì å áþðîòî äà ïðåöå-íè, ÷å å íàëèöå íåïðàâîìåðíîñò. Òàêà ïðåöåí-êàòà íà áþðîòî ïðåäðåøàâà âúïðîñà çà çàêîí-íîñòòà íà ñëåäåíåòî, çàùîòî âúïðîñúò íèêîãàíÿìà äà ñòèãíå äî ñúä, àêî ÷îâåêúò òàêà è íåíàó÷è, ÷å å áèë ñëåäåí/à. Ïîäîáíà âëàñò íå ñåñëåäâà íà îðãàí, êîéòî íå å ïðàâîðàçäàâàòå-ëåí, îùå ïîâå÷å ïðåäâèä âúçìîæíîñòòà òîé äàáúäå äîìèíèðàí îò êàäðè íà ñëóæáèòå. Çàêî-íîâèòå èçìåíåíèÿ îùå ïðåäâèäèõà ñëóæáèòå äàäîêëàäâàò íà ñúäèÿòà, ðàçðåøèë/à èçïîëçâàíå-òî íà ÑÐÑ. Òîçè äîêëàä ñúäúðæà äàííè çà âè-äà, íà÷àëîòî è êðàÿ íà ïðèëàãàíå íà ÑÐÑ, èç-ãîòâåíè ëè ñà âåùåñòâåíè äîêàçàòåëñòâåíèñðåäñòâà è óíèùîæåíà ëè å ñúáðàíàòà èíôîð-ìàöèÿ. Òîçè äîêëàä îáà÷å íå óâåäîìÿâà ñúäèÿ-òà êàêâè ñà ñúäúðæàòåëíèòå ðåçóëòàòè îò èç-ïîëçâàíåòî íà ÑÐÑ.

Ïðîáëåìúò ñ áåçðàçáîðíèòå è ïðîèçâîëíèïîäñëóøâàíèÿ îò ñëóæáèòå çà ñèãóðíîñò ïðî-äúëæè è ïðåç 2008 ã. Ïðåç ñåïòåìâðè ñå ðàçðà-çè ñêàíäàë, ñëåä êàòî íÿêîëêî íàðîäíè ïðåä-ñòàâèòåëè çàÿâèõà â ïàðëàìåíòà, ÷å òåõíè ðàç-ïå÷àòêè îò òåëåôîííè ðàçãîâîðè ñà ñúáèðàíèïðîèçâîëíî îò ÄÀÍÑ. Åäèí ñîáñòâåíèê íà èí-òåðíåò ñàéò çàÿâè, ÷å íåãîâèòå òåëåôîíè ñà ïîä-ñëóøâàíè ðåäîâíî.12 Ãëàâíèÿò ïðîêóðîð çàÿ-

âè, ÷å „òîâà, êîåòî ñòàâà, àêî äåéñòâèòåëíî åñòàíàëî ïî íà÷èíà, ïî êîéòî ãî ðàçáèðàìå, åàáñîëþòíî íåäîïóñòèìî è î÷åâèäíî òðÿáâà äàñå âçåìàò ìåðêè“. Äî êðàÿ íà ãîäèíàòà îáà÷åíå áÿõà îáÿâåíè ðåçóëòàòè îò ðàçñëåäâàíåòî íàèçíåñåíèòå ôàêòè.

ÅÑÏ× ïîñòàíîâè ïðåç 2008 ã. íÿêîëêî ðå-øåíèÿ, êàñàåùè íåïðèêîñíîâåíîñòòà íà êîðåñ-ïîíäåíöèÿòà è âìåøàòåëñòâîòî â ëè÷íèÿ æè-âîò ÷ðåç ñïåöèàëíè ðàçóçíàâàòåëíè ñðåäñòâà.Ïðåç ãîäèíàòà ÅÑÏ× çà âòîðè ïúò ñå ïðîèçíå-ñå ïî äåëî, êàñàåùî èçïîëçâàíåòî íà ñïåöèàë-íè ðàçóçíàâàòåëíè ñðåäñòâà (ÑÐÑ). Íà 22 ìàé2008 ã. ïî äåëîòî Êèðîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ Ñú-äúò îòíîâî íàìåðè íàðóøåíèå íà ïðàâîòî íàëè÷åí æèâîò è êîðåñïîíäåíöèÿ ïî ÷ëåí 8 îò Êîí-âåíöèÿòà. Òåëåôîíèòå íà æàëáîïîäàòåëÿ áèëèïîäñëóøâàíè ïî èñêàíå íà ÌÂÐ. Ñúäúò ïðèå,÷å ëèïñâà íåçàâèñèì îðãàí, êîéòî äà ðàçãëåæ-äà ñëó÷àè íà èçïîëçâàíå íà ÑÐÑ, à æàëáîïîäà-òåëÿò íå å èìàë íà÷èí äà ïîëó÷è èíôîðìàöèÿçà òåëåôîííîòî ïîäñëóøâàíå è âúçìîæíîñò äàñå çàùèòè.

Ïðåç 2008 ã. íåïðèêîñíîâåíîñòòà íà êîðåñ-ïîíäåíöèÿòà íà çàäúðæàíèòå ïîä ñòðàæà ëèöàâ Áúëãàðèÿ áå ïðåäìåò íà âàæíî ðåøåíèå íàÅÑÏ×. Ïî äåëîòî Áî÷åâ ñðåùó Áúëãàðèÿ îò 13íîåìâðè 2008 ã., Ñúäúò íàìåðè íàðóøåíèå íàïðàâîòî íà íåïðèêîñíîâåíîñò íà ëè÷íàòà êî-ðåñïîíäåíöèÿ (÷ëåí 8 îò Êîíâåíöèÿòà) íà çà-äúðæàíèòå. Òîé ïîñòàíîâè, ÷å áúëãàðñêèòåâëàñòè ñèñòåìàòè÷íî ñà ïðîâåðÿâàëè íåïðàâ-íàòà êîðåñïîíäåíöèÿ íà çàäúðæàíèòå ëèöà, áåçòåçè ïðîâåðêè äà ñà áèëè „âúç îñíîâà íà çàêî-íà“ ïî ñìèñúëà íà Êîíâåíöèÿòà - áåç äà èìàñúäåáíî ðàçðåøåíèå, êàêòî èçèñêâà ÷ëåí 34 îòÊîíñòèòóöèÿòà - è áåç ïðîâåðêèòå äà ñà èìàëèçàêîííà öåë èëè äà ñà ñúñòàâëÿâà ïðîïîðöèî-íàëíè, íàé-ìàëêî óâðåæäàùè ïðàâîòî, ñðåäñ-òâà. Ïðîâåðêèòå ñà ïðàâåíè âúç îñíîâà íà ÷ë.25, àë. 1 (1) îò Íàðåäáà ¹ 2 çà ïîëîæåíèåòî íàîáâèíÿåìèòå è ïîäñúäèìèòå ñ ìÿðêà çà íåîò-êëîíåíèå çàäúðæàíå ïîä ñòðàæà (îáí. 19.04.1999ã., äåéñòâàëà äî 2006 ã.) è ÷ëåí 132ä, àë. 3 (3)îò Çàêîíà çà èçïúëíåíèå íà íàêàçàíèÿòà (ÇÈÍ),êîèòî äàâàò âúçìîæíîñò äà ñå ïðîâåðÿâà öÿëà-òà êîðåñïîíäåíöèÿ íà çàäúðæàíèòå, ñ èçêëþ-÷åíèå íà òàçè ñ àäâîêàòèòå èì. Ñ ðåøåíèå îò2006 ã.13 Êîíñòèòóöèîííèÿò ñúä íàìåðè çà íå-êîíñòèòóöèîííà ïîñî÷åíàòà ðàçïîðåäáà íàÇÈÍ ïîðàäè øèðîêàòà âúçìîæíîñò çà ïðîâåð-êà íà êîðåñïîíäåíöèÿòà íà çàäúðæàíèòå ëèöàáåç îãëåä íà ëè÷íîòî èì ïîëîæåíèå è îáùåñ-

12 „Àãåíöèÿòà ïîäñëóøâà äåïóòàòè, ïðîêóðàòóðàòà íå çíàå",Mediapool, 25.09.2008 ã.

13 Ðåøåíèå ¹ 4 îò 18 àïðèë 2006 ã. ïî ê.ä. ¹ 11 îò 2005 ã.,îáí., ÄÂ, áð. 36 îò 2 ìàé 2006 ã.


òâåíàòà îïàñíîñò, êîÿòî äàäåíà êîðåñïîíäåí-öèÿ ìîæå äà ïðåäñòàâëÿâà. Òîçè ðåæèì âå÷å åïðîìåíåí, êàòî íîâàòà ðàçïîðåäáà íà ÷ë. 178îò Ïðàâèëíèêà çà ïðèëàãàíå íà ÇÈÍ ïðåäâèæ-äà, ÷å êîðåñïîíäåíöèÿòà íà çàäúðæàíèòå ïîäñòðàæà íå ïîäëåæè íà ïðîâåðêà.

Íåïðèêîñíîâåíîñòòà íà êîðåñïîíäåíöèÿòàíà ëèøåíèòå îò ñâîáîäà áå ïðåäìåò è íà äåëî-òî Ïåòðîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ, ðåøåíèå îò 22 ìàé2008 ã., ÅÑÏ× ïðèå, ÷å ïðîâåðêàòà íà êîðåñ-ïîíäåíöèÿòà íà æàëáîïîäàòåëÿ â çàòâîðà å èìà-ëà "çàêîííà öåë", äà ãàðàíòèðà, ÷å òÿ íå ñúäúð-æà ìàòåðèàëè, êîèòî áèõà ìîãëè äà çàñòðàøàòñèãóðíîñòòà â çàòâîðà. Âúïðåêè òîâà, íà÷èíúò,ïî êîéòî òàçè ïðîâåðêà ñå å èçâúðøâàëà âúðõóöÿëàòà êîðåñïîíäåíöèÿ íà æàëáîïîäàòåëÿ, áåçîãëåä íà íåéíèÿ õàðàêòåð, íå å ñúðàçìåðåí, ïî-ðàäè êîåòî Ñúäúò íàìèðà íàðóøåíèå íà ÷ëåí 8îò Êîíâåíöèÿòà. Òîé ïîñòàíîâè, ÷å å íàðóøåíè ÷ëåí 14 îò Êîíâåíöèÿòà, êîéòî çàáðàíÿâà äèñ-êðèìèíàöèÿòà. Çà ðàçëèêà îò æåíåíèòå çàòâîð-íèöè, íåæåíåíèòå íå áèëè äîïóñêàíè äà òåëå-ôîíèðàò íà ïàðòíüîðêèòå ñè, âúïðåêè ÷å èìàòóñòàíîâåí ñåìååí æèâîò è äåöà ñ òÿõ.

Ñúäúò ñå ïðîèçíåñå è ïî äðóãî äåëî, ñâúðçà-íî ñ íåïðèêîñíîâåíîñòòà íà êîðåñïîíäåíöèÿ-òà è äîìà - Ñòåôàíîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ, ðåøå-íèå îò 22 ìàé 2008 ã. Äåëîòî êàñàå ïðåòúðñâà-íåòî è èççåìâàíåòî íà êîìïþòúðíà òåõíèêà îòîôèñà íà ïðàêòèêóâàù àäâîêàò. Ïîëèöèÿòà èç-çåëà öåëèÿ êîìïþòúð íà æàëáîïîäàòåëÿ îò îôè-ñà ìó, çàåäíî ñ âñè÷êè äèñêåòè, âúâ âðúçêà ñðàçñëåäâàíå íà ïðåñòúïëåíèå, ïî êîåòî æàëáî-ïîäàòåëÿò áèë çàïîäîçðÿí. ÅÑÏ× íàìåðè, ÷åìàêàð è äà ñà èìàëè ëåãèòèìíà öåë çà èççåì-âàíåòî - ðàçñëåäâàíå íà ïðåñòúïëåíèå, âëàñòè-òå íå ñà äåéñòâàëè ïðîïîðöèîíàëíî. Ðàçðåøå-íèåòî çà èçâúðøâàíå íà èççåìâàíåòî áèëî òà-êà øèðîêî ôîðìóëèðàíî, ÷å ïîçâîëèëî íà ïî-ëèöèÿòà äà èççåìå çà öåëè äâà ìåñåöà öÿëàòàêîìïþòúðíà òåõíèêà íà àäâ. Ñòåôàíîâ, êîÿòîñúäúðæàëà è èíôîðìàöèÿ, ïðåäñòàâëÿâàùà ñëó-æåáíà òàéíà ïî Çàêîíà çà àäâîêàòóðàòà. Çàåä-íî ñ òîâà Ñúäúò íàìåðè, ÷å ïî áúëãàðñêîòî çà-êîíîäàòåëñòâî íå ñúùåñòâóâà ïðîöåäóðà çà îñ-ïîðâàíå íà çàêîíîñúîáðàçíîñòòà íà ïðåòúðñâà-íåòî è èççåìâàíåòî, ïîðàäè êîåòî íå å ñúùåñ-òâóâàëî è åôåêòèâíî ïðàâíî ñðåäñòâî çà çàùè-òà íà æàëáîïîäàòåëÿ.

Çàùèòàòà îò äîìàøíî íàñèëèå ñúùî áåïðåäìåò ïðåç 2008 ã. íà äåëî ñðåùó Áúëãàðèÿïðåä ÅÑÏ×. Ñ ðåøåíèå îò 12 þíè 2008 ã. ïîäåëîòî Áåâàêóà è Ñ. ñðåùó Áúëãàðèÿ, Ñúäúòïîñòàíîâè, ÷å äúðæàâàòà å íàðóøèëà ïðàâîòîíà ëè÷åí è ñåìååí æèâîò íà äâàìà áúëãàðñêèãðàæäàíè, ã-æà Áåâàêóà è ìàëîëåòíèÿ é ñèí Ñ.

Ñúäúò íàìåðè, ÷å áúëãàðñêèòå âëàñòè â ëèöå-òî íà ïîëèöèÿòà è ïðîêóðàòóðàòà íå ñà ïðåä-ïðèåëè àäåêâàòíè ìåðêè çà ñàíêöèîíèðàíå íà-ñèëñòâåíîòî ïîâåäåíèå íà áèâøèÿ ñúïðóã íà ã-æà Áåâàêóà ñïðÿìî íåÿ. Ñúäúò êðèòèêóâà ñú-ùî òàêà ìóäíîñòòà íà áúëãàðñêèÿ ñúä ïðèïðîèçíàñÿíå ïî ïðèâðåìåííèòå ìåðêè çà ãðèæàçà äåòåòî, êîåòî òîé å òðÿáâàëî äà íàïðàâè íå-çàáàâíî, òúé êàòî å èìàëî îáñòîÿòåëñòâà, êîè-òî ñà ìîãëè äà ñå îòðàçÿò âðåäîíîñíî íà ðàç-âèòèåòî ìó (àãðåñèâíî ïîâåäåíèå îò ñòðàíà íàáàùàòà). ÅÑÏ× êðèòèêóâà íåñïîñîáíîñòòà íàáúëãàðñêèòå âëàñòè äà îñèãóðÿò çàùèòà íà æàë-áîïîäàòåëèòå â òðóäíèòå îáñòîÿòåëñòâà îêî-ëî ðàçâîäà è àãðåñèâíîòî ïîâåäåíèå íà áèâøèÿñúïðóã íà ã-æà Áåâàêóà. Âúïðåêè ÷å ñà áèëèïðåäñòàâåíè íåìàëîâàæíè äîêàçàòåëñòâà çà íà-ñèëèå â ñåìåéñòâîòî, ïîëèöåéñêèòå è ïðîêóðîð-ñêèòå âëàñòè íå ñà îñèãóðèëè åôåêòèâíà çàùè-òà. Ìàêàð è äà íå ñà îñòàíàëè ñúâñåì ïàñèâíè,òå, íèòî ñà ñàíêöèîíèðàëè, íèòî ñà âçåëè äðó-ãè îãðàíè÷èòåëíè ìåðêè ñðåùó íåïðàâîìåðíî-òî ïîâåäåíèå íà ñúïðóãà, êîåòî ïðåäñòàâëÿâàîòêàç äà îñèãóðÿò íåçàáàâíà çàùèòà íà ëèöà âíóæäà. Âìåñòî òîâà âëàñòèòå ñà ñ÷åëè, ÷å òà-êàâà ïîìîù íå å áèëà íåîáõîäèìà, çàùîòî ñåêàñàåëî çà „ëè÷åí ñïîð“.

6. Ñâîáîäà íà ìèñúëòà,ñúâåñòòà, ðåëèãèÿòà

è óáåæäåíèÿòà

Ïðåç 2008 ã. íÿìàøå èçìåíåíèÿ â çàêîíîäà-òåëñòâîòî, ðåãëàìåíòèðàùî îòíîøåíèÿòà ìåæ-äó ðåëèãèîçíèòå îáùíîñòè è äúðæàâàòà, êàê-òî è ïðåäåëèòå íà ïðàâàòà íà ãðàæäàíèòå äàóïðàæíÿâàò ðåëèãèÿòà ñè. Ïðîäúëæè äà äåé-ñòâà ðåñòðèêòèâíèÿò è äèñêðèìèíàöèîíåí Çà-êîí çà âåðîèçïîâåäàíèÿòà, ïðèåò íà 20 äåêåì-âðè 2002 ã.

Ïðåç äåêåìâðè ñòàíà ïóáëè÷íî èçâåñòíî, ÷åðåøåíèåòî íà Åâðîïåéñêèÿ ñúä ïî ïðàâàòà íà÷îâåêà ïî äåëîòî íà ò.íàð. „àëòåðíàòèâåí ñè-íîä“ íà Áúëãàðñêàòà ïðàâîñëàâíà öúðêâà, çà-âåäåíî ïî ïîâîä íà íàñèëñòâåíîòî èçãîíâàíåíà íåãîâèòå ñâåùåíèöè îò öúðêâèòå ïðåç ëÿòî-òî íà 2004 ã.14 ñðåùó Áúëãàðèÿ, íÿìà äà å â ïîë-çà íà áúëãàðñêîòî ïðàâèòåëñòâî. Ðåøåíèåòîñòàíà ôàêò íà 22 ÿíóàðè 2009 ã. è èìà äâå ãëàâ-íè ïîñëåäèöè îò èçïúëíåíèåòî ìó. Ïúðâàòà å,



÷å Çàêîíúò çà âåðîèçïîâåäàíèÿòà îò 2002 ã.òðÿáâà äà áúäå èçìåíåí, òúé êàòî, ñïîðåä ÅÑ-Ï×, íàðóøàâà ÷ëåí 9 îò ÅÊÏ×. Âòîðàòà å, ÷åäúðæàâàòà ñëåäâà äà íàìåðè íà÷èí - â òðèìå-ñå÷åí ñðîê - äà ïîñòèãíå „ñïðàâåäëèâî óäîâ-ëåòâîðåíèå íà ïðåòåíöèèòå“ íà êðèëîòî íàÁÏÖ, êîåòî íå ïðèçíàâà Ìàêñèì çà ïàòðèàðõ.Òîâà îçíà÷àâà íàé-ìàëêîòî, ÷å äåñåòêèòå ñâå-ùåíèöè, êîèòî áÿõà èçãîíåíè îò öúðêâèòå â ðå-çóëòàò îò ïîëèöåéñêàòà àêöèÿ íà 20 ñðåùó 21þëè 2004 ã., ùå òðÿáâà äà áúäàò âúðíàòè ïîìåñòàòà èì, à äúðæàâàòà ùå ñå íàëîæè, àêî íåñå ñòèãíå äî îáåäèíåíèå íà äâåòå êðèëà â Áúë-ãàðñêàòà ïðàâîñëàâíà öúðêâà, äà íàìåðè ôîð-ìà çà ïðèçíàâàíå íà ò. íàð. „àëòåðíàòèâåí ñè-íîä“.

Íàðóøåíèÿòà íà ðåëèãèîçíèòå ïðàâà íàãðàæäàíèòå ïðåç 2008 ã. áÿõà è ïî íàñî÷åíîñò,è ïî òåæåñò, ïîäîáíè íà òåçè, êîèòî áÿõà ðå-ãèñòðèðàíè ïðåç 2007 ã.

Ïðåç àïðèë èìàøå ñëó÷àé íà çàêðèâàíå íàÍÏÎ ïîä ïðåäëîã, ÷å âúðøè äåéíîñò, êîÿòî åïîçâîëåíà ñàìî íà ðåãèñòðèðàíè ñïîðåä Çàêî-íà çà âåðîèçïîâåäàíèÿòà îáùíîñòè. Òàêúâ åñëó÷àÿò ñ áëàãîåâãðàäñêàòà ãðóïà íà ò.íàð.„àõìàäèè“, åäíî òå÷åíèå â ìþñþëìàíñêàòà ðå-ëèãèÿ. Òàçè ãðóïà ñå áåøå ðåãèñòðèðàëà êàòîÍÏÎ, çàùîòî ïðåç 2005 ã. é áå îòêàçàíà ðåãèñ-òðàöèÿ êàòî âåðîèçïîâåäàíèå. Íî íà 29 àïðèë2008 ã. Âúðõîâíèÿò êàñàöèîíåí ñúä é îòíå ñòà-òóòà íà íåïðàâèòåëñòâåíà îðãàíèçàöèÿ, ñëåäêàòî ïðåç 2005 ã. è ïðåç 2007 ã. íà äâà ïúòè éáå îòêàçàíà ðåãèñòðàöèÿòà êàòî âåðîèçïîâå-äàíèå ïîä íàçâàíèåòî „Ðåëèãèîçíà îáùíîñò íààõìàäèèòå“. Ñîôèéñêèÿò ãðàäñêè ñúä, îòêàçâàé-êè íà àõìàäèèòå ñòàòóòà íà âåðîèçïîâåäàíèå,ðåøè, ÷å òå ñà â ñúñòîÿíèå „äà ïðåäèçâèêàò ðàç-êîë â ñðåäèòå íà ìþñþëìàíñêîòî èçïîâåäàíèå“è ÷å òúëêóâàíèåòî íà Èñëÿìà, êîåòî òå äàâàò,å „íåòðàäèöèîííî“ çà ñòðàíàòà íè. Â ïå÷àòà èâ åëåêòðîííèòå ìåäèè ñå ïîÿâèõà ðåäèöà ìàòå-ðèàëè, îïèñâàùè àõìàäèèòå êàòî „îïàñíà, òî-òàëèòàðíè è òåðîðèñòè÷íà ñåêòà“, íåùî, êîå-òî å â ïúëíî ïðîòèâîðå÷èå ñ ôàêòèòå. Ìíîçèíàíàáëþäàòåëè èçêàçâàò ïðåäïîëîæåíèåòî, ÷åêàêòî îòêàçúò àõìàäèéöèòå äà ñòàíàò âåðîèç-ïîâåäàíèå, òàêà è çàëè÷àâàíåòî èì îò ñïèñú-öèòå íà ÍÏÎ, ñå äúëæè íà ñúïðîòèâàòà íàÃëàâíîòî ìþôòèéñòâî, êîíñóëòèðàëî îòðèöà-òåëíîòî ñòàíîâèùå, êîåòî Äèðåêöèÿ „Âåðîèç-ïîâåäàíèÿ“ ïðè Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò âíåñå ïîòîâà äåëî.

Íà 21 àïðèë áå ðåãèñòðèðàíî ðúêîâîäñòâî-òî íà Ãëàâíîòî ìþôòèéñòâî ñ ãëàâåí ìþô-òèÿ Ìóñòàôà Àëèø Õàäæè, êîéòî çàåìàøå èïðåäè òîâà òîçè ïîñò. Ðåãèñòðàöèÿòà áå ïðåä-

øåñòâàíà îò êîíôåðåíöèÿ íà ìþñþëìàíñêî-òî èçïîâåäàíèå íà 19 àïðèë, êîÿòî áå ñâèêàíàïî ðàçïîðåæäàíå íà Ñîôèéñêèÿ ãðàäñêè ñúä,çàùîòî áèâøèÿò ãëàâåí ìþôòèÿ Íåäèì Ãåí-äæåâ ñïå÷åëè äåëî â ÅÑÏ×, êîéòî îáÿâèñâàëÿíåòî ìó îò ïîñòà è íàìåñàòà íà äúðæà-âàòà âúâ âúòðåøíèòå ðàáîòè íà ìþñþëìàí-ñêîòî èçïîâåäàíèå çà ïðîòèâîðå÷àùè íà ÷ë. 9îò ÅÊÏ×, à òðèìà ðàéîííè ìþôòèè - ïðèâúð-æåíèöè íà Ãåíäæåâ - Øèíàñè Ñþëåéìàí, Ðà-ìàäàí Ìàëåêîâ è Èáðÿì Èñëÿì çàâåäîõà äå-ëî, â êîåòî îñïîðâàõà ðåäîâíîñòòà è çàêîí-íîñòòà íà êîíôåðåíöèÿòà îò 2005 ã., èçáðàëàÌóñòàôà Õàäæú çà ãëàâåí ìþôòèÿ è ÁàñðèÏåõëèâàí çà ïðåäñåäàòåë íà Âèñøèÿ ìþñþë-ìàíñêè äóõîâåí ñúâåò. Îñïîðâàùèÿò ïîñòà íàãëàâåí ìþôòèÿ Íåäèì Ãåíäæåâ è íåãîâèòå ïðè-âúðæåíèöè òâúðäÿò, ÷å è òóê, êàêòî ñå å ñëó÷-âàëî íåâåäíúæ ïðåäè, å èìàëî íàìåñà íà ïî-ëèòè÷åñêàòà âëàñò è ïî-ñïåöèàëíî íà ÄÏÑ, çàäà áúäå óòâúðäåíî ðúêîâîäñòâî íà Ãëàâíîòîìþôòèéñòâî, óäîáíî çà òàçè ïàðòèÿ è çà ïðà-âèòåëñòâîòî.

Ïðåç äåêåìâðè åäèí ñúä â Ñìîëÿí âçå ðåøå-íèå äà ïðåóñòàíîâè äåéíîñòòà íà ÍÏÎ „Îáå-äèíåíèå çà èñëÿìñêà ðåëèãèÿ è êóëòóðà“. Îôè-öèàëíèÿò ïðåäëîã çà òîâà áå, ÷å îðãàíèçàöèÿ-òà ñå çàíèìàâà ñ íåïîçâîëåíà çà íåÿ ðåëèãèîç-íà äåéíîñò, ìàêàð òÿ äà å ïî èäåÿ ðåëèãèîçíî-ïðîñâåòíà è îñâåí òîâà ïðîïîâÿäâà èäåè, êîè-òî „íå ñà òðàäèöèîííè çà èñëÿìà ó íàñ.“ Òàçèîðãàíèçàöèÿ ñòàíà èçâåñòíà ñ òîâà, ÷å ïîìîã-íà íà ó÷åíè÷êè îò Äåâèí äà ïîäàäàò æàëáà äîÊîìèñèÿòà çà çàùèòà ñðåùó äèñêðèìèíàöèÿïîðàäè òîâà, ÷å ñìîëÿíñêèòå ó÷èëèùíè âëàñ-òè èì çàáðàíÿâàõà äà íîñÿò ìþñþëìàíñêè çàá-ðàäêè äîêàòî ñà â ó÷èëèùå.

Ïðåç ãîäèíàòà èìàøå ðåäèöà ñëó÷àè íàïðîÿâè íà âðàæäåáíî îòíîøåíèå êúì íÿêîè ðå-ëèãèîçíè îáùíîñòè êàêòî îò ñòðàíà íà îòäåë-íè ãðàæäàíè, ïîëèòè÷åñêè è îáùåñòâåíè ñèëè,òàêà è îò ñòðàíà íà ìåñòíè âëàñòè. Îñíîâíèîáåêòè íà òîâà âðàæäåáíî îòíîøåíèå áÿõà, ïîåäíà âå÷å óñòàíîâèëà ñå ëîøà òðàäèöèÿ, ìþ-ñþëìàíèòå è „Ñâèäåòåëèòå íà Éåõîâà“.

Íàé-òåæêèÿò ñëó÷àé íà ïðîÿâà íà íåíàâèñòè îìðàçà íà ðåëèãèîçíà îñíîâà áå ïîáîÿò, íà-íåñåí íàä 53-ãîäèøíèÿ Õàñàí Ñàëèõ Òàõèð, áúë-ãàðèí, èçïîâÿäâàù èñëÿìà, îò ñåëî Áîãäàíèöà,ðàçïîëîæåíî íà äâàäåñåòèíà êèëîìåòðà îòÏëîâäèâ. Íà 11 ñåïòåìâðè 2008 ã. ðàíî ñóòðèí-òà â òîçè ãðàä òîé áå íàïàäíàò â ãðúá, áèò äîçàãóáà íà ñúçíàíèå è îñòàâåí íà óëèöàòà â áåç-ïîìîùíî ñúñòîÿíèå, êúäåòî ïî-êúñíî áå íàìå-ðåí îò äðóãè ìþñþëìàíè, îòèâàùè íà ñóòðåø-íà ìîëèòâà â äæàìèÿòà. Ñàìèÿò ïîáîé ñòàíà


íà óëèöàòà, ìíîãî áëèçî äî ìîëèòâåíàòà ñãðà-äà. Íà ïîñòðàäàëèÿ áÿõà ñ÷óïåíè ÷åëþñòèòå,èìàøå ðàíè ïî ëèöåòî è ðúöåòå. Ïî âñÿêà âå-ðîÿòíîñò ïðåñòúïëåíèåòî å èçâúðøåíî îò îì-ðàçà, âúïðåêè ÷å äîñåãà íÿìà äàííè èçâúðøè-òåëèòå äà ñà íàìåðåíè è ïðèâëå÷åíè êúì îòãî-âîðíîñò. Âå÷åðòà íà äåíÿ ïðåäè èíöèäåíòà,ïðåä äæàìèÿòà å èìàëî ãðóïà îò 15-20 ìëàäå-æè, êîèòî, ñúáëå÷åíè äî êðúñòà, ñà âèêàëè ïðåääæàìèÿòà è ñà ïñóâàëè âëèçàùèòå è èçëèçàùè-òå îò ìîëèòâåíèÿ äîì õîðà. Òå ñà õâúðëèëè êà-ìúê, êîéòî å óöåëèë åäíî ìîì÷å ïî ãëàâàòà.Ñúáðàëèòå ñå çà ìîëèòâà õîðà ñå îïëàêàëè íàïîëèöàé, êîéòî ìèíàë ïî óëèöàòà, íî ïîëèöèÿòàêà è íå äîøëà, à õóëèãàíèòå ñè ñòîÿëè, âè-êàëè è îñêúðáÿâàëè õîðàòà, íåîáåçïîêîÿâàíèîò îðãàíèòå íà ðåäà.15

Ïðåç ôåâðóàðè ñãðàäàòà íà Ãëàâíîòî ìþô-òèéñòâî áå „óêðàñåíà“ ñ îáèäíè çà ìþñþëìà-íèòå íàäïèñè, èçïèñàíè ïî òîêó-ùî áîÿäèñàíè-òå ñòåíè íà ïîñòðîéêàòà. Òîâà íå å èçîëèðàíñëó÷àé - ñïîðåä äàííè, ïðåäîñòàâåíè îò ãëàâ-íèÿ ñåêðåòàð íà Ãëàâíîòî ìþôòèéñòâî ÕþñåèíÕàôúçîâ, ïðåç ïîñëåäíèòå 10 ãîäèíè, ò.å. çà âðå-ìåòî îò 1997 äî 2007 ã., ñà ðåãèñòðèðàíè ïîâå-÷å îò 50 ñëó÷àÿ íà îñêâåðíåíè ìîëèòâåíè è àä-ìèíèñòðàòèâíè ñãðàäè íà ìþñþëìàíñêîòî èç-ïîâåäàíèå, ïðè òîâà âúâ âñè÷êèòå 12 ðàéîííèìþôòèéñòâà, íî íàé-âå÷å â Êàçàíëúê, Ïëåâåíè Âàðíà. Ïðè òîâà ñàìî â äâà-òðè ñëó÷àÿ ñàçàëîâåíè èçâúðøèòåëèòå, à îñòàíàëèòå îñòà-âàò ñ „íåèçâåñòåí èçâúðøèòåë“. Îò Ãëàâíîòîìþôòèéñòâî çàÿâèõà ïðåä ÁÕÊ, ÷å, ñïîðåä òåõ-íèòå âïå÷àòëåíèÿ, ïîëèöèÿòà îñòàâà â ïîâå÷å-òî ñëó÷àè àïàòè÷íà êúì ïîäîáíè ïðîÿâè è âî-äè ðàçñëåäâàíèÿòà ïî-ñêîðî ôîðìàëíî. Êàêòîâ ñëó÷àÿ ñ îáèäíèòå íàäïèñè ïî ñãðàäàòà íàÃëàâíîòî ìþôòèéñòâî â Ñîôèÿ, òàêà è â ðåäè-öà äðóãè ïîäîáíè ñëó÷àè, ïðåñàòà ñúîáùàâàçà ïîðóãàâàíåòî, íî îôèöèàëíè îñúäèòåëíèðåàêöèè ëèïñâàò.16

Íà 13 þíè 2008 ã. áå ñúîáùåíî, ÷å ðóñåí-ñêèÿò Îáùèíñêè ñúâåò å âçåë ðåøåíèå ïðåäèø-íèÿ äåí, ñ êîåòî çàäúëæàâà êìåòà Áîæèäàð Éî-òîâ „äà ïðåäïðèåìå íåîáõîäèìèòå äåéñòâèÿ çàïðåóñòàíîâÿâàíå íà çâóêîâàòà àãðåñèÿ îò óðåä-áàòà íà öåíòðàëíàòà äæàìèÿ „Ñàèä ïàøà“.17

Ñïîðåä ìíîçèíñòâîòî â ìåñòíèÿ ïàðëàìåíòìîíòèðàíàòà íà ìèíàðåòî íà äæàìèÿòà óðåäáàïðåäñòàâëÿâà „ëîêàëåí èçòî÷íèê íà øóì“ èêìåòúò áå çàäúëæåí äà ïðåäïðèåìå äåéñòâèÿ,çà äà îòñòðàíè òîçè øóì, ñúãëàñíî ïðåäïèñà-íèÿòà íà çàêîíîäàòåëñòâîòî çà çàùèòà îò øó-ìà â îêîëíàòà ñðåäà. Ðåøåíèåòî áå ïðèåòî ïîèíèöèàòèâà íà ñúâåòíèöèòå îò ïàðòèÿ „Àòà-êà“ ñëåä èíèöèèðàíà îò òàçè ïàðòèÿ ïîäïèñêàè ñëåä ãîñòóâàíå â Ðóñå íà ëèäåðà íà òàçè ïàð-òèÿ Âîëåí Ñèäåðîâ. Òàêà çà ïðúâ ïúò â Áúëãà-ðèÿ ñèãíàëè, êàíåùè âÿðâàùèòå íà ìîëèòâà,êàêâîòî å ïåñíîïåíèåòî íà èìàìà îò ìèíàðåòîíà äæàìèÿòà, èìàùî ñúùàòà ïðèðîäà, êàêòî èêàìáàíåíèÿ çâúí îò ÷åðêâèòå, áÿõà êâàëèôè-öèðàíè ïî î÷åâèäíî äèñêðèìèíàöèîíåí íà÷èíêàòî „øóì“.

Â íÿêîëêî ãðàäà íà Áúëãàðèÿ ïðîäúëæèõà äàäåéñòâàò îáùèíñêè íàðåäáè, êîèòî îãðàíè÷à-âàò ïðàâîòî íà ïóáëè÷íî èçðàçÿâàíå íà ðåëè-ãèîçíè óáåæäåíèÿ. Òå ìîãàò äà çàñåãíàò ìíîãîðåëèãèîçíè ãðóïè, îñîáåíî òàêèâà, êîèòî ñà íî-âè è îùå íå ñà óñïåëè äà ïðèäîáèÿò îôèöèàëíîïðèçíàíèå èëè ïúê ãðóïè, êîèòî ñà íàöèîíàëíîïðèçíàòè ïî ðåäà íà Çàêîíà çà âåðîèçïîâåäà-íèÿòà, íî íÿìàò ðåãèñòðèðàíî ïîäðàçäåëåíèåâ äàäåí ãðàä. Ñïîðåä ÷ëåí 19 îò Çàêîíà çà âå-ðîèçïîâåäàíèÿòà òå ìîãàò äà èìàò ìåñòíè ïîä-ðàçäåëåíèÿ, àêî â óñòàâèòå èì å ïðåäâèäåíî òî-âà, à ðåãèñòðàöèÿòà íà ìåñòíî ïîäðàçäåëåíèåå âúïðîñ íà óñìîòðåíèå íà ñàìîòî âåðîèçïîâå-äàíèå, êîåòî ñàìî òðÿáâà äà óâåäîìè ìåñòíè-òå âëàñòè, ÷å â äàäåí ãðàä èìà íåãîâ êëîí. Â÷àñòíîñò, òîçè ïðîäúëæàâàù ïðîáëåì çàñåãíàîñîáåíî „Ñâèäåòåëèòå íà Éåõîâà“ è íÿêîè äðó-ãè ìàëöèíñòâåíè ðåëèãèîçíè îáùíîñòè. Â Áóð-ãàñ ñúîòâåòíàòà îáùèíñêà íàðåäáà â ÷ëåí 4,àë. 1 çàáðàíÿâà „ïóáëè÷íîòî èçðàçÿâàíå íà âåð-ñêè óáåæäåíèÿ îò ïðåäñòàâèòåëè íà âåðîèçïî-âåäàíèÿ, êîèòî íå ñà ðåãèñòðèðàíè ïî Çàêîíàçà âåðîèçïîâåäàíèÿòà“. Íàðóøåíèåòî ñå íàêàç-âà ñ ãëîáà äî 5000 ëâ. Â Ïëîâäèâ ìåñòíàòà Íà-ðåäáà çà îïàçâàíå íà îáùåñòâåíèÿ ðåä â ñâîÿ÷ëåí 7, àë. 1 çàáðàíÿâà „äåìîíñòðàöèè, ðåëè-ãèîçíè è äðóãè ìàñîâè è îáùåñòâåíè ìåðîïðèÿ-òèÿ áåç ïðåäâàðèòåëíî óâåäîìÿâàíå íà îáùè-íàòà“, êàòî âåðîèçïîâåäàíèÿòà „ìîãàò äà îð-ãàíèçèðàò ïóáëè÷íà äåéíîñò è èçâúí ìîëèòâå-íèòå ñè äîìîâå ïðè óñëîâèÿòà íà òàçè íàðåä-áà“, ò.å. ñëåä êàòî óâåäîìÿò îáùèíàòà. Ïî ñè-ëàòà íà òàçè ïëîâäèâñêà íàðåäáà è ïðè åäíîìíîãî øèðîêî òúëêóâàíèå íà íåéíèòå ðàçïî-ðåäáè, íà 8 àâãóñò 2008 ã. ïîëèöèÿòà ñúñòàâè„ïðîòîêîë çà ïðåäóïðåæäåíèå“ íà åäíà ÷ëåíêàíà „Ñâèäåòåëè íà Éåõîâà“, êîÿòî ðàçãîâàðÿëàñ ãðàæäàíè íà òåðèòîðèÿòà íà Ãðåáíèÿ êàíàë -

15 Çà ïîâå÷å ïîäðîáíîñòè âæ. „Çà õîðàòà è íàñèëèåòî", èí-òåðâþ ñ Õàñàí Ñàëèõ Òàõèð, ñï. Îáåêòèâ, áð. 159, ñåïòåìâðè2008 ã.16 Çà ïîâå÷å ïîäðîáíîñòè âæ. „Èíñòèòóöèèòå çàìúë÷àõà çàïîðåäíîòî îñêâåðíÿâàíå íà ìþñþëìàíñêà ñãðàäà", èíòåðâþñ Õþñåèí Õàôúçîâ, ñï. Îáåêòèâ, áð. 152, ìàðò 2008 ã.17 Â. Ñåãà, 13 þíè 2008 ã.


Ïëîâäèâ. Â Áóðãàñ, ïî ñèëàòà íà öèòèðàíàòàíàðåäáà ïðåç ëÿòîòî íà 2008 ã. åäèí ÷ëåí íàÑâèäåòåëèòå å áèë ïðåäóïðåäåí îò ïîëèöèÿòà,÷å ïðè ñëåäâàù ñëó÷àé ùå áúäå ãëîáåí ñ ãîëÿìàãëîáà çàðàäè òîâà, ÷å å ðàçãîâàðÿë ñ ãðàæäàíèâ Ìîðñêàòà ãðàäèíà íà ãðàäà è èì å ïðåäëàãàëðåëèãèîçíà ëèòåðàòóðà. Â Ãàáðîâî ïðåç îêòîì-âðè äâàìà ÷ëåíîâå íà Ñâèäåòåëèòå ñà áèëè ïðå-äóïðåäåíè, ÷å íÿìàò ïðàâî äà ðàçãîâàðÿò ñãðàæäàíè íà ïóáëè÷íè ìåñòà ìåæäó 14 è 16 ÷.Â Ðàçãðàä íà ñåìåéñòâî ÷óæäåíöè, ïðèâúðæå-íèöè íà Ñâèäåòåëèòå, å áèëî ïîçâúíåíî ïî òå-ëåôîíà îò ëèöå, ïðåäñòàâèëî ñå çà âèñø ïîëè-öàé â ãðàäà, è èì å êàçàíî, ÷å àêî íå ñïðàò ñàãèòàöèîííàòà ñè äåéíîñò, ùå áúäàò èçñåëåíèîò ñòðàíàòà.

Â íÿêîè ãðàäîâå ïðîäúëæàâàò ïóáëè÷íèòåêëåâåòíè÷åñêè àòàêè ñðåùó „Ñâèäåòåëèòå íàÉåõîâà“, êàòî, êàêòî ëè÷è, òåçè àòàêè ñå ïîë-çâàò ñ áëàãîñêëîííîñòòà íà ìåñòíèòå óïðàâè,àêî íå ñà è ïðÿêî èíñïèðèðàíè îò òÿõ.

Âúâ Âàðíà è ïðåç 2008 ã. îáùèíñêàòà âëàñòïðîäúëæè ñ âñè÷êè ñèëè äà ïðå÷è íà ñòðîåæ íàìîëèòâåí äîì íà „Ñâèäåòåëèòå íà Éåõîâà“. Òî-âà òðàå âå÷å îñìà ãîäèíà, êàòî îáùèíàòà èëè÷íî êìåòúò Êèðèë Éîðäàíîâ íåïðåêúñíàòîèçìèñëÿò ïðå÷êè ïðåä ïðîäúëæàâàíåòî íàñòðîåæà. Íà 16 þëè Âúðõîâíèÿò àäìèíèñòðà-òèâåí ñúä ïîòâúðäè ðåøåíèåòî íà Àäìèíèñòðà-òèâíèÿ ñúä - Âàðíà, ñ êîåòî ñå îòõâúðëÿ æàë-áàòà íà „Ñâèäåòåëèòå íà Éåõîâà“ ñðåùó çà-ïîâåäòà íà îáùèíàòà çà ñïèðàíå íà ñòðîåæà íàìîëèòâåíèÿ èì äîì. Ïóáëè÷íà òàéíà â ãðàäà åèçÿâëåíèåòî íà êìåòà, ÷å äîêàòî òîé å íà òîçèïîñò, „Çàëà íà öàðñòâîòî“ âúâ Âàðíà íÿìà äàèìà.

Â Áóðãàñ íà 9 àïðèë 2008 ã. îáùèíàòà èç-ïðàòè äî âñè÷êè ó÷èëèùà â ãðàäà ñïåöèàëíîïèñìî, ïîäïèñàíî îò Éîðäàíêà Àíàíèåâà, çà-ìåñòíèê-êìåò è ïðåäñåäàòåë íà ìåñòíàòà Êî-ìèñèÿ çà áîðáà ñðåùó ïðîòèâîîáùåñòâåíèòåïðîÿâè íà ìàëîëåòíèòå è íåïúëíîëåòíèòå, â êîå-òî òå áÿõà ïðåäóïðåäåíè çà „àêòèâèçàöèÿòà íàíåòðàäèöèîííè çà ñòðàíàòà íè õðèñòèÿíñêè âå-ðîèçïîâåäàíèÿ âúâ âðúçêà ñ ïðåäñòîÿùèòå Âå-ëèêäåíñêè ïðàçíèöè“. Äèðåêòîðèòå áÿõà çàäúë-æåíè äà çàïîçíàÿò ó÷åíèöèòå ñ ïðèëîæåíèÿ êúìïèñìîòî òåêñò, íàðå÷åí „Èíôîðìàöèÿ”, è äàäîêëàäâàò çà òîâà â îáùèíàòà. Â òîçè òåêñòñà îòïðàâåíè íåâåðíè è êëåâåòíè÷åñêè òâúðäå-íèÿ êúì „Ñâèäåòåëèòå íà Éåõîâà“, êúì „Öúð-êâàòà íà Èñóñ Õðèñòîñ è íà ñâåòèèòå îò ïîñ-ëåäíèÿ äåí" è êúì Åâàíãåëñêèòå ïåòäåñÿòíèöúðêâè â Áúëãàðèÿ. Çà Ñâèäåòåëèòå íàïðèìåðñå òâúðäè, ÷å „[Ð]åçóëòàòúò îò òîâà âíóøåíèå(ñòàâà äóìà çà àãèòàöèÿòà íà „Ñâèäåòåëèòå íà

Éåõîâà") â íåðåäêè ñëó÷àè å äåïðåñèÿ, ïñèõè-÷åñêè ðàçñòðîéñòâà è ñàìîóáèéñòâî“. Çà äåé-íîñòòà íà Ïåòäåñÿòíèòå öúðêâè, íàïðèìåð, ñåêàçâà, ÷å „[×]åñòî ïúòè íà òåõíè ñáèðêè ïîñå-òèòåëè ñà èçïàäàëè â íååñòåñòâåíè ñúñòîÿíèÿíà òðàíñ, ãîâîðåéêè íåñâúðçàíî íà óæ äðåâíèåçèöè, à îïàñíîñòòà äà ñå ïîëó÷àò ïñèõè÷åñêèîòêëîíåíèÿ ñëåä òàêúâ ñåàíñ å ìíîãî âå-ðîÿòíà“. Çàêëþ÷åíèåòî íà öèòèðàíàòà „Èí-ôîðìàöèÿ“ å íåäâóñìèñëåíî êëåâåòíè÷åñêî:„[Õ]àðàêòåðíî çà ãîðåèçáðîåíèòå ñåêòè è äðó-ãè ïîäîáíè ðåëèãèîçíè ôîðìàöèè å, ÷å ðàçåäèí-ÿâàò áúëãàðñêàòà íàöèÿ è ÿ ïðîòèâîïîñòàâÿòíà ðåëèãèîçåí ïðèíöèï“. Âúïðåêè ïðîòåñòèòåíà çàñåãíàòèòå ðåëèãèîçíè îáùíîñòè, íÿìà èí-ôîðìàöèÿ îáùèíàòà äà ñå å èçâèíèëà çà êëå-âåòíè÷åñêèòå ñè òâúðäåíèÿ. Õàðàêòåðåí äåòàéëâ ñëó÷àÿ å, ÷å Áóðãàñêèÿò àäìèíèñòðàòèâåíñúä, ñ îïðåäåëåíèå îò 3 íîåìâðè 2008 ã. îñòàâÿáåç ðàçãëåæäàíå æàëáàòà íà „Ñâèäåòåëèòå íàÉåõîâà“ ñðåùó öèòèðàíîòî ïèñìî íà îáùèíà-òà, ìîòèâèðàéêè ñå ñúñ ñìåõîòâîðíèÿ ïðåäëîã,÷å „[Î]ò ïðèëîæåíèòå äîêàçàòåëñòâà íå ìîæåäà ñå íàïðàâè èçâîä çà èäåíòè÷íîñò ìåæäó îïè-ñàíèòå â èíôîðìàöèÿòà „Ñâèäåòåëè íà Éåõî-âà“ è „Ñâèäåòåëè íà Éåõîâà â Áúëãàðèÿ“.

Â Ãàáðîâî ïðåç öÿëàòà êúñíà åñåí íà 2008 ã.òå÷å êàìïàíèÿ, âêëþ÷âàùà ïîäïèñêè, øåñòâèÿ,ïóáëèêàöèè â ìåñòíàòà è â öåíòðàëíàòà ïðåñàñðåùó íàìåðåíèåòî íà „Ñâèäåòåëèòå íà Éåõî-âà“ äà ñè ïîñòðîÿò â òîçè ãðàä ìîëèòâåí äîì.Òÿ áå àêòèâíî ïîääúðæàíà è îò â. „Àòàêà“. Òà-çè êàìïàíèÿ âêëþ÷âà ìåñòíîòî ïðàâîñëàâíîäóõîâåíñòâî, ìåñòíèòå îðãàíèçàöèè íà ÂÌÐÎè íà „Àòàêà“ è î÷åâèäíî ñå ïîëçâà ñ áëàãîñ-êëîííîñòòà íà ìåñòíàòà âëàñò.

Âúâ Âåëèêî Òúðíîâî, ïðåç 2008 ã. åäèí ñúääàäå õîä íà äåëî, âîäåíî îò ðîäíèíèòå íà æå-íà, ÷ëåí íà „Ñâèäåòåëèòå íà Éåõîâà“, çà ëè-øàâàíåòî é îò äååñïîñîáíîñò è ïîñòàâÿíå ïîäçàïðåùåíèå ïîä ïðåäëîã, ÷å òÿ å „ïñèõè÷åñêèðàçñòðîåíà“, çàùîòî å ÷ëåí íà „ñåêòàòà „Ñâè-äåòåëè íà Éåõîâà“. Ïóáëè÷íà òàéíà â ãðàäà å,÷å èñòèíñêèÿò ìîòèâ íà òîâà äåëî å æåëàíèåòîíà íåéíèòå ðîäíèíè äà ïðèäîáèÿò ñîáñòâå-íîñòòà é. Äåëîòî, ÷ðåç èçÿâëåíèÿ íà ðîäíèíèòåé, ïîëó÷è øèðîêà ãëàñíîñò â ìåñòíàòà ïðåñà.

7. Ñâîáîäàíà èçðàçÿâàíå

Ïðåç 2008 ã. ïîëîæåíèåòî ñúñ ñâîáîäàòà íàèçðàçÿâàíå â Áúëãàðèÿ ñå âëîøè ïîðàäè êîì-áèíàöèÿ îò ñòàðè ïðîáëåìè è íîâè òåíäåíöèè,çàñÿãàùè âñè÷êè ôîðìè íà ïðîÿâà íà òîâà ÷î-


âåøêî ïðàâî. Íèêàêâè ïðîìåíè íå íàñòúïèõàâ ïðîÿâàòà íà òåíäåíöèèòå, êîèòî ÁÕÊ íàáëþ-äàâà îò ãîäèíè âúâ ôóíêöèîíèðàíåòî íà ìå-äèèòå. Íàé-îáùî, òå ìîãàò äà áúäàò îáîñîáå-íè â 12 êàòåãîðèè, êîèòî ñïåöèàëíèÿò ïðàâî-çàùèòåí ìîíèòîðèíã íà ÁÕÊ îòêðîè è ïðåç2008 ã.:

- Íåÿñíà ñîáñòâåíîñò íà ìåäèèòå, íåï-ðîçðà÷åí ïðîèçõîä íà êàïèòàëà, êîåòîïðåïÿòñòâà èäåíòèôèöèðàíåòî íà ìíî-ãî îò èãðà÷èòå íà òîâà ïîëå è ïîåìà-íåòî íà ÿñíè îòãîâîðíîñòè;

- Àâòîöåíçóðà íà æóðíàëèñòèòå, îñîáå-íî â ÷àñòíèòå ìåäèè, ïðè÷èíà çà êîÿòîñà êàêòî èêîíîìè÷åñêè, òàêà è ïîëè-òè÷åñêè èíòåðåñè;

- Àãðåñèâíî âìåøàòåëñòâî îò ñòðàíà íàïèàð àãåíöèèòå, êîåòî ïðåâðúùà ìå-äèèòå â ïðîñòðàíñòâî çà îòêðîâåíîêîðïîðàòèâíè èíòåðåñè;18

- Óâåëè÷àâàíå íà ïîëåòî íà ðåêëàìàòà,êàêòî ïðÿêî, òàêà è ÷ðåç îïîñðåäñòâà-ùè ìåõàíèçìè è òÿõíîòî êîíòðîëèðà-ùî âúçäåéñòâèå âúðõó ñúäúðæàíèåòîíà ïóáëèêàöèèòå è íåçàâèñèìîñòòà íàæóðíàëèñòèòå;

- Ðàçíîîáðàçíè ôîðìè íà ïîëèòè÷åñêèíàòèñê íà äúðæàâàòà è îòäåëíè ïàðëà-ìåíòàðíî ïðåäñòàâåíè ïàðòèè;

- Ñèëíî èçðàçåíè è øèðîêî ðàçïðîñòðà-íåíè ðàñèçúì, êñåíîôîáèÿ, ñåêñèçúì èïðåäðàçñúäúöè êúì ðåëèãèîçíè è ñåê-ñóàëíè ìàëöèíñòâà;

- Ïðîâàë íà ðåãóëàòîðà â ëèöåòî íà Ñú-âåòà çà åëåêòðîííè ìåäèè äà ïðèëîæèçàêîíà îòíîñíî êîíòðîëà íàä ðàäèî èòåëåâèçèîííè îïåðàòîðè, êîèòî ãðóáîãî íàðóøàâàò;

- Áåçäåéñòâèÿ íà åòè÷íèòå êîìèñèè ïîïå÷àò è â åëåêòðîííèòå ìåäèè â ñëó-÷àèòå íà ÿâíè íàðóøåíèÿ íà òåõíèòååòè÷íè êîäåêñè;

- Ñâèâàíå íà ãðàæäàíñêèÿ äèñêóðñ â ìå-äèèòå;

- Çíà÷èòåëåí ïðîèçâîë îò ñòðàíà íà äúð-æàâíè è îáùèíñêè îðãàíè â äîñòúïà äîèíôîðìàöèÿ;

- Íàñèëèÿ íàä æóðíàëèñòè, áåçäåéñòâèåíà ðàçñëåäâàùèòå îðãàíè;

- Ïðîäúëæàâàùè îïèòè çà öåíçóðà â èí-òåðíåò.

Çàåäíî ñ òåçè ñòàðè ïðîáëåìè, êîèòî ÁÕÊ åîòáåëÿçâàë íååäíîêðàòíî, ïðåç 2008 ã. ñåî÷åðòà åäíî íîâî è íåâèæäàíî äîñåãà òÿõíîïðîÿâëåíèå, êîåòî ãè ïîñòàâÿ íà êà÷åñòâåíî íî-âî ðàâíèùå. Òå ñå ñâåæäàõà äî êðàéíè ôîðìèíà ôèçè÷åñêî íàñèëèå íàä õîðà çàðàäè òÿõíîòîñëîâî, ãðóáè íàìåñè íà äúðæàâàòà â êîíòðîëàíàä èíòåðíåò ïóáëèêàöèè è óâîëíåíèÿ íà æóð-íàëèñòè îò ïîïóëÿðíè ìåäèè çàðàäè çàñÿãàíåíà èêîíîìè÷åñêè èíòåðåñè.

Â åäèí îò íàé-ôðàïèðàùèòå ñëó÷àè íà ïî-ðú÷êîâè óáèéñòâà, íà 7 àïðèë áå óáèò îò íàå-ìåí óáèåö Ãåîðãè Ñòîåâ, àâòîð íà ðîìàíèçè-ðàíè îïèñàíèÿ íà ñúáèòèÿ è ëè÷íîñòè îò ïîä-çåìíèÿ ñâÿò, âêëþ÷èòåëíî òàêèâà, ñâúðçàíè ñõîðà, çàåìàùè â ìèíàëîòî âèñîêè óïðàâëåíñêèïîñòîâå. Ñàì ó÷àñòíèê â ñòðóêòóðèòå íà îð-ãàíèçèðàíàòà ïðåñòúïíîñò, Ñòîåâ çàÿâÿâàøå èïèøåøå, ÷å òÿ å ñúçäàäåíà îò áèâøè íîìåíêëà-òóðíè êàäðè îò âðåìåòî íà êîìóíèñòè÷åñêèÿðåæèì è ñëóæèòåëè íà òàéíàòà ïîëèöèÿ. Ïðè-æèâå òîé íà íÿêîëêî ïúòè çàÿâè ïóáëè÷íî, ÷å åãîòîâ äà ñâèäåòåëñòâóâà ñðåùó âèäíè õîðà îòïîäçåìíèÿ ñâÿò, íî ïðîêóðàòóðàòà è îðãàíèòåíà ÌÂÐ íå ñà îòêëèêíàëè íà òåçè íåãîâè æåëà-íèÿ. Äî êðàÿ íà 2008 ã. èçâúðøèòåëèòå íà òîâàïðåñòúïëåíèå íå áÿõà ðàçêðèòè.

Íà 22 ñåïòåìâðè 2008 ã. âå÷åðòà íÿêîëêîìàñêèðàíè ëèöà, êîèòî ñå ïðåäñòàâèëè çà ïî-ëèöàè, ñ÷óïèõà ñ ÷óêîâå è ìåòàëíè ïðúòè êðà-êàòà è ðúöåòå íà Îãíÿí Ñòåôàíîâ, ãëàâåí ðå-äàêòîð íà ñàéòà „Ôðîã íþç“. Ñ èìåòî íà òîçèæóðíàëèñò ñå ñâúðçà ïîääúðæàíåòî íà ñàéòà„Îïàñíèòå íîâèíè". Â íåãî áÿõà ïóáëèêóâàíèñåðèÿ îò ìàòåðèàëè çà äåéíîñòòà íà áúëãàðñêè-òå ñëóæáè çà ñèãóðíîñò, êàêòî è çà ëè÷íèÿ æè-âîò íà ïðåçèäåíòà Ãåîðãè Ïúðâàíîâ. Íÿêîëêîñåäìèöè ïî-ðàíî Äúðæàâíàòà àãåíöèÿ „Íàöèî-íàëíà ñèãóðíîñò" (ÄÀÍÑ) èçïîëçâà íåôîðìà-ëåí íàòèñê, çà äà ïðèíóäè ñîáñòâåíèöèòå íàñàéòà äà ãî çàêðèÿò, êîåòî òå íàïðàâèõà. Åäèíæóðíàëèñò áå çàäúðæàí è ðàçïèòâàí â ÄÀÍÑïðîäúëæèòåëíî âðåìå, à ñèíúò íà Ñòåôàíîâ áåçàïëàøåí. Â ðàçðàçèëèÿ ñå íÿêîëêî äíè ïî-êúñ-íî ñêàíäàë ñ èççåìàíåòî íà ðàçïå÷àòêè è ïîä-ñëóøâàíå íà ðàçãîâîðè ïî ìîáèëíè òåëåôîíèîò ÄÀÍÑ èìåòî íà Îãíÿí Ñòåôàíîâ áå ñïîìå-íàòî, íàðåä ñ äðóãè, ñðåä îáåêòèòå íà ïîäñëóø-âàíå.19 Äî êðàÿ íà ãîäèíàòà èçâúðøèòåëèòå íàïîáîÿ íå áÿõà óñòàíîâåíè. Çàìåñòíèê-ãëàâíèÿòðåäàêòîð íà ñàéòà „Ôðîã íþç“ çàÿâè, ÷å ñëåäïîáîÿ íàä Ñòåôàíîâ å ïîëó÷èë àíîíèìíè çàï-

18 Âèæ ïî-ïîäðîáíî: ÁÕÊ, Ïðåñòðóêòóðèðàíå íà ïóáëè÷-íîñòòà, Ñîôèÿ, 2005 ã.

19 Âèæ ïî-ãîðå: Íåïðèêîñíîâåíîñò íà ëè÷íèÿ è ñåìåéíèÿ æè-âîò, æèëèùåòî è êîðåñïîíäåíöèÿòà


ëàõè ïî òåëåôîíà, ÷å „ìîæå äà ìó ñå ñëó÷è ñú-ùîòî“.20

Ïðåç íîåìâðè ïîïóëÿðíèÿò âîäåù íà ñóò-ðåøíèÿ áëîê íà „Íîâà òåëåâèçèÿ“ Ãåîðãè Êî-ðèòàðîâ áå âíåçàïíî óâîëíåí. Ðúêîâîäñòâîòîíà òåëåâèçèÿòà öèòèðà íåÿñíè ìîòèâè êàòî„íåñïàçâàíåòî îò ñòðàíà íà âîäåùèÿ íà ïðèí-öèïèòå íà æóðíàëèñòè÷åñêèÿ ïëóðàëèçúì è èç-ïîëçâàíåòî íà òåëåâèçèîííèÿ åêðàí çà ëè÷íè öå-ëè“. Ñïîðåä ñàìèÿ Êîðèòàðîâ óâîëíåíèåòî ìóå ðåçóëòàò îò çàñÿãàíåòî íà èíòåðåñèòå íà êîì-ïàíèÿòà „Ëóêîéë“ íÿêîëêî äíè ïî-ðàíî ÷ðåçäàâàíå äóìàòà íà áèçíåñ äàìà, êîÿòî ðàçêðèâàíåçàêîííè è íåëîÿëíè äåéñòâèÿ íà êîìïàíèÿ-òà. „Ëóêîéë“ ðàçïðîñòðàíè ñúîáùåíèå, â êîå-òî çàÿâè, ÷å „óâîëíåíèåòî äî ãîëÿìà ñòåïåí åâ ðåçóëòàò íà íàøåòî íàñòîÿâàíå, çà êîåòî áëà-ãîäàðèì íà ðúêîâîäñòâîòî íà Íîâà òåëåâè-çèÿ“. Òàçè êîìïàíèÿ å ùåäúð ðåêëàìîäàòåë íàìíîãî ìåäèè â Áúëãàðèÿ. Ñúñ ñïåöèàëíà äåê-ëàðàöèÿ îò 21 íîåìâðè ÁÕÊ ñå îáúðíà êúì ÑÅÌäà óïðàæíè ïðàâîìîùèÿòà ñè ïî çàêîí „âúââðúçêà ñ âúçíèêíàëèòå ñåðèîçíèòå ñúìíåíèÿ çàèçâúíïðîôåñèîíàëíè ìîòèâè ïðè óâîëíåíèåòîíà åäèí îò âîäåùèòå áúëãàðñêè òåëåâèçèîííèæóðíàëèñòè“.21

Ïðåç ãîäèíàòà ïðîäúëæè êîíöåíòðàöèÿòà íàêàïèòàëà â åëåêòðîííèòå è â ïå÷àòíèòå ìå-äèè.22 Åëåêòðîííèòå ìåäèéíè êîíãëîìåðàòè îòòèïà íà êàíàëèòå „Äèåìà“, „Ðèíã“ è TV2 ñúç-äàäîõà îãðîìíà êîíöåíòðàöèÿ íà ìåäèéíî âðå-ìå, êîåòî äàâà âúçìîæíîñò çà ðàçãðúùàíå íàðåêëàìíèÿ ïàçàð. Èìà ãðàäîâå â ñòðàíàòà, âêîèòî êàáåëíèòå ìðåæè ñà èçêóïåíè îò åäèí èëèäâàìà ñîáñòâåíèöè, êîåòî ïîñòàâÿ çðèòåëÿ â ñè-òóàöèÿ íà èíôîðìàöèîíåí ìîíîïîë. Ïðîìÿíà-òà íà ñîáñòâåíîñòòà íà „Íîâà òåëåâèçèÿ“ è íàÒâ7 äîâåäå äî äîìèíèðàíå íà êóëòóðàòà íàçàáàâëåíèåòî, à ðåëåâàíòíè íà äåìîêðàòè÷íèÿäåáàò æàíðîâå áÿõà èçìåñòåíè. Ñëåä óâîëíå-íèåòî íà Ãåîðãè Êîðèòàðîâ äèñêóñèîííèÿò ôîð-ìàò îñòàíà ñàìî â ïðåäàâàíåòî íà „Ñåèçìîã-ðàô“ íà áÒÂ è „Íà ÷åòèðè î÷è“ ïî „Íîâà òåëå-âèçèÿ“. Íàëè÷èåòî íà íîâàòà RE:TV è òåëåâè-çèÿ „Åâðîïà“, êîèòî ñà îðèåíòèðàíè êúì ïîâå-÷å èíôîðìàöèÿ è ïóáëèöèñòèêà íå óñïÿõà äàïðîìåíÿò ñèòóàöèÿòà ñ ïëóðàëèçìà íà ãëàñî-âåòå â èíôîðìàöèîííîòî ïðîñòðàíñòâî ïîðà-äè ñëàáàòà èì ãëåäàåìîñò. Äîðè ïîÿâàòà íà íî-

âèòå îíëàéí èçäàíèÿ íå îêàçà î÷àêâàíîòî âúç-äåéñòâèå çà äåìîêðàòèçèðàíå íà ïóáëè÷íîòîïðîñòðàíñòâî.

Êúì ìîíîïîëíèòå ïîçèöèè â ïå÷àòà íà ÂÀÖ-îâèòå èçäàíèÿ, êîèòî ïîâå÷å îò 10 ãîäèíè äî-ìèíèðàò ðåêëàìíèÿ ïàçàð, ñå ïðèáàâè è íîâèÿòèãðà÷ â ëèöåòî íà „Íîâà áúëãàðñêà ìåäèéíàãðóïà“. Îñâåí çàêóïóâàíåòî íà âåñòíèöè -„Ìîíèòîð“, „Òåëåãðàô“, „Ïîëèòèêà“, òàçèãðóïèðîâêà âå÷å ïðèòåæàâà è ÷àñò îò ÈÏÊ.Ïóáëè÷íà òàéíà å âðúçêàòà ìåæäó íîâèòå èã-ðà÷è è ÄÏÑ, êîåòî ñèëíî çàñòðàøàâà åòè÷íè-òå ñòàíäàðòè íà èíôîðìàöèÿòà, âúâåæäàéêèêîðïîðàòèâíè è ïîëèòè÷åñêè èíòåðåñè. Êðàé-íî íàöèîíàëèñòè÷åñêàòà ïàðòèÿ „Àòàêà“ íàñâîé ðåä ïðîäúëæè äà èìà çà ñâîé ðóïîð òåëå-âèçèÿ ÑÊÀÒ è âåñòíèê „Àòàêà“.

Ïðåç äåêåìâðè Ñúâåòúò çà åëåêòðîííè ìå-äèè (ÑÅÌ) íàïðàâè ìîíèòîðèíã íà ÁÍÐ, ïðîã-ðàìà „Õîðèçîíò“ è ïðåäàâàíåòî „Íåäåëÿ 150“.Â ðàçïðîñòðàíåíèÿ äîêëàä íà ÑÅÌ ñå îò-áåëÿçâà ïðîäúëæàâàùîòî îòñúñòâèå íà ãëàñî-âåòå íà õîðàòà â íåðàâíîñòîéíî ïîëîæåíèå, íàñåêñóàëíèòå è åòíè÷åñêè ìàëöèíñòâà â íàöèî-íàëíèÿ åôèð, äåôèöèòè, êîèòî ÁÕÊ íåâåäíúæñúñ çàãðèæåíîñò å îòáåëÿçâàë. Ïðåç ÿíóàðè2009 ã. ÑÅÌ îðãàíèçèðà äèñêóñèÿ çà âðàæäåá-íîòî ñëîâî â ìåäèèòå, îò êîÿòî ñòàíà ÿñíàòâúðäå ñëàáàòà è íååôåêòèâíà ðîëÿ íà ðåãóëà-òîðà â ñàíêöèîíèðàíåòî íà òîâà ñëîâî. Îðãà-íèòå çà ñàìîðåãóëàöèÿ ñúùî îñòàíàõà ïàñèâ-íè êúì òîçè ñåðèîçåí ïðîáëåì íà áúëãàðñêèòåìåäèè. Â åäèí ñêàíäàëåí è èçêëþ÷èòåëíî êîí-ôóçåí çà áúëãàðñêàòà ìåäèéíà îáùíîñò ñëó÷àé,ïðåç ìàé 2008 ã. íàé-ïðåñòèæíàòà æóðíàëèñ-òè÷åñêà íàãðàäà „×åðíîðèçåö Õðàáúð“ çà ìëàäæóðíàëèñò áå äàäåíà íà Êàëèí Ðóìåíîâ, êîé-òî ÷åñòî èçïîëçâà ðàñèñòêà ðå÷ ñðåùó ðîìè.Íàãðàäàòà å ó÷ðåäåíà îò Ñúþçà íà èçäàòåëè-òå. Â êðàÿ íà àâãóñò íÿêîëêî ìåæäóíàðîäíè îð-ãàíèçàöèè ïðîòåñòèðàõà ñðåùó äàâàíåòî íàíàãðàäàòà íà ðàñèñò.23 Íà 10 ñåïòåìâðè ïðåä-ñòàâèòåëè íà ìåäèéíàòà ãðóïèðîâêà ÂÀÖ, êîÿ-òî ïðèòåæàâà íàé-ãîëåìèòå âñåêèäíåâíèöè, ñåïðèñúåäèíèõà êúì ïðîòåñòà. Íÿêîëêî äíè ñëåäòîâà Ñúþçúò íà èçäàòåëèòå è Àêàäåìèÿ „×åð-íîðèçåö Õðàáúð“, êîÿòî äåéñòâà êàòî æóðè, èç-òåãëèõà îáðàòíî íàãðàäàòà.

Ïðåç 2008 ã. ñâîáîäàòà íà ñëîâîòî â Áúëãà-ðèÿ áå ïðåäìåò íà âàæíî ðåøåíèå íà ÅÑÏ× -äåëîòî Êàíäæîâ ñðåùó Áúëãàðèÿ, îò 6 íîåì-

23 Âèæ: "International Journalist Organization CondemnsGranting of Award to Bulgarian Racist", at: h t t p : / / w w w .wiesenthal.com/site/apps/s/content.asp?c=lsKWLbPJLnF&b=4442915&ct=6270969.

20 Â. Äíåâíèê îò 25.09.2008 ã.21 „Äåêëàðàöèÿ íà ÁÕÊ ïî ïîâîä óâîëíåíèåòî íà æóðíà-ëèñòà Ãåîðãè Êîðèòàðîâ", íà: http://www.bghelsinki.org/index.php?module=news&lg=bg&id=1826.22 Âèæ ïî-ïîäðîáíî: ÁÕÊ, Êàê è çàùî ñïðÿ Ðàäèî ÍîâàÅâðîïà, Ñîôèÿ, 2007 ã.


âðè 2008 ã. Ã-í Êàíäæîâ áe àðåñòóâàí ïðåç 2000ã. çà òîâà, ÷å èçäèãíàë ïëàêàòè ñðåùó òîãàâàø-íèÿ ìèíèñòúð íà ïðàâîñúäèåòî, Òåîäîñèé Ñè-ìåîíîâ, íà êîèòî íàñòîÿâàë çà îñòàâêàòà ìó,íàðè÷àéêè ãî „òîïèäèîòà â ïðàâèòåëñòâîòî“.Ã-í Êàíäæîâ áèë çàäúðæàí çà ÷åòèðè äíè ïî îá-âèíåíèå â õóëèãàíñòâî è êëåâåòà è îñúäåí íà÷åòèðè ìåñåöà çàòâîð óñëîâíî. Ïî-êúñíî áèëîïðàâäàí îò ïî-ãîðíèòå èíñòàíöèè, êîèòî íåïðèåëè, ÷å èçïîëçâàíåòî íà äóìàòà „òîïèäèîò“äèñêðåäèòèðà ìèíèñòúðà. ÅÑÏ× íàìåðè, ÷å àðå-ñòúò íà ã-í Êàíäæîâ å áèë íåçàêîíåí è â ãðóáîíàðóøåíèå íà ÷ëåí 5 îò Êîíâåíöèÿòà, òúé êà-òî ïðåñòúïëåíèåòî êëåâåòà òîãàâà ñå ïðåñëåä-âàëî ñàìî ïî òúæáà íà ïîñòðàäàëèÿ è îáâèíå-íèå â íåãî ñëåäîâàòåëíî íå å ìîãëî äà áúäå îñ-íîâàíèå çà çàäúðæàíå, à ïî îòíîøåíèå íà îá-âèíåíèåòî çà õóëèãàíñòâî, àðåñòúò å íåçàêî-íåí, çàùîòî ã-í Êàíäæîâ íå å ïðèçîâàâàë êúìíàñèëèå è íå å íàðóøàâàë îáùåñòâåíèÿ ðåä. Ñú-äúò íàìåðè îùå, ÷å àðåñòúò íà ã-í Êàíäæîâ çàïî÷òè ÷åòèðè äíè å ìíîãî ãðóáî íàðóøåíèå íàïðàâîòî íà ñâîáîäíî èçðàçÿâàíå ïî ÷ëåí 10 îòÊîíâåíöèÿòà. Èçäèãàíåòî íà ïëàêàòè çà îñòàâ-êà íà ìèíèñòúðà å â ïðàâîòî íà æàëáîïîäà-òåëÿ, êîåòî âêëþ÷âà ïðàâî íà çàñèëåíî êðèòè÷-íî îòíîøåíèå êúì âèñøèòå ïóáëè÷íè ñëóæè-òåëè. Äåéñòâèÿòà íà ïðàâèòåëñòâîòî â åäíî äå-ìîêðàòè÷íî îáùåñòâî ñëåäâà äà ñà ïîä ïîñòîÿ-íåí îáùåñòâåí êîíòðîë, êîåòî èçèñêâà âèñøè-òå ñëóæèòåëè äà íå ïðèáÿãâàò äî íàêàçàòåëíèðåïðåñèè ñðåùó ñâîèòå êðèòèöè.

Ïðåç 2008 ã. è ñâîáîäàòà íà ïðåñàòà ïðîâî-êèðà ðåøåíèå íà ÅÑÏ× - Èâàíîâà ñðåùó Áúë-ãàðèÿ, îò 14 ôåâðóàðè 2008 ã. Æàëáîïîäàòåë-êàòà, æóðíàëèñòêà âúâ â. „24 ÷àñà“, ïóáëèêó-âàëà ïðåç 2001 ã. ñúîáùåíèå, ÷å Ì.Ä., èçâåñòåíäåïóòàò, áèë â ñïèñúêà ñ „êðåäèòíèòå ìèëèî-íåðè“ íà ÁÍÁ. Ì.Ä. çàâåë äåëî çà êëåâåòà ñðå-ùó Èâàíîâà è ñúäúò ÿ íàìåðèë çà âèíîâíà ïî-ðàäè òîâà, ÷å ïóáëèêóâàëà íåâÿðíà èíôîðìà-öèÿ è íå ïðîâåðèëà íàäëåæíî èçòî÷íèöèòå ñèïðåäè ïóáëèêàöèÿòà. Íàëîæèëè é ãëîáà îò 500ëâ. è ÿ îñúäèëè äà çàïëàòè íà Ì.Ä. îáåçùåòå-íèå îò 2000 ëâ. ÅÑÏ× îòêàçà äà íàìåðè íàðó-øåíèå íà ñâîáîäàòà íà ñëîâîòî, êàòî ñå ïîçî-âà íà áàëàíñà ìåæäó ñâîáîäàòà íà ñëîâîòî èðåïóòàöèÿòà íà äðóãèòå, â ñâåòëèíàòà íà òî-âà, ÷å â ñëó÷àÿ ñòàâà âúïðîñ çà ôàêòè÷åñêèòâúðäåíèÿ, êîèòî ïîäëåæàò íà ïðîâåðêà è äî-êàçâàíå, çà ðàçëèêà îò îöåíú÷íèòå èçÿâëåíèÿ.Ñúäúò ïîä÷åðòà, ÷å ñâîáîäàòà íà ïðåñàòàòðÿáâà äà ñå óïðàæíÿâà ñ íóæíàòà îòãîâîð-íîñò è äîáðîñúâåñòíîñò çà îñèãóðÿâàíå íà äîñ-òîâåðíà èíôîðìàöèÿ. Ñúäúò âçå ïðåäâèä íÿêîë-êî ôàêòîðà - êàêòî å ôîðìóëèðàëà èçÿâëåíèå-

òî ñè, Èâàíîâà å çàáëóäèëà ÷èòàòåëèòå, ÷å ñåîñíîâàâà ïðÿêî íà îôèöèàëíèÿ ñïèñúê íà ÁÍÁ,è íå å ïîñî÷èëà, ÷å ïðîñòî âúçïðîèçâåæäà ÷óæ-äè òâúðäåíèÿ; òÿ íå å óñïÿëà äà äîêàæå èñòèí-íîñòòà íà òâúðäåíèòå îò íåÿ ôàêòè; íå å ïðî-âåðèëà âåðíîñòòà íà ôàêòèòå ñ äúëæèìàòà æóð-íàëèñòè÷åñêà ãðèæà è ÷ðåç äîñòîâåðíè èçòî÷-íèöè, à å áúðçàëà äà ïóáëèêóâà íîâèíà; øèðî-êîòî ðàçïðîñòðàíåíèå íà ñòàòèÿòà; ìåñòíèòåñúäèëèùà ñà ÿ îñâîáîäèëè îò íàêàçàòåëíà îò-ãîâîðíîñò è ñà é íàëîæèëè ìèíèìàëíèÿ ðàçìåðãëîáà è îáåçùåòåíèå, ñúîáðàçåíî ñ íåéíèòå äî-õîäè.

8. Äîñòúïäî èíôîðìàöèÿ24

Ïðåç 2008 ã. áÿõà ïðåäïðèåòè âàæíè èçìåíå-íèÿ â ìåæäóíàðîäíîïðàâíàòà è íàöèîíàëíàòàçàêîíîäàòåëíà ðàìêà íà äîñòúïà äî îáùåñòâå-íà èíôîðìàöèÿ. Ñúùåâðåìåííî, ïðîäúëæè âî-äåíåòî íà ñúäåáíè äåëà ñðåùó îòêàçè íà íàöèî-íàëíèòå èíñòèòóöèè äà ïðåäîñòàâÿò èíôîðìà-öèÿ. Ìíîãî îò òÿõ ñà ñâúðçàíè ñ äîñòúï äî èí-ôîðìàöèÿ, êîÿòî çàñÿãà òúðãîâñêè âçàèìîîò-íîøåíèÿ íà ïóáëè÷íè èíñòèòóöèè ñ ôèðìè. ×åñ-òî îòêàçâàíà äîðè íà ðàçñëåäâàùè æóðíàëèñ-òè, òàçè èíôîðìàöèÿ áè ñïîìîãíàëà çà óñòà-íîâÿâàíåòî íà ïðàêòèêè íà ïðîçðà÷íîñò è ïî÷-òåíîñò è áè ñïîñîáñòâàëà çà ïðåâåíöèÿ íà êî-ðóïöèÿòà.

Èìàøå èçìåíåíèÿ è â ðåãóëàöèÿòà, ñâúðçà-íà ñúñ çàùèòàòà íà ëè÷íèòå äàííè. ×ðåç ïîä-çàêîíîâ àêò, íàðåäáà íà ìèíèñòúðà íà âúòðåø-íèòå ðàáîòè è ïðåäñåäàòåëÿ íà Äúðæàâíàòà àãå-íöèÿ çà èíôîðìàöèîííè òåõíîëîãèè è ñúîáùå-íèÿ (ÄÀÈÒÑ), áå ñúçäàäåí ðåä çà óëåñíåí äîñ-òúï äî äàííè, ñâúðçàíè ñ åëåêòðîííèòå ñúîá-ùåíèÿ íà õîðàòà. Íàðåäáàòà áå àòàêóâàíà ïîñúäåáåí ðåä îò íåïðàâèòåëñòâåíàòà îðãàíèçà-öèÿ Ïðîãðàìà Äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ (ÏÄÈ)êàòî ïðîòèâîðå÷àùà íà Êîíñòèòóöèÿòà è Åâ-ðîïåéñêàòà êîíâåíöèÿ çà ïðàâàòà íà ÷îâåêà.

Ìåæäóíàðîäíî çàêîíîäàòåëñòâî

Ñëåä ïîâå÷å îò äâå ãîäèíè êàìïàíèÿ, íà 27íîåìâðè 2008 ã., Ñúâåòúò íà Åâðîïà ïðèå ïúð-âèÿ â ñâåòà ìåæäóíàðîäåí ïðàâíîçàäúëæèòå-

24 Ãëàâàòà å îñíîâàíà íà èíôîðìàöèÿ îò Ïðîãðàìà Äîñòúïäî èíôîðìàöèÿ. Çà ïîâå÷å ïîäðîáíîñòè, âèæ Ñúñòîÿíèåòîíà äîñòúïà äî èíôîðìàöèÿ â Áúëãàðèÿ 2008 ã., äîñòúïåí íà:http://www.aip-bg.org/annual_rep_bg.htm.


ëåí äîêóìåíò, ãàðàíòèðàù äîñòúïà äî èíôîð-ìàöèÿ îò ïóáëè÷íèòå èíñòèòóöèè. Òîâà å Åâ-ðîïåéñêàòà êîíâåíöèÿ çà äîñòúï äî îôèöèàë-íè äîêóìåíòè.25 Ïðåç 2009 ã. êîíâåíöèÿòà ùåáúäå îòêðèòà çà ïîäïèñâàíå îò ñòðàíèòå-÷ëåí-êè íà Ñúâåòà íà Åâðîïà.

Èçðàáîòâàíåòî íà òåêñòà íà êîíâåíöèÿòà çà-ïî÷íà ïðåç ÿíóàðè 2006 ã. è áå ñúïðîâîäåíî îòìàùàáíà êàìïàíèÿ îò ñòðàíà íà òðèòå íàáëþ-äàâàùè ãðàæäàíñêè îðãàíèçàöèè - Access InfoEurope, Article 19 è OSI Justice Initiative. Êîí-âåíöèÿòà öåëè çàëàãàíå íà îáùè ñòàíäàðòè,êîèòî äà ãàðàíòèðàò äîñòúïà äî èíôîðìàöèÿâúâ âñÿêà îò ñòðàíèòå.

Â Áúëãàðèÿ, ÏÄÈ áåøå çàñòúïíèê â ìåæäó-íàðîäíàòà êàìïàíèÿ çà ñúçäàâàíå íà ïî-âèñî-êè ñòàíäàðòè â îáëàñòòà íà äîñòúïà äî èíôîð-ìàöèÿ, êîèòî äà áúäàò îòðàçåíè â òåêñòîâåòåíà êîíâåíöèÿòà. ÏÄÈ ñå îáúðíà ñ ïèñìî äî ÷ëå-íîâåòå íà áúëãàðñêàòà äåëåãàöèÿ â Ïàðëàìåí-òàðíàòà àñàìáëåÿ íà Ñúâåòà íà Åâðîïà íà 24ñåïòåìâðè 2008 ã. Ïèñìîòî ïðèçîâàâàøå ÷ëå-íîâåòå íà äåëåãàöèÿòà äà ïîäêðåïÿò ñòàíîâè-ùåòî íà äîêëàä÷èêà íà Êîìèñèÿòà ïî ïðàâíèâúïðîñè è ÷îâåøêè ïðàâà ã-í Êëààñ äå Âðèñ íàðåäîâíàòà ñåñèÿ íà Ïàðëàìåíòàðíàòà àñàìáëåÿíà Ñúâåòà íà Åâðîïà (29 ñåïòåìâðè - 3 îêòîì-âðè 2008 ã.), íà êîÿòî áå ïëàíèðàí äåáàò è ãëà-ñóâàíå íà ïðîåêòîñòàíîâèùå çà êîíâåíöèÿ íàÑúâåòà íà Åâðîïà çà äîñòúï äî îôèöèàëíè äî-êóìåíòè.

Áúëãàðñêî çàêîíîäàòåëñòâî

Íà 5 äåêåìâðè 2008 ãîäèíà â „Äúðæàâåíâåñòíèê" áÿõà îáíàðîäâàíè èçìåíåíèÿ è äîïúë-íåíèÿ íà Çàêîíà çà äîñòúï äî îáùåñòâåíà èí-ôîðìàöèÿ (ÇÄÎÈ). Ïðåç ìàðò 2008 ã. ïàðëà-ìåíòàðíàòà Êîìèñèÿ çà áîðáà ñ êîðóïöèÿòàèíèöèèðà êîíñóëòàòèâåí ïðîöåñ çà èçðàáîòâà-íå íà çàêîíîïðîåêò çà èçìåíåíèå è äîïúëíåíèåíà ÇÄÎÈ ñ öåë ïî-ÿñíî ðåãëàìåíòèðàíå íà îã-ðàíè÷åíèåòî íà ïðàâîòî íà äîñòúï, ñâúðçàíî ñòúðãîâñêàòà òàéíà. Êàòî ïðåäñòàâèòåëè íà íåï-ðàâèòåëñòâåíèÿ ñåêòîð ñ íàé-ãîëÿì îïèò â îá-ëàñòòà íà ñâîáîäàòà íà èíôîðìàöèÿ, çà ó÷à-ñòèå áå ïîêàíåí åêèïà íà Ïðîãðàìà Äîñòúï äîèíôîðìàöèÿ. Íà 28 ìàé 2008 ã. â Íàðîäíîòîñúáðàíèå áå âíåñåí çàêîíîïðîåêò çà èçìåíåíèåè äîïúëíåíèå íà Çàêîíà çà äîñòúï äî îáùåñ-òâåíà èíôîðìàöèÿ îò Ìàðòèí Äèìèòðîâ è ãðó-ïà íàðîäíè ïðåäñòàâèòåëè îò ÑÄÑ. Îùå åäèí

ïðîåêò íà çàêîí çà èçìåíåíèå è äîïúëíåíèå íàÇÄÎÈ áå âíåñåí íà 4 þëè 2008 ãîäèíà îò Êî-ìèñèÿòà çà áîðáà ñ êîðóïöèÿòà. Òåêñòîâåòå íàïðîåêòèòå áÿõà îáåäèíåíè è â êðàÿ íà ãîäèíà-òà ÇÄÎÈ áåøå èçìåíåí. Îñíîâíèòå ìîìåíòè âïðèåòèòå èçìåíåíèÿ íà ÇÄÎÈ ñà:

- Ðàçøèðÿâàíå íà êðúãà íà çàäúëæåíèòåñóáåêòè ÷ðåç âêëþ÷âàíåòî íà òåðèòî-ðèàëíèòå çâåíà íà îðãàíèòå íà âëàñò;ôèçè÷åñêèòå è þðèäè÷åñêèòå ëèöà, ïî-ëó÷àâàùè ñðåäñòâà îò ôîíäîâå, ïðîåê-òè èëè ïðîãðàìè íà Åâðîïåéñêèÿ ñúþç;ôèíàíñèðàíè èëè êîíòðîëèðàíè îò äúð-æàâàòà òúðãîâöè.

- Âúâåæäàíå íà èçèñêâàíå èíñòèòóöèè-òå äà ïóáëèêóâàò îáùåñòâåíà èíôîð-ìàöèÿ îíëàéí.

- Ñòðèêòíî îáâúðçâàíå íà ïîíÿòèåòî„òúðãîâñêà òàéíà" ñ âúçìîæíîñòòà çàíåëîÿëíà êîíêóðåíöèÿ ìåæäó òúðãîâ-öè è âúâåæäàíå íà çàäúëæåíèå çà ïî-ñî÷âàíå íà îáñòîÿòåëñòâàòà, êîèòîâîäÿò äî òàêàâà.

- Âúâåæäàíå íà ïðîâåðêà çà íàëè÷èå íàíàääåëÿâàù îáùåñòâåí èíòåðåñ îò ðàç-êðèâàíåòî íà èíôîðìàöèÿ, êîÿòî áèïðåäñòàâëÿâàëà òúðãîâñêà òàéíà.

- Ïðåâðúùàíåòî íà çàäúëæåíèåòî çà ïðå-äîñòàâÿíå íà ÷àñòè÷åí äîñòúï îò ïî-æåëàíèå â èìïåðàòèâ.

Íàïðàâåíèòå ïðîìåíè íàïúëíî ñúîòâåòñ-òâàò íà åâðîïåéñêèòå ñòàíäàðòè, âêëþ÷èòåë-íî íà íîâîïðèåòàòà Êîíâåíöèÿ çà äîñòúï äîîôèöèàëíè äîêóìåíòè íà Ñúâåòà íà Åâðîïà.

Ïðåç ÿíóàðè 2008 ã. áå ïðèåòà Íàðåäáà ¹40 íà ÌÂÐ è ÄÀÈÒÑ çà ñúõðàíÿâàíåòî è ïðå-äîñòàâÿíåòî íà äàííè îò ìîáèëíèòå è èíòåð-íåò îïåðàòîðè. Íàðåäáàòà áå ïîñðåùíàòà ñâúëíà îò âúçìóùåíèå è êðèòèêè îò ñòðàíà íàãðàæäàíñêîòî îáùåñòâî è áèçíåñà ïîðàäè ñå-ðèîçíîòî âìåøàòåëñòâî â ëè÷íàòà íåïðèêîñ-íîâåíîñò è êîðåñïîíäåíöèÿòà. Ñïîðåä òåêñòî-âåòå íà ñàìàòà íàðåäáà òÿ áå ïðèåòà â èçïúë-íåíèå íà Åâðîïåéñêàòà äèðåêòèâà 2006/24/ÅÎ.Ñúãëàñíî íåÿ ò.íàð. ïðåäïðèÿòèÿ, ïðåäîñ-òàâÿùè îáùåñòâåíè åëåêòðîííè ìðåæè è óñ-ëóãè, ñà äëúæíè äà çàïàçâàò äàííèòå çà âñÿêîìîáèëíî ïîâèêâàíå: äàòà è ÷àñ, ìÿñòî è ñòðà-íè ïî êîìóíèêàöèÿòà, êàêòî è çà âñÿêî åëå-êòðîííî ñúîáùåíèå (÷ðåç èíòåðíåò). Ñ æàëáà,ïîäàäåíà íà 19 ìàðò 2008 ã. äî ÂÀÑ, Ïðîãðà-ìà Äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ ïîñòàâè âúïðîñà çàçàêîííîñòòà è êîíñòèòóöèîííîñòòà íà òàêàïðèåòàòà íàðåäáà. Òðè÷ëåíåí ñúñòàâ íà Âúð-

25 Äîñòúïíà íà: http://www.aip-bg.org/documents/coe_convention_aod.htm.


õîâíèÿ àäìèíèñòðàòèâåí ñúä îòõâúðëè æàëáà-òà ñ ðåøåíèå îò 17 þëè 2008 ã., áåç äà ñå ïðîèç-íåñå ïî íàâåäåíèòå â íåÿ àðãóìåíòè çà ïðîòè-âîðå÷èå ñ ÷ë. 32 è ÷ë. 34 îò Êîíñòèòóöèÿòà,êàêòî è ñ ÷ë. 8 îò Åâðîïåéñêàòà êîíâåíöèÿ çàïðàâàòà íà ÷îâåêà. Òîâà ðåøåíèå áå àòàêóâà-íî ñ êàñàöèîííà æàëáà è â ñâîå ðåøåíèå îò 11äåêåìâðè 2008 ã. ïåò÷ëåíåí ñúñòàâ íà ÂÀÑïðèå, ÷å íîðìàòà íà ÷ë. 5 îò íàðåäáàòà íå ïîñ-òàâÿ íèêàêâè îãðàíè÷åíèÿ ïî îòíîøåíèå íàäàííèòå, äî êîèòî ñå ðàçðåøàâà äîñòúï ÷ðåçêîìïþòúðåí òåðìèíàë, à èçðàçúò „çà íóæäèòåíà îïåðàòèâíî-èçäèðâàòåëíàòà äåéíîñò“ åìíîãî îáù è íå äàâà ãàðàíöèè çà ñïàçâàíå íà÷ë. 32, àë. 1 îò Êîíñòèòóöèÿòà, ãàðàíòèðàùíåïðèêîñíîâåíîñòòà íà ëè÷íèÿ æèâîò. Ñúùîòàêà íå ñå ïîñòàâÿò óñëîâèÿ, ïðåïÿòñòâàùèçëîóïîòðåáà ñ âúçìîæíîñòòà äà ñå íàðóøàâàòêîíñòèòóöèîííî ãàðàíòèðàíè ïðàâà íà ãðàæ-äàíèòå. Íå å ïðåäâèäåíî ïðåïðàùàíå êúì ñïå-öèàëíèòå çàêîíè - Íàêàçàòåëíî-ïðîöåñóàë-íèÿò êîäåêñ, Çàêîíúò çà ñïåöèàëíèòå ðàçóç-íàâàòåëíè ñðåäñòâà è Çàêîíúò çà çàùèòà íàëè÷íèòå äàííè, â êîèòî ñà êîíêðåòèçèðàíèïðåäïîñòàâêèòå çà äîïóñêàíå íà äîñòúï äî îï-ðåäåëåíè äàííè, ñâúðçàíè ñ ëè÷íèÿ æèâîò èëè÷íèòå äàííè. Ñ òåçè ìîòèâè ïåò÷ëåííèÿòñúñòàâ íà ñúäà îòìåíè ðåøåíèåòî íà ïðåäõîä-íàòà èíñòàíöèÿ, êàêòî è ñïîðíèÿ ÷ë. 5 îò íà-ðåäáàòà.

Ïðàêòèêà ïî Çàêîíà çà äîñòúïäî îáùåñòâåíà èíôîðìàöèÿ

Ïðîãðàìà Äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ âå÷å 12 ãî-äèíè íàáëþäàâà ïðàêòèêèòå ïî ñâîáîäà íà èí-ôîðìàöèÿòà â Áúëãàðèÿ. Îïèòúò ïîêàçâà, ÷åèíôîðìàöèÿòà, êîÿòî ñå òúðñè îò çàÿâèòåëèòå,âàðèðà â øèðîêè ãðàíèöè. Ïîâå÷åòî îò ñëó÷àè-òå, êîèòî ñà êîíñóëòèðàíè îò åêèïà íà ïðîãðà-ìàòà, îòðàçÿâàò êîíêðåòíè ñëó÷àè íà íàðóøà-âàíå ïðàâîòî íà äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ. Äðóãà÷àñò ñà ñâúðçàíè ñ íàðóøåíèÿ íà ïðàâîòî íàçàùèòà íà ëè÷íèòå äàííè. Èìà è ñëó÷àè, â êîè-òî ñå êîíñòàòèðàò íàðóøåíèÿ íà ïðàâîòî äà ñåòúðñè, ïîëó÷àâà è ðàçïðîñòðàíÿâà èíôîðìàöèÿâ ïî-îáù ñìèñúë. Íàáëþäåíèÿòà íà ÏÄÈ ïðåçèçìèíàëàòà ãîäèíà, ïîêàçâàò, ÷å òúðñåùèòå èí-ôîðìàöèÿ âñå ïî-÷åñòî èçÿâÿâàò æåëàíèå äà çà-ùèòÿò íàðóøåíîòî ñè ïðàâî íà äîñòúï äî èí-ôîðìàöèÿ â ñúäà.

Â åäèí îò òåçè ñëó÷àè, ñ ïîìîùòà íà ÏÄÈ,áå îáæàëâàí îòêàç íà ãëàâíèÿ ñåêðåòàð íà îá-ùèíà Âàðíà äà ïðåäîñòàâè äîñòúï äî äëúæíîñ-òíèòå õàðàêòåðèñòèêè íà êìåòà íà îáùèíàòà,ãëàâíèÿ ñåêðåòàð, äèðåêòîðà íà äèðåêöèÿ "Ñî-

öèàëíè äåéíîñòè è æèëèùíî íàñòàíÿâàíå“ è íàóïðàâèòåëÿ íà ÎÏ „Ñïîðòíè èìîòè“. Â äðóãñëó÷àé ãëàâíèÿò ñåêðåòàð íà îáùèíà Âàðíà îò-êàçà äà ïðåäîñòàâè äîñòúï äî äîãîâîð, ñêëþ-÷åí ìåæäó îáùèíàòà è Îáëàñòíàòà äèðåêöèÿíà ÌÂÐ çà îõðàíà íà îáùåñòâåíèÿ ðåä íà òåðè-òîðèÿòà íà îáùèíà Âàðíà. Îòêàçúò áå ñ ìîòèâ,÷å èñêàíàòà èíôîðìàöèÿ çàñÿãà èíòåðåñèòå íàòðåòî ëèöå (à èìåííî ïîëèöèÿòà) è íÿìà íåãî-âîòî èçðè÷íî ñúãëàñèå çà ïðåäîñòàâÿíå íà èí-ôîðìàöèÿòà. Îñíîâíèÿò àðãóìåíò â æàëáàòàáå, ÷å ñúãëàñíî ÷ë. 31, àë. 5 îò ÇÄÎÈ íå å íåîá-õîäèìî ñúãëàñèå íà òðåòî ëèöå â ñëó÷àèòå, êî-ãàòî òî å çàäúëæåí ñóáåêò è îòíàñÿùàòà ñå äîíåãî èíôîðìàöèÿ å îáùåñòâåíà èíôîðìàöèÿ ïîñìèñúëà íà çàêîíà. Â ñëó÷àÿ òàçè õèïîòåçà åíàëèöå, òúé êàòî ñàìîòî òðåòî ëèöå - Îáëàñ-òíàòà äèðåêöèÿ íà ÌÂÐ - å çàäúëæåí ñóáåêòïî ÇÄÎÈ â êà÷åñòâîòî íà äúðæàâåí îðãàí ïîñìèñúëà íà ÇÄÎÈ.

Ïðåç ãîäèíàòà áå îòáåëÿçàí íàïðåäúê ïîïðîáëåìà ñ íåèçïúëíåíèåòî íà ñúäåáíè ðåøå-íèÿ îò ñòðàíà íà àäìèíèñòðàöèÿòà. Ñëåä ïî-äàâàíå íà ìîëáà, èçãîòâåíà îò ÏÄÈ, Âúðõîâ-íèÿò àäìèíèñòðàòèâåí ñúä (ÂÀÑ) íàëîæè íàìèíèñòúðà íà âúòðåøíèòå ðàáîòè ãëîáà â ðàç-ìåð íà 200 ëâ. çà íåèçïúëíåíèå â ïðîäúëæåíèåíà öÿëà ãîäèíà íà çàäúëæåíèå ïî Çàêîíà çà äîñ-òúï äî îáùåñòâåíà èíôîðìàöèÿ, ïðîèçòè÷àùîîò âëÿçëî â ñèëà ðåøåíèå íà ÂÀÑ. Íåèçïúëíå-íèåòî îò ñòðàíà íà ìèíèñòúðà ñå èçðàçÿâàøå âëèïñà íà ïðîèçíàñÿíå ïî çàÿâëåíèå íà ÉîðäàíÒîäîðîâ (æóðíàëèñò îò â. „168 ÷àñà“ ), ñëåä êà-òî ñ ðåøåíèå îò þëè 2007 ã. íåãîâèÿò ïúðâîíà-÷àëåí îòêàç áå îòìåíåí è ïðåïèñêàòà ìó áå âúð-íàòà çà íîâî ïðîèçíàñÿíå. Â ìîòèâèòå ñè ìà-ãèñòðàòèòå îòõâúðëÿò äîâîäà íà ìèíèñòúðà, ÷åçàêúñíåíèåòî ñå äúëæàëî íà çàáàâÿíå ïðè èç-ïúëíåíèå íà ïðîöåäóðà çà òúðñåíå íà ñúãëàñèå-òî íà òðåòî çàñåãíàòî ëèöå, òúé êàòî è êúì íàñ-òîÿùèÿ ìîìåíò (þëè 2008 ã.) ëèïñâàò äîêàçà-òåëñòâà ìèíèñòúðúò äà ñå å ïðîèçíåñúë ïî çàÿ-âëåíèåòî íà æóðíàëèñòà. Ðåøåíèåòî íà ñúäà îò9 þëè 2008 ã. å ïúðâîòî ñúäåáíî ðåøåíèå â ïðàê-òèêàòà íà ÏÄÈ, ñ êîåòî ñå íàëàãà ãëîáà íà îð-ãàí íà èçïúëíèòåëíàòà âëàñò çà íåèçïúëíåíèåíà çàäúëæåíèå ïî ÇÄÎÈ.

Â äðóãî äåëî, ðåøåíî ïðåç 2008 ã., ñúäúòïðèå, ÷å èíôîðìàöèÿòà çà äîãîâîðà, ñêëþ÷åíìåæäó Äúðæàâíàòà àãåíöèÿ ïî òóðèçúì (ÄÀÒ)è ÷àñòíà ôèðìà çà èçïúëíåíèå íà ùàíä, ñ êîé-òî Áúëãàðèÿ å áèëà ïðåäñòàâåíà íà ìåæäóíà-ðîäíàòà òóðèñòè÷åñêà áîðñà „Óúðëä òðàâåëìàðêåò 2007“ â Ëîíäîí, å îáùåñòâåíà. Äî òî-çè èçâîä ñòèãíà ñúñòàâ íà Àäìèíèñòðàòèâíèÿñúä - Ñîôèÿ-ãðàä â ðåøåíèåòî ñè ïî äåëîòî îò


11 þíè 2008 ã. Îòêàçúò íà ïðåäñåäàòåëÿ íàÄÀÒ áå ìîòèâèðàí ñ ïðîñòîòî ïîñî÷âàíå, ÷åèíôîðìàöèÿòà çàñÿãà èíòåðåñèòå íà òðåòîëèöå (âúïðîñíàòà ôèðìà) è ëèïñâà íåéíîòîñúãëàñèå çà ïðåäîñòàâÿíåòî é, êàêòî è ÷å ñú-ùàòà ïðåäñòàâëÿâàëà òúðãîâñêà òàéíà, òúéêàòî â ñêëþ÷åíèÿ äîãîâîð ñúùåñòâóâàëàêëàóçà çà êîíôèäåíöèàëíîñò.

Â ìîòèâèòå íà ðåøåíèåòî å ïîñî÷åíî, ÷å èí-ôîðìàöèÿòà çà ïðåäñòàâÿíåòî íà ñòðàíàòà íèêàòî àòðàêòèâíà äåñòèíàöèÿ è ðåêëàìèðàíå-òî íà òóðèçìà â Áúëãàðèÿ å îò îñîáåíà âàæ-íîñò çà ìíîæåñòâî ãðàæäàíè. Îòáåëÿçàíî áåîùå, ÷å êúì ìîìåíòà äîãîâîðúò å ïðåêðàòåíè íå äåéñòâà ìåæäó ñòðàíèòå, ïîðàäè êîåòîòå ñà îáâúðçàíè ñ óãîâîðêèòå â äîãîâîðà ñà-ìî äî ìîìåíòà íà ïðåêðàòÿâàíåòî ìó. Â òàçèâðúçêà ñúäåáíèÿò ñúñòàâ íàìèðà, ÷å ïðåäñå-äàòåëÿò íà ÄÀÒ íå å îáâúðçàí ñ ïîñî÷åíèòåêëàóçè çà êîíôèäåíöèàëíîñò è å ñëåäâàëî äàïðåäîñòàâè ïîèñêàíàòà èíôîðìàöèÿ.

Âàæíî çà çàùèòàòà íà ïðàâîòî íà èíôîð-ìàöèÿ ïðåç ãîäèíàòà áå ðåøåíèåòî, ñ êîåòîïåò÷ëåíåí ñúñòàâ íà ÂÀÑ ïðèå ðàçøèðèòåë-íî òúëêóâàíå íà èçðàçà „îïèñàíèå íà èñêà-íàòà èíôîðìàöèÿ“ è ïî òîçè íà÷èí ïðåñå÷åïîãðåøíàòà ñúäåáíà ïðàêòèêà, ñïîðåä êîÿ-òî, êîãàòî ïúðâîíà÷àëíîòî èñêàíå çà äîñòúïäî èíôîðìàöèÿ å ôîðìóëèðàíî êàòî èñêàíåçà ïðåäîñòàâÿíå íà äîñòúï äî äîêóìåíò, òîíå áèëî íàëèöå èñêàíå çà äîñòúï äî îáùåñ-òâåíà èíôîðìàöèÿ, òúé êàòî íå ñúäúðæàëîîïèñàíèå íà èñêàíàòà èíôîðìàöèÿ ïî ñìèñú-ëà íà ÇÄÎÈ. Òàêà ñ ðåøåíèå îò 24 þëè 2008ã. áå îòìåíåíî ðåøåíèåòî íà òðè÷ëåíåí ñúñ-òàâ íà ÂÀÑ, êàêòî è îòêàçà íà ìèíèñòúðà íàêóëòóðàòà äà ïðåäîñòàâè äîñòúï äî îáùåñ-òâåíà èíôîðìàöèÿ íà Þðèé Âúëêîâñêè îò-íîñíî êîïèå îò çàïîâåä çà íàçíà÷àâàíå íà ðà-áîòíà ãðóïà ïî èçãîòâÿíåòî íà íàðåäáà, ïî-ñî÷åíà â Çàêîíà çà çàêðèëà è ðàçâèòèå íà êóë-òóðàòà. Â ìîòèâèòå ñè ìàãèñòðàòèòå ïîñî÷-âàò, ÷å òðè÷ëåííèÿò ñúñòàâ íåïðàâèëíî åïðèåë, ÷å òàêà, êàêòî å ôîðìóëèðàíî ïúðâî-íà÷àëíîòî èñêàíå - ïðåäîñòàâÿíå íà êîïèå îòçàïîâåä - íå å íàëèöå èñêàíå çà äîñòúï äî îá-ùåñòâåíà èíôîðìàöèÿ, òúé êàòî íå ñúäúðæà-ëî îïèñàíèå íà ñúùàòà â ñúîòâåòñòâèå ñúñÇÄÎÈ. Ïîäîáåí èçâîä å â ïðîòèâîðå÷èå ñ ðàç-ïîðåäáàòà íà ÷ë. 26, àë. 1, ò. 3 îò ÇÄÎÈ, ñïî-ðåä êîÿòî åäíà îò ôîðìèòå çà ïðåäîñòàâÿíåíà äîñòúï äî îáùåñòâåíà èíôîðìàöèÿ ñà êî-ïèÿ íà õàðòèåí íîñèòåë, êîåòî â áóêâàëåíñìèñúë å äîñòàòú÷íî, çà äà ñå ïðèåìå, ÷å ñëåäêàòî ñå èñêà ïðåäîñòàâÿíå íà êîïèå îò çàïî-âåäòà, å íàëèöå âàëèäíî èñêàíå ïî ÇÄÎÈ çà

ïðåäîñòàâÿíå íà äîñòúï äî èñêàíàòà îáùåñ-òâåíà èíôîðìàöèÿ. Ïðè òîâà íàèìåíîâàíèå-òî íà ñúùàòà - çà íàçíà÷àâàíå íà ðàáîòíàòàãðóïà ïî èçãîòâÿíåòî íà ïðîåêò íà íàðåäáà,ïîñî÷åíà â ÷ë. 5, àë. 4 îò Çàêîíà çà çàêðèëà èðàçâèòèå íà êóëòóðàòà - ñúäúðæà ñàìîòî îïè-ñàíèå íà èñêàíàòà èíôîðìàöèÿ, êîÿòî òðÿáâàñå ñúäúðæà â ïîñî÷åíàòà ôîðìà - êîïèå îòçàïîâåäòà.

Â äðóãî ñâîå ðåøåíèå îò 22 îêòîìâðè 2008ã. ñúäúò ïîñòàíîâè, ÷å èíôîðìàöèÿòà îòíîñ-íî èçïëàòåíèòå ñóìè îò îáùèíà íà ìåñòíèñðåäñòâà çà ìàñîâà èíôîðìàöèÿ çà ïóáëèêà-öèè - ðåøåíèÿ, çàïîâåäè, îáÿâè, ïîêàíè, ïðî-òîêîëè è äðóãè àêòîâå íà îáùèíàòà - å îá-ùåñòâåíà èíôîðìàöèÿ ïî ñìèñúëà ÇÄÎÈ èñëåäâà äà áúäå ïðåäîñòàâåíà ïðè ïîèñêâàíå.Ñúùàòà íå ìîæå äà áúäå îòêàçâàíà íà îñíî-âàíèå, ÷å äîñòúïúò çàñÿãà èíòåðåñèòå íà òðå-òè ëèöà è íÿìà òÿõíîòî èçðè÷íî ñúãëàñèå,òúé êàòî â òåçè ñëó÷àè ñðåäñòâàòà çà ìàñî-âà èíôîðìàöèÿ, ìàêàð è òúðãîâñêè äðóæåñ-òâà, îñúùåñòâÿâàùè ñâîáîäíà èêîíîìè÷åñêàäåéíîñò, èçâúðøâàò äåéíîñò ïî îáíàðîäâàíåè ðàçãëàñÿâàíå íà àêòîâåòå íà îáùèíàòà, ôè-íàíñèðàíà ñúñ ñðåäñòâà îò îáùèíñêèÿ áþ-äæåò. Åòî çàùî ìåäèèòå íå ñà òðåòè ëèöà ïîñìèñúëà íà ÷ë. 31, àë. 2 îò ÇÄÎÈ, à çàäúëæå-íè ñóáåêòè ïî ñìèñúëà íà ÷ë. 3, àë. 2, ò. 2 îòÇÄÎÈ. Äî òîçè èçâîä ñòèãíà ñúñòàâ íà ÂÀÑïî äåëîòî íà ñäðóæåíèå „Öåíòúð íà íåïðà-âèòåëñòâåíèòå îðãàíèçàöèè â Ðàçãðàä“ ñðå-ùó îòêàç íà êìåòà íà îáùèíà Ðàçãðàä. Ñ òå-çè ìîòèâè ìàãèñòðàòèòå îò ÂÀÑ îòìåíèõàðåøåíèåòî íà Àäìèíèñòðàòèâíèÿ ñúä - ãð.Ðàçãðàä è âìåñòî íåãî ïîñòàíîâèõà îòìÿíàíà îòêàçà íà êìåòà è âðúùàíå íà ïðåïèñêàòàíà ñúùèÿ çà èçïúëíåíèå íà ñúäåáíèòå óêàçà-íèÿ ïî ïðèëîæåíèå íà çàêîíà.

Ñ ðåøåíèå îò 11 ñåïòåìâðè 2008 ã. ñúñòàâíà Àäìèíèñòðàòèâíèÿ ñúä Ñîôèÿ-ãðàä îòìå-íè îòêàçà íà ãëàâíèÿ ñåêðåòàð íà Ìèíèñ-òåðñòâîòî íà îêîëíàòà ñðåäà è âîäèòå(ÌÎÑÂ) Òàìåð Áåéñèìîâ äà ïðåäîñòàâè íàÍàöèîíàëíîòî äâèæåíèå „Åêîãëàñíîñò“ äîñ-òúï äî ïðîòîêîëà îò çàñåäàíèåòî íà Íàöèî-íàëíèÿ ñúâåò ïî áèîëîãè÷íî ðàçíîîáðàçèå,ïðîâåäåíî íà 25 íîåìâðè 2007 ã., êîãàòî ñ äâàãëàñà íå áå âêëþ÷åíà áóôåðíàòà çîíà íà Ðè-ëà â ÍÀÒÓÐÀ 2000. Íåùî ïîâå÷å, ñúäúò çà-äúëæè ÌÎÑÂ â 14-äíåâåí ñðîê îò âëèçàíå âñèëà íà ðåøåíèåòî äà ïðåäîñòàâè èñêàíèÿ äî-êóìåíò. Ñ ïîñòèãíàòàòà ÷ðåç áúëãàðñêèÿ ñúäïðîçðà÷íîñò, ïðèðîäîçàùèòíèöèòå î÷àêâàòäà ñå ñïàñè áóôåðíàòà çîíà íà Íàöèîíàëíèÿïàðê Ðèëà îò çàïî÷íàëîòî áåòîíèðàíå.


9. Ñâîáîäàíà ñäðóæàâàíåòî

è ìèðíîòî ñúáðàíèå

Ïðåç 2008 ã. îãðàíè÷åíèÿòà íà âëàñòèòåñðåùó ïðàâîòî íà ìèðíî ñúáðàíèå áÿõà ïî-ìàëêî â ñðàâíåíèå ñ 2007 ã.26 Âúïðåêè òîâà,ìèðíè ñúáðàíèÿ íà ïðåäñòàâèòåëè íà ìàêåäîí-öèòå â Áúëãàðèÿ áÿõà îãðàíè÷åíè, êàêòî è ïðåçäðóãè ãîäèíè. Íà 4 ìàðò ïðåäñòàâèòåëè íàñäðóæåíèå ÎÌÎ Èëèíäåí óâåäîìèõà êìåòàíà Ñàíäàíñêè, ÷å ïëàíèðàò ïóáëè÷íî ñúáèòèåíà ãðîáà íà ßíå Ñàíäàíñêè íà Ðîæåíñêèÿ ìà-íàñòèð îò 10:30 äî 15:00 ÷àñà íà 20 àïðèë, çàäà îòáåëåæàò ãîäèøíèíàòà îò íåãîâîòî óáèé-ñòâî ñ ïîëàãàíå íà âåíöè è ëèòåðàòóðíî-ìó-çèêàëíà ïðîãðàìà. Íà 17 ìàðò òå ïîëó÷èõàîòãîâîð îò êìåòà, â êîéòî ñúáèòèåòî ñå ðàç-ðåøàâà ñàìî çà ïîëîâèí ÷àñ - ìåæäó 10:30 è11:00 ÷àñà, è ñàìî â ÷àñòòà çà ïîëàãàíå íà âåí-öè ïîä ïðåäëîã, ÷å íà ñúùèÿ äåí, â ñúùèòå ÷à-ñîâå êàòî ïîèñêàíèòå è íà ñúùîòî ìÿñòî ùåñå ïðîâåæäàò ÷åñòâàíèÿ, îðãàíèçèðàíè îò ãèì-íàçèÿòà „ßíå Ñàíäàíñêè“ â ãð. Ñàíäàíñêè. Ïîñâåäåíèÿ íà àêòèâèñòèòå íà ÎÌÎ Èëèíäåí ìå-ðîïðèÿòèÿòà íà ó÷èëèùåòî âñúùíîñò ñà ïëà-íèðàíè çà ñëåäâàùèÿ äåí. Òîâà ðàçïîðåæäàíåíà êìåòà áå îáæàëâàíî ïðåä Ðàéîííèÿ ñúä -Ñàíäàíñêè, êîéòî îòêàçà äà íàïðàâè ïðåãëåäçà çàêîíîñúîáðàçíîñò, êàòî ñå àðãóìåíòèðà,÷å êìåòúò íå å çàáðàíèë, à ñàìî å îãðàíè÷èëâðåìåâî ñúáèòèåòî è ÷å ñàìî çàáðàíèòå íàêìåòà ñà ïðåäìåò íà ïðåãëåä çà çàêîíîñúîá-ðàçíîñò. Íà 20 àïðèë êîëè íà àêòèâèñòè íàÎÌÎ Èëèíäåí áÿõà ñïèðàíè íà ïúò çà Ðîæåí-ñêèÿ ìàíàñòèð çà ïðîâåðêè. Íà ìÿñòîòî íà ñú-áèòèåòî ïðèñúñòâàõà îêîëî 30 ïîëèöàè. Åäèíîò òÿõ ñå îïèòà áåçóñïåøíî äà ïðåìàõíå ëåí-òàòà îò âåíåöà, êîéòî áå ïîñòàâåí íà ãðîáà.

Íà 27 þëè 2008 ã. ñäðóæåíèå ÎÌÎ Èëè-íäåí óñïÿ äà ïðîâåäå ïëàíèðàíèòå ÷åñòâàíèÿïî ïîâîä 105-ãîäèøíèíàòà îò Èëèíäåíñêîòîâúñòàíèå â ìåñòíîñòòà „Ñàìóèëîâà êðåïîñò“,íî îòíîâî ïðè çàñèëåíî ïîëèöåéñêî ïðèñúñ-òâèå. Íà 12 ñåïòåìâðè 2008 ã. â Áëàãîåâãðàäàêòèâèñòè íà ÎÌÎ Èëèíäåí ïðîâåäîõà øåñ-òâèå â ïàìåò íà çàãèíàëèòå ìàêåäîíöè îòòâúðäåíèÿ îò Ìàêåäîíèÿ áúëãàðñêè ãåíîöèä.Îùå ïðåäè çàïî÷âàíå íà øåñòâèåòî áëàãîåâ-ãðàäñêàòà ïîëèöèÿ èççå åäèíèÿ îò ëîçóíãèòå

íà îðãàíèçàöèÿòà, êîéòî ñúäúðæàøå íàäïèñ„12.09. - äåí íà ãåíîöèäà íà ìàêåäîíöèòå âÁúëãàðèÿ“.

Ñëåä êàòî ÎÌÎ Èëèíäåí ïîëîæèõà âåíöèè ïëàêàò ñ íàäïèñ „ÎÌÎ Èëèíäåí“ âúðõó ïà-ìåòíèêà íà Ãîöå Äåë÷åâ, öèâèëíî ëèöå âçå òà-êà ïîëîæåíèÿ òðàíñïàðàíò è ñå îïèòà äà ãîñòúï÷å ñ êðàêà. Àêòèâèñòèòå óñïÿõà äà âçå-ìàò ëîçóíãà îò íåãî, â îòãîâîð íà êîåòî òîéçàïî÷íà äà ãè ïñóâà è îáèæäà - ñöåíà, êîÿòîñå ðàçèãðà íà îêîëî 40 ìåòðà îò ïîëèöåéñêè-òå ñëóæèòåëè, êîèòî áÿõà èçïðàòåíè íà ñúáè-òèåòî. Ïî âðåìå íà òîâà ÷åñòâàíå ïîëèöåé-ñêè ñëóæèòåëè ïîèñêàõà îò Àòàíàñ Óðäåâ,ñïîäâèæíèê íà ÎÌÎ Èëèíäåí, äà èì ïðåäàäåôîòîàïàðàòà ñè, ñ êîéòî ïðàâåøå ñíèìêè íàñúáèòèåòî. Óðäåâ îòêàçà, çàðàäè êîåòî áå îò-âåäåí â åäíî îò ïîëèöåéñêèòå óïðàâëåíèÿ âÁëàãîåâãðàä, êúäåòî àïàðàòúò ìó áåøå íà-ñèëñòâåíî îòíåò. Ñëåä êàòî ïîëèöàèòå èçâà-äèõà è îñâåòèõà ôîòîëåíòàòà, àïàðàòúò áåâúðíàò íà Àòàíàñ Óðäåâ è òîé áå îñâîáîäåí.

Ïðåäñòàâèòåëèòå íà ïîëèòè÷åñêàòà ïàðòèÿÎÌÎ Èëèíäåí Ïèðèí, ïîäêðåïÿíà îñíîâíî îòìàêåäîíöè, ñúîáùèõà, ÷å íå ñà èì áèëè çàá-ðàíÿâàíè ìèðíè ñúáðàíèÿ ïðåç ãîäèíàòà è ÷åñà èìàëè âúçìîæíîñò äà ïðîâåäàò òàêèâà êàê-òî íà çàêðèòî, òàêà è íà îòêðèòî. Òå îáà÷åñúîáùèõà, ÷å íà ñúáðàíèÿòà èì íà îòêðèòîïðåç ïúðâàòà ïîëîâèíà íà ãîäèíàòà å èìàëîìíîãî ïîëèöàè, êîèòî ñà ãè çàñíåìàëè ñ êà-ìåðè.

Ïðåç àïðèë ïðàâèòåëñòâîòî ïðåäïðèå íî-âà êàìïàíèÿ çà ïðèçîâàâàíå íà ÷ëåíîâå íàÎÌÎ Èëèíäåí Ïèðèí â ïîëèöåéñêèòå óïðàâ-ëåíèÿ, çà äà ñå ïðîâåðÿâàò òåõíèòå ïîäïèñèïîä ó÷ðåäèòåëíèòå äîêóìåíòè. Òåçè ïðèâèê-âàíèÿ áÿõà ïî ñúùåñòâî åäèí ïðîäúëæàâàùòîðìîç íàä ìàêåäîíöèòå â Áúëãàðèÿ. Íà âðúõíîâà ãîäèíà (2008/2009) êëóáúò íà ïàðòèÿÎÌÎ Èëèíäåí Ïèðèí â Ãîöå Äåë÷åâ áå èç-äðàñêàí ñ íàäïèñè „ÕÎÌÎ“ è ïðå÷óïåíèêðúñòîâå. Òîâà å òðåòîòî íàïàäåíèå íàä òîçèêëóá îò 2005 ã. íàñàì. Ïðè ïðåäèøíèòå íàïà-äåíèÿ ïîëèöèÿòà îòêàçà äà ðåàãèðà, âúïðåêè÷å áå ñåçèðàíà.

Êîìèòåòúò íà ìèíèñòðèòå íà Ñúâåòà íà Åâ-ðîïà è ïðåç 2008 ã. èçâåäå êàòî ñèñòåìàòè÷åíïîðîê ëèïñàòà íà ðàçðåøåíèå íà ïðîáëåìà ñðåãèñòðàöèÿòà íà ïîëèòè÷åñêà ïàðòèÿ íà ìà-êåäîíöèòå. Ïðîáëåìúò ùå ïðîäúëæè äà áúäåðàçãëåæäàí äî èçïúëíåíèåòî íà ðåøåíèÿòà íàÅÑÏ× ïî äåëàòà ÎÌÎ Èëèíäåí Ïèðèí è äðó-ãè (2005 ã., îêîí÷àòåëíî 2006 ã.) è ÎÌÎ Èëè-íäåí è äðóãè (2006 ã.). Àíàëîãè÷åí ïðîáëåìÑúäúò êîíñòàòèðà ïî äåëîòî Æå÷åâ ñðåùó



Áúëãàðèÿ (2007 ã.) è ïî íåãîâîòî èçïúëíåíèå.Äðóã ñèñòåìåí íåäîñòàòúê íà áúëãàðñêàòà

ïðàâîñúäíà ñèñòåìà å è ëèïñàòà íà åôåêòèâ-íî ïðàâíî ñðåäñòâî çà çàùèòà çà íàðóøåíèÿíà ïðàâîòî íà ìèðíî ñúáðàíèå (âæ. äåëîòî Çå-ëåíè Áàëêàíè ñðåùó Áúëãàðèÿ - 2007 ã.). Òîçèïðîáëåì ùå ïðîäúëæè äà áúäå èçñëåäâàí ïîäåëîòî íà ÎÌÎ Èëèíäåí è Èâàíîâ (2005 ã.,îêîí÷àòåëíî 2006 ã.) âúâ âðúçêà ñ èçãîòâÿíå-òî íà íîâèÿ Çàêîí çà ñúáðàíèÿòà, ìèòèíãèòå èìàíèôåñòàöèèòå îò Ìèíèñòåðñòâîòî íà ïðà-âîñúäèåòî.

10. Óñëîâèÿ â ìåñòàòàçà ëèøàâàíå îò ñâîáîäà

Óñëîâèÿòà â ìíîãî îò ìåñòàòà çà ëèøàâà-íå îò ñâîáîäà â Áúëãàðèÿ ïðåç 2008 ã. áÿõà íå-÷îâåøêè. Âúïðåêè ìíîãîòî ðåøåíèÿ íà Åâðî-ïåéñêèÿ ñúä ïî ïðàâàòà íà ÷îâåêà è ïðåïîðú-êèòå íà Åâðîïåéñêèÿ êîìèòåò çà ïðåäîò-âðàòÿâàíå íà èçòåçàíèÿòà, îòïðàâåíè â ïóá-ëèêóâàíèÿ ïðåç ôåâðóàðè 2008 ã. äîêëàä çà ïî-ñåùåíèåòî íà Êîìèòåòà ïðåç 2006 ã.,27 ñèñòå-ìàòà íå ïîêàçà íåîáõîäèìàòà äèíàìèêà ïî ïî-ñîêà êúì ïðîìÿíà.

Çàòâîðè

Â Áúëãàðèÿ ôóíêöèîíèðàò îáùî 13 çàòâî-ðà, îñåì îò êîèòî çà ðåöèäèâèñòè, òðè çà íå-ðåöèäèâèñòè, åäèí çà æåíè è åäèí çà íåïúëíî-ëåòíè. Êúì çàòâîðèòå ñà îáîñîáåíè îáùî 23îáùåæèòèÿ îò îòêðèò, ïðåõîäåí è çàêðèò òèïñ ïî-ëåêè ðåæèìíè óñëîâèÿ. Â ïåðèîäà îò 2000äî 2005 ã. áðîÿò íà ëèøåíèòå îò ñâîáîäà íåï-ðåêúñíàòî ñå óâåëè÷àâàøå, êîåòî äîâåäå äîãîëÿìà ïðåíàñåëåíîñò íà ïîâå÷åòî îò êîðïó-ñèòå íà çàòâîðèòå. Ïðåç 2006 è 2007 ã. çàïî÷-íà îáðàòåí ïðîöåñ íà íàìàëÿâàíå íà çàòâîð-íèöèòå, êîéòî ïðîäúëæè è ïðåç 2008 ã. Êúì 31äåêåìâðè 2008 ã. ëèøåíè îò ñâîáîäà â çàòâî-ðèòå íà Áúëãàðèÿ ñà áèëè 9408 ëèöà, êàòî íà-ìàëåíèåòî ñïðÿìî 31 äåêåìâðè 2007 ã. å ñ 8.4%.Ãðàôèêàòà ïî-äîëó ïîêàçâà äèíàìèêàòà íàáðîÿ íà ëèøåíèòå îò ñâîáîäà â çàòâîðèòå èçàòâîðíè÷åñêèòå îáùåæèòèÿ ïðåç ïåðèîäà îò2000 äî 2008 ã.:

Áðîÿò íà îáâèíÿåìèòå è ïîäñúäèìèòå ëèöàâ çàòâîðèòå ñúùî ïðîäúëæè äà íàìàëÿâà ñëåä2005 ã. Ãðàôèêàòà ïî-äîëó îòðàçÿâà äèíàìè-êàòà íà áðîÿ íà îáâèíÿåìè è ïîäñúäèìè â çàò-âîðèòå ïðåç ïîñëåäíèòå ïåò ãîäèíè:

Ñëåä 2007 ã. áðîÿò íà îñúäåíèòå ëèöà â çàò-âîðèòå ñúùî çàïî÷íà äà íàìàëÿâà, êàòî ïðåçïîñëåäíàòà ãîäèíà òî å ïî-ãîëÿìî â ñðàâíåíèåñ íàìàëÿâàíåòî êúì êðàÿ íà 2007 ã. ñïðÿìî êðàÿíà 2006 ã. Ãðàôèêàòà ïî-äîëó ïîêàçâà äèíàìè-êàòà íà áðîÿ íà îñúäåíèòå ëèöà ïðåç ïîñëåäíè-òå ïåò ãîäèíè:

27 CPT, Report to the Bulgarian Government on the visit toBulgaria carried out by the European Committee for the Pre-vention of Torture and Inhuman or Degrading Treatment orPunishment (CPT) from 10 to 21 September 2006, 28 February2008, äîñòúïåí íà: http://www.cpt.coe.int/en/states/bgr.htm.


Ñëåä èçìåíåíèÿòà íà Çàêîíà çà èçïúëíåíèåíà íàêàçàíèÿòà îò 2002 ã. çàïî÷íà ïðîöåñ íàèçâåæäàíå íà îñúäåíè ëèöà ñ äîáðî ïîâåäåíèåîò êîðïóñèòå íà çàòâîðèòå â çàòâîðíè÷åñêè îá-ùåæèòèÿ. Çà òàçè öåë áÿõà çàíèæåíè ðåæèìíè-òå èçèñêâàíèÿ çà íàñòàíÿâàíå â îáùåæèòèÿ îòîòêðèò òèï è ñå âúâåäîõà â åêñïëîàòàöèÿ îá-ùåæèòèÿ îò ïðåõîäåí òèï. Òîâà äîâåäå äî ïîñ-òåïåííî óâåëè÷àâàíå íà áðîÿ íà ëèøåíèòå îòñâîáîäà â òåçè îáùåæèòèÿ. Ãðàôèêàòà ïî-äî-ëó ïðåäñòàâÿ äèíàìèêàòà íà áðîÿ íà ëèøåíèòåîò ñâîáîäà â îáùåæèòèÿòà îò îòêðèò è ïðåõî-äåí òèï çà ïåðèîäà îò 2004 äî 2008 ã.:

Äî êðàÿ íà 2007 ã. áðîÿò íà ëèøåíèòå îò ñâî-áîäà â îáùåæèòèÿòà îò ïðåõîäåí òèï îòáåëÿçàóñòîé÷èâà òåíäåíöèÿ êúì óâåëè÷àâàíå. Çà ïðúâïúò ïðåç 2008 ã. îáà÷å òîçè áðîé çàïî÷íà äà íà-ìàëÿâà, êàòî ïðÿêî ñëåäñòâèå îò îáùîòî íà-ìàëÿâàíå íà áðîÿ íà îñúäåíèòå ëèöà ïðåç ïîñ-ëåäíèòå ãîäèíè. Ñúùàòà çàêîíîìåðíîñò ñå íàá-ëþäàâà è ïðè áðîÿ íà ëèøåíèòå îò ñâîáîäà âîáùåæèòèÿòà îò îòêðèò òèï, íî íàìàëÿâàíåòîâ òÿõ çàïî÷íà îò ïðåäõîäíàòà ãîäèíà. Âúïðåêèíàìàëÿâàíåòî íà áðîÿ íà ëèøåíèòå îò ñâîáî-äà, íåäîñòèãúò íà æèëèùíà ïëîù ïðîäúëæè äàáúäå îñíîâåí ïðîáëåì ïðåä ïåíèòåíöèàðíàòàñèñòåìà â ñòðàíàòà. Ñòðàòåãèÿòà çà ïî-ãîëÿìàèçïîëçâàåìîñò íà çàòâîðíè÷åñêèòå îáùåæèòèÿâñå ïàê äîâåäå äî íàìàëÿâàíå íà ïðåíàñåëå-íîñòòà â ïîâå÷åòî îò êîðïóñèòå íà çàòâîðèòåçà ðåöèäèâèñòè è íà îáùåæèòèÿòà îò çàêðèòòèï. Çà ñìåòêà íà òîâà îáà÷å, ìåñòàòà â íÿêîèîò îáùåæèòèÿòà îò îòêðèò è ïðåõîäåí òèï ñåîêàçàõà íåäîñòàòú÷íè è â íÿêîè îò òÿõ áðîÿòíà ëèøåíèòå îò ñâîáîäà íàäõâúðëÿøå êàïàöè-òåòíèòå èì âúçìîæíîñòè.

Ìàòåðèàëíèòå óñëîâèÿ â ìíîãî îò çàòâîðè-òå áÿõà íå÷îâåøêè. Ïðåç ïîñëåäíàòà ãîäèíàíàé-êðèòè÷íî áå ïîëîæåíèåòî â êîðïóñèòå íàçàòâîðèòå â Ïëåâåí, Âàðíà, Ïëîâäèâ è Áóðãàñ,

êúäåòî â êèëèè çà ðåöèäèâèñòè ñå ïàäàõà íå ïî-âå÷å îò äâà êâ.ì íà îáèòàòåë, à íåïîêðèòàòàïëîù áå äîðè ïî-ìàëêà îò åäèí êâ.ì. Â íàé-ïðå-íàñåëåíèòå ïîìåùåíèÿ ÷åñòî ñúæèòåëñòâàõà 15-20 ëèøåíè îò ñâîáîäà, êîåòî íàëàãàøå ìîíòè-ðàíå íà ëåãëàòà åäíî íàä äðóãî íà äâà è ïîí-ÿêîãà íà òðè åòàæà. Â îñåì îò 13-òå çàòâîðà âñòðàíàòà êèëèèòå íÿìàò ñàíèòàðíè âúçëè, ïðåçäåíÿ åäíà äåéñòâàùà òîàëåòíà ñå ïîëçâà îò 30äî 50 çàòâîðíèöè, à ïðåç íîùòà ñå èçïîëçâàòêîôè çà óäîâëåòâîðÿâàíå íà ôèçèîëîãè÷íèòåíóæäè. Îñíîâíèòå ñãðàäè íà ïîâå÷åòî çàòâîðèñà ñòðîåíè ïðåäè Âòîðàòà ñâåòîâíà âîéíà. Âúï-ðåêè ñïåøíàòà íåîáõîäèìîñò îò ðåêîíñòðóê-öèè è ðåìîíòè, ñðåäñòâàòà, êîèòî ñà ñå îòäåë-ÿëè çà òîâà ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè, ñà áèëèêðàéíî íåäîñòàòú÷íè. Ñëåä ïðèñúåäèíÿâàíå-òî íà Áúëãàðèÿ êúì ÅÑ óïðàâëåíñêèòå ñòðà-òåãèè çà öÿëîñòíà ðåôîðìà íà çàòâîðèòå âñåîùå îñòàâàò íåèçïúëíåíè, à óñèëèÿòà íà ïðî-ôåñèîíàëíîòî ðúêîâîäñòâî íà çàòâîðèòå äà ñåïðåáîðè çà íóæíèòå ñðåäñòâà çà ñòðîåæ íà íî-âè çàòâîðè èëè ïîíå çà îñíîâíè ðåìîíòè íà ñú-ùåñòâóâàùàòà áàçà, íå ïîñòèãíàõà æåëàíèÿðåçóëòàò. Âñå ïàê, çà íàé-íàëåæàùè äåéíîñòèáÿõà îòêðèòè ïðîöåäóðè çà îáùåñòâåíè ïî-ðú÷êè è çàïî÷íà èçãðàæäàíå íà ñàìîñòîÿòåë-íè ñàíèòàðíè âúçëè êúì êèëèèòå, íà ïðèåìíèè ïîìåùåíèÿ çà ñâèæäàíå â íÿêîè îò çàòâîðè-òå. Äâà áÿõà íîâèòå àêöåíòè â çàòâîðíàòà ñèñ-òåìà ïðåç 2008 ã.:

1. Â íà÷àëîòî íà äåêåìâðè 2008 ã. ïðà-âèòåëñòâîòî ïðèå Ñòðàòåãèÿ çà ðàçâè-òèå íà ìåñòàòà çà ëèøàâàíå îò ñâîáî-äà (2009-2015 ã.), ïëàí çà äåéñòâèå êúìíåÿ è Èíâåñòèöèîííà ïðîãðàìà çàñòðîèòåëñòâî, ðåêîíñòðóêöèÿ è ìîäåð-íèçèðàíå íà ìàòåðèàëíàòà áàçà â çàò-âîðèòå. Â êðàòêîñðî÷åí ïëàí ïî îòíî-øåíèå íà ïîäîáðÿâàíåòî íà óñëîâèÿòàâ çàòâîðèòå ïðåäñòîè ñòàíäàðòèçèðà-íå íà óñëîâèÿòà çà ïðåáèâàâàíå, êàê-òî è ïîäîáðÿâàíå íà âçàèìîäåéñòâèå-òî ìåæäó ðàçëè÷íèòå èíñòèòóöèè çàîïòèìèçèðàíå íà ìåðêèòå çà ðåãóëèðà-íå íà áðîÿ íà îáèòàâàùèòå çàòâîðèòå.Â ìîòèâèòå êúì ñòðàòåãèÿòà å îò÷åòå-íî, ÷å æèëèùíàòà ïëîù â êèëèèòå å îêî-ëî 2 êâ.ì çà åäíî ëèöå ïðè ïðåïîðú÷è-òåëíè ñòàíäàðòè îò 6 êâ.ì; â ïîâå÷åòîêèëèè íÿìà òå÷àùà ïèòåéíà âîäà, àñâåòëèòå îòâîðè ñà ìàëêè è íå îñè-ãóðÿâàò äîñòàòú÷åí ïðèòîê íà ÷èñò âúç-äóõ è ñëúí÷åâà ñâåòëèíà. Îñíîâíàòàöåë íà ñòðàòåãèÿòà å ìîäåðíèçèðàíå è


ðåôîðìèðàíå íà ïåíèòåíöèàðíàòà ñèñ-òåìà â ñúîòâåòñòâèå ñ åâðîïåéñêèòåñòàíäàðòè è õóìàíèçèðàíå èçïúëíåíèå-òî íà íàêàçàíèÿòà.

2. Ïàê â êðàÿ íà ãîäèíàòà ïðàâèòåëñòâî-òî ïðèêëþ÷è ðàáîòàòà ïî ñúãëàñóâà-íå è èçãîòâÿíå íà ïðîåêòîçàêîí çà èç-ïúëíåíèå íà íàêàçàíèÿòà, êîéòî íà 17äåêåìâðè 2008 ã. áå âíåñåí â ïëåíàðíàçàëà. Çàåäíî ñ òâúðäàòà ðåãëàìåíòà-öèÿ íà æèëèùíàòà ïëîù è áèòîâèòåñòàíäàðòè çà âñåêè çàòâîðíèê, ïðîåê-òîçàêîíúò çàáðàíÿâà âñÿêàêâè ôîðìèíà èçòåçàíèÿ, íà æåñòîêî èëè íå÷îâåø-êî îòíîøåíèå, ðåäóöèðà ðåæèìèòå èâèäîâåòå îáùåæèòèÿ çà èçòúðïÿâàíå íàíàêàçàíèÿòà è çàñèëâà ðîëÿòà íà îì-áóäñìàíà ïðè îñúùåñòâÿâàíå íà íåçà-âèñèì íàäçîð.

Êàäðîâèÿò è ïðîäîâîëñòâåíèÿò äåôèöèò èíåâúçìîæíîñòòà äà ñå îñèãóðè íåîáõîäèìèÿîáåì ñïåöèàëèçèðàíà ïîìîù ñúçäàâàõà ñå-ðèîçíè ïðå÷êè ïðåä ìåäèöèíñêîòî îáñëóæâà-íå â çàòâîðèòå. Òî âñå îùå îñòàâà èçîëèðàíîîò íàöèîíàëíîòî çäðàâåîïàçâàíå êàòî ìàòå-ðèàëåí ñòàíäàðò, àäìèíèñòðèðàíå, îò÷åò, ñòà-òèñòèêà è îáåì íà ìåäèöèíñêèòå ïðåãëåäè,ïðîôèëàêòèêàòà è ïðåâåíöèÿòà. Ñ ìàëêè èç-êëþ÷åíèÿ ìåäèöèíñêèòå öåíòðîâå â çàòâîðè-òå íå îòãîâàðÿò íà èçèñêâàíèÿòà íà Çàêîíà çàëå÷åáíèòå çàâåäåíèÿ. Ïîä÷èíåíîñòòà íà ìåäè-öèíñêèÿ ïåðñîíàë â çàòâîðèòå íà íà÷àëíèöè-òå íà çàòâîðè å â óùúðá íà íåçàâèñèìîñòòàíà ìåäèöèíñêèòå öåíòðîâå è íà èíñïåêòèðà-íåòî íà ñàíèòàðíî-õèãèåííèòå óñëîâèÿ, èìà-ùè ïðÿêî îòíîøåíèå êúì çäðàâíèÿ ñòàòóñ íàëèøåíèòå îò ñâîáîäà.

Óñëîâèÿòà, ïðè êîèòî ëèøåíèòå îò ñâîáîäàïîëàãàò òðóä, íå áè òðÿáâàëî äà ñå ðàçëè÷à-âàò îò óñëîâèÿòà, ïðè êîèòî ñå ïîëàãà òðóä èç-âúí çàòâîðà. Áåçîïàñíîñòòà è õèãèåíàòà íà òðó-äà íà ëèøåíèòå îò ñâîáîäà ñà ïî-çàíèæåíè ïî-ðàäè ëèïñàòà íà îáåêòèâåí âúíøåí êîíòðîë.Îïðåäåëÿíåòî íà íîðìèòå è çàïëàùàíåòî íàòðóäà íå áè òðÿáâàëî äà ñà ðåçóëòàò îò ñóáåê-òèâíà ïðåöåíêà íà äëúæíîñòíè ëèöà, îùå ïî-âå÷å, ÷å òîçè òðóä íå å îáâúðçàí ñúñ ñîöèàëíèîñèãóðîâêè è ñúîòâåòíàòà êîìïåíñàöèÿ ïðèòðóäîâè çëîïîëóêè.

Ñëåäñòâåíè àðåñòè

Êúì 31.12.2008 ã. â ñòðàíàòà ôóíêöèîíè-ðàõà 43 ñëåäñòâåíè àðåñòà, â êîèòî êúì ñú-ùàòà äàòà ñà áèëè íàñòàíåíè ïî ðåäà íà ÍÏÊ

723 ëèöà, êàòî òîçè áðîé îòáåëÿçâà íåçíà÷è-òåëíî íàìàëåíèå ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè.Àðåñòíèòå ïîìåùåíèÿ îáà÷å ñå èçïîëçâàò è çàðåäèöà äðóãè öåëè - ïðåç 2008 ã. ïðåç òÿõ ñàïðåìèíàëè îáùî 20 860 ëèöà, îò êîèòî ñ íà-ëîæåíà ìÿðêà çà íåîòêëîíåíèå „çàäúðæàíå ïîäñòðàæà“ - 5 296 ëèöà; çàäúðæàíè çà 72 ÷àñà 1496 ëèöà; îáÿâåíè çà îáùîäúðæàâíî èçäèðâà-íå 470 ëèöà è ïðåâåäåíè „ïî äåëåãàöèÿ“ çàñëåäñòâåíè èëè ñúäåáíè ïðîöåäóðè 14 970 ëè-öà. Ïðåç ïðåäõîäíèòå ãîäèíè, ïîðàäè ëèïñà íàâúçìîæíîñòè çà ïðåóñòðîéñòâà, áÿõà çàêðèòèíÿêîëêî äåñåòêè àðåñòà â ðåçóëòàò íà îäîáðå-íà ïðåç 2006 ã. ïðàâèòåëñòâåíà ïðîãðàìà çàïîäîáðÿâàíå íà óñëîâèÿòà â àðåñòèòå. Ïðîã-ðàìàòà ïðåäâèæäàøå çàêðèâàíå íà îáùî 33àðåñòà, íî ïðåç 2008 ã. çàêðèâàíåòî íà àðåñòèáå ïðåóñòàíîâåíî.

Îáùèòå ìàòåðèàëíè óñëîâèÿ â ñëåäñòâåíè-òå àðåñòè ñà çíà÷èòåëíî ïî-ëîøè â ñðàâíåíèåñ óñëîâèÿòà â çàòâîðèòå. Ïîòâúðæäåíèå çà òî-âà å ãîëåìèÿò áðîé îñúäèòåëíè ïðèñúäè ïðåçïîñëåäíèòå ãîäèíè êàêòî â ìåñòíèòå ñúäèëè-ùà, òàêà è â Åâðîïåéñêèÿ ñúä ïî ïðàâàòà íà÷îâåêà â Ñòðàñáóðã, êîèòî ïðîäúëæàâàò äà õà-ðàêòåðèçèðàò óñëîâèÿòà â àðåñòèòå êàòî íå÷î-âåøêè è óíèçèòåëíè. Öèòèðàíàòà ïî-ãîðå Ñòðà-òåãèÿ çà ðàçâèòèå íà ìåñòàòà çà ëèøàâàíå îòñâîáîäà (2009-2015 ã.) âêëþ÷âà è ñëåäñòâåíè-òå àðåñòè, ðåôîðìàòà íà êîèòî äî íàñòîÿùèÿìîìåíò íå å áèëà ïðèîðèòåòíà çà óïðàâëÿâà-ùèòå. Çà õóìàíèçèðàíå íà òåæêîòî íàñëåäñòâîíà àðåñòèòå å íåîáõîäèìî èçâúðøâàíåòî íà ðå-êîíñòðóêöèè è ðåìîíòè çà îñèãóðÿâàíå íà íîð-ìàëíà îñâåòåíîñò, ïðîâåòðåíèå, âúçìîæíîñò çàðàçäâèæâàíå è èçãðàæäàíå íà ïîìåùåíèÿ çàñâèæäàíå. Òîâà îáà÷å å ìíîãî òðóäíî èçïúëíè-ìî ïîðàäè ðåäèöà êîíñòðóêòèâíè îñîáåíîñòè -ëèïñàòà íà âúíøíè ïðîçîðöè, êîèòî äà îñè-ãóðÿâàò åñòåñòâåíà ñâåòëèíà è ñâåæ âúçäóõ âæèëèùíèòå ïîìåùåíèÿ, êàêòî è ëèïñàòà íà ñà-íèòàðíè âúçëè â ïîâå÷åòî îò àðåñòèòå. Åäèí îòíàé-íàòîâàðåíèòå àðåñòè â Ïëîâäèâ ïðåç ïðî-ëåòòà íà 2009 ã. ïðåäñòîè äà áúäå ïðåìåñòåí âîñíîâíî ðåìîíòèðàíà ñãðàäà íà òåðèòîðèÿòàíà çàòâîðà. Çà íÿêîè îò àðåñòèòå â îáëàñòíèãðàäîâå êàòî Ðóñå, Âåëèêî Òúðíîâî, Øóìåí èÏëåâåí å õàðàêòåðíà ãîëÿìà íàòîâàðåíîñò ïî-ðàäè èçïîëçâàíåòî èì êàòî ïîìåùåíèÿ çà êîí-âîèðàíè ëèöà. Îùå ïî-ñåðèîçíî å ïîëîæåíèåòîâ ïîãðàíè÷íèòå àðåñòè â Ñâèëåíãðàä, Ïåòðè÷è Ñëèâíèöà, çà êîèòî ñúùî ñà íåîáõîäèìèñïåøíè äåéñòâèÿ.

Íàðåä ñ ëèïñàòà íà ñàíèòàðíè âúçëè è ïðî-çîðöè, ïðîáëåì çà àðåñòèòå ñà ïëîùàäêèòå çàïðåñòîé íà îòêðèòî. Òàêèâà ñà èçãðàäåíè ñàìî


â 16 îò àðåñòèòå. Â äðóãè 10 àðåñòà ñà îáîñî-áåíè ïîìåùåíèÿ çà ðàçäâèæâàíå íà çàêðèòî, àâ 18 àðåñòà íÿìà òåõíè÷åñêè âúçìîæíîñòè çàîáîñîáÿâàíå íà ïîìåùåíèÿ, ïîðàäè êîåòî îá-âèíÿåìèòå ëèöà èìàò âúçìîæíîñò çà ðàçäâèæ-âàíå ñàìî êîãàòî èì ñå îñèãóðè äîñòúï äà ñà-íèòàðíèÿ âúçåë. Ïðîáëåì çà àðåñòèòå å è íå-âúçìîæíîñòòà äà ñå îñèãóðÿâàò ñìèñëåíè çà-íèìàíèÿ è äîñòúï äî òåëåâèçèîííè è ðàäèîïðå-äàâàíèÿ, êàêòî è âúçìîæíîñò äà èçïîëçâàò ìà-òåðèàëè çà ÷åòåíå.

Êà÷åñòâîòî è îáåìúò íà ìåäèöèíñêîòî îá-ñëóæâàíå â àðåñòèòå å íåîáõîäèìî äà áúäàò îï-òèìèçèðàíè. Òî âñå îùå íå å èíòåãðèðàíî ñúññèñòåìàòà íà íàöèîíàëíîòî çäðàâåîïàçâàíå.Ñïåöèôè÷íèÿò ïðîôèë íà ëèöàòà, ïðåìèíàâà-ùè ïðåç àðåñòèòå, èçèñêâà ñåðèîçåí ìåäèöèí-ñêè êàïàöèòåò - îáùî ÷åòèðè ñà ñìúðòíèòå ñëó-÷àè â àðåñòèòå ïðåç 2008 ã., à 899 îò çàäúðæà-íèòå ëèöà ñà ñòðàäàëè îò íàðêîòè÷íà çàâèñè-ìîñò.

Êîðåêöèîííî-âúçïèòàòåëíè çàâåäåíèÿçà ìàëîëåòíè è íåïúëíîëåòíèïðàâîíàðóøèòåëè (ÑÏÈ è ÂÓÈ)

Íàñòàíÿâàíåòî íà äåöà â ñîöèàëíî-ïåäàãî-ãè÷åñêè èíòåðíàòè (ÑÏÈ) è âúçïèòàòåëíè ó÷è-ëèùà-èíòåðíàòè (ÂÓÈ) ñå îïðåäåëÿ îò áúëãàð-ñêîòî çàêîíîäàòåëñòâî êàòî „âúçïèòàòåëíàìÿðêà“, íî ïî ñâîÿòà ñúùíîñò òî èìà âñè÷êèõàðàêòåðèñòèêè íà íàêàçàòåëíà ïðîöåäóðà, çà-âúðøâàùà ñ ëèøàâàíå îò ñâîáîäà. Ñèñòåìàòàíà ÑÏÈ è ÂÓÈ â ñòðàíàòà ïðåòúðïÿ ñåðèîçíèïðîìåíè ïðåç ïîñëåäíèòå ãîäèíè. Â ñðàâíåíèåñ 2000 ã., êîãàòî ñà ôóíêöèîíèðàëè îñåì ÂÓÈè 24 ÑÏÈ, ïðåç 2008 ã. îñòàíàõà ÷åòèðè ÂÓÈ èïåò ÑÏÈ. Íàìàëÿâàíåòî íà òåçè èíñòèòóöèèçàïî÷íà ñëåä ïðîìåíè â çàêîíîäàòåëñòâîòî,ñúãëàñíî êîèòî íàñòàíÿâàíåòî òðÿáâà äà ñå ïîò-âúðäè îò ñúä, ñëåä ðåøåíèå íà ìåñòíà îáùèí-ñêà êîìèñèÿ. Íî äîðè è ñúäåáíàòà ñàíêöèÿ íåãàðàíòèðà ñúáëþäàâàíåòî íà ïðàâàòà íà äåöà-òà.

Ïðèìåðèòå ïî-äîëó, óñòàíîâåíè îò ÁÕÊïðåç 2008 ã., èëþñòðèðàò ïðîáëåìèòå ïðåä ïðî-öåäóðàòà è ïðàêòèêàòà ïî íàñòàíÿâàíå âúâÂÓÈ è ÑÏÈ:

1. Íàñòàíÿâàíå â ÑÏÈ íà äåòå íàä 16 ã.âúçðàñò â ïðîòèâîðå÷èå ñúñ ÇÁÏÏÌÍ.

2. Çàäúðæàíå íà íåïúëíîëåòåí â ÑÏÈñëåä êðàÿ íà ó÷åáíàòà ãîäèíà â íàðó-øåíèå íà ñúäåáíî ðåøåíèå, â êîåòî èç-ðè÷íî å óïîìåíàò êðàéíèÿò ñðîê íàíàñòàíÿâàíåòî.

3. Íàñòàíÿâàíå âúâ ÂÓÈ áåç âñè÷êè äî-êóìåíòè, âêëþ÷èòåëíî íàñòàíèòåëíè;

4. Íàñòàíÿâàíå è òðàéíî èíñòèòóöèîíà-ëèçèðàíå íà äåòå áåç ÅÃÍ.

5. Íàñòàíÿâàíå íà äåöà âúâ ÂÓÈ çà êðàò-êè ñðîêîâå, êîåòî îáåçñìèñëÿ íàñòàí-ÿâàíåòî.

6. Íàñòàíÿâàíå íà äåöà âúâ ÂÓÈ è ÑÏÈ,ìåñòîæèâååíåòî íà êîèòî å ìàêñèìàë-íî îòäàëå÷åíî îò èíòåðíàòèòå. Òàêî-âà íàñòàíÿâàíå èìà õàðàêòåð íà çàòî-÷åíèå è â íèêàêúâ ñëó÷àé íå å â èíòå-ðåñ íà äåòåòî.

Ñúùåñòâóâàíåòî íà ÑÏÈ è ÂÓÈ â òîçè èìâèä ñúçäàâà ðåäèöà ïðîáëåìè, ïðîèçòè÷àùè îòñìåñâàíåòî íà ðàçëè÷íè êàòåãîðèè äåöà â òÿõ- òàêèâà, êîèòî ñà íàñòàíåíè ïî ÷èñòî ñîöèàë-íè èíäèêàöèè, ñ äåöà - èçâúðøèòåëè íà ïðîòè-âîîáùåñòâåíè ïðîÿâè. Îòäàëå÷åíîñòòà íà òå-çè èíñòèòóöèè îò ãîëåìèòå ãðàäîâå å ïðå÷êàïðåä âúçìîæíîñòèòå çà êîìóíèêàöèÿ è ñîöèàë-íà àäàïòàöèÿ íà äåöàòà, âîäè äî ïðîáëåìè ñìåäèöèíñêîòî îáñëóæâàíå, íàìèðàíåòî íàñïîíñîðè, îñèãóðÿâàíåòî íà òðàíñïîðò, íàáè-ðàíåòî íà êâàëèôèöèðàí ïåäàãîãè÷åñêè ïåðñî-íàë è ò.í. Âñè÷êî òîâà îêàçâà íåãàòèâíî âëèÿ-íèå è âúðõó ó÷åáíèÿ ïðîöåñ, êîéòî å çíà÷èòåë-íî ïî-íååôåêòèâåí â ñðàâíåíèå ñ ó÷åáíèÿ ïðî-öåñ â îñòàíàëèòå îáùîîáðàçîâàòåëíè ó÷èëè-ùà. Ïîðàäè âñè÷êè òåçè ïðè÷èíè å íåîáõîäèìîîòãîâîðíèòå äúðæàâíè èíñòèòóöèè äà ïðåðàç-ãëåäàò ñìèñúëà îò ñúùåñòâóâàíåòî íà òåçè êî-ðåêöèîííè çàâåäåíèÿ è äà ïîòúðñÿò àëòåðíàòèâ-íè ìåðêè çà ïðîáëåìíèòå äåöà.

Äîìîâå çà âðåìåííî íàñòàíÿâàíåíà ìàëîëåòíè è íåïúëíîëåòíèè êðèçèñíè öåíòðîâå

Â Áúëãàðèÿ ôóíêöèîíèðàò îáùî ïåò äîìà çàâðåìåííî íàñòàíÿâàíå íà ìàëîëåòíè è íåïúë-íîëåòíè (ÄÂÍÌÍ) â Ñîôèÿ, Ïëîâäèâ, Âàðíà,Áóðãàñ è Ãîðíà Îðÿõîâèöà, êîèòî ñà íà ïðÿêîïîä÷èíåíèå íà Ìèíèñòåðñòâîòî íà âúòðåøíè-òå ðàáîòè. Â òÿõ ñå íàñòàíÿâàò äåöà, èçâúðøè-ëè ïðîòèâîîáùåñòâåíè ïðîÿâè, äåöà áåç ïîñòîÿ-íåí àäðåñ, êàêòî è ñêèòàùè, ïðîñåùè èëè äå-öà, îòêëîíèëè ñå îò çàâåäåíèÿ çà çàäúëæèòåë-íî âúçïèòàíèå èëè ïðèíóäèòåëíî ëå÷åíèå. Ïîñâîÿòà ñúùíîñò ïðåñòîÿò â òåçè äîìîâå èìà õà-ðàêòåð íà êðàòêîñðî÷íî ëèøàâàíå îò ñâîáîäà.Ïðîäúëæèòåëíîñòòà íà ïðåñòîÿ íå ìîæå äà áú-äå ïîâå÷å îò 15 äíè è ñå ðàçïîðåæäà îò ïðîêó-ðîð. Â èçêëþ÷èòåëíè ñëó÷àè ñðîêúò íà ïðåñ-òîÿ â äîìà ìîæå äà áúäå ïðîäúëæåí äî äâà ìå-


ñåöà. Óðåäáàòà ïî íàñòàíÿâàíå íà äåöà âÄÂÍÌÍ âëèçà â ïðîòèâîðå÷èå íå ñàìî ñúñ Çà-êîíà çà çàêðèëà íà äåòåòî (ÇÇÄ), ñúãëàñíî ÷ëåí26 îò êîéòî íàñòàíÿâàíåòî íà äåòå â ñïåöèà-ëèçèðàíà èíñòèòóöèÿ ñå èçâúðøâà îò ñúä, à è ñÅâðîïåéñêàòà êîíâåíöèÿ çà ïðàâàòà íà ÷îâå-êà, ñúãëàñíî êîÿòî âñÿêî ëèøàâàíå îò ñâîáîäàòðÿáâà äà áúäå ñúïðîâîäåíî îò íåçàáàâåí äîñ-òúï äî ñúä çà ïðåöåíêà íà íåãîâàòà çàêîííîñò.Ïðîòèâîðå÷èå ñ ìåñòíîòî è ìåæäóíàðîäíîòîçàêîíîäàòåëñòâî èìà è ïî îòíîøåíèå íà ïðà-âîòî íà äåöàòà íà àäâîêàòñêà çàùèòà îò ìî-ìåíòà íà çàäúðæàíåòî. Â íèòî åäèí îò ñëó÷àè-òå íà íàñòàíÿâàíèÿ â äîìîâåòå ÁÕÊ íå óñòà-íîâè íàëè÷èå íà àäâîêàòñêà çàùèòà ïðåäè, ïîâðåìå èëè ñëåä íàëàãàíå íà òàêàâà ìÿðêà.

Îùå ïî-äðàñòè÷íî ïðîòèâîðå÷èå ñúñ ñòàí-äàðòèòå çà ïðàâàòà íà äåòåòî ïîñòàâÿò íàñ-òàíÿâàíèÿòà â êðèçèñíè öåíòðîâå, êîèòî â Áúë-ãàðèÿ ñúùåñòâóâàò îò åñåíòà íà 2006 ã. Â òÿõäåöà, æåðòâà íà òðàôèê, ñå íàñòàíÿâàò çà ñðîêäî øåñò ìåñåöà. Íàáëþäåíèåòî íà ÁÕÊ íà òå-çè öåíòðîâå ïîêàçà, ÷å íàñòàíÿâàíèÿòà ñå èç-âúðøâàò ñàìî ñ íàïðàâëåíèå èëè çàïîâåä íà äè-ðåêòîðèòå íà Äèðåêöèèòå çà ñîöèàëíî ïîäïî-ìàãàíå è îòíîâî, â ïðîòèâîðå÷èå ñ ÷ëåí 26 íàÇÇÄ, òåçè íàñòàíÿâàíèÿ íå ñå èçâúðøâàò îò ñúä,âúïðåêè ÷å êðèçèñíèòå öåíòðîâå ïðåäñòàâëÿâàòñïåöèàëèçèðàíè èíñòèòóöèè. Ìíîãî ñåðèîçíèïðîáëåìè çà äåöàòà â êðèçèñíè öåíòðîâå ïðîèç-òè÷àò îò ïðîèçâîëà ïðè íàñòàíÿâàíåòî. Îñâåíäåöà, æåðòâè íà òðàôèê, â òÿõ ñå íàñòàíÿâàò èäåöà, êîèòî ñà èçâúðøèòåëè íà ïðîòèâîîáùåñ-òâåíè ïðîÿâè. Ñëåä èçòè÷àíåòî íà øåñòìåñå÷-íèÿ ñðîê çà íàñòàíÿâàíå, â îòäåëíè ñëó÷àè ñåèçäàâà ïîâòîðíà çàïîâåä çà îùå øåñò ìåñåöà.Ïî ñâîÿ õàðàêòåð íàñòàíÿâàíåòî â êðèçèñíèöåíòðîâå, äîðè â ïî-ãîëÿìà ñòåïåí îò íàñòàí-ÿâàíåòî âúâ ÂÓÈ è ÑÏÈ, ïðåäñòàâëÿâà ëèøà-âàíå îò ñâîáîäà ïîðàäè ôàêòà, ÷å áåç ñúïðî-âîæäàíå, äåöàòà íå ìîãàò äà èçëèçàò íàâúí, àêîãàòî èçáÿãàò, ñå îáÿâÿâàò çà îáùîäúðæàâíîèçäèðâàíå. Êàêòî è ïðè íàñòàíÿâàíèÿòà âÄÂÍÌÍ, àäâîêàòñêà çàùèòà íå å ïðåäâèäåíàâ ïðîöåäóðàòà ïî íàñòàíÿâàíå íà äåöà â êðè-çèñíè öåíòðîâå.

11. Çàùèòàîò äèñêðèìèíàöèÿ

Ïðåç 2008 ã. ïðîäúëæè äà åâîëþèðà ïðàêòè-êàòà íà Êîìèñèÿòà çà çàùèòà îò äèñêðèìèíà-öèÿ (ÊÇÄ) ïî Çàêîíà çà çàùèòà îò äèñêðèìèíà-öèÿ (ÇÇÄèñêð.). ÊÇÄ îòáåëÿçà çíà÷èòåëåí íàï-ðåäúê â èçðàñòâàíåòî ñè êàòî ïðàâîçàùèòåí îð-

ãàí. Ðåäèöà íåéíè ðåøåíèÿ ñà íà ïðàâîçàùèò-íî ðàâíèùå, êàêâîòî äîñåãà ðÿäêî áúëãàðñêàèíñòèòóöèÿ å ïîñòèãàëà. Âñå ïàê îñòàâàò è ðå-äèöà ãðåøêè çà ïîïðàâÿíå, íÿêîè îò êîèòî ñå-ðèîçíè.

Ïîñòèæåíèÿ

ÊÇÄ ñèñòåìàòè÷íî ñå ïîçîâàâà íà ìåæäóíà-ðîäíîòî ïðàâî, â òîâà ÷èñëî íà îáùíîñòíîòîïðàâî. Òÿ èçðè÷íî îòäàâà íà ìåæäóíàðîäíèòåíîðìè ïðèìàò íàä âúòðåøíèòå, êîéòî èì ñå äúë-æè ïî Êîíñòèòóöèÿ. Â åäèí ñëó÷àé, ïî áåçïðå-öåäåíòåí çà áúëãàðñêè îðãàí íà÷èí, ÊÇÄ êàòå-ãîðè÷íî ñå ïðîèçíàñÿ, ÷å âëàñòèòå íå ìîãàò äàñå îïðàâäàâàò ñ âúòðåøíè çàêîíè çà òîâà, ÷åíå ñà ñïàçèëè ìåæäóíàðîäíèòå ñè çàäúëæåíèÿ,êàòî öèòèðà Âèåíñêàòà êîíâåíöèÿ çà ïðàâîòîíà äîãîâîðèòå. Òÿ èçðè÷íî ïîñòàíîâÿâà, ÷åâëàñòèòå ñà äëúæíè äà îòìåíÿò âñè÷êè âúòðåø-íîïðàâíè íîðìè, êîèòî ïðîòèâîðå÷àò íà ìåæ-äóíàðîäíîòî àíòèäèñêðèìèíàöèîííî ïðàâî.

Ðåäèöà ïðîèçíàñÿíèÿ íà ÊÇÄ ñà åôåêòèâíè,íàñî÷åíè êúì ïîñòèãàíå íà öåëòà íà çàêîíà.ÊÇÄ èçðè÷íî ñå ïîçîâàâà íà ðåçóëòàòà, ïðåä-ïèñàí îò äèðåêòèâèòå íà îáùíîñòíîòî ïðàâîêàòî îòïðàâíà òî÷êà çà òúëêóâàíå íà ïðèëî-æèìèòå íîðìè. Òàêà, íàïðèìåð, ÊÇÄ äàâà øè-ðîêî, òåëåîëîãè÷íî òúëêóâàíå íà èíñòèòóòà íàòîðìîçà. Êàòî ïðåöåíÿâà äàëè ñúîòâåòíèòå äåé-ñòâèÿ/äóìè ñà óíèçèëè ïîòúðïåâøèÿ è ñà ìó ñúç-äàëè âðàæäåáíà ñðåäà, òÿ ñå âîäè îò êîíòåê-ñòóàëåí àíàëèç íà âñè÷êè îáñòîÿòåëñòâà è îòæèòåéñêàòà ëîãèêà. Çäðàâèÿò ðàçóì è ðàçáè-ðàíåòî, ñ êîåòî îò÷èòà ðàçðóøèòåëíèòå åôå-êòè íà äàäåíè äåéñòâèÿ, äàëå÷ ïðåâúçõîæäàò âðåäèöà ñëó÷àè ïîñòèãíàòîòî â òîâà îòíîøå-íèå îò ñúäåáíàòà ïðàêòèêà. Íåìàëêî ñúäåáíèðåøåíèÿ ðîáóâàò íà ôîðìàëèçúì è ðåñòðèêòèâ-íîñò ïðè ðåøàâàíåòî íà äåëà çà òîðìîç.

ÊÇÄ ðåøèòåëíî ñàíêöèîíèðà ðàáîòîäàòåëè,êîãàòî íå ñà âçåëè ìåðêè äà çàùèòÿò ñâîè ñëó-æèòåëè îò ñåêñóàëåí è äðóã òîðìîç íà ðàáîò-íîòî ìÿñòî. Ñèëíè ñà ìîòèâèòå é, ÷å ðàáîòî-äàòåëÿò òðÿáâà íåçàáàâíî äà ïðåêðàòè òîðìî-çà, êàòî óâåäîìè ïîòúðïåâøèòå çà âçåòèòå ìåð-êè. ÊÇÄ îñúæäà ðàáîòîäàòåëè çà òîâà, ÷å ñàïðåñëåäâàëè ñâîè ñëóæèòåëè, îïëàêàëè ñå îòäèñêðèìèíàöèÿ èëè òîðìîç, âìåñòî äà ãè çà-ùèòÿò. Òÿ òâúðäî èçîáëè÷àâà ïðåäóáåæäåíèå-òî íà ðàáîòîäàòåëÿ ñðåùó æåðòâàòà â ïîëçàíà íàñèëíèêà. ÊÇÄ òúëêóâà ïîíÿòèåòî „ïðåñ-ëåäâàíå" (âèêòèìèçàöèÿ) ñúîáðàçíî íà öåëòà íàçàêîíà äà çàùèòàâà åôåêòèâíî - øèðîêî, êàòîâêëþ÷âà â îáõâàòà ìó âñÿêàêâè íàêàçâàùè èèçîëèðàùè äåéñòâèÿ è áåçäåéñòâèÿ. Íàïðèìåð,


â åäèí ñëó÷àé ÊÇÄ èçðè÷íî ïðèçíàâà, ÷å ïðî-÷èòàíåòî ïðåä öåëèÿ êîëåêòèâ íà æàëáà íà ñëó-æèòåëêà ñðåùó ðàáîòîäàòåëÿ ñúñòàâëÿâàèìåííî ïðåñëåäâàíå ñïðÿìî îïëàêàëàòà ñå.

ÊÇÄ â ìíîãî ñëó÷àè èçâúðøâà êîíòåêñòóà-ëåí àíàëèç íà ôàêòèòå, êàòî ïîñðåäñòâîì çäðà-âà æèòåéñêà ëîãèêà îáîñíîâàíî ñâúðçâà ïîñ-ëåäèöèòå èì è ãè ïðåöåíÿâà ñâîáîäíî îò ôîð-ìàëèçúì è ñõîëàñòèêà. Òàêà ïî äåëî çà íåðàâ-íîñòîéíî çàïëàùàíå íà ó÷èòåëèòå â ñîöèàëíèó÷åáíî-ïðîôåñèîíàëíè çàâåäåíèÿ çà õîðà ñ óâ-ðåæäàíèÿ (ÑÓÏÇ) ÊÇÄ èçðè÷íî âçåìà ïðåäâèä,÷å øàíñîâåòå çà ñîöèàëèçàöèÿ è òðóäîâà ðåà-ëèçàöèÿ íà õîðàòà ñ óâðåæäàíèÿ ïðÿêî çàâèñÿòîò êà÷åñòâîòî íà îáðàçîâàòåëíèòå èì âúçìîæ-íîñòè. Ìàêàð ôîðìàëíî äåëîòî äà íå å çà îá-ðàçîâàòåëíà äèñêðèìèíàöèÿ íà ó÷àùèòå ñå âÑÓÏÇ, à çà òðóäîâà äèñêðèìèíàöèÿ íà òåõíè-òå ïðåïîäàâàòåëè, ÊÇÄ ïðèçíàâà ñúäúðæàòåë-íàòà âðúçêà ìåæäó äâåòå è ðåøàâà âòîðèÿ âúï-ðîñ â ñâåòëèíàòà íà ïúðâèÿ - çäðàâ, ïðàâîçà-ùèòåí ïîäõîä.

ÊÇÄ êàòåãîðè÷íî ïðèçíàâà â ðåäèöà ñëó÷àè,÷å íîðìè, êàêòî ïîäçàêîíîâè, òàêà è çàêîíî-âè, ñúñòàâëÿâàò äèñêðèìèíàöèÿ. Òÿ íå ñå êîëå-áàå â íÿêîè ñëó÷àè äà èçïîëçâà ïðàâîìîùèåòîñè äà óêàæå íà îòãîâîðíèòå èíñòèòóöèè íåîá-õîäèìèòå íîðìàòèâíè èçìåíåíèÿ.

Ïîäõîäúò íà ÊÇÄ êúì äîïóñêàíå è ñëóæåá-íî ñúáèðàíå íà äîêàçàòåëñòâà å åôåêòèâåí -ïðàãìàòè÷åí è ãúâêàâ. Òÿ èçèñêâà è ñàìà ñåñíàáäÿâà ñ âèäåîçàïèñè è ìàòåðèàëè îò èíòåð-íåò è ãè ïîäëàãà íà îãëåä. Ñ òîâà ïðàêòèêàòàé ïðåâúçõîæäà ñúäåáíàòà; ïîñëåäíàòà ÷åñòî ñåîòíàñÿ ðèãèäíî è ñõîëàñòè÷íî êúì òàêèâà èç-òî÷íèöè íà èíôîðìàöèÿ, ñ êîåòî çàòðóäíÿâàóñòàíîâÿâàíåòî íà íÿêîè êàòåãîðèè ôàêòè.ÊÇÄ å ëèáåðàëíà è ïðè êîíñòèòóèðàíåòî íàñòðàíèòå â ïðîèçâîäñòâîòî. Òÿ ñëóæåáíî îïðå-äåëÿ çàèíòåðåñîâàíèòå ñòðàíè, êàòî ñå ðúêî-âîäè äåëîâî, à íå ôîðìàëèñòè÷íî, îò âðúçêàòàèì ñúñ ñúîòâåòíèòå âúïðîñè.

ÊÇÄ ðåäîâíî èçäàâà íà íàðóøèòåëèòå óêà-çàíèÿ äà ïðåäïðèåìàò êîíêðåòíè ìåðêè çà ïðå-ìàõâàíå íà äèñêðèìèíàöèÿòà èëè íåéíèòå ïîñ-ëåäèöè. Òÿ ñèñòåìíî íàðåæäà äà ñå ïðåóñòà-íîâÿò äèñêðèìèíàöèîííè ïðàêòèêè è ãè çàá-ðàíÿâà çàíàïðåä. Íàïðèìåð, óêàçâà íà ìåäèèäà âúâåäàò ìåõàíèçìè çà ñàìîêîíòðîë è ïðå-âåíöèÿ íà äèñêðèìèíàöèÿ è äà äîêëàäâàò ïå-ðèîäè÷íî íà ÊÇÄ çà ðåçóëòàòèòå. Íîâîñò å, ÷åïðåç 2008 ã. ÊÇÄ íÿêîëêî ïúòè íàðåäè íà äèñ-êðèìèíàòîðè ïóáëè÷íî, ÷ðåç ìåäèèòå, äà ñå èç-âèíÿò çà äåéñòâèÿòà ñè è äà ïóáëèêóâàò ðåøå-íèåòî íà ÊÇÄ, êîåòî óñòàíîâÿâà îòãîâîðíîñ-òòà èì. Òîâà å îïðåäåëåíî ïîçèòèâíî ðàçâèòèå

íà ïðàêòèêàòà â ïîñîêà äåéñòâåíî è âúçñòàíîâ-ÿâàùî ñàíêöèîíèðàíå ñ îáùåñòâåíî-îáðàçîâà-òåëåí åôåêò.

Âèäèìî ðàçâèòèå èìà â ïðàêòèêàòà íà ÊÇÄè ïî îòíîøåíèå ðàçïðåäåëÿíåòî íà äîêàçàòåëñ-òâåíàòà òåæåñò ìåæäó ñòðàíèòå. ÊÇÄ âñå ïî-äåéñòâåíî èçèñêâà îò îòâåòíèöèòå äà äàäàòóáåäèòåëíî îáÿñíåíèå çà ñâîèòå äåéñòâèÿ è äî-êàæàò çàêîííè, íåäèñêðèìèíàöèîííè ïðè÷èíèçà òÿõ. Íåðÿäêî ÊÇÄ èçðè÷íî îáÿâÿâà îáÿñíå-íèÿòà íà îòâåòíèöèòå çà íåñúñòîÿòåëíè è îò-êàçâà äà ãè ïðèåìå, äîðè êîãàòî ñà ïîäêðåïåíèîò íÿêàêâè äîêàçàòåëñòâà, àêî òåçèòå èì ñà íå-ïîñëåäîâàòåëíè èëè æèòåéñêè íåîáîñíîâàíè, àäîêàçàòåëñòâàòà íå ìîãàò äà ñå êðåäèòèðàò íà-ïúëíî.

ÊÇÄ ðàçâèâà ñèëíà ïðàêòèêà ñðåùó âðàæ-äåáíàòà ðàñèñòêà ðå÷. Òÿ ñå ïðîèçíàñÿ ñúñ ñèë-íè ìîòèâè ñðåùó òåíäåíöèÿòà â ðåïîðòàæè äàñå ñî÷è ðîìñêàòà åòíè÷åñêà ïðèíàäëåæíîñò íàïðåäïîëàãàåìè ïðåñòúïíèöè. ÊÇÄ îïðåäåëÿ òî-âà êàòî ñëîâî íà îìðàçàòà, êàòî ñå ïîçîâàâàíà ìåæäóíàðîäíèòå ñòàíäàðòè, è ãî êâàëèôè-öèðà êàòî òîðìîç â íàðóøåíèå íà ÇÇÄèñêð. ÊÇÄêðèòè÷íî àíàëèçèðà ìåäèéíàòà ñàìîðåãóëàöèÿâ òîâà îòíîøåíèå è êàòåãîðè÷íî èçîáëè÷àâàìåðêè, êîèòî ñà ñàìî ôîðìàëíè è äåêëàðàòèâ-íè. Ïîñëåäîâàòåëíèÿò ïîäõîä íà ÊÇÄ å, ÷å ñâî-áîäàòà íà èçðàçÿâàíå å îãðàíè÷åíà îò êîíñòè-òóöèîííèÿ èìïåðàòèâ äà ñå çà÷èòà ÷îâåøêîòîäîñòîéíñòâî, à çàáðàíàòà çà òîðìîç å ñðåäñ-òâî çà îòñòîÿâàíå íà òîçè èìïåðàòèâ. Òîçè ïîä-õîä òÿ ïðèëàãà è ïî îòíîøåíèå íà ãðóáà ïîëè-òè÷åñêà ðå÷, êîÿòî ïðèíèçÿâà öåëè êàòåãîðèèãðàæäàíè, êîèòî íå ñà îáùåñòâåíè ôèãóðè, âúçîñíîâà íà ïîëèòè÷åñêàòà èì ïðèíàäëåæíîñò.

ÊÇÄ ñå ïðîèçíàñÿ â ñúîòâåòñòâèå ñ ìåæäó-íàðîäíîòî ïðàâî, ÷å ðàñîâà ñåãðåãàöèÿ ìîæåäà å íàëèöå è áåç äà å íàëèöå ïðèíóäà çà ðàç-äåëÿíå, êîãàòî îáîñîáÿâàíåòî å ïðîäóêò íà îáå-êòèâíè òåíäåíöèè. Òîâà ëèáåðàëíî òúëêóâàíåå ïîõâàëíî ñâîáîäíî îò áóêâàëèçúì ïðè ïðè-ëàãàíåòî íà ÇÇÄèñêð., êîéòî ïðåäâèæäà ñòåñ-íèòåëíà äåôèíèöèÿ çà ðàñîâàòà ñåãðåãàöèÿ.

Íåäîñòàòúöè

ÊÇÄ âñå îùå äîïóñêà ñåðèîçíè âúòðåøíèïðîòèâîðå÷èÿ â ïðàêòèêàòà ñè. Òàêà â íÿêîèñëó÷àè òÿ îòêàçâà äà ñå ïðîèçíåñå äàëè å íàëè-öå äèñêðèìèíàöèÿ, ñàìî çàùîòî ñïîðíîòî òðå-òèðàíå å ïðåäâèäåíî â ïîäçàêîíîâ íîðìàòèâåíàêò, ìàêàð ÷å â äðóãè ñëó÷àè áåç êîëåáàíèå ñåïðîèçíàñÿ íå ñàìî ñðåùó ïîäçàêîíîâè, íî è ñðå-ùó çàêîíîâè íîðìè. Â åäèí ñëó÷àé ÊÇÄ äèðåê-òíî ñå ïðîèçíàñÿ, ÷å íÿìà ïðàâîìîùèÿ äà óñ-


òàíîâÿâà äèñêðèìèíàöèîííîñò íà ïîäçàêîíî-âè àêòîâå, çàùîòî òå ñïîðåä íåÿ ïîäëåæàò ñà-ìî íà ñúäåáåí êîíòðîë. Òàêîâà òúëêóâàíå ñå-ðèîçíî ôðóñòðèðà äåéñòâèåòî íà ÇÇÄèñêð.

Â íåìàëêî ñëó÷àè ÊÇÄ îòêàçâà äà ñå ïðîèç-íåñå è äà ïðèëîæè ÇÇÄèñêð., êàòî ïðèåìà, ÷åíå å êîìïåòåíòíà. Òîâà òÿ ïðàâè, êîãàòî èìà èäðóã íîðìàòèâåí àêò, ïðèëîæèì êúì ñëó÷àÿ è/èëè äðóã îðãàí, îòãîâîðåí çà äàäåí àñïåêò íàñïîðíèòå îòíîøåíèÿ. Òåçè îòêàçè íà ÊÇÄ ñà ñå-ðèîçåí ïîðîê, çàùîòî ñïúâàò óíèâåðñàëíîòîïðèëîæåíèå íà ñïåöèàëíèÿ ÇÇÄèñêð., êîéòîñëåäâà äà äåðîãèðà äðóãèòå çàêîíè, îùå ïîâå-÷å ïîäçàêîíîâè àêòîâå, ùî ñå îòíàñÿ äî äèñ-êðèìèíàöèÿòà.

ÊÇÄ âñå îùå íå êîíöåïòóàëèçèðà ïðàâèëíîèíñòèòóòà íà íåïðÿêàòà äèñêðèìèíàöèÿ. Â ðå-äèöà ñëó÷àè òÿ êâàëèôèöèðà êàòî íåïðÿêà äèñ-êðèìèíàöèÿ ïîâåäåíèå, êîåòî â äåéñòâèòåëíîñòïðåäñòàâëÿâà ïðÿêà - ïî-íåáëàãîïðèÿòíî òðå-òèðàíå, îáóñëîâåíî îò çàùèòåí ïðèçíàê. Â åäèíñëó÷àé ÊÇÄ èçðè÷íî ñå ïðîèçíàñÿ, ÷å íåïðÿêà-òà äèñêðèìèíàöèÿ å ïî-ëîøî òðåòèðàíå, ÷èÿòîïðè÷èííà âðúçêà ñúñ çàùèòåí ïðèçíàê å ïðèê-ðèòà. Òîâà òúëêóâàíå å äúëáîêî íåïðàâèëíî èíà ïðàêòèêà îáåçëè÷àâà íåïðÿêàòà äèñêðèìè-íàöèÿ êàòî îòäåëåí èíñòèòóò. Íåïðÿêà äèñêðè-ìèíàöèÿ å íàëèöå - çà ðàçëèêà îò ïðÿêàòà - êî-ãàòî òðåòèðàíåòî å åäíàêâî çà âñè÷êè, íî íàïðàêòèêà çëåïîñòàâÿ íÿêîè ãðóïè, îïðåäåëåíèïî çàùèòåí ïðèçíàê, íåñúðàçìåðíî ïîâå÷å îòäðóãè. ÊÇÄ â ïðàêòèêàòà ñè ïðîïóñêà äà îòðà-çè òîâà è ðåàëíî íå ïðèëàãà òîçè çàêîíîâ èí-ñòèòóò, ñ êîåòî ñåðèîçíî îáåäíÿâà çàùèòàòàïî ÇÇÄèñêð.

Â íÿêîè ñëó÷àè ÊÇÄ èçðè÷íî ñå ïðîèçíàñÿ,÷å çà äà å îòãîâîðåí äèñêðèìèíàòîðúò, òîéòðÿáâà äà å äåéñòâàë óìèøëåíî. Òîâà ïðÿêîïðîòèâîðå÷è íà çàêîíîâèòå îïðåäåëåíèÿ çàïðÿêà è íåïðÿêà äèñêðèìèíàöèÿ, â êîèòî óìè-ñúëúò èçîáùî íå ôèãóðèðà êàòî åëåìåíò.Èçèñêâàíåòî äèñêðèìèíàöèÿòà äà å èçâúðøå-íà ïðåäíàìåðåíî, çà äà ñúñòàâëÿâà íàðóøåíèåíà çàêîíà, íåçàêîíîñúîáðàçíî ëèøàâà ïîòúð-ïåâøèòå îò çàùèòà â ìíîãîáðîéíèòå ñëó÷àè,êîãàòî èçêëþ÷âàíåòî èëè îãðàíè÷àâàíåòî íåñå äúëæè íà æåëàíèå ó äèñêðèìèíàòîðà äà íàâ-ðåäè íà ëèöåòî, à å èçðàç íà äúëáîêî âêîðåíå-íè (íåñúçíàâàíè) ñòåðåîòèïè çà ìÿñòîòî è ðî-ëèòå íà õîðàòà â çàâèñèìîñò îò ïîëà, âúçðàñ-òòà, çäðàâîñëîâíîòî èì ñúñòîÿíèå è äðóãè çà-ùèòåíè ïðèçíàöè.

Â íÿêîè ñëó÷àè ÊÇÄ íåîñíîâàòåëíî èçèñêâàäîêàçàòåëñòâà çà òâúðäÿíîòî, çà äà äàäå õîäíà æàëáàòà. Êîãàòî æàëáîïîäàòåëÿò íå ïðåä-ñòàâÿ òàêèâà äîêàçàòåëñòâà, âêëþ÷èòåëíî çà-

ùîòî íå ñà íàëèöå (à å íåîáõîäèìî òåïúðâà äàñå ñúáåðàò), ÊÇÄ îòêàçâà äà ïðèçíàå äîïóñòè-ìîñòòà íà æàëáàòà. Òàêàâà ïðàêòèêà å ïðîá-ëåìàòè÷íà, çàùîòî ïðåãðàæäà çàùèòàòà, âìåñ-òî ÊÇÄ ïúëíîöåííî äà èçïîëçâà øèðîêèòå ñèïðàâîìîùèÿ çà ñúáèðàíå íà äîêàçàòåëñòâà, âòîâà ÷èñëî ñëóæåáíî, â èíòåðåñ íà åôåêòèâ-íîñòòà íà çàêîíà.

Â åäèí ñëó÷àé ÊÇÄ îòêàçâà äà ðàçãëåäà æàë-áà çà äèñêðèìèíàöèÿ íà îñíîâàòà íà óâðåæäà-íå, çàùîòî æàëáîïîäàòåëÿò íå ïðåäñòàâÿ ðåøå-íèå íà ÒÅËÊ êàòî äîêàçàòåëñòâî çà ñâîÿòà íåò-ðóäîñïîñîáíîñò. Ïîäîáåí ïîäõîä å â ñåðèîçåíðàçðåç ñúñ ñîöèàëíèÿ ìîäåë íà îñìèñëÿíå íà óâ-ðåæäàíåòî, êîéòî èíà÷å ÊÇÄ â äðóãè ñâîè ðå-øåíèÿ ïîääúðæà. Êàòî èçèñêâà ìåäèöèíñêî äî-êàçâàíå íà ïðèçíàêà „óâðåæäàíå", ÊÇÄ èãíî-ðèðà äåôèíèöèÿòà çà óâðåæäàíå ïî ñìèñúëà íàÇàêîíà çà èíòåãðàöèÿ íà õîðàòà ñ óâðåæäàíèÿ,ñïîðåä êîÿòî îïðåäåëÿùî å ôàêòè÷åñêîòî íà-ëè÷èå íà äèñôóíêöèÿ, áåç îãëåä íà ìåäèöèíñêî-òî ìó äèàãíîñòèöèðàíå. Âìåñòî äà ñå ðúêîâî-äè îò òàçè äåôèíèöèÿ, ÊÇÄ îáóñëàâÿ çàùèòà-òà ïî ÇÇÄèñêð. îò ìåäèöèíñêîòî äîêàçâàíå íàóâðåæäàíåòî. Îòäåëíî îò òîâà, òàêúâ ïîäõîäïðîòèâîðå÷è è íà ñàìèÿ ÇÇÄèñêð., êîéòî çàá-ðàíÿâà äèñêðèìèíàöèÿòà è êîãàòî òÿ å îñíîâà-íà íà ïðåäïîëàãàåì ïðèçíàê. Ñ äðóãè äóìè, äîñ-òàòú÷íî å ÷îâåêúò äà å áèë òðåòèðàí ïî-çëå,çàùîòî ñå ïðåäïîëàãà, ÷å å ñ íàðóøåíà ôóí-êöèîíàëíîñò, íåçàâèñèìî äàëè òîâà å òàêàíàèñòèíà, îùå ïî-ìàëêî, äàëè å äèàãíîñòèöè-ðàíî. Â òîçè ñìèñúë äàëè èìà èëè íå ðåøåíèåíà ÒÅËÊ å áåç çíà÷åíèå.

È â äðóãè ñëó÷àè ÊÇÄ èçèñêâà çà äîïóñòè-ìîñò íà æàëáàòà ïðèçíàêúò, ïî êîéòî ñå òâúð-äè äèñêðèìèíàöèÿ (êàòî íàïðèìåð ïîëèòè÷åñ-êà ïðèíàäëåæíîñò), äà áúäå äîêàçàí. Îñâåí ÷åçàùèòà ñå äúëæè â ðàâíà ñòåïåí è ïðè ïðåäïî-ëàãàåì (íå äåéñòâèòåëåí) ïðèçíàê, âúïðîñúòçà ïðèçíàêà êàòî ôàêòîð çà äèñêðèìèíàöèÿòàå âúïðîñ ïî ñúùåñòâî è íå ñëåäâà äà ñå ïîñ-òàâÿ êàòî ïðåãðàäà çà ðàçãëåæäàíåòî íà ñëó-÷àÿ.

Ïðàêòèêàòà íà ÊÇÄ ïî îòíîøåíèå íà ïðèç-íàêà êàòî åëåìåíò îò ôàêòè÷åñêèÿ ñúñòàâ íàòâúðäÿíàòà äèñêðèìèíàöèÿ è êàòî ïðîöåñóàë-íà ïðåäïîñòàâêà çà ðàçãëåæäàíå íà äàäåíî îï-ëàêâàíå å ðàçíîðîäíà. Â íÿêîè ñëó÷àè, àêî íåå ïîñî÷åí ÿñåí ïðèçíàê, ÊÇÄ îòêàçâà äà äàäåõîä íà ïðåïèñêàòà. Â ìíîãî äðóãè ñëó÷àè îáà-÷å, òÿ ðàçãëåæäà ôàêòèòå è ñå ïðîèçíàñÿ ïî ñú-ùåñòâî, âêëþ÷èòåëíî êàòî óñòàíîâÿâà äèñêðè-ìèíàöèÿ, è áåç äà å íàçîâàí èëè óñòàíîâåí êîí-êðåòåí ïðèçíàê, íà êîéòî å îñíîâàíî ñïîðíîòîòðåòèðàíå. Òîâà íåðàâíî ïðèëàãàíå íà ÇÇÄèñêð.


ïðå÷è äà ñå ïîñòèãíå öåëåíîòî îò íåãî ðàâåíñ-òâî íà âñè÷êè ïðåä çàêîíà.

Òåíäåíöèÿòà ÊÇÄ äà ðàçãëåæäà è óñòà-íîâÿâà äèñêðèìèíàöèÿ áåç îïðåäåëåí çàùèòåíïðèçíàê êóëìèíèðà â òîâà, ÷å òÿ ðàçâèâà êà-òî îòäåëíè, „áåçïðèçíàêîâè“ ôîðìè íà íàðó-øåíèå ò. íàð. „äèñêðèìèíàöèÿ ïðè óïðàæíÿâà-íå ïðàâîòî íà òðóä“ è „òîðìîç íà ðàáîòíîòîìÿñòî“. Âòîðàòà ôîðìà ÊÇÄ âúâåæäà ïðåç2008 ã., äîêàòî ïúðâàòà - â ïðåäèøíè ãîäèíè.È äâåòå íå ïî÷èâàò íà çàêîííî îñíîâàíèå.ÇÇÄèñêð. íå óðåæäà òàêèâà ôîðìè. Âúâ âñè÷-êè ñëó÷àè ïðèçíàêúò å åëåìåíò, îòäåëåí îò îá-ëàñòòà, â êîÿòî ñå îñúùåñòâÿâà äèñêðèìèíà-öèÿòà (òðóä, óñëóãè, äð.). Âúâ âñè÷êè ñëó÷àèçà ïðÿêà äèñêðèìèíàöèÿ è òîðìîç å íåîáõîäè-ìî ñïîðíîòî òðåòèðàíå äà å îáóñëîâåíî îò îï-ðåäåëåí çàùèòåí ïðèçíàê. Êàòî íå ñúáëþäàâàòîâà, ÊÇÄ ðàçìèâà ãðàíèöèòå íà ïîíÿòèåòî çàäèñêðèìèíàöèÿ, ñ êîåòî íåêîíòðîëèðóåìî ðàç-øèðÿâà îáõâàòà íà çàêîíà.

ÊÇÄ íåîáîñíîâàíî ðàçòÿãà ãðàíèöèòå íà çà-êîíà è êàòî òúëêóâà òâúðäå øèðîêî ïðèçíàêà„ëè÷íî ïîëîæåíèå“. Íà ïðàêòèêà âñÿêî îáñòîÿ-òåëñòâî èëè ÷åðòà âëèçàò â îáõâàòà íà òîâàïîíÿòèå ñïîðåä ÊÇÄ (êàòî íàïðèìåð ðîäíèíñêèêîíôëèêòè èëè èçðàçÿâàíåòî íà êðèòè÷íî ìíå-íèå). Êîãàòî âñÿêî íåùî å ïîòåíöèàëåí çàùè-òåí ïðèçíàê, òîâà îáåçñìèñëÿ ñàìîòî ïîíÿòèåçà òàêúâ - òàêúâ ïîäõîä å â ðàçðåç ñúñ çàêîíî-äàòåëíîòî íàìåðåíèå.

ÊÇÄ íå èçïîëçâà ïðàâîìîùèåòî ñè äà ñå ñà-ìîñåçèðà ïî ïîñëåäîâàòåëåí è ñòðàòåãè÷åñêèíà÷èí. Òÿ ñå ñàìîñåçèðà çà îòäåëíè, íåñâúðçà-íè, â íÿêîè ñëó÷àè äðåáíè èëè ñëó÷àéíè âúï-ðîñè è ïðîïóñêà äà ñå çàíèìàå ñ íàé-ïðèîðè-òåòíèòå ïðîáëåìè íà äèñêðèìèíàöèÿòà, êàòîñåãðåãèðàíîòî ðîìñêî îáðàçîâàíèå, æèëèùíî-òî áåçïðàâèå è èçîëàöèÿ íà ðîìèòå è èíñòèòó-öèîíàëèçàöèÿòà íà õîðàòà ñ óâðåæäàíèÿ, èç-ìåæäó ìíîãî äðóãè.

Âñå îùå â íåðåäêè ñëó÷àè ÊÇÄ ñå ïðîèçíàñÿñ íåäîñòàòú÷íî ìîòèâèðàíè ðåøåíèÿ, íÿêîè îòêîèòî åäíîñòðàí÷èâè è äîðè ïðîèçâîëíè. Äå-ìîíñòðèðà ñå íàïðèìåð ïðåäóáåæäåíèå ñðåùóæàëáîïîäàòåëè-çàòâîðíèöè.

12. Ïðàâî íà óáåæèùå,ñâîáîäà íà ïðèäâèæâàíå

Ïðåç 2008 ã. ÁÕÊ ïðîäúëæè äúëãîãîäèøíà-òà ñè äåéíîñò ïî íàáëþäåíèå è çàñòúïíè÷åñ-òâî çà ïðàâîòî íà óáåæèùå è ìåæäóíàðîäíàçàêðèëà íà ëèöàòà, áÿãàùè îò ïðåñëåäâàíå ïîïðè÷èíà íà ñâîÿòà ðàñà, ðåëèãèÿ, íàöèîíàë-

íîñò, ïðèíàäëåæíîñò êúì îïðåäåëåíà ñîöèàë-íà ãðóïà èëè ïîëèòè÷åñêè óáåæäåíèÿ. Ïðàâî-òî íà óáåæèùå è çàêðèëà â Áúëãàðèÿ å óðåäåíîâ ÷ë. 27, àë. 2 è 3 îò Êîíñòèòóöèÿòà, Êîíâåí-öèÿòà çà ñòàòóòà íà áåæàíöèòå íà ÎÎÍ îò 1951ã. è Ïðîòîêîëà çà ñòàòóòà íà áåæàíöèòå íàÎÎÍ îò 1967 ã., êàêòî è â ñïåöèàëíèÿ Çàêîí çàóáåæèùåòî è áåæàíöèòå. Ñúãëàñíî íàöèîíàë-íàòà óðåäáà Áúëãàðèÿ ïðåäîñòàâÿ ÷åòèðè ôîð-ìè íà çàêðèëà çà ÷óæäåíöè, æåðòâè íà ïðåñ-ëåäâàíå è íàðóøåíèå íà îñíîâíèòå èì ïðàâà, àèìåííî - óáåæèùå, ñòàòóò íà áåæàíåö, õóìà-íèòàðåí ñòàòóò è âðåìåííà çàêðèëà.

Ïðàâîòî íà óáåæèùå e èíñòèòóò, óðåäåí â÷ë. 27, àë. 2 âúâ âðúçêà ñ ÷ë. 98, ò.10 îò Êîí-ñòèòóöèÿòà, è ïðåäîñòàâÿíåòî ìó ñúãëàñíî òåçèòåêñòîâå è ÷ë. 7, àë. 2 îò Çàêîíà çà óáåæèùåòîè áåæàíöèòå (ÇÓÁ) å â ïðàâîìîùèÿòà íà ïðå-çèäåíòà íà ðåïóáëèêàòà. Îò ñúçäàâàíåòî ñè òà-çè èíñòèòóöèÿ íå å ïðåäîñòàâèëà óáåæèùå íè-òî âåäíúæ. Òÿ íå å ðàçâèëà êàïàöèòåò äà ðàç-ãëåæäà è ïðåöåíÿâà ìîëáè çà óáåæèùå. Ñèëíàêðèòèêà òúðïè ïîäõîäúò íà ñåãàøíàòà àäìè-íèñòðàöèÿ íà ïðåçèäåíòà äà èçèñêâà îò ÷óæ-äåíöèòå, çàâåëè ìîëáè çà óáåæèùå, ïðåä-ñòàâÿíåòî íà îôèöèàëíè äîêóìåíòè îò ñòðà-íèòå èì íà ïðîèçõîä â íàðóøåíèå íà çàáðàíà-òà íà ÷ë. 63, àë. 4 îò ÇÓÁ. Â êðàÿ íà 2007 ã. èíà÷àëîòî íà 2008 ã. Âúðõîâíèÿò àäìèíèñòðà-òèâåí ñúä ïðîèçíåñå íÿêîëêî ðåøåíèÿ, ñ êîèòîïðåêðàòè ïðîèçâîäñòâà ïî æàëáè ïðîòèâ îòêà-çè, ïîñòàíîâåíè îò Äúðæàâíàòà àãåíöèÿ çà áå-æàíöèòå êàòî íåäîïóñòèìè ñ ìîòèâè, ÷å ïúð-âîíà÷àëíîòî èñêàíå å áèëî çà óáåæèùå èàãåíöèÿòà ñå å ïðîèçíåñëà ñ íèùîæåí àêò, èç-çåìâàéêè êîìïåòåíòíîñò íà ïðåçèäåíòà. Òîâàòúëêóâàíå, îñâåí ÷å âìåíÿâà çàäúëæåíèå íà÷óæäåíöèòå äà äàâàò ïðàâíà êâàëèôèêàöèÿ íàèñêàíåòî ñè â ðàçðåç ñ êîíñòàíòíàòà ïðàêòèêàíà ñúäèëèùàòà, íàðóøàâà è îñíîâíè ïðèíöèïèíà ìåæäóíàðîäíàòà çàêðèëà êàòî ïðåõâúðëÿîòãîâîðíîñòòà çà ïðåäîñòàâÿíåòî é îò àäìè-íèñòðàòèâåí îðãàí, êîéòî èìà çàäúëæåíèå äàñå ïðîèçíåñå, êúì èíñòèòóöèÿ, êîÿòî å ïðåäñòà-âèòåëíà è íå å îáâúðçàíà ñúñ çàäúëæåíèå çàïðîèçíàñÿíå, íèòî å â ñúñòîÿíèå äà ïðåäîñòàâèñúïúòñòâàùèòå ïðîèçâîäñòâîòî ïðàâà è þðè-äè÷åñêè ãàðàíöèè.

Ñòàòóòúò íà áåæàíåö è õóìàíèòàðíèÿò ñòà-òóò ñà ôîðìèòå íà çàêðèëà, ïðåäîñòàâÿíè îòñïåöèàëèçèðàíèÿ àäìèíèñòðàòèâåí îðãàí,Äúðæàâíàòà àãåíöèÿ çà áåæàíöèòå (ÄÀÁ) ïðèÌèíèñòåðñêèÿ ñúâåò, íà îñíîâàíèå ÷ë. 27, àë.3 îò Êîíñòèòóöèÿòà, ÷ë.1À îò Êîíâåíöèÿòàçà ñòàòóòà íà áåæàíöèòå è ÷ë. 2 è 3 îò ÅÊÏ×.Ðàçëèêàòà ìåæäó äâàòà ñòàòóòà ñå îáóñëàâÿ


íå ñàìî îò ïðè÷èíèòå çà ïðåäîñòàâÿíåòî èì,íî è îò ïðàâàòà, îò êîèòî ñå ïîëçâàò ÷óæ-äåíöèòå ñ ïðåäîñòàâåí ñòàòóò. Ñúãëàñíî ÷ë.32 îò ÇÓÁ ÷óæäåíåö ñ ïðåäîñòàâåí ñòàòóòíà áåæàíåö èìà ïðàâàòà è çàäúëæåíèÿòà íàáúëãàðñêè ãðàæäàíèí ñ íÿêîëêî èçðè÷íîïðåäâèäåíè èçêëþ÷åíèÿ, äîêàòî ÷óæäåíöèòåñ ïðåäîñòàâåí õóìàíèòàðåí ñòàòóò ïîëçâàòñúãëàñíî ÷ë. 36 îò ÇÓÁ ïðàâàòà è çàäúëæå-íèÿòà íà ÷óæäåíöèòå ñ ïîñòîÿííî ïðåáèâà-âàíå. Òàçè ðàçëèêà â ïðàâàòà å åäíà îò âúç-ìîæíèòå ïðè÷èíè ïðåç 2008 ã. áðîÿò íà ïðèç-íàòèòå áåæàíöè äà å âñå îùå ñðàâíèòåëíî íè-ñúê â ñðàâíåíèå ñ ïðåäîñòàâåíèòå õóìàíè-òàðíè ñòàòóòè - åäâà 3.6%, èëè 27 îò îáùî746 íîâîïîñòúïèëè òúðñåùè çàêðèëà, äîêà-òî 381 ÷óæäåíöè ïðåç ãîäèíàòà ïîëó÷èõà õó-ìàíèòàðåí ñòàòóò, êîåòî ïðàâè 51%. Îáùèÿòäÿë íà ïðèçíàâàíå çà 2008 ã. áå 54.6%, òîåñò,çíà÷èòåëíî ïî-âèñîê îò 34.4% çà 2007 ã.

Íà ôîíà íà òîâà ïîëîæèòåëíî ðàçâèòèå,îáà÷å, ñëåäâà äà ñå îòáåëåæè îáùèÿò ñïàä âáðîÿ íà õîðàòà, ïîòúðñèëè çàêðèëà â Áúëãà-ðèÿ, êîéòî å ñ 23% ïî-íèñúê â ñðàâíåíèå ñ2007 ã., êîåòî ñå äúëæè íà âëîøàâàíå íà äîñ-òúïà äî òåðèòîðèÿòà è ïðîöåäóðàòà íà òúð-ñåùèòå çàêðèëà. Äî ãîëÿìà ñòåïåí òîâà âëî-øàâàíå ñå îáÿñíÿâà è îò ðàçïîðåäáèòå íàïðèåòàòà ñ ÏÌÑ ¹332 â êðàÿ íà 2007 ã. Íà-ðåäáà çà îòãîâîðíîñòòà è êîîðäèíàöèÿòà íàÄúðæàâíà àãåíöèÿ çà áåæàíöèòå, Ãëàâíà äè-ðåêöèÿ „Ãðàíè÷íà ïîëèöèÿ“ è äèðåêöèÿ„Ìèãðàöèÿ“ ïðè ÌÂÐ, âëÿçëà â ñèëà îò15.01.2008 ã. Ñúãëàñíî ÷ë. 16, àë. 1, ò.3 îò íà-ðåäáàòà îðãàíèòå íà Ãðàíè÷íà ïîëèöèÿ ñàäëúæíè äà ïðåäàäàò ÷óæäåíöèòå, ïîäàëè ìîë-áà íà ãðàíèöàòà íà äèðåêöèÿ „Ìèãðàöèÿ“ çàíàñòàíÿâàíå â ñïåöèàëíèòå äîìîâå çà íàñ-òàíÿâàíå íà ÷óæäåíöè âìåñòî íà îðãàíèòå íàÄÀÁ. Íàðåäáàòà äîïóñêà èçêëþ÷åíèå îò òî-âà ïðàâèëî ñàìî çà ÷óæäåíöè îò óÿçâèìè ãðó-ïè êàòî íåïðèäðóæåíè ìàëîëåòíè è íåïúëíî-ëåòíè, áðåìåííè æåíè è ëèöà ñ ïñèõè÷åñêè èôèçè÷åñêè óâðåæäàíèÿ, êîèòî ñå ïðåäàâàòäèðåêòíî íà ÄÀÁ. Òàêà âúâåäåíàòà ðàçïîðåä-áà å èçêëþ÷èòåëíî ðåñòðèêòèâíà è â íàðó-øåíèå íà ãàðàíòèðàíîòî îò ÷ë. 58, àë. 4 îòÇÓÁ ïðàâî íà äîñòúï äî ïðîöåäóðà è íà ïðå-äîñòàâåíèòå ïî âðåìå íà ïðîöåäóðàòà ïðàâàíà òúðñåùèòå çàêðèëà êàòî ïðàâî íà ïîäñëîíè õðàíà, ñîöèàëíî ïîäïîìàãàíå, çäðàâíî îñè-ãóðÿâàíå, äîñòúïíà ìåäèöèíñêà ïîìîù è áåç-ïëàòíî ïîëçâàíå íà ìåäèöèíñêî îáñëóæâàíå,ïñèõîëîãè÷åñêà ïîìîù è íàé-âå÷å ïðàâî íàñâîáîäà íà äâèæåíèå.

Ñâîáîäàòà íà äâèæåíèå, çàêðåïåíà â ÷ë.

13 îò Âñåîáùàòà äåêëàðàöèÿ çà ïðàâàòà íà÷îâåêà è ÷ë. 12 îò Ìåæäóíàðîäíèÿ ïàêò çàãðàæäàíñêèòå è ïîëèòè÷åñêèòå ïðàâà, ïðåä-ñòàâëÿâà ïðàâîòî íà âñåêè ÷îâåê ñâîáîäíîäà ñå ïðèäâèæâà è äà èçáèðà ñâîåòî ìåñòî-æèòåëñòâî â ïðåäåëèòå íà âñÿêà äúðæàâà,êàêòî ïðàâîòî äà íàïóñêà ïðåäåëèòå íà ñòðà-íàòà ñè è äà ñå âðúùà â íåÿ. Â íàöèîíàëíîòîíè çàêîíîäàòåëñòâî òîâà ïðàâî å îñíîâîïî-ëîæåíî â ÷ë. 35 âúâ âðúçêà ñ ÷ë. 27, àë. 1 è÷ë. 26, àë. 2 îò Êîíñòèòóöèÿòà. Ãîðåöèòèðà-íàòà íàðåäáà äîâåäå äî ïðàâíî è ôàêòè÷åñ-êî ïîëîæåíèå, â êîåòî òúðñåùè çàêðèëà ÷óæ-äåíöè çàäúëæèòåëíî áÿõà íàñòàíÿâàíè â óñ-ëîâèÿ íà àäìèíèñòðàòèâíî çàäúðæàíå â ñïå-öèàëèçèðàíè èíñòèòóöèè. Ïðàâíèÿò ñïîñîáçà òîâà çàäúðæàíå å ÷ðåç èçäàâàíå íà àêò çàíàëàãàíå íà ïðèíóäèòåëíà àäìèíèñòðàòèâ-íà ìÿðêà îò ïîëèöèÿòà. Ìÿðêàòà ïðèíóäè-òåëíî íàñòàíÿâàíå îáà÷å ñå âçåìà, çà äà îñè-ãóðè ïðèíóäèòåëíîòî îòâåæäàíå èëè åêñïóë-ñèðàíå îò òåðèòîðèÿòà íà ñòðàíà íà çàäúð-æàíèÿ ÷óæäåíåö. Òîâà îçíà÷àâà, ÷å íå ìîæåäà èìà ïðèíóäèòåëíî íàñòàíÿâàíå áåç íàëî-æåíà ìÿðêà çà äåïîðòèðàíå. Ïî òîçè íà÷èíêàêòî íàðåäáàòà, òàêà è ïðàêòèêàòà â íåéíîèçïúëíåíèå áÿõà â äèðåêòíî íàðóøåíèå íàçàáðàíàòà çà âðúùàíå ïî ÷ë. 33, àë. 1 îò Êîí-âåíöèÿòà çà ñòàòóòà íà áåæàíöèòå (non-refoulement) âúâ âðúçêà ñ ÷ë. 67 îò ÇÓÁ. Êà-òî ñå èìà ïðåäâèä, ÷å ïðàâíàòà çàáðàíà äàñå èçïúëíè äåïîðòèðàíåòî íà ÷óæäåíöèòå,òúðñåùè çàêðèëà, äî ïîñòàíîâÿâàíåòî íàîêîí÷àòåëíî ðåøåíèå ïî ìîëáàòà îáåçñìèñëÿïðèíóäèòåëíîòî íàñòàíÿâàíå, âúâåäåíèòå÷ðåç íàðåäáàòà ïðàâèëà âîäÿò åäèíñòâåíî äîñàìîöåëíî îãðàíè÷àâàíå íà ñâîáîäàòà íàäâèæåíèå íà òúðñåùèòå çàêðèëà, ïîäàëè ìîë-áà íà ãðàíèöàòà è â òîçè ñìèñúë ñúñòàâëÿâàòäúðæàâåí ïðîèçâîë. Êàêòî è ïðåç ïðåäõîäíè-òå ãîäèíè, åäèí îò îñíîâíèòå ïðîáëåìè, ñâúð-çàíè ñ ÷îâåøêèòå ïðàâà ïî îòíîøåíèå îáùîíà ÷óæäåíöèòå, áå ïðîäúëæèòåëíîñòòà íàïðîöåäóðèòå ïî äåïîðòèðàíå, îñúùåñòâÿâà-íè îò äèðåêöèÿ „Ìèãðàöèÿ“ ïðè ÌÂÐ. Ñðåä-íèÿò ïåðèîä íà ïðèíóäèòåëåí ïðåñòîé (çàäúð-æàíå ïî àäìèíèñòðàòèâåí ðåä) â ñïåöèàëíè-òå äîìîâå çà ïðèíóäèòåëíî íàñòàíÿâàíå íà÷óæäåíöè (ÑÄÂÍ×) âàðèðà îò 3 äî 6 ìåñåöà,íî è ïîíàñòîÿùåì â ÑÄÂÍ× - Áóñìàíöè ñåíàìèðàò ÷óæäåíöè, ÷èåòî àäìèíèñòðàòèâíîçàäúðæàíå îò ïîëèöèÿòà ïðîäúëæàâà ïîâå÷åîò 24 ìåñåöà. Êàòî ïðàâèëî, ïðè òåçè çàäúð-æàíèÿ íÿìà íåçàáàâåí ñúäåáåí êîíòðîë çà çà-êîííîñò. Â íàé-äðàñòè÷íèòå ñëó÷àè íà ïðî-äúëæèòåëíî çàäúðæàíå å íàëèöå è îòêðîâåíî


áåçäåéñòâèå è íà äâåòå äúðæàâíè ñëóæáè,ïðåç êîåòî âðåìå ÷óæäåíöèòå ïðîäúëæàâàòäà áúäàò ëèøàâàíè îò ïðàâîòî ñè íà ñâîáî-äà è ñâîáîäíî ïðèäâèæâàíå â íàðóøåíèå íà÷ë. 5.1.f è ÷ë. 5.4 îò ÅÊÏ×. Èçíåíàäâàùî ïðåç2008 ã. òðåòî îòäåëåíèå íà Âúðõîâíèÿ àäìè-íèñòðàòèâåí ñúä èçìåíè äîñåãàøíàòà ïîëî-æèòåëíà ñúäåáíà ïðàêòèêà çà îòìÿíà íà ïðî-äúëæèòåëíî íàñòàíÿâàíå è ïîñòàíîâè íåäî-ïóñòèìîñò íà æàëáèòå ïðîòèâ çàïîâåäè çàïðèíóäèòåëíî íàñòàíÿâàíå, íåçàâèñèìî îòñðîêà íà íàñòàíÿâàíåòî. Òàçè ïðàêòèêà äî-âåäå äî ïîâñåìåñòåí îòêàç îò ïðàâîñúäèå çà÷óæäåíöèòå, íàñòàíåíè â ÑÄÂÍ×, çà êîèòîñúäåáíèÿò ïðåãëåä, ìàêàð è çàêúñíÿë, áååäèíñòâåíèÿò ñïîñîá çà êîíòðîë çà ïðåäîò-âðàòÿâàíå íà ïîëèöåéñêè ïðîèçâîë. Ïîðàäèïðîòèâîðå÷èåòî íà òîçè ïîäõîä ñ ïðåäõîäíà-òà ñúäåáíà ïðàêòèêà Ãëàâíà ïðîêóðàòóðà ñå-çèðà ÂÀÑ ñ èñêàíå çà ïîñòàíîâÿâàíå íà òúë-êóâàòåëíî ðåøåíèå, ïî êîåòî Âèñøèÿò àäâî-êàòñêè ñúâåò íîìèíèðà çà ñâîé ïðåäñòàâèòåëàäâîêàò îò ÁÕÊ. Òúëêóâàòåëíîòî ðåøåíèåâñå îùå ñå î÷àêâà.

Íà 24 àïðèë 2008 ã. ÅÑÏ× ïîñòàíîâè ðå-øåíèå ïî äåëîòî C. Ã. è äðóãè ñðåùó Áúëãà-ðèÿ, â êîåòî çà ïîðåäåí ïúò êðèòèêóâà òâúð-äå ôîðìàëèñòè÷íèÿ ïîäõîä íà áúëãàðñêèòåñúäèëèùà, êîãàòî ðàçãëåæäàò æàëáè ñðåùóçàïîâåäè çà äåïîðòàöèÿ íà ÷óæäåíöè íà îñ-íîâàíèå çàïëàõà çà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò.Æàëáîïîäàòåëÿò ïî äåëîòî å óñòàíîâåí âÁúëãàðèÿ îò 1992 ã., ñ ðàçðåøåíèå çà ïîñ-òîÿííî ïðåáèâàâàíå. Ïðåç 2005 ã. âëàñòèòåèçäàâàò çàïîâåä çà íåãîâàòà äåïîðòàöèÿ âÒóðöèÿ, ïîðàäè òîâà, ÷å ïðåäñòàâëÿâà çàï-ëàõà çà íàöèîíàëíàòà ñèãóðíîñò. Çàïîâåäòàñå îñíîâàâà íà ñåêðåòåí ïîëèöåéñêè äîêëàä,áåç îáà÷å äà ïîñî÷âà íèêàêâè êîíêðåòíè ôàê-òè, îñâåí îáùîòî èçÿâëåíèå, ÷å ñïîðåä äîê-ëàäà ã-í C. Ã. áèë çàìåñåí â òúðãîâèÿ ñ íàð-êîòèöè. Áúëãàðñêèòå ñúäèëèùà îòõâúðëèëèæàëáàòà íà ã-í C. Ã. ñðåùó çàïîâåäòà çà äå-ïîðòèðàíå, îñíîâàâàéêè ðåøåíèÿòà ñè ñàìîíà òàéíèÿ äîêëàä, áåç êàêâàòî è äà áèëî äðó-ãà ïðîâåðêà íà ôàêòèòå èëè äðóãè äîêàçà-òåëñòâà. ÅÑÏ× êðèòèêóâà ïîäõîäà íà áúë-ãàðñêèòå âëàñòè äà äåïîðòèðàò áåç êîíêðåò-íè ôàêòè èëè èíäèêàöèè çàùî ëèöàòà ïðåä-ñòàâëÿâàò îïàñíîñò çà ñèãóðíîñòòà. Òîâà ñúç-äàâà ïðå÷êà çà çàñåãíàòèòå ëèöà àäåêâàòíîäà ñå çàùèòàâàò ïðè îáæàëâàíå íà çàïîâåäè-òå. Ñúäúò àêöåíòèðà ñïåöèàëíî âúðõó òâúð-äå ôîðìàëèñòè÷íèÿ ïîäõîä íà ñúäèëèùàòà äàðàçãëåæäàò òàêèâà æàëáè, êàòî îñíîâàâàòðåøåíèÿòà ñè èçöÿëî è åäèíñòâåíî íà íåïîò-

âúðäåíà èíôîðìàöèÿ îò ñåêðåòåí äîêëàä. Ñú-äúò çàêëþ÷è, ÷å ìàêàð äà å èìàë ôîðìàëíàâúçìîæíîñò çà ñúäåáíî îáæàëâàíå, æàëáîïî-äàòåëÿò íà ïðàêòèêà å áèë ëèøåí îò ìèíè-ìàëíà çàùèòà ñðåùó çëîóïîòðåáà, ïîðàäèêîåòî ïðàâîòî ìó íà ëè÷åí æèâîò ïî ÷ëåí 8îò Êîíâåíöèÿòà å íàðóøåíî.

Ïðåç ãîäèíàòà Êîìèòåòúò íà ìèíèñòðèòåíà Ñúâåòà íà Åâðîïà ïðîäúëæè äà ðàçãëåæäàíÿêîëêî äåëà, ñâúðçàíè ñ ïðåäèøíè äåïîðòè-ðàíèÿ íà ÷óæäåíöè. Òîé îòëîæè çà ðàçãëåæ-äàíå ïðåç 2009 ã. èçïúëíåíèåòî íà èíäèâèäóàë-íèòå ìåðêè ïî ðåøåíèÿòà íà ÅÑÏ× ïî äåëàòàÀë-Íàøèô è äðóãè ñðåùó Áúëãàðèÿ (2002 ã.)è Ìóñà è äðóãè ñðåùó Áúëãàðèÿ (2007 ã.) ïîîòíîøåíèå íà âúçìîæíîñòòà æàëáîïîäàòåëè-òå äà âëÿçàò íà òåðèòîðèÿòà íà Áúëãàðèÿ.

13. Äèñêðèìèíàöèÿêúì õîðàòà

ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâàâ èíñòèòóöèèòå

Êúì êðàÿ íà 2008 ã. ïî ñâåäåíèÿ íà Ìèíèñ-òåðñòâîòî íà òðóäà è ñîöèàëíàòà ïîëèòèêà(ÌÒÑÏ) íà òåðèòîðèÿòà íà ñòðàíàòà ñà ôóí-êöèîíèðàëè 15 èíñòèòóöèè îò çàòâîðåí òèï,ïðåäîñòàâÿùè óñëóãà èçâúí îáùíîñòòà íà õî-ðà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà, è 28, ïðåäîñ-òàâÿùè òîçè òèï óñëóãà çà õîðàòà ñ óìñòâå-íî óâðåæäàíå.28 Òåçè èíñòèòóöèè ïðîäúëæà-âàò äà ñúùåñòâóâàò â èçîëàöèÿ, áåç ñúùåñòâå-íî èçìåíåíèå íà óñëîâèÿòà íà æèâîò, â ñðàâ-íåíèå ñ ïðåäõîäíèòå ãîäèíè. Â ðåçóëòàò íà íà-òèñêà íà ïðàâîçàùèòíèòå îðãàíèçàöèè ìîæåìäà îòáåëåæèì íàðàñòâàíå íà òåîðåòè÷íîòîðàçáèðàíå îò ñòðàíà íà äúðæàâíèòå ñòðóêòó-ðè çà íåîáõîäèìîñòòà îò îñèãóðÿâàíå íà ÷î-âåøêè óñëîâèÿ íà æèâîò è ïî-ñïåöèàëíî íààäåêâàòíà ìàòåðèàëíà ñðåäà. ×å òàêàâàïðîìÿíà å íàñòúïèëà, ìîæåì äà ñúäèì îò êðè-òåðèèòå, èçïîëçâàíè ïðè îñúùåñòâÿâàí íà ìî-íèòîðèíãà íà äåéíîñòòà íà ÷àñò îò òåçè èí-ñòèòóöèè ïðåç 2008 ã. îò ñòðàíà íà Àãåíöèÿ-

28 Èíôîðìàöèÿòà å áàçèðàíà íà äàííè, ïîëó÷åíè ñ ïèñìîèçõ. íîìåð 92-348/23.12.2008 ã. îò ÌÒÑÏ-ÀÑÏ, èçïðàòåíîäî ÁÕÊ ïî ðåäà çà äîñòúï äî îáùåñòâåíà èíôîðìàöèÿ.Äàííèòå íà Íàöèîíàëíèÿ ñòàòèñòè÷åñêè èíñòèòóò çà 2007ã. ñî÷àò, ÷å èíñòèòóöèèòå ïðåç òàçè ãîäèíà ñà áèëè 55, êàòîâ òîâà ÷èñëî âëèçàò äîìîâå çà âúçðàñòíè ñ ïñèõè÷íè ðàçñ-òðîéñòâà, äîìîâå çà âúçðàñòíè ñ óìñòâåíà èçîñòàíàëîñò èäîìîâå çà âúçðàñòíè ñ äåìåíöèÿ. Íÿìà äàííè ïðåç 2008 ã.äà ñà çàêðèòè èíñòèòóöèè.


òà çà ñîöèàëíî ïîäïîìàãàíå (ÀÑÏ). Â ñàìèòåìàòåðèàëíè óñëîâèÿ íå ìîæåì äà òâúðäèì, ÷åå íàëèöå ñúùåñòâåíî ïîëîæèòåëíî èçìåíåíèåïðåç èçìèíàëàòà ãîäèíà. Äîðè äîêëàäèòå íàÀÑÏ ïîêàçâàò, ÷å âúïðåêè ìíîæåñòâîòî âëî-æåíè ñðåäñòâà29, ìàòåðèàëíèòå óñëîâèÿ â ìíî-ãî èíñòèòóöèè íå ñà ïîäîáðåíè. Ïî-òðåâîæ-íèÿò ôàêò òóê å ëèïñàòà íà ðàçáèðàíåòî çàíóæäàòà îò ñúçäàâàíå íà ïîäêðåïÿùà ñðåäà,ìèñëåíî êàòî îòíîøåíèå, ëèïñà íà äèñêðèìè-íàöèÿ, îñâîáîæäàâàíå îò ñòèãìàòà, çà÷èòàíåíà îñíîâíèòå ÷îâåøêè ïðàâà è äîñòîéíñòâî-òî íà ïîòðåáèòåëèòå íà òåçè óñëóãè. Â òîâàîòíîøåíèå ñúñòîÿíèåòî íà èíñòèòóöèèòå ïðî-äúëæàâà äà áúäå äàëå÷ îò íóæíîòî ðàâíèùå.

Åäíà îò ïðè÷èíèòå òåçè ïðîáëåìè äà ñàòàêà ñåðèîçíè å ôàêòúò, ÷å õîðàòà, íàñòàíå-íè â òîçè òèï èíñòèòóöèè, ñà òàì ïðîòèââîëÿòà ñè è ñà ëèøåíè îò äååñïîñîáíîñòòàñè. Ãðèæà çà çàïàçâàíå íà òåõíèòå ïðàâàïðàêòè÷åñêè íÿìà. Âúïðåêè ÷å â äåéñòâàùî-òî çàêîíîäàòåëñòâî ñúùåñòâóâàò íÿêîè ñïî-ñîáè çà çàùèòà íà èíòåðåñèòå íà ïîñòàâåíè-òå ïîä çàïðåùåíèå ëèöà, â ò.÷. è íàñòàíåíè-òå â èíñòèòóöèèòå, òåçè âúçìîæíîñòè ñå ïðå-íåáðåãâàò ñ ëåêà ðúêà. Òàêà õîðàòà, íàñòà-íåíè â òåçè ìåñòà, âúçïðèåìàíè â ñúçíàíèå-òî íà îáùåñòâîòî êàòî ìåñòà çà ïðåäîñòàâ-ÿíå íà „äúëãîñðî÷íà ãðèæà“, ïðîäúëæàâàò äàáúäàò åäíà îò íàé-îáåçïðàâåíèòå ãðóïè, áåçíèêàêúâ ðåàëåí øàíñ äà ïîëó÷àò äîñòúï äîçàùèòà íà ñâîèòå îñíîâíè ÷îâåøêè ïðàâà. Òåíå ñà áèëè ïðåäìåò íà ìîíèòîðèíãà íà ÀÑÏ,íå ñà ïîïàäíàëè â ñôåðàòà íà âíèìàíèå íàìåñòíèòå âëàñòè, íèòî ïúê íà êîÿòî è äà åäðóãà èíñòèòóöèÿ.

Êîíêðåòíè ñëó÷àè îò èçìèíàëàòà ãîäèíàèëþñòðèðàò ñòåïåíòà íà äåçèíòåðåñèðàíîñòíà äúðæàâíàòà è ìåñòíàòà âëàñò îò ñúäáàòàíà õîðàòà â èíñòèòóöèèòå, êîèòî ñà ëèøåíèîò äååñïîñîáíîñò. Òàêà íàïðèìåð, ïðåç 2008ã. èçñëåäîâàòåëè îò ÁÕÊ ñå ñðåùíàõà ñ ã-æàÇ.Ò., â ìîìåíòà íàñòàíåíà ïðîòèâ âîëÿòà ñèâ èíñòèòóöèÿ çà õîðà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîé-ñòâà èçâúí îáùíîñòòà. Ã-æà Ç.Ò. å áèëà ïîñ-òàâåíà ïîä ïúëíî çàïðåùåíèå îò ñâîè ðîäíè-

íè è èçîëèðàíà îò îáùåñòâîòî ïî òÿõíî èñ-êàíå. Äèðåêòîðêàòà íà èíñòèòóöèÿòà óñòà-íîâÿâà, ÷å æåíàòà å ñúñ ñúõðàíåíè íå ñàìîèíòåëåêò è âîëÿ, à è âúçìîæíîñòè çà ñîöèàë-íî âêëþ÷âàíå. Êàêòî â ñòîòèöè äðóãè ñëó-÷àè, è â òîçè, ãóáåéêè äååñïîñîáíîñòòà ñè, ã-æà Ç.Ò. å çàãóáèëà ðåàëåí øàíñ äà ïîëó÷è ïðå-ðàçãëåæäàíå íà ñëó÷àÿ ñè, äà ðåàëèçèðà êàê-âîòî è äà å ñâîå æåëàíèå èëè íàìåðåíèå. Ðîä-íèíèòå é, íåéíè íàñòîéíèöè, ñà çàïàçèëè çàñåáå ñè ïðàâîòî äà âçåìàò ðåøåíèÿ çà ñúäáà-òà é. Ëèïñàòà íà âîëÿ îò ñòðàíà íà êìåòà íàîáùèíàòà, êîéòî å îðãàí ïî íàñòîéíè÷åñòâî-òî è ïîïå÷èòåëñòâîòî è å åäèíñòâåíî îâëàñ-òåí äà êîíòðîëèðà äåéñòâèÿòà íà íàñòîéíè-êà äà èçïúëíè ôóíêöèèòå ñè, ïðåãðàæäàò âñå-êè äîñòúï íà ïîñòàâåíàòà ïîä çàïðåùåíèå äîàäåêâàòíà çàùèòà íà êîåòî è äà å íåéíî îñ-íîâíî ÷îâåøêî ïðàâî. Ëèïñàòà íà ðàçáèðàíåîò ñòðàíà íà ïðîêóðàòóðàòà çà òåæåñòòà íàïðåñòúïëåíèÿòà ñïðÿìî õîðà â òîëêîâàóÿçâèìî ïîëîæåíèå ñúùî å äåìîíñòðèðàíàìíîãîêðàòíî. Â êîíêðåòíèÿ ñëó÷àé ÁÕÊïðåäïðèå äåéñòâèÿ çà çàùèòà íà èíòåðåñèòåíà ã-æà Ç.Ò. Ïîêàçàòåëíî çà îòíîøåíèåòî íàèíñòèòóöèèòå êúì ïðîáëåìà å ïîâåäåíèåòîèì ñëåä ïîëó÷àâàíå íà ñèãíàëà çà íàðóøå-íèÿòà, èçâúðøåíè ñïðÿìî Ç.Ò. Âúïðåêè ïðà-âîìîùèÿòà ñè è äåêëàðèðàíàòà çàãðèæåíîñò,äî ìîìåíòà íà èçãîòâÿíå íà äîêëàäà íèòî åä-íà îò èíñòèòóöèèòå, îâëàñòåíè äà çàùèòÿòèíòåðåñà íà ã-æà Ç.Ò., íå ïðåäïðèå àäåêâàò-íè ìåðêè. Âìåñòî òîâà, ïðîêóðàòóðàòà, ñëåäìåñåöè çàáàâÿíå, ïðåïðàòè ïðåïèñêàòà â äðóãðàéîí, ñ ïîçîâàâàíå íà ôîðìàëíè îñíîâàíèÿ.Ìåæäóâðåìåííî, æèâîòúò íà ã-æà Ç.Ò è íàõîðàòà â ñõîäíî ïîëîæåíèå ïðîäúëæàâà â îã-ðàíè÷åíà, îòêúñíàòà îò îáùíîñòòà ñðåäà, âñèòóàöèÿ íà íàðóøàâàíå íà ïðàâîòî é íà ñâî-áîäà è ñèãóðíîñò, íà ïðàâîòî é íà ëè÷åí æè-âîò, â íå÷îâåøêè è óíèçèòåëíè óñëîâèÿ. Êà-òî èìàìå ïðåäâèä ïîñî÷åíèÿ áðîé èíñòèòó-öèè èçâúí îáùíîñòòà è êàòî èìàìå ïðåäâèäôàêòà, ÷å íàä 80 ïðîöåíòà îò õîðàòà, æèâåå-ùè â òÿõ, ñà ëèøåíè îò äååñïîñîáíîñòòà ñè,ñòàâà ÿñíî, ÷å â ñèòóàöèÿòà íà ã-æà Ç.Ò. ñàõèëÿäè õîðà, à îïèñàíèÿò ïðîáëåì å ñèñòå-ìåí.

Â ïîòâúðæäåíèå íà êàçàíîòî ìîæåì äà ïðè-âåäåì ìíîæåñòâî ïðèìåðè îò åæåäíåâíàòà ðà-áîòà íà èçñëåäîâàòåëèòå è ïðàâíàòà ïðîãðà-ìà íà ÁÕÊ. Ïî ñèãíàëè íà ÁÕÊ Ñîôèéñêàòàðàéîííà ïðîêóðàòóðà ðàçñëåäâà íàä äâàäåñåòñëó÷àÿ íà èìîòíè èçìàìè íà õîðà ñ ïñèõè÷íèðàçñòðîéñòâà, îò êîèòî ãîëÿìà ÷àñò ñà ïîñ-òàâåíè ïîä çàïðåùåíèå. ÁÕÊ ïîå çàùèòàòà íà

29 Â Íàöèîíàëíèÿ äîêëàä íà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ïî ñòðà-òåãèèòå çà ñîöèàëíà çàêðèëà è ñîöèàëíî âêëþ÷âàíå 2008-2010 ãîäèíà, ïðèåò îò Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò íà Ð. Áúëãà-ðèÿ íà 25.09.2008 ã., å îòáåëÿçàíî: „[Ï]ðåç 2008 ã. êúì îá-ùèíèòå áÿõà íàñî÷åíè 2,7 ïúòè ïîâå÷å ñðåäñòâà çà ñî-öèàëíè óñëóãè, äåëåãèðàíè îò äúðæàâàòà äåéíîñòè, â ñðàâ-íåíèå ñ 2005 ã. Áëàãîäàðåíèå íà òîâà ñòàíà âúçìîæíîçíà÷èòåëíî óâåëè÷åíèå íà ñòàíäàðòèòå çà èçäðúæêà íàñîöèàëíèòå óñëóãè."


÷îâåê, æåðòâà íà èìîòíà èçìàìà, îòíîâî ïîñ-òàâåí ïîä çàïðåùåíèå, êîéòî â ðåçóëòàò íàïðåòúðïÿíàòà èçìàìà áåøå ïðèíóäåí äà æè-âåå â èíñòèòóöèÿ èçâúí îáùíîñòòà. Ñëó÷àèêàòî òåçè ñà ìíîãî. Çà äà áúäàò òîëêîâà ëåñ-íà ïëÿ÷êà íà íåäîáðîñúâåñòíîñò è ðàçëè÷íèôîðìè íà íàñèëèå õîðàòà îò òàçè óÿçâèìà ãðó-ïà, îãðîìíà ðîëÿ èìàò áåçäåéñòâèåòî è áåç-ðàçëè÷èåòî êúì ïðîáëåìèòå èì, ïðîÿâÿâàíî îòêìåòîâå íà îáùèíè, ïðîêóðàòóðèòå è ñúäà.Åòî îùå åäèí ïðèìåð, â êîéòî â ðåçóëòàò îòáåçäåéñòâèåòî íà òåçè îðãàíè ñå å ñòèãíàëîäî òåæêî íàðóøàâàíå íà ÷îâåøêèòå ïðàâà íà÷îâåê ñ åïèëåïñèÿ è óìñòâåíà èçîñòàíàëîñò:ã-í Ì.Õ. ñòðàäàë öÿë æèâîò îò òåçè äâå çà-áîëÿâàíèÿ, íî òîâà íå ìó ïðå÷åëî äà æèâåå âîáùíîñòòà, äà ïðèòåæàâà èìîò è äà ñå ñïðàâÿñ åæåäíåâèåòî ñè. Ïðåç 1993 ã. íåãîâà ðîäíè-íà ãî ñêëîíÿâà äà é ïðåõâúðëè ÷ðåç äîãîâîðçà èçäðúæêà è ãëåäàíå âñè÷êèòå ñè èìîòè.Ì.Õ. ñå ñúãëàñÿâà, êàòî ñúâñåì ðàçóìíî çà-ïàçâà ïðàâîòî ñè íà ïîëçâàíå âúðõó èìîòèòå.Íåïîñðåäñòâåíî ñëåä ïîäïèñâàíå íà äîãîâî-ðà, ðîäíèíàòà ïðåäÿâÿâà èñê çà ïîñòàâÿíåòîïîä çàïðåùåíèå íà ã-í Ì.Õ. è ãî íàñòàíÿâà âñîöèàëåí äîì. Ñêîðî ñëåä òîâà çàãóáâà âñÿêà-êúâ èíòåðåñ êúì ñúäáàòà ìó è äîðè ïðåäÿâÿâàèñêàíå, êîåòî îðãàíúò ïî íàñòîéíè÷åñòâî èïîïå÷èòåëñòâî ïðèåìà áåçêðèòè÷íî, äà áúäåíàçíà÷åí äðóã íàñòîéíèê. Òîâà å ñîöèàëíàòàðàáîòíè÷êà íà èíñòèòóöèÿòà, êúäåòî âå÷å æè-âåå ã-í Ì.Õ. Ñúùàòà ñîöèàëíà ðàáîòíè÷êà âå-÷å áèëà íàñòîéíèê íà ïîâå÷å îò 40 äðóãè õî-ðà, îáèòàâàùè èíñòèòóöèÿòà. Ïî òîâà âðåìåáëèçêàòà íà Ì.Õ. ïðåäïðèåëà ïîðåäèöà äåé-ñòâèÿ, íàñî÷åíè êúì ðàçïîðåæäàíå ñ èìîòèòå.Êðàéíàòà ôàçà áèëà ïðåäÿâÿâàíå íà èñê çà ïî-ãàñÿâàíå íà ïðàâîòî íà ïîëçâàíå íà Ì.Õ. âúð-õó èìîòèòå ïîðàäè òîâà, ÷å ïîâå÷å îò 10 ãî-äèíè íå å ïîëçâàë íèòî åäèí îò òÿõ, ïîðàäèôàêòà, ÷å æèâåå â èíñòèòóöèÿ. Ñúäúò, ïîñòà-íîâèë ðåøåíèåòî, â íèòî åäèí ìîìåíò íå íàï-ðàâèë êðèòè÷åí àíàëèç íà äîêàçàòåëñòâàòà ïîäåëîòî, êîèòî ñî÷åëè, ÷å ïðåç òåçè 10 ãîäèíèã-í Ì.Õ. å æèâÿë â èíñòèòóöèÿ îò çàòâîðåíòèï íå ïî ñâîÿ âîëÿ. È òàêà, ëèøåí îò öÿëàòàñè ñîáñòâåíîñò è ïðàâà, äíåñ Ì.Õ. å ëèøåí èîò âñè÷êèòå ñè äîõîäè. Ñêëþ÷âàéêè äîãîâîðçà èçäðúæêà è ãëåäàíå, òîé å çàãóáèë è ïðàâî-òî ñè äà çàïëàùà íàìàëåí ðàçìåð íà ñîöèàë-íàòà óñëóãà, ïîëçâàíà îò íåãî ïðîòèâ âîëÿòàìó. Äíåñ òîé æèâåå â èíñòèòóöèÿòà, íàïúëíîáåç ñðåäñòâà è âúçìîæíîñòè, ëèøåí îò ñâîáî-äàòà ñè, îò èçáîðèòå ñè, îò øàíñ äà ïîëó÷èàäåêâàòíî ëå÷åíèå èëè àäåêâàòíà ïðàâíà çà-ùèòà. Íåãîâàòà íàñòîéíè÷êà íå íàìèðà ïðîá-

ëåì â íåãîâàòà ñèòóàöèÿ. Ñïîðåä íåÿ, ôàêòúò,÷å îùå ìíîãî äðóãè õîðà ñå íàìèðàò â ñõîäíîïîëîæåíèå îáÿñíÿâà ïîëîæåíèåòî íà ã-í Ì.Õ.è îïðàâäàâà âñè÷êè çàìåñåíè.

Òðåâîæíîòî â ñëó÷àÿ å è òîâà, ÷å çà âñè÷-êè òåçè 15 ãîäèíè îðãàíúò ïî íàñòîéíè÷åñ-òâî è ïîïå÷èòåëñòâî íå å ïîèñêàë íèòî âåä-íúæ îò÷åò îò íàñòîéíèêà, íèòî ïúê å íàìå-ðèë íåùî íåðåäíî â íàñòàíÿâàíåòî íà ã-íÌ.Õ. â èíñòèòóöèÿ. Øîêèðàùà å ëèïñàòà íàâîëÿ çà èçïúëíåíèå íà ðàçïèñàíèòå â çàêîíàïðàâèëà, âîäåùè äî êîíòðîë íàä íàñòîéíè-öèòå. Â ñëó÷àÿ å áèëî íåîáõîäèìî äà ñåèçèñêà ïîíå åäèí îò÷åò îò íàñòîéíèê, êîéòîäà áúäå ïðî÷åòåí ñ ãðèæà çà ñúäáàòà íà ïîñ-òàâåíèÿ ïîä çàïðåùåíèå. Òîâà ùåøå äà íàï-ðàâè íåäîáðîñúâåñòíèòå äåéñòâèÿ âèäèìè èçàùèòàòà íà ã-í Ì.Õ. âúçìîæíà. Îáåçöåíÿâà-íåòî íà õîðàòà â èíñòèòóöèè, ïîñòàâåíè ïîäçàïðåùåíèå, äåçåðòèðàíåòî íà êìåòîâåòå íàîáùèíèòå îò îòãîâîðíîñòòà çà êîíòðîë íàäåéñòâèÿòà íà íàñòîéíèöèòå, ëèïñàòà íà ðàç-áèðàíå íà ïðîêóðàòóðàòà çà ñåðèîçíîñòòà íàïðåñòúïëåíèÿòà ñðåùó õîðà îò òàçè ãðóïà,êàêòî è ëèïñàòà íà ðàçáèðàíå çà íåãëèæèðà-íåòî íà õîðà â òîëêîâà óÿçâèìà ñèòóàöèÿ êà-òî ïðàâåí ïðîáëåì, íàáëþäàâàíî ïðåç 2008ã., ðàçêðèâà òðàéíè äèñêðèìèíàöèîííè íàã-ëàñè êúì òåçè õîðà.

Ïðåç 2008 ã. äåèíñòèòóàëèçàöèÿòà íà õî-ðàòà ñ ïñèõè÷íè çàáîëÿâàíèÿ è óìñòâåíè çàò-ðóäíåíèÿ, òðàéíî ëèøåíè îò äîñòúï äî æèâîòâ îáùíîñòòà, îñòàíà ïîíÿòèå ëèøåíî îò ñìè-ñúë è ïîñëåäîâàòåëíîñò. Ïðîöåñúò áåøå ìú-÷èòåëíî áàâåí è ñàáîòèðàí êàêòî îò ëèïñà íàçàêîíîäàòåëíè ðåôîðìè, òàêà è îò äèñêðèìè-íàöèîííè ïðàêòèêè, îò ëèïñà íà ïîñëåäîâà-òåëíîñò è ðàçáèðàíå íà ñúùíîñòòà íà ïðîöå-ñà è ðåàëíèòå íóæäè. Íå å ñëó÷àåí ôàêòúò, ÷åâúïðåêè ìíîãîòî ñðåäñòâà, îòäåëåíè çà îñú-ùåñòâÿâàíå íà òîçè ïðîöåñ, åäâà 42 äóøè ñàáèëè ðåèíòåãðèðàíè â îáùíîñòòà.30 Íî äîðèè òàçè öèôðà òðÿáâà äà ñå ïîñòàâè ïîä âúï-ðîñ, òúé êàòî ãîëÿìà ÷àñò îò ò.íàð. „çàùèòå-íè æèëèùà“, êúäåòî áèâàò èíòåãðèðàíèãîëÿìà ÷àñò îò õîðàòà îò èíñòèòóöèèòå, ñåèçãðàæäàò â äâîðîâåòå íà èíñòèòóöèèòå, íàñúùèòå îòäàëå÷åíè ìåñòà, ïðè ñúùèòå áåçïåð-ñïåêòèâíè îò ãëåäíà òî÷êà íà áúäåùî ðàçâè-òèå óñëîâèÿ. Åäíà åêçîòè÷íà ôîðìà íà ìàñ-êèðàíî êàòî äåéñòâèå áåçäåéñòâèå ñà ñúçäà-äåíèòå ìåæäóâåäîìñòâåíè êîìèñèè çà äåèí-ñòèòóöèîíàëèçàöèÿ íà õîðàòà â äîìîâå çà âúç-

30 Èíôîðìàöèÿ îò öèòèðàíîòî ïî-ãîðå ïèñìî.


ðàñòíè ñ óâðåæäàíèÿ.31 Äåéíîñòèòå íà òåçè êî-ìèñèè îñòàâàò ìúãëÿâè è íåÿñíè, à ðåçóëòà-òèòå - ñúìíèòåëíè. Ðåøåíèÿòà íà òåçè êîìè-ñèè íå ïîäëåæàò íà êîíòðîë, à õîðàòà, ñïðÿìîêîèòî ñå âçåìàò, íÿìàò íèêàêâî îòíîøåíèåêúì ðåçóëòàòèòå, ÷åñòî äîðè íå çíàÿò, ÷å ñàáèëè „îáåêò“ íà ïîäîáíà ïðåöåíêà. Â ìàñî-âèÿ ñëó÷àé òåçè êîìèñèè ðàáîòÿò ñàìîöåëíîè áåç âðúçêà ñ ðåàëíîñòòà. Òàêà íàïðèìåð âÄÂÓÈ â ñ. Ðóñîêàñòðî, èíñòèòóöèÿ â îáùèíàÊàìåíî, òðèìà äóøè áÿõà îïðåäåëåíè çà äåèí-ñòèòóàëèçàöèÿ, â òîâà ÷èñëî è êëèåíò íà ÁÕÊ.Îò òîâà „îïðåäåëÿíå“ íå ïîñëåäâà íèùî.Îôèöèàëíî îòïðàâåíî çàïèòâàíå îò ÁÕÊ äîÀãåíöèÿòà çà ñîöèàëíî ïîäïîìàãàíå32 ïî èñ-êàíåòî íà òîçè êëèåíò íà ÁÕÊ äà æèâåå â îá-ùíîñòòà äîâåäå äî îòãîâîð, â êîéòî áåçñèëèå-òî íà äúðæàâíèòå îðãàíè è ëèïñàòà íà âîëÿçà ðåàëíà äåèíñòèòóàëèçàöèÿ ñà ïîâå÷å îòî÷åâèäíè. Áåøå íè ïîñî÷åíî, ÷å êëèåíòúò íè å„îïðåäåëåí“ çà äåèíñòèòóàëèçàöèÿ, íî â Áúë-ãàðèÿ ñúùåñòâóâàò ñàìî äâå çàùèòåíè æèëè-ùà33 çà õîðà ñ ïñèõè÷íè ðàçñòðîéñòâà. Àëòåð-íàòèâàòà, ïðåäëîæåíà îò ÀÑÏ, áåøå íàñòàí-ÿâàíåòî ìó â äðóãà èíñòèòóöèÿ îò çàòâîðåíòèï. Íà ôîíà íà èçëîæåíîòî å ëþáîïèòíà ñà-ìîîöåíêàòà íà ïðàâèòåëñòâîòî ïî îòíîøåíèåäåèíñòèòóàëèçàöèÿòà. Â Íàöèîíàëíèÿ äîêëàäíà Ðåïóáëèêà Áúëãàðèÿ ïî ñòðàòåãèèòå çà ñî-öèàëíà çàêðèëà è ñîöèàëíî âêëþ÷âàíå 2008-2010 ãîäèíà, ïðèåò îò Ìèíèñòåðñêèÿ ñúâåò íà25.09.2008 ã., êàòî ïðîáëåì íà ñîöèàëíàòà ïî-ëèòèêà ñå ïîñî÷âà, ÷å êà÷åñòâîòî íà æèâîò âñïåöèàëèçèðàíèòå èíñòèòóöèè å íèñêî:

„Îò ãîäèíè ïîäîáðÿâàíåòî íà êà÷åñòâîòîíà æèâîò â ñïåöèàëèçèðàíèòå èíñòèòóöèè åñåðèîçíî ïðåäèçâèêàòåëñòâî â ïîëèòèêàòà íàÁúëãàðèÿ. Ìîäåðíèçèðàíåòî íà òåçè ñïåöèà-ëèçèðàíè èíñòèòóöèè êàêòî çà äåöà, òàêà èçà äúëãîñðî÷íà ãðèæà, íå å ñâúðçàíî ñàìî ñ÷èñòî ìàòåðèàëíè è ôèíàíñîâè àñïåêòè. Òà-êèâà èíâåñòèöèè ñå ïðàâÿò â èíñòèòóöèèòå.

Ïî-ñïåøíàòà çàäà÷à å ìîäåðíèçèðàíåòî íà ñà-ìàòà ãðèæà ÷ðåç âúâåæäàíå íà íîâè ìåòîäèçà èíäèâèäóàëíà ðàáîòà ñ ïîòðåáèòåëèòå,îáó÷åíèÿ íà ïåðñîíàëà è ò.í. Ïðèâëè÷àíåòîíà íåïðàâèòåëñòâåíèÿ ñåêòîð êàòî âîäåùïàðòíüîð â òîçè ïðîöåñ å ïðåäèçâèêàòåëñòâî,ïî êîåòî â ðàìêèòå íà ïëàíà çà ñîöèàëíîâêëþ÷âàíå çà 2006-2008 ã. íå óñïÿõìå äà ïîñ-òèãíåì ñåðèîçåí íàïðåäúê.“

Ñ òàçè êîíñòàòàöèÿ íå ìîæåì äà íå ñå ñúã-ëàñèì. Òÿ äåìîíñòðèðà áåçñèëèåòî íà äúðæàâ-íèòå èíñòèòóöèè äà ñå ñïðàâÿò ñúñ ñèòóàöèÿ-òà â çàòâîðåíèòå èíñòèòóöèè. Òîâà áåçñèëèåîáðè÷à õèëÿäè õîðà íà æèâîò â ñèòóàöèÿ, âêîÿòî ÷îâåøêèòå èì ïðàâà ñà ñåðèîçíî íàðó-øåíè. Ñ îãëåä íà ñåðèîçíîñòòà íà ïîëîæåíèå-òî íà õîðàòà íàñòàíåíè â èíñòèòóöèè è òåçè,ïîñòàâåíè ïîä çàïðåùåíèå, íà 3.12.2008 ã. Ñâå-òîâíàòà îðãàíèçàöèÿ ïðîòèâ èçòåçàíèÿòà(ÎÌÑÒ), ñúâìåñòíî ñ ÁÕÊ è Öåíòúðúò çà çà-ùèòà íà õîðàòà ñ ìåíòàëíè óâðåæäàíèÿ(MDAC), äåïîçèðà äî áúëãàðñêèÿ ïàðëàìåíòïðèçèâ çà ñïèðàíå íà íàðóøåíèÿòà íà ïðàâà-òà íà õîðàòà ñ ìåíòàëíè óâðåæäàíèÿ, êàòîåäèí îò àêöåíòèòå áå ïîñòàâåí âúðõó íåîáõî-äèìîñòòà îò ïðîìÿíà íà ïðàâíèòå íîðìè, ðåã-ëàìåíòèðàùè èíñòèòóòà íà çàïðåùåíèåòî.34

Âñå â òàçè âðúçêà ñëåäâà äà îòáåëåæèì è ôàê-òà, ÷å ïðåç èçìèíàëàòà ãîäèíà Åâðîïåéñêèÿòñúä ïî ïðàâàòà íà ÷îâåêà äàäå ïðèîðèòåò íàæàëáà, ïîäêðåïåíà îò ÁÕÊ,35 â êîÿòî îñíîâíîñà ðàçãëåäàíè ïîðîöèòå íà òàçè ñèñòåìà è òåæ-êèòå íàðóøåíèÿ íà ïðàâàòà íà ÷îâåêà, äî êîè-òî ïðèëàãàíåòî é äîâåæäà.

Íàðåä ñ ãîðíîòî, òðÿáâà äà ñå îòáåëåæàòäâå îñîáåíî çíà÷èìè ñúáèòèÿ â îáëàñòòà íàçàùèòàòà íà ïðàâàòà íà õîðà ñ ïñèõè÷íè è èí-òåëåêòóàëíè çàòðóäíåíèÿ ïðåç 2008 ã. ÁÕÊïîñòèãíà áåçïðåöåäåíòåí óñïåõ ïî îòíîøåíèåíà ñúäåáíàòà ïðàêòèêà â îáëàñòòà íà çàïðå-ùåíèåòî. Íà 12.11.2008 ã. Âúðõîâíèÿò êàñà-öèîíåí ñúä (ÂÊÑ) ïîñòàíîâè ðåøåíèå, ñ êîå-òî îòìåíè èçöÿëî çàïðåùåíèåòî íà Ã.Ö.,êëèåíò íà ÁÕÊ. Ðåøåíèåòî áå ïîñòàíîâåíîñëåä ÷åòèðèãîäèøíî ñúäåáíî ïðîèçâîäñòâî. Âðåøåíèåòî ñè ÂÊÑ ïðèå, ÷å óìñòâåíàòà èçî-ñòàíàëîñò è „ïñèõè÷íî çàáîëÿâàíå â øèðîêñìèñúë“ íå ñà îñíîâàíèÿ çà îòíåìàíå íà äååñ-ïîñîáíîñòòà. Òîâà äåëî å åäèíñòâåíî ïî ðîäàñè è ïðîìåíÿ ñúäåáíàòà ïðàêòèêà â Áúëãàðèÿ,

34 Çà ïîâå÷å èíôîðàöèÿ: http://www.bghelsinki.org/index.php?module=news&id=185735 Çà ïîâå÷å èíôîðìàöèÿ: http://www.bghelsinki.org/index.php?module=news&id=1348

31 Â ïèñìî 92-76/11.04.2008 ã. îò ÀÑÏ äî ÁÕÊ å ïîñî÷åíî,÷å â èçïúëíåíèå íà Êîíöåïöèÿòà çà äåèíñòèòóàëèçàöèÿ íàñïåöèàëèçèðàíèòå èíñòèòóöèè çà äåöà è íà ñîöèàëíèòåèíñòèòóöèè çà âúçðàñòíè õîðà ñ óâðåæäàíèÿ, íàñòàíåíè âñïåöèàëèçèðàíè èíñòèòóöèè, ñà ñôîðìèðàíè ìåæäóâå-äîìñòâåíè êîìèñèè, êîèòî äà íàïðàâÿò îöåíêà íà âñè÷êèíàñòàíåíè â èíñòèòóöèèòå ëèöà è äà äàäàò çàêëþ÷åíèå çàâúçìîæíîñòèòå èì çà íàñòàíÿâàíå â çàùèòåíî æèëèùå èëèðåèíòåãðàöèÿ.32 Ïàê òàì.33 Åäíî â Áëàãîåâãðàä - çà ìúæå, è åäíî âúâ Âàðíà - çàæåíè.


áåëåæè ïîëîæèòåëíà ïðîìÿíà â íàãëàñèòå íàñúäà êúì ïðîáëåìèòå íà õîðàòà ñ ïñèõè÷íè çà-áîëÿâàíèÿ è èíòåëåêòóàëíè çàòðóäíåíèÿ.36

Ïðåç 2008 ã. áå ïðîïóñíàò ðåàëåí øàíñ çàçàêîíîäàòåëíà ïðîìÿíà, íàñî÷åíà êúì ïî-äîáðÿâàíå íà ïîëîæåíèåòî íà õîðàòà, ëèøå-íè îò äååñïîñîáíîñòòà ñè. Íà 1 ìàðò 2008 ã.âëåçå â ñèëà íîâèÿò Ãðàæäàíñêè ïðîöåñóàëåíêîäåêñ (ÃÏÊ).37 Êîäåêñúò íå ïðåäâèæäà íè-êàêâî èçìåíåíèå íà ðåäà çà îòíåìàíå íà äååñ-ïîñîáíîñòòà è ñúîòâåòíî ðåäà çà âúçñòàíîâ-ÿâàíåòî é. Êàêòî è â ïðåäèøíèòå ìó ðåäàê-öèè, òàêà è â ïîñëåäíàòà, ëèïñâàò íîðìè, ãà-ðàíòèðàùè äîñòúï äî ñúä íà õîðàòà, ïîñòà-âåíè ïîä çàïðåùåíèå. Íÿìà è íîðìè, êîèòî äàãàðàíòèðàò àäåêâàòíà ïðàâíà çàùèòà íà õî-ðà, ñðåùó êîèòî å ïðåäÿâåí èñê çà ïîñòàâÿíåïîä çàïðåùåíèå, êàêòî è íàäåæäåí ìåõàíèçúìçà ïðåðàçãëåæäàíå íà ïðàâíîòî èì ïîëîæåíèå.

Íà 1 àïðèë 2008 ã. â Íàðîäíîòî ñúáðàíèåáå âíåñåí çàêîíîïðîåêò íà Ñåìååí êîäåêñ,êîéòî áåøå ïðèåò íà ïúðâî ÷åòåíå ïðåç îêòîì-âðè. Ïðîåêòúò çà íîâ Ñåìååí êîäåêñ, ïîäîá-íî íà ÃÏÊ, íå ñúäúðæà íîðìè, ÷ðåç êîèòî ïî-ëîæåíèåòî íà õîðàòà, ïîñòàâåíè ïîä çàïðåùå-íèå, áè ìîãëî äà ñå ïîäîáðè. Åäèíñòâåíàòàïðåäâèäåíà ïðîìÿíà â òàçè íàñîêà å ñúçäàâà-íåòî íà ðåãèñòðè íà õîðàòà, ïîñòàâåíè ïîäçàïðåùåíèå, ìÿðêà êðàéíî íåäîñòàòú÷íà çàïîñòèãàíå íà ðåàëíà ïðîìÿíà.

14. Ïðàâà íà æåíèòåè äèñêðèìèíàöèÿ

íà îñíîâàòà íà ïîë

Ïðåç ëÿòîòî íà 2008 ã. Ìèíèñòåðñêèÿò ñú-âåò ïðèå Íàöèîíàëåí ïëàí çà äåéñòâèå çà íà-ñúð÷àâàíå íà ðàâåíñòâîòî ìåæäó ïîëîâåòå(2008-2009 ã.). Òîâà å ïúðâèÿò ïëàí â òàçè îá-ëàñò, ïðèåò îò ïðàâèòåëñòâîòî ñëåä ïðèñúå-äèíÿâàíåòî íà Áúëãàðèÿ êúì Åâðîïåéñêè ñúþç(ÅÑ). Òîé ñè ïîñòàâÿ çà öåë ñèíõðîíèçèðàíåíà íàöèîíàëíîòî çàêîíîäàòåëñòâî ñ Ïúòíà-òà êàðòà íà ÅÑ çà ðàâåíñòâîòî íà ïîëîâåòå(2006-2010 ã.). Ïëàíúò ïðåäâèæäà ìåðêè çà óê-ðåïâàíå íà ðàâåíñòâîòî ìåæäó ïîëîâåòå âñòîïàíñêàòà äåéíîñò, îáðàçîâàíèåòî, çäðà-âåîïàçâàíåòî è êóëòóðàòà. Âíèìàíèå ñå îò-äåëÿ íà ïðîöåñèòå íà âçåìàíå íà ðåøåíèÿ è

ïðåìàõâàíåòî íà íàñèëèåòî è ÷îâåøêèÿ òðà-ôèê, îñíîâàíè íà ïîë. Êîíêðåòíè ìåðêè ñàïðåäâèäåíè çà ñúâìåñòÿâàíå íà ïðîôåñèîíàë-íèÿ è ñåìåéíèÿ æèâîò çà æåíèòå è ìúæåòå. Ïëà-íúò îáà÷å íå ïðåäîñòàâÿ öÿëîñòåí ïîäõîä êúìâúïðîñà, íèòî êîíêðåòíè ñòúïêè çà íàñúð÷à-âàíå íà ðàâåíñòâîòî ìåæäó ïîëîâåòå, îáåçïå-÷åíè ñ íåîáõîäèìèòå ôèíàíñîâè ñðåäñòâà. Âíåãî ëèïñâàò âàæíè åëåìåíòè, êàòî íàïðèìåðñúçäàâàíåòî íà ñïåöèàëèçèðàí äúðæàâåí îð-ãàí, êîéòî äà îñúùåñòâÿâà ïîëèòèêàòà çà ðà-âåíñòâî ìåæäó ïîëîâåòå, ïðèëàãàíåòî íà ïîä-õîäà äæåíäúð áþäæåòèðàíå. Ëèïñâàò ïîëèòè-êè, íàñî÷åíè êúì íàñúð÷àâàíå íà ðàâåíñòâî-òî ìåæäó ïîëîâåòå â ðàáîòàòà íà ñèíäèêàòè-òå è ðàáîòîäàòåëñêèòå îðãàíèçàöèè. Èçïúë-íåíèåòî íà ïëàíà çà äåéñòâèå ùå áúäå îñú-ùåñòâÿâàíî â ðàìêèòå íà íàëè÷íèÿ áþäæåòíà âñÿêî îò ó÷àñòâàùèòå ìèíèñòåðñòâà è äúð-æàâíè îðãàíè, à íå ÷ðåç ñïåöèàëèçèðàíè è öå-ëåâè ñðåäñòâà.

Íåïðàâèòåëñòâåíèòå îðãàíèçàöèè íå ñà àí-ãàæèðàíè â èçïúëíåíèåòî ìó, êîåòî å ñúùåñ-òâåí ïðîïóñê ïðåäâèä ëèïñàòà íà ïîçíàíèå ïîòåìàòà ó ïðåäñòàâèòåëèòå íà èíñòèòóöèèòåè íóæäàòà îò èçãðàæäàíå íà êàïàöèòåòà èì âòàçè ñôåðà.

Â îáëàñòòà íà ðàâíîïîñòàâåíîñòòà íà ïî-ëîâåòå áå èçãîòâåí è íîâ ïðîåêòîçàêîí çà ðàâ-íèòå âúçìîæíîñòè íà æåíèòå è ìúæåòå, îäî-áðåí çà âíàñÿíå â ïëåíàðíà çàëà îò âîäåùàòàçà íåãî êîìèñèÿ - Êîìèñèÿòà çà ïðàâàòà íà÷îâåêà è âåðîèçïîâåäàíèÿòà. Ïðîåêòúò ïðåä-âèæäà ñúçäàâàíåòî íà ñïåöèàëèçèðàí îðãàí çàîñèãóðÿâàíå íà ðàâåíñòâî ìåæäó ïîëîâåòå âÁúëãàðèÿ.

Ïîëèòèêàòà çà ðàâíîïîñòàâåíîñò íà ïîëî-âåòå ñå ðàçãúðíà è â îáëàñòòà íà òðóäîâîï-ðàâíàòà çàùèòà íà æåíèòå. Ñúãëàñíî íàïðà-âåíè ïðîìåíè â Êîäåêñà íà òðóäà (â ñèëà îòÿíóàðè 2009 ã.), ðàáîòåùèòå æåíè èìàò ïðàâîíà ïëàòåí îòïóñê ïî ìàé÷èíñòâî çà ïåðèîä äî410 äíè çà âñÿêî äåòå. Áàùàòà ñúùî èìà ïðà-âî íà 15 äíè îòïóñê çà îòãëåæäàíå íà äåòåòîïðè èçïèñâàíå îò ëå÷åáíîòî çàâåäåíèå, à ñëåäíàâúðøâàíå íà 6-ìåñå÷íà âúçðàñò íà äåòåòîáàùàòà ìîæå äà ïîëçâà âìåñòî ìàéêàòà îò-ïóñê çà îñòàòúêà äî 410 äíè. Ñúçäàäåíè ñà ãà-ðàíöèè çà ðîäèòåëèòå, êîèòî ñå âðúùàò íà ðà-áîòà ñëåä îòïóñê çà îòãëåæäàíå íà äåòå. Òåùå çàåìàò ïîçèöèÿòà, íà êîÿòî ñà ñå òðóäèëèïðåäè, è ùå ñå ïîëçâàò îò âñÿêî íàïðàâåíî çàïåðèîäà íà îòïóñêà ïîäîáðåíèå â óñëîâèÿòàíà òðóä, âêëþ÷èòåëíî ñúîòâåòíîòî ïîâèøå-íèå íà çàïëàòèòå è îáó÷åíèå. Ïîëîæèòåëíèÿòåôåêò îò âúçìîæíîñòòà çà ïðåâðúùàíå íà îò-

36 Çà ïîâå÷å èíôîðìàöèÿ: http://www.bghelsinki.org/index.php?module=news&lg=bg&id=190037 Âèæ ïî-ãîðå: Ñïðàâåäëèâ ñúäåáåí ïðîöåñ.


ïóñêà ïî ìàé÷èíñòâî â ïëàòåí îòïóñê çà îò-ãëåæäàíå íà äåòå è çà äâàìàòà ðîäèòåëè ùåñå îòëîæè âúâ âðåìåòî ñ ãîäèíè. Êúì ìîìåí-òà îáùåñòâåíî-èêîíîìè÷åñêèòå ðåàëèè ñà òà-êèâà, ÷å îòêúñâàíåòî îò ðàáîòà ñ öåë ïîëàãà-íå íà ãðèæè çà ìàëêî äåòå ùå ñå ïðåäïðèåìàïðåäèìíî îò æåíèòå-ðîäèòåëêè.

Ïî÷òè ÷åòèðè ãîäèíè ñëåä âëèçàíåòî â ñè-ëà íà Çàêîíà çà çàùèòà îò äîìàøíîòî íàñè-ëèå åôåêòúò îò íåãîâîòî ïðèëàãàíå ïðè 3/4îò ñëó÷àèòå, â êîèòî å ïîäàäåíà ìîëáà çà çà-ùèòà, ñà èçäàäåíè ñúäåáíè çàïîâåäè çà çàùè-òà, ïðåäèìíî íà æåðòâè - æåíè. Ñ öåë îò-ñòðàíÿâàíå íà äîïóñíàòèòå â çàêîíà ïðîïóñ-êè, â Ìèíèñòåðñòâîòî íà ïðàâîñúäèåòî áåñúçäàäåíà ðàáîòíà ãðóïà çà èçðàáîòâàíå íàïðîåêò çà èçìåíåíèå íà çàêîíà. Ïðîåêòúòïðåäâèæäà ïîâèøåíà çàùèòà çà æåðòâèòå íàäîìàøíî íàñèëèå ïî âðåìå íà ñúäåáíàòà ïðî-öåäóðà; ðàçøèðÿâàíå êðúãà íà ëèöàòà, êîè-òî ìîãàò äà ñå ïîëçâàò îò çàùèòà ïî òîçè çà-êîí; ïîâèøåíà çàùèòà çà äåöàòà è ëèöàòà ñóâðåæäàíèÿ, êàêòî è âúçëàãàíåòî íà êîîðäè-íàöèîííè ôóíêöèè è ñïåöèàëåí áþäæåò ïîïðèëàãàíåòî íà çàêîíà íà Ìèíèñòåðñòâî íàòðóäà è ñîöèàëíàòà ïîëèòèêà. Íîâîó÷ðåäå-íèÿò ïðåç 2008 ã. àëèàíñ íà íåïðàâèòåëñòâå-íè îðãàíèçàöèè çà çàùèòà ñðåùó äîìàøíî-òî íàñèëèå ñå çàñòúïè çà ôèíàíñîâîòî îáåçïå-÷àâàíå íà ïðåäîñòàâÿíåòî íà óñëóãè íà ïîñ-òðàäàëèòå îò äîìàøíî íàñèëèå, êàêòî è çàêðèìèíàëèçèðàíå íà íàðóøàâàíåòî íà ñúäåá-íèòå çàïîâåäè çà çàùèòà.

Íîâèÿò Ãðàæäàíñêè ïðîöåñóàëåí êîäåêññúùî âúâåäå âàæíè è ïîëîæèòåëíè ïðîìåíè âïðîèçâîäñòâîòî ïî áðàêîðàçâîäíè äåëà. Âìåñ-òî çàäúëæèòåëíîòî ïîìèðèòåëíî çàñåäàíèå åïðåäâèäåíà âúçìîæíîñò çà èçâúíñúäåáíî óðå-æäàíå íà ñïîðà. Áúðçî è áåç âúçìîæíîñò çà îá-æàëâàíå ñúäúò îïðåäåëÿ ïðèâðåìåííèòå ìåð-êè ïî âðåìå íà ðàçâîäà îòíîñíî èçäðúæêàòà,ñåìåéíîòî æèëèùå, ïîëçâàíåòî íà ïðèäîáèòî-òî ïðåç âðåìå íà áðàêà èìóùåñòâî, ãðèæàòàçà äåöàòà è òÿõíàòà èçäðúæêà. Òåçè ïðîìåíèîñèãóðÿâàò ïî-áúðçà è åôåêòèâíà çàùèòà íàæåíèòå è äåöàòà ñðåùó íàñèëèå è ñà ãàðàíòçà òåõíèòå ëè÷íè ïðàâà.

Â òàçè ïîñîêà áå è ïúðâîòî ðåøåíèå îòíîñ-íî äîìàøíî íàñèëèå, ïîñòàíîâåíî îò Åâðî-ïåéñêèÿ ñúä ïî ïðàâàòà íà ÷îâåêà ïðåç þíè2008 ã. ïî äåëîòî Áåâàêóà è Ñ. ñðåùó Áúëãà-ðèÿ. Ñúäúò óñòàíîâè, ÷å äîìàøíîòî íàñèëèåâúðõó ìàéêà è äåòå, äîêàòî å òðàåëà ïðîäúë-æèòåëíàòà ïðîöåäóðà ïî ðàçâîäà, ïðåä-ñòàâëÿâà íàðóøåíèå íà ïðàâîòî èì íà ëè÷åíè ñåìååí æèâîò è ÷å áúëãàðñêèòå âëàñòè,

âêëþ÷èòåëíî ñúä, ïðîêóðàòóðà è ïîëèöèÿ, íåñà óñïåëè äà çàùèòÿò æàëáîïîäàòåëèòå.

Âúïðåêè çàñèëåíèÿ íîðìîòâîð÷åñêè ïðî-öåñ, è êúì 2008 ã. ëèïñâàøå àäåêâàòíà ïðàâè-òåëñòâåíà ïîëèòèêà èëè ïðîãðàìà ñ ÿñåí ïîä-õîä êúì äîìàøíîòî íàñèëèå, êàòî êúì ïîëî-âî ìîòèâèðàíî íàñèëèå. Ïðîãðàìàòà çà ïðå-âåíöèÿ è çàùèòà îò äîìàøíî íàñèëèå (2007-2008 ã.) íå îò÷èòà íóæäàòà îò ñïåöèôè÷íà çà-ùèòà íà æåíèòå - æåðòâè íà òàêîâà íàñèëèå,è çàùèòà íà êîíêðåòíè ãðóïè æåíè, êàòî áðå-ìåííèòå, æåíèòå îò ìàëöèíñòâàòà è ò.í. Ïðîã-ðàìàòà íå å ãàðàíòèðàíà ñ áþäæåò, êîéòî äàîòãîâîðè íà íóæäèòå â íàöèîíàëåí ìàùàá.

Â îáëàñòòà çà ïðåâåíöèÿ íà òðàôèêà íà õî-ðà ïðåç 2008 ã. áå èçðàáîòåí Ïëàí çà äåéñòâèåíà ðàáîòíàòà ãðóïà çà îñèãóðÿâàíå íà íàöèî-íàëåí ðåôåðåíòåí ìåõàíèçúì çà ïîñòðàäàëè-òå îò òðàôèê ëèöà. Ïëàíúò âêëþ÷âà êàòî îñ-íîâíè åëåìåíòè: èäåíòèôèêàöèÿ íà ïðåäïîëà-ãàåìè æåðòâè íà òðàôèê, ñúòðóäíè÷åñòâî ìåæ-äó îòäåëíèòå ëèöà è èíñòèòóöèè, çàêðèëà èïîäêðåïà íà æåðòâè, ñîöèàëíî âêëþ÷âàíå èçàâðúùàíå. Ïëàíúò ùå ñå îñúùåñòâÿâà îò íà-÷àëîòî íà 2009 ã. ÷ðåç ñúòðóäíè÷åñòâî íà äúð-æàâíè èíñòèòóöèè è íåïðàâèòåëñòâåíè îðãà-íèçàöèè, êàòî íåãîâîòî èçïúëíåíèå ùå ñå ôè-íàíñèðà ÷àñòè÷íî ÷ðåç Íàöèîíàëíàòà êîìè-ñèÿ çà áîðáà ñ òðàôèêà íà õîðà, êàêòî è ÷ðåçîòäåëíè ïðîåêòè.

15. Ïðàâà íà äåöàòà

Ïðåç ìàé 2008 ã. ñå ñúñòîÿ çàñåäàíèå íà Êî-ìèòåòà ïî ïðàâàòà íà äåòåòî êúì ÎÎÍ çà ðàç-ãëåæäàíå íà äîêëàäà íà Áúëãàðèÿ ïî èçïúëíå-íèå íà çàäúëæåíèÿòà é ïî Êîíâåíöèÿòà çà ïðà-âàòà íà äåòåòî. Êúì Áúëãàðèÿ áÿõà îòïðàâå-íè ìíîæåñòâî ïðåïîðúêè âúâ âðúçêà ñ ðåàëíàäåèíñòèòóöèîíàëèçàöèÿ, îñèãóðÿâàíå íà äîñ-òúï äî îáðàçîâàíèå íà ðîìñêèòå äåöà è äåöà-òà ñ óâðåæäàíèÿ, îñèãóðÿâàíå íà çàùèòà çàäåöàòà ñ àíòèñîöèàëíî ïîâåäåíèå è äåöàòà,æåðòâà íà òðàôèê è åêñïëîàòàöèÿ. Â Áúëãà-ðèÿ òåçè ïðåïîðúêè îñòàíàõà áåç îòçâóê íà äúð-æàâíî íèâî.

Ïðåç 2008 ã. ñå íàáëþäàâàõà ðàçëè÷íè òåí-äåíöèè âúâ âðúçêà ñ ïðàâàòà íà äåöàòà â ñïå-öèàëèçèðàíèòå èíñòèòóöèè. Ïîëîæèòåëíà áåòàçè, ÷å ïðàâàòà íà äåöàòà îò èíñòèòóöèèòåè íåñïîñîáíîñòòà íà ïðàâèòåëñòâîòî äà ôîð-ìóëèðà ÿñíà, öÿëîñòíà è äúëãîñðî÷íà ïîëè-òèêà ïî îòíîøåíèå íà òÿõ, ñå ïîñòàâèõà âúâôîêóñà íà áúëãàðñêèòå ìåäèè è ãîëÿìà ÷àñòîò íåïðàâèòåëñòâåíèòå îðãàíèçàöèè. Íàé-íàï-


Âúðõó èçãîòâÿíåòî íà òîçè äîêëàä ðà-áîòèõà: Ãåîðãè Âîéíîâ, Àíåòà Ãåíîâà,Ìàðãàðèòà Èëèåâà, Åìèë Êîåí, Åëå-íà Êðúñòåâà, Ñëàâêà Êóêîâà, Êðàñè-ìèð Êúíåâ, Þëèàíà Ìåòîäèåâà, Ñòà-íèìèð Ïåòðîâ, Èëèàíà Ñàâîâà, Äà-íèåëà Ôúðòóíîâà. Ãëàâà 8 îò äîêëà-äà å îñíîâàíà íà èíôîðìàöèÿ îò Ïðîã-ðàìà Äîñòúï äî èíôîðìàöèÿ. Ãëàâà 14îò äîêëàäà å îñíîâàíà íà èíôîðìàöèÿîò Áúëãàðñêè öåíòúð çà äæåíäúð èç-ñëåäâàíèÿ.

ðåä â ðåçóëòàò íà ìåæäóíàðîäíàòà êàìïàíèÿçà çàùèòà íà äåöàòà ñ óâðåæäàíèÿ, ïðîâîêè-ðàíà îò ôèëìà íà ÁÁÑ „Èçîñòàâåíèòå äåöàíà Áúëãàðèÿ“, ïðåìèåðúò è ïðåçèäåíòúò íàÁúëãàðèÿ îòðåêîõà ïðîáëåìèòå íà òåçè äåöà,îò÷èòàéêè, ÷å çà òÿõ ñå ïðàâè âñè÷êî âúçìîæ-íî. Ôèëìúò áå ïîêàçàí â Åâðîïåéñêèÿ ïàðëà-ìåíò è áå ïðîâåäåíà äèñêóñèÿ òàì ïðåç ìàðò2008 ã. çà ôîêóñèðàíå íà âíèìàíèåòî íà ìåæ-äóíàðîäíàòà îáùíîñò êúì ïðîáëåìèòå íàâñè÷êè èíñòèòóöèîíàëèçèðàíè äåöà ñ óâðåæ-äàíèÿ â Åâðîïà. Íà äèñêóñèÿòà áúëãàðñêèòååâðîäåïóòàòè ñúùî îòðåêîõà ïðîáëåìèòå íàòåçè äåöà.

Êúì äåêåìâðè 2008 ã. â äîìà â ñ. Ìîãèëè-íî âñå îùå æèâåÿò 30 äåöà è ìëàäåæè, çà êîè-òî íå ñà ïëàíèðàíè íèêàêâè ìåðêè ïî èçâåæ-äàíå îò èíñòèòóöèÿòà. Îò âñè÷êè ïëàíèðàíèè çàïëàòåíè îò áúëãàðñêèòå ãðàæäàíè øåñòìàëêè äåòñêè êúùè çà äåöàòà îò Ìîãèëèíî,ñàìî åäíà (çà 6 äåöà) çàïî÷íà äà ôóíêöèîíè-ðà ïðåç îêòîìâðè 2008 ã. è òî ñ íåäîñòàòú÷íîôèíàíñèðàíå. Çà îñòàíàëèòå ñà ïîäïèñàíè ñïî-ðàçóìåíèÿ ñ îáùèíèòå Âàðíà, Ðóñå è Ñîôèÿ.Äîìúò â Ìîãèëèíî òðÿáâà äà áúäå çàêðèòîêîí÷àòåëíî ïðåç þíè 2009 ã.

Çà ñúæàëåíèå, îáùåñòâåíàòà äèñêóñèÿ è ìå-äèéíîòî îòðàçÿâàíå íà ïðîáëåìèòå íà äåöà âäîìîâå íå äîâåäîõà äî ôîðìèðàíå íà ÿñíà, äúë-ãîñðî÷íà è êîîðäèíèðàùà ïîëèòèêà íà ïðà-âèòåëñòâîòî. Ïðåç 2008 ã. áå óáèòî ìîìè÷åîò äîìà â Òðúí; áå ïîêàçàí ôèëìúò „Áàêëà-âà“, ðàçêðèâàù ïðîáëåìèòå íà äåòñêè äîì âÁóðãàñ; áå èçëú÷åí ôðåíñêè ôèëì çà äåöàòàîò äîìîâåòå â Ìåäâåí è Ðóäíèê; áÿõà èçëú÷å-íè è ïóáëèêóâàíè ìíîãîáðîéíè ðåïîðòàæè çàôèçè÷åñêî è ñåêñóàëíî íàñèëèå íà äåöà â äî-ìîâå. Âúïðåêè òîâà, áúëãàðñêàòà ïðîêóðàòó-ðà, ñåçèðàíà îò ÁÕÊ äà íàïðàâè ïðîâåðêè âúââñè÷êè äîìîâå çà äåöà ñ óâðåæäàíèÿ, íå óñïÿäà îòêðèå â íèòî åäèí äîêàçàòåëñòâà çà èç-âúðøåíè ïðåñòúïëåíèÿ ñðåùó äåöà.

Âñå ïàê, â ðåçóëòàò íà ìåæäóíàðîäíèÿ íà-òèñê, ïðåìèåðúò íà Áúëãàðèÿ çàïëàíóâà ïðî-ìåíè â Çàêîíà çà çàêðèëà íà äåòåòî è ñâúðçà-íîòî ñ íåãî çàêîíîäàòåëñòâî, êîèòî öåëÿõà äàíàïðàâÿò âõîäà êúì äåòñêèòå èíñòèòóöèè ïî-òðóäåí è ãðèæèòå çà äåöà ñ óâðåæäàíèÿ ïî-èíäèâèäóàëèçèðàíè è êà÷åñòâåíè. Çà öåëòàìèíèñòúðúò íà òðóäà è ñîöèàëíàòà ïîëèòèêàñúáðà ìåæäóâåäîìñòâåíà ðàáîòíà ãðóïà îòâñè÷êè àíãàæèðàíè ìèíèñòåðñòâà è íåïðàâè-òåëñòâåíè îðãàíèçàöèè, çàíèìàâàùè ñå ñ ïðå-äîñòàâÿíå ãðèæè çà äåöà. Èçãîòâåíèòå ïðîåê-òè çà ïðîìåíè íà äúðæàâíèòå èíñòèòóöèè èíåïðàâèòåëñòâåíèòå îðãàíèçàöèè ñå ðàçëè÷à-

âàõà ñúùåñòâåíî è ïðåç îêòîìâðè 2008 ã. ñòà-íà ÿñíî, ÷å ïðåäëîæåíèÿòà íà ÍÏÎ íå ñå ïðèå-ìàò îò ïðàâèòåëñòâîòî.

Ïðàâèòåëñòâîòî îáÿâè, ÷å ùå ñå çàêðèÿòøåñò äåòñêè èíñòèòóöèè â ðàìêèòå íà ïîëè-òèêàòà çà äåèíñòèòóöèîíàëèçàöèÿ, íî äî êðàÿíà 2008 ã. òå íå áÿõà çàêðèòè è ðåàëíà ðàáîòàïî çàêðèâàíåòî íå ñå èçâúðøâàøå îò îòãîâîð-íèòå çà òîâà îðãàíè.

Ïðåç þëè 2008 ã. áå óâåëè÷åíà äúðæàâíà-òà èçäðúæêà íà äåöàòà â äîìîâåòå, êîåòî îáà-÷å íå äîâåäå äî ïî-êà÷åñòâåíà ãðèæà. Ïðàâè-òåëñòâîòî îòêàçà äà óâåëè÷è äåòñêèòå äîáàâ-êè è ñåìåéíèòå ïîìîùè, òàêà ÷å ðîäèòåëè äàíå ñà ïðèíóäåíè äà èçîñòàâÿò äåöàòà ñè â äî-ìîâå ïî ñîöèàëíè è ôèíàíñîâè ïðè÷èíè.

Ïðåç îêòîìâðè 2008 ã. ìåæäóíàðîäíàòàíåïðàâèòåëñòâåíà îðãàíèçàöèÿ Öåíòúð çà çàñ-òúïíè÷åñòâî çà õîðà ñ ìåíòàëíè óâðåæäàíèÿ(MDAC) ñïå÷åëè äåëî ñðåùó Áúëãàðèÿ ïî Åâ-ðîïåéñêàòà ñîöèàëíà õàðòà (ðåâèçèðàíà) çà-ðàäè íåèçïúëíåíèå îò ñòðàíà íà Áúëãàðèÿ íàçàäúëæåíèåòî é äà îñèãóðè îáðàçîâàíèå çà äå-öàòà ñ óìñòâåíè óâðåæäàíèÿ, êîèòî æèâåÿò âäîìîâå. Ïî ïîâîä ðåøåíèåòî ñðåùó ÁúëãàðèÿÁÕÊ è MDAC ïðîâåäîõà êðúãëà ìàñà, íà êîÿ-òî ïðèñúñòâàõà ïðåäñòàâèòåëè íà âñè÷êè êëþ-÷îâè ìèíèñòåðñòâà, íåïðàâèòåëñòâåíè îðãà-íèçàöèè, êîèòî ïðåäñòàâèõà ñâîÿ îïèò îòíîñ-íî ïðåäèçâèêàòåëñòâàòà ïðåä âêëþ÷âàùîòîîáðàçîâàíèå çà äåöà ñ óâðåæäàíèÿ. Çà ñúæà-ëåíèå, âúïðåêè îïèòèòå íà ÁÕÊ è MDAC äàïîäïîìîãíàò ïðàâèòåëñòâîòî â ñúñòàâÿíå èðåàëèçèðàíå íà ïëàí çà äåéñòâèå ñ öåë èçïúë-íåíèå íà çàäúëæåíèåòî äà ñå îñèãóðè îáðàçî-âàíèå íà äåöà ñ óìñòâåíè óâðåæäàíèÿ, òî ïðî-äúëæàâà äà èãíîðèðà àíãàæèìåíòà ñè.


Áúëãàðñêè õåëçèíêñêè êîìèòåòÑîôèÿ 1504, ï.ê. 146, òåë/ôàêñ: (02) 943 48 76

åë. ïîùà: [email protected], http://www.bghelsinki.org

Правата на човека в България през 2008г

Documents