Онолын хэсэгÁàðèëãûí ¿éëäâýðëýëèéí ºíººãèéí

õºãæèë õýòèéí òºëºâ

Îð÷èí ¿åä çàõ çýýëèéí õàðèëöààíä øèëæèõèéí õèðýýð ¿íäñýíèé ýäèéí çàñãèéí ñàëáàðóóä ò¿¿íèé äîòîð áàðèëãà, õîò áàéãóóëàëò, îðîí ñóóöíû ñàëáàð çýðãèéã ººð÷ëºí áîëîâñðîíãóé áîëãîõ øààðäëàãà òàâèãäàæ áàéíà. Áàðèëãà õîò áàéãóóëàëòûí õºãæëèéí ïðàêòèêààñ ¿çýõýä ìîíãîëûí áàðèëãûí áàéãóóëëàãûí óäèðäëàãûí ñèñòåì äàâóóòàé õºãæñºí áàéäàã. Áàðèëãûí ñàëáàð íü íýã òàëààñ ¿éëäâýðëýëèéí ñàëáàð, íºãºº òàëààñ ¿íäñýí õºðºíãèéí íºõºí ¿éëäâýðýëèéã áèé áîëãîäîã.

Ìîíãîë óëñûí ¿éëäâýðëýõ õ¿÷íèé õºãæèë áàéðøèëûí åðºíõèé ñõåìä àæ ¿éëäâýð, õºäºº àæ àõóé, ãàçàð òàðèàëàíãèéí ¿éëäâýðëýë, òîìîîõîí õîòóóäàä îðîí ñóóö, íèéòèéí àæ àõóéí öîãöîëáîðóóäûã áàðüæ áàéãóóëàõ, ¿¿íòýé óÿëäóóëàí òîäîðõîé á¿ñ íóòãóóäààð óëñ àðäûí àæ àõóéä îðóóëàõ õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýìæýý 1981-1990 îíä ºìíºõ 10-í æèëèéí íèéëáýð ä¿íãýýñ 2-2,5 äàõèí ºñãºõººð òóñãàñàí áàéíà.

Áàðèëãûí ñàëáàð 1981 îíû áàéäëààð íèéãìèéí íèéò á¿òýýãäýõ¿¿íèé 10%, ¿íäýñíèé îðëîãûí 7,8%-èéã ¿éëäâýðëýäýã áîëæ, 1976-1980 îíä ýçýìøñýí õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýìæýý ºìíºõ 5-í æèëèéíõýýñ 2 äàõèí èë¿¿ õóâèéã, 1981-1989 îíóóäàä äàõèí 1,5 äàõèí ºññºíèéã àëáàí ¸ñíû ñòàòèñòèê ñóäàëãààãààð àâ÷ýý. Óëñûí õýìæýýýãýýð 1989 îíä 75 òýðáóì òºãðºãíèé áàðèëãà óãñðàëòûí àæèë ã¿éöýòãýæ ò¿¿íèé 75,3% áóþó 57 òýðáóì òºãðºãèéí àæëûã ýõ îðíû áàðèëãûí áàéãóóëëàãóóäûí õ¿÷ýýð ã¿éöýòãýæ áàéñàí. 2006 îíû áàéäëààð óëñûí õýìæýýíä òóñãàé çºâøººðëèéí ¿íäñýí äýýð áàðèëãûí òºðºë á¿ðèéí àæèë ¿éë÷èëãýý ýðõýëæ áàéãàà 1154 áàéãóóëëàãà àæ àõóéí íýãæ áàéãààãààñ 574 áàéãóóëëàãà èäýâõèòýé ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéíà. Ýäãýýð áàéãóóëëàãààñ 345 àæ àõóé áóþó 60% íü çºâõºí Óëààíáààòàðò àæèëëàæ áàéãàà þì. Ýäãýýð íýãæ¿¿äèéí 59 íü 50-ààñ äýýø õ¿íòýé, 170 íü áà 107 íü 20-49 õ¿íòýé, 125 íü 10-19 õ¿íòýé, áóñàä íü 1-9 õ¿íòýé áºãººä áàðèëãà óãñðàëòûí àæèë ýðõýëäýã 401, çóðàã òºñºë, õàãéóóë øèíæèëãýýíèé 178, áàðèëãûí ìàòåðèàëûí 144 êîìïàíè ¿éë àæèëëàãàà ÿâóóëæ áàéíà.

Ýäãýýð áàéãóóëëàãàä 26.7 ìÿíãàí àæèëòàí, àæèë÷èä àæèëëàæ áàéãàà íü 1990 îíîîñ 55.5% áóóð÷ ã¿éöýòãýñýí àæëûí õýìæýý íü 2 äàõèí áàãà áàéíà. 2005 îíû æèëèéí ýöñèéí ñòàòèñòèê ìýäýýãýýð óëñûí õýìæýýãýýð 179 òýð áóì òºãðºãèéí áàðèëãûí àæèë ã¿éöýòãýñýí, áàðèëãàä îðóóëñàí õºðºí㺠îðóóëàëòûí õýìæýý ìýäýãäýõ¿éö ºñ÷, áàðèãäàæ áàéãàà áàðèëãà áàéãóóëàëòûí 80 ãàðóé õóâü íü íèéãýì õóäàëäàà ¿éë÷èëãýý äýä á¿òöèéí îáúåêòóóä áàéíà.

Áàðèëãûí õºãæëèéí ¿éëäâýðëýëèéí õºãæëèéí ñàëøã¿é íýã õýñýã íü ìîä áîëîâñðóóëàõ ñàëáàð áºãººä îäîîãîîð áàðèëãûí ¿éëäâýðëýëèéí 40 îð÷èì õóâèéã ìîäîí õèéö, ýä ýäýëõ¿¿í ýçýëæ áàéíà. 1970-1990 îíû õîîðîíä óëñûí õýìæýýãýýð æèëäýý 2 ñàÿ îð÷èì øîî ìåòð ìîä áýëòãýäýã áàéñàí áîë 1990-ýýä îíä îé ìîä àæ ¿éëäâýðèéí ñàëáàðûí ¿éëäâýðëýëèéí æèëèéí äóíäàæ ºñºëò 6.8%, ¿éëäâýðëýëèéí ¿íäñýí ôîíäûí ºñºëò 5.8%-ààð áàéíãà ºñºæ áàéñàí áà ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿íèé 18-22%-èéã ýêñïîðòîëäîã áàéñàí áàéíà. Ìîä áîëîâñðóóëàõ ñàëáàðò 1989 îíû áàéäëààð 27 òîìîîõîí ¿éëäâýð àæèëëàæ æèëäýý 1 ñàÿ øîî ìåòð ìîä áýëòãýæ, ¿¿íýýñ 700 øàõàì

øîî ìåòð ãóàëèí, 500 ìÿíãàí øîî ìåòð ç¿ñìýë ìàòåðèàë, 330 øîî ìåòð õàéðöàã, 420 ìÿíãàí êâàäðàò õààëãà, öîíõ áîëîí 300 øîî ìåòð òºìºð çàìûí äýð ìîä çýðýã íýð òºðëèéí ìîäîí ìàòåðèàë ¿éëäâýðëýæ áàéñàí. 1990 îíîîñ ýíý ñàëáàð ñàÿõíûã õ¿ðòýë çîãñîíãè áàéäàëä áàéñàí áîëîâ÷ ñ¿¿ëèéí 10 ãàðóé æèë íèéãýì òîãòâîðæèõ øàòàíäàà îðæ æèæèã äóíä ¿éëäâýðëýëèéã òºðººñ äýìæèõ áîëîñíîîð ìîäîí ìàòåðèàëûí ¿éëäâýðëýë 1998 îíòîé õàðüöóóëàõàä õààëãà, öîíõíû ¿éëäâýðëýë 4 äàõèí, ìîäîí ýäëýëèéí ¿éëäâýðýë 2 äàõèí ºññºí áàéíà.

Âàêóóì öîíõ ¿éëäâýðëýõ øààðäëàãà

Ìàíàé îðíû îéí íººöèéí 69.2%-èéã øèëì¿¿ñò òºðëèéí øèíýñ, íàðñ, õóø ãýõ ìýò ¿éëäâýðëýëèéí ÷óõàë ò¿¿õèé ýä áîëîõ ìîäîä ýçýëäýã áàéíà. ¯¿íýýñ øèíýñ ìîä íü øèëì¿¿ñò òºðëèéí ìîäíû íººöººñ 72-îîñ èõ õóâèéã ýçëýí òàðõñàí áàéäàã. Ìîäîí ýäëýë ¿éëäâýðëýõ àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãóóäûí á¿òýýãäýõ¿¿íèé 90-95%-èéã íàðñ ìîäîîð ¿éëäâýðëýñýí á¿òýýãäýõ¿¿í ¿ëäñýí 5-10%-èéã áóñàä òºðëèéí ìîä ýçýëæ áàéíà. Ãýâ÷ áàðèëãûí ìîäîí õèéöèéã õèéõýä õàìãèéí òîõèðîìæòîé ò¿¿õèé ýä áîë øèíýñýí ò¿¿õèé ýä þì.

Âàêóóì ìîäîí öîíõ ¿éëäâýðëýäýã àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãóóä íü á¿òýýãäýõ¿¿íýý 100% íàðñ ìîäîîð ¿éëäâýðëýí ãàðãàæ ÎÕÓ, Õÿòàä, Åâðîïûí îðíóóäààñ íóãàñ, ò¿ãæýý, äóëààëãûí áîëîí æèéðãýâ÷ ìàòåðèàë áîëîí òîíîãëîëîî èìïîðòîîð àâ÷ àøèãëàæ áàéíà. Ìîäîí âàêóóì öîíõ íü óäààí ýäýëãýýòýé áºãººä ýäýëãýýíèé õóãàöàà íü áóñàä öîíõûã áîäâîë õàìãèéí äîîä òàë íü ãýõýä 3 äàõèí èõ áàéäàã.

Öîíõíû äóëààëãà áà äóëààíàà áàðèõ ÷àäâàðûí òàëààðõ ñóäàëãàà

Äóëààíàà áàðèõ áóþó àëäàõ áàéäàë íü öîíõíû øèë, ÷èãæýýñ ìàòåðèàëààñ èõýýõýí õàìààðíà.

Öîíõíû øèëíèé áîëîâñðóóëàëòàíä ýñâýë òóñãààðëàã÷ øèëýíä áàðèëãûí õýñã¿¿äèéí õàíà öîíõíû áîëîí õàéðöàã øèëíû õîîðîíäûí õîëáîëòûã äóëààí áà òóñãààðëàëòûí íÿãòðóóëàã÷ æèéðãýâ÷ýýð õàíãàæ íÿìáàé ã¿éöýò óãñàðñàí áàéõ íü ÷óõàë.

Öîíõíû øèë õýäèé õèð òîì áàéíà òºäèé ÷èíýý çºâõºí ÷èãæèëòýí áóñ ìºí öîíõíû íýýõ áîëîí õààõ õºäºë㺺íèé ¿éëäâýðëýëä èõ õ¿íäðýë òîõèîäîã. ¯¿íýýñ ¿¿äýæ äàðààõ øààðäëàãóóä òàâèãääàã. Øèëíèé ººðèéí æèíã àëü áîëîõ íýã öýãò òºâëºð¿¿ëýí áîëîìæèéí áîãèíîõîí õºø¿¿ðãèéí ìºðººð öîíõíû íóãàñàíä äàìæóóëàõ áóþó õ¿÷íèé øèëæèëò áîëãîíûã äàðààãèéí ìîäîí áýëäýöýýð õÿçãààðëàæ ºãñºí áàéíà.

Îð÷èí ¿åä äóëààëãûã ÿíç á¿ðèéí ìàòåðèàëààð õèéõ áîëñîí áà ò¿¿íèé íýã íü õººñð¿¿ëýõ áà ÷èãæèõ ýëàñîìåðûí òºðë¿¿ä þì. Ýíý àðãààð öîíõíû æààç áîëîí øèëíèé õîîðîíäûí çààäëûã ÷èãæèõýä òîõèðîìæòîé áàéäàã. Òýäãýýð íü çààäëûí ãàäàðãóóòàé ìàø ñàéí áàðüöàëäàæ òýäãýýðèéí óÿí íàëàðõàé ÷àíàð íü 2 ººð òºðëèéí ãàäàðãóóãèéí ìàòåðèàëûí ÿëãààòàé õºäºë㺺íèéã õ¿ëýýí àâ÷ çààäëûã áèò¿¿ áàéäëààð õàäãàëäàã. Ýëîñòîìåðèéí á¿ëýãò õàìðàãäàõ çîõèîìîë êàâ÷óêíû òºðëèéí ÷èãæýýñíèé ìàòåðèàëóóä öàã óóðûí íºëººíä ìàø òýñâýðòýé áàéäàã.

Çîõèîìîë êàâ÷óêíû òºðë¿¿ä èõýâ÷ëýí øóóä õýðýãëýõýä áýëýí øàõäàã ñàâ áîëîí øàõàõ÷ öèëèíäðò ñàâëàãäñàí áàéäàã.

Õ¿ñíýãò 1Çîõèîìîë êàó÷óêíû òºðºë Õýðýãëýýíèé òºðºë Àêðèëýôèðêàó÷óê ÀÑÌÏîëèñóëüôèäêàó÷óê SRÑèëèêîíêàó÷óê SI

Öîíõíû øèëíèé ÷èãæýýñ áîëîí àæëûí òàâöàíãèéí õàíà áîëîí ºðºãò á¿òýýöòýé óóëçàõ óóëçâàð çýðãèéã áèò¿¿ìæëýõ.

Öîíõíû äóëààíàà áàðèõ ÷àäâàð íü ä¿ëààëãûí ìàòåðèàëààñ ãàäíà øèëýí áàãöûí îíöëîãîîñ èõýýõýí õàìààðíà. Øèëíèé äóëààí äàìæóóëàëòûí ¿ç¿¿ëýëòèéã çýñ áîëîí ãàí çýðãèéí òºìºðëºãòýé õàðüöóóëàõàä áàñ áàãà ó÷ðààñ õàëóóí õ¿éòíèé ýñðýã àøèãòàéãààð õýðýãëýæ áîëíî. Îíöãîé øèíæ ÷àíàðòàé òóíãàëàã øèëíèé õóâüä ò¿¿íèé íàðíû èë÷ íýâòð¿¿ëýõ ÷àäâàðààð íü äóëààí àøèãëàëòûã ãàðãàí àâ÷ áîëíî. Áàðèëãûí áèåò õýñãýýð äàìæèõ äóëààí òóñãààðëàëò íü áàðèëãûí áèåòèéí íýãýí õýñãýýð äàìæèæ áóé äóëààíû óðñãàëòàé äóëààí áà õ¿éòíèé òóñãààðëàëòòàé òóëãàðàõ ýñýðã¿¿öýë þì. Ýíý íü äàðààõ ç¿éë¿¿äýýñ á¿ðýëäýíý. ¯¿íä:

1. Òàñàëãààíû àãààðààñ áàðèëãûí áèåò ð¿¿ øèëæèí íýâòðýõýä ¿¿ñýõ ýñýðã¿¿öýë 2. Øèëíèé ýñýðã¿¿öýë 3. Øèë áà ãàäíà àãààðûí õîîðîíä ¿¿ñýõ ýñýðã¿¿öýë Ýíý 3-í ýñýðã¿¿öëýýñ RT áóþó äóëààí òóñãààðëàëòûí ýñýðã¿¿öëèéã òîäîðõîéëíî. ¯¿íèéã

òîäîðõîéëîõîä äóëààí òóñãààðëàëòûí êîýôôèöèåíò U ãàð÷ èðíý. ¿¿íèéã äàðààõ òîìü¸îãîîð òîäîðõîéëíî.

U=W/m2 *k

Äóëààí òóñãààðëàëòûí êîýôôèöèåíò õýäèé áàãà áàéíà äóëààí òóñãààðëàëò òºäèé ÷èíýý ñàéí áàéäàã. Õ¿ñíýãò 2-ò çàðèì íýã øèëýëãýýíèé ñèñòåìèéí äóëààí òóñãààðëàëòûí êîýôôèöèåíòûã õàðóóëàâ. Ǻâõºí øèë áîëîí ðàìíû òºð뺺ñ áóñ, öîíõíû õèéö á¿òýö, õýðãýëýæ áóé òîíîãëîë õýëáýð, áýõýëãýý áóþó ÷èãæýýñíèé òºðºë áîëîí çºâ çîõèñòîé áîëîâñðóóëàãäñàí áàéäàë çýðãýýñ õàìààðóóëàí ¿ç¿¿ëýâ.

Õ¿ñíýãò 2

Øèëýëãýýíèé òýìäýãëýãýý /ÇÀ¯-çàâñðûí àãààðûí/UV-¿ç¿¿ëýëò

/çºâõºí øèëýëãýý/Âò/ì2

UF-/ìîä áîëîí õóâàíöàð ðàì/

Âò/ì2

Åðäèéí òóñãààðëàëòûí 5.8 5.2ÇÀ¯=8-10ììÇÀ¯=10-16ìì/2 äàâõàð ÇÀ¯=8… 10ìì//2 äàâõàð ÇÀ¯=10… 16ìì/

3.23.02.22.1

2.82.62.12.0

Åðäèéí áîëîí òóñãààðëàëòûí äàâõàð/ÇÀ¯=10… 16ìì áîëîí øèë õîîðîíäûí çàé 20-100ìì/

2.0 1.9

Òóñãààðëàëòûí 2 íýãäýëòýé äàâõàð 1.4 1.5

/ÇÀ¯=10… 16ìì áîëîí øèë õîîðîíäûí çàé 20-100ìì/

Õîëáîãäîõ øàëãàñàí ãýñýí ãýð÷èëãýýíòýé òóñãàé øèë

1.51.30.80.5

1.61.41.21.0

Óëààíáààòàð õîòûí öàã óóðûí íºõöºëä äóëààí òóñãààðëàëòûí êîýôôèöèåíò íü 70-í ìì çóçààí ðàìòàé 3-í äàâõàð øèëýí áàãöòàé õóâàíöàð öîíõíû ýñýðã¿¿öýë R=0.37-0.55% áàéäàã áîë 78-í ìì çóçààí ðàìòàé 3-í äàâõàð øèëýí áàãöòàé ìîäîí öîíõíû õóâüä äóëààí òóñãààðëàëòûí êîýôôèöèåíò íü R=0.54% áàéäàã. ̺í Ìîíãîë-Ãåðìàíû õàìòàðñàí ìîäíû ÷àäàâõèéí òºâèéí ñàéæðóóëñàí äóëààëãàòàé ìîäîí öîíõ íü R=0.41 áàéäàã. Äóëààí òóñãààðëàëòûí êîýôôèöèåíòûí óëñûí ñòàíäàðò íü /çºâõºí Óëààíáààòàð õîòûí õóâüä/ R=0.63 áàéäàã.

Äàí øèë áóþó äàâõàð øèëýí áàãöààð øèëëýñýí îðîí ñóóö, íèéãýì, àõóéí áîëîí ¿éëäâýð õºäºº àæ àõóéí áàðèëãà áàéãóóëàìæèéí öîíõíû äóëààí äàìæóóëàëòûí ýñýðã¿¿öëèéã òóðøèõäàà çîõèîìîë îð÷èí ºðººíä ¿¿ñãýõ áà òýíä öîíõûã ñóóðèëóóëàí äàðàà íü äóëààí äàìæóóëàëò òîãòâîðæñîí òºëºâ áàéäàëä îðìîãö öîíõíû 2-òàëûí ãàäàðãóóãèéí áîëîí àãààðûí òåìïåðàòóð, äóëààíû óðñãàëûí íÿãòûã õýìæèí àâ÷ äóëààí äàìæóóëàëòûí ýñýðã¿¿öýëèéã òîîöíî. 0.6*1ì-ýýñ áàãàã¿é, 3*3ì-ýýñ èë¿¿ã¿é õýìæýýíèé öîíõíû çàãâàð äýýð äóëààí äàìæóóëàëòûí ýñýðã¿¿öëèéã òîäîðõîéëíî.

Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóéí çîðèëãî, ¿íäñýí îéëãîëò

Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóéí çîðèëãî íü àæèë õºäºëìºð ýðõýëæ áàéãàà àæèë÷íû ýð¿¿ë ìýíä, õºäºëìºðèéí ÷àäâàðûã õýâýýð áàéëãàæ, ýð¿¿ë àõóéí îð÷èíä õºäºëìºðëºõ íºõö뺺ð õàíãàõàä îðøèíî.

Ýíý çîðèëãûã õýðýãæ¿¿ëýõèéí òóëä õºäºëìºðèéí õóóëü òîãòîîìæ, íèéãýì ýäèéí çàñàã, çîõèîí áàéãóóëàëò, òåõíèê, àðèóí öýâýð, ýð¿¿ë àõóéí àñóóäëûã èæ á¿ðýí øèéäâýðëýæ ÕÀÀ ýð¿¿ë àõóéí ¿éëäâýðëýëèéí îð÷èí õ¿÷èí ç¿éëèéí ñºðºã íºëººëëèéã áóóðóóëæ ¿éëäâýðëýëèéí îñîë, ìýðãýæëýýñ øàëòãààëñàí ºâ÷íèéã àðèëãàõ ÿâäàë þì.

ÕÀÀ ýð¿¿ë àõóéí íýð òîìú¸î ò¿¿íèé îéëãîëò òîäîðõîéëîëòûã óëñûí ñòàíäàðò /MNS 4967: 2000 õºäºëìºðèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóé, íýð òîìú¸î, òîäîðõîéëîëò/ òºð òîãòîîäîã.

1. Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà, ¿éëäâýðëýëèéí ÿâöàä òåõíèê, òîíîã òºõººðºìæ, òåõíîëîãèéí àæèëëàãààíààñ øàëòãààëæ àæèë÷äûí ýð¿¿ë ìýíä, õºäºëìºðëºõ ÷àäâàðò õîõèðîë ó÷ðóóëæ áîëîõ àëèâàà ñºðºã íºëººë뺺ñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ.

2. Õºäºëìºðèéí ýð¿¿ë àõóé ¿éëäâýðèéí ÿâöàä õèìè, ôèöèê, áèîëîãèéí õ¿÷èí ç¿éëýýñ øàëòãààëàí àæèëòíû áèå ìàõáîäü, ìýäðýë ñýòãýõ¿éä ººð÷ëºëò îðæ ºâ÷ëºõ õºäºëìºðèéí ÷àäâàð áóóðàõààñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ.

3. Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãà, õºäºëìºðèéí ÿâöàä áîëîõ àþóë, îñîë, ºâ÷èí ýìãýãýýñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ íºõöºë áîëîëöîîã õàíãàõ ¿¿äíýýñ

õóóëü òîãòîîìæèéí àêò, íîðìàòèâ, òåõíèêèéí áàðèìò áè÷èã, ä¿ðýì çààâðààð òîãòîîñîí õýì õýìæýý.

4. ¯éëäâýðëýëèéí àþóëã¿é õ¿÷èí ç¿éë òîäîðõîé íºõöºëä àæèë÷íû ýð¿¿ë ìýíäýä íºëººëæ ãýìòýýõ áóþó õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäèéã ãýíýò ìóóòãàõ ¿éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí ç¿éë.

5. ¯éëäâýðëýëèéí õîðòîé õ¿÷èí ç¿éë- àæèëòíû ýð¿¿ë ìýíäýä íºëººëæ ºâ÷ë¿¿ëýõ áóþó àæèëëàõ ÷àäâàðûã áóóðóóëàõ çàðèì òîõèîëäîëä ¿ð óäàìä íºëººëºõ óðøèã á¿õèé ¿éëäâýðëýëèéí õ¿÷èí ç¿éë.

6. ¯éëäâýðëýëèéí îñîë- àæèëòàí õºäºëìºðëºõ ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõ ÿâöûã ¿éëäâýðëýëèéí áîëîí ò¿¿íòýé àäèëòãàõ àþóëòàé õ¿÷èí çé¿ëèéí íºëººíä ºðòºæ ãýìòýõ áýðòýõ.

7. Ìýðãýæëýýñ øàëòãààëñàí ºâ÷èí- àæèëòàí õºäºëìºðëºõ ¿¿ðãýý áèåë¿¿ëýõ ÿâöàä ¿éëäâýðëýëèéí ñºðºã õîðòîé õ¿÷èí ç¿éëèéí íºëººë뺺ñ øàëòãààëñàí ºâ÷èí.

8. Àþóëã¿é òåõíèê- àæèëòíû ýð¿¿ë ìýíäýä ¿éëäâýðëýëèéí àþóëã¿é õ¿÷èí ç¿éë íºëººëëèéã áóóðóóëàõàä ÷èãëýñýí òåõíèê áîëîí çîõèîí áàéãóóëàëòûí ¿éë àæèëëàãàà, òåõíèê õýðýãñëèéí íýãäñýí òîîöîî.

9. Õàìãààëàõ õýðãýñýë- àæèëòíû ýð¿¿ë ìýíäýä íºëººëºõ ¿éëäâýðëýëèéí àþóëòàé õîðòîé õ¿÷èí ç¿éëèéí íºëººëëèéã áóóðóóëàõ, àðèëãàõûí òóëä õýðýãëýæ áàéãàà òåõíèê õýðýãñýë.

10. Àæëûí òóñãàé õóâöàñ- õºäºëìºðèéí íºõöºëä àæèë ¿¿ðãèéí îíöëîãò òîõèðóóëàí ¿éëäâýðëýëèéí ñºðºã õ¿÷èí ç¿éëýýñ õàìãààëàõ çîðèîëãîîð àæèëòàíä îëãîæ áàéãààà õóâöàñ.

11. Àæëûí áàéð- àæèëòíû õºäºëìºðèéí ãýðýýíèé äàãóó ã¿éöýòãýõ àæèë ¿¿ðýãòýéãýý õîëáîîòîé áàéíà. Ò¿ð õóãàöààãààð îðøèí áàéõ áóþó øèëæèí ÿâàõ àæèë îëãîã÷èéí øóóä áà øóóä áóñ õÿíàëòàíä áàéõ ãàçàð.

12. Áàéíãûí àæëûí áàéð- àæèëòíû òàñðàëòã¿é 2 öàãààñ èë¿¿ õóãàöààíä ýñâýë íèéò àæëûí öàãààñ 50-ààñ äýýø õóâüä àæèë ¿¿ðãýý ã¿éöýòãýõ àæëûí áàéð.

13. Àæëûí áóñ- àæèëòàí áàéíãà áà ò¿ð õóãàöààíä àæèëëàäàã øàëíû ò¿âøíýýñ äýýø 2 ìåòð õ¿ðòýëõ ºíäðèéã õàìðàõ ¿éëäâýðëýëèéí áàéðíû îðîí çàé.

14. Àõóéí áàéð- àæèëòíû õºäºëìºðëºõ õýâèéí ¿éë àæèëëàãààã õàíãàõàä ÷èãëýñýí, òóñãàé òºõººðºìæèëñºí õóâöàñ ñîëèõ, ò¿ð àìðàõ, áèå çàñàõ, óñàíä îðîõ, äóëààöàõ çýðýã çîðèóëàëòûí ºðºº òàñàëãàà ñòàíäàðòààð òîãòîîñîí íýð òîìú¸î àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãà, íèéò ñàëáàðûí áàðèìò áè÷èã, ìºí øèíæëýõ óõààí òåõíèê ñóðãàëò ìýäýýëëèéí áîëîí ëàâëàõ íîì ñóðàõ áè÷èãò õýðãýëýíý.

Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóéí àæëûí çîõèîí áàéãóóëàëò

Õºäºëìºðèéí óäèðäëàãûí òîãòîëöîî íü õºäºëìºðèéí àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà õºäºëìºð ýðõëýëòèéí áîëîí õÿíàëòûí áàéãóóëëàã, àéìàã íèéñëýë, ä¿¿ðãèéí õºäºëìºð ýðõëýëòèéí àëáà, ñóìûí õºäºëìºðèéí áàéöààã÷ààñ á¿ðäýíý.

Õºäºëìºðèéí àñóóäàë õàðèóöñàí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áîëîí òîõèðóóëàã÷ õýðýãæ¿¿ëýã÷ áàéãóóëëàãà íü çàñãèéí ãàçðûí ãèø¿¿í îðîí íóòãèéí áàéãóóëëàãà íü çàñàã äàðãûí óäèðäëàãûí äîîð àæèëëàíà. Õºäºëìºðèéí àñóóäàë ýðõýëñýí òºðèéí çàõèðãààíû òºâ áàéãóóëëàãà íü îðîí íóòãèéí áàéãóóëëàãà ìýðãýæèë àðãà ç¿éí óäèðäëàãààð õàíãàíà. Àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãàä õºäºëìºðèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà ýð¿¿ë àõóéí àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ, àæëûí áàéðíû ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãûã õàíãóóëàõ àæèëòàíä ñóðãàëò, çààâàð÷èëãàà ºãºõ áîëîí äîòîîäûí õÿíàëò òèâèõ àæèëä ýð¿¿ë ìýíäèéí íèéãìèéí õàìãààëëûí ñàéäûí 2000 îíû 33 òîîò òóøààëààð áàòëàãäñàí àæ àõóéí íýãæ áàéãóóëëàãàä õºäºëìºðèéí àþóëã¿é àæèëëàãàà, ýð¿¿ë àõóéí àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ æóðìûã ìºðäºí àæèëëàíà.

Õºäºëìºðèéí àþóëã¿é áàéäëûã õàíãàõ õºäºëìºðèéí íºõöºëèéã ñàéæðóóëàõ àæëûã çîõèîí áàéãóóëàõ õóóëü òîãòîîìæèéí õýðýãæ¿¿ëýëòýíä õÿíàëò òàâèõ àñóóäëûã àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí äàðãà, ýçýí ò¿¿íòýé àäèëòãàõ àëáàí òóøààëòàí /àæèë îðëîã÷/ øóóä õàðèóöíà.

¯éëäâýðëýëèéí àðèóí öýâýð, ýð¿¿ë àõóéí åðºíõèé øààðäëàãà

¯éëäâýðëýëèéí àðèóí öýâýð ãýäýã íü óëñûí ñòàíäàðòàä ºãñºí òîäîðõîéëîëòûí äàãóó ¿éëäâýðëýëèéí àëèâàà õîðòîé õ¿÷èí ç¿éëèéí íºëººë뺺ñ óðüä÷èëàí ñýðãèéëýõ õàìãààëàõàä çîðèóëàãäñàí çîõèîí áàéãóóëàëò àðèóí öýâýð, òåõíèêèéí àðãà õýìæýý, õýðýãñëýëèéí ñèñòåì þì.

¯éëäâýðëýëèéí õîðòîé õ¿÷èí ç¿éë íü õ¿íèé áèå îðãàíèçìä ò¿ð áóþó óäààí õóãàöààãààð íºëººëºõ çàìààð ºâ÷èí ¿¿ñãýã÷ õîðòîé íºëººëë¿¿äèéã õýëíý. Ìýðãýæëýýñ øàëòãààëàõ ºâ÷ëºë áóþó ìýðãýæëèéí ºâ÷èí:

Ýíý íü õºäºëìºðèéí õîðòîé íºõöëèéí óëìààñ àæèë÷èí, àæèë÷äàä íºëººëæ áàéãàà ¿éë÷ëýëýýñ áèé áîëñîí ºâ÷ëºëèéã õýëíý. Õºäºëìºðèéí ýð¿¿ë àõóé ñóäëàõ ãîë ç¿éë áîë ¿éë÷ëýëèéí îð÷èí áàéõ áºãººä òýð íü õºäºëìºðèéí íºõöºëä õýðõýí íºëººëºõ, õ¿íèé ýð¿¿ë ìýíäýä ÿìà𠺺ð÷ëºëò ¿ç¿¿ëýõ çýðãèéã ñóäàëæ ò¿¿íèé ýñðýã àâàõ çîõèîí áàéãóóëàëò, àðèóí öýâýð, ýð¿¿ë àõóé, ýì÷èëãýý, ñóâèëãàà, íºõºí ñýðãýýëòèéí àðãà õýìæýýíèé öîãö áàéíà. Õºäºëìºðèéí íºõöºë áîë ¿éëäâýðèéí îð÷èíä ¿éëäâýðëýëèéí òåõíîëîãè ò¿¿íèé çîõèîí áàéãóóëàëò õºäºëìºðèéí ïðîöåññ çýðãýýð íýã òàëààñ òîäîðõîéëîãäîíî. ͺ㺺 òàëààñ ýíý õºäºëìºðèéí íºõöºë íü òýð õ¿íèé àæèëëàæ àìüäàð÷ õºäºëìºðèéí ¿éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ áàéãàà îð÷èí, àðèóí öýâýð, ýð¿¿ë àõóéí áàéäëàà𠺺ðººð õýëáýë îð÷íîîð òîäîðõîéëîãäîíî. Òóõàéí àæëûí áàéðàíä òýð õ¿íèé àðèóí öýâýð, ýð¿¿ë àõóéí íºõöºëä õ¿íèé áèå îðãàíèçìä íºëººëäºã áîëîí áàéãàëü, öàã óóðûí õ¿÷èí ç¿éë:

Àãààð áóþó îð÷íû òåìïåðàòóð, àãààðûí óðñãàëûí õóðä äàðàëò, òºðºë á¿ðèéí õèé, óóð, òîîñîîð àãààð áîõèðäñîí áàéäàë, ¿éëäâýðëýëèéí äóó ÷èìýý, çîðèëãî ÷è÷èðãýý ìºí öàõèëãààí ñîðîíçîí áîëîí áóñàä òºðëèéí öýíýã, íºëººëºõ ÿíç á¿ðèéí öàöðàã.

Àãààðæóóëàëò

¯éëäâýðëýëèéí ïðîöåññò ÿëãàð÷ áóé ýëäýâ õîðòîé õèé õîëüöòîé íýãäýæ áîõèðäñîí àãààðûã ¿éëäâýðèéí àãààð ãýíý. Àãààðûí ÷èéãëýãèéã õóâèàð, òåìïåðàòóðûã öåëñýýð, óðñãàëûí õóðäûã ì/ñåê-ð èëýðõèéëíý. ¯éëäâýðèéí àãààðæóóëàëò ãýäýã íü àãààð îð÷íûã öýâýð áàéëãàõàä çîðèóëàãäñàí òåõíèêèéí õýðýãñëèéã õýëíý. ¿éëäâýðèéí öåõ á¿ðò àãààð îðóóëàõ áà ãàðãàõ ñèñòåì áàéõ ¸ñòîé. Õýðýâ ýíý õî¸ð ñèñòåìèéí àëü íýã àæèëëàõã¿é áîë ¿éëäâýðèéí áàéðíû áàëàíñ àëäàãäàæ ýð¿¿ë àõóéí øààðäëàãûã õàíãàõã¿é.

Åðäèéí àãààðæóóëàëòûí ñèñòåìèéí õ¿ðýýíä ¿éëäâýð /öîíõ, õààëãà, äåôëåêòîð, ñàëõèâ÷/ ¿éë÷èëãýýíèé õ¿ðýýíä ¿¿ñ÷ áàéãàà áîõèðäëûí õýìæýýã á¿ðýí àðèëãàæ ÷àäàõã¿é áàéãàà áîë ìåõàíèê àãààðæóóëàëòûí ñèñòåìèéã õîëáîãäîõ òîîöîîã ¿íäýñëýæ ñîíãîíî.

Ìåõàíèê àãààðæóóëàëòûí ñèñòåìèéí ãîë õèéöèéí ýëåìåíò¿¿ä íü ÿíç á¿ðèéí õèéöòýé ãóðâàëæèí áóþó êâàäðàò, äóãóé îãòëîëòîé ãóóðñàí õîîëîé øóóä çàðèì òîõèîëäîëä õîðòîé áîäèñ èõýýð ÿëãàäàã àæëûí áàéðàí äýýð çîîí çîíò, á¿õýýã ø¿¿ãýý çýðãýýñ á¿ðäýíý.

¯éëäâýðëýëèéí ãàëûí àþóëã¿é àæèëëàãàà

Ãàë ò¿éìýð ¿¿ñýí ãàðàõ íºõöºë íü îëîí ÿíçûí øàëòãààíòàé áàéäàã. ¯¿íýýñ çºâõºí ãàë ò¿éìðèéí öºì ¿¿ñýõ øàëòãààíû åðºíõèé õýëáýð çàðèì íýãýí îíöëîã øàëòãààíûã àâ÷ ¿çüå.

Öàõèëãààí ãýðëèéã òåõíèêèéí øààðäëàãàä òîõèðóóëàõã¿é õýðýãëýñíýýñ. Öàõèëãààí ñóóðü ìàøèí, öàõèëãààí òºõººðºìæ¿¿äèéã áóðóó òàâüñàí áóþó àøèãëàí

õýðýãëýñýí. ¯éëäâýðèéí òåõíîëîãèéí ÿâöûã áóðóó çîõèîí áàéãóóëñíààñ. ¯ðýëòýýñ Î÷ ãàðãàæ àæèëëàäàã ñóóðü ìàøèí, õèéí áóþó öàõèëãààí ãàãíóóðûí õàëóóí î÷íîîñ. Ãàëòàé ñàíàìñàðã¿é áîëãîîìæã¿é àæèëëàñàí. Òýíõëýã öàõèëãààí õóðèìòëàãäñàí. Óëàéñãàñàí ìåòàëëä øàòàõ ìàòåðèàë õýðýãñë¿¿ä õ¿ðñýí. Öàõèëãààí õýðýãñëýë¿¿äèéã óñ, ÷èéãíýýñ ìóó õàìãààëñàí. Íàðíû òººíºëò èë÷íýýñ ãýõ çýðýã ãîë øàëòãààíóóäààñ ãàëûí àþóë ãàð÷ áîëíî.

Боловсруулалтын нарийвчлал

1. Үндсэн ойлголт ба нарийвчлалЗохион бүтээгчийн үйлдсэн зургын дагуу барилгын модон хийц хэсгүүдийг

хийдэг. Зурагт бүтээгдэхүүний хийц хэсэг нэг бүрийн хэлбэр, хэмжээ өгөгдсөн байдаг. Бүтээгдэхүүний деталь хэсгүүдийг өгөгдсөн нарийвчлалын дагуу боловсруулах

нь үйлдвэрийн технологийн процессийн анхан шатны зорилго юм. Боловсруулалтын нарийвчлал гэдэг нь зургийн дагуу өгөгдсөн нарийвчлалтай

боловсруулсан деталийн нарийвчлал хир зэрэг тохирч байгаа төвшин юм. Бодит байдалд боловсруулсан деталийн хэмжээ зурагт зааснаас илүү гарах буюу бага болох байдлаар заавал хэлбэлздэг.

Деталийн боловсруулалтын нарийвчлалыг дараахь байдлаар ялгаварлан тодорхойлж болно:

a) хэлбэрийн нарийвчлал - деталийн гадаргуун хэсгүүд ба тэдгээрийн харилцан байршил зурагт заасантай хэр зэрэг тохирч байгаа төвшин;

б) хэмжээнй нарийвчлал - боловсруулсан деталийн гадаргуун хэсгүүдийн хэмжээ(урт, өргөн г.м) зурагт заасантай хэр зэрэг тохирч байгаа төвшин;

в) цэвэршилтийн нарийвчлал - боловсруулсан деталийн гадаргуун цэвэршилт зурагт заасан геометр гадаргуутай хэр зэрэг тохирч байгаа төвшин;

Практикт деталийн хэлбэр, хэмжээ, гадаргуун боловсруулалтын нарийвчлалыг зурагт заасан хэмжээ ба боловсруулсаны дараахь хэмжээ хоёрын зөрүүгийн хэлбэлзэл буюу алдаагаар тодорхойлдог. (Зураг 1)

Деталийн боловсруулалтын нарийвчлалд үйлдвэрлэлийн, тухайлбал, боловсруулж байгаа материалын чанар, боловсруулах арга, мэх, технологийн суурийн сонголт, суурь машин, хэрчих огтлох багаж, туслах хэрэгслүүд, боловсруулж байгаа деталийн хэмжээ гэх мэт хүчин зүйлүүд нөлөөлнө.

Технологч хамгийн бага зардлаар деталь боловсруулах шаардлагатай нарийвчлалыг хангах ёстой.

Боловсруулалтын нарийвчлал ба модны чанар

Модон эдлэл хийхэд зайлшгүй тооцож үзэх нэг гол хүчин зүйл нь модны гигроскоп чанар юм. Чийглэг нь эсийн ханалтын цэгээс доош байвал мод агших буюу хөөж хэмжээ нь өөрчлөгддөг.

Модны агшилт, хөөлт деталийн, ялангуяа түүний хөндлөн огтлолын хэмжээнд өөрчлөлт оруулдаг. Агшилт, хөөлт модны янз бүрийн чиглэлд харилцан адилгүй байдгаас болж, түүний чийглэг өөрчлөгдөхөд хэлбэр нь өөрчлөгддөг(сэнсэрдэг).

Модны агшилтын коэффициент: - шүргэгч чиглэлд: шинэсэнд-0,4%, нарсанд-0,31, хусанд-0,33%;- голч чиглэлд: шүргэгч чиглэлийнхээс ойролцоогоор 2 дахин бага;- ширхэгийн дагуух чиглэлд- маш бага 0,001% байдаг.Үүнээс үзвэл, модны хөндлөн ширхэгийн дагуу явагдах агшилт, хөөлт нь

боловсруулалтын нарийвчлалд аюултай байх нь харагдаж байна. Ялангуяа, деталийн хэмжээ том, чийглэгийн өөрчлөлт их байх тусам улам аюултай байх нь харагдаж байна.

Жишээ болгон 100 мм өргөнтэй хус модны чийглэг 1% өөрчлөгдөхөд деталийн өргөний хэмжээнд ямар өөрчлөлт гарахыг тодорхойлбол:

100*0,33/100=0,33 мм,Чийглэг нь 3-4% өөрчлөгдвөл:

100*0,33*(3-4)/100=1-1.3 ммМодны чийглэг, ашиглагдаж байгаа нөхцөл дэх тэнцвэрт чийглэгтэй тэнцүү байх

тохиолдолд л модон материалыг чийгийн өөрчлөлтөөс нь сэргийлж чадна. Ийм чийглэгийг ашиглалтын үеийн чийглэг гэж нэрлэдэг. Ашиглалтын үеийн чийглэгээс

1-2%-оор доогуур байхаар модыг хатаавал бүр сайн. Учир нь уг чийглэгийн зөрүүгээс болсон модны бага зэргийн хөөлт нь модон эдэлхүүний холбоосыг улам чангатгаж өгөх сайн талтай.

Бүтээгдэхүүний зориулалтаас хамааран үйлдвэрлэлд оруулахын өмнө модыг дараах чийглэгтэй болтол хатаах шаардлага тавигдана:-Барилгын деталиуд(цонх, хаалга) 12%,-Мебель эдлэл, байрны дотор талын өнгөлгөөний материал /6-10% /

Хангалтгүй хатаасан модоор хийсэн деталь, эдлэлийн хэлбэр хэмжээнд өөрчлөлт орсноор тэдгээрийн чанар зайлшгүй мууддаг. Эндээс модон эдлэлийн үйлдвэрлэлд хууль мэт мөрдөгдвөл зохих дараах дүрэм урган гарч байна: “Нарийн хэлбэр хэмжээ олгохын тулд механик боловсруулалтанд орж байгаа модон материалыг бэлэн бүтээгдэхүүнд байвал зохих чийглэг хүртэл хатаах ёстой.”

Боловсруулалтын явцад хатаасан модны чийглэг өөрчлөгдөхгүй байх хэрэгтэй. Үүний тулд үйлдвэрлэлийн байрны чийглэгийг тогтмол, өөрөөр хэлбэл харьцангуй чийглэг 34-76%, агаарын температур 18-25% байх хэрэгтэй.

Гэхдээ модны чийглэг технологийн процессийн үр дүнд, тухайлбал, наах, фанерлах үед өөрчлөгдөх явдал гардаг. Эндээс хоёрдахь дүрэм гарч байна:“Наах процессод чийг авсан деталь хэсгийг тэнцвэрт чийглэгтэй тэнцүү буюу түүнтэй ойролцоо болгож байж эцсийн боловсруулалтанд оруулах хэрэгтэй.”

Хэлбэрийн нарийвчлалд деталийн хөндлөн огтлолын дагуух чийглэгийн жигд бус байдал ихээхэн нөлөөтэй байдаг. Хатаалгын горим буруу буюу эцсийн чийглэгийг жигдрүүлэлгүйгээр камераас банзнуудыг шууд гаргасан тохиолдолд банзны чийглэг жигд бус, өөрөөр хэлбэл банзны гол хэсгийн чийг захынхаасаа их байдаг. Ийм байхад банзны буюу бэлтгэцийн дундаж чийг зохих шаардлагыг хангасан байж болох авч банзны захын хуурай хэсгийг харуулдсаны дараа деталь хэсэг сэвэрч хатсанаас сэнсэрдэг.

Эцэст нь дурдахад деталийн сэнсрэлт нь хатаасны дараа банзанд үлдсэн үлдэгдэл хүчдэлээс шалтгаалдаг. Хатаалтын дотоод үлдэгдэл хүчдэлтэй банзны өнгөн үеэс нэг удаа харуулдмагц л тэр шууд мушгирч сэнсрэх болно. Үүнээс сэргийлэхийн тулд хатаалтын зөв горим баримталж, дулаан-чийглэгийн боловсруулалтыг хатаах процессийн төгсгөлд хийх хэрэгтэй байдаг.

Боловсруулалтын нарийвчлалд деталийн механик шинж чанар, тухайлбал, түүний хатуулаг чанар багагүй нөлөө үзүүлдэг. Модны механик боловсруулалт нь хэрчих огтлох багаж болон модон материалын гадаргуун уян харимхай чанартай холбоотой байдаг. Эдгээр уян харимхай деформацын хэмжээ нь деталийн хэмжээний нарийвчлалд нөлөөлдөг бөгөөд модны хатуулаг чанараас хамаардаг. Зөөлөн модонд зориулсан суурь машины тохиргоо хатуу модонд таарахгүй байж болдог.

Модны хатуулаг чанар модны нэг төрөл, тэр ч байтугай нэг детальд хэлбэлзэж, улмаар боловсруулалтын нарийвчлалд нөлөөлдөг. Мөн иймэрхүү нөлөөг нэг идэлтээр авч байгаа зоргодосны зузаан үзүүлдэг. Ийм учраас өмнөх ажилбарын боловсруулалтын нарийвчлал дараачийнхдаа нөлөөлнө гэсэн үг юм. Боловсруулалт

хийж байгаа суурь машин ба багажны хатуулаг чанар хэдий чинээ бага байна энэ нөлөө төдий чинээ их байна гэсэн үг юм.

Мод боловсруулах суурь машинуудын нарийвчлал

Суурь машин, хэрэгсэл, багажны нарийвчлал деталийн боловсруулалтын нарийвчлалд ихээхэн нөлөөтэй байдаг бөгөөд түүнд байнгын анхаарал хандуулах шаардлагатай байдаг.

Суурь машин ба хэрэгслийн нарийвчлал геометр нарийвчлалын тодорхой нормыг хангаж байх ёстой. Энэ нормын биелэлтийг суурь машин ачаалалгүй байх үед нь түүний эд ангиуд хөдөлгөөнгүй буюу алгуур хөдөлгөн, туршиж шалгадаг.

Суурь машины геометрийн нарийвчлалыг: I –өндөр нарийвчлалтай, II- дунд нарийвчлалтай, III-бага нарийвчлалтай гэж хуваан авч үздэг.

Суурь машинуудын нарийвчлалууд

N Суурь машины хэлбэрүүд Нарийвчлалын ангилал

1 Суурь тавих, рейсмус, фрезер, заадал, өрмөөр хоног гаргах суурь машинууд

Өндөр ба дунд нарийвчлатай

2 Дөрвөн тал, токарь, өрөм, цэвэр тайралтын дугуй хөрөөт суурь машинууд

Дунд нарийвчлатай

3 Эсгэх, бохир тайралт хийх, зүсэх дугуй хөрөөнүүд, туузан хөрөө

Дунд ба бага нарийвчлалтай

4 Гуалин зүсэх рам Бага нарийвчлалтай

Мод боловсруулах суурь машинуудын геометр нарийвчлалын норм

2-р хүснэгтN Суурь машины геометр алдаа Алдааны норм,

нарийвчлалын ангиллаар

I II IIIТавцангийн гадаргуу ба шугамын тэгш бус байдал, шилжилтийн шулуун бус байдал

1 1000 мм уртад оногдох хотойлтын хэмжээ, мм 0,1 0,2 0,52 Суурь машинуудын элементүүд ба тэдгээрийн

шилжилтийн 1000 мм-т оногдох параллель бус байдал, мм

0,1 0,3 1,0

3 Суурь машинуудын элементүүд ба тэдгээрийн шилжилтийн 1000 мм-т оногдох перпендикуляр бус

байдал, мм

0,2 0,6 2,0

4 Тавцан, каретка, шпинделийн 1000 мм-т оногдох төвшингийн өрчлөлтийн хэмжээ, мм

0,07 0,15 0,3

5 Шпинделийн голын радиаль цохилт, мм 0,02 0,04 0,16 Шпинделийн голын дагуу цохилт, мм 0,03 0,05 0,15

Деталийн боловсруулалтын нарийвчлалд нөлөөлөх хүчин зүйлүүд:

Суурь машины нарийвчлал Хэрэгсэлийн нарийвчлал Хэрчих багажны нарийвчлал(өрөм, гинжин цүүц) Харуулын хутгануудын хэмжээний нарийвчлал

Хутга, фрезийн янз хэлбэр детальд хуулагдана Суурь машины ачаалалтаас(деформац, чичиргээ) Боловсруулж байгаа деталийн хэмжээ

Суурь машин дээр деталиудыг боловсруулах аргууд:

Промер Разметка настройка

Харилцан солилцох деталиудыг үйлдвэрлэх нөхцөл

Орчин үеийн үйлдвэрлэлд механик боловсруулалтын нарийвчлал үйлдвэрлэсэн хэсэг деталиудын хоорондын харилцан солилцох байдлыг, өөрөөр хэлбэл, ижил төрлийн деталиудын хэсгээс дурын аль ч деталь өөр төрлийн дурын харгалзах детальтай ямарч нэмэгдэл ажиллагаагүйгээр(тааруулж харуулдах, хөрөөдөх) угсрагдаж байх ёстой. Ингэхлээр, харилцан солилцол гэж угсралтын үед деталь, түүний зарим элементүүдийг тааруулах дахин үйл ажиллагаа гархааргүй нарийвчлалтайгаар деталийг хийхийг хэлнэ.

Нарийвчлалыг урьдчилан хангаагүй хийгдсэн деталиудыг угсрах үед тэдгээрийг тааруулах гар ажиллагаа ихээхэн ордог бөгөөд үүнээс болж бүтээгдэхүүний өртөг өндөрсөдөг. Харилцан солилцох деталиудыг ашиглахад угсаргааны ажил хялбархан болдгоос, түүнд ажилчны өндөр ур чадвар шаардахгүй бөгөөд ажлыг механикжуулах, автомтжуулахад ажлыг хөнгөвчилж, бүтээгдэхүүний чанарыг сайжруулдаг.

Деталийг хийхэд баримталбал зохих нарийвчлалын хэмжээг “Мод боловсруулах үйлдвэрлэлд баримталбал зохих хүлцэл ба суултын систем” гэсэн стандартын дагуу зохион бүтээгч инженер бүтээгдэхүүний ажлын зураг дээр тодорхой зааж өгөх ёстой. Мод боловсруулах үйлдвэрлэлд нарийвчлалын II ангийг ихэвчлэн хэрэглэдэг. Боловсруулсан деталийн хэмжээ бүр нь зурагт заасан зөвшөөрөгдсөн

(допускийн) хязгаараас хэтрэхгүй байх ёстой. Үүний тулд дараахь гол нөхцлүүдийг хангах хэрэгтэй:

1. Модон материалын хатаалтын чанар сайн байх. Модон материалын гадна ба дотор талын чийглэгийн хэлбэлзэлзлийн зөвшөөрөгдөх хэмжээг 3-р хүснэгтэнд үзүүлэв.

Бэлтгэц, деталь болгохоор боловсоруулалтанд оруулж байгаа материалын чийглэгийн хэлбэлзлийн зөвшөөргдөх хэжээ

3-р хүснэгтНарийвчлалын анги дундаж чийглэгтэй үеийн зөвшөөрөгдөх хэлбэлзэл,%

7-9 12-15I ба II ±1.5 -

III ±2 ±2,5-3

2. Үйлдвэрлэлийн байранд агаарын темпетатур ба чийглэг нь модонд байвал зохих чийглэгтэй тэнцвэртэй байх хэрэгтэй.

Үйлдвэрлэл явуулах байранд 20oС –ийн температуртай байхад, боловсруулах материалын дундаж чийглэгээс хамаарсан агаарын харьцангуй чийглэгийн хэлбэлзэх зөвшөөрөгдөх хэмжээг үзүүлбэл:

Материалын дундаж чийглэг, % 7 9 11 13Агаарын харьцангуй чийглэгийн хэлбэлзэх зөвшөөрөгдөх хэмжээ

35-55 50-65 60-72 70-80

3. Деталийн боловсруулалт 2-р хүснэгтэнд зааагдсан геометр нарийвчлалын нормыг хангасан суурь машин, хэрэгсэл дээр хийгдэх ёстой.

4. Деталийн боловсруулалтыг зөвхөн тохиргоо хийгдсэн суурь машин дээр хийх нь чухал. Суурь машины тохиргооны нарийвчлалыг янз бүрийн аргаар хийдэг.

5. Деталийн боловсруулалтын явц дундын нарийвчлалын хяналтыг хязгаарын калибрийн тусламжтайгаар хийдэг.Энэ нь абсолют хэмжээг харгалзахгүйгээр уг деталийн хэмжээ зөвшөөрөгдсөн хязгаарын дотор хэлбэлзэж байгаа эсэхийг богино хугацаанд тодорхойлох боломж олгодог. Хянаж байгаа хэмжээний хэлбэрээс хамааран хязгаарын калибруудыг:

Нүх, заадал гэх мэт дотор талын хэмжээг хянахад зориулагдсан калибры-пробки

Урт, өргөн, зузаан, диаметр зэрэг гадна талын уртын хэмжээг хэмжихэд зориулсан калибры-скобы

Шаталсан хэлбэртэй деталийн хэмжээг хянах зориулалттай калибры-уступомеры

Хязгаарын калибрууд орох ба орохгүй талуудтай байдаг.

8-р зураг. Деталийн хэмжээг хязгаарын калибриудын тусламжтайгаар хянах

9-р зураг. Нэг ба хоёр тал калибр-скоба

10-р зураг. Калибрийг ашиглах мэх