က ခ

၀ ၁

ပႏပျခငး - ပထမအႀကမ ၂၀၁၉ခႏစ၊ႏ၀ငဘာလ

အယဒတာ - ေဒါကတာႏြ႕ေကခင

စစဥထတေ၀သ -

မကႏာဖးသ႐ပေဖာပ - ZZDD

မကႏာဖးႏငအတြငးဒဇငး - စညသ

မကႏာဖးႏငအတြငးပႏပ - DOONပႏပတက၊ အမတ၁၂/F၊၅၄လမး(အလယ)၊ ပစြနေတာငၿမ႕နယ၊ရနကနၿမ႕။

အႏသေတသနအႏပညာႏငသေတသနေပါငးစပရာ၀ယကေလာငစ-ရနကန၊ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရငး(EMReF)၊ပထမအႀကမ၊၂၀၁၉။စာမကႏာ၇၄၊၁၃.၂စငတx၂၀.၈စငတ။

ပႏပမတတမး

Enlightened Myanmar Research Foundation

ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရငး

ပပးကညသမား

မာတကာ

စစဥသ၏အမာစာ ၆

လဇနဂာႏးမင ၉စပယျဖႏ

သမငးထကလကမား၊ထဘကစၥန႔အႏသေတသန ၁၉ထနလငး

ရယၾကမလား၊မရယၾကဘးလားႏငဟာသမား၏အေမာငဘကျခမးမား ၂၃ေဒါကတာႏြ႕ေကခင

အႏသေတသနခရး(သ႔မဟတ)သေတသနႏငအႏပညာၾကားေပါငးကးျခငး ၃၉ျပညစေအာင

ေမာလငျခငးအခကအလကမား ၅၀ျဖမြန

သေတသနေတြ႕ရခကမားက ၅၆ကဗာအျဖစေရးမျခငးေမာငေဆာငးခ

သေတသနျမစဖား၊လသားအႏပညာ ၆၀ျမတသကသစၥာ

အႏပညာႏငသေတသနေပါငးစပရာ၀ယ ၆၈ေသာတာေအးလ

6

စစဥသ၏ အမာစာ

''အႏသေတသန""ဆသညေဝါဟာရတစရပမာျမနမာအဘဓာနတြငမရေသးပါ။ သေတသနပညာရပဆငရာ နယပယတြငမ ''အႏပညာအေျချပသေတသန""(Arts-basedResearch)ဟ၍၁၉၉၀အေစာပငးႏစမားတြငသေတသနနညးနာအျဖစ စတငေဖာထတေဆြးေႏြးေရးသားလာခၾကသည။ ေဝါဟာရအရျဖစေစ၊ အေၾကာငးအရာအရျဖစေစ ''အႏသေတသန""သည ''အႏပညာအေျချပသေတသန""ႏင တညသညဟဆရနမသငပါ။ ''အႏပညာအေျချပသေတသန""သည အေၾကာငးအရာအားျဖင အႏပညာက သေတသနလပငနးစဥအဆငဆငတြင မညသ႔ထညသြငးေပါငးစပေဆာငရြကသညဆသည အေၾကာငးအရာမားကသေတသနပညာရငတ႔ေလလာျပစထားျခငးျဖစသည။

ေအာစတငႏင ေဖာရနာရက ၎တ႔ႏစဦးျပစေသာ ''အႏပညာအေျချပေလလာဆနးစစမႈ""ဆသညသေတသနနညးနာပညာရပဆငရာေဆာငးပါးတြင ''သေတသနျဖစစဥတစရပလးမာအႏပညာသဏၭာနေတြဟာမရမျဖစဟဆရမည။အႏပညာသညသေတသနေမးခြနးေဖာထတျခငး၊ေဒတာေကာကယျခငး၊ ေဒတာသန႔စငရငးလငးထားျခငး၊ ေဒတာမားကဆနးစစသးသပျခငးႏင သေတသနေတြ႔ရခကမားက ထတေဖာတငျပျခငးစတ သေတသနအဆငတငးတြင အခရာကသညဟ ဆပါသည။၁ ပကထရစရာလလဗကမ''အႏပညာဆနတအေလအထေတြန႔Qualitativeသေတသန အေလအထေတြဟာ ဆငတမႈေတြရေနၿပး၊ ေပါငးစပ

၁Austin,D.,&Forinash,M.(2005).Arts-based inquiry. InB.Wheeler(Ed.),MusicTherapyresearch(2nded.,pp.458-471).Gilsum,NH:BercelonaPublishers.

7

စစဥသ၏ အမာစာ

လငအားျဖစေစႏငသည။ ထအေလအထႏစရပစလးတြင ဆငျခငသးသပခစားျခငး၊ ထတေဖာျခငး၊ ျပနာမားေဖာထတျခငး၊ ရငးလငးျခငး၊အလလသစတမားကဖနတးမႈပညာျဖငထတေဖာရငးလငးျပသည။""ဟဆသည။၂

ဤသ႔သေတသနအဆငအဆငတြင အႏပညာက ရသေျမာကစြာပါဝငေနႏငျခငးသေဘာကဤစာအပတြင 'ျမတသကသစၥာ"၏ 'သေတသနျမစဖား၊လသားအႏပညာ"၊'ေသာတာေအးလ"၏'အႏပညာႏငသေတသနေပါငးစပရာဝယ"ႏင 'ျပညစေအာင"၏'အႏသေတသနခရး(သ႔မဟတ)သေတသနႏငအႏပညာၾကားေပါငးကးျခငး"ေဆာငးပါးမားတြငေတြ႕ျမငႏငပါသည။

ထနညးတစြာပငအႏပညာနယပယ၌လညးသေတသနကအေျခခကက အေထာကအကျပေနေၾကာငး ေတြ႕ရပါသည။ ကမ ၻာေကာပနးခဆရာႀကးပကာဆ(PabloPicasso)ကေျပာခဖးသညမာ-

''ကြၽနေတာ ပနးခကားတစခပကဘယေတာမအႏပညာလကရာသပသပအျဖစတငျပခတာမးမရခဘးဗ၊ကြၽနေတာအတြကေတာပနးခရ႕အစတအပငးတငးဟာသေတသနခညးပါပ။""ဟဆခ၏။ပကာဆကသ႔ထတမေျပာသညတငေအာင အႏပညာႏင သေတသနက သမေမြ႔စြာ၊ရသေျမာကစြာ ေပါငးစပဖနတးေနၾကသမားက ျပညတြငး၊ ျပညပ အႏပညာေလာကတြငအထငအရားေတြ႔ျမငေနၾကရပါသည။ႏငငတကာအႏပညာပစမားတြငသာမက ျမနမာ႐းရာအႏပညာပစမားတြငပင သေတသနက နကနစြာပါဝငေနေၾကာငးက 'ေဒါကတာႏြ႕ေကခင"၏ 'ရယၾကမလား၊မရယၾကဘးလားႏင ဟာသမား၏ အေမာငဘကျခမးမား"ဟေသာ ျမနမာလရႊငေတာတ႔၏ လပငနးခြငအေၾကာငးတြင ဖတ႐ႈရမညျဖစပါသည။အႏပညာသညတ႔၏ နစၥဒဝလပငနးမားတြငလညး သေတသန၏အခနးက႑မာမားစြာအေရးပါလေၾကာငးက'ထနလငး"၏'သမငးထကလကမား၊ ထဘကစၥႏင အႏသေတသန"၊ 'ျဖမြန" ၏ 'ေမာလငျခငး အခကအလကမား" ၊ 'စပယျဖႏ"၏ 'လဇနဂာႏးမင"တ႔တြငခစားနားလညႏငပါသည။

အႏသေတသနသညအႏပညာနယပယ (သ႔)သေတသနနယပယတစခခကပမၫႊနးဆေသာသေဘာမရပါ။အႏပညာႏငသေတသနသညလသားပငကယအရညအေသြးမားအျဖစအတယဥတြေပါငးစပ၍အကးျပၾကသညဆသည သေဘာတရားက နားလညအသအမတျပျခငးျဖင

၂Leavy,P (2015).MethodsMeetArts:Art-BasedResearchPractice.TheGuilfordPress,NewYork.

8

စစဥသ၏ အမာစာ

လသားတ႔၏အကးစးပြားကရညစး၍လသားအားလးအကးဝင ပါဝငမႈႏငအတလမႈကမ ၻာ၏အေၾကာငးျခငးရာမားကေလလာသငယထတေဖာျပသေသာလပငနးမားအားလးက'အႏသေတသန"ဟဖြငဆခငပါသည။

စာေရးသမား၏အမညအကၡရာစဥအတငး ေဖာျပထားေသာ စာစအသးသးတြင အႏပညာႏငသေတသနတ႔ ေပါငးစပမႈသေဘာက႐ႈေထာငအသးသးမတငျပထားသညက ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရင (EMReF)မ ဂဏယစြာ ေဝမလကရပါသည။ယခစာအပသည အႏသေတသန၏ အႏစသာရက အတငးအတာတစခအထ ရရခစားနားလညေစရနအေထာကအကျပမညဟ ႐းသားစြာ ေမာလငမပါသည။

ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရငး (EMReF)

9

လဇနဂာႏးမင

ေဆာငးဦးေလ ေအးေအးျမျမတကခတေသာ တစရကမာ လဇနဂာႏးမငကကြၽနမစေတြ႕ပါသည။

လဇနဂာႏးမငဟဆလကလင ကြၽနမ၏ ပထမဆး၀တရည'ေျမာကဖားကအလြမးရာသ"ထကဇာတေကာငတစဦးအျဖစအမတရသမားလညး ရေကာငးရလမမည။အဓကဇာတေကာငေမသႏြယ၏အခစဆးသငယခငး....ႏြယကေခၚေတာ'ႏးမင"ေပါ။ဒါျဖင၀တထကဇာတေကာငက ဘယလမား စေတြ႕တယေျပာတာပါလမ ေမးခငၾကတာ ေပၚလာဦးမည။

ႏးမငကကြၽနမအျပငမာတကယပေတြ႕ခရတာပါ။........အမနေတာကြၽနမ၏သေတသနခရးမာ ႏးမငကေတြ႕ရဖ႔ ေမာလင

မထားပါ။ႏးမငသညသညခရးမတငမအထကြၽနမ ႀကတငပေဖာမထားခဖးေသာဇာတေကာငျဖစပါသည။ခရးသာထြကဖ႔စတမကးခလငႏးမငကေတြ႕ခရမာမဟတ။

ခရး....အႏပညာဖနတးမႈတစခအတြကသြားရမညခရး...။အခကအလကက အားကးအားထားမျပသည ရသ၀တတစပဒ

ေရးဖ႔ရာ သညလကြငးဆငးခရးထြကဖ႔ လအပပါသလား၊ စာေရးဆရာသည သေတသနလပဖ႔ လအပပါသလား၊ အႏပညာႏငသေတသနတစသးတျခားစမဟတလား။သညႏစခဘယလမားဆကစပမာမ႔လ။

ပထမဆး ၀တရညေရးဖ႔ျပငဆငေတာ သညေမးခြနးမားကကယ

10

စပယျဖႏ

ကယကယျပနေမးဖ႔ ျဖစလာပါသည။ ကယႏငစမးသကေသာ ျပညနယအရပေဒသကအေျခတညေနာကခထားမာမမဟတဘ။ဘာေၾကာငမားခရးထြကဖ႔လမလ။ စစေရာငစခနးမားကကယနယမာမရဘးဆေပမယေ၀းေ၀းလလမာမ မဟတတာ၊ ေဒသအေငြ႕အသကကလညး အတတ၊လမး၊ဘာသာစကားကလညးကယႏငမစမး၊သညေတာစစေရာငစခနးက ဓာတပေလးမားၾကညၿပး ဇာတေကာငမားက စတကးႏငဖနတးၿပးေနရငးေနရာမာပထငေရးလ႔မရဘးလား။

ဘယႏႀကမပင ျပနေမးေမး 'ဟငအငး" ဟေသာအေျဖသာ ကြၽနမကယကယကယျပနေပးမပါသည။ မျဖစ....ဘယနညးႏငမမျဖစ။ စစေရာငစခနးမားအထကြၽနမသြားမျဖစလမမည။

စတကးႏင႐႐ႈကမညေလထထက ျပငပက တကယေလေျပ၊စစေရာငစခနးမားတစ၀ကကအနာတရပျပငမားကျဖတသနးတကခတလာမညေလေျပကသာ ကြၽနမထေတြ႕လသည။ စတႏငပေဖာေသာျမငကြငးမားထကမႈငးရရေတာငေၾကာမားတြင ၿငမကပေဆြးေျမရပတန႔ေနၾကမညတစခနးမားကကယတငျမငေတြ႕လသည။အေတြးႏငဖနတးေသာ ဇာတေကာငမားထက တကယစစေရာငသတ႔၏ ရငတြငးစကားမား၊သတ႔စစေရာငေျပးလာေသာျဖစရပမားကအေျခတညကာျပငပကလမားႏငအလမးမကြာေသာဇာတေကာငမားဖနတးလသည။

စငစစသတငးသမားအျဖစကေနစာေရးဆရာဘ၀ဆကးလာတာေၾကာငပကြငးဆငးေလလာၿပးမအႏပညာဖနတးခငတာလား။ပငကဗဇကကပ စးစမးရာေဖြရာမာ အားသနတာေၾကာငလား မေရရာ။ ေသခာသညကေတာ တကယပတ၀နးကင၊ ေနာကခအေၾကာငးတရားတ႔ကစာအပထပေဖာမညဆလငဘယေလာကပငသြားလာရခကေသာေဒသျဖစေစဦးေတာ၊အေျခအေနမေပးေစဦးေတာသြားခြငရဖ႔ရာကြၽနမဖနတးယရလမမည။

စတကးသကသကႏငဖြ႕ေနလငကြၽနမ၏စကားလးမားသညဘယေလာကပင အႏပညာေျမာကပါေစ ခစားခကအတမသာျဖစလမမည။သစပငတ႔သညပင သစပငအတျဖစလမမည။ ၿပးေတာလညး ေကာငးကငတ...ေလေျပတ...လအတ...စကားတေတြေပါ။

ခရးမစမမာ လပဂၢလႏစဦးက ကြၽနမတငပငခပါသည။ တစဦးကေတာ လႈကလႈကလလပင အားေပးခသည။ 'ဆရာေမာငသာရတ႔ေခတကတညးကဒါမးရခတာပ၊'အတကကားကဦးစားေပးပါ"၀တကမေရးခငအငားယာဥေမာငးဘ၀က ကယတင၀ငလပၾကညၿပးေတာမ ဆရာကေရးခတာ" ဟ ေျပာျပသည။ သြားသာသြားရမည၊ ေရးစရာဇာတလညးမရေသးေၾကာငးကြၽနမေျပာေတာ'သြားသာသြားပါ၊ေရာကေတာတကယ

11

လဇနဂာႏးမင

လေတြန႔ေတြ႕ရတအခါ ဇာတေကာငေတြအလလေပၚလာပါလမမယ"ဟေျပာျပနသည။ကြၽနမအားတကရပါသည။

ေနာကတစဦးကလညး အားေပးပါသည။ သ႔ေသာ ၀တေရးရနေတာ မဟတပါ။ သတငးဓာတပ ေ၀ေ၀ဆာဆာႏငတငျပေသာ အခကအလကအသားေပးစာအပတစအပအျဖစထတေ၀ရန။'ေစးကြကလညးပေကာငးတယ"ဟအၾကေပး၏။

တကယလညးစာေပေလာကတြငစာအပေစးကြကအေျခအေနမာထစဥကနာဖားမကနးမာျခငးကကယစားျပေသာအေသြးအေရာငမားသာလႊမးေနပါသည။၀တရညေရးသအသစမားေပၚလာသညမရ။ထြကသမစာအပတ႔သညလညးနာမညႀကးအခ႕ကလြ၍အပေရ၁၀၀၀ကနလငပင ေရာငးေကာငးလခည ၀မးသာေနရေသာ အေနအထားျဖစပါသည။စာေရးသမားသညစာေရးျခငးတစခတညးႏငမရပတညႏငၾကပါ။သမားတကာႏငငတ႔လ တစအပေလာက ေအာငျမငလကလင ေနာကတစအပကေအးေအးေဆးေဆးဇမႏငႏစရညလမားထငေရးႏငေလာကသညအထ ၀ငေငြမးလညးမရၾကရာပါ။ထေခတမးမာမ လးခငးေရးသဘ၀တး၀ငဖ႔ စဥးစားေသာ၊ ေရးမညဇာတကလညး အခစအေၾကာငးရပဖမးသဖမးေလာကပငပါဖ႔ မေရရလေသာ ကြၽနမအတြက အေကာငးဆးလမးကၫႊနျပေပးတာပါပ။ေစတနာအတြကေကးဇးတငရပါသည။

သ႔ေသာ ပထမလမးကသာ ကြၽနမေရြးခယခသည။ ဘာေၾကာငသညလမးကေရြးရသလဆလငအေျဖ(၁)က၀တရညေရးသဘ၀ဆတာသညကြၽနမ၏ငယအပမကျဖစေသာေၾကာင။အေျဖ(၂)ကေတာျပညတြငးစစႏငစစေရာငသတ႔၏ဘ၀ကေျပာျပတာခငးအတတအႏပညာသကသကသ႔မဟတသေတသနသးသန႔ႏငစာလငအႏပညာႏငသေတသနေပါငးစပမႈကပ၍ထေရာကမညယၾကညေသာေၾကာင။

သညလႏငေလလာေရးခရးစတငခပါသည။........ႏးမငကစေတြ႕ေတာ အငေခါငးပါစခနးေရာကၿပး ေနာကတစရက

မာပါ။ႏးမငရလမမညေယာင၍မေတြးခဖးေသာစခနးသ႔လာရသညလမး

ကလြယလြယကကေတာမဟတခ။ကြၽနမတညးခေနသညမငဂာယနရလထအလငး႐းမ ရကၡာပ႔သညကားႏင လကလာခရသည။ ကားသညတ႐တျပညကျဖတၿပး နာရႏငခ၍ လမးေခာ၊ လမးၾကမးႏစသြယကရငဆငၿပးမတ႐တႏငျမနမာနယစပက ေရာကပါသည။လမးမာ စခနးႏငနးေလေလ ၾကမးေလေလ။ကငး၊ ခငမားေပၚက ျဖတေမာငးေနရ၍တလးလးတလမလမ။သ႔ေသာလညးကြၽနမမညညးညပါ။ကယစရတ

12

ႏငကယလာလငတတႏငမညမဟတေသာခရးမးမ႔ကားႀကလကခြငရတာကပေကးဇးတငေနရသည။

ေဟာ...စခနးေရာကပါၿပ။ႏးမငတ႔၏အငေခါငးပါစခနးသည ေတာငေၾကာအဆငအဆငေပၚ

မာတညထားေသာ စခနးမးျဖစပါသည။ အေ၀းကၾကညလင လႈငးျပာအလပေလးမားအဆငလကျမငတကသြားသလျမငရသညတတနးရညမားႏငဖြ႕စညးထားေသာ စခနးသည စစေရာငေျပးလာသညဆေသာအေငြ႕အသကႏင ခစားမႈသာရမေနလင အလြနလပသည ႐ႈခငးဟဆရမည။ကခငျပညနယသကြၽနမကယတငအတြကလညးေငးေလာကစရာျမငကြငးမားပါပ။ ေဆာငးဦးေနပငမရ။ မးကအ႔တ႔တ႔။ တမတ႔သညေကာငးကငမာ မႈပြငမားႀကထားသလ။ ေကာငးကငက အျပာေဖာ၊စစေရာငတ႔၏တတနးရညမားကအျပာ၊ေတာငလႊာေတြကအစမးတခ႕၊အ၀ါတခ႕။အျမငနးေသာေတာငတနးမား၏ေနာက၀ယတျဖညးျဖညးေ၀းကြာျခားသညေတာငလႊာရပမားကအျပာေဖာေဖာ၊မးခးေရးေရး။

အလကထညမေျပာလင အငေခါငးပါသည ကြၽနမေရာကခေသာအျခားစခနးမားႏငယဥပါကလပစစမးမရတာကအစအေတာပငခကခရာေသာ ေနရာတစချဖစေနသည။ သ႔ေသာလညး ေရေျမအေနအထားသည ေရာကၿပးခဏခငးမာပင ေဒသခ ကြၽနမအတြက မစမးသကလေတာ။ တအမက ေတာငေၾကာအနမေပၚမာတညသညမ႔ အျမငေပၚကစခနးမားကအျမငႏငစးစမးၿပးၿပ။မးသညးလာ၍အျပငမထြကႏငေသးေသာလညး အမအတြငးမာပထငကာ ျမငႏငသေလာကက ဗြဒယ၊ဓာတပမတတမးယသည။

ခဏေနလငေတာခရးတစေလာကအတေဆာငလာေသာ၊မတစရာႀကတငး ထတ၍မတတတေသာ မတစစာအပကထတကာ ေစတနာ၀နထမး ေမာင၊ ညမတ႔ႏင စကားေျပာ၊ ေမးခြနးေလး နညးနညးပါးပါးေမးၿပး ေရးမတရသည။ ေရာကကတညးက ရြာလကေသာ မးေလးနညးနညးသညးတာႏင စခနးအပခပသထ ခဥးကပေမးျမနးရသည။အဓကအားျဖငေတာ စစေရာငစခနးတစခေရာကလင အေျခခအခကအလကမားကဦးစြာယရပါသည။

အၾကမးဆရလငလဦးေရ၊ကား၊မဦးေရ၊သကႀကးရြယအ၊ကေလးဦးေရ၊ ေနရပေဒသမား၊အသတလက စစေရာငလာၾကခန၊ စခနးေနစဥကာလတစေလာက ပညာေရး၊ ကနးမာေရး၊ စားနပရကၡာစစဥထားရပ၊ေန႔စဥေနမႈထငမႈအခကအခ အစရသျဖငေပါ။ သညလအခကအလကမားေနာကမာမစစႏင၊စစေရာငဘ၀ႏငပတသကေသာသတ႔ခစားခကမားပြငကလာေအာငကြၽနမစတရညရညထားစကားေျပာယၿမ။

စပယျဖႏ

13

အခနေပးေျဖၾကားေပးခသည စခနးအပခပသထမာပင မနကျဖနတစရကေတာစခနးကလညပတၾကည႐ႈဖ႔ကြၽနမခြငေတာငးရျပနသည။အခြငရပါသည။ ေစတနာ၀နထမး ေမာငငယကကခငႏငဗမာဘာသာစကားႏစခက ဖလယျပနဆေပးမည ေျပာလာသည။ မနကမေရာကမႀကရေသာည၀ယ ထရကးတးကတၾကားက တး၀ငေသာ ေတာငေပၚေဆာငးေလေၾကာင ေစာငဘယႏထပၿခၿခ ခႏငရညမရေလာကေအာငခကခကတနေအးလေသာလညး မနကဆလင စတ၀ငစားရာ အလပေနာကေကာကေကာကပါရမညမ႔ကြၽနမမညညးညစတမးေတာငခႏငခပါသည။

မနကေရာကေတာကြၽနမတ႔ႏစဦးစခနးတစ၀ကေျခဆန႔ၾကသည။လကထမာဗြဒယကငမရာအေသးေလးတစလး၊မတစတစအပ၊ေဘာပနတစေခာငးေဆာငလကဗြဒယမတတမးတင၊ဓာတပ႐က၊ကငမရာႀကးကလကမာခတကာ မတစမတ စသျဖငလပေနေသာကြၽနမကဘာသာဘာ၀ ေဆာကစားေနေသာကေလးမားက စတ၀ငတစား ၾကညမဆး။တစဆငခခြငေတာငး၍ ကေလးငယမားက ကြၽနမ ဓာတပ႐ကပါသည။ၾကညစငစငအၿပးေလးမားကလခငလ၍။

ကေလးတ႔သည စစကမသပါ။ ႏစလရညၾကာ မေျပၿငမးႏငေသာရနမးစမားအေၾကာငး၊ပဋပကၡမားအေၾကာငးမသပါ။သတ႔၏ႏလးသားမာ သန႔စငလသည။ အၿပးမားကလညး ၾကညလငလ၏။ ကငမရာကေစေစစးစးၾကညကာ ၿပးျပခၾကေသာ ကေလးတ႔သည ကြၽနမ၏စတကပတႏးခသည။သတ႔ကျမငေယာငကာေရးခေသာဇာတ၀ငခနးမားလညးရပါရ႕။ ေလလာေရးခရးလာဖ႔သာ စတမကးခလင သညကေလးတ႔ကကြၽနမဆခရမာမဟတ။

ေနာကတစခအမတရသညကေတာအမခနးတစခအတြငးစစေ၀းေ၀းရၾကသညအမ းသမးမားထခဥးကပကာစကားျပနလပေပးေသာေမာငငယကတစဆငခြငေတာငးလကစကားေျပာခြငရခသညအခကအတန႔ေပါ။အေမတ႔အရြယ အဘြားတ႔အရြယ အမးသမးမား။ အမးလေသာလညးအကာမလၿခေသာ အမကေလးမားထ ခပအပအပ ရယေမာသမားႏငသတ႔ကြၽနမကႀကခၾကသည။

သတ႔ႏငကြၽနမၾကား ဘာသာစကားျခားနားမႈသည အၿပးမားေအာကတြငပငေကြပကခပါသည။ပထမေသာကြၽနမသတ႔ကေမးခြနးမေမးေသးပါ။ ရငးရငးႏးႏး စကားစျမညေျပာပါသည။ ယၾကညမႈအရနေလးရလာၿပထငေတာမ သတ႔ထက ပြငလငးဖြငခလာသည စစေရာငအေတြ႕အႀကမားသည ေနာငေသာ ကြၽနမ ၀တေရးရာတြင ထေရာကလေသာ၊ခြနအားပါေသာအကအညမားျဖစခပါသည။

လဇနဂာႏးမင

14

ႏးမငအေၾကာငးဆကပါဦးမည။မလကေတာအမးသမးႀကးမားႏင စကားေျပာဆၿပးတညးခအမ

ဆ ျပနၾကဖ႔ျဖစသည။ သညလျပနျဖစခလငလညး ကြၽနမ၏ႏးမငကေတြ႕ခြငႀကေတာမာမဟတ။ ျပနၾကမညျပငၿပးမပင ေမာငငယက 'စခနးကအေပၚ စးကၾကညလ႔ရတေနရာရတယ၊အစမဓာတပ႐ကခငသလား"ဟေမးလာပါသည။

'႐ကခငတာေပါဘယနားက႐ကရမလဟင"'ေဟာဟေနရာမာအစမ၊ ျမငေတာ ျမငတယ၊ နညးနညးမား ေမာ

မလားမသဘး၊ဒါေပမယထပဆးဆေတာအစမအကနလးျမငရမာ"'သြားတာေပါ"ဟဆေတာ ႏစဦးသား ခရးဆကၾကသည။ ေျမျပင

သည ေျပေျပကေလး ျမငတကလာသည။ တတနးမားသည ငါးခနးတြ၊ေျခာကခနးတြျဖင ေတာငေၾကာေပၚကေျမနညးနညးညညာေသာေနရာမား၀ယေဆာကလပထားၾကသည။တမား၏ေနာကေကာကကနးေလာမားမာေတာစားပငသးပငမား။

အေပၚဘကေရာကေတာ ေမာငငယေျပာခသလပင အနညးငယေမာလသလ ရသည။ သ႔ေသာလညး ေတာငတနးေတာငစြယအဆငအဆငႏငအငမတနလပေသာပတ၀နးကငတစခလးကဆးျမငလကရ၍အေမာက ကြၽနမ ေမေဖာကႏင၏။ မတတမးဓာတပ ႐ကယၿပးခနမာေတာ 'ျပနဆငးၾကမယ" ဟ ေမာငငယက ေလာေဆာ၍ ေျမျပငေျပေျပေလာသြားသညအတငး စကားတေျပာေျပာႏင ခပျဖညးျဖညး ေလာကလာခပါသည။

တစေနရာတြငေတာ ကြၽနမသည လမးလကစ ေျခလမးမားကတ႔ခနရပလကမသည။

ကြၽနမေတြ႕ျမငေနရသညမာ တတနးတစခ၏ အစြနဆးအခနးရအဖခထားေသာ အမးေအာကက ကြပပစႏင ထကြပပစေပၚမာ စကားတေျပာေျပာရေနၾကသည အမးသမးမားျဖစသည။ သတ႔ႏင မလမးမကမးမာေတာကေလးႀကးကကေလးငယကထနးရငး ေဆာကစားေနၾကသညကေလးတစသကေပါ။သတ႔ႏငစကားေျပာလေၾကာငးေမာငငယကေျပာျပကာကြၽနမတ႔ခဥးကပခပါသည။

ပထမတြင သတ႔သည စကားေျပာရန အနညးငယအခကေတြ႕ေနၾကဟနရသည။ ရကၾကပလညးေပၚပါသည။ စာေရးဆရာဆသညက သတ႔အေသအခာျမငဖးပါရ႕လားကြၽနမ မသပါ။သတ႔အေၾကာငးကလာေမးသြားမေတာ ေသခာေပါက သတ႔အေၾကာငးပ ေရးလမမညထငေလသလားပ။သညအေတြးႏငပငေမးသမကေရးမညလညးမဟတပါေၾကာငး၊ကြၽနမႏငစကားေျပာသည အမးသမးမားသည စာအပထပါ၀ငေနမည

စပယျဖႏ

15

မဟတဘသညအမးသမးမားကကယစားျပေနသည ဖနတးထားေသာဇာတေကာငတစဦးသာပါ၀ငမညအေၾကာငးရငးျပရပါသည။

ေနာကဆးမာေတာ အခငးခငး တြနးထးရယေမာလကက သတ႔အထစကားအသြကဆးျဖစပရေသာအမးသမးကေျပာဖ႔တာ၀နယလကသည။သစကားစလငေတာကြြၽနမ၏စတ၀ဉာဥသညေလတြငလြငေမာသြားဟနတေသာသ႔စကားလးမားေနာကေကာကေကာကပါေတာသည။တမမငစမားတြငလညးခသည။ေတာငေၾကာေလးေပၚေျခခလကသည။ေနာကသတ႔ရြာသ႔အတေရာကရသည။

စကားစလကပကၾကညပါဦး..။''ေဟာဟကေတာငမာလမးေၾကာငးေလးေပၚေနတာ ေတြ႕လား၊ အဒ

လမးေလးကေနငါတ႔ရြာကျပနလ႔ရတယ၊အဒလမးကငါညေနတငးထငၾကညတာပ...""တ။

အမးသမးသည အတနးပညာ သပတတဟနမတပါ။ သာမနေတာငယာလပေသာ ရြာသတစဦး၏ဟနပနအျပညသာ ေတြ႕ရပါသည။သကျဖငသ႔ဘ၀က႐း႐းကေလးေျပာျပလကတာပါပ။နားေထာငသမာေတာ သညစကားေလးေနာကကပ အေတြးမဆးတမး လကပါရသည။အမ....ရြာဆေသာစကားလးေလးက ၾကားကာမႏင၊သ႔မကႏာထကကခစားမႈအရပက ျမငကာမႏင ကြၽနမရငမာ နငရသည။ ကြၽနမလညးအေ၀းကအမလြမးသပကး။

သေဘၤာဥၾသဆြသၾကားတငး မကရညေပါကေပါက ကခရေသာေန႔ရကအခ႕ကပင ျပနေအာကေမလာေသးသည။ ကြၽနမမာက အမကသာ လြမးရတယ၊ ျပနခငသညဆလင အခနမေရြးျပနႏငပါရ႕။ သတ႔မာေတာ စစမၿပးမခငး ရြာမားသ႔မျပနႏငၾကပါ။ ျပနလငလညး လၿခစတခမႈရဖ႔ရာ အဘယသကမ အာမမခႏငပါ။ ဒါႏငမား ေဟာဟလမးကေလးက ညေနတငး ေငးေမာေနရေသးသတ။ သ လြမးမာပ။ ငေရာငေသးသလား။သ႔ေနရာမာ၀ငေတြးၾကညေတာကြၽနမငခငလာပါသည။သ႔ေသာ လတတေလာတာ၀နက ေမးခြနးမား ေမးျမနးရနမဟတလား။အလပကသာကြၽနမအာ႐စကရသည။

သ႔စကားမားႏငပငကြၽနမသညသတ႔ရြာကေလးသ႔ ေတာငေၾကာကေကာလက အထပထပအခါခါ ေရာကပါသည။ ႏငးျမရပဆငးေသာရြာကေလးကကခင႐းရာအမေလးမားမာခဏေနပါသည။ၾကကေမာကပနး အ၀ါေရာင၊ ပနးခရမးေရာငမား ေ၀ဆာေသာ ေကာကသစစားပြကာလကႀကပါသည။ခရစၥမတအခါဘရားသခငးသမားက နာၾကားရပါသည။ ေနာကဆးေတာ စစေရာငစခနးကေန ေခတခဏ ရြာျပနရာတြငစခနးသ႔ ျပနေရာကမလာႏငေတာေသာ အေမႏငအေမ၏ အသဘ

လဇနဂာႏးမင

16

သတငးက ၾကား႐ၾကား၍အေလာငးမ ျမငခြငမရလကေသာသမးတ႔၏ဇာတလမးမာရငတနငနငအဆးသတပါၿပ။

ကြၽနမသညလြငေမာေသာစတတစမးႏငပငသတ႔ဆကျပနလာသည။'ငါတ႔ဘယရကတနးကရြာကေျပးလာၾကတယ၊လဘယႏစေယာကပါတယ"အစရေသာအခကအလကမားကသာသကြၽနမကစကာစဥကာေျပာခလင စတထ သညမေရာကဖ႔ မလြယလပါ။ အေျပာတတသကေျပာေတာလညးလပေသာရြာအဖြ႕သညလညးေကာငး၊စစေရာငသမား၏ဘ၀႐ပပကားခပသညလညးေကာငး၊သတ႔၏စတေ၀ဒနာသညလညးေကာငး၊ အခကအခႏင အမလြမးနာမားသညလညးေကာငး ကြၽနမ၏စတကညႇ႕ယလကပါသည။

'ေျမာကဖားကအလြမးရာသ"ကကြၽနမေရးေတာထခရးကျမငေတြ႕ရသမေသာ ႐ပလႊာပရပမား၊ စကားသမား၊ ေရေျမေတာေတာငတ႔ကတစဖနခစားသက၀ငကာ ေရးခသည။ စတႏငလြငႏငသမ လြငသည။စတအလြငေႏးလာလငေတာ႐ပရင၊႐ပေသမတတမးတ႔၏အကအညကယရသည။

သညေနရာမာ ကြၽနမသည တကယပတ၀နးကငႏင လမားကေလလာျခငးမျပဘ စားပြခမာထင၍ စတကးယဥေရးသားျခငးထကလကေတြ႕ေလလာျခငး၏ အကးမားပက မက၀ါးထငထင ျမငရေတာသည။

စာဖတသတ႔၏စကားမားက ျပနေကာကရလငေတာ ၀တထကေရေျမေတာေတာငတ႔သည ျပငပတြငအမနတကယ ျမငေတြ႕ေနရသလစတကးပေပၚေစသတ။ဇာတေကာငမားအနကအဓကအမးသမးဇာတေကာငမာ စာေရးဆရာကယတငလားဟ မၾကာခဏ ေမးျမနးခရသညအထအသက၀ငခေသးသည။ေနာကဆးဇာတ၀ငခနးတြငမၿပးဆးေသးေသာစစကကယစားျပ၍စာေရးသကအစမႏငခြကာစခနးမာခနေနရစေစေသာအဆငးကလညး ျပနမေခၚေသးဘးလားဟတကယရႏးအထငႏင မၾကာခဏ အေမးခရသည။ စစ၏သ႐ပႏင ဆးကးေမြအစစတ႔ကကယေတြ႕ႀကရသလထငျမငေစခပ....။ဒါဟာအႏပညာမာသေတသနေပါငးစပလ႔ပါပဟကြၽနမနားလညခြငရေလသည။

ဇာတေကာငမားစြာအနကမာမဇာတ၀ငခနးလညးမားမားစားစားမပါ၊ အငေခါငးပါစခနးမာသာ ကယထငျပလကၿပးေနာက တစခနးရပသြားသညလဇနဂာႏးမငကသတျပမသ၊သ႔ကမအစြဆးပါေျပာသမားလညးအၾသစရာႀကရပါေသးသည။

လဇနဂာႏးမငသည ေလလာေရးခရးမာေတြ႕ခေသာ ေတာငေၾကာထပတအမေလးနေဘးကြပပစေပၚကအမးသမးကကယပြားဖနတးယ

စပယျဖႏ

17

ခေသာ ဇာတေကာငျဖစ၏။ သ႔တြင ေခတအခါက ေပးအပလာေသာအေျခအေနအရ ခငပြနးသည စစထ၀ငသြားသညအခါ ကနရစေသာကေလးက ထးတညးေစာငေရာကေနရသည စစေရာငအမးသမးတစဦး၏အသလညးပါသည။တစလစာေပးအပေသာရကၡာအျပငလအပေသာ၀ငေငြအတြက တ႐တနယစပေဒသမာ ကရာေန႔စား အလပေလးမားလကလပၾကရသည မခငမားကလညး ကယစားျပသည။ အေ၀းကရြာကေလးႏင ေတာငယာကလညးေကာငး၊ ခနရစခရသည ႐းရငးရငးဘ၀ကလညးေကာငး လြမးဆြတေနေသာ စစေရာငသမားအားလးကကယစားျပသည။

ဂာႏးမငသညစစေရာငသမားကသာကယစားျပခသညမဟတပါ။ႏြယႏင ေကာငးအတတကခၾကေသာ အထကတနးေကာငးသဘ၀ကလညး ေနအမတြင မးယစေဆး၀ါးစြေသာ မသားစတစဦးဦးေၾကာင စတဒကၡေရာကရသမားကကယစားျပခသည။ပညာတစပငးတစစရပတန႔ရ၍ မသားစ၏၀နတာက ထမးရသည ေခတအသးသးက လငယမားကလညးထငဟပျပခသည။အျပငမာတကယမရေသာ၊သ႔ေသာတကယလညးရေသာႏးမင။

ႏးမငသည တစေယာကတညးမဟတ။ ႏးမငမားစြာ။ ႏးမင၏ေခတသညႏစအပငးအျခားအကန႔အသတေလးတစခပမဟတ။ေခတကာလမားစြာ။

အရငအရငကလညး ၀တတေလးမားေရးေတာ ကယႏငနးစပသညဘ၀မားကသာကြၽနမပေဖာတတခတာမားပါသည။အမားအားျဖငကယတငက အေဆာငသမ႔ အေဆာငသဘ၀က ေရးဖြ႕ခသည။ ကခငျပညနယသမ႔ကခငျပညနယကပရပမားကေရးခသည။ရခါေတာခရးသြားလာရငးက စတအာ႐မာခတ၍ ခ၍ပါလာေသာ စကားလးမားကဖြ႕ႏြ႕ခသည။ သ႔ေသာ သေတသနက ပညာရပအေနႏင အကြၽမးတ၀ငျဖစေအာငကြၽနမမေလလာခဖးပါ။ေလလာရေကာငးမနးလညးမသခပါ။စးစမးတတေသာ ပငကဗဇႏင ရစႏစေကာကငလညခေသာ သတငးသမားဘ၀အေတြ႕အႀကမားကသာအားကးခရပါသည။

ေျမာကဖားကအလြမးရာသအတြကထြကလကေသာခရးအၿပးမာေတာ သေတသနႏငအႏပညာေပါငးစပမႈက ကြၽနမ ႏစလသြားပါသည။သတသာ ဖတသငသည၊ ရသသာ ဖတသငသညဆေသာ ဘကႏစခမာတစဖကသာေရြးၿပးရပဖ႔လညးကြၽနမစတမ၀ငစားပါ။သတႏငရသသညလအပလင ေပါငးစညးဖ႔လေပတာပ။သတငးစကား သ႔မဟတ မကေဆခမျဖစမေနေပးရမညဆေသာ အယအဆက လကခလျခငး မရလေသာလညး ေျပာျပလတာ တစခခရလာလင၊ ေရးမညစာတစပဒအတြက

လဇနဂာႏးမင

18

အမနတကယလညး လအပေနလငေတာ သတငးစကားက အႏပညာေျမာကေအာငလလပပပေဖာျခငးကကြနမေရြးပါမည။

လဇနဂာႏးမငသညကြၽနမအတြကေတာဦးဆးထငးလငးလကပခေသာအလငးေရာငျဖစခပါသည။သႏငအမတမထငေတြ႕ဆခရျခငးကကြၽနမဘယေတာမ ေမမညမဟတ။သ႔ေၾကာငပင စစေရာငအမးသမးတ႔၏ဘ၀ကစာဖတသစာနာနားလညႏငချခငးအတြကတကယမရေလေသာသ႔ကေကးဇးတငခစခငရသည။

သ႔ကေတြ႕ၿပးသညေနာကကြၽနမသညလမးလကစေျခလမးမားကမရပႏငခေတာ။ ဒတယ၀တရညတြငကယတငကငလညဆအေဆာငသဘ၀ကပေဖာတာမ႔ သးျခားေလလာရတာ သပမရေပမယ တတယေျမာက၀တရညေရးေတာရနကနတကသလထေန႔ရသေရြ႕နးပါးေရာကရျပနပါသည။ ျမကပငေလးမားကအစ သစရြကေကြေလးမားအဆးဘယအခနေနေရာငကဘယလျဖာကသညဆတာပါမခနေစေစစပစပၾကညမ မတစေရးမပါေတာသည။ အထးသျဖငေတာ ငါးအပေျမာက၀တရည 'အလြမးဆင" မာေပါ။ 'ေျမာကဖားက အလြမးရာသ" လပငသေပါသ႔အေရာကသြားကာ စာေရးဖ႔ ကြငးဆငးမတစျပရ၊ အငတာဗးမား အသသြငးယရႏင လပကငမျပနသည။ ဦးေႏာကကႏငေသာ ခရးေတာျဖငမဟတ။ႏလးသားေစရာပဆပါေတာ။

တစေန႔တြငကြၽနမသညစတကးအပမကထားသညနာဂေတာငတနးမားရရာအရပတစခဆႏလးသားကၫႊနေသာခရးသြားပါဦးမည။ကြၽနမတြငထခရးအတြကဇာတလမးမရ၊ဇာတေကာငလညးမရ။

သ႔ေသာကြနမယၾကညသညမာေတာေတာငတနးရပကနငးမလင၊တကယေျမျပငေလျပငက အေငြ႕အသကမား႐႐ႈကမလင ေနာကထပလဇနဂာႏးမငတစေယာကကေမြးဖြားႏငပါဦးမည။

စပယျဖႏ

19

ကြနတမပရာရာရအနပညာလကရာေတြထမာသေတသနသေဘာပါဝငတ႔လကရာထကအေမရကနအနပညာရငJonathanKamburisရ႕TheLastMealsဆတ႔ပေရာဂကအေၾကာငးပထမဦးဆးနညးနညးမတဆကခငပါတယ။ ကြၽနေတာန႔ ၂၀၁၀ စကၤာပက အနပညာပြေတာတစခမာ အတျပခ႔တနးက ၾကညခရတာပါ။ ဒအေၾကာငးက ျမနမာသစမဂၢဇငးမာေရးခ႔ဖးၿပး ၂၀၁၅ စတကးခခစာေပကထတေဝတ႔ 'ထခတမေသာ ႟ ဏေရ႕သြား အနပညာရငမား" စာအပမာ ထညသြငးပႏပခ႔ပါတယ။ဒပေရာဂကရ႕ထးျခားခကတစခကေတာ႔အြနလငးဝကဘဆကမာဒလကရာက ဘယသမဆ တကၾကည႔လ႔ရတာပါပ။ ဒပေရာဂကမာအနပညာရငကအေမရကနအကဥးေထာငသမငးမာေသဒဏေပးခရတသေတြအေၾကာငး ေလ႔လာပါတယ။ ကာလအမးမး ေဒသအမးမးကအေၾကာငးျပၿပးႀကးကြငးစြပသတခရတာ၊လပစစကလားထငန႔အသတခရတာ၊ ေဆးထးသတခရသေတြထက ေသဒဏခခ႔ရသ ၂၀ ေကာရ႕ဓာတပေတြကေထာငမတတမးေတြကေနရာၿပးဆြခယပါတယ။

သးျခားမတစစာရြကမာေသသအမည၊ေသဒဏကခခ႔ရတေထာငအမညန႔မညသ႔မညပေသဒဏခခရတယဆတာထညသြငးမတတမးတငပါတယ။ အေရးႀကးဆးကေတာ႔ အဒအကဥးသားတစဦးခငးစဟာ ေနာကဆးညစာမာဘာကေတာငးဆစားသြားသလဆတာကစးစမးၿပးေတာ႔သတ႔

သမငးထက လကမား၊ ထဘကစၥန႕ အနသေတသန

20

စားသြားတ႔ အစားအစာပေတြက ဂရပဖစဒဇငးန႔ သတ႔ရ႕ဓာတပေတြေပၚမာတငၿပးေတာ႔မ Print ထတၿပး ခတဆြျပသပါတယ။ လေတြဟာတစသကလးရငသနခနမာ ေတာင႔တခကအမးမးန႔ ႐နးကနခၾကရၿပးေနာကဆးအခနေရာကလာတ႔အခါ ဘာကတမးတသြားခ႔လဆတာ စတဝငစားစရာေကာငးလပါတယ။ဓာတပတငးရ႕ေဘးမာေသဆးသန႔ပတသကတ႔အခကအလကေတြကတြျပထားပါတယ။

ဒလကရာတစခလးမာအနပညာရငကအသစလပတာဘာတစခမမရဘအသငရၿပးသား႐ပပေတြန႔အခကအလကေတြကပအသးျပတညေဆာကထားတာျဖစပါတယ။ကြၽနေတာ႔အေနန႔ ဒပေရာဂကမာအဓကၫႊနးဆလတ႔အခကကေတာ႔ ဒပေရာဂကတစခလးမာ သေတသနလပငနးရ႕အခနးက႑ဟာေရ႕ဆးကပါေနတာျဖစပါတယ။

ဒတယတငျပလတ႔ပေရာဂကကေတာ႔သေတသနသေဘာတရားေတြမားစြာပါဝငေနတ႔ကြၽနေတာ႔ရ႕ 'AShowOfHands" ပေရာဂကအေၾကာငးျဖစပါတယ။၂၀၁၂ခႏစလနဒနကေနျမနမာျပညကျပနလာခြင႔ရတ႔အခနက ဦးသနးစနအစးရက နငငေရးအကဥးသားေတြကျပနလႊတခနန႔ တကဆငေနတာမ႔ နငကဥးေဟာငးေတြ တေပာတပါးျပနဆၾကတ႔ အေတြ႕အႀကကရျပး ဒနငငေရးအကဥးသားေတြရ႕လကေတြကေကာကပတတးကငၿပးစေဆာငးမယဆတစတကးရခတာျဖစပါတယ။ဒလန႕၂၀၁၃မာရနကနကေျပာငးလာၿပးေနာကမာဒပေရာဂကကစခ႔ပါတယ။

လပငနးစဥအရ ေဆး႐မာ ထခကဒဏရာရသေတြကစညးတ႔ေကာကပတတးလပေတြန႔ဗဒယကငမရာေတြျပငဆငၿပးေတာ႔နငကဥးေတြန႔ေတြ႕ဖ႔ခနးရပါတယ။မားေသာအားျဖင႔လကဖကရညဆင၊ပနးၿခ၊ေစး၊ဘတာ႐၊႐းခနး၊ဘနးႀကးေကာငးစတ႔အမားျပညသန႔ဆငတေနရာေတြ ပေရြးျဖစပါတယ။ ေရာကတ႔အခါမာ ပေရာဂကမာပါဝငမယသရ႕ညာဘကလကက ေကာကပတတးကငပါတယ။ေကာကပတတးကငတၾကာခနက၁၅မနစကေန၂၀မနစေလာကရပါတယ။ဒအေတာအတြငးမာ ေထာငကခ႔တ႔အေတြ႕အႀကက ေျပာျပခငးၿပး လာစးစမးၾကတ႔ပရသတအေနန႔ ႏငကဥးတစေယာကရ႕ ေထာငတြငးအေတြ႕အႀကကနားေထာငခြင႔ရပါတယ။ ေကာကပတတးဟာ ခႏၶာကယကးပတအခါ ျပနလညသနစြမးေအာငလပေပးႏငခ႕တယ။အဒလပါပ ျမနမာနငငဟာစစအစးရလကထကမာ တစစကြေၾကခ႔ရတာက နငငေရးအကဥးသားေတြဟာ ေထာငေတြထမာ ႏစေပါငးမားစြာေနၿပး ေပးဆပခၾကလ႔ကြၽနေတာတ႔လ႔အဖြ႕အစညးဟာျပနလညသနစြမးလာခတယ။ဒါေၾကာင႔လကပစယတအခါ ကနတဆလကြနတ႔ ရြႊ႕တ႔မသးဘ ေကာကပတတးန႔ပ

ထနလငး

21

ကငၿပးစေဆာငးဖ႔ဆးျဖတျဖစခ႔တာပါ။ဒပေရာဂကမာပါဝငတ႔အကဥးသားတငးရ႕ကယေရးအခကအလက

ေတြအျပငဘယခႏစကဘယရကမာအဖမးခ႔ရလ၊ဘယအဖြ႕အစညးကဖမးသလ၊ဘယေနရာမာဖမးတာလ၊အတအဖမးခရသဘယႏစေယာကလ၊ ဘယတရား႐းမာ အမန႔ခလ၊ ဘယပဒမေတြန႔ စြဆခလ၊ ျပစဒဏဘယေလာကလ၊ ဘယေထာငေတြမာ ေနခ႔ရလ၊ ဘယလႏပစကမႈေတြႀကခလ၊ ဘယရကမာျပနလြတခ႔လဆတအခကေတြက စာရြကတစရြကေပၚမာသးျခားေကာကယခ႔တယ။

ရနကန၊မႏေလး၊ေနျပညေတာ၊မေကြး၊ပခး၊ေမာလၿမင၊ဘားအ၊ဘးလငး၊ျပည၊သာယာ၀တ၊စစကငး၊ထားဝယ၊ၿမတ၊ေကာကပနးေတာငး၊ေညာငဦးၿမ႕ေတြအျပင အဂၤလန၊ အေမရကား၊ ေနာေဝး၊ ၾသစေၾတးလ၊ကေနဒါေရာကေနၾကတ နငကဥးေတြဆကပါ လကပစေတြရယနငခ႕ပါတယ။ ဒပေရာဂကက သးႏစေလာက အားစကလပေဆာငခတအေတြ႕အႀကအရ အမးသမးအကဥးသ အမားအျပားရခ႔တာ၊ ရဟနးေတာအကဥးသားေတြ၊ ဘာသာျခားအကဥးသားေတြ၊ တငးရငးသားအဖြ႕ေတြကအကဥးသားေတြအေၾကာငးအရာတ႔က စလငေအာင သခြငရခပါတယ။ျမနမာ႔ဒမကေရစျဖစေပၚတးတကေရးသမငးစဥတစေလာကမာအေရးပါတ နငငေရးလႈပရားမႈေတြ ခႏစေတြအလက ၿမ႕ေတြအလကရတတတာႏစအလက၊ ေထာငအလက ေထာငတြငးအခြင႔အေရးတကပြ လႈပရားမႈေတြအေၾကာငး၊လြတၿငမးခမးသာခြင႔ေပးခ႔တ႔ ခႏစေတြအေၾကာငး စသညျဖင႔အမားႀကးသခြငရခတာမ႔ပငပနးတာန႔အမအကးရခတပေရာဂကတစချဖစခပါတယ။

ေနာကထပ သေတသနသေဘာတရားေတြပါေနတ႔ ပေရာဂကတစခကေတာ ထဘကစၥဆတ ပတပနးခပေရာဂကပါ။ ဒပေရာဂကအတြကအလႊာစကအမးသမးေတြကဖတေခၚ ခ႔ပါတယ။

ပါဝငမယ အမးသမးတငးဟာ သတ႔ကယတငဝတေနတ႔ ထဘတစထညက ယလာေပးရပါမယ။ အဒထဘေပၚမာ အမးသမးရ႕ပတကေရးဆြပါတယ။ ၿပးေတာမ ပတအဆြခသက ျမနမာလ႔ေဘာငမာ ထမေအာကက အမးသားျဖတသြားရင ဘနးနမတယလ႔ယဆၾကတ႔ အယအေပၚမာလကခသလား၊လကမခဘးလား၊သ႔အမမာအဝတေလာတ႔အခါထဘန႔ကားဝတေတြက ေရာေလာလား မေလာဘးလားဆတာကလကေရးန႔ေရးခငးခ႔ပါတယ။ ပနးခကားတငးမာပါဝငတ အမးသမးတငးရ႕အယအဆကလကေရးစာလးန႔ေဖာျပခ႔ပါတယ။ ဒပေရာဂကကဆရယမဒယာကေန စတငတ႔ကာလက အမးသမးအခြင႔အေရးလႈပရားတအဖြ႕ေတြက ဝမးသာအားရန႔ အႏပညာရငတစဦးအေနန႔ ျမနမာနငင

သမငးထက လကမား၊ ထဘကစၥန႕ အနသေတသန

22

မာ ကား-မအဆင႔အတနးခြျခားမႈက ရပတန႔ဖ႔လပတ႔ အနပညာပေရာဂကျဖစတ႔အတြကႀကဆေၾကာငးသတ႔အဖြ႕ေတြန႔ပးေပါငးလပေဆာငသြားဖ႔ဖတေခၚလာၾကတ႔ပါတယ.။ဒါေၾကာင႔ဒပေရာဂကဟာဒလကနပနးလပတ ပေရာဂကမဟတဘ လ႔အဖြ႕အစညးအတြငးမာ ထမန႔ပတသကလ႔ဘယလအယအဆ ရေနေသးတယဆတာသခငလ႔ အနပညာန႔ေလလာစးစမးၾကညတပေရာဂကျဖစေၾကာငးရငးျပရပါတယ။ဒပနးခကားေတြကေမလကRiverArtGalleryမာတစကယေတာျပပြအျဖစျပသတအခါမာေတာဆရယမဒယာေပၚမာအျပနအလနျငငးခေဆြးေႏြးခၾကပါတယ။

ကြၽနေတာအေနန႔ အနပညာရငတစေယာကအေနန႔ အနပညာပေရာဂကအမးစက ဖနတးလာခတအေပၚမာ အထကမာေဖာျပခ႔တ႔သေတသနသေဘာပါတ ပေရာဂကႏစခအတြက အရငကထကပၿပးေလာကအေၾကာငးပနားလညခြင႔ရေစတယ။ပၿပးရင႔ကကေစခပါတယ။

ထနလငး

23

ၿဗတသတ႔၏အပခ ပေရးေအာကတြင ျမနမာဇာတပြမားႏငပတသက၍ ဆငဆာျဖတခေသာအမႈမားရခပါသည။ ထအမႈဖငမားတြင ၿဗတသဆငဆာအရာရမားကေရးေသာ မတတမးတြငပါရသညက ေအာကစဖ႔မထတေသာ စာတမးတစေစာငတြင ျပနလညကးကားခရာ၌ They(dramas)contained"muchthatisimmoral,cruelorfoolish,andto this infiltration into childish minds, generation aftergeneration,mustbeattributedmanyofthosecharacteristicswhicharehandicappingtheBurmeseracetoday."

ဘာသာျပနရလင'ျမနမာတ႔၏ဇာတပြေဖာေျဖေရးမားတြငျပညသတ႔၏ စာရတကအေထာကအကမျဖစေစေသာ၊ ရကစကၾကမးၾကတေသာ သ႔မဟတ ခပေပါေပါ စတကးစတသနးမားျဖင တငဆကေသာသ႐ပေဆာငမႈမားပါရၾကသည။ ထအရာမားမာ လ႔အဖြ႕အစညးအတြငးကေလးဆနေသာ ေတြးပႀကပမားစမဝငေနေစၿပး မးဆကတစခမတစခသ႔လကဆငကမးခၾကရာလကရျမနမာတ႔တြငႀကေနရေသာခ႕ငမႈမားကၾကညလင ထေဖာေျဖေရးမားက တညေဆာကသြားေသာ စ႐ကလကၡဏာမားေၾကာငျဖစရသညကေတြ႕ႏငသည။"

အမးသားစ႐ကလကၡဏာႏငပတသက၍ ဤသ႔အေဝဖနခရျခငးမာမခခငစရာျဖစေသာလညးထဆငဆာအရာရတ႔၏ေဝဖနခကအတငး

ရယၾကမလား၊ မရယၾကဘးလားႏင ဟာသမား၏ အေမာငဘကျခမးမား

24

ဟတမဟတကမကြၽနမတ႔သညမညသညေခတတြငမဘာသာရပဆငရာသအရမနေျပာငးမားေအာကတြငမတေကာကတငကာေစေစငငမသးသပႏငခၾကပါ။ အႏပညာကဆနးစစေသာ သေတသနမား ရားပါးခသညမာအမနပငျဖစသည။ ေပါကားမားဟ အလြယေခၚေသာ ၿပးလြယစးလြယ႐ကကးေသာ ဗြဒယ-႐ပရငမား၏ လ႔အသငးအဝငးအေပၚ ကေရာကေသာအကးဆကကလညးေကာငး၊ဇာတႏငအၿငမမားမညစညမးေသာျပကလးမား၏လမႈဘဝမားအေပၚ ၾသဇာသကေရာကပကလညးေကာငးေသေသခာခာဆနးစစႏငရန အခြငအေရးနညးပါးခပါသည။ ယခေဆာငးပါးသညထလရႊငေတာတ႔၏အတတပညာႏင၎တ႔၏ႏငငတညေဆာကေရး၊ ဒမကေရစအေရးတြင ပါဝငေသာက႑က ေလးနကစြာ၊႐ကးစြာ အသအမတျပပါသည။ ဥပမာ- ျပညသ႔ကနးမာေရးအတြကလရႊငေတာကေျပာေသာ ပညာေပးစကားတစခြနးမာ NGO တစခကဘတဂကေျမာကျမားစြာသးေသာ ပညာေပးအစအစဥထကပင ျပညသအေပၚလႊမးမးေကာငးလႊမးမးေနႏငသည။သ႔ေသာအၿငမန႔ဇာတပြမားက အႏရာယမကငးေသာ ျပကလးမားကမ မဆနးမစစဘ မတ႔မထဘထားလင ေရရညတြင အားလးတနးတညတပါဝငႏငေသာ လ႔အသငးအဝငးႏင ၿငမးခမးေသာ၊သာယာ၀ေျပာေသာေခတကတညေဆာကရနအေထာကအကျပမညမထငပါ။ယခစာတမးမာႏငင၏ေရရညခဖြ႕ၿဖးေရးတြင လရႊငေတာတ႔၏အခနးက႑က ပဏာမ ေလလာျခငးသာျဖစၿပးခညလးႀကးတစခမ ခညအစက ဆြထတ႐မသာရညရြယပါသည။ ေရ႕ဆကေလလာစရာမားရေနပါလမဦးမည။

အဘာတလလရႊငေတာျပကလးက အသကလသေဘာထားရေသာ လရႊငေတာအလပမာ

ဉာဏေကာငးမေအာငျမငတတ၏။ယခငေခတမားကစ၍ကရငဆရာမား၊ စာေဟာဆရာမားက ဟာသေျပာၾကပါ၏။ သ႔ရာတြင သတ႔သညလရႊငေတာမား မျဖစလာၾကေခ။ အဘယေၾကာငဆေသာ လရႊငေတာအလပမာဟာသေျပာတတ႐ႏငမၿပးေသာေၾကာငျဖစသည။သတ႔သညတစခနလး တစကယေတာထးခြၽနမႈကသာ ဦးစားေပးေသာ တစဦးေကာငးတစေယာကေကာငးေျပာေဟာသမားမဟတၾကပါ။သတ႔အလပတြငျခငးဝငးတြငပါဝငကစားေသာျခငးသမားကသ႔သတစပါးကအလညေပးရေသာ၊ မမအခြငအေရးကလညး မလြတေစဘ သတစပါးအတြကလညး အစြမးျပႏငခြင 'ခြင" က ရာေဖြေပးရေသာအလပလညးပါသည။လရႊငေတာတ႔အလပမာအျခားဇာတသမားတစေယာကတြငရအပေသာအေျခခစြမးရညမားလညးရရေသးသည။သတ႔သညအသေနအသထား

ေဒါကတာႏြ ႕ေကခင

25

က အေလးထားရသည။ မကႏာအမအယာက ကငရသည။ မတဉာဏအားလညး ေကာငးရသည။ဟာသေျပာျခငးအမႈတြငသတ႔တြငသငအစရာ၊ ေလကငစရာအတြကပါ တာဝနရသည။ ဇာတစာ၊ ဇာတစကားကကြၽမးကြၽမးကငကငသးတတရသကသ႔ လမႈဝနးကငက ေၾကးမသဖြယထငဟပေဖာျပရေသာ အလပကလညး မမားယြငးေအာငလပၾကရ၏။သညၾကားထတြင လမငးကပသညဆေသာ ကာလ၊ ေဒသႏင ပေယာဂတ႔၏ပပးမႈမပါဘလညး ျပကလးမားကမေအာငျမငႏငျပနပါ။ပရသတ၏ဘဝငက ၿငမၿငမာ သတ႔၏ မကႏာေပး၊ ဟနအမအယာႏင ေလယေလသမးမား၊ အာဝဇၨနးေကာငးျခငးမားအေပၚတြင မတညေသးသည။ထ႔အတေခတေရစးကမကစရငရငျဖငေစာငၾကညရေသာအလပတြငလညးသတငးစာမားတြငျပညတြငးေရးႏငငတကာအေရးကေဝဖနေပးေသာ သတမလညး အကငးပါးရ၏။ လ႔အဖြ႕အစညး၏ ဦးတညရာလမးေၾကာငးကအကငးပါးပါးျဖငရပမေနတတရ၏။လရႊငေတာအလပမာတကယေတာမလြယလေပ။လ႔အဖြ႕အစညး၏အသမားကပတငထပၾကသတ႔ကေယဘယအားျဖငေအာငျမငေစရနမညသညနညးလမးမားသးၾကသနညး။

လရႊငေတာပညာလရႊငေတာတ႔အတြကသင႐းၫႊနးတမးဟ၍မရပါဟေလလာခသ

အသးသးတ႔ကဆခၾကဖးသည။လရႊငေတာေ႐ႊဖလားခစေခာ၏စာအပသညပင လရႊငေတာအေၾကာငးကအထးျပေလလာလသတ႔အဖ႔အသးဝငမညစာအပတစအပပင။ (ထစာအပပါ ျပကလးအမားစမာအတယစရာေကာငးမေကာငးကမစာ႐ႈသကယတငသာခငပါ။) ထစာအပတြငအမာစာေရးသားေပးခေသာလ႐ႊငေတာဧရာကဤသ႔ဆခသည။

'ကြၽႏပတ႔ လ႐ႊငေတာပညာစတငရာတြင ကယႏစသကေလးစားေသာလ႐ႊငေတာဆရာႀကးမားထအနညးဆး သးႏစသးမး လကသငရ၏။ဆရာႀကး၏ ေဝယာဝစၥအားလးကလညး ေျခဆပလကနယ ေဆာငရြကၾက၏။ ဆရာႀကးမားကလညး အားသညႏင လရႊငေတာပညာသာမကအေနအထငအေျပာအဆေတြပါသငေပးၾက၏။"

ထသေဘာကပငလငလ႐ႊငေတာပညာတြငသင႐းဟ၍တသမတတညးရသညမဟတေၾကာငးကျပသေနေပသည။

ဤအေၾကာငးကလရႊငေတာစာေရးဆရာခစဖြယကလညးေအာကပါအတငးထပေဆာငးေျပာၾကားသည။

'ျမနမာႏငငတြင လရႊငေတာပညာႏငပတသက၍ သငတနးမား၊ေကာငးမားမရခဖးပါ။ထ႔ေၾကာငလရႊငေတာပညာသင႐းၫႊနးတမးဟ၍

ရယၾကမလား၊ မရယၾကဘးလားႏင ဟာသမား၏ အေမာငဘကျခမးမား

26

လညးသးသန႔မရခပါ။"ဟဆသည။လ႐ႊငေတာခစစရာေရးခေသာကြၽနေတာသမေသာလရႊငေတာႀကးမားႏငကြၽနေတာႏငေခတၿပငလရႊငေတာမားစာအပအၫႊနးကေရးေသာအခါကခြၽနကလရႊငေတာတ႔ကသကရစာအပႀကးမားဟဆခသည။ ခစဖြယေရးခေသာ ေခတသစလရႊငေတာလမးၫႊနဟဆေလာကေအာင ေသေသခာခာ ျပငဆငထားေသာစာအပသညပငလင ေခတသစအတြက လရႊငေတာအေျခခသင႐း ျဖစႏငေလာကသည။ဤစာအပတြငလရႊငေတာတ႔လကနာအပေသာကငဝတသလမားက တ႔ထေဆြးေႏြးခေသာလညး လရႊငေတာေလာကက မညမအထလကနာေနၾကသညကမမေဆြးေႏြးသြားခပါ။

သေတသနႏငသတ႔အလပလရႊငေတာအတတသငေကာငးႏငလ႐ႊငေတာဆရာျဖစသငတနး

ဟ၍မတြငကယခေသာလညးလ႐ႊငေတာအတတသညသေတသနျဖငရငသနရေသာအတတဟဆလင မားမညမထငေပ။ခစစရာ၏ကြၽနေတာသမေသာ လရႊငေတာႀကးမားစာအပတြင ဖခငျဖစသ လရႊငေတာႀကးဦးတကစန၏လ႐ႊငေတာတ႔၏လပငနးခြင၌ အၿမမျပတေလလာသးသပေနရေသာသေတသန၏သေဘာပါဝငပကဤသ႔ဆ၏။

'ရယေအာငလပတပညာဟာလြယတယထငလ႔လား။မကႏာ႐းၿပးပါးစပရ႐န႔ျဖစတယဆရင လတငး လရႊငေတာျဖစကနမာေပါကြ။ အဒလေျပာင၊ေလေျပာငေတြကအေဖေတာလရႊငေတာစာရငးမသြငးပါဘး။တခ႕ဆရငကဗာဘဏတကႏစအပဝယၿပးကကရငလျပကလပစားလ႔ရတယေတာငေျပာၾကတာ။ဒါဆအဌရတစဆယရစရပမာဣတဟဆတအတတထညေနစရာမလေတာဘးေပါ။သမားစဥကေတာအေျခခသထားသငတာမနပါတယ။ ဒါေပမယ အဒအေျခခန႔တင ေရာငရေနလ႔မရဘး။ ကယအေတြးန႔ ကယျဖညစြကခ႕ထြငမႈ ပေကာငးေတာမာေပါ။အ႐း(သမား႐းကျပကလး)န႔စးပြားကကတယထငၿပးမနးလပစားေနရငအ႐းကကပျဖစမယ။အသားမစားရေတာဘး။အဒလေတြေနာကကနခမာပ။ အဒလမကနရေအာင စာေပါငးစ ဖတ၊ မတ၊ ႐ပရငကားေပါငးစကၾကည၊ ႀကကတာအတယ၊ကယဟာကယ ျပနထြငၾကည။ ဒါမ မးထေရထကရင မခရေတာမာေပါကြ။ လရႊငေတာဆရင ကယမခရေတာမာေပါ။"

လရႊငေတာတ႔အဖ႔မသေတသနသညမဆးႏငေသာဘဝ၏အစတအပငးျဖစသည။ထသေဘာကခစစရာကဤသ႔ေျပာ၏။သ႔အလအရမသေတသနသညလရႊငေတာတစဦးတြငရအပေသာပတဝနးကငအေထာကအပလညးျဖစ၏။

ေဒါကတာႏြ ႕ေကခင

27

'ျပကလးေတြကအာဂေဆာငထားဘ႔ မလေတာဘးလားေမးလာရငအေျခခအတြကမကကမျဖစလအပပါတယလ႔ေျဖရမာ။ဒါမကယအႀကဉာဏန႔ဆငပြားႏငေတာမာေပါ။"

ထကယပငအႀကဉာဏမာဘယကလာသနညး။ခစစရာ၏ဦးေလးျဖစသနာမညေကာလရႊငေတာခစပးကမဤသ႔ဆ၏။

'သတငးစာဖတရမယ၊႐ပရငၾကညရမယ။လကဖကရညဆငထငရမယ။ျမငျမငသမကေလလာမတသားတတရမယ။"

တကသလတြငကမးေရးၾကသတ႔ကား မမတ႔ေရးေသာအေၾကာငးအရာႏငဆကစပေသာ ထတေဝခၿပးသည ပညာရငအဆဆတ႔၏ကမးမား၊ စာအပစာတမးမားက အတတႏငဆး လကတရညရညဆန႔ကာဖတ႐ႈၿပးသညႏငပညာစြမးျပသညအေနျဖငထဖတၿပးသမကသးသပျပၾကရ၏။ထသေဘာက Literature Reviewဟေခၚ ၾကပါသည။လရႊငေတာတ႔စ၊တ၊ ျပသညသေဘာတြငလညးဤအပငးကေတြ႕ရ၏။ထကသ႔ ေရးအဆကဆကက စာမား၊ ဇာတစကားမားက ျပနလညေလလာကကမတရျခငးရမာသာ လရႊငေတာေကာငးအျဖစကေရာက၏။ သ႔ေသာလရႊငေတာျဖစနညးနရညးဟ၍ စာအပမရျခငးေၾကာင တစဆငစကားတစဆငနားျဖငသငၾကားရေသာစနစျဖငတညၿမခေသာပညာျဖစခရသည။ လရႊငေတာတစဦးစတြင မမတ႔မတတမးမတရာမားရမညမာမချဖစေသာလညးသတ႔၏သငၾကားပမာစာအပကအေျခမခေပ။သ႔ရာတြငသတ႔လပေသာႏႈတအားျဖငပညာေပးျခငးယျခငးအလပတြငအစဥမျပတပငသေတသမားကသ႔အခကအလကကစေဆာငးရျခငး၊ဆငျခငရျခငး၊ မမ၏သရပအသစ၊ ေတြးဆပအသစ၊ ႐ႈျမငပအသစက ျပနလညမေဝျခငးတ႔ရရာ၎တ႔၏အလပလပပမာသေတသမားႏငမျခားလေပ။

ေနာကဆးတြငသေတသတ႔သညစာအပစာတမးမားအျဖစ၎တ႔၏ေတြ႕ရခကမားကျပနလညေဝမၾကသကသ႔ပငလရႊငေတာတ႔ကလညးျပကလးမားကပစအမးမးျပကကာ၎တ႔၏ေလာကအျမငကပရသတထတငျပေဝမၾကသည။လရႊငေတာတ႔တြငလညးလပငနးစညးကမးမားရၾကၿပးအေျခခအားျဖငလရႊငေတာအတတတြင 'ေပး၊ယ၊ပ႔၊ ဖက၊ခ၊လ၊ ပက"ဟ ဦးစြပပရား၏စာခးျပပက ကးကားထားသည။ လရႊငေတာအမားၾကားတြငကယေသာထျပကလး၏လပငနးခႏစရပက ခစဖြယကအကယဖြ႕သညမာ-၁။ ေပး=ျပကလးကတစဖကလအလပလပလ႔ရေအာငေပးျခငး၊ပ႔ျခငး၂။ ယ =တစဖကလက ဖနတးေပးလာေသာ ျပကလးအစကထထမမ

ဖမးယအသးချခငး၃။ ပ႔= တစဖကလကထငေပၚေအာင၊ ျမငသာေအာငေနရာေပးျခငး၊

ရယၾကမလား၊ မရယၾကဘးလားႏင ဟာသမား၏ အေမာငဘကျခမးမား

28

တငစားေပးျခငး၄။ ဖက = ေျပာလကစ စကားကဖကပစျခငး၊ ေျပာလကစ ျပကလးက

ဖကပစျခငး၅။ ခ=မကႏာျဖငခေပးျခငး၊ေလႏငေထာက၍ခေပးျခငး၆။ လ=ေျပာလကစစကား၊ျပကလးကဝငလယျခငး၇။ ပက=တစဖကလ၏ျပကလးကႏႈတလနထးျပနေျပာျခငး

အထကတြင ေဖာျပထားေသာ အတတပညာမားအျပင ဇာတႏငအၿငမတြင မငးသားမငးသမးႏငအျခားဇာတေဆာငမားကလသလပပးႏငရန ဇာတစာပစအမးမးကလညး ေလကကသငယရ၏။ ထသငအကကမတမႈမားကဆငးလာပကဦးတကစနကဤသ႔မန႔ဆခဖး၏။

'ငါတ႔ငယငယတနးက စာကက၊ စာရြတရတာကက ဂဏတစမး၊လ႐ႊငေတာေတြခြနးေထာကဆၿပးတာန႔သ႔စာ၊ကယစာအၿပငရြတၾကရတာ။ ရပကြကက ခးကးတစာ၊ ဘရားပြ ေကာငးပြစာ၊ အလမဂၤလာေဆာငစာ၊အဒါေတြကစာေပါငပပလာကကနာနာန႔ရြတၾကရတာ။အဒါကပရကစကားပ။အဒစာမမရရငဝငၿပးကဖ႔ေနေနသာသာေရ႕မာေတာငအတတယဥၿပး ရပခြငမရဘး။ ဆရာဦးခစဖြယတ႔၊ ဆရာဦးခစစရာႀကးတ႔ဆရင ကယတငေရး ကယတငရြတၾကတာ၊ တစခါတစခါ လကတနးေတြေတာငရြတၾကေသး။သာမနမဟတဘး။ဆခန႔လကခတတေျဖာငးေျဖာငးန႔ပရသတကလညးအဒါကမတငးေနၾကတာ။အခေတာစာေခတလညးမဟတေတာ စာေတြလညး ကြယကနတာေပါ။ စာေနရာမာလညးမးေမာငးေတြေနာကခမနခပေတြကေနရာယသြားၿပေလ။"

ဤေနရာတြငမ မးေမာငးႏင ေနာကခမနခပမားမာ လရႊငေတာပညာေရးကဆငးလာျခငး၏ တစခတညးေသာ အေၾကာငးဟတမညမထငေပ။ပညာလကဆငကမးရာတြငလရႊငေတာပညာ၏အေရးအမတနညးပက ဆငျခငၾကရမညထငပါသည။ လရႊငေတာမားအေၾကာငးမာဇာတသဘင၊ အၿငမသဘငအေၾကာငးေရးေသာစာမားတြင တစစတတစပငး ညႇပပါလာေလရေသာလညးလရႊငေတာမားအေၾကာငး၊လရႊငေတာပညာအေၾကာငး၊ ယတစြအဆးလ႔အဖြ႕အစညးတစခ၏ ဟာသမားကေလလာျခငး အစရသညသေတသနမားမာ ျမနမာႏငငတြင ေခါငးပါးလသညကဝနခရပါမည။ႏႈတေျပာျဖငသငေသာဘာသာရပ၏ျပနာမာအေမြမားမားမကနရစဘလရႊငေတာတစပါးကြယလြနျခငးႏငအတသတ႔၏ကြၽမးကငမႈ၊သတ႔၏ပညာရညမားပါသြားကနၾကရာေနာကလတ႔မာတျဖညးျဖညးအတယစရာ၊ ၾကညစရာ၊ ဖတစရာနညးပါးလာၾကေလသည။ထအခါအဖးတနေသာ ျပကလးမားေနရာတြငအလြယျဖစေသာညစညမးျပကလးမားက အစားထးေနရာယလာၾကသည။ ျပကလးမား

ေဒါကတာႏြ ႕ေကခင

29

အမားစမာ ႏႈတေျပာျဖငသာ အစဥအဆကပ႔ခေလရၾကရာ မညသညအေၾကာငးေၾကာင မညသညအခနအခါတြင မညသညျပကလးမးကေအာငျမငခၿပးမညကသ႔ေသာအက းသကေရာကမႈမားရသညကေရးမတထားျခငးမျပႏငသညက ေတြ႕ရသည။ အခ႕ကမ ျပကလးမားက မရယေမာႏငဘဆနးစစေနျခငး၊အျပစတငေနျခငးမာမရယတတသ၏ျပနာသာျဖစသညဟဆပါသည။သ႔ရာတြငသေတသနအျမငဘကမာၾကညလငမမရယေမာတတသမားလညးလပါသည။

ျပကလးမားကအမးအစားခြျခငးလရႊငေတာလပနညးနရညးႏငပတသက၍စာအပစာတမးမား

ရားပါးေနေသာအခနတြင ထြကလာေသာ ခစေခာ၏ လရႊငေတာနဒါနးတြင ျပကလးမားျဖစတညလာပက ေအာကပါအတငးစာရငးျပစထားသညက ေတြ႕ရသည။ သ႔ရာတြင ထစာရငးထတြငမပါဘ အျခားေသာ ျပကလးထတနညးမားကနေကာငးကနႏငေသးသညဟဝနခထား၏။

(၁)သမားစဥျပကလးေရးလရႊငေတာႀကးမား အစဥအဆကသးစြခေသာ ျပကလးမား၊

ေဟာငးေသာလညးလႀကကမားေနဆမေမးမနေသးေသာျပကလးမား

(၂)ၿခခတျပကလးဇာတေၾကာငးေျပာကာသငးဝငးခငးကငးၿပးမမ၏ရယစရာပစမတ

ဆသ႔ေရာကေအာငပရသတကေခၚေဆာငသြားေသာျပကလး။သငးဝငးေျပာဆေနတနး(မမၿခခတေနတနး)တစပါးေသာလရႊငေတာကဝငဖကသြားလငထျပကလးမးမာလရာမေရာကဘရတတသည။မမကခညၿပး၊တပၿပးမျဖစမသတစပါးကအၫြန႔ခးသြားျခငး(သ႔မဟတ)ဖကသြားျခငးေၾကာငျပကလးပကရလငၿခခတပကသညဟဆသည။

(၃)သတျပကလးစပယပနးသကးသကသ႔ ျပကလးမား တစလးၿပးတစလး သတနး

ကာအစဥအတငးျပကသြားျခငး။သတျပကလးကတစေယာကတညးကစကာစဥကာ ျပကႏငသကသ႔အျခားသမား၏အပ႔အေထာကျဖငလညးျပကႏငေသးသည။

(၄)ေဘာကလးေဘာကလးသည ေပါကေပါကေဖာကသကသ႔ တရစပေျပာေသာ

ရယၾကမလား၊ မရယၾကဘးလားႏင ဟာသမား၏ အေမာငဘကျခမးမား

30

ျပကလးျဖစသည။သတႏငမတသညမာသတေလာကျပကလးစတစတမပါဘဟာသတစခႏငတစခၾကားအေၾကာငးအရာကသငးဝငးခငးကငးလကကငးယကရေသးသည။

(၅)လာဘလးျပကလးျပကေနစဥ႐တတရကေပၚထြကလာေသာအေၾကာငးအရာ

တစခက အလြတမေပးဘ ဖမးမကာ ျပကလးအျဖစအသးခႏငေအာငလာဘျမငတတသတ႔ထမထြကေပၚလာတတေသာျပကလးမးျဖစသည။

(၆)ေတြးလးေတြးလးက အရသာခႏငေသာ ပရသတရသည ဝနးကငတြင

ျပကလးကတစခါတညးဟကဟကပကပကရယရေသာျပကလးမးထကဆကစပစဥးစားၿပးမ လရငးကသေဘာေပါကတတေသာ၊ ေတြးရငးအဓပၸာယကသလာေသာျပကလးမးကေတြးလးဟအဓပၸာယဖြငသည။

(၇)ႏႈကလးလရႊငေတာမားတြငလညး အခငးခငးဇာတခေပၚတြင ညစျခငး၊

တြနးျခငး၊ စျခငး၊ ေနာကျခငး၊ ၿပငဆငျခငးမားရတတၾက၏။ ႏႈတလငေသာ၊လာဘျမငေသာသတ႔ကသတစပါးကၿခခတေနစဥစကားခငးေနစဥၾကားျဖတအခြငအေရးယကာျပကလးကဝငႏႈကသြားျခငးမးျဖစသည။

(၈)ဆတလးလရႊငေတာမားတစေယာကႏငတစေယာက ၾကကေခါငးဆတမခ

အမအရစေနာကျခငး၊မမအရကမကြေအာငေရာငတမးရငးၾကားကပငတစဖကကတ႔ျပနေျပာဆျခငးအပါအဝငတကၾကကမားကသ႔ ျပနဆတတတျခငးကပမာႏႈငး၍ဆတလးဟဆသည။

(၉)ခညလးပရသတႏစၿခကေသာ၊အမတရစရာျဖစေသာ၊ထးထးျခားျခားခက

သြားေသာျပကလးမးကပြစဥတစေလာကမၾကာမၾကာျပနေျပာငးေျပာရငးပရသတကထပကာထပကာရယေမာေစေသာျပကလးမးျဖစသည။

(၁၀)ျပနလး(လကလး)တစဖကလ၏ ျပကလးအေပၚ မညသ႔တ႔ျပနရမနးမသအေပးအယ

မမမျဖစရေအာင ေရ႕ကျပကလးျဖင ေျပးသြားသေနာကကအသာလက

ေဒါကတာႏြ ႕ေကခင

31

ေပးေသာ ျပကလးမးျဖစသည။အကယ၍ မမ၏အေဖာလ႐ႊငေတာကေရ႕ကေျပးႏငၿပး မမကမလကသြားဘၿငမေနလင ျပကလးမာ တစျခမးေစာငးႏငေသာေၾကာငအေျပးႏငအလကညမေအာငျမငႏငေသာျပကလးမးျဖစသည။

(၁၁)ပကလးပကလးမာ မမအေပၚကလာေသာ ျပကလးတစလးက ေအာကက

မခ၊အ႐ႈးမေပးဘသတစခကကယတစခကျပနတြယေသာျပကလးမးက ပကလးဟေခၚသည။ ပကလးမားသည တငတငစးစးရနျဖစသကသ႔ဘတစျပနကားတစျပနသတပတျခငးမးႏငတရာ ေလယေလသမးႏငမကႏာေပးအတနပငမာသည။တငစးျခငးႏငအႏငမခေခပျခငးမားျဖငျပညသည။

(၁၂)ကနလး၊ကပလး၊ေကာလး၊ကလနလးကပသးကပဖ၊ ကလနကဆနလပ၍ျဖစေစ၊ အရြ႕တက၍ျဖစေစ

ထြငေသာ ျပကလးမးျဖစသည။ကနလးမားသညတစခါတရ ျပနမပကႏငလငကးယ႔ကားယားျဖစတတၿပး ျပနပကႏငလင ျပနပကတတလငဟာသေျမာကကာလရႊငေတာေလာက၌ခးကးစရာျဖစသည။

(၁၃)ျဖညလးျဖညလးသညၿဖးလးမဟတပါ။အမနတကယပငအကးအေၾကာငး

ကေတြးဆရငး ရညရြယခကရရ ျပကရျခငးျဖစသည။ ျပကၿပးသြားေသာျပကလးတစခတြငျပနာအစအနမကနရေလေအာင၊ေနာကဆကတြအဆပအတာကကငးရေလေအာင၊ အဆပမကငးႏငေသာမ အာနသငေလာရေလေအာင ေနာကကေဆးလကကေသာအဆပေျဖသည ျပကလးသညျဖညလးျဖစ၏။

(၁၄)ျဖတလးျဖတလးမာျပကလး၏ ေနာကဆးအသမးစကားကေခၚ ျခငး ျဖစ

သည။ လ႐ႊငေတာက ေနာကတစဦးကဖ၍ ေတာကေလာက တစဖကသတျပကေနေသာလညးတစဖကကျပနမပကဘေနာကဆးထဟထားေပးကာအဆးကမတမငျဖတပစျခငးမးျဖစသည။

(၁၅)ေအာကလးခါးေအာကပငးျပကလး၊ခကေအာကပငးတဏာရာဂႏငဆငေသာ

ရယၾကမလား၊ မရယၾကဘးလားႏင ဟာသမား၏ အေမာငဘကျခမးမား

32

ညစညမးသည ျပကလးမား၊ ႐ငးစငးၿပး ေမာငႏငႏမ၊ သားႏငအမ၊အဖႏငသမးအတထငၾကညရနမသငေသာျပကလးမားျဖစၾကသည။

(၁၆)ေခတလးေခတလးထတြငႏငငတစချဖတသနးေနရေသာေခတကမးေမာငး

ထးျပႏငသည။ေခတေၾကာငျဖစလာရေသာအဆးအပကမား၊အေျပာငးအလမား၊မေတာမတသညမားကႏငငေရးအကးဆကကမေၾကာကမရြ႕၊ကလာႏငေသာအစးရ၏မနးမာနကမမႈဘျပကၾကေသာျပကလးမားျဖစၾကသည။ အာဏာရငတ႔၏လကေအာကတြင ႏငငေရးျပကလးမားႏငေခတျပကလးမားမာျပညသအေပၚၾသဇာႀကးသေလာကေထာငႏႈတခမးႏငလညးနးခပါသည။

(၁၇)သေရာလးလကေတြ႕အျဖစအပကတ႔ကလညးေကာငး၊ စတကးထားေသာ

အျဖစအပကတ႔ကလညးေကာငး ဥပမာသး၍ ေထလး၊ ေငါလး၊ သေရာလးမားထညရငး ႏငငေရး၊ လမႈေရး၊ စးပြားေရး၊ ပညာေရး အစရသညက႑မားကလရႊငေတာတ႔ကတ႔ထေဝဖနေလရၾကသည။

(၁၈)အတြငးလး

လရႊငေတာတ႔သည ရပရြာတစခသ႔ေရာကရလင ပြမစမကပငထရပရြာအတြငးျဖစပကခေသာ အတြငးကစၥမားက စစမးေထာကလမးတတၾကသည။ တစစတစေယာကက မနစနာေစေသာအေၾကာငးကစၥမးက ျပကလးထတစရာရလင ရပရြာအတြငး အတြငးကတသၾကေသာအတြငးလးမးက ျပကတတသည။ ရပရြာတစခ၊ ေကာငးတစေကာငး၊အစးရတစခအစရသညလ႔အဖြ႕အစညးမား၏အတြငးစညးမဇာတလမးမားကအေျခခကာျပကလးထတျခငးျဖစသည။

(၁၉)အျပငလးအမားျပညသၾကား ပြငပြငလငးလငးသႏငၿပးေသာ အေၾကာငး

ျခငးရာမားကျပကလးထတျခငးျဖစသည။

ျပကလးမားကဆနးစစျခငးႏငငတကာတြငလညး ဟာသမာ လသားတ႔အတြက အေရးႀကး

သေလာက အျခားဘာသာရပမားထကစာလင သေတသနအျပခရမႈနညးပါးသညဟဆၾကသည။ဤေနရာတြငသေတသနဟဆလငလရႊင

ေဒါကတာႏြ ႕ေကခင

33

ေတာတ႔ကယတငက မမတ႔ပညာျပန႔ပြားေရးအတြကျပစေသာ သေတသနက တစပငး၊ ျပငပသေတသတ႔က လရႊငေတာတ႔၏ပညာက လမႈအဖြ႕အစညး၏တစေထာငတစက႑အျဖစ ေလလာၾကပက ေနာကတစပငးျဖစပါသည။ ျမနမာႏငငတြငမ ဟာသ၏သေဘာႏင ဟာသ၏ လ႔အဖြ႕အစညးအတြကအေရးပါမႈကစးစကၾကျခငးမာအျခားအႏပညာသေတသနနယပယမားကသ႔ပငအားနညးလပါသည။ယခငေရးသားခေသာစာအပမားမာလညးလကခးေရႏငေလာကေသာပမာဏရရာဤနယပယတြငသေတသနႏငပတသကဤ လပစရာအပအပငျဖစသညဟ ဆရပါမည။လရႊငေတာတ႔၏ ျပကလးအပါအဝင ႏငငတကာတြင ဟာသမားကမညသညဘာသာရပအေျခခေပၚမ ေလလာၾကသညက စးစမးၾကညရာေအာကပါနယပယမားကအဓကေတြ႕ရရပါသည။

လအမားက ရယေမာေစေသာဟာသမားက အမားဆးသးသပစစစၾကေသာကစၥမားက ဘာသာေဗဒသမားမားက ထပဆးမေျပးကာေလလာၾကသည။ထ႔ျပငဟာသကစာေပေရးရာ႐ႈေထာငမ ေဆာငရြကေသာ သေတသနမားမာလညး ေရးကပငရခၾကသည။ လမႈေဗဒသမားမားႏင မဒယာပညာရပကေလလာသမားသည ဘာသာေဗဒသအရသမားမား Linguistic ႏင စာေပသအရသမားမား literary ထကစာလငေနာကကၾက၏။ရဖနရခါဆသလဒနကႏငစတပညာဘကမဟာသကခဥးကပၾကသညကလညး ေတြ႕ႏငသည။ တစခါတရတြငမ ဟာသသညကနသြယေရးရႈေထာငမနတၾသသဓေဆးႀကးအသြငေဈးကြကတငကာ ေရာဂါမားေပာကကငးရနႏင အေထြေထြစတေဝဒနာတ႔အတြကဟာသက ေဈးကြကခ႕ၾကျခငးမားလညး ရၾကပါသည။ လမႈမႏေဗဒသမားမားကမ ေဒသႏရအသပညာ၏ အစတအပငးအျဖစ လမႈအသငးအဝငး၏အေျပာငးအလမားႏင ဆကစပေနကာ ဟာသမားျဖစတညေျပာငးလလာပကစတဝငစားၾကပါသည။၁၉၇၀ေကာကာလမားတြငမေပၚ ျပလာယဥေကးမႈဟဆေသာေခတေပၚယဥေကးမႈကေလလာသညဘာသာရပမားတြငလညး ဟာသက ထညသြငးစဥးစားကာ သေတသနျပၾက၏။ထထေသာဘာသာရပတ႔အျပငဟာသသညသမငးႏငကြနပ တာအေျချပမဒယာဘာသာရပဆငရာသေတသနမားႏငလညးမလြတကငးပါ။

ဟာသမား၏ ႏငငေရးအေပၚ အားသကေရာကမႈကေလလာျခငးမားမာ မရားလ။ သ႔ရာတြင ျမနမာႏငငတြငမ ဟာသလရႊငေတာတ႔၏ျပကလးကလ႔အဖြ႕အစညး၏အျပအမအေပၚတြငလညးေကာငး၊အစးရ၏မဝါဒမားအေပၚတြငလညးေကာငး မညသ႔မညပၾသဇာသကေရာကေနသညက စနစတကေလလာႏငချခငးမား မရသေလာကရားပါသည။သတ႔အေၾကာငးကေလလာရန မားစြာလအပပါသည။ အဘယေၾကာင

ရယၾကမလား၊ မရယၾကဘးလားႏင ဟာသမား၏ အေမာငဘကျခမးမား

34

ဆေသာသတ႔သည လထအေပၚတြင လြနစြာၾသဇာႀကးၾကသည။ သတ႔သည အရပအထာ အရပစကားကနားလညၾကသည။ နားလညသညအေလာကလထ၏ျမငပေတြးပကမသမသာပသြငးယႏငၾက၏။

သလကးေသာျပကလးမား၏အၾကမးဖကမႈမညသညျပကလးမးက မညသ႔ဖြ႕စညးထားသညက လရႊငေတာ

အခငးခငး ေျမႀကးလကခတမလြ သၾကမညျဖစေသာလညး ပရသတတ႔အဖ႔ကား ရယ႐မျဖငပင ဟာသ၏လပငနးမာ တစခနးရပပါသည။ျမနမာႏငငတြငမ ထျပကလးအမးမး၏ သကေရာကေသာ လမႈဘ၀အကးဆကမားတြင အေကာငးမားပါသကသ႔ ေဘးထြကဆးကးမားလညးရႏငေၾကာငး ဆနးစစၾကညရနကမ ျပကလးထတသမားကေသာလညးေကာငး၊ ျပကလးကရယေမာၾကသတ႔ကလညးေကာငး မားစြာသတမထားတတၾကေပ။လ႐ႊငေတာတ႔သညျပညသခစေသာအႏပညာသညမားျဖစၾကရာႏငငႏငႏငငသားတ႔ပမေကာငးမြနေသာဘဝမားဆေရာကရႏငရနသတ႔၏အားမာ မားစြာအေရးႀကးပါသည။ ႏငငေရးအရအျပညျပညအတငးတငးတြင လရႊငေတာတ႔မာ ၾသဇာႀကးလြနးေသာေၾကာငႏငငေခါငးေဆာငမားသညပငမမႈဘမေနႏငေအာငေစာငၾကညၾကရသည။လရႊငေတာတ႔၏ပါးလပလငျမနေသာဉာဏႏငသြကလေသာႏႈတကအာဏာရငတငးကစးရမသညမာထးစျဖစ၏။သ႔ရာတြငလရႊငေတာတ႔၏လပငနးခြငမာအစဥအလာအရတစရာရာခငႏႈနးနးပါးအမးသားႀကးစးေသာလပငနးခြငျဖစသည။အၿငမမငးသမးကဝနးရရသညမာမနေသာလညးသတ႔သညစငေပၚကအၿငမမငးသမး၊စငေအာကကဆငးဆရာ၊စငအေနာကမဇာတဆရာနညးတ ၾသဇာရၾကကန၏။သတ႔သညစငေပၚတြင ေျပာေရးဆခြငရသမားအျဖစ အျခားသမားအေပၚ အသာစးေနရာကယကာ သတ႔ပါဝါကသးႏငၾကသည။ ထအခကေၾကာငပငလငလရႊငေတာမားသည တနေဆးလြနေဘးအျဖစက သတမမမဘ မမတ႔ပါဝါကပသးမၾကသညလညးရသည။အထးသျဖငဘာသာမတသ၊ႏငငေရးအယအဆမတသ၊ အမးမတသ၊ လငမတသ၊ ႏြမးပါးသ၊ ကယလကအဂၤါမသနစြမးသတ႔အေပၚ မရညရြယသညျဖစေစ ရညရြယသညျဖစေစအႏငအထကသေဘာသကေရာကျခငးမးက ျပမၾကသည။ သ႔ရာတြငထသ႔ နစနာသြားမႈမားမညမအထ နက႐ႈငးသညက ျပစရာအေထာကအထားမရေခ။ အဘယေၾကာငဆေသာ သတ႔၏အျပအမေၾကာင၊လႊမးမးမႈေၾကာင ျဖစလာရေသာအကးဆကက စနစတက ဆကႏႊယျပႏငသညေလလာဆနးစစခကမရေသးေပ။

ဤစာတမးအတြကေလလာခေသာ ျပကလးမားအနကမအခ႕က

ေဒါကတာႏြ ႕ေကခင

35

ၾကညလင အမားႀကက၊ ဇာတဆရာအႀကက၊ လရႊငေတာအႀကကဟာသမားတြငအားနညးသမားအေပၚအထးသျဖငအမးသမးတ႔အေပၚတစဖကေစာငးနငးဆကဆပ၊ ယဥေကးမႈအားျဖငလညးေကာငး၊ လမႈအေဆာကအအအားျဖငလညးေကာငး၊ အၾကမးဖကပမာ ထငရားလသည။ ျပကလးထြငသကယတင သတမထားမ၍ေသာလညးေကာငး၊ေရးကထးျဖစေသာေၾကာင ဆကလကႏလးမေန၍ေသာလညးေကာငး၊လရႊငေတာတ႔ဘာသာဘာ၀ အၿပငအဆင လကခပသကျခလ၍တစေၾကာငးယဥေကးမႈအရအၾကမးဖကျခငးကားအၿမလလပငစငေပၚတြငအသာစးရေနပရသည။ ထ႐ႈေထာငတစခတညးမၾကညလငပင လရႊငေတာတ႔၏အခနးက႑ကသေတသနေသေသခာခာျပရနအေၾကာငးျပခကခငလေနေၾကာငးကမဆနးလေသာျပကေနကျပကလးမားျဖစၾကသညေအာကပါသာဓကမားကၫႊနးဆေနပါေၾကာငး။

သာဓက(၁)(ခစစရာ၏သမလကေသာလ႐ႊငေတာႀကးမားမေကာကႏတသည)

ေအာကပါျပကလးမာ အဂၤလပအသထြကက ဟာသလပေသာျပကလးျဖစ၏။ ျမနမာသျဖင အဓပၸာယေကာကလင ေရးေကာငးေသာစာမဟတေခ။သ႔ရာတြင ျမနမာပရသတတ႔အတြက ၾကားေနကဆသလထကမပေပ။

လရႊငေတာႏငမငးသမးအေတြ႕တြငျဖစသည။ဟေကာငမေလးညညးအပစစကလား။စစတာေပါဦးေလးရ႕မယဘး။ညညးကtestလပၾကညမယ။

သာဓက(၂)(ခစစရာ၏သမလကေသာလရႊငေတာႀကးမားမေကာကႏတသည)

အၿငမစငေထာငတြင မငးသမးထငေနစဥ လရႊငေတာမားကျပကလးစတငသည။

ဟေကာငမေလး၊အၿငမခစြနးသြားမကန႔မေတာလ႔လမကသြားရငကာလသားေတြကေပြ႕ၿပးေျပးေရာ။ငါတ႔ကကပတ႔မငးသမးကခခၾကပါဗ႕လ႔ေအာလကရငလညးသတ႔ကအားေပးသလျဖစေနျပနေရာ။

သာဓက(၃)(ခစစရာ၏သမလကေသာလရႊငေတာႀကးမားမေကာကႏတသည)

ဟငါတမညညးဒေန႔ကတာဆတာတယၿပးရႊငေနပါလား

ရယၾကမလား၊ မရယၾကဘးလားႏင ဟာသမား၏ အေမာငဘကျခမးမား

36

ေပာေနတာကးဦးေလးရ႕မဟတမလြေရာ၊ပြခငးထမာညညးခစသေရာကေနၿပထငတယ။အဦးေလးကလညးသသရငရကေနပါဦးမယ။ေစာေစာကငါန႔ေတြ႕တယ။အၿငမစငေဘးမာရကကးရကကနးန႔။

ငါကလညးညညးခစသမနးသေတာလမးဆြတာသက႐နးသဗား။ဒါန႔ငါလညး အတငးဆြ သကလညး႐နးန႔ ေနာကဆးက နဖားႀကးျပတၿပးထြကေျပးေရာ။

ေအာမငးသမးကႏြားန႔ေပးစားရသလားဟမငးဘာသတနးမငးသမးႀကကတလမားႏြားျဖစတာမားတာပ။ဒေကာငႀကးမငးသမးကတာမကေတာငမခတဖးစကၾကညေနတာကြၽနေတာခေလးမေလးကလခငလ႔ပါဆရာရယလခငရင ငါကကပ၊ မနးမကစၥဆ အၿမကညတယ။ ငါအရပထက

သငယခငးသးေယာက ငါကယတင မနးမကစၥကညထားတာ အခထေထာငထကမလြတေသးဘး။

ေကာငးေကာငးေျပာပါဆရာရ႕။ခေလးမေလးန႔နးစပေအာငကညေပးရငဆရာကေကးဇးဆပတအေနန႔သားဦးကေလးကစြတျပတလပၿပးတကမယ။

သာဓက(၄)လရႊငေတာေရႊဖလားခစေခာ၏လရႊငေတာနဒါနးမလရႊငေတာ(၁)။။မနးကေလးေတြဟာဒေန႔ေခတတငးျပညအခ႕န႔

ဥပမာတတယကြ။လရႊငေတာ(၂)။။ေျပာစမးပါဦး၊ဘာေတြတလ႔လ။လရႊငေတာ(၁)။။အသကအရြယ၉ႏစ၁၀ႏစမနးကေလးေတြ

ကေတာျမနမာႏငငန႔တတယ။လရႊငေတာ(၂)။။ဘာျဖစလ႔လ။လရႊငေတာ(၁)။။႐းသားတယ၊ျဖစငတယ၊ေအးခမးသာယာတယ

ေလကြာ၊အငး၊ဟတသားပ။လရႊငေတာ(၁)။။အဒေကာငမေလးအသက(၁၅)ႏစ၊(၁၆)ႏစက

ေတာတ႐တႏငငန႔တတယကြ။လ႐ႊငေတာ(၂)။။ဘာေၾကာငလ။လ႐ႊငေတာ(၁)။။ေနခငး၊ညခငးႀကးထြားဖြ႕ၿဖးတးတကလာတာ

ေလ။လရႊငေတာ(၂)။။ေအး...ဒါလညးဟတတာပဟ။လရႊငေတာ (၁)။ ။ အဒေကာငမေလး ရညးစားထားတအရြယက

ေဒါကတာႏြ ႕ေကခင

37

ေတာအေမရကနႏငငန႔တသြားျပနေရာ။လ႐ႊငေတာ(၂)။။ရငးစမးပါဦး။လ႐ႊငေတာ(၁)။။ဟေနရာလညးသ႔ကျမငရ၊ဒေနရာလညးသ႔က

ျမငရ၊ ႐ပရင႐၊ ပနးၿခ၊ ဘရား၊ ကနတက ေနရာတကာမာ သပါတယ။မကစကေနာကေနတာပ။

လရႊငေတာ(၂)။။ဟတသားဟ။လရႊငေတာ(၁)။။အ....ေယာကားလညးရ၊အမေထာငလညးက

သြားေရာ၊အဒေကာငမေလးအာဖဂနနစၥတနန႔တသြားေရာဟ။လရႊငေတာ(၂)။။ဘာျဖစလ႔လ။လရႊငေတာ(၁)။။သအၾကမးဖကခလကရၿပေလ။လရႊငေတာ(၂)။။အမယ၊မနတယဟ။လရႊငေတာ(၁)။ ။ အ... ကေလးတစေယာကရသြားေတာမ အဒ

ေကာငမေလးအရတႏငငန႔တသြားတာ။လရႊငေတာ(၂)။။ဘာလ႔လ။လရႊငေတာ(၁)။။တစခါတညးစတျပတသတဖြာလနႀကေနတာ

ပေလ။လ႐ႊငေတာ(၂)။။ဘာလဟ။လ႐ႊငေတာ(၁)။ ။ကေလးအေမျဖစေတာမျပငႏငမဆငႏငေတာ

တာကေျပာတာပါ။

သာဓက(၄)လရႊငေတာေရႊဖလားခစေခာ၏လရႊငေတာနဒါနးမအခေခတ မနးကေလးေတြမား ေခတကလညးမ၊ လကလညး လ

သေလာက၊ လညတေနရာမာလညး ေတာေတာလညၾကတယဗ၊ ကြၽနေတာအျဖစအပကကၾကညေလ၊ တစေန႔ကေပါဗာ၊ ရနကနၿမ႕ ဗလခပေဈးေရ႕ကားမတတငမာ ေကာငမေလးတစေယာကရပေနတာ စကပကလညး ေပါငလညေလာကအထပဖးတ တစထြာသာသာစကတကေလးဝတလ႔၊ခစစရာေလးေပါဗာ။

ကြၽနေတာလညး သ႔ကၾကညၿပး စတထမ႐းမ႐ြျဖစလာတာန႔အသာကေလး အနားကပသြား၊ စတအရစြန႔ၿပး 'သမး၊ သမးဝတထားတစကတေလးကအေပၚဖကလကႏစလးေလာကဆြတငျပရငဦးေလးမန႔ဖးငါးေထာငေပးမယ" လ႔ေျပာလကတယ။ 'ဦေလး တကယေျပာတာလား"တ။ တကယေပါ တကယဆရင အခခကခငး ပကဆငါးေထာငေပးတကြၽနေတာလညး ပကဆငါးေထာငထတေပးလကေရာ၊ ဦးေလးၾကညဆစကတကဇာတကန႔ဆြတငျပလကတာေတာကေပါငတေလးကေဖြးေနတာပဗာ၊ကပျဖငတေတြးေတာငမနညးမခရတယ။

ရယၾကမလား၊ မရယၾကဘးလားႏင ဟာသမား၏ အေမာငဘကျခမးမား

38

အဒအခနမာ ေကာငမေလးက ထပေမးတယ။ ဦးေလး ဒထကေကာငးတေနရာ ၾကညဦးမလားတ။ သမးက ဘယေနရာကျပမာလဆေတာ ကြၽနမအအတကေပါကတနးက ခြတေနရာက ျပမယေလတ။ အအတကေပါကတနးကခြတေနရာဆေတာရြာအဝငလမးေတာငေကာေနၿပဗ၊ေတာေတာျမငရခတေနရာပ၊ေအးၾကညခငတယသမးရယဆေတာ၊ၾကညခငရင ႏစေသာငးေပးတ၊ ကြၽနေတာလညး ဒလအခြငအေရးမးဘယလကလြတခလမမလ၊ ပါသမ ပကဆကေလးက ျခစျခတၿပး ေရာႏစေသာငး၊ျပေတာဆေတာဒေနရာမာျပလ႔မရဘးဦးေလးရ႕၊ဟဖကနားလကခမ ျပလ႔ရမာေပါတ။ ဒါလညးဟတတာပဗ၊ ဗလခပေဈးကားမတတငမာဆေတာ လေတြက အမားႀကးရေနတာ၊ မနးကေလးဆေတာရကရာမာေပါဗာ၊ အဒါန႔ပ သက ေရ႕ကဦးေဆာငသြား၊ ကြၽနေတာကေနာကကလက၊ ဗလခပေဈးကေန ေလဟာျပငေဈးေဟာငးဘကကေလာက၊ ေရႊတဂဘရားလမးမးပြငကျဖတ၊ သြားတကသလေရာကေရာ၊တ႔ခနရပလကၿပးဦးေလး၊ဒမာၾကည၊အဒါကြၽနမအအတကေပါကတနးကခြတေနရာပဆလကညႇးထးျပၿပးထြကေျပးသြားေရာဗာ။

ဘယေနရာကလကညႇးထးျပသြားတာလဗ။ရနကနေဆး႐ႀကးကလကညႇးထးျပသြားတာပါပဗာ။

References

- Larkin, E., 2003. The self-conscious censor: Censorship in Burma under the British, 1900-

1939. Journal of Burma Studies, 8(1), pp.64-101.

- McGhee, P.E. and Goldstein, J.H. eds., 1983. Handbook of humor research (Vol. 2). New

York: Springer-Verlag.

- Raskin, V. ed., 2008. The primer of humor research (Vol. 8). Walter de Gruyter.

- ခစစရာ (၂၀၀၃) ကြၽနေတာသမေသာ လရႊငေတာႀကးမားႏင ကြၽနေတာႏင ေခတၿပငလရႊငေတာမား၊ ရနကန၊

စစသညေတာစာေပ။

- ခစဖြယ (၂၀၁၉) လ႐ႊငေတာနဒါနး၊ ရနကနၿမ ႕၊ ထငေပၚစာေပ။

- ဦးရေဒြး (၂၀၁၂) ျမနမာ႐းရာသဘငအႏပညာ၊ ရနကနၿမ ႕။

ေဒါကတာႏြ ႕ေကခင

39

tEkokawoec&D; (odkYr[kwf) okawoeESifh tEkynmMum; aygif;ul;jcif;

''ကြၽႏပတ႔သညသပၸမဟတေသာေခတတြငေနထငေနၾကသည။ကြၽႏပတ႔ကမ ၻာတြငဆကသြယဆကဆမႈမား၊႐ပျမငသၾကားမား၊စကားလးမား၊စာအပမားစသညစသညတ႔သညသပၸနညးကမဟတသညမားျဖငအသားကႀကးစးေနၿပးျဖစပါသည""

ရစခက ဖငးမငး၊ သအရဆငရာ ႐ပေဗဒပညာရင

("သပၸဆတာဘာလ"ေခါငးစဥျဖင၁၉၉၆ခႏစနယးေယာခၿမ႕တြငကငးပေသာ(၁၅) ႀကမေျမာက ႏငငလးဆငရာသပၸဆရာမား ႏစပတလညအစညးအေဝးတငျပမႈမေကာကႏတခကျဖစသည။)

နဒါနးအႏပညာမားပါဝငစပႏြယေနေသာသေတသန (တစနညး) အႏ

သေတသနဆသညက နားလညခြငရသညမာ မမအတြက မၾကာလေသး

အႏသေတသနခရး (သ႕မဟတ) သေတသနႏင အႏပညာၾကား ေပါငးကးျခငး

40

ပါ။သမား႐းကသေတသနမားျပလပေနရာမသေတသနလပငနးမားတြငအႏပညာရပမားထညသြငးအသးျပျခငးျဖငဆနးသစသညနညးလမးမားႏငစတငေပါငးကးထေတြ႕မခရျခငးျဖစသည။မမသညအႏသေတသနကကကနနနားလညေနသည နညးနာေၾကေသာ အႏသေတသနပညာရငတစဦးအေနႏငမဟတဘလငယလမႈသေတသတစဦးအျဖစမမေတြ႕ႀကျပလပခရသညအေတြ႕အႀကႏငအေတြးအျမငမားက မေဝသြားရနသာျဖစပါသည။

သမား႐းကသေတသနသမားမမသည အစဦးတြင သမား႐းကသေတသနသမားတစဦးဟ ဆရ

မည။ မမဆလေသာ သမား႐းကဆသညမာ သေတသနလပငနးမားကသပၸနညးကေဆာငရြကၿပးလငသေတသတစဦးဝတရားၿပးေျမာကၿပဟမတယထားျခငးကဆလျခငးျဖစသည။ သေတသနလပျခငးျဖင အသသစတစခဖနတးေပးႏငလငတာဝနေကၿပဟယဆထားျခငးလညးျဖစသည။သပၸနညးကေဆာငရြကျခငးမလြၿပး အျခားအရာမား လပေဆာငရနလအပသညဟလညးမထငပါ။ သပၸနညးကနညးလမးမား၏ ဝေသသနျဖစေသာ 'ယတနညးကျဖစျခငး၊ ေတြ႕ရသညအခကအလကမားအေပၚအေျခချခငး၊တျခားသေတသတစဦးကမမသေတသနကျပနလညျပလပလကျပနလညျပလပႏငရနစနစတကေဆာငရြကမတတမးထားရျခငး၊လပငနးစဥႏငေတြ႕ရခကမားကအျခားသေတသမားကေဝဖနေစာေၾကာႏငရန ပႏပျဖန႔ေဝျခငး၊ တငျပျခငး" ဆသညအရာမား ျပညစလင မမသေတသနလပငနးစဥၿပးေျမာကၿပဟမတယထားသည။

သေတသနေဆာငရြကရာတြင သေတသနအေၾကာငးအရာေပၚမတညၿပးသအရ(သ႔)အသေပၚအေျခခၿပးမနကနမႈရမရဆနးစစသညသေတသနႏင သအရအသစ (တစနညး) အသသစေဖာထတသညသေတသနတ႔ရရာပထမအမးအစားအတြကလမႈသေတသနရပဝနးတြငစစတမးေကာကသေတသနျဖငေဆာငရြကေလရၿပးဒတယအမးအစားအတြကလေတြ႕ေမးျမနးျခငး၊အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငး၊ေစာငၾကညေလလာျခငး အစရသညနညးလမးမား အသးျပေလရပါသည။ မမသညလညး လမႈသေတသတစဦးျဖစသညအားေလာစြာ ယငးနညးလမးမားကပငသေတသနနညးနာႏငအညေဆာငရြကခသတစဦးလညးျဖစသည။

သေတသနလပငနး၏ ေနာကဆးအဆငျဖစေသာ သေတသနစာတမးဖတၾကားျခငးႏင ပႏပျဖန႔ေဝျခငးတ႔ ေဆာငရြကရာတြငလညးသတမတထားသညနညးေဘာငမားျဖင ေဆာငရြကရသည။ စာမကႏာအေရအတြက၊ ထညသြငးရမညေခါငးစဥစသညတ႔က စနစတကသတမတ

ျပညစေအာင

41

ထားၿပးျဖစသည။ သေတသတစေယာကအေနႏငလညး အမားလကခထားသည နညးနာပစမားျဖင ေဖာျပၾကရသည။ မမသညလညး လမႈသေတသတစဦးျဖစသည အားေလာစြာ ယငးနညးလမးမားျဖင အဝငခြငကျဖစေအာငေဆာင႐ြကရပါသည။မညသ႔ပငဆေစမမ၏'အသသစဖနတးမႈတြင သပၸနညးကနညးနာမားက လကနာျခငးအားျဖင အမားလကခႏငေသာအမနတရားတစခကေဖာထတေပးႏငမည"ဟယၾကညလကရပါသည။

သေတသနႏငအႏပညာေပါငးစပမညအစအစဥသေတသနေဆာင႐ြကရာတြင သေတသနလပငနးမား သပၸနညးက

စနစတကေဆာငရြကႏငေရးသညအေရးႀကးသကသ႔ယငးလပငနးမားေဆာငရြကႏငေရးအတြက ေငြေၾကးအေထာကအပရရေရးသညလညးအေရးႀကးသညအခကတစချဖစသည။ ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရငးက သေတသနအေထာကအပေပးေရး အစအစဥတစခကမတဆကေပးရန မႏေလးတြင အစအစဥမတဆကပြတစခ ျပလပေပးခသည။ ယငးမတဆကပြမ သရသညမာ Global Research NetworkforParliamentsandPeople(GRNPP)ကေပးမညParliamentandPeopleGrant(P4PGrant)သေတသနအေထာကအပအေၾကာငးပငျဖစသည။ ယငးအစအစဥ၏ထးျခားမႈတစခမာ သေတသနလပငနးမားတြင အႏပညာရပမား ေပါငးစပေဆာငရြကေစျခငးျဖစပါသည။ မညသ႔ေပါငးစပ၍ရသညဆသည ဥပမာနမနာမားကလညး ယငးမတဆကပြတြငျပသေပးသျဖငသရခြငရရခပါသည။ယငးတြငထးထးျခားျခားသတထားမသညမာ ျမနမာႏငငရမၿငမးေအးသညေနရာမားရအမးသမးမားအေၾကာငးျပလပထားသည သေတသနက သာမနတငျပျခငးမးမဟတဘကာတြနး႐ပရင(Animation)ျဖငတငျပထားသညမာၾကညရသအေနႏင ထအမးသမးမားက မမမကစေရ႕တြင ေတြ႕ျမငသကသ႔ျဖစေစၿပးေတြ႕ရခကမားကလညးပမခစားနားလညေစသညကသတျပမခပါသည။သ႔သညတငမမေဆာငရြကမညသေတသနတြငအႏပညာမားထညသြငးရနလအပသညဟထထမမလကခသညေတာမဟတပါ။

P4PGrantေလာကရနစဥးစားသညအခါယငးအေထာကအပ၏အဓကဦးစားေပးအေၾကာငးအရာမား (Main Themes) သည မမသေတသအျဖစ ေဆာငရြကေနသည 'ယၾကညရာအသပညာျပန႔ပြားေရးအသငး"၏မဝါဒမားႏငကကညေနသညအျပငမမစတဝငစားရာနယပယႏငလညးညၫြတေသာေၾကာငသေတသနအဆျပလႊာတငရနဆးျဖတခပါသည။ မမတ႔အတြက သေတသနနညးနာပငး ျပငဆငရသညမာ

အႏသေတသနခရး (သ႕မဟတ) သေတသနႏင အႏပညာၾကား ေပါငးကးျခငး

42

မခကခလေသာလညး အႏပညာတစရပထညသြငးရနမာမ ခကခေနေပသည။ ထခကခသညအထတြင မမကယတငက သေတသနလပငနးစဥတြငအႏပညာဖနတးမႈမားလအပသညဟ ယၾကညမေနျခငးက နညးလမးရာေဖြရာတြင တြနးတြနးတကတကေဆာငရြကလစတ နညးပါးေစပါသည။ သေတသနအဆျပလႊာအတြက ရၿပးသေတသနမား၊ အသပညာမားကျပနလညသးသပျခငး(LiteratureReview)အပါအဝငသေတသနနညးနာႏင သေတသနဒဇငးတညေဆာကျခငးတ႔က သးလခန႔အခနယၿပး ျပငဆငခေသာလညး အႏပညာႏငေပါငးစပမႈကမ ေပါေပါတနတနသာသးသပခၿပးသေတသနအဆျပလႊာတြငလအပခကအရပါသညဆ႐မသာထညသြငးခသည။

မမတ႔၏သေတသနအဆျပလႊာသညေနာကဆးတြငအေထာကအပေပးရန အတညျပႏငချခငး မရခပါ။ မမအတြက အႏသေတသနသညပထမဦးဆးျဖစသလပထမဆးအႀကမတြငေအာငျမငမႈမရရချခငးလညးျဖစသည။ မေရြးခယခမႈအတြက ဘတအဖြ႕မ မေရြးခယရသည အဓကအေၾကာငးရငးမားကေျပာျပသည။မမကယတငလညးျပနလညသးသပမသည။ တငျပခသည သေတသနအဆျပလႊာသည အသပညာလအပခကက ျဖညဆညးေပးႏငၿပး သေတသနျပလပရန အေရးႀကးသညအေၾကာငးျပသႏငခေသာလညးအႏပညာရပတစမးမးကေပါငးစပေပးႏငမႈတြငမအားနညးခကမားစြာရၿပးယငးသ႔ေပါငးစပမႈကေဖာျပရာတြငလညးအမနတကယလအပၿပးသေတသနလပငနးစဥကျဖညဆညးေပးႏငမညအေၾကာငးေပၚလြငစြာမေဖာျပႏငျခငး၊အႏပညာ၏အခနးက႑က ပါသညဆ႐သာ တငျပထားျခငး အစရသညအခကမားေၾကာငေရြးခယျခငးမျပေၾကာငး သးသပမသည။ အတခပေျပာရလင သပၸႏငအႏပညာေပါငးစပၿပး ဆနးသစထေရာကေသာ အႏသတေသနမားထြကရလာမညကယၾကညမေနျခငးေၾကာငျဖစသညဟဆရမည။

အႏပညာရပမားႏငသပၸသေတသနတ႔ေပါငးစပမႈကနားလညလာျခငး

အႏသေတသနက႑တြငပထမအႀကမမေအာငျမငချခငးကသပၸႏငအႏပညာရပမားေပါငးစပၿပး အတေဆာငရြကရနလအပမႈက ပမေတြးေစခသည။ ပထမဦးဆးအေတြးေရာကမသညမာ သေတသနတစခ၏ထြကကနဟဆႏငေသာသေတသနအစရငခစာ(သ႔)စာတမးမားျဖစသည။ ယငးအစရငခစာႏငစာတမးမားက မညသေတြဖတသနညး...။သေတသေတြဖတသညဟ အၾကမးဖငးေျပာႏငသည။ သေတသေတြအားလးဖတသလား ...။မဖတပါ။စတဝငစားသညသေတသသာဖတ

ျပညစေအာင

43

မည။ ထနညးတပင စာတမးဖတပြမားကလညး မညသေတြစတဝငစားသနညး...။ သေတသမား၊ ေလလာသမားဟသာ ဆရပါမည။ မမတ႔၏လမႈသေတသနမားသညသေတသရပဝနးႏငေလလာမႈနယအတြကသာအသးဝငေတာမညလား။ လမႈသေတသန၏ ဦးတညအပစျဖစသညျပညသလထထကယကယျပန႔ျပန႔ မေရာကရေတာဘးလား။သေတသေတြမဟတသည ဆးျဖတခကခမတသမားဆသ႔ မေရာကႏငေတာဘးလား။ ေရာကေအာငပ႔လငေကာ မမတ႔၏ သေတသနအစရငခစာမား၊စာတမးမားက၎တ႔အတြက စတဝငစားေစမညလား။ ယငးအတငးဆလင မမတ႔၏သေတသနမားသည 'စငတငသေတသနမား" (တစနညး)စာအပစငမားတြငတငထားၿပး အသတစခအတြကသာ ေလလာေရးသးသေတသနမား ျဖစေနေပလမမည။ ထ႔အတြက သေတသနအစရငခစာရလဒမားျဖန႔ျဖးရာတြငလအမားနားလညလြယသညအေရးအသားမား၊ပစမား၊ စာျဖငထတေဝျခငးသာမဟတ ကယကယျပန႔ျပန႔ျဖစေစမညမဒယာအမးအစားမား၊အႏပညာပစမားကထညသြငးစဥးစားရနလအပပါသည။ဆလသညမာမမတ႔၏သေတသနအစရငခစာႏငရလဒထတေဝျဖန႔ခမႈမားသည အႏပညာမေျမာကသညတင လသားဆနမႈေတာလအပမညျဖစၿပးသ႔မသာလသားမားၾကားတြငကယကယျပန႔ျပန႔သရေစမညျဖစပါသည။

ဒတယစဥးစားမသညမာ အခကအလကမား ကြငးဆငးစေဆာငးျခငးအေၾကာငးျဖစသည။ မမ၏အေတြ႕အႀကအရ စစတမးကသ႔ေသာသေတသနမးတြငအသးျပသညေမးခြနလႊာသညလြနစြာရညလားေလရၿပး ယငးတ႔ကေကာကခရသညအခါ ေျဖဆသ၏ေျဖၾကားမႈမားအေပၚယၾကညစတခရမႈမာ မားစြာမေရရာပါ။ အေၾကာငးမာ မမတ႔၏ေန႔စဥဘဝတြငယငးသ႔အေရးႀကးသညအေၾကာငးအရာ၁ဝဝေကာေလာကကတစၿပငနကတညးေမးျမနးၿပးစကားေျပာျခငးမာသဘာဝအတငးမဟတေသာေၾကာငဟဆရမည။ ၎တ႔ႏငစာလင အရညအေသြးအေျချပသေတသနမားတြငအသးျပသညလေတြ႕ေမးျမနးျခငးမားကလကေတြ႕စကားေျပာသညႏငပမနးစပၿပးနားလညႏငစြမးပမျမငမားေပလမမည။သ႔သညတင ယငးနညးလမးမားသည သေတသနျပသညဟေသာ စတခစားခကကမဖယရားႏငဘ အငတာဗးေနသညဆသည အေနအထားအရ တ႔ျပနေျဖၾကားမႈမားအေပၚ သကေရာကမႈရေစပါမည။ ယငးကသ႔ေသာ ေနရာမးတြင အႏပညာတစခခကအသးျပပါက ေျဖဆသက ပမသကေတာငသကသာျဖစေစေအာင၊ အခကအလကမား၊ အေတြ႕အႀကမား၊ခစားခကမားကေဖာထတေျပာၾကားလာေအာငေဆာငရြကႏငသညက သးသပမလာသည။ ဥပမာအားျဖင မမေလလာလသည အေၾကာငး

အႏသေတသနခရး (သ႕မဟတ) သေတသနႏင အႏပညာၾကား ေပါငးကးျခငး

44

အရာႏငဆငေသာဇာတလမးတစပဒ၊သခငးတစပဒ(သ႔)ပတစပအစရသညျဖင တစခခကတငျပၿပး၎တ႔၏ အေတြ႕အႀက၊ ခစားခကမားကဖြငဟေလလာေစျခငးက မားစြာအေထာကအကျပေစႏငလမမညကသးသပမလာသည။

ေနာကဆးအေနျဖငသးသပမသညမာသေတသန၏ထတေဝျဖန႔ခမႈႏငအခကအလကစေဆာငးျခငးတြငသာမကသေတသနအေတြးအေခၚပငးတြငလညးအႏပညာႏငလသားပညာမားမသအရမားကေပါငးစပၿပးဆနးသစေသာသေတသနလမးေၾကာငးမားကေဖာထတႏငလမမညဟသရလာသည။သ႔ရာတြငထအေၾကာငးအရာမားသညမမ၏အေတြးဆန႔မႈမား၊ စာဖတမႈမားမသရလာျခငးသကသကသာရသည။ အေတြ႕အႀကအေပၚအေျခခၿပးျဖစတညလာေသာသရနားလညမႈမးမဟတေသးပါ။

အႏသေတသနတစခတြငပါဝငျခငးအႏသေတသနႏငပတသကၿပး အထကတြငေဖာျပထားသကသ႔

အျပနအလနသးသပေနခနတြငအႏပညာဆငရာအစအစဥတစခ၌ပါဝငရန အေၾကာငးဖနလာခသည။ အငးဝအႏပညာေကာငးက ေဆာငရြကမည 'အႏပညာျဖငေပါငးကးျခငး (Building Bridges Through Art)"အစအစဥတြင လမႈသေတသနက႑မပါဝငရန ကမးလမးမႈျဖစသည။ယငးအစအစဥအတြကP4PGrantတငရနျပငဆငေနျခငးျဖစၿပး'မတကြျပားမႈကသညးခနားလညျခငး၊တနးတညမျခငးႏငအားလးပါဝငျခငး"ဟေသာ ဒမကေရစရငသနအားေကာငးေရးအတြက အေရးႀကးသညအေၾကာငးအရာမားအေပၚအေျခခၿပး ျပဇာတပစတငဆကျခငး အပါအဝငျမနမာ႐းရာေျမဝငးသဘငျဖင အႏပညာတငဆကျပသျခငးက ေဆာငရြကသြားမည အစအစဥလညးျဖစသည။ ယငးအငးဝအႏပညာေကာငး၏အစအစဥသည မမ၏မခငအသငးျဖစေသာ 'ယၾကညရာအသပညာျပန႔ပြားေရးအသငး"၏ဒမကေရစစနစထြနးကားေရးဟေသာရညမနးခကျဖငလညးကကညေနသညအျပငမမ၏မေအာငျမငခေသာအႏသေတသနက႑က ျပနလညပါဝငအားျဖညႏငမည ဒတယအခြငအေရးလညးျဖစသျဖငအႏပညာေကာငး၏ကမးလမးခကကလကခခပါသည။

ကမးလမးခကကလကခၿပးေနာက 'အႏပညာျဖငေပါငးကးျခငး"အစအစဥႏငလကဖကမညသေတသနပစကဦးေႏာကစားရသည။မမမာအႏသေတသနတြငမႀကကေလးပမာသာျဖစသျဖငအႏသေတသနနညးနာစာအပမားက ရာေဖြဖတ႐ႈရသည။ အႏသေတသနပစအမ းအစားမားကရာေဖြၾကညရာေအာကပါအမးအစားမားရသညကေတြ႕ရသည။

ျပညစေအာင

45

၁။အႏပညာအသးျပေမးျမနးရာေဖြျခငးသေတသန (Art-based inquiry) အႏပညာတစခခကအသးျပၿပး အႏပညာကျဖစေစ၊ အေၾကာငးအရာသေဘာသဘာဝမားကျဖစေစ နားလညသေဘာေပါကေအာင ေဆာငရြကသညသေတသနျဖစသည။

၂။ အႏပညာအသးျပအစရငချခငးသေတသန (Art-informed inquiry) သေတသနေတြ႕ရခကမား (သ႔) ေတြ႕ရသညျပနာအေပၚ တ႔ျပနခကမားက အႏပညာတစမးမးအသးျပၿပး အစရငခတငျပျခငး၊ ေဖာကးျခငးျဖစသည။

၃။အႏပညာအသးျပေျဖဆေစျခငးသေတသန (Art-informing inquiry)သေတသသည မမေလလာမည အေၾကာငးအရာႏငပတသကၿပးေလလာေဖာထတရာတြင ပါဝငသညအေလလာခမားက အႏပညာတစမးမးအသးျပေစၿပး ေဖာျပေစသည သေတသနမးျဖစသည။ ဥပမာ-ပါဝငသမားက ဇာတလမးတစပဒေျပာျပျခငး၊ ပနးခပေဖာျခငး အစရသညတ႔ကအသးျပၿပးေဖာျပေစသညသေတသနမးျဖစသည။

၄။ အႏပညာျဖငခတဆကေပးျခငးသေတသန (Art-engaging inquiry)အႏပညာတစရပရပကအသးျပၿပး လမားက ေဆြးေႏြးမႈမားျဖစေပၚေအာင၊ခတဆကေဆာငရြကမႈမားျဖစေပၚေအာငလႈ႔ေဆာေပးၿပးယငး၏အကးရလဒမား(သ႔)ေနာကဆကတြျဖစေပၚမႈမားကေလလာျခငးျဖစသည။

၅။အႏပညာအသးျပသးသပျခငးသေတသန (Arts-relatedevaluation) အႏပညာတစရပရပကအသးျပၿပး ျဖစစဥတစခက သးသပေဖာျပျခငးျဖစသည။ ဥပမာ- ေဆြးေႏြးပြတစခတြင ကာတြနးဆရာက ေစာငၾကညသးသပေစၿပး ယငးေဆြးေႏြးပြအေျခအေနက ကာတြနးျဖင သ႐ပေဖာသးသပျခငးမးျဖစသည။

ထသ႔ အႏသေတသနအမးအစားမားႏင ယငးတ႔၏ ဥပမာသေတသနမားကေလလာၾကညမသညအခါအငးဝအႏပညာေကာငး၏အစအစဥတြင မညသညပစျဖင သေတသနက႑ ပါဝငႏငသညကေရးေရးမသေဘာေပါကလာသည။ မမျပလပရမည သေတသနသညျပဇာတေပၚအေျခခၿပး ယငးျပဇာတတြင ပါဝငတငဆကျပသသည အႏပညာရငမား၏ ျပဇာတေနာကခအေၾကာငးခငးရာအေပၚ နားလညမႈ၊ျပဇာတျပၿပးသညအခါပရသတမား၏နားလညမႈ၊မတညသညပရသတ

အႏသေတသနခရး (သ႕မဟတ) သေတသနႏင အႏပညာၾကား ေပါငးကးျခငး

46

မားအၾကားေဆြးေႏြးမႈအစရသညတ႔ကေလလာမႈျပႏငေၾကာငးသေဘာေပါကလာျခငးျဖစသည။ အထကတြငေဖာျပထားသည သေတသနအမးအစားမားႏငၾကညလင အႏပညာအသးျပ ေမးျမနးအေျဖရာျခငးသေတသနႏင အႏပညာျဖငခတဆကေပးျခငး သေတသနႏစမးႏငနးစပမႈရသညကေတြ႕ရပါသည။ထ႔ေၾကာငယငးႏစခေပၚတြငအေျခခၿပးသေတသနဒဇငးတညေဆာကကာ သေတသနအဆျပလႊာက ေပးပ႔ခသည။ယငးသ႔အငးဝအႏပညာေကာငးႏငမမတ႔ယၾကညရာအသပညာျပန႔ပြားေရးတ႔ ပးေပါငးတငျပသည 'အႏပညာျဖငေပါငးကးျခငး (BuildingBridges Through Art)" အစအစဥသည P4P Grant ရရခၿပး အႏ သေတသနေဆာငရြကခြငရရခပါသည။

အေထာကအပရရမႈ အတညျဖစၿပးသညအခါ အႏပညာအဖြ႕ႏငသေတသနအဖြ႕တ႔သည အႀကမႀကမေတြ႕ဆၿပး အႏပညာအစအစဥႏငသေတသနဒဇငးကအေသးစတပေဖာရသည။ပထမဦးဆးေဆာငရြကရသညမာျပဇာတေရြးခယျခငးျဖစသည။ထအဆငတြငပငအခကအခမားစတငႀကရသည။ မမတ႔ေလလာမႈျပလသည အေၾကာငးအရာက ခငမမညျပဇာတမးရရရနအေရးႀကးသျဖငမႏေလးရနာမညႀကးဇာတဆရာမား၊ ျပဇာတေရးသမားထခဥးကပၿပး မမတ႔အစအစဥအေၾကာငး ရငးျပကာ ျပဇာတေရးသားေပးရန ကမးလမးရသည။ မမတ႔ေလလာလသညမတညမႈမားအား နားလညသညးချခငး (Tolerance)၊ တနးတညမမႈရျခငး(Equality)၊ႏငအားလးပါဝငျခငး(Inclusiveness)ဆသညအေၾကာငးအရာမားသည ျမနမာႏငင၏ လကရႏငငေရးအေျခအေနမားအရသမေမြ႕စြာတငဆကျပသရနလအပၿပးမလလားအပသညႏငငေရးအရအစြနးထြကမႈမားမပါဝငရနလညး လအပသည။ ေနာကဆးတြင ယငးအခကမားႏငကကညေသာ ျပဇာတမား အခနမမရရႏငေတာသျဖငအငးဝအႏပညာေကာငးက ျပဇာတက ကယတငေရးသားရန သေဘာတညခၿပး အစအစဥ၏ အခနသတမတခကမားႏငအည ျဖစေစရနေဆာငရြကခရသည။

ျပဇာတရရလာသညအခါ ယငးျပဇာတအေပၚအေျခခၿပး ပရသတမားေျဖဆရန ေမးခြနးလႊာျပငဆငျခငးက ေဆာငရြကရသည။ ေမးခြနးလႊာျပငဆငသညအခါတြငလညး မမတ႔ပမနျပလပေနက စစတမးလႊာမားကသ႔ ရညလားသညေမးခြနလႊာမားျပငဆငရန မျဖစႏငပါ။ အေၾကာငးမာေျမဝငးသဘငျဖစသညအတြကလမးေဘးဝယာသ႔မဟတ၊ေဘာလးကြငးေနရာအစရသညလတငးဝငထြကသြားလာႏငသညအေနအထားမးတြငကငးပသညပြျဖစသညအျပင ပြၾကညၿပးလင ျပနၾကမညသမားလညးျဖစသညအတြက တတတတတတႏင မမသခငသည အဓက

ျပညစေအာင

47

အေၾကာငးအရာမားကသာေမးခြနးလႊာတြငထညသြငးႏငျခငးျဖစသည။ထ႔အျပင ေမးခြနလႊာေျဖဆရန ထငခ၊ စားပြလညး ရမညမဟတသညအတြကစာေမးပြခနးမားတြငအသးျပရသညစာေျဖဘတျပားငယမားကလညး ျပငဆငထားရသည။ ေမးခြနလႊာျပငဆငျခငးနညးတ အပစဖြ႕ေဆြးေႏြးျခငးအတြကလညး ေဆြးေႏြးမညေမးခြနးမား၊ အေၾကာငးအရာမားကျပငဆငထားရသည။

ေျမဝငးသဘငကျပေဖာေျဖမညခရးစဥမထြကမ ပါဝငေဖာေျဖၾကမညအႏပညာရငမားႏငစကားဝငးျပလပကာ၎တ႔၏ျပဇာတအဓကအေၾကာငးအရာသေဘာသဘာဝႏငစပလဥးၿပးနားလညမႈအေျခအေန၊အျမငသေဘာထားႏငဘဝအေတြ႕အႀကခယခကမားကေလလာမတတမးတငမႈျပလပခသည။ခရးစဥစတငသညအခါတြငလညးအႏပညာအဖြ႕ႏငသေတသနအဖြ႕တ႔အတလကပါေဆာငရြကကာကခငျပညနယ၊ေနျပညေတာတစဝကႏင မႏေလးဝနးကငတြင ေျမဝငးသဘငလညလညၿပးအႏသေတသနက အတတကြျပလပခၾကျခငးျဖစသည။ ျပဇာတမားတငဆကျပသမႈအၿပးတြင စစတမးလႊာမားက ပရသတအတြငးေဝငၿပးေျဖေစျခငး၊ ပရသတအတြငးမ ျပဇာတအၿပးေဆြးေႏြးဝငးတြင ပါဝငေဆြးေႏြးလသမားက ဖတေခၚ ၿပး စကားဝငးေဆြးေႏြးမတတမးယျခငးတ႔ကေဆာငရြကခသည။ပမနအားျဖငဆလငစစတမးသေတသနသည'Linearprocess"ဟေခၚေသာတစေျဖာငတညးသြားၿပးေကာကခကဆြသညျဖစစဥျဖစသညတင အရညအေသြးအေျချပသေတသနႏင အႏသေတသနမား၏သေဘာျဖစေသာ 'iterative process"ထပခါထပခါသးသပသညျဖစစဥအျဖစယခအႏသေတသနတြငအသးျပထားျခငးျဖစသည။ ျပဇာတတစခါျပသၿပးတငးတြင စစတမးေကာကျခငး၊ စစတမးအေျဖမားကၾကည႐ႈၿပး ျပဇာတလအပခကမားရပါက ျပငဆငျခငး၊ျပဇာတေျပာစကားမား အားနညးပါက ျဖညစြကျခငး၊ ေနာကတစႀကမျပဇာတျပသျခငး၊ စစတမးေကာကျခငး ျပနလညသးသပျခငးဟေသာလပငနးစဥက အႏသေတသနခရးစဥတစေလာက ျပလပရျခငးျဖစသည။ခရးစဥစထြကစတြငအေျခခစဥးစားခကျခငးမတညသညအႏပညာသမားမားႏငသေတသနသမားမားျဖစသညတငခရးအတထြကတငဆကေဖာေျဖမႈမားေဆာငရြကရငးရညရြယခကသညတစသားတညးျဖစလာသည။အႏပညာအဖြ႕ကလညးသေတသနအတြကၾကညလာသလမမတ႔သေတသမားကလညးအႏပညာအတြကျမငေပးတတလာသည။

မမတ႔'အႏပညာျဖငေပါငးကးျခငး(BuildingBridgesThroughArt)"အစအစဥ၏ရညရြယခကမားျပညမျခငးရမရမာမယတျပတေျပာရန ခကခလေပမည။ သေတသနျပခကမားသညလညး သပရပသည

အႏသေတသနခရး (သ႕မဟတ) သေတသနႏင အႏပညာၾကား ေပါငးကးျခငး

48

ဒဇငး၊ ခငလသညနညးနာျဖစမညမာ မေသခာလပါ။သ႔ရာတြင ေသခာသညေအာငျမငမႈကားရေပသည။သေတသမားႏငအႏပညာသမားမားၾကား ေပါငးကးေပးႏငချခငးပငျဖစေပသည။ မမအဖ႔ ယငးေပါငးကးမႈသညအနာဂတသေတသနမားတြငအႏပညာရပတစမးမးကအသးျပၿပး ေဆာငရြကသြားေစရန ခငမာသည အားအငတစခအျဖစ ရေနေစပါမည။

နဂးအႏသေတသနမားကေဆာငရြကခြငရျခငးသညအသအမနရာေဖြ

သည သေတသနလပငနးတြင အျခားတစဖက၌ရေနေသာ ႐ႈေထာငတစခက မတဆကထေတြ႕ခြငရရချခငးျဖစသည။သမာ႐းကသေတသနသမားတစဦးျဖစခေသာမမကအေတြးသစ၊အျမငသစ၊ရႈေထာငသစျဖငအႏပညာအားေပါငးစပပေဖာရန၊ေဖာကထြကစဥးစားရနျဖစေစခသညအႏသေတသနအစအစဥ၊ယငးအစအစဥတြငပါဝငေသာအႏသေတသနမတဆက အလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားအတြက ေကးဇးမားစြာတငရပါသည။မမသည လမႈသပၸသေတသတစဦးအျဖစသာ အဓကရေနမညျဖစသျဖငအႏပညာမားက လႈငလႈငသးရသည အႏသေတသနမးက ေရရညတြငလပေဆာငရန ဦးစားေပးအျဖစမထားရေသာလညး၊ မမျပလပသညသေတသနမားကၾကည႐ႈရာတြင အႏသေတသန႐ႈေထာငမားမလညးထညသြငးၾကည႐ႈမမညျဖစသည။ အနညးဆးဆရလင အႏပညာအသးျပအစရငချခငးသေတသန (Art-informed inquiry)ကသ႔ေသာ အႏသေတသနပစမးကေတာ မမ၏ သမာ႐းကသေတသနလပငနးမားႏငေပါငးကးခတဆကကာ ေနာကဆးထြကကနမားျဖစသည သေတသနအစရငခစာမား၊ သေတသနေတြ႕ရခကမားက အႏပညာရငမားႏငဆကလကပးေပါငးၿပး ဦးတညရာ ျပညသလထႏင ေပါငးကးေပးမေနဦးမညျဖစသည။

သပၸနညးကျခငးက အသားက နားလညသညသ အနညးအကဥးသာရသညကမာၻေျမတြငလသားအမားစထမမေပးခငသညအသေတြ႕ရခကမားေရာကရလလင လအမားစ၏ေန႔စဥဘဝတြင ေနသားတကရငသနေနသညလသားဆနမႈ(တစနညး)အႏပညာဆနမႈနညးလမးမားက အသးျပကာ ျဖန႔ေ၀ေနရပါဦးမည။ သပၸနညးကေတြ႕ရခကမားကလအမားထ အႏပညာအသးျပၿပး ထေတြ႕ေပါငးကးေစရပါဦးမည...။သပၸနညးကနညးလမးမားတြငအႏပညာမားကထညသြငးေပါငးကးေစရပါဦးမည...။အႏသေတသနမားဆကလကလပေဆာငေနရဦးမညျဖစပါသည...။ဤသညပင မမ၏အႏသေတသနခရးျဖစသည...။ဤသည

ျပညစေအာင

49

ပင သေတသနႏငအႏပညာတ႔ၾကား ေပါငးကးၾကညျခငးျဖစသည....။ဤသညပငအနာဂတသ႔ဆန႔ထြကေနဦးမညေပါငးကးခရးျဖစပါသည...။

Reference:

(1) A Practical Guide to Art-related Research by Maggi Savin-Baden and Katherine

Wimpenny(2014)

(2) Social Science Research: Principles, Methods, and Practices by Anol Bhattacherjee

(2012)

အႏသေတသနခရး (သ႕မဟတ) သေတသနႏင အႏပညာၾကား ေပါငးကးျခငး

50

လဆသညမာတစဦးတစေယာကတညးရပတညေနထင၍ရေသာသတဝါမဟတပါ။လတစဦးခငးေတြ႕ႀကရေသာအေနအထားမား၊အျဖစအပကမား၊ အခငးအရာမားအားလးက စစညးေပါငးဖြ႕လကသညအခါလမႈေရး၊ႏငငေရးသေဘာမားသကဝငသြားပါေတာသည။

အႏပညာရငမားသည မမတ႔၏ တစကယရညခစားခကမားကအေသးစတဖြ႕ႏြ႕ခြငရေစေသာ ေမာဒနအႏပညာေခတကာလက ေကာလြနလာၾကၿပးေသာအခါ မမတ႔၏ခစားမႈက ျဖစေပၚေစေသာ ပငမအၾကာငးတရားမားဆသ႔ ဆနးစစလာခၾကပါသည။ မမႏငမမပါဝငေသာ လမႈဝနးကငအတြငး လကရျဖစေပၚေနေသာအရာမား အကးသြားမား၏႐ကခတခကမားအေပၚ အာ႐စကလာခၾကသည။လမႈေရးျပနာမား၏ရငးျမစအစဆသ႔ဆနတကသြားၾကပါေတာသည။

ကြၽနမအႏပညာဘဝအစမာပငမမဆသညမာမမအနးပတဝနးကငမနသမ အတြငးရ တစဦးတစေယာကခငးစျဖစေနၾကေသာ မမမားအားလး ပါဝငႏငသညဆေသာ သေဘာတစခက စတငသျမငလာပါသည။ လတစေယာက၏ ျဖစျခငး၊ ပကျခငး အေၾကာငးတရားမားတြငကာလ၊ေဒသ၊ပေယာဂမားအားျဖင စပယကဖြ႕တညလကရျခငးအေပၚကြၽနမအႏပညာလကရာမားဖြ႕စညးမႈျပရနအားသနလာပါသည။

လယေတာစတြငးက အႏပညာလကရာဆသညမာ လတ႔၏ျဖစျခငး၊ ပကျခငးအေၾကာငးမားက ေဖာျပထားေသာအရာျဖစသညဟဆခပါသည။ကြၽနမမတေဆြမား၏အသမားသညကြၽနမ၏လကရာမား

ျဖမြန

51

ကမားစြာတြနးအားေပးေနသကသ႔ပငလြတလပခြငကပတပငထားေသာသတငးစာျပငပကအေၾကာငးအရာမားသညကြၽနမတ႔၏ခစားခကအသကကယစားျပေနသညကသတျပေလလာခရပါေတာသည။ထ႔အတြကကြၽနမတ႔အားလး၏ စတခစားခကမားက ျဖစေပၚလာေစေသာ ကာလ၊ေဒသ၊ပေယာဂဟသညႏငငေရး၊လမႈေရးအေျခအေနမားဆသ႔ခဥးကပေလလာမႈျပခရပါသည။

ကြၽနမတ႔ရငထက အသမား၊ ကြၽနမပတဝနးကငရ မထြကေပၚ ႏငေသာအသမားတြင မညသ႔ေသာအေၾကာငးေတြ ပါဝငေနသညဆသညအေၾကာငးအခကမားအေပၚကြၽနမအေနႏငအႏပညာျဖငသာရငဖြငႏငမညကလညးနားလညလာပါသည။

ကြၽနမတ႔ကယစမာ သမးသဝကကြယထားရေသာအသမားဘာေၾကာငရေနၾကရပါသလ။ထေမးခြနးေအာကတြငအေၾကာငးတရားမားစြာ ပါဝငပါသည။ထၿမသပထားရေသာအသမားသညလြတလပခြငမရျခငး၊သာတညမခြငမရျခငး၊လသားတငးေမြးရာပါပငဆငခြငရအပေသာ လ႔အခြငအေရးမားဆး႐ႈးျခငးစသည ပငမျပနာမားမ ကြၽနမတ႔ကနာကငကကခေနေစရာမတတတဆတငညညးေနေသာအသမားမဟတလား။ကြၽနမသည မမကယတငမစတငကာကြၽနမ ပတဝနးကငတစခလးဆမအေၾကာငးအခကအလကမားကစေဆာငးရပါေတာသည။ကြၽနမ၏HopeSeries ျဖစသညဒစဂစတယအႏပညာလကရာမားသညကြၽနမပတဝနးကငရအျဖစအပကအေနအထားမားလညးျဖစပါသည။

ေမာလငျခငး အခကအလကမား

52

ကြၽနမပတဝနးကငတြင ဆငးရတြငးမ ႐နးမထြကႏငၾကေသာမတေဆြမားစြာရေနၾကသည။ကြၽနမတ႔ ႏငင၏ ႏငငေရးလမးစဥအျဖစခမတထားေသာ ပါတလမးစဥသေဘာတရားသည ဖတၾကညလကလငျပညစလကရသည။ႏငငအတြငးတြငငတမြတဆငးရမြေတမႈကဘာေၾကာငၾကာေလဆးေလ ျဖစေနရျခငးသည ႏငငသားမားအတြက လသားဘဝျဖစတညျခငး၏ အဓပၸာယေပာကဆးျခငး၊ လသားျဖစတညရျခငး၏အႏစသာရ ဆး႐ႈးရျခငးျဖစသည။ဆငးရမြေတမႈအတၿပးသမားကအေျခခလတနးစားအျဖစ သတမတထားသျဖင အေျခခလတနးစားဆသညသေဘာတြင မညသညအခကအလကမားရသညက ပထမေလလာရပါေတာသည။ေတာငသလယသမားမားႏငအလပသမားမားသညကြၽနမတ႔ႏငင၏ အေျခခလတနးစားမားျဖစသည။ ကြၽနမတ႔ႏငငတြင လယသမားမား မမလယယာထြက စပါးသးႏမားက လြတလပစြာေရာငးခခြငသယယခြငမရေသာဥပေဒရသည။တစေနရာမတစေနရာပ႔ေဆာငျခငးကဆနေမာငခဟေသာ ဥပေဒေကာကြငးကကြငးေရာငရငးအာဏာရေသာေငြရငမားေအာကဒးေထာကကေရာကသြားၾကရသည။လယစကေသာေတာငသလယသမားတ႔အတြကတစဝမးတခါးမလႏငေသာအေနအထားမား ရၾကရေတာသည။ ကန႔သတခကမားေသာ ဥပေဒေၾကာငအေျခခလတနးစားမားအကးစးပြားကငးမရျခငးအေပၚေလလာဆနးစစျခငး၊ဥပေဒသညအပခပသလတနးစားႏငအာဏာရေငြရငလတနးစားမားအတြက လသလ အကာအကြယေပးေနျခငး၊ အျပေကာငးေသာဥပေဒအတြငးအေျခခလတနးစားမားသညစစတရငအကြကမားအတြငးရ နယ႐ပကေလးမားသဖြယ ျဖစေနၾကသညက ကြၽနမအေနႏင အႏပညာလကရာအားျဖင HOPE ဆေသာ ေခါငးစဥေအာကတြင တငျပခပါသည။

အေျခခလတနးစားမားျဖစေသာ လယသမားမားသည လယယာေျမျဖငသာထြနယကစကပးအသကေမြးၾကရပါသည။သ႔ေသာအခနတစခတြင လယသမားမားသည လယလပသတငး လယပငႏငရမညဟေသာ ႏငငေတာ၏ေကြးေၾကာမႈေအာကတြင မမပငဆငလပကငေနေသာလယယာေျမမထြကေပးၾကရသည။ႏငငႏငအဝမးရလယသမားမားကစၥသညအေၾကာကတရားေအာကဝယအသတတရငးဘဝမားစြာကြေၾကၾကရသည။ မလေလာကေသာ စားဝတေနေရးအတြက မသားစအတြငးရဘဝမားအသြငေျပာငးသြားၾကရသည။ ၿမ႕ျပလေနမႈဘဝမားထတးဝငေရာကရ လာၾကရေတာသည။ ေရခေရေရာငးသ၊ ေရခေခာငးေရာငးသ၊ အမားသးအမသာေစာငသ၊ ပလတစတစေကာကသ၊ ခစာေရာငးသ၊ ဆကကားနငးသ၊ ႐ေဆး၊ အခဥေပါငး၊ ေဆးလပ၊ မနယ

ျဖမြန

53

စသည တလမလပစၥညးမား တစကယရည လညလညေရာငးေနသ၊ေၾကာငေဆး၊ ငကစာေရာငးသမား စသညအလပမားျဖင ၿမ႕ျပဘဝတြငကငလညေနၾကရပါေတာသည။ေျမႀကးကေရႊသးရမညဟေသာေဆာငပဒသညအသတျဖညးျဖညးတးကာေပာကသြားေတာသည။ထေပာကသြားေသာ အသထတြငရသည ေၾကကြဖြယထတေဖာျခငး၊ ထြကေပၚ ႏငျခငးမရသည အသတတ႐ပပလႊာမားက ကြၽနမ စးစမးရာေဖြစေဆာငးခပါသည။ထ႐ပပလႊာမားသညကြၽနမ၏HOPEတြငထငရားစြာရေနေသာက႑တစချဖစပါသည။

ဆငးရတြငးနကေသာေတာငသလယသမားမားသည ၿမ႕ျပဘဝကလမးတကလာလၾကပါေတာသည။ ေကာငးမျပညစေသာရြာမ ေကာငးသားေလးမားသညရြာကးကာေကာငးတကဖ႔ခကခေနၾကသည။သတ႔ေလးမားသည ၿမ႕ျပမ အလပသမားစေဆာငးရန ေရာကလာသမားႏငလကပါကာ ၿမ႕သ႔ေရာကလာၾကသည။ အခ႕ကေလးငယမား ၿမ႕ျပတြငကေလးအလပသမားေလးမားအျဖစအလပလပၾကရေတာသည။အစပ း႐မလတနးပညာေရးမႏငသတ႔၏ပညာေရးကအဆးသတလကကာၿမ႕ျပမားတြင ေစးအကအေရာငးသမားေလးမား၊ စားေသာကဆင စားပြထးမ ား၊အမတြငးလကမႈလပငနးမားစသညတ႔တြငကငလညၾကရပါေတာသည။ ေကာငးပညာႏငေဝးကြာေသာအေနအထားတြင အတတပညာတစခခလညး မျပညစေသးဘ ခြနအားကသာအသးခရသည လပအားသကသကကသာအားထတလပကငရေသာကေလးငယမား၏ေရ႕ေရးသည မညကသ႔ ေခာေမြ႕လာႏငပါေတာမညလ။ ကြၽနမ၏ HOPEတြငကေလးငယမား၏အေနအထားကေဖာျပထားခပါသည။

ေမာလငျခငး အခကအလကမား

54

ေရး႐းအစဥအလာအားႀကးမႈေၾကာင ကြၽနမသငယခငးတစေယာကဆယတနးေအာငေသာလညးမဘမားကမနးကေလးဆတာမဘမကေစေအာကကအေပာကခလ႔မျဖစဟေသာအယအဆေၾကာငေကာငးဆကမတကျဖစေတာသညက အမတရမသကသ႔ မနးမသားတစေယာကပညာ႟ ဏခြနအား မညမျပညစသညျဖစေစ အမေထာငသညဘဝေရာကလငအမေထာငႏငမသားစအေရးသညသာအဓကအျဖစဖကတြယကာမမ၏အရညအခငးမား ျမႇပႏလကရသညက မားစြာႏေျမာရပါသည။ျမနမာျပညအတြငးအမးသမးမားမမတ႔၏အရညအခငး႟ ဏပညာကအမ၏ျပငပ ကယျပန႔ေသာ လမႈဝနးကငတြင အသးခပငခြငရသညကကြၽနမေဖာထတလသျဖင ကြၽနမအေနျဖင ေရး႐းဓေလလႊမးမးမႈ အေနအထားကေလလာရပါသည။'သားကသခငလငကဘရား"ဟေသာအစဥအလာေအာကတြင မနးမသားတ႔၏အရညအခငးအသ႟ ဏပညာမားအေဟာသကမျဖစႏငေစရနကြၽနမေတြ႕ရရသညမနးမသားတ႔၏အေနအထားက The Polite Wave အမညရ အႏပညာလကရာမားတြငထညသြငးတငျပခပါသည။

အႏပညာရငမားသည မမတငျပလေသာ အေၾကာငးခငးရာမားအခကအလကမားအတြက မမပတဝနးကငရအျဖစအပကအေနအထားတ႔၏အရသေဘာကအမနအတငးသျမငေအာင ႀကးစားခဥးကပၾကရပါသည။ Contemporary Art အႏပညာဆသညမာ ေခတၿပင လမႈဝနးကငအေနအထား၊ ႏငငေရး၊ လမႈေရး၊ ပညာေရး၊ ကနးမာေရးစးပြားေရး စသညမားႏင သဘာဝဝနးကငကစၥရပမား ပါဝငပါသည။

ျဖမြန

55

အတတပညာပငးတြင နညးလမးအသြယသြယ မားျပားစြာရေသာလညးအေၾကာငးအရာအားျဖင ခငမာေအာင တညေဆာကရပါသည။ထသ႔အေၾကာငးအရာမားခငမာေစရနသေတသနျပလပျခငးသညအေရးႀကးေသာအေျခခအခကျဖစပါသည။

ပညာအလငးပြငျမနမာသေတသနေဖာငေဒးရငး၏ အေျခခသေတသနနညးနာသငတနးမစနစတကျဖငေသခာခငမာေသာသေတသနျပလပျခငး နညးစနစမားက တကေရာကခြငရသညမာ ကြၽနမအတြကကေကာငးျခငး တစရပျဖစပါသည။ အႏပညာအလပအတြက တကခငမာ၍ စနစကေသာ သေတသနတစခ မညသ႔ျပလပရမညက သရနားလညလာရပါသည။အႏပညာအတြကသေတသနသညအလြနအေရးပါသလ သေတသနျပထားသည ခငမာသည အခကအလကေကာငးမားသညလညးအႏပညာအျဖစျပနလညဖြ႕စညးမႈျပလငစတဝငစားဖြယအႏပညာလကရာမားထြကေပၚလာမညမာအေသအခာျဖစပါသည။

ကြၽနမတ႔အေနျဖငေကာငးမြနေသာလမႈဘဝအေျခအေန၊ေကာငးမြနေသာ ပညာေရးစနစ၊ ေကာငးမြနတးတကေသာ ႏငငတစႏငငျဖစေပၚလာေစရနကြၽနမတ႔သညကြၽနမတ႔၏အေနအထားအမနကအရကအရအတငးသထားမအမားမားက ျပငဆငႏငမညျဖစသလလအပခကမားကလညး စနစတကျဖညဆညး အေကာငအထညေဖာေဆာငႏငမညျဖစပါသည။ဤသညမာကြၽနမတ႔အားလး၏ေမာလငခကျဖစပါသည။

ေမာလငျခငး အခကအလကမား

56

လြနခေသာႏစကာလမားဆကျပနၾကညေသာအခါစစအာဏာရငစနစေအာကက ျမနမာႏငငသညသေတသနပညာရပတ႔ႏင ေဝးကြာခရသည။ သ႔ေသာ ယခအခနတြငမ လတငးက သေတသနလပငနးကစတဝငစားလာၾကသည။အေလးထားလာၾကသည။

အႏသေတသနအေၾကာငးမေျပာခင သေတသနလပငနးႏငကြၽနေတာတ႔ဆကႏြယမႈအေၾကာငးကဦးစြာတငျပလပါသည။ကြၽနေတာေထာငကျပနလြတလာၿပး ဆကသြယေရးဥပေဒျပငဆငႏငေရးအတြကလႈပရားေဆာင႐ြကသညအခါ ယငးဥပေဒရ မညသညပဒမမားကမညသညအတြကေၾကာင ျပငဆငရနလအပေၾကာငးက အရငဆးသေတသနျပလပရနစဥးစားမသည။ကြၽမးကငသညဥပေဒပညာရငမား၊အငတပညာရငမားႏငလ႔အခြငအေရးပညာရငမားထခဥးကပကာလအပသည ေမးခြနးမားကေမးရသည။ ဆကသြယေရးဥပေဒျဖင တရားစြဆထားသညအမႈမားကမတတမးတငေလလာရသည။ဆကစပသညဥပေဒမားက ဖတ႐ႈမတသားရသည။စသညျဖငသေတသနလပငနးက စတင႐းသြပလာခသည။

၂၀၁၇ ခႏစ၊ ၾသဂတလတြင ဆကသြယေရးဥပေဒျပငဆငခကကသမၼတက အတညျပခၿပးေနာကတြင လြတလပစြာထတေဖာေျပာဆခြင

ေမာငေဆာငးခ

57

က ထနးခပကန႔သတထားသည အျခားဥပေဒမားကပါ ျပငဆငရနဆကလက ႀကးစားခငလာသည။ယငးသ႔ျဖင၂၀၁၈ခႏစ၊ ဇနနဝါရလတြငအသအဖြ႕ေပၚေပါကလာချခငးျဖစပါသည။အသအဖြ႕သညသေတသနအေျချပထားသည တကကြလႈပရားသည လငယအဖြ႕အစညးျဖစၿပးဥပေဒမားျပျပငေျပာငးလႏငေရးအတြက သေတသနစာတမးမားက အခါအားေလာစြာထတျပနလကရပါသည။

သေတသနလပငနးတြင ရာေဖြေတြ႕ရခကမား အေရးႀကးသကသ႔အဆပါေတြ႕ရခကမားက မညကသ႔တငဆကျပသမညနညး ဆသညအပငးသညလညးအေရးႀကးျပနသည။ထြကရလာသညအစရငခစာမားသည စာသားမားအတးလက၊အတစလကႏငသာမနျပညသ နားလညရနခကခေန၍မျဖစေပ။ Graph, Pie chart မားျဖင ေဝေဝဆာဆာဖနတးေပးႏငလငေတြ႕ရခကမားကလတငးစတဝငစားၿပးအလြယတကဖတ႐ႈႏငမညျဖစသည။ ေနာကပငးတြင ၃ မနစထကမပေသာ VideoReportမားပါျပလပလာႏငပါကပေကာငးပါသည။

သေတသတ႔အေနျဖင မမ၏ေတြ႕ရခကမားက လထစတဝငစားမႈျမငတကလာေစရနပမဆနးသစေသာတငဆကျပသမႈမားဖနတးေနရနလအပလပါသည။ ေနာကပငးတြင EMReF ၏ သေတသနအလပ႐ေဆြးေႏြးပြမားတြင စတငသးႏႈနးေျပာဆလာသည 'အႏသေတသန" ဆသညအသးအႏႈနးကသေဘာကမလာသည။ကြၽနေတာကယတငကဗာဆရာတစဦးျဖစသညအတြက သေတသနေတြ႕ရခကမားက ကဗာျဖငတငဆကႏငမလားဟ ေတြးမသည။ အခကႀကသညမာ ကဗာဟသညထငသေလာကမ႐းရငး။ တစခခကဖတၿပး အေၾကာငးအရာက ကဗာျပနေရးဖ႔ဟသညကဗာဆရာကယတင၏ရငထထခတမသြားရနအရငလအပသည။ ထခတသြားလငပင ကဗာဆရာက အဆပါ အေၾကာငးအရာကကဗာေရးဖြ႕ဖ႔စာနဝင/မဝငမသႏင။အတငးႀကးကဗာလပေရးပါကလညးကဗာဓာတျပယသြားႏငသည။

သ႔ေသာ ကြၽနေတာအေနျဖင ISP က ထြကရခသည 'တ႐တ၏အလႊာစဆကဆေရး မဟာဗဟာႏင ျမနမာႏငင၏ ပကတအေျခအေန"ဆသည သေတသနစာတမးတစေစာငကဖတမၿပး မထငမတဘ ကဗာတစပဒခေရးခဖးသည။ 'အႏသေတသန"က သ၍မဟတဘ စာတမး၏ေစေဆာမႈျဖငကဗာေရးျဖစသြားျခငးျဖစသည။ပထမဦးစြာယငးစာတမးပါ အေၾကာငးအရာအကဥးခပက အနညးငယ ေကာကႏတတငျပလပါသည။

တ႐တ၏အလႊာစဆကဆေရးမဝါဒသည ျမနမာေရးအခငးအကငးသစတြငအေရးပါလာသညအသငးအဖြ႕၊လပဂၢ လမားႏင'ကြနးရ"(Guanxi)

သေတသနေတြ ႕ရခကမားက ကဗာအျဖစ ေရးမျခငး

58

ဟေခၚေသာ အျပနအလနဆကဆေရးမား တညေဆာကထားျခငးျဖင၎တ႔၏အကးစးပြားမားကျမႇငတငရန ပတဝနးကငေကာငးတစခ ဖနတးယျခငးသည။'ဆကဆေရးမားကအေျချပၿပးအျပနအလနအကးေပါငးကးဆကသြယေသာကြနရကမား"ဟအဓပၸာယဖြငေလရသည'ကြနးရ"သညတ႐တစးပြားယဥေကးမႈတြငအေျခတညေသာလမႈဆကဆေရးအယအဆတစချဖစသည။

တ႐တယဥေကးမႈတြငလတစဦးတစေယာကကအျခားသတစဦးတစေယာကအား အျပနအလနသေဘာကေရး႐ႈ၍ မကႏာသာေပးျခငးျဖင 'ကြနးရ" အျပနအလနဆကဆေရးက တညေဆာကသည။ ထသ႔မကႏာသာေပးျခငးအားျဖငတစဖကသားအားအနာဂတတြင ျပနလညကညရမညဟေသာ လမႈေရးဝတရားက တညေဆာကျခငးျဖစသည။အဆပါလမႈေရးအရငးအႏးမားက အသးျပၿပး သတငးအခကလကႏငအရငးအျမစမားရရေစျခငးစေသာအထးအခြငအေရးမားကလကလမးမရနေဆာငရြကၾကသည။ထနညးျဖငျမနမာလမႈစးပြားနယပယအသးသးမပဂၢလမားႏငဆကဆေရးတညေဆာကၿပးအနာဂတလမႈစးပြားကစၥရပမား၌တ႐တအကးစးပြားအတြကအခြငအလမးမားဖနတးေပးႏငသည။

တ႐တ၏ အလႊာစဆကဆေရးမဝါဒတြင ဦးတညခက သးခေတြ႕ရသည။ ပထမဦးတညခကမာ ျမနမာႏငငေရးႏင လမႈစးပြားနယပယအသးသးရ အေရးပါေသာသမားႏင ဆကဆေရးတညေဆာကကာတ႐တ၏ပရပက ျမႇငတငျခငးျဖင ၎တ႔၏စးပြားေရးႏင မဟာဗဟာေျမာက စမကနးမား၌ ျမနမာျပညသလထ၏ေထာကခမႈက ရယလျခငးျဖစသည။တ႐တခရးစဥမားတြငပါဝငသမား၏အဖြ႕အစညး၊ေနထငရာေဒသႏင ေနာကခအေျခအေနမားသည ျမနမာႏငငတြငရေသာတ႐တစမကနးမား၊ရပဝနးလမးေၾကာငးစမကနး (BeltandRoad Initiative)ကသ႔ အလားအလာရေသာ စမကနးမားႏင ဆကစပလကရသညကေတြ႕ရသည။

အဆပါစာတမးကဖတ႐ႈၿပးေနာက စာတမးပါအေၾကာငးအရာမားက အေျခခထားသည 'ကြနးရ"ဆသညကဗာက ေရးျဖစချခငးျဖစသည။ေတြ႕ရခကမားအားလးကကဗာတစပဒတညးတြငသမးကးထညသြငး၍မရႏငေပ။ ကဗာဆရာ၏စတ၌ စြထငေသာအပငးမားသညသာ ကဗာတြငေျခရာထငခပါသည။

ေမာငေဆာငးခ

59

ကြနးရ(Guanxi)

မကႏာသာေပးမႈန႔မားယခေသာမကႏာသာေပးမႈ။ေလႀကး/မးႀကးတဒဏေညာငပငေလးကမခႏငရာဘးၫႊတကလာတေညာငကငးကေထာကမဖ႔ရာေျခတစဖကျပတစစသားမာခငးေထာကကမရ။ေျခအတေတြေပးပ႔လႉဒါနးသကေျမျမႇပမငးေတြကလညးလကေဆာငေပးျပနတယ။စမကနးေနရာမာေကာငးေဆာငသစေတြ၊လမးအသစေတြ၊မတဆစားပြေတြ၊လပ/စစမးေတြ။

ဘယလကျဖငကေသာတစဆပစာေပါကေပါကညာလကျဖငသမးယခေသာတစလညးစာရတနာ။

ေပါကေပါကေတြထကအေကြေစေလးေတြဆအငမးမရမကလးမား။။

-ေမာငေဆာငးခဧၿပ၊၂၀၁၈ လကရသေတသမားက တကတြနးလသညမာ သေတသနေတြ႕ရ

ခကမားက ကဗာဆရာ၊ ပနးခဆရာ၊ ကာတြနးဆရာ၊ ေတးေရးဆရာစသည အႏပညာရငတ႔ထခဥးကပၿပး အေရာကေပးပ႔ေစလပါသည။အႏပညာ၏သေဘာတရားအရအတငးလပႀကဖနတး၍မရသညအတြကသေတသနေတြ႕ရခကမားကဖတ႐ႈၿပး အႏသေတသနတစခ ထြကရလာႏငျခငးရ၊မရကေတာအာမမခႏငေပ။သ႔ေသာဖနတးျဖစခသညရေသာမမတ႔၏ေတြ႕ရခကမားကအႏသေတသနအျဖစလထစတဝငစားေအာငထပမတငဆကႏငမညအခြငအေရးရရလာမညျဖစပါသည။

သေတသနေတြ ႕ရခကမားက ကဗာအျဖစ ေရးမျခငး

60

okawoejrpfzsm;? vlom;tEkynm

''အႏပညာသည သေတသနေမးခြနးထတျခငးမအစ၊ သေတသနေလလာေတြ႕ရခကမားက ရငးလငးတငျပခကမားအဆး၊ သေတသနရ႕ျဖစစဥတငးမာမရမျဖစပါပ၊အခရာလညးကတယ။""

သေတသနနညးနာပညာရငႏစဦးျဖစတေအာစတငႏငေဖာရနာရ၁ တ႔ရ႕အထကပါအဆကဖတရတအခါေကာစးစာေပတကပငရငကေကာစးဝငးကေျပာတယ။''သေတသနေတြ႕ရခကေတြကအႏပညာန႔ဖြငဆတငျပၾကတာေတာ နားလညလ႔ရပါတယ။ သေတသနေမးခြနး (researchquestion) ထတတအခနမာ အႏပညာ ဘယလပါဝငတယဆတာကေတာသခငတယ၊ဖတခငပါတယ""တ။

ဆယႏစေကာ သေတသနသကတမးတစေလာကမာ ကြၽနေတာအတြကအႏပညာအဆနဆးသေတသနတစခက ကေကာစးဝငးန႔တကြကြၽနေတာရ႕သေတသနန႔အႏပညာမတေဆြေတြအားလးကေျပာျပခငပါတယ။ ''Border Lives"" ''နယစညးခဘဝမား"" ဆတ သေတသနအေၾကာငးေျပာျပခငတာပါ။ ''နယစညးခဘဝမား""ဆတသေတသနကျမနမာႏငငန႔အႏၵယ၊တ႐တ၊ဘဂၤလားေဒရ၊ထငး၊လာအစတႏငငေတြန႔နယနမတခငးထစပေနတေနရာေတြမာ ျပလပသြားဖ႔ ရညရြယထားပါတယ။ လကရမာေတာ ျမနမာ-တ႐တနယစပျဖစတ ကခငျပညနယ

၁Austin,D.,&Forinash,M. (2005).Arts-based inquiry. InB.Wheeler (Ed.),MusicTherapyresearch(2nded.,pp.458-471).Gilsum,NH:BercelonaPublishers.

ျမတသကသစၥာ

61

အတြငးကဖေမာန႔မငဂာယန-လြယဂယေဒသေတြမာကြငးဆငးေလလာသေတသနျပလပထားၿပး သေတသနေတြ႕ရခကေတြက သေတသနအစရငခစာန႔ဝတတသးပဒအေနန႔ေရးသားထားပါတယ။ဝတတသးပဒက သေတသနအတြငးရရခတ ''case studies"" မားက အေျခခၿပးစာေရးဆရာမေသာတာေအးလက ခစားပေဖာထားတာ ျဖစပါတယ။ဆရာမေသာတာေအးလကယတငသေတသတစဦးအျဖစဖေမာန႔မငဂာယန-လြယဂယေဒသေတြကသြားေရာကေလလာခၿပးအဆပါဝတတမားကခစားျပစခတာျဖစပါတယ။

''နယစညးခဘဝမား""ဆတသေတသနရ႕ေတြ႕ရခကေတြကဝတတသးပဒအျဖစေရးသားတငျပခလ႔ဒသေတသနက''ဆယႏစတာသေတသနခရးရ႕ အႏပညာအဆနဆးသေတသန""လ႔ ၫႊနးဆခတာမဟတပါဘး။ႏငငတစခရ႕ အစြနအဖားနယစပေဒသေတြန႔ဆငတ အေၾကာငးအရာေတြ၊လသားေတြကစညးျခားထားတ ျမငႏငေသာ၊မျမငႏငေသာနယစညးေတြစတအေၾကာငးအရာေတြကကြၽနေတာကအၿမစတလႈပရားရငခနေစပါတယ။

နယေျမရပဝနးတစခကကယပငပစၥညးတစခလသေဘာထားခစားၿပး ပမနအတငး သြားလာခရးဆန႔ေနတာ၊ လအမားက ''ငါတ႔""ဆတခစားခကန႔ ဆကဆေျပာဆေနတာေတြဟာဘယေနရာ၊ဘယလအေျခအေနမးမာ ကယပငပစၥညးဆတ ခစားခက၊ ပမနရငးႏးကြၽမးဝငေနတခစားခကေတြဟာ ယတေလာသြားသလ၊ ေပာကဆးသြားသလ၊ ဘယအရာေတြကဒလျဖစေစတာလဆတအခကေတြ။

ေနာကတစခါ ကယမပငဘး၊ ကယန႔ရငးႏးကြၽမးဝငျခငး မရဘး၊ကယကစမးတယလ႔ထငၿပး ''သတ႔""လ႔ျမငတအခါမာ ကယထငသလသစမးမဆနဘ ရငးႏးေနတာကလညး ထးျခားဆနးျပားစြာ ေတြ႕ရျပနတယ။ပစတဝငစားစရာေကာငးတာကႏငငရ႕နယစြနနယဖား၊နယျခားေဒသေတြဟာပဋပကၡေတြရတတၿပးဒေဒသကအေၾကာငးအရာေတြဟာကြၽနေတာတ႔လအမားစ ၾကားသေနရတာေတြန႔ ကြျပားတအေၾကာငးအရာေတြ ရေနျခငးပါပ။ ဒအခကေတြက နယစပေဒသေတြ၊ နယစညးေတြန႔ပတသကရငကြၽနေတာကစတလႈပရားေစပါတယ။အေတြးေတြျဖစေစပါတယ။ ဆငျခငသးသပမႈေတြ ျဖစေစပါတယ။ ဒလ႟ ဏအလပန႔ စတ ခစားခကေတြအတေပါငးဖကႏႈးေဆာတာေၾကာင''နယစညးခဘဝမား""ဆတသေတသနကလပျဖစခတယလ႔ေျပာရမာပါ။

နယျခား၊နယစပ၊နယစညး(border,frontier,boundary)ေတြန႔လသားေတြရ႕ဆကႏြယမႈဟာစတခစားခကကႏႈးဆြေပးတယ၊ဒရပဝနးေတြမာ လအမားစထငျမငယဆေနတာေတြ၊ ၾကားသေနတာေတြဟာ

သေတသနျမစဖား၊ လသားအႏပညာ

62

လကေတြ႕လသားဘဝဇာတေၾကာငးေတြန႔ ကြာဟေနတာေတြရတယဆတာက ကြၽနေတာဘယလသရလာပါသလ။ ဒအေၾကာငးက ကြၽနေတာဆကေျပာရပါလမမယ။ကယပငတယလ႔ခစားရတနယေျမရပဝနးတစချဖစေပမယ ကယန႔မတဘးလ႔ ထငခတ၊ ကယကအႏရာယျပႏငတယလ႔ေတာငခစားခတသေတြေနထငတ ျမနမာႏငငရ႕နယစပတစေနရာကေလလာတ သေတသနခရးစဥတစခကအစျပၿပး နယျခား၊ နယစပ၊နယစညးစတအေၾကာငးအရာေတြကလႈပလႈပရားရားစတဝငစားလာခတာပါ။

၂၀၁၅ ခႏစမာ ''တရားမတမႈလကလမးမေရး""ဆငရာသေတသနတစခကအေၾကာငးျပၿပးရခငျပညနယအတြငးကျမနမာန႔ဘဂၤလားေဒရႏစႏငငနယစပေဒသရပဝနးေတြျဖစတ ေမာငေတာန႔ ရေသေတာငၿမ႕နယအတြငးက႐ဟငဂာေတြေနထငတရြာေတြကသြားျဖစဖ႔ျဖစလာပါတယ။

ဒေနရာကသြားရမယလ႔ စသတအခနမာ ေၾကာကစတျဖစခမတာကသတရတယ။ ဒေနရာမာေနတ ''ကလားေတြေနတရြာေတြထကေရာကသြားရင ေပာကခငးမလေပာကသြားႏငတယ""ဆတ အေၾကာငးေတြကၾကားခရတအတြက မသြားခငမာ ေၾကာကစတရခတယ။ သေတသနကြငးဆငးေလလာတငးမာ ဘယေတာမ စားေရရကၡာမသယဖးေပမယဒခရးအတြကေတာ ျပငဆငမတယ။ ကယန႔တကြ ကယအဖြ႕ဝငေတြအတြကပါ ေခါကဆြေျခာကန႔ ငါးေသတာဘးေတြ ယေဆာငခတယ။တစသကတာမာ ႐ဟငဂာေတြေနတရြာက ပထမဆးအႀကမေရာကဖးခတေန႔မာပေၾကာကစတကသယပးၿပးကြငးဆငးခတကြၽနေတာရ႕ဝနဟာေလာပါးသကသာသြားခရပါတယ။ ရြာအဝငျမစဆပက ႏြေတာကျဖတေလာကခရလ႔ ရႊ႕ေတြအခလကေပေနတ ကြၽနေတာတ႔ ေျခေထာကေတြက ရြာအဝငေရကနတစခနားမာ ေရေဆးဖ႔စဥးစားေနတနး ကြၽနေတာေၾကာကရြ႕ခတ ႐ဟငဂာဆသေတြန႔ေတြ႕ရတယ။ ကြၽနေတာတ႔ေျခေထာကေတြ ေရေဆးဖ႔ ခြကေတြလာေပးၾကတာေပါ။ တခ႕မနးကေလးငယေတြကေတာ ႏႈတသးပါတေရကရားေတြယလာၿပး ကြၽနေတာတ႔ေျခေထာကေတြကေရေလာငးေပးၾကတယ။

ဒအခနကစၿပး ခရးမစတငမအခနထက မားစြာေပါပါးတစတန႔ကြငးဆငးေလလာမႈကျပခပါတယ။ ဓာတပေတြ ေတာေတာမားမား႐ကျဖစခတယ။အမးသမး၊အမးသားေတြရ႕ မကႏာေတြ၊ မနးကေလးေတြ၊ကေလးငယေတြ၊အျဖအစမးဝတထားတ ေကာငးသားေတြ၊ စာသငခနးထကကေလးေတြ၊အမပေတြ (အမေတြရ႕ထပတနးမာ စကားပေတြကဗမာလန႔အဂၤလပလ လကေရးလလန႔ ေျမျဖန႔ေရးထားတာက ေမာငေတာကအမတခ႕မာေတြ႕ရတယ)၊ေဒသအတြငးကေစးေတြ၊ရကငးစခနးေတြ၊

ျမတသကသစၥာ

63

လယေတာန႔ပစြနကနေတြ၊၁၉၅၅ကစၿပး၁၉၈၀ဝနးကငအထထတေပးခတမတပတငေတြစသျဖငဓာတပေတြေတာေတာမားမား႐ကယခတယ။

ခရးစဥအတြငးေန႔စဥန႔အမေလလာေတြ႕ရခကေတြအရၿခၿပးေျပာႏငတာတစခရတယ။ ဒခရးစဥမတငမ ဒေဒသမာရတသေတြ၊ အထးသျဖင႐ဟငဂာေတြအေပၚမာရတကြၽနေတာရ႕အသ(knowledge)ဟာအလြနကလြမားေနခပါလားဆတာပါပ။ခရးစဥမတငခငကေၾကာကစရာအျဖစျမငခတ၊ တရားမဝငခးဝငေနထငတယလ႔ျမငခတ ႐ဟငဂာေတြဟာတကယေတာျမနမာျပညကတျခားေသာလမးမားနညးတေအးခမးစြာလပကငစားေသာကေနၾကသေတြျဖစတယ။ သတ႔မာ စကပးလပကငခတလယယာေျမေတြရတယ။ေနထငခတအမေတြ၊ၿခဝနးေတြရၾကတယ။သာမနေတာရြာတစခက လေတြလပ ဘဝေကာငးၿပး ေနထငလပကငစားေသာကလာၾကတယ။ သာမနန႔မတတာတစခက ႐ဟငဂာေတြဟာႏစေပါငးမားစြာ ဖႏပအပခပမႈက ခစားခရတယဆတာပါပ။ ႏငငသားျဖစမႈဆတာက ဘးဘြားမဘလကထကကရရၿပးမ အခးအေငြ႕တစခလလကလြတဆး႐ႈးသြားခရတအျဖစေတြကလညးစတမေကာငးစြာၾကားခရတယ။ ၿမ႕နယေကာၿပး ခရးသြားဖ႔မဆထားန႔၊ ရြာအခငးခငးေတာငလြတလပစြာသြားလာခြငမရတသတ႔ရ႕ဘဝေတြ၊လြတလပစြာသြားလာခြငမရတအတြက ပညာသငၾကားခြငဆး႐ႈးေနတသေတြလညး အမားႀကးပါပ။ ကနးမာေရးေစာငေရာကမႈရဖ႔အတြက ေတာေတာငေတြျဖတၿပး ဘးသးေတာငန႔ေမာငေတာေဆး႐ေတြသြားရလ႔လမးမာအသကဆး႐ႈးရတျဖစရပေတြအမားႀကးၾကားသခရတယ။လၿခေရးအေၾကာငးျပခကန႔လြတလပစြာသြားလာခြငမရလ႔ တကသလတကရငး၊ အထကတနးတကရငးေကာငးထြကလကရသေတြလညးေတြ႕ခပါတယ။

ေခတအဆကဆက အာဏာပငေတြရ႕ ဖႏပခြျခားဆကဆမႈကေဒသႏရဥပေဒန႔အပခပတယဆတေခါငးစဥေအာကမာ႐ဟငဂာေတြခါးသးစြာ ေတြ႕ႀကခစားခရတာေတြကလညး သခရတယ။ အဆးဆးကေတာ ၁၉၉၂ကေန၂၀၁၃ခႏစအထသကတမးရခတ 'နစခ" ေခတလ႔႐ဟငဂာေတြ ၫႊနးဆတအခနတစချဖစပါတယ။ ကေလးေမြးဖြားျခငး၊လကထပထမးျမားျခငး၊အမျပင၊အမေဆာကျခငး၊ကြၽႏြားေပါကဖြားျခငးစတကစၥရပတငးမာအာဏာပငေတြကသတငးပ႔ရၿပး၊သတငးပ႔တအခနတငးမာေငြေၾကးေပးရတာပါပ။လကထပခြငန႔အမျပင၊အမေဆာကျခငးေတြအတြက ခြငျပမန႔ယရၿပး ေငြႏစသနးမငါးသနးထ ေပးခရပါတယ။ေငြေပးေပမယ ခြငျပမန႔က ႏစန႔ခၿပး ေစာငဆငးခရတာေတြ ရပါတယ။ဒျဖစရပေတြကေျပာျပတ႐ဟငဂာတစေယာကရ႕စကားတစခြနးကအခအခနထအၿမၾကားေယာငေနမတယ။

သေတသနျမစဖား၊ လသားအႏပညာ

64

''ကြၽနေတာတ႔ဟာ ျမနမာႏငငမာ အနမစားဘဝေတြပါ၊ ကြၽနေတာတ႔ထကနမကတာမရေတာပါဘး။""

ကြၽနေတာစတမေကာငးျဖစမပါတယ။''ကြၽနေတာတ႔ေတြကအနမစားဘဝေတြပါ""လ႔ေျပာတအခနမာကြၽနေတာမကရညကမပါတယ။ငါဟာဘာလ႔ ဒအေၾကာငးေတြ မသခရတာလ၊ အတကြငးဆငးေလလာၾကတအျခားေသာသေတသေတြလညးမသၾကဘး။ငါတ႔ဟာဒအေၾကာငးေတြသမေနခၾကဘး။ ငါတ႔ဟာ ျမနမာႏငငအတြငးမာ ေခတအဆကဆကဖႏပခပခယခြျခားဆကဆခရလ႔ ႏလးစတဝမးညႇးေလာအားငယေနတ႐ဟငဂာဆတလတစစအေၾကာငး မသခ၊ မေျပာခၾကဘး။ ငါတ႔ဟာသတ႔က ''ဘဂၤါလ""ေတြလ႔ေခၚ ၿပး၊ခးဝငလာသေတြ၊လဦးေရေပါကဖြားမႈႏႈနးျမငၿပးျမနမာႏငငကလမးန႔ၿမမယသေတြ၊အေနာကတခါးကရနသေတြလ႔ေျပာခၾကတယ။

ဘာေၾကာငပါလ၊ဘာေၾကာငဒလျဖစရတာလ။ဒေမးခြနးေတြန႔အတကခငျပညနယ၊ရမးျပညနယစတေဒသေတြ

ကသေတသနခရးဆန႔ခတယ။ ျမနမာျပညန႔ထငးႏငငရ႕ နယစပေဒသတစချဖစတ ရမးျပညအေရ႕ပငးကတာခလတကေရာကတယ။ နယစပေဒသတစချဖစေပမယ ရခငျပညနယက ျမနမာန႔ဘဂၤလားေဒရႏငငနယစပေဒသကသြားတခရးစဥလ စးရမထတလန႔စတေတြ ျဖစမေနဘး။အခနရရင နယစပတတားကကးၿပးထငးႏငင၊ မယဆငထမာလညၾကမယ၊ေစးဝယၾကမယစတအာ႐ေတြသာရေနခတယ။

တာခလတၿမ႕နယထက အခါ၊ လားဟ စတလမးေတြေနထငရာရြာေတြက ကြငးဆငးရတယ။ ဒေဒသမာရတ လတခ႕ဟာထငးႏငငမာလညး ေဆြမးေတြ၊ စးပြားေရးလပငနးေတြ၊ အမေတြရၾကတာ၊ ကးသနးေရာငးဝယၾကတာ၊ မသားစေတြထားၿပး ေနထငၾကတာေတြလညး ရၾကတယ။ နယစပတတားကေန ျဖတသနးတာမဟတဘ နယျခား 'စင" ျမစ(SaiRiver)ကေလန႔ကးၿပးျဖတသနးသြားလာၾကတာလညးရၾကတယ။စငျမစဟာျမစလ႔ေျပာေပမယေခာငးသာသာပရပါတယ။တာခလတကစငျမစကျမငေတာေမာငေတာသြားစဥကျမငခတနတျမစကျပနသတရမတယ။ စငျမစန႔နတျမစဟာ ကြၽနေတာျမငခတေနရာက အကြာအေဝးအရေတာအတတေလာကပါပ။ေပေလးဆယ၊ငါးဆယဝနးကငေလာကပရပါတယ။တာခလတကေဒသခေတြဟာစငျမစကနစၥဓဝကးလးျဖတသနးၾကတအေၾကာငးၾကားေတာ၊ ေမာငေတာကနတျမစကဘဂၤလားေဒရကဘဂၤါလေတြျဖတကးၿပးလယကတြတေပါကေတြကတစဆငပစြနကနထကပစြနေတြကညညဆလာခးတတတယလ႔႐ဟငဂာေတြေျပာျပတာကသတရတယ။ဒအခါဆကေတြးမပါတယ။

ျမတသကသစၥာ

65

နတျမစက ဘဂၤလားေဒရကလေတြျဖတၿပး ဒဘကျမနမာႏငငထလာတယလ႔ေျပာေတာ စတမသကမသာျဖစရတယ။ တာခလတကေဒသခေတြ နယစပကျဖတၿပးထငးမာရတအမးေတြဆအၿမလလသြားေနတာက ဘာမမျဖစသလ ခစားၾကရတယ။ အမနေတာ နတျမစန႔စငျမစေတြဟာႏငငႏစခရ႕နယနမတအမတအသားမျဖစခငကတညးကဒေဒသမာေနထငတလေတြဟာ ဒလပ ကးသနးသြားလာေနၾကမာလ႔လညးေတြးမတယ။တာခလတၿမ႕နယတြငးကရြာေတြမာေနတလားဟ၊အခါလမးေတြမာ ဗမာစကားလးဝမေျပာတတတသေတြ အမားႀကးရတယ။စကားျပနန႔ပေျပာရတယ။ဒအတြကဘာမအထးတလညမခစားရဘး။ဒါေပမ႐ဟငဂာေတြထမာဗမာစကားမေျပာတတတသေတြေတြ႕တအခါသတ႔ဟာတျခားႏငငကလာေနၾကလ႔ဗမာစကားေတာငမေျပာတတၾကဘးလ႔ေတြးမၾကတယ။

ငါတ႔ရ႕အျမငေတြဟာ ဘာလ႔ ကးေၾကာငးဆေလာမႈမရတာလ။ျမနမာႏငငရ႕ နယျခားေဒသမာေနထငတသခငးအတတ၊ နယျခားေဒသဆတာခငးအတတ ဒအေပၚမာရတ ငါတ႔ရ႕ခစားခကက မတၾကဘး။ခစားခကမတတအတြကနယစပေဒသေတြအေပၚမာထားတငါတ႔ရ႕လၿခေရးအျမငကက မတၾကဘး။ ရခငျပညနယက နယစပကေတာ ''အေနာကတခါး""လ႔တငစားၾကၿပး၊ဒအေနာကတခါးမကးေပါကရေအာငအ႐းကစညး႐းလပကာဖ႔ေတာငလတစဦးခငးစကေျပာၾကတယ။တျခားနယစပေတြမာ ''မနကအပယာႏးလ႔မကႏာသစရင ျမနမာျပည၊အေပါသြားတာကတျခားႏငင""ဆတအေၾကာငးေတြၾကားရငေတာသေဘာကၿပး၊ ၿပး႐ကလြၿပးဘာမထးထးျခားျခားမခစားၾကဘး။

ႏငငနယနမတေတြ၊ေျမပေတြဆတာကမ ၻာေပၚမာတကယမကျမငရၾကတာမမဟတတာ။ႏငငနယနမတေတြမသတမတခငကဆဒေနရာမာေနတသေတြဟာ အခ တျခားႏငငဆၿပး ျခားထားတ နယနမတန႔တစၿခဝနးတညး၊ တစရြာတညးေတာင ေနခၾကမာ။ နတျမစတ႔၊ စငျမစတ႔ကကးၿပးသြားမယဆရင''ငါဟဘကကမးကဘယရြာကသြားဦးမယ၊ဘယသ႔အမသြားဦးမယ စသျဖငေျပာၿပး ႐း႐းေလကေလး ဒါမမဟတဝါးတတားေလးေလာကန႔ျဖတကးၿပးသြားၾကမာ""လ႔ေတြးမပါတယ။ဒလသဘာဝအတငး ႏစရာစေပါငးမားစြာတညရခတ လသားဘဝေတြကထညသြငးစဥးစားျခငးမျပဘဘာလ႔ငါတ႔ဟာခြျခားကန႔သတဆကဆခငၾကတာပါလမ။

ျမနမာႏငငရ႕ နယစပေဒသႏစခက လပငးအတြငးေရာကရခတအေတြ႕အႀကကအေျခခၿပး ႏႈငးယဥဆငျခငေတြးေခၚသးသပမႈေတြျဖစလာတယ။လသားခငးထေတြ႕ဆကဆမႈန႔လကေတြ႕လသားဘဝေတြဟာ

သေတသနျမစဖား၊ လသားအႏပညာ

66

လသားတစေယာကရ႕ရရငးစြအသအျမငန႔ခစားခကေတြအေပၚျပနလနသးသပေမးခြနးထတႏငေစခတယ(reflectionandquestionyourself)။ဒကေနတစဆင ဆကစပပတသကမႈရတစာေပေတြ (Literature) ကဖတ႐ႈျဖစခတယ။ နယစပ၊ နယျခား၊ နယစညး (Frontier, border,boundary) စတအေၾကာငးအရာေတြအေပၚ ႏငငတကာပညာရငေတြေလလာေတြးေခၚစဥးစားၿပး ျပစထားတစာေပေတြက ဖတျဖစခတယ။ျမနမာႏငငရယလ႔ကမ ၻာမာအချမငေနရတေကာကေၾကာငး မေပၚထြနးခငက အေၾကာငးအရာေတြက သဖ႔လအပလာတယလ႔ ျမငတအတြကသမငးေၾကာငးဆငရာစာေပေတြကလညးဖတျဖစခတယ။

ဒအခါမာ နယျခား၊ နယစပ၊ နယစညးန႔ဆငတ အေတြးအေခၚပစ(Concepts) ေတြက သျမငရရလာတယ။ ကယန႔မတဘးဆတ ခစားခက၊ထငျမငယဆခကေတြကတစဆင မျမငႏငတ ''လမႈနယစညးတတငး""ေတြ လေတြအခငးခငးၾကားမာ ရေနၾကတယ။ ဒလမႈနယစညးတတငးေတြက ႏငငေရးအာဏာရတသေတြက ပမသပသညးအားေကာငးေအာငလညး တညေဆာကျပ႒ာနးႏငၾကတယ။ ဒလမႈနယစညးတတငးသပသညးဆေပၚမတညၿပး ျမနမာႏငငရ႕ နယျခားေဒသေတြက စမအပခပကငတြယမႈေတြကလညး အမးမးကြျပားႏငတယ စတနယျခား၊နယစညးျပျခငး (concept of boundary making and socialboundaries) န႔ဆငတ အေတြးအေခၚေတြ ရရ၊ ပေပၚလာခတယ။ ဒအေတြးအေခၚေတြေပၚမတညၿပး ဒါေတြက ပမနားလညရငးလငးေစမယသေတသနေတြျပဖ႔လလာပါတယ။

ဒျဖစစဥတစခလးဟာ ''နယစညးခဘဝမား"" သေတသနျဖစထြနးလာပပါပ။ ''နယစညးခဘဝမား"" ျဖစတညလာတ ျမစေၾကာငးတစေလာကကဆနတကသးသပၾကညမယဆရငလသားအခငးခငးထေတြ႕ဆကဆမႈကေနလာတခစားနားလညမႈေတြကေတြ႕ရမာပါ။ဒခစားခကေတြကေန''ရရငးစြကယ"" က ျပနလနသးသပမႈ (self-reflection) ေတြ ျဖစေစပါတယ။ ရရငးစြကယရ႕အသ၊ ကယရ႕အျမငခစားခကေတြက ျပနလနေမးခြနးထတမႈေတြ ျဖစေစပါတယ။ ေနာကတစဆငအေနန႔ အျခားသေတြေလလာၿပး ခစားခက၊ေတြ႕ရခကေတြကေဖာထတထားတ literature(စာေပ)ေတြကဖတ႐ႈခစားျခငးျဖငကယရ႕ရေနတအေတြးအေခၚေတြကျပနလညစစညးပေဖာႏငပါတယ(organizingyourthoughts,assembleandcompose thoughts and finding)။ပေပၚလာတအေတြးအေခၚအစအေဝးက ပမေသခာနားလညလတအတြက ထပမသေတသနျပဖ႔ေဆာငရြကတအခါသေတသနေမးခြနးအေသးစတေတြျပစရပါတယ။

တကယေတာသေတသနေမးခြနးဆတာA-4စာရြကေပၚမာအေမး

ျမတသကသစၥာ

67

စကားလးေတြ၊questionmark(?)ေတြအေနန႔သာတညရေနတာမဟတပါဘး။ခစားခကေတြကတစဆငျဖစေပၚလာတအေတြးေတြကအေျခခၿပးေပၚထြနးလာတာပါ။သေတသအတြကသေတသနေမးခြနးေတြဟာသတ႔ႏလးသားေတြမာ တြလြခေနတ ခစားခကေတြက အေတြးန႔သယၿပးအေတြးအေခၚေတြန႔ပေဖာထားျခငးပါ။

ပတထရစရာလလဗ၂က ေျပာတယ။ ''qualitative research""

ေတြဟာ ေဒတာေကာကယၿပး ေရးသားထား႐မဟတပါဘး။ သတ႔ကသကးရပါတယ။သစတးဝငးတစခလသစဥညႇရပါတယ။ ၿပးေတာအထညတစခလ ရကလပရပါတယတ။ ဒါေၾကာင ပတထရစရာက qualitativeresearchက'ဖနတးမႈအႏလကရာ"(craft)လ႔တငစားၫႊနးဆခပါတယ။လသားရ႕ႏလးသားက ျဖစတညလာတခစားခကေတြကလသား႟ ဏန႔ဆငျခငသကးရကလပျခငးေတြဟာ သေတသနတစခရ႕ စတငျမစဖားခရာသာဆရငကြၽနေတာကေတာ''အႏသေတသန""လ႔အမညေပးခငပါေၾကာငး။

၂Leavy,P (2015).MethodsMeetArts:Art-BasedResearchPractice.TheGuilfordPress,NewYork.

သေတသနျမစဖား၊ လသားအႏပညာ

68

(၁)အငအ၀ါတကသလသ႔ ႏငငတကာ စာေရးသားျခငးအစအစဥ

(InternationalWritingProgram)ျဖငကြၽနမေရာကရခကပါ၀ငရေသာေဆြးေႏြးပြမားႏင စာဖတပြမားတြင တကေရာကသမားထက ကြၽနမအမားဆးလကခရရခသညေမးခြနးမာသေတသတစေယာက၏ဘ၀ႏငစာေရးသတစေယာက၏ဘ၀က မညသ႔ထနးေကာငးလပေဆာငပါသလဆသည ေမးခြနးျဖစသည။ တကယေတာ စာေရးသတစဦးအေနျဖငသေတသဘ၀ကပါ ပးတြပငဆငခြငရသညမာ ကြၽနမအဖ႔ ကတရား၏ေဖးမမႈတစချဖစသည။ သေတသဘ၀က စာေရးျခငးအလပကအေထာကအကျပသလား၊စာေရးျခငးအလပအတြကသေတသဘ၀ကအေထာကအပျဖစေစသလားဟ၍ ခြျခားမေျပာႏငပါ။ သညအလပႏစခစလးသညကြၽနမအဖ႔အညမညပစၥေယာအသြငေဆာငပါသည။

စာေရးျခငးက၀ါသနာထသ ကြၽနမက မဂၢဇငးစာမကႏာမားေပၚသ႔မေရာကမ၊ ၀တရညမားမထတေ၀မ၊ ဆရယမဒယာစာမကႏာမားတြငတတထြာထြာစာမားဟဟသညသညေရးသားစဥတနးကခစခငေလးစားရေသာ စာေပမဘမားက ''စာေပ၀မးစာျပညဖ႔ ျဖညဆညးပါ"" ဆသညသြနသငမႈရခပါသည။ ကြၽနမအဖ႔ မတသားနာခစရာ စကားပါပ။ သ႔ေပမယ၀မးစာျပညမၿပဟေျပာႏငေသာအေနအထားတစခကသတမတႏငရနခကခလမမညဟထငပါသည။သငယမႈသညမဆးႏငေသာခရးရညျဖစ၏။ သညလႏငပ သငယရငး ကေလာငေသြးရငး မျပညႏငေသာ

ေသာတာေအးလ

69

အးတြင ၀မးစာသမးရပါသည။ သညအခါ လမႈေလလာေရးသေတသတစေယာကအျဖစ အသကေမြး၀မးေကာငးျပခြငရျခငးက ကြၽနမ၏စာေပေရးသားျခငး၀ါသနာအေပၚ ထပတးတနဖး ျဖစလာေစပါသည။သေတသနျပလပရာတြငႀကေတြ႕ရသညလမႈဘ၀အဖဖက႐ႈမတရသညအခါ ကြၽနမ၏စာေရးဆရာ၀ညာဥဟာလညး အစဥအၿမကပပါေလရပါသည။ စာေရးသတစဦးအေနျဖင ဇာတေကာငမးစ၏ စ႐ကသဘာ၀ကနားလညခစားမေအာငအားထတရသလ၊သေတသနခရးတြင ႀကေတြ႕ရေသာမတညေသာေနာကခအေၾကာငးအရာႏငျဖစတညေသာဘ၀မးစက ေလကကမေအာင ဆငျခငမပါသည။ သညနညးအားျဖင ကြၽနမ၏သေတသဘ၀ႏငစာေရးသဘ၀မာအျပနအလနဆကစပလကရသည။

ဒတယေမးခြနးမာ စာေရးဖ႔ရနအတြက အာ႐ႏႈးေဆာမႈက မညသ႔ျဖစေစပါသလဆသညအေမး ျဖစပါသည။ ကေလာငသကႏေသးေသာကြၽနမသာလငမဟတ၊ေရ႕ကစာေပဦးေသာငမားအပါအ၀ငစာေရးသားျခငးအမႈျပသတ႔သညမမ၏ဘ၀အေတြ႕အႀက၊ မမႏငနးစပသတ႔၏ဘ၀အေတြ႕အႀက၊ မမ၏ေလလာသငယမႈ၊ အေၾကာငးတကဆငမႈ၊ ႏစလစတ၀ငစားမႈတ႔ဆကစပလကရေနသညအေၾကာငးအရာမာဘ၀ငႏလးက သမးကးညႇ႕ငငေသာအခါ အႏရသနညးအားျဖင ဇာတလမးဆင၍တစဆငျပနလညေျပာရန စတအားထကသနၾကပါသည။ ဆငပြားယ၍ ခစားေရးဖြ႕ျခငးမသာျဖစပါသည။

တတယအမားဆးရငဆငရသညေမးခြနးမာသေတသတစေယာက၏တာ၀နတ႔တြင တစစတစရာက ရာေဖြေတြ႕ရရမညဆသည ရညမနးခကမာကနဦးကတညးကရႏငထားသည။သေတသနစာတမးမားတြငcasestudyဟကြၽနမတ႔ေခၚဆသညျဖစရပေလလာခကမားထညသြငးေဖာျပရတာမးရပါသည။ထျဖစရပေလလာခကမားကအေျခခၿပးသေတသနႏငအႏပညာေပါငးစပကာလအမားအေပၚလႊမးမးမႈရေစေအာင ဖနတးေရးသားသညအခါဘာကဆလသည၊ဘယလရလဒက ဦးတညသညဆေသာဓမၼဓ႒ာနနညးအရခဥးကပသလား၊လ၏ခစားမႈကဦးစားေပးေသာပဂၢလဓ႒ာနနညးအရသာ ခဥးကပသလားဆသည ေမးခြနးျဖစပါသည။အထးသျဖင ျမနမာႏငတ႐တနယစပကမငဂာယနႏငဖေမာသ႔ ၂၀၁၉ခႏစ ႏစဦးပငးတြင သြားေရာကေလလာရငး နယစပေဒသက လေနမႈဘ၀ကထငဟပေစသည ၀တတသးပဒက စစညးထတေ၀ထားသည''နယျခားမမးတမ""စာအပႏငပတသကၿပးေမးလၾကျခငးျဖစသည။

စာေရးသတ႔အေနျဖငမမစာအပကေနစာဖတသကမေ၀လေသာ၊ေျပာျပလေသာ အေၾကာငးအရာ၊ သ႔မဟတ လႊမးမးလေသာ အေတြးအေခၚ အစရသျဖင ရေနတတပါသည။ သ႔ေပမယ စာေရးသားမႈက

အႏပညာႏင သေတသန ေပါငးစပရာ၀ယ

70

အႏပညာတစရပအျဖစ ဖနတးသမာ ေကာငးဆရာမဟတသလ၊ တရားေဟာဆရာလညး မဟတပါ။ သငခနးစာပ႔ခေနျခငးမဟတသလ တရားဓမၼေဟာေျပာေနျခငးလညးမဟတပါ။မမမေ၀လေသာအေၾကာငးအရာကအႏရသနညးျဖငတစမစမနားလညသေဘာေပါကေစဖ႔ကအေရးႀကးသညဟ ကြၽနမခယပါသည။ စာေရးသတြင သဖနတးရျခငးအတြကရညရြယခကရေနသညတငေအာငထရညရြယခက၊ဆလရငးကေရာကေအာငစာဖတသ၏အေတြးကျဖန႔ကကေစေသာနညးျဖငတစစဆဆြေခၚလာျခငးမးကသာျပသငသညဟကြၽနမနားလညထားပါသည။စာဖတသ၏မတညေသာေနာကခအေၾကာငးအရာ၊အေတြ႕အႀက၊သငယေလလာမႈ၊ဆငျခငမႈကဦးစားေပးၿပး၊သတ႔ကလြတလပစြာေတြးျမငခစားေစရငးစာေရးသ၏ဆလရငးကပါသ႔အလလ ၿခငသေဘာေပါကသြားေစျခငးမးျဖစသည။''ဘယကစကားလးဟာဘာကေျပာခငတာ၊ဘယအဓပၸာယမးမဟတပါဘးဆတာေတြ ရငးျပေနရတာကပ ဝတတစပဒရ႕ ဆလရငးကရငးျပရသလ မလလားစရာ ေကာငးလတယ။ ေစတနာမနဖ႔ အဓကပါ""ဆေသာဆရာမမးမး(အငးလား)၏စကားကျပနလညေအာကေမမသည။

(၂)တခ ႕ကမမ၏အႏပညာဖနတးမႈအတြက လအပေသာသေတသနျပ

အခကအလကစေဆာငးျခငးက ေဆာငရြကၾကသည။ တခ႕ကေတာသေတသနရလဒကအႏပညာျဖငျပနလညေဖာကးတငဆကၾကသည။ဆရာမႏႏရည(အငး၀) ၏ ''ၿပး၍လညး ကနေတာခေတာမပါ၊ ရယ၍လညး ကနေတာခေတာမပါ""၊ ''အမတမရ၊ လမးမရ ကလေဗာတတား""၊''တခ႕အဆငးလ၊ တခ႕အဆငးမလ""၊ ဆရာမမးမး(အငးလား)၏ ''မသဓမၼစာရ""၊ဆရာေမာငသာရ၏''မတတပရပလ႔လမးမာင""၀တတ႔အတြကစာေရးသတ႔ကယတင နတကေတာဘ၀၊ အမေျခမတ႔ဘ၀၊ သလရငဘ၀၊ အငားယာဥေမာငးသတ႔ဘ၀က ထထ၀င၀င ေလလာမတသားခရေၾကာငးသမတဖးပါ၏။

ျမနမာပရသတႏငမစမးလေသာ ျပငသစစာေရးဆရာ ဒမနလာၿပသညလညး သ၏ ''Freedom at Midnight"" (ဆရာေမာငေပၚထြနးဘာသာျပနသည''သနးေခါငယလြတလပေရး"")အတြကဘရငခခပေမာငဘတတနႏငအငစအကစအရာရမားအပါအ၀ငလေပါငး၁၂၀၀ခန႔ကေတြ႕ဆေမးျမနးခရေၾကာငးIndiaTodayမဒယာႏငေတြ႕ဆေမးျမနးခနးတြငဖြငဟထားပါသည။ေတြ႕ဆေမးျမနးခသတ႔ထကရရခသညစာရြကစာတမးမား၊သကေသဓာတပမားႏငအျခားသမငးအေထာကအထားမားကလညး စေဆာငးခရၿပး အခကအလက ျပနလနတကဆငစစေဆးမႈ

ေသာတာေအးလ

71

မားကအတေရးသားမညလာရကလငးႏငအတေဆာငရြကခရေၾကာငးဆပါသည။၁၉၅၂ခႏစတြငအႏၵယသ႔ပထမဆးအၾကမေရာကဖးခနကစၿပးကနး၀ပသေႏၶတညခေသာဇာတလမးကလအပေသာသေတသနမားျပလပၿပး ႏစေပါငး ၂၀ ေကာအၾကာ ၁၉၇၅ ခႏစကမ စာအပအျဖစထတေ၀ႏငချခငးျဖစသည။အထးသျဖငသမငးေနာကခ၊ေခတေနာကခ၊အတပၸတႏင နယပယဗဟျပ အေၾကာငးအရာမား ေရးသားဖနတးလငသေတသနျပလပရနမျဖစမေနလေၾကာငးသးသပမပါသည။

အႏပညာဖနတးမႈအတြကလအပေသာသေတသနျပလပရသလ၊သေတသနရလဒက အႏပညာနညးျဖင ျပနလညတငျပသညပစတစရပလညး ရပါသည။ အမားအားျဖင လမႈေျပာငးလမႈက ဦးတညေသာသေတသနတ႔က အႏပညာႏငေပါငးစပ၍ အမားျပညသထတငျပေလရၾကသည။ သေတသနျပလပရျခငး၏ မလရညရြယခကတြင ရာေဖြေဖာထတရန၊ျပနလညဆနးစစရန၊သကေသျပရန၊ထမတစဆငမ၀ါဒျပျပငေျပာငးလေရးေသာလညးေကာငး၊ အသပညာေပးမႈေသာလညးေကာငး၊ထပမလအပေနဆျဖစေသာေလလာဆနးစစမႈမားကေထာကျပရနေသာလညးေကာငးရညရြယ၍လပေဆာငၾကသည။

ကြၽနမကယတငလညး သေတသတစေယာကအေနႏင တစခါတစရမာကြၽနမတ႔ျပလပသည သေတသနေတြ႕ရခကမား စာအပအျဖစထြကရ႐ကလြၿပးသညလပေပာကကြယသြားသလား၊ကြၽနမတ႔ရညၫႊနးဦးတညေသာ မ၀ါဒျပျပငေျပာငးလေရးလပသတ႔ထသ႔ ထထေရာကေရာကေရာကရပါရ႕လားဟ၍သသယ၀ငမသညအခါလညးရသည။သေတသနစာတမးမတဆကပြမားတြင မ၀ါဒေရးရာတာ၀နရသတ႔၊ ဆးျဖတခြငအာဏာရသတ႔၊ လႊတေတာကယစားလယတ႔၊ မဒယာတ႔ကပါ ဖတၾကားေလရပါသည။ သ႔ေပမယ သေတသန၏အႏစခပ တငျပခကကသာနားေထာငၾကတာမားၿပး သေတသနႏငစပလဥးေသာ ေနာကဆကတြ၀ငးဖြ႕ေဆြးေႏြးပြက အခနေပး နားမေထာငႏငသညအခါမးလညး ရသည။ထ႔အတသေတသနအတြကကြၽနမတ႔ကြငးဆငး၍အခကအလကေကာကယရာတြင ပါ၀ငေဆြးေႏြးၾကေသာေဒသခတ႔ထက ''ဒေလလာမႈကသတ႔အတြကဘယလအေျပာငးအလျဖစေစမာလ""ဆသညေမးခြနးမးႏငရငဆငၾကရသည။သတ႔အေနႏငလညးဖြ႕ၿဖးေရးအဖြ႕အစညးမားကတစဖြ႕ၿပးတစဖြ႕ေခါငးစဥအမးမးႏငအခကအလကမားေကာကယသြားၾကသည။သတ႔ကအခနေပး၍ေျဖၾကားလကရသည။သညေနာကဘာဆကျဖစသြားမနးမသေၾကာငး ေျပာၾကသည။ တက႐ကအကးသကေရာကမႈတစစတစရာ ရေကာငးရႏငရန မေသခာေသာလညးသညသေတသနရလဒမားသညမ၀ါဒျပျပငေျပာငးလေရးလပေဆာငႏင

အႏပညာႏင သေတသန ေပါငးစပရာ၀ယ

72

သတ႔ထေရာကရၿပး လထကလႊမးၿခမည အေျပာငးအလတစစတစရာအတြကအေထာကအကျဖစႏငေၾကာငးကသာကြၽနမတ႔ဘကကေယဘယရငးျပႏငပါသည။

သညေနာကမာကား သေတသနရလဒမားက ဆးျဖတခကခမတႏငသညအခြငအာဏာရသမားထသာမက၊အမားျပညသထကပါမညသ႔ထထေရာကေရာက ပ႔ေဆာငေပးသငသညဆေသာ နညးလမးမားကသေတသမားအေနျဖင စဥးစားလာၾကသည။ သညအခါ အႏပညာ၏အငအားက ၾကားခအျဖစအသးျပရန သေဘာေပါကလာၾကပါသည။သေတသနေတြ႕ရခကမားကအႏပညာ၏သေဘာႏငလထကတငျပလငတစမစမေတြးေတာရငး နားလညခစား သရလာျခငးအျပင အသအျမငႏးၾကားမႈကပါတစပါတညးလပေဆာငႏငေၾကာငးေတြ႕ရရပါသည။

(၃)အႏပညာနညးအားျဖင ခဥးကပေသာ သေတသနမးစရပါသည။

အၾကမးဖဥးအားျဖင(၆)မးကေလလာမသည။

၁။ အႏပညာျဖင စးစမးေလလာျခငး သငၾကားမႈ (Arts-inquiringPedagogy)

စးစမးေလလာမႈမားျပလပျခငးကသငၾကားျပသရာတြငအႏပညာအျမငမားကပါထညသြငး၍သငၾကားေစျခငးျဖစသည။အႏပညာအျမငက ဗဟခကထား၍ ေ၀ဖနအကျဖတ၊ ဆနးစစမႈ ျပလပျခငးျဖစသည။ဤနညးက စးစမးေလလာမႈ အတတပညာအတြက သငၾကားရာတြငအဓကအသးျပပါသည။

၂။ အႏပညာအေျခခ၍ စးစမးေလလာမႈျပျခငး (Arts-basedInquiry)

အႏပညာ၏ သေဘာသဘာ၀ကလညးေကာငး၊ ၎၏ျဖစစဥကလညးေကာငး သေဘာေပါကနားလညေစရနအတြက အႏပညာရငမား၊သေတသမားႏငပါ၀ငေလလာသမားကအႏပညာဖနတးမႈမားကစးစမးေလလာမႈျပၾက၊ အနကအဓပၸာယ ထတယဆငျခငၾကျခငးျဖစသည။မမ၏ပဂၢလေရးဆငရာ သးျခားအေတြးအျမင၊ အေၾကာငးအရာမားအတြက အႏပညာဖနတးျပလပခကမားက ေလလာရာတြငအသးျပေသာနညးလမးျဖစသည။ ပ႔စေမာဒန(postmodernism)၊ အေဆာကအအလြန၀ါဒ (post structuralism) ႏငတညေဆာကမႈ၀ါဒ (constructivism)ေလလာေရးတ႔တြငအသးျပေလရပါသည။

ေသာတာေအးလ

73

၃။ အႏပညာနညးအားျဖင အသေပးခ စးစမးေလလာျခငး (Arts-informedInquiry)

ေလလာရနဦးတညေသာအရာ (သ႔မဟတ) အပစတ႔၏ျဖစစဥ၊ခစားခက၊ စတႏလး၀႟ ဥ၊ တန႔ျပနမႈတ႔က အသြငပစအသစျဖင နားလညသေဘာေပါကေစရနႏင ၎တ႔ဆက ပြငကလာမညအရာမားက ပစအသစျဖငကယစားျပေဖာျပခကမားထြကေပၚလာေစရနရညရြယသညအခါဤနညးလမးကသးပါသည။အထးသျဖငစးစမးေလလာခရသတ႔က၎တ႔အေၾကာငးက ကယစားျပေပးႏငမည အႏပညာဖနတးမႈတစခချဖင ျပနလညေဖာျပကာ သေတသနပညာရငက နားလညေစျခငးျဖစသည။သညနညးလမးတြငတခ႕ကဓာတပကအသးျပၾကသည။ပနးခ၊ကဗာႏငဂတက ၾကားခပစၥညးအေနျဖင အသးျပၾကသညမားလညး ရသည။ဥပမာ-သေတသနပညာရငကပါ၀ငေဆြးေႏြးသတ႔ကကယစားျပသကဆငေစေသာ ဓာတပမားကျပ၍ ဇာတလမးေျပာျပၿပးေနာကတြငသတ႔ကယတင ဖြငဟလာမည ဇာတလမးမားက နာယေလလာျခငးျဖစသည။ ''ကယစားျပအႏပညာဖနတးမႈ""သညဤနညးလမးတြငအခရာျဖစပါသည။ ပ႔စေမာဒန (postmodernism)၊ အေဆာကအအလြန၀ါဒ(post structuralism) ႏင တညေဆာကမႈ၀ါဒ(constructivism) ကအေျခခသညနညးလမးျဖစသည။

၄။အႏပညာနညးအားျဖငအသေပးေသာစးစမးေလလာျခငး(Arts-informingInquiry)

ဤနညးလမးသည အေျခအေန၊ အေၾကာငးအရာတစခခအေပၚတြငအႏပညာနညးအားျဖင တန႔ျပနမႈျပျခငးႏင အဓကသကဆငပါသည။႐ႈပေထြးေသာ သ႐ပေဖာျပကြကမားျဖင သ႐ပေဖာၾကသညလညး ရသည။ ဥပမာ -လမးတနးသတျဖတမႈအေၾကာငး ေလလာေရးမ ေတြ႕ရခကႏငခစားခကမားက အႏပညာရငကတစဆင ျပနလညခစားၿပး ထသတျဖတမႈတြငမပါ၀ငခ၊မေတြ႕ႀကခရသမားကပါေဖာငးမန႔မားသ႐ပေဖာျပသျခငးမး ျဖစသည။ဤနညးလမးက ပရသတထမ မတညေသာဆလရငးအနကမား၊ အဓပၸာယဖြငဆခကမား ထပမထြကေပၚလာေစလသညအခါအသးျပၾကပါသည။

၅။ အႏပညာျဖင ေပါငးကးခတဆကေသာ စးစမးေလလာျခငး(Arts-engagingInquiry)

ေဒသခလထ၊ အထးသျဖင အဖယကဥခထားရေသာ အပစတ႔ႏငခတဆကရာတြငဤနညးလမးကအသးျပပါသည။သတ႔၏ခစားခကႏင

အႏပညာႏင သေတသန ေပါငးစပရာ၀ယ

74

အေတြ႕အႀကမားကေဖာထတရာတြင သတ႔ကယတင ပါ၀ငႏငေသာအႏပညာနညးလမးမား (ဥပမာ- ျပဇာတျဖငသ႐ပေဖာျခငး) ကအသးျပေစျခငးျဖစပါသည။အသြငေျပာငးလေရး၊လမႈေျပာငးလေရးက ဦးတညၿပးေဆာငရြကသည အႏပညာကအေျခခေသာ သေတသနမားတြင ဤနညးလမးကသးေလရသည။

၆။ အႏပညာျဖင အကျဖတစးစမးေလလာျခငး (Art-relatedEvaluation)

စမကနး၏ရလဒမားက ျပနလညသးသပအကျဖတရနအတြကအႏပညာကအသးျပ၍အကးခစားခြငရရသမား၊ ပါ၀ငသကဆငသမားထက တ႔ျပနခကမားက ေကာကယျခငးျဖစသည။ ဥပမာ- ကား-မေရးရာ အသရမႈ၊ သဘာ၀ပတ၀နးကငဆငရာ အသရမႈတ႔တြင လထ၏အသအျမင မညမတးတကလာသညက အႏပညာဖနတးခကမား(ဓာတပ၊ ဗဒယမား စသည) က ျပသ၍၎တ႔ထကတ႔ျပနခကမားကျပနလညဆနးစစျခငးျဖစပါသည။

ယခအကဥးရးမတဆကခသည အႏပညာအေျခခေသာ စးစမးေလလာျခငးနညးလမးမားသည လထ၏ပးေပါငးပါ၀ငမႈက ျမငတကေစေၾကာငးႏင အသပညာေပးမႈႏင လထကတ႔ျပနမႈေပးျခငး အစရသညတ႔ကပါတစပါတညးေဆာငရြကႏငေၾကာငးပညာရငမားကအသအမတျပထားၾကပါသည။

အခပအားျဖငဆရလငအႏပညာရငသညလညးေကာငး၊လမႈေရးသေတသသညလညးေကာငး လမႈေလာကႏင ဆကႏႊယပတသကေနရသညသာျဖစ၍လထဆကအခကအလကယျခငး၊တ႔ျပန ျပနၾကားမႈျပရျခငး၊ အဓပၸာယအသစမား ေဖာေဆာငတညေဆာကေပးရျခငးမားမလြမေသြလပေဆာငေနရဦးမညျဖစသည။ထ႔ေၾကာငလမႈေရးသေတသတစေယာကတြငအႏပညာခစားမႈႏငအျမင ရသငသညနညးတ၊အႏပညာသမားတစဦးတြငလညးေလာကက႐ႈျမငရာတြင႐ႈေထာငေပါငးစမျမငတတသည ေလလာအားေကာငးမႈ၊ ေ၀ဖနဆနးစစမႈ၊ လထႏင ခတဆကမႈ၊တ႔ျပနမႈတ႔ရသငပါသည။

မျငမး - A Practical Guide to Arts-related Research, written by Maggi Savin-Baden and

Katherine Wimpenny in 2014

ေသာတာေအးလ

စပယျဖႏ ထနလငး ေဒါကတာႏြ႕ေကခင

ျပညစေအာင ျဖမြန ေမာငေဆာငးခ

ျမတသကသစၥာ ေသာတာေအးလ