เอกสารประกอบการประชมประจาป 2551 ของ สศช.

วนท 15 สงหาคม 2551 ณ หองแกรนดไดมอนดบอลรม

ศนยแสดงสนคาและการประชมอมแพคเมองทองธาน จงหวดนนทบร

เรอง วสยทศนประเทศไทย...สป 2570

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

สงหาคม 2551

คานา

คณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต มมตเมอวนท 28 เมษายน 2551 เหนชอบให สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) จดทาวสยทศนการพฒนาประเทศในระยะยาว 20 ป และใหมการทบทวนวสยทศนเพอการปรบแผนในทก 5 ป โดยทแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ระยะ 5 ป นบจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 เปนตนไป จะเปนสวนหนงของวสยทศนการพฒนาประเทศระยะ 20 ป พรอมกนน ไดเหนชอบให สศช. จดการประชมประจาป 2551 เรองวสยทศนประเทศไทย...สป 2570

สศช. ไดจดทาวสยทศนและแผนระยะยาวครงแรกเมอป 2540 โดยศาสตราจารย ดร. สปปนนท เกตทต อดตประธานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ไดรเรมวางวสยทศนประเทศไทยในระยะยาวถง 20 ป โดยใหความสาคญกบการพฒนาคน เพราะคนเปนหวใจของการพฒนาทยงยน ซงสานกงานฯ ไดใชเปนกรอบการจดทาแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 ทยดคนเปนศนยกลาง และแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 ทไดอญเชญหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงมาเปนปรชญานาทางในการพฒนาและบรหารประเทศโดยยดคนเปนศนยกลางซงตอเนองมาถงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 ทใชอยในปจจบน

สาหรบการกาหนดวสยทศนประเทศไทย ...สป 2570 เพอเปนกรอบทศทางการจดทาแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ระยะ 5 ป นบจากแผนพฒนาฯ ฉบบท 11 เปนตนไปนน เปนการมองจากปจจบนไปในอนาคตอก 20 ปขางหนา โดยไดพจารณาถงปจจยและแนวโนมหลกทประเทศไทยตองเผชญในชวง 20 ปตอไป ทงปจจยภายนอกและปจจยภายใน อาท แนวโนมการเปลยนแปลงของเศรษฐกจโลก การรวมตวทางเศรษฐกจในภมภาค การเปลยนแปลงโครงสรางของประชากรสสงคมผสงอาย ความกาวหนาทางเทคโนโลย สถานการณดานพลงงาน และภาวะโลกรอน เปนตน เมอวเคราะหถงปจจยหลกดงกลาวรวมกบปจจยรองอนๆ ทจะมผลตอเศรษฐกจ สงคม ทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม และการบรหารของประเทศไทย ไดแสดงถงสงทจะเกดขนในอนาคตซงจาเปนตองมการเตรยมการลวงหนา เพอใหประเทศมภมคมกนตอการเปลยนแปลง และวางบทบาทของประเทศเพอใหเกดประโยชนสขกบประชาชน ทงน วสยทศนเบองตนของประเทศไทยในป 2570 จะยงคงสะทอนถงการพฒนาอยางยงยนและมคนเปนศนยกลางของการพฒนา อยภายใตกรอบแนวคดของการพฒนาบนหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง และประเทศมสถาบนพระมหากษตรยเปนเสาหลกของความเปนปกแผนของคนในชาต

การกาหนดวสยทศนเบองตนของประเทศไทยในป 2570 สศช. ไดจดใหมกระบวนการทางานอยางเปนขนเปนตอน ในการระดมความคด กาหนดประเดน และการจดทาเอกสารเพอการประชมประจาป 2551 ของ สศช. โดยไดจดใหมการประชมระดมความคดภายใน สศช.มาเปนลาดบระหวางผบรหารและเจาหนาท สศช. เมอวนท 23 – 24 พฤษภาคม 2551 เพอทบทวนสถานการณรวมทงวกฤตและประโยชนในระยะ 20 ปขางหนา สภาพสงคมทพงปรารถนาตลอดจนโครงสรางและประเดนการพฒนา

รวมทงจดใหมการประชมระดมความคดเหนจากศษยเกา สศช. และการประชมรวมระหวางคณะกรรมการ สศช. และ รองนายกรฐมนตร (นายแพทยสรพงษ สบวงศล) พรอมคณะทปรกษา เมอวนท 7 กรกฎาคม 2551 นอกจากนไดจดประชม FOCUS GROUP ในประเดนสาคญตางๆ ตลอดจนการสารวจสอบถามความคดเหนของประชาชนระดบหมบานชมชนในภมภาคตางๆของประเทศวาอยากเหนประเทศไทยและสงคมไทยเปนอยางไรในอนาคต ซง สศช. ไดประมวลสงเคราะหผลจากการระดมความคดเหนจากการประชมและการสารวจในระดบพนทดงกลาวมาจดทาเปนเอกสารสาหรบการประชมประจาป 2551 ของ สศช. ซงประกอบดวย สวนท1 เปนบทสรปวสยทศนและแนวทางการพฒนาสป 2570 สวนท 2 แสดงถงภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา และสวนท 3-6 เปนการวเคราะหสถานการณ การมองภาพอนาคต แนวทางยทธศาสตรระยะยาวในมตสาคญ 4 ดาน คอ ดานเศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และการบรหารจดการทด

สานกงานฯ หวงเปนอยางยงวาเอกสาร"วสยทศนประเทศไทย--------สป 2570” ฉบบน จะชวยใหขอมลพนฐาน แกทกภาคทเขารวมประชมระดมความคดเหน เพอรวมกนกาหนดทศทางการพฒนาสงคมไทยทพงปรารถนาในอก 20 ปขางหนา ภายใตสถานการณโลกทเปลยนแปลง พรอมทงการเสนอแนะยทธศาสตรเพอผลกดนใหการพฒนาเกดผลสมฤทธเปนรปธรรมในระยะตอไป

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

สงหาคม 2551

สส า ร บ ญ หนา

คานา

สรปสาหรบผบรหาร ก-ข

สวนท 1 : วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทย....สป 2570 :

1 กรอบแนวคดส...วสยทศนประเทศป 2570 1

2 พนธกจของประเทศ 2

3 เปาหมายการพฒนาประเทศ 3

4 เสนทางส...วสยทศนป พ.ศ. 2570 6

สวนท 2 : ภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา :

1 บทนา 1

2 แนวโนมสถานการณสาคญในอก 20 ปขางหนา 2

3 ปญหาอปสรรค 9

4 กรอบการจดทายทธศาสตรในแตละดาน 10

สวนท 3 : การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก :

1 บทนา 1

2 แนวโนมสภาวะแวดลอมและผลกระทบตอประเทศไทย 3

3 การวเคราะหสถานภาพปจจบนและอนาคตเศรษฐกจไทยใน 20 ปขางหนา 19

4 วสยทศนประเทศไทยในระยะ 20 ปขางหนา 71

ภาคผนวก 81

เอกสารอางอง 91

-2-

สวนท 4 : การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน :

1 บทนา 1

2 สถานการณและแนวโนมการเปลยนแปลง 2

3 สภาพสงคมไทยทพงปรารถนา 14

4 ประเดนยทธศาสตรการพฒนาทสาคญ 15

เอกสารอางอง 19

สวนท 5 : การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม...สการพฒนาทยงยน :

1 บทนา 1

2 การเปลยนแปลงของบรบทโลกทสงผลกระทบตอทรพยากร 2 ธรรมชาตและสงแวดลอม

3 สถานการณและแนวโนมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของไทย 13

4 ประเดนวกฤตทสงผลกระทบกบประเทศไทยในอนาคต 27

5 ภาพอนาคตดานทรพยากรและสงแวดลอมทมงหวง 39

6 ประเดนยทธศาสตร 44

เอกสารอางอง 47

สวนท 6 : การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ :

1 บทนา 1

2 สถานการณและแนวโนมการบรหารจดการทด 2

3 แนวโนมการเปลยนแปลงทสาคญทมผลกระทบตอการบรหารจดการทด 21 ในสงคมไทย

4 ภาพอนาคตการบรหารจดการทดทมงหวงและตาแหนงการพฒนา 27

5 ทศทางการพฒนาหลก 29

6 สรป 37

ภาคผนวก 39

เอกสารอางอง 47

สส รร ปป สาหรบผบรหาร

ก

บทสรปผบรหาร

บ ท ส ร ป ผ บ ร ห า ร

ผลการพฒนาเดมทผานมาอยภายใตอทธพลกระแสการพฒนาตามโลกตะวนตก ถงแมจะทาใหเศรษฐกจเจรญเตบโต และประชาชนมคณภาพชวตทดขน แตตองแลกเปลยนดวยทรพยากรธรรมชาตทลดลงอยางรวดเรว สภาพแวดลอมทงในเมองและชนบทเสอมโทรมลง การพฒนาเศรษฐกจของประเทศไทยตองพงพงตางประเทศเกอบทกดาน และทสาคญไดนาไปสการเกดปญหาวกฤตของสงคมทคนสวนใหญมคานยมทยดถออานาจจากความรารวย วตถนยม บรโภคนยม และวฒนธรรมตะวนตก ทาใหรากฐานทางสงคม และวฒนธรรมทดงามของไทยออนแอลง เกดความรนแรงในสงคมบอยครง การใชสนตวธไมไดผล ทาใหการพฒนาไมยงยน นอกจากนเมอมองสภาวะการเปลยนแปลงของกระแสโลกาภวตนของโลกและการเปลยนแปลงภายในประเทศทจะสงผลกระทบตอการพฒนาประเทศในระยะ 20 ป ขางหนาแลว ทาใหสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ตองทบทวนกระบวนการวางแผนพฒนาประเทศในอนาคตใหมการมองในระยะยาวมากขนโดยเหนควรปรบทศทางการพฒนาประเทศทมงเนนการพฒนาบนรากฐานของสงคมไทย อยบนกรอบแนวคดของการพฒนาบนหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง มครอบครวทมความสขเปนพนฐานทสรางคนเปนคนด ชมชนมความเขมแขงและมบทบาทในการพฒนา ระบบเศรษฐกจมเสถยรภาพและความสามารถในการแขงขน มบรการสาธารณะทมคณภาพ มกฎระเบยบและกฎหมายทบงคบใชอยางเปนธรรม รวมทงเชอมโยงกบประเทศภมภาคและอยรวมกนอยางมความสข โดยกาหนดเปนรางวสยทศนประเทศไทยป พ.ศ. 2570 ไดดงน

“คนไทยภาคภมใจในความเปนไทย มมตรไมตรบนวถชวตแหงความพอเพยง ยดมนในวฒนธรรมประชาธปไตย และหลกธรรมาภบาล การบรการสาธารณะขนพนฐานททวถง มคณภาพ สงคมมความปลอดภยและมนคง อยในสภาวะแวดลอมทด เกอกลและเอออาทรซงกนและกน ระบบการผลตเปนมตรกบสงแวดลอม มความมนคงดานอาหารและพลงงาน อยบนฐานทางเศรษฐกจทพงตนเองและแขงขนไดในเวทโลก สามารถอยในประชาคมภมภาคและโลกไดอยางมศกดศร”

โดยประเทศไทยจะตองมความมงมนในหลกการพฒนาประเทศทสาคญๆ ดงน คอ การพฒนาตองอยบนพนฐานของหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ปรบโครงสรางเศรษฐกจประเทศไทยใหพงตนเองและแขงขนไดในตลาดโลก ปรบโครงสรางทางสงคมใหมความเอออาทรและพงพาตนเองได สามารถดารงอยอยางมนคงภายใตบรบทการเปลยนแปลง รวมมอกนจดการทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ ใหเกดความอดมสมบรณ ประชาชนตองดาเนนชวตดวยจตสานกในคณคาของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตองเสรมสรางวฒนธรรมประชาธปไตยควบคกบการบรหารจดการทดเพอสรางสนตสขและความเปนธรรมในสงคมไทย

ข

บทสรปผบรหาร

เปาหมายการพฒนาประเทศในป พ.ศ. 2570 ทสาคญมอาท (1) ระบบโครงสรางเศรษฐกจทพงพาตวเองเพมมากขน มความมนคงดานอาหาร/พลงงาน และเปนศนยกลางทางเศรษฐกจของภมภาค (2) ประเทศไทยเชอมโยงและเปนหนสวนพฒนากบประเทศเพอนบานและอนภมภาค (3) สงคมไทยเปนสงคมแหงการเอออาทร (Caring Society) มความมนคง ปลอดภย พงตนเองได และมภมคมกนตอการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม (4) ประเทศไทยมสภาพแวดลอมทด เปนแหลงทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพทอดมสมบรณของภมภาคและโลก (5) ประเทศไทยมการพฒนาดานการบรหารจดการทดใหอยในกลมประเทศผนารอยละ 25 แรกของโลกในป 2570 (ป 2550 ไทยอยในกลมรอยละ 50 แรก) และ (6) ชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนมบทบาทในการพฒนา และแกไขปญหาของชมชนทองถนมากขนและอยางเปนธรรมาภบาล

การกาวสความฝนหรอเปาหมายการพฒนาทง 6 ประการขางตนนน ประเทศไทยจะตองมยทธศาสตรหรอแนวทางการพฒนาทสาคญๆ ดงน

(1) ดานเศรษฐกจ พฒนาภาคการผลตทมความเชอมโยงกนสงระหวางภาคเกษตร อตสาหกรรม และบรการ นาไปสการสรางมลคาเพม พฒนาประเทศใหมบทบาทนาดานเศรษฐกจในอนภมภาคในรปแบบพนธมตรเพอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในอนภมภาค พฒนาพนทเศรษฐกจของประเทศไทย ใหเปนฐานในการเพมขดความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจของประเทศ มความยงยนของระบบนเวศน และความอยเยนเปนสขของสงคมไทย พฒนาความมนคงดานแหลงพลงงาน และพฒนาเครอขายโครงสรางพนฐานและโลจสตกสใหเชอมโยง มคณภาพ และเพยงพอตอการตอบสนองการปรบโครงสรางภาคการผลตและบรการใหมความเขมแขงและแขงขนได

(2) ดานสงคม ปรบโครงสรางทางสงคมรองรบการเปลยนแปลงและเชอมโยงกบการปรบโครงสรางทางเศรษฐกจ สงเสรมสถาบนครอบครวและชมชนในกระบวนการพฒนา รวมทงตองมการพฒนาคนใหเหมาะสมตามชวงอาย และสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสภาพสงคมในอนาคต

(3) ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ปรบเปลยนกระบวนทรรศนดานสงแวดลอมสการอยรวมกนระหวางมนษยกบธรรมชาตอยางสมดล ปรบการบรหารนโยบายเศรษฐกจสการผลตทยงยน สรางความมนคงของฐานทรพยากร คมครองพนทวกฤตสงแวดลอม และระบบนเวศ ทเปราะบาง และตองมการบรหารจดการอยางมสวนรวมและการจดสรรทรพยากรอยางเปนธรรม

(4) ดานธรรมาภบาล เสรมสรางและพฒนาวฒนธรรมประชาธปไตยใหเกดขนเปนสวนหนงของวถการดาเนนชวตของประชาชนไทยในทกระดบ เสรมสรางความเขมแขง ความเปนอสระและความโปรงใสขององคกรปกครองสวนทองถนและชมชน สรางภาคราชการทมประสทธภาพ ลดการบงคบควบคม คานงถงความตองการของประชาชนและทางานรวมกบทองถน/ชมชน เพมการมสวนรวมของภาคประชาชน/ประชาสงคมในการบรหารจดการประเทศใหเขมแขง สงเสรมภาคธรกจเอกชนใหเกดความเขมแขง สจรต และมธรรมาภบาล ปฏรปกระบวนการยตธรรมใหมความเปนอสระ เปนกลาง มประสทธภาพ โดยชมชนมสวนรวม และตองพฒนาระบบและกลไกการปองกนและปราบปรามทจรตประพฤตมชอบใหมพลง และมประสทธภาพในทางปฏบต

ส ว น ทส ว น ท 11

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทย....สป 2570

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

1 กรอบแนวคดส...วสยทศนประเทศป 2570

ประเทศไทยในอดตทผานมากาหนดทศทางการพฒนาอยบนกระแสสงคมโลกมาอยางตอเนอง การพฒนาทงดานเศรษฐกจและสงคมคานงถงการแขงขนและมงการตอบสนองความตองการของตลาดโลกเปนหลกโดยการนาประเทศสการเปนประเทศกงอตสาหกรรม (NICs) การประกอบธรกจการคาและการพฒนาความเปนอยโดยใชเงนเปนหลก ในขณะทโครงสรางทางเศรษฐกจไดปรบเปลยนจากเกษตรกรรรมไปสอตสาหกรรมและบรการทเนนการผลตเพอสงออก และสนบสนนการลงทนจากตางประเทศ ถงแมจะทาใหประเทศไทยกาวสประเทศทมระดบรายไดปานกลาง ประชาชนมรายไดตอหวเพมขนจาก 819 ดอลลารสหรฐ/คน/ป ในป 2539 เปนประมาณ 4,432 ดอลลารสหรฐ/คน/ป หรอประมาณ 142,705 บาท/คน/ป ในป 2551 รวมทงคณภาพชวตทดขนในทกระดบ ระบบการบรหารจดการประเทศเปดโอกาสใหภาคประชาชนเขามามสวนรวมอยางกวางขวาง อยางไรกตามผลการพฒนาดงกลาวตองแลกเปลยนดวยทรพยากรธรรมชาตทสนเปลองลงอยางรวดเรว และสภาพแวดลอมทงในเมองและชนบทเสอมโทรมลง ปญหาชองวางการกระจายรายไดและความไมเทาเทยมกนระหวางเมองกบชนบทมความรนแรงมากขน การพฒนาเศรษฐกจของประเทศไทยตองพงพงตางประเทศเกอบทกดานโดยมแนวโนมเพมสงขนดวย ในขณะเดยวกนไดสงผลกระทบตอสงคมไทยทพอแมตองดนรนทามาหาเลยงชพ เกดการยายถนกนอยางกวางขวางสงผลใหสถาบนครอบครวแตกแยก และชมชนออนแอจานวนมาก และทสาคญไดนาไปสการเกดปญหาวกฤตของสงคมทคนสวนใหญมคานยมทยดถออานาจจากความรารวย วตถนยม บรโภคนยม และวฒนธรรมตะวนตก ทาใหรากฐานทางสงคม และวฒนธรรมทดงามของไทยออนแอลง เกดความรนแรงในสงคมบอยครง การใชสนตวธไมไดผล

ในขณะเดยวกนประเทศไทยยงตองเผชญกบกระแสโลกาภวตนของโลกและการเปลยนแปลงภายในประเทศทจะสงผลกระทบตอการพฒนาประเทศในระยะ 20 ป ขางหนาทสาคญๆ คอ 1) การรวมกลมเศรษฐกจในภมภาคนาไปสความเชอมโยงทกระบบ 2) ศนยรวมอานาจทางเศรษฐกจโลกจะเคลอนยายมาสเอเชย 3) การเงนโลกมความผนผวนสงขนจากการเกงกาไรของกองทนการเงนระดบใหญ 4) การเขาสสงคมผสงอายของโลกกระทบตอเศรษฐกจตกตา 5) เทคโนโลยจะกากบการดารงชวตของคน 6) นามนมปรมาณลดลง ราคาแพงขน และการผลตพชพลงงานทดแทนจะสงผลกระทบตอความมนคงทางอาหารของโลก 7) ภาวะโลกรอนกอใหเกดภยธรรมชาตททวความรนแรงเพมมากขน 8) การยดถอหลกการบรหารจดการทดและระบอบประชาธปไตย 9) การปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยททาใหภาคอตสาหกรรมไมใชแหลงจางงานหลกของประเทศ 10) การเปนสงคมผสงอายเตมตวของประเทศไทยทจะกระทบตอผลตภาพแรงงาน 11) ความเปนเมองทเตบโตอยางตอเนอง และ 12) กระแสธรรมาภบาล

-2-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

ดงนน สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตในฐานะหนวยงานวางแผนพฒนาประเทศไดทบทวนผลการพฒนาทผานมาและมขอเสนอวาการพฒนาประเทศในระยะอก 20 ป ขางหนา ควรกลบเขาสทศทางการพฒนาบนรากฐานของสงคมไทย อยบนกรอบแนวคดของการพฒนาบนหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง ประเทศมสถาบนพระมหากษตรยเปนเสาหลกของความเปนปกแผนของคนในชาต ครอบครวทมความสขเปนพนฐานทสรางคนเปนคนด ชมชนมความเขมแขงและมบทบาทในการพฒนา ระบบเศรษฐกจมเสถยรภาพและความสามารถในการแขงขน มการบรการสาธารณะทมคณภาพ มกฎระเบยบและกฎหมายทบงคบใชอยางเปนธรรม นอกจากนนประเทศไทยมความเชอมโยงกบประเทศภมภาคและอยรวมกนอยางมความสขสามารถกาหนดเปนวสยทศนประเทศไทยป พ.ศ. 2570 ไดดงน

วสยทศนประเทศไทยป พ.ศ. 2570

“คนไทยภาคภมใจในความเปนไทย มมตรไมตรบนวถชวตแหงความพอเพยง ยดมนในวฒนธรรมประชาธปไตย และหลกธรรมาภบาล การบรการสาธารณะขนพนฐานททวถง มคณภาพ สงคมมความปลอดภยและมนคง อยในสภาวะแวดลอมทด เกอกลและเอออาทรซงกนและกน ระบบการผลตเปนมตรกบสงแวดลอม มความมนคงดานอาหารและพลงงาน อยบนฐานทางเศรษฐกจทพงตนเองและแขงขนไดในเวทโลก สามารถอยในประชาคมภมภาคและโลกไดอยางมศกดศร”

2 พนธกจของประเทศ

การพฒนาประเทศใหกาวไปสวสยทศนประเทศไทยในป พ.ศ. 2570 ใหสาเรจนน ประเทศไทยจะตองมความมงมนในหลกการพฒนาประเทศทสาคญๆ ดงน คอ

2.1 การพฒนาตองอยบนพนฐานของหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอลดความเสยง สรางภมคมกน นาไปสการพงตนเองไดทงในระดบปจเจกชน ระดบครวเรอน ระดบชมชน ระดบประเทศ และระดบภมภาค โดยการพฒนาในทกมตจะตองมงพฒนาภายใตหลกการของความพอประมาณ มเหตผล และมภมคมกนในตวทด ทคน ชมชน สงคม ตองมความร (รอบร รอบคอบ ระมดระวง) และมคณธรรม (ซอสตยสจรต ขยนอดทน สตปญญา แบงปน)

2.2 ปรบโครงสรางเศรษฐกจประเทศไทยใหพงตนเองและแขงขนไดในตลาดโลก โดยมงพฒนาบนพนฐานของกระแสโลกและกระแสไทยควบคกน (Mixture of Global and

Thai Trends) ใหความสาคญตอการพฒนาททนโลกบนวถไทย การเปนเศรษฐกจฐานความร มความเปนตวของตวเอง และยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

-3-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

2.3 ปรบโครงสรางทางสงคมใหมความเอออาทรและพงพาตนเองได สามารถดารงอยอยางมนคงภายใตบรบทการเปลยนแปลง โดยมงปรบเปลยนใหคนในสงคมมความร ความสามารถ มทกษะชวตทด เหนความสาคญของการอยรวมกนเปนครอบครว ลดละความเหนแกตวและมงการเหนแกประโยชนสวนรวมมากขน ตลอดจนรกษาสงคมไทยใหเปนสงคมแหงการเอออาทรมความมนคง ปลอดภย เปนเครอขายทเขมแขงของสงคมโลก

2.4 รวมมอกนจดการทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ ใหเกดความอดมสมบรณ ประชาชนตองดาเนนชวตดวยจตสานกในคณคาของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยมการใชประโยชนจากทรพยากรอยางชาญฉลาด มพฤตกรรมบรโภคทเปนมตรกบสงแวดลอม คานงถงความสามารถในการรองรบของระบบนเวศน ตลอดจนรวมมอกนในการเรยนรและจดการทรพยากรชวภาพ ปาชมชน การจดการนา การฟนฟคณภาพดน และการจดการสงแวดลอม โดยการรวมพลงของกลมคนในสงคมในลกษณะเครอขาย

2.5 เสรมสรางวฒนธรรมประชาธปไตยควบคกบการบรหารจดการทดเพอสรางสนตสขและความเปนธรรมในสงคมไทย โดยสนบสนนใหทกภาคสวนในสงคมเขามามบทบาทในการบรหารจดการประเทศ สรางผนาและผบรหารในทกระดบใหมจรยธรรม และสานกรบผดชอบ มกฎเกณฑทยตธรรม และชดเจน ตลอดจนมกลไกการตรวจสอบทมประสทธภาพและมความเปนอสระ ประชาชนยดหลกวฒนธรรมประชาธปไตยในวถชวต ตลอดจนใหการยอมรบบทบาทของชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนเขามามสวนรวมรบผดชอบตอการพฒนา แกไขปญหาของชมชน และสรางสงคมประชาธปไตยในระดบรากฐานใหเกดขนในชมชน ทาใหประชาชนสามารถอยรวมกนอยางสงบสนตสข มคณคาและศกดศร

3 เปาหมายการพฒนาประเทศ

เพอใหการพฒนาประเทศกาวไปสวสยทศนประเทศไทยในป พ.ศ. 2570 และการแปลงพนธกจ การพฒนาของประเทศใหเกดขนอยางเปนรปธรรม จงกาหนดเปาหมายการพฒนาประเทศหรอตาแหนงของประเทศในป พ.ศ. 2570 ไวดงน

3.1 ระบบโครงสรางเศรษฐกจทพงพาตวเองเพมมากขน มความมนคงดานอาหาร/พลงงาน และเปนศนยกลางทางเศรษฐกจของภมภาค โดย

(1) ขนาดเศรษฐกจจะตองมผลตภณฑมวลรวมประชาชาตมากกวาผลตภณฑมวลรวมในประเทศ หรอ (GNP > GDP)

-4-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

(2) เปนฐานการผลต (สนคาเกษตร อตสาหกรรมและบรการ) การคา การลงทน ในการผลตสนคาและบรการทมคณภาพ สรางคณคาการผลต (Value creation) เพมผลตภาพการผลต และยกระดบการพงพาตนเอง ลดความผนผวนจากปจจยภายนอกเพอสรางความมเสถยรภาพ ตลอดจนการผลตโดยใชความหลายหลายทางชวภาพ การกระจายไปสพนททมศกยภาพและเหมาะสม โดยคานงถงความยงยนควบคไปกบความสามารถในการแขงขน

(3) ประเทศไทยเปนศนยกลางของภมภาคในดานตางๆ เชน การเชอมโยงดานไฟฟาและกาซธรรมชาตในภมภาคอาเซยน เปนผนาดานอาหารและเกษตรของภมภาคและของโลก มการจดการเกษตรแนวใหมมการเพมมลคาของสนคา ผลตภณฑ บรการสขภาพ และแหลงทองเทยวธรรมชาตทมเอกลกษณเฉพาะถน เพอตอบสนองความตองการของผสงอายและนกทองเทยวทวโลก

3.2 ประเทศไทยเชอมโยงและเปนหนสวนพฒนากบประเทศเพอนบานและอนภมภาค โดยประเทศไทยมความเชอมโยงกบภมภาคในฐานะเปนพนธมตรมากกวาเปนประเทศทแสวงหาผลประโยชนจากประเทศเพอนบาน กลาวคอเปนความสมพนธในลกษณะ development partnership มากกวา trades investment partnership และมความรวมมอกนมากขนในดาน

(1) ความมนคงทางเศรษฐกจ พลงงาน อาหาร การปองกนภยพบต

(2) ดานวฒนธรรม การศกษา สขภาพ และแรงงาน

3.3 สงคมไทยเปนสงคมแหงการเอออาทร มความมนคงปลอดภย พงตนเองได และมภมคมกนพรอมรบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม โดย

(1) คนไทยมความร ความสามารถและทกษะชวตทดอยางเหมาะสมในแตละชวงอาย ทสามารถปรบตวไดตอการเปลยนแปลง มงมนในการทางานใหประสบความสาเรจ มคานยมในการสรางงาน สรางรายได และการเกบออม ขยนหมนเพยร มความอดทน มวนยและความรบผดชอบ คณธรรมนาความร และมจตสาธารณะทคานงถงสวนรวมกอนสวนตน

(2) ครอบครวมความรกความอบอน มสมพนธภาพทด สามารถทาหนาทดแลความตองการและพฒนาคณภาพของสมาชกไดอยางเขมแขง เสรมสรางคานยมทดใหแกสมาชกในครอบครว หวหนาครอบครวสามารถเปนตวแบบทดแกสมาชก

(3) สงคมมความปลอดภยและมนคง มปจจยพนฐานและบรการสาธารณะททวถง มคณภาพ มความปลอดภยในชวตและทรพยสน ปลอดจากอบายมข ยาเสพตด สามารถคงความหลากหลายทางทรพยากรธรรมชาตและการใชประโยชนอยางยงยน มความมนคงดานอาหารและพลงงาน

-5-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

3.4 ประเทศไทยมสภาพแวดลอมทด เปนแหลงทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพทอดมสมบรณของภมภาคและโลก มการใชประโยชนอยาง

ชาญฉลาด คานงถงขดความสามารถในการรองรบของระบบนเวศ มความรวมมอดานการจดการทรพยากรในระดบภมภาค โดย

(1) ประเทศไทยเปนศนยกลางการเรยนรดานการจดการทรพยากรชวภาพ ปาชมชน การจดการนา การฟนฟคณภาพดน และการจดการสงแวดลอมของภมภาค

(2) คนและสงคมดาเนนชวตดวยจตสานกในคณคาของทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม มพฤตกรรมการบรโภคทเปนมตรกบสงแวดลอม บรโภคอยางมคณภาพและพอเพยง กลมคนในสงคมเชอมโยงกนเปนเครอขายรวมกนดแลฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทงรบผดชอบตอสงคมเพออยรวมกบธรรมชาตอยางเกอกลเพมขน

3.5 ประเทศไทยมการพฒนาดานการบรหารจดการทดใหอยในกลมประเทศผนารอยละ 25 แรกของโลกในป 2570 (ป 2550 ไทยอยในกลมรอยละ 50 แรก) โดย

(1) ทกภาคสวนในสงคม (รฐ ประชาชน เอกชน และสอมวลชน) มสวนรวมในการบรหารจดการประเทศ ผานกระบวนการกระจายอานาจสทองถน ตลอดจนผนา/ผบรหารในทกระดบในทกภาคสวนมจรยธรรมและมสานกรบผดชอบเพมขน

(2) มกฎเกณฑทยตธรรมชดเจน และเปนทยอมรบของสากล การจดสรร “สทธ” หรอประโยชนใหกบบคคล หรอกลมตางๆ มความชดเจน เปนธรรมไมเกดการปฏบตในลกษณะ 2 มาตรฐาน

(3) ประชาชนสวนใหญมความรความเขาใจในวฒนธรรมประชาธปไตยทแทจรงมากขน ยอมรบฟงความคดเหนทหลากหลายและยดมนในสทธ-เสรภาพ การเคารพความเสมอภาค การเชอในนตธรรมหรอกฎหมาย และการฟงเสยงคนสวนใหญโดยคมครองคนสวนนอย รวมทง ยดมนแนวทางสนตวธในการแกไขปญหาความขดแยงของสงคม

(4) มกลไกการตรวจสอบ และถวงดลอานาจทเปนอสระและมความเขมแขง ทกอใหเกดการมสวนรวมกบภาคประชาชนและชมชน ตลอดจนพฒนาขดความสามารถของระบบและบคลากรในการตรวจสอบการทจรตทมความซบซอนมากขน

-6-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

3.6 ชมชนและองคกรปกครองสวนทองถนมบทบาทในการพฒนา และแกไขปญหาของชมชนทองถนมากขน โดย

(1) ชมชนทมความเขมแขง และพงตนเองไดมจานวนมากขน สามารถพฒนาและจดการปญหาดวยตนเอง จดบรการพนฐานทางเศรษฐกจ สงคม ดแลจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อนรกษ สบทอดใชประโยชนวฒนธรรมภมปญญาทองถน และมความมนคงดานอาหารมากขน

(2) องคกรปกครองสวนทองถนมอสระในการบรหารจดการทองถน ทงในดานงบประมาณ บคลากร วธการทางาน การจดทาแผน/โครงการเพมขน พรอมทงปรบบทบาทจากการเปน “หนวยจดการสาธารณะเปนหนวยพฒนาชมชน/ทองถน”

4 เสนทางส...วสยทศนป พ.ศ. 2570

4.1 เงอนไขการพฒนา

การเปลยนแปลงทงจากภายนอกและภายในประเทศทจะสงผลกระทบตอการพฒนาประเทศในระยะ 20 ป ขางหนาทสาคญๆ มดงน

(1) จดแขงและโอกาส

(1.1) การรวมกลมเศรษฐกจในภมภาค จะมความเชอมโยงกนมากขน นาไปสความเชอมโยงทงระบบ และมเสถยรภาพมากขน โลกและภมภาคเอเชยมการรวมกลมทางเศรษฐกจและมความเชอมโยงกนมากขน โดยการรวมกลมของภมภาคเอเชย จะสงผลใหเอเชยเปนตลาดทมศกยภาพ โดยเฉพาะในกลม GMS (อนภาคลมแมนาโขง) ทจะเชอมโยงระบบโครงขายพนฐานภายในอนภาคเพมขนมากทงเสนทางคมนาคมทางบก (ถนน East-West corridor) แหลงพลงงานและโทรคมนาคมของไทยกบประเทศเพอนบาน ความรวมมอดานการคา และการสงเสรมประเทศเพอนบานใหความแตกตางทางดานรายไดกบประทศไทยลดลง เปนการสรางโอกาสในการพฒนาเศรษฐกจและสงคม ทงในแงของการคา การลงทน และความรวมมอทางดานวฒนธรรม การศกษา สขภาพ และแรงงาน รวมทงการมกฎระเบยบทเปนมาตรฐานเดยวกนทจะนาไปสการลดปญหาความขดแยง กดกนในระหวางประเทศสมาชก ดงนนในอนาคตความเชอมโยงคงจะเปนไปทงระบบ (Full Integration) และมเสถยรภาพมากขน

(1.2) ศนยรวมอานาจทางเศรษฐกจโลกจะเคลอนยายมาสเอเชย (BRIC+/US/Japan) มากขน โดยประเทศจน และอนเดย จะเปนมหาอานาจทางเศรษฐกจของโลกรายใหม แมแตประเทศดาวรงทจะมบทบาทมากขนคอ กลม BRIC (บราซล รสเซย อนเดย และจน) สมาชกสวนใหญอยในเอเชย ในขณะทประเทศสหรฐอเมรกา และประเทศญปน รวมทง กลม EU จะมขนาดเศรษฐกจทเลกลง (สหรฐลดจาก รอยละ 27.33 เหลอ รอยละ 21.75 , ญปนลดจาก รอยละ 11.28 เหลอ รอยละ 8.56) ดงนน จงเปนโอกาสสาหรบประเทศไทยทจะเปนศนยกลางการผลตของภมภาค เนองจากศกยภาพ และโครงขายโครงสรางพนฐาน มความพรอม ตลอดจนทตงทางภมศาสตรทมความเหมาะสม

-7-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

(1.3) การเขาสสงคมผสงอายของโลก โดยเฉพาะประเทศทพฒนาแลว เชน ญปน อเมรกา ยโรปนน เปนกลมผสงอายทมฐานะทางเศรษฐกจ และอยในวยเกษยณ จงสงผลกระทบใหเกดการขาดแคลนแรงงานในประเทศ จงเปนโอกาสอยางมากสาหรบประเทศไทยทจะพฒนาดานธรกจและลงทนดานการคาและบรการ ดานการทองเทยว ทพกอาศย การใหบรการสขภาพในรปแบบตางๆ รวมทงเปนโอกาสของแรงงานไทยในการไปทางานในประเทศทพฒนาแลว

(1.4) การพฒนาเทคโนโลยแบบกาวกระโดดเปนโอกาสพฒนากระบวนการผลต และกระบวนการเรยนรของไทย เทคโนโลยเหลานจะเชอมโยงกน และสงผลตอกระบวนการผลต สขภาพ สมอง จต และพฤตกรรมของมนษย ปจจย เครองมอตางๆ ทกชนดทมาเกยวของกบชวตประจาวนของเรานน เปนโอกาสทประเทศไทยจะสามารถนาไปเปนเครองมอพฒนา

ประสทธภาพการผลตชดเชยผลตภาพแรงงานทลดลงจากการเปนสงคมผสงอาย พฒนากระบวนการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม การสรางมลคาเพมเชอมโยงไปสอตสาหกรรมตอเนองทมคณภาพ มาตรฐานมากขน ตลอดจนสงผลใหการใชพลงงานมประสทธภาพสงขน

สรางสงคมแหงการเรยนร โดยเครอขายสารสนเทศจะเปนเครองมอสาคญในการพฒนา และเพมขดความสามารถในการแขงขน กอใหเกดการเคลอนยายขาวสาร ขอมล ความร สนคา บรการททาใหรปแบบการดาเนนชวต การทางาน และการศกษามความหลากหลายมากขน

(1.5) ว กฤตทางพล ง ง าน เป น โอกาสป รบต ว ส ก า รผล ตท มประสทธภาพ และการผลตพลงงานทดแทนจากพชเพมขน เนองจากความตองการใชนามนเพมขนอยางรวดเรวไมตากวา 2 เทาใน 20 ป ในขณะทปรมาณนามนมนอยลง ราคานามนแพงขนแนนอน หลายประเทศเรมปรบตว โดยการแสวงหาแหลงนามนนอกประเทศ การพฒนาเทคโนโลย แหลงพลงงานทดแทนอนๆ และการขยายพนทเพาะปลกพชทดแทนพลงงาน ซงเรมมปญหากระทบตอการขาดแคลนอาหารในหลายประเทศ ฉะนนจงเปนโอกาสทไทยจะมรายไดเพมขนจากการปรบปรงกระบวนการผลตใหมประสทธภาพ มพฒนาการเพมผลผลตตอไร รวมทงขยายพนทเพาะปลกของพชทดแทนพลงงานทมแนวโนมทจะมราคาสงขน โดยไมกระทบตอความมนคงทางอาหาร

(1.6) ปญหาความมนคงทางอาหารของโลกเปนโอกาสการพฒนาภาคเกษตรกรรมไทย ผลจากวกฤตพลงงานทาใหเกดการขยายพนทเพาะปลกพชทดแทนพลงงาน โดยลดการปลกพชอาหารในหลายประเทศนน เรมสงผลใหเกดปญหา ทคาดวาในระยะยาวจะรนแรงขน จนกระทบตอความมนคงทางอาหารของโลก ในขณะทหลายประเทศมปญหาการผลตทางการเกษตร ขณะทความตองการสนคาเกษตรและอาหารจะเพมขนตามจานวนประชากรโลกทเพมขน ดงนน จงเปนโอกาสของการพฒนาภาคเกษตรของไทยใหมประสทธภาพ และสรางมลคาเพมใหกบผลผลตทางการเกษตร

-8-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

(1.7) วกฤตภาวะโลกรอน เปนโอกาสในการปรบตวสการบรโภคทเปนมตรกบสงแวดลอม ภาวะโลกรอนกอใหเกดภยพบตทอาจจะมผลกระทบรนแรงกวางขวางตอการดารงอยของสงมชวตทงมวลนน นบวาเปนแรงขบทมพลงตอการปรบเปลยนพนฐานความคดและพฤตกรรมเกยวกบการใชทรพยากรธรรมชาต เพอผลตอบแทนทางเศรษฐกจสงสด ในระยะสนเปนการอยรวมกนอยางเกอกลกนใหเกดภาวะสมดลระหวางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม นอกจากนนแลว ในกรณประเทศคแขงไดรบภยพบตทางธรรมชาต อาจจะทาใหประเทศไทยไดรบโอกาสทางเศรษฐกจจากการขยายการสงออกสนคาอาหารไดมากขนในราคาทดขน

(1.8) การเคลอนยายคนระหวางประเทศทเปนไปอยางเสร ทาใหมโอกาสไดแรงงานทมทกษะสง ในอนาคตการเคลอนยายคนอยางเสรจะเปนไปในระดบทสงและเปดกวางมากขน ซงจะทาใหแรงงานตางชาตเขามาทางานไดมากขน สรางโอกาสการเคลอนยายแรงงานทมทกษะตงแตระดบตาไปจนถงปานกลาง และเปนสงคมฐานความร ทาใหมความตองการบคลากรทมองคความรสง เพอสรางขดความสามารถในการแขงขนหลายประเทศ จงสงเสรมการสนบสนนใหผมประสบการณความรสงในสาขาตางๆ เขามาทางานในประเทศไทย

(1.9) กระแสประชาธปไตยในสงคมโลกใหความสนใจในเรองประชาธปไตยแบบมสวนรวม ทมงเนนการใหประชาชนมสวนรวมในการเมองและการบรหาร ทงในระดบทองถนและระดบชาต เนนการกระจายอานาจในการตดสนใจและการจดสรรทรพยากรตางๆ ในระหวางประชาชนทกกลมใหเทาเทยมกน เปนโอกาสเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชนพฒนาทองถนและการกระจายอานาจ การเคารพสทธ ภมปญญา และวฒนธรรมทองถนมากขน

(2) จดออนและขอจากด

(2.1) กระแสโลกรอน กอใหเกดภยธรรมชาตททวความรนแรงเพมมากขน ทาลายชวตและทรพยสนของประชาชนจานวนมหาศาล เนองจากในชวง 20-30 ปขางหนาอณหภมของประเทศไทยจะเพมขนประมาณ 1-2 องศาเซลเซยส ทาใหเกดการเปลยนแปลงของฤดกาล และภยพบตตางๆ มากขน ปรมาณนาฝนเพมขนในพนททมฝนมากอยแลว เกดภยพบตและนาทวมฉบพลนเกดขนบอยครง มวนทรอนจดยาวนานขน จานวนวนทหนาวจดสนลง รวมทงมแนวโนมจะซาเตมปญหาในพนทหรอระบบนเวศชายฝง พนทเพาะปลก เกดการแพรระบาดของเชอโรคมากขน

(2.2) ประเทศไทยจะเผชญกบปญหาทรพยากรนา และระบบนเวศทรนแรงมากขนในอนาคต จากความตองการใชนาเพมขนอยางตอเนอง เพอการพฒนาคณภาพชวตและการขยายตวทางเศรษฐกจ ในขณะท ระบบธรรมชาตกถกรบกวนมากขน พนทปาตนนาถกทาลายอยางตอเนอง แนวโนมฝนจะตกนอยลงในพนทหางไกลทะเล และปรมาณนาตนทนอาจลดลงในบางพนท ประกอบกบความเขมขนของสารพษและการปนเปอนทเกดจากของเสยในภาคการผลต และชมชน จะทาใหแหลงนาเสอมโทรม ปรมาณนาสะอาดทเหมาะสมกบการใชประโยชนลดจานวนลง โดยเฉพาะเมอมผลกระทบจากภาวะโลกรอนและการปรวนแปรของสภาพภมอากาศโลก สภาพการ

-9-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

ขาดแคลนนาในอก 20 ปขางหนาจะมแนวโนมเพมมากขน นอกจากนนการขยายตวของระบบเศรษฐกจและภาคการผลตจะทาใหเกดการขยายตวของเมอง ชมชน ศนยกลางเศรษฐกจ มความจาเปนในการกอสรางสาธารณปโภค และโครงสรางพนฐานขนาดใหญ เชน เขอน โรงงานไฟฟา ทาเรอ ถนน จะถกรกลาตอพนทอนรกษและเสยงตอการถกทาลายอยางถาวร

(2.3) ความเปนเมองมแนวโนมขยายตว สงผลตอความเหลอมลาทางเศรษฐกจ และความขดแยงในการใชทรพยากร ประเทศไทยจะมสภาวะความเปนเมองขยายตวออกไปสภมภาคตางๆ มากขน ในรปแบบของเมองใหญในภมภาค และประชากรเมองจะเพมขนมากกวา 14 ลานคน ในป 2570 – 2573 อนเนองจากการเคลอนยาย เพอแสวงหาโอกาสการทางานทมรายไดสงขน และความเปนอยทดกวา ในขณะทประชากรในชนบทจะลดลง โดยประชากรเมองจะกระจายตวอยในหวเมองใหญๆ มากขนนน นอกจากจะสงผลใหความเหลอมลาระหวางฐานะทางเศรษฐกจระหวางเมองและชนบทเพมขนแลว ยงกอใหเกดความขดแยงอนเกดจากการแยงชงทรพยากรระหวางคนในเมองกบคนในชนบทเพมขน เชน การใชทดน การใชนาเพออปโภคบรโภคกบการเพาะปลก รวมทงปญหาสงแวดลอมเมองทมแนวโนมทวความรนแรงและสงผลตอคณภาพชวต

(2.4) ประเทศไทยเปนสงคมผสงอายเตมตวและกระทบตอผลตภาพแรงงาน และการนาเขาแรงงานจากตางประเทศ โดยจานวนผสงอายจะเพมขนจาก 7.1 ลานคน คดเปนรอยละ 10.8 ของประชากรในป 2550 เปน 16.1 ลานคน (รอยละ 22.7) ในป 2570 ในขณะท เดกในกลมอายตากวา 14 ปจะลดลงจาก 14.5 ลานคน เหลอ 10.2 ลานคน หรอรอยละ 14.4 ของประชากรในชวงเวลาเดยวกน ดงนนโอกาสทางการตลาดตางๆ จะเปนเรองของผสงอายมากกวา นอกจากนยงมผลกระทบตอภาคการผลตทผลตภาพการผลตจะลดลง และปญหาการขาดแคลนแรงงานทงในภาคเกษตร และบรการตางๆ ในเมอง ในอนาคตจะเขมขนมากขน การนาเขาแรงงานตางประเทศมากขน จะทาใหเกดชมชนแรงงานตางประเทศในประเทศไทยทจะเปนภาระในการจดระบบการบรหารจดการ ทงดานการบรการพนฐานทางเศรษฐกจและสงคม รวมทงสวสดการตางๆ เพมขน

(2.5) คานยมสงคมไทยเปลยนแปลงไปสการบรโภคนยม ปจเจกนยม และวถชวตทฟมเฟอย ฟงเฟอมากขนจากสถาบนครอบครวทเปราะบาง โครงสรางรปแบบและสมพนธภาพของครอบครวไทย เปลยนจากครอบครวขยายเปนครอบครวเดยวเพมขน และมสวนทาใหผสงอายตองใชชวตโดยลาพงมากขนกวาในอดต เดกและเยาวชนขาดผดแลอยางใกลชด ทาใหมความเสยงสงทจะเกดปญหาสงคมในดานตางๆ เชน ตดยาเสพตด มเพศสมพนธกอนวยอนควร มพฤตกรรมเลยนแบบวฒนธรรมตางชาต มคานยมทยดวตถมากขน

(2.6) คนไทยยงขาดทกษะการใชชวตและความพรอมตอการปรบตวในกระแสโลกาภวตน โลกปจจบนเปลยนแปลงรวดเรว เทคโนโลยพฒนากาวหนาอยางมาก คนทจะไดประโยชนจากกระแสโลกาภวตน ตองทางานเชอมโยงกบคนอนๆ ทวโลกไดมากขน แตคนไทยยงขาดการเตรยมความพรอมรองรบการพฒนาแบบกาวกระโดดในอนาคต คนจานวนมากยงมขอจากดในดานการใชเทคโนโลย การใชภาษาองกฤษ และการเขาใจในวฒนธรรม ประเพณของชาตตางๆ นอกจากนนแลว คนไทยยงขาดทกษะการใชชวต ขาดวถชวตทยดวฒนธรรมประชาธปไตย การเคารพกฎเกณฑของสงคม สทธเสรของผอนยงเปนปญหาอยมาก

-10-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

(2.7) การเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจไปสภาคอตสาหกรรมททน และเทคโนโลยทเขมขนมากขน ทาใหตองพงพาพลงงาน ทนจากตางประเทศสง รวมทงรายไดทเกดขน ยงถกสงกลบคนไปยงตางประเทศสง ซงสงผลกระทบคอ ความไมมนคงในระบบเศรษฐกจมากขน เนองจากจะทาใหมลคาของ GDP > GNP และไมใชแหลงการจางงานทสาคญของคนไทย รวมทงยงตองพงพาแรงงานตางดาวทงทถกตองและไมถกตองตามกฎหมายเพมมากขน

(2.8) ระบบอปถมภ ไมเออตอการเสรมสรางวฒนธรรมประชาธปไตยและการบรหารจดการทด รวมทงกลไกภาครฐยงไมสนบสนนตอการกระจายอานาจสทองถนและชมชนอยางแทจรง ประเทศไทยไดมการพฒนาระบบกลไกทางกฎหมายตางๆใหเออตอการพฒนาระบอบประชาธปไตยแบบมสวนรวม ปฏรปภาคราชการและภาคเอกชนใหมความโปรงใสและจรยธรรม การขบเคลอนทดาเนนการอยางจรงจง เปนรปธรรม ไดสงผลใหประชาชนตนตวรจกสทธของตนเอง ภาครฐมประสทธภาพและคลองตวมากขน ชมชนและทองถนเรมมความเขมแขง และการบรหารจดการทดของภาครฐและเอกชนเรมดขน อยางไรกตามประชาธปไตยและการบรหารจดการทดในสงคมไทยยงมปญหาอปสรรคเรองวฒนธรรมอปถมภกนในหมพวกพองและการตอบแทนบญคณทฝงรากลกในสงคมไทย ทาใหประชาชนสวนใหญยงขาดความรความเขาใจเกยวกบวฒนธรรมประชาธปไตยทแทจรง การแกปญหาดวยสนตวธ และการมจรยธรรมทางการเมอง รวมทงทาใหเสถยรภาพทางการเมองของไทยยงตกตาโดยเฉพาะในสายตาของสากล การควบคมคอรรปชนยงไมเขมแขง และองคกรปกครองสวนทองถนและชมชนยงไมมอสระและสามารถพงตนเองไดมากนก

4.2 ประเดนยทธศาสตรการพฒนาทสาคญ

(1) ดานเศรษฐกจ

(1.1) มงสภาคการผลตทมความเชอมโยงกนสงระหวางภาคเกษตร อตสาหกรรม และบรการ นาไปสการสรางมลคาเพม โดยผานการเชอมโยงในรปหวงโซการผลต และการรวมตวในลกษณะของคลสเตอร โดยทภาคเกษตรยงคงเปนฐานของการผลตทสาคญทจะเชอมโยงในการสรางมลคาในภาคอตสาหกรรมและบรการ นอกจากน มการปรบฐานการผลตโดยเฉพาะอตสาหกรรมไปสภาคบรการในสดสวนทสงขน และเปนฐานดานการคา (Trading base) และฐานการลงทนของภมภาค โดย

เรงรดปรบปรงผลตภาพการผลตใหสงขน โดยใชองคความร ทน เทคโนโลย ภมปญญาไทย ทกษะความชานาญของแรงงาน/ผประกอบการ และวทยาการจดการทเหมาะสม รวมทงพฒนาการผลตภาคเกษตร อตสาหกรรม และบรการใหมการประหยดพลงงาน และใชพลงงานทดแทนใหมากขน พรอมไปกบการสรางมลคาเพมในภาคการผลตบนพนฐานองคความร เทคโนโลย และนวตกรรม เพอผลตสนคาและบรการทตอบสนองความตองการทงภายในและภายนอกประเทศอยางมพลวตร มสวนแบงในตลาดตางประเทศเพมขน โดยเฉพาะอยางยงการใชประโยชนจากศกยภาพของความหลากหลายทางชวภาพ และการมภาคเกษตรทมพนฐานทด ใหสามารถสรางมลคาตอเนองและเชอมโยงกบภาคอตสาหกรรมและบรการ

-11-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

สนบสนนการลงทนภายในและภายนอกประเทศ โดยในประเทศเนนลงทนในอตสาหกรรมตนนาขนาดใหญทเชอมโยงไปสอตสาหกรรมตอเนอง และธรกจอตสาหกรรมและบรการสรางสรรค ทอยรวมกบชมชนได โดยใหความสาคญกบการมสวนรวมของชมชน การมกฎหมาย กฎ ระเบยบและขอบงคบทเหมาะสม ทมการบงคบใชอยางมประสทธภาพ ขณะเดยวกนสนบสนนการลงทนในตางประเทศและใหความสาคญตอโครงสรางพนฐานและสงอานวยความสะดวกทางการลงทน โดยใชชองทางความรวมมอทางเศรษฐกจระหวางประเทศระดบภมภาคและอนภมภาคในการขยายความเชอมโยงและสรางเครอขายการผลต การลงทน และการคา ทไดรบประโยชนรวมกน

พฒนาภาคบรการใหมๆ ควบคไปกบการทองเทยวใหสามารถเปนแหลงรายไดของประเทศ โดยใหความสาคญตอการพฒนาสาขาบรการใหมๆ ทสามารถสรางรายได สรางงานและอาชพใหกบคนในประเทศ ควบคไปกบการพฒนาการทองเทยวและธรกจตอเนองใหสามารถสรางรายไดใหกบประเทศไดอยางยงยน มแหลงทองเทยวทไดรบการฟนฟ บรณะ มบรการทเกยวเนองทมคณภาพ มาตรฐาน และมความปลอดภย

พฒนา ปรบปรง และแกไข กฎหมาย กฎ ระเบยบ และขอบงคบ ใหเออตอการพฒนาภาคการผลตของประเทศ และมการบงคบใชทมประสทธภาพ เพอสรางความสามารถในการแขงขนของภาคการผลต และกระจายผลประโยชนทางเศรษฐกจอยางเปนธรรม รวมทงจดใหมกลไกทประสทธภาพในการบรหารจดการ และแกไขปญหาขอขดแยงทเกดขนระหวางภาคการผลตกบชมชน และประชาชน

พฒนาแรงงานใหมใหมความพรอมทจะเขาสภาคการผลต และพฒนาแรงงานทอยในตลาดแลวใหสอดคลองกบการปรบโครงสรางเศรษฐกจในกระแสการเปลยนแปลงทมพลวตรสง ใหมทกษะความชานาญทสอดคลองกบทศทางการปรบโครงสรางการผลต พรอมทงสรางความเชอมโยงระหวางภาคผประกอบการกบมหาวทยาลย สถาบนการศกษา และสถาบนวจยและพฒนา เพอผนกกาลงในการพฒนาแรงงานใหตรงกบความตองการของภาคการผลต อกทงยงนาผลงานวจยและพฒนามาสการใชประโยชนในเชงพาณชย

เตรยมพนทรองรบการขยายตวของอตสาหกรรม การคา และการลงทนในพนททมศกยภาพของประเทศ ทงในสวนระบบโครงสรางพนฐานและโลจสตกส พลงงาน และแรงงานทสอดคลองกบความตองการของภาคการผลต

(1.2) มบทบาทนาดานเศรษฐกจในอนภมภาคในรปแบบพนธมตรเพอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในอนภมภาค โดยสรางบทบาทนาผานการใหความชวยเหลอในรปเงนใหเปลา เงนกดอกเบยตา และความชวยเหลอเชงวชาการ ทงในดานการพฒนาโครงสรางพนฐาน การศกษา การสาธารณสข และวฒนธรรม อยางตอเนอง และสนบสนนใหภาครฐวสาหกจ และภาคเอกชนของไทยลงทนในธรกจสอสาร พลงงาน และอตสาหกรรมเกยวเนอง เพอขยายฐานการลงทนของไทยไปยงประเทศในอนภมภาค โดย

-12-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

ดาเนนนโยบายตางประเทศเชงรกในการเสรมสรางความเขมแขงของการรวมกลมระหวางประเทศไทยและประเทศเพอนบานในอนภมภาค เพอสรางอานาจการตอรองกบประเทศคคาในภมภาคอนๆ

สรางความรวมมอพนธมตรเพอการพฒนา ผานการใหความชวยเหลอดานการศกษา สาธารณสข สงแวดลอมใหมากขน โดยการใหความชวยเหลอดานโครงสรางพนฐานทสาคญในอนภมภาค การพฒนาดานพลงงาน การผลตไฟฟาในประเทศเพอนบาน และการพฒนาโครงขายขนสงในประเทศเพอนบานเพอเปดพนทการพฒนา ทจะสรางโอกาสในการลงทนของประเทศไทยควรควบคไปกบการสนบสนนใหภาครฐวสาหกจและภาคเอกชนทมศกยภาพเขาไปลงทนในธรกจทมความเชยวชาญ เพอสรางรายได และยกระดบการพฒนาเศรษฐกจของประเทศเพอนบาน

ดาเนนการเจรจาดานความรวมมอทเออประโยชนตอภาคเอกชนของไทยในการขยายฐานการผลตไปยงประเทศเพอนบาน รวมทงกาหนดมาตรการภาษ มาตรการสงเสรมการลงทน การปรบปรงกฎ ระเบยบทเกยวของ และจดตงสถาบนการเงนเฉพาะดาน เพอสนบสนนดานการเงนสาหรบภาคเอกชนทตองการขยายฐานการผลตไปยงประเทศเพอนบาน

สงเสรมความรวมมอดานสงคมและการแลกเปลยนทางวฒนธรรมระหวางประเทศตางๆ ในอนภมภาค เพอสรางความคนเคย และเผยแพรวฒนธรรมไทยไปยงประเทศตางๆในอนภมภาค ซงจะเปนประโยชนตอการดาเนนธรกจตอเนองในประเทศตางๆ

(1.3) พนทเศรษฐกจของประเทศไทย ไดรบการพฒนาใหเปนฐานในการเพมขดความสามารถการแขงขนทางเศรษฐกจของประเทศ มความยงยนของระบบนเวศน และความอยเยนเปนสขของสงคมไทย รวมทงมความเชอมโยงระหวางพนทเมอง พนทชนบท พนทเศรษฐกจเฉพาะ และพนทชายแดนอยางบรณาการภายใตการมสวนรวมของภาคการพฒนาทกภาคสวน โดย

เชอมโยงการพฒนาชนบทและเมองอยางเกอกล โดยสรางเครอขายชนบท-เมองเพอพฒนากจกรรมทางเศรษฐกจรวมกน โดยประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในกระบวนการผลตเพอการบรโภคและการตลาด พรอมไปกบสรางความเชอมโยงการบรหารจดการระหวางเมองและชนบททชดเจน โดยสรางเครอขายการพฒนากจกรรมทางเศรษฐกจเชอมโยงเมองและชนบท เพอใหเกดการผลตทเนนคณภาพและความแตกตางของผลตภณฑในลกษณะการผลตปรมาณมาก แตสามารถสรางรปแบบเฉพาะสาหรบลกคา นอกจากนใหความสาคญกบการสนบสนนการรบชวงและเชอมโยงการผลตระหวางวสาหกจชมชน วสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม และธรกจขนาดใหญในเขตชนบทและเมองอยางเปนระบบ เพอการถายทอดเทคโนโลยระหวางกน และจดระเบยบการพฒนาและการใชทดนในชมชนเมองรอบนอกเขตเทศบาลเพอกากบการพฒนามใหมผลกระทบตอสงแวดลอมและชมชน

-13-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

ปรบระบบการพฒนาพนทและชมชน โดยใชสองแนวทางคขนาน โดยพฒนากรงเทพและปรมณฑลเปนภาคมหานคร ทขบเคลอนดวยเศรษฐกจฐานความร โดยเนนธรกจและการผลตทใชเทคโนโลยขนสง การออกแบบ บรการ รปแบบตางๆ และพฒนาจงหวดและกลมจงหวดใหสามารถพงตนเองได โดยใชนโยบายการกระจายอานาจสทองถนควบคกบนโยบายการพฒนาจงหวดและกลมจงหวด ภายใตการมสวนรวมของทกภาค

บรหารจดการสงแวดลอมเมองอยางยงยน เนนการพฒนาเมองแบบกระชบ ดวยการพฒนาระบบขนสงสาธารณะ การสงเสรมการใชพลงงานสะอาด เพมพนทสเขยว และจดการขยะชมชนตงแตตนทาง สงเสรมใหจดการขยะและนาเสยแบบชวภาพ ลดการใชทรพยากรและลดความเสยงจากการเปลยนแปลงของสงแวดลอม ตลอดจนสนบสนนการทาสวนเกษตรในเขตเมอง ควบคกบการสนบสนนการพฒนาเมองนาอย ดวยการมสวนรวมของทกภาคสวน เพอสรางความยงยนของการพฒนา

กาหนดเขตการใชทดน สาหรบพนทเกษตร พนทเมอง พนทเสยงภย พนทอตสาหกรรมและพนทอนรกษ/พนทคมครอง โดยจด Zoning และควบคมการใชทดนใหเปนไปตามศกยภาพและขอจากดของพนท จดระบบเฝาระวงและควบคมการใชประโยชนทดนโดยใหประชาชนและชมชนมสวนรวม เนนการบรณาการองคกรและกลไกบรหารการใชประโยชนทดนในมตการเกษตร-สงแวดลอม-การพฒนาเมองและอตสาหกรรมใหเปนระบบและเปนเครอขาย มนโยบายและมาตรการในทศทางเดยวกน เพมประสทธภาพ ความเปนธรรมและความปลอดภยของการใชประโยชนทดน จดองคกร กลไก แผนงานและเงนทนแกปญหาการกดเซาะชายฝงแบบบรณาการ และควบคมการตงโรงงานอตสาหกรรมใหอยในนคม/เขต/สวนอตสาหกรรม เพอประสทธภาพในการจดโครงสรางพนฐานสนบสนนและการควบคมมลพษ

การพฒนาพนทเศรษฐกจใหมเพอเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ โดย สงเสรมการพฒนาพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออกอยางตอเนองทงการพฒนาอตสาหกรรมทใชเทคโนโลยสะอาดเปนมตรตอสงแวดลอม และมระบบบรหารจดการททนสมยเปนสากล การเพมประสทธภาพโครงสรางพนฐาน การกาหนดเขต (Zoning) และ ควบคมการใชประโยชนทดนดวยมาตรการทางผงเมอง และสนบสนนใหประชาชนในพนทมสวนรวมในกระบวนการพฒนา การพฒนาพนทเศรษฐกจใหมบรเวณชายฝงทะเลภาคใต โดยใชประโยชนจากทตงทางภมศาสตรพฒนาระบบขนสงทางทะเลเชอมโยงกบประเทศเพอนบานและประเทศในภมภาคอนของโลก เพอขยายกจกรรมทางเศรษฐกจของภาคใต และนาประเทศเขาสเสนทางเดนเรอของโลก และพฒนาใหภาคใตเปนแหลงพลงงานสารองในภมภาคอาเซยน สรางความหลากหลายของการทองเทยวและยกระดบคณภาพการใหบรการ สรางความเปนหนสวนทางเศรษฐกจกบประเทศเพอนบานและนานาชาต บรหารจดการและฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหมความยงยน และการพฒนาพนทเศรษฐกจชายแดน โดยสงเสรมการพฒนาในสาขาเศรษฐกจทมศกยภาพบน

-14-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

พนฐานการประสานประโยชนรวมกนในกลมอนภมภาค จดทาแผนพฒนาพนทเศรษฐกจชายแดนทเหมาะสมกบศกยภาพของพนทและกรอบความรวมมอกบประเทศเพอนบาน และสนบสนนการจดตงเขตเศรษฐกจพเศษในพนทชายแดนทมศกยภาพ ตลอดจนพฒนาฐานการผลตบรเวณชายแดนและการยายถนไปสเพอนบาน

(1.4) มความมนคงดานแหลงพลงงาน โดยพฒนาและใชประโยชนจากแหลงพลงงานในพนททบซอนรวมกบประเทศเพอนบาน และเปนศนยกลางการเชอมโยงดานไฟฟาและกาซธรรมชาตในภมภาคอาเซยน รวมทงใหความสาคญตอพฒนาพลงงานหมนเวยนและพลงงานทางเลอกอยางมเอกภาพ ตลอดจนการมโครงสรางพนฐาน ระบบขนสงมวลชน และสงอานวยความสะดวกทเออตอการใชพลงงานทมประสทธภาพ เพอใหมความเขมขนของการใชพลงงานอยในระดบเดยวกบกลมประเทศพฒนาแลว โดย

เพมประสทธภาพการใชพลงงาน โดยการสงเสรมและสนบสนนการพฒนาใหภาคการผลตตางๆ พฒนาไปในทศทางทสงผลใหเกดการลดใชพลงงาน โดยเฉพาะนามน รวมทงใหความสาคญตอเปาหมายดานความเขมขนของการใชพลงงานใหอยในระดบเดยวกบกลมประเทศพฒนาแลว เนองจากมการปรบโครงสรางการขนสง โดยใชระบบรางเพมมากขน รวมกบการวางผงเมองและการพฒนาระบบสอสาร เพอลดการพงพานามน ลดปญหามลพษในเขตเมอง และลดปญหาการจราจร รวมทงภาคขนสง อตสาหกรรม ธรกจ และครวเรอน ใชพลงงานอยางมประสทธภาพ ทงจากเทคโนโลย การออกแบบอาคาร และจากจตสานกรวมกนในการทจะอนรกษพลงงาน

จดหาพลงงาน ใหเกดความมนคง พอเพยงและทวถง โดยใหความสาคญกบการพฒนาภายในประเทศ สนบสนนสงเสรมการใชพลงงานทดแทน และศกษาวจยพฒนาพลงงานทางเลอกอนๆ ภายใตการคานงถงผลกระทบดานสงแวดลอม โดยเนนการมสวนรวมของชมชนทองถนในการรบผดชอบและบรหารจดการพลงงาน มการแขงขนในธรกจพลงงานเพอใหเกดประสทธภาพและความเปนธรรม โดยมระบบกากบดแลการประกอบกจการทมประสทธภาพและสรางความเปนธรรมใหแกผบรโภค รวมทง ปฏบตตามพนธกรณดานสงแวดลอมทใหสตยาบนไวกบมตรประเทศ พรอมทงใหความสาคญกบการพฒนาพลงงานหมนเวยนอยางเตมศกยภาพทกรปแบบ ทงจากชวมวลและชวภาพพลงนา พลงลม และพลงงานแสงอาทตย การพฒนาโรงไฟฟาขนาดใหญจากพลงงานแหลงใหม เพอทาใหตนทนไฟฟาเฉลยโดยรวมของระบบลดลง และการใชประโยชนจากแหลงพลงงานในพนททบซอนรวมกบประเทศเพอนบาน เพอสรางความมนคงดานแหลงพลงงาน

พฒนาพชพลงงานอยางสมดล ทงทางดานปรมาณอาหาร ราคา สงแวดลอม ภายใตการพฒนาผลผลตตอไร โดยใชภมปญญาและเทคโนโลยทองถนเปนหลก

-15-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

(1.5) เครอขายโครงสรางพนฐานและโลจสตกสมความเชอมโยง มคณภาพ และเพยงพอตอการตอบสนองการปรบโครงสรางภาคการผลตและบรการใหมความเขมแขงและแขงขนได โดยมสวนสาคญในการเสรมสรางผลตภาพการผลต ตลอดจนเชอมโยงการคาระหวางประเทศโดยเฉพาะในระดบอนภมภาคไดอยางมประสทธภาพ ทงน ใหความสาคญตอการบรหารจดการดานอปสงคและอปทานดานโครงสรางพนฐาน เพอใหสามารถใชทรพยากรทมอยอยางจากดไดอยางมประสทธภาพมากขน โดยเฉพาะอยางยงการใชพลงงานในภาคการขนสงใหมประสทธภาพมากขนและเปนมตรกบสงแวดลอม โดย

พฒนาระบบโครงขายโครงสรางพนฐานสาขาขนสง พลงงาน และสอสารโทรคมนาคม ใหสามารถใหบรการเชอมโยงในกลมอนภมภาคไดอยางมประสทธภาพ เพอใหเกดการใชประโยชนรวมกนอยางคมคา ลดขอจากดดานทรพยากร กระตนใหเกดการขยายตวทางเศรษฐกจ และสงผลใหประเทศไทยเปนศนยกลางการใหบรการโครงสรางพนฐานในกลมอนภมภาค

พฒนาระบบขนสงมวลชน ขนสงทางราง และสงอานวยความสะดวก เพอปรบเปลยนพฤตกรรมในการเดนทางและการขนสงสนคา ไปสการเดนทางดวยระบบขนสงสาธารณะ และการขนสงสนคาในรปแบบ Multimodal และพฒนาโครงขายการขนสงทางบก ทงระบบรางและระบบถนน เพอเชอมโยงระหวางประเทศในอนภมภาค พรอมทงพฒนาทาเรอหลกระหวางประเทศใหมคณภาพการใหบรการระดบสากล เพอเพมประสทธภาพการขนสงผโดยสาร สนคา และบรการระหวางประเทศตางๆ ในอนภมภาค

พฒนาทาอากาศยานใหเปนศนยกลางการบนในภมภาค โดยการพฒนาขดความสามารถดานกายภาพ และระบบสงอานวยความสะดวก เพอรองรบการขยายตวของปรมาณการจราจรทางอากาศทเพมขนตามการขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศจน อนเดย และกลมประเทศตะวนออกกลาง ควบคกบการพฒนาอตสาหกรรมการบน โดยสนบสนนใหมการบรหารจดการเสนทางบน และการพฒนาฝงบนทใชวสดประกอบนาหนกเบา ประหยดเชอเพลง ลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด และมลพษทางเสยง เพอรองรบเงอนไขและมาตรการผลกระทบสงแวดลอมดานมลพษและเสยง ในขณะเดยวกนกรกษาและเพมสวนแบงทางการตลาด

ศกษา วจยความเปนไปไดตลอดจนการเตรยมความพรอมในกรณทจาเปนตองมการพฒนาโรงงานผลตไฟฟานวเคลยร เพอลดขอจากดดานทรพยากรและตนทนเชอเพลง ในขณะเดยวกนกยงสามารถรองรบความตองการใชไฟฟาทมแนวโนมเพมขนเปนจานวนมาก จากการขยายตวทางเศรษฐกจและการพฒนาเทคโนโลย

พฒนารปแบบและกลไกสนบสนนทางการเงนและการลงทนสาหรบการพฒนาโครงสรางพนฐาน โดยเฉพาะการเพมบทบาทภาคเอกชน (Public Private Partnership) ในการพฒนาโครงสรางพนฐานเพอลดภาระการลงทนของภาครฐและเพมประสทธภาพการบรหารจดการ รวมทงใหความสาคญกบบทบาทภาคประชาชน (People Participation) เพอใหเกดการยอมรบของผมสวนไดเสยในการพฒนาโครงสรางพนฐาน

-16-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

ปรบปรง กฎ ระเบยบทเกยวของ และการปรบโครงสรางการบรหารจดการดานโครงสรางพนฐาน เพอใหเกดการบรหารจดการทด (Good Governance) และมการกากบดแลการใหบรการ (Regulatory Framework) เพอคมครองผบรโภค ตลอดจนสอดรบกบเงอนไข กฎกตกาการคาและการลงทนทกาหนดโดยการรวมกลมเศรษฐกจ เพอใหการพฒนาโครงสรางพนฐานสามารถขยายการใหบรการไปยงกลมอนภมภาค รวมทง สนบสนนการเพมขดความสามารถการแขงขนภาคการผลตและบรการในเวทโลกได

ศกษา วจย ดานเทคโนโลยเพอใหการพฒนาโครงสรางพนฐานในระยะตอไปมความทนสมย และเปนมตรตอสงแวดลอม โดยการพฒนาโครงสรางพนฐานดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ทนาระบบโครงขายสอสารโทรคมนาคมไรสายมาใหบรการครอบคลมทกภมภาคทวประเทศ มาสนบสนนการศกษาวจยและพฒนาเทคโนโลย เพอสรางมลคาเพมใหกบภาคการผลตและบรการ

(2) ดานสงคม

(2.1) การปรบโครงสรางทางสงคมรองรบการเปลยนแปลงและเชอมโยงกบการปรบโครงสรางทางเศรษฐกจ โดย

ปฏรปโครงสรางการลงทนดานสงคม ใหมรปแบบบรการและกจกรรมทางเศรษฐกจและสงคมใหม ทสอดคลองกบการเปลยนแปลงในอนาคตอยางเหมาะสม และเนนการลงทนโครงสรางพนฐานทางปญญาทงระบบ การจดบรการสาธารณะทไดมาตรฐานทงสวสดการสงคม สขภาพ การศกษาและการเรยนร

กาหนดนโยบายประชากรใหมโครงสรางทสมดลมคณภาพและมการกระจายตวทสอดคลองกบศกยภาพและโอกาสของพนท ดวยมาตรการเชงคณภาพทหลากหลายและเชอมโยง เชน การสงเสรมการเกดทมคณภาพ การรกษาระดบภาวะเจรญพนธใหอยในระดบทดแทน เปนตน ควบคกบการสนบสนนการกระจายการพฒนาไปสภมภาค เพอการกระจายตวประชากรทเหมาะสม

การเพมผลตภาพของสงคมไทยอยางเปนระบบ โดยเสรมสรางบทบาทครอบครว ชมชน ศาสนสถาน ใหเขมแขง มสมพนธภาพทด สรางคานยมใหสงคม หนวยงาน และองคกร ทกระดบมความไววางใจ ความรวมมอรวมใจ การทางานเปนเครอขาย และเออตอการพฒนาคนทกชวงวย เพมความสามารถทางนวตกรรมของประเทศ บรณาการคณคาของวฒนธรรม ความเปนไทย และความโอบออมอาร ในกระบวนการผลตสนคาและบรการ ตลอดจนการสงเสรมการออมในรปแบบตาง ๆ

-17-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

การพฒนาสภาพแวดลอมใหเหมาะสม มความนาอยและมความปลอดภยในชวต ทรพยสน เนนการจดแหลงนนทนาการทเหมาะสมกบสภาพภมสงคมและสอดคลองกบวถชวตของชมชน การปองกนและแกไขปญหายาเสพตดและอาชญากรรมรปแบบใหม ๆ รวมทงการเสรมสรางกระบวนการยตธรรมแบบบรณาการและใชกระบวนการยตธรรมทางเลอกอยางจรงจง และการสรางระบบเฝาระวงและเตอนภยรวมกนในเรองทเปนเงอนไขสาคญ ๆ

ปรบบทบาทของกลไกตงแตระดบชาตจนถงระดบหมบานใหสามารถดาเนนการพฒนาอยางมเอกภาพ คลองตว มภารกจทชดเจน กาหนดใหระดบจงหวดเปนหนวยหลกในการอานวยการและประสานการพฒนา เชอมโยงและบรณาการระหวางระดบชาตและสวนกลางกบทองถน อาเภอ ตาบล และหมบานทเปนหนวยปฏบตหลกในกระบวนการพฒนาแบบมสวนรวมกบภาคประชาชนทกขนตอน

(2.2) การสงเสรมสถาบนครอบครวและชมชนในกระบวนการพฒนา

การพฒนาและเสรมสรางบทบาทสถาบนครอบครว เพอใหมบทบาทเปนพลงสรางสงคมทมคณภาพ โดยเนนใหสมาชกในครอบครวยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนแนวทางในการดาเนนชวต ควบคกบการพฒนาใหครอบครวเปนสถาบนหลกในการปลกฝงคานยมทถกตอง เสรมสรางระเบยบวนยและจตสานกสาธารณะ สรางเครอขายครอบครวและชมชนบนพนฐานวฒนธรรมทชวยเหลอเกอกลและเอออาทรตอกน สงเสรมบทบาทองคกรปกครองสวนทองถนในการหนนเสรมกจกรรมการพฒนาครอบครวอยางตอเนอง ขณะเดยวกนใหความสาคญกบการสรางระบบและกลไกการบรหารจดการใหเกอหนนการสรางครอบครวเขมแขง โดยเนนการสรางเครอขายการทางานของภาคตาง ๆ ในการจดบรการแกครอบครวแบบเบดเสรจ ปฏรประบบกฎหมายครอบครวใหสอดคลองกบสถานการณ บรณาการและเผยแพรความรดานกฎหมายครอบครว รวมทงสนบสนนการศกษาวจยพฒนาองคความรเพอพฒนาครอบครวทเขมแขงอยางยงยน

การเพมบทบาทชมชนใหเปนกลไกหลกในการแกปญหาและจดการชมชนดวยตนเอง บนพนฐานของทนและความหลากหลายทชมชนมอย โดยเนนการพฒนากลไกประสานความรวมมอระหวางหนวยงานและภาคตาง ๆ ในระดบพนท ใหทางานรวมกนอยางมประสทธภาพ เกดความคมคา ใหความสาคญกบการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาอยางตอเนองผานกระบวนการบรหารจดการชมชนและการสรางเครอขายการพฒนาอยางสมดล เพอใหพงพาตนเองไดอยางเขมแขงและยงยน นอกจากนมงเสรมสรางรปแบบหรอกลไกการชวยเหลอและการจดบรการทางสงคมโดยชมชนทสามารถเชอมโยงกบรปแบบการใหบรการของภาครฐอยางเปนระบบ พรอมทงกาหนดตาแหนงการพฒนาของชมชน (market position) ใหมทศทางทชดเจน มการพฒนาทกษะความรทสอดคลองกบวถชวต วฒนธรรม ภมปญญาทองถน การหนนเสรมบทบาทองคกรปกครองสวนทองถนและชมชนในการดแลชวยเหลอกลมผดอยโอกาสในชมชน รวมทงการคมครอง/พทกษสทธของผดอยโอกาสทางสงคม

-18-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

(2.3) การพฒนาคนใหเหมาะสมตามชวงอาย และสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสภาพสงคมในอนาคต โดย

การปฏรปการเรยนร เนนการพฒนาคณภาพมาตรฐานการศกษาทกระดบ ปรบพฤตกรรมการเรยนรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย พฒนาระบบการประกนคณภาพการศกษาภายในและการประเมนคณภาพภายนอก รวมทงการพฒนาสงคมแหงการเรยนร และการผลกดนยทธศาสตรการสรางสงคมเศรษฐกจฐานความร โดยการพฒนาโครงสรางพนฐาน แหลงเรยนรรปแบบใหมทกระจายไปอยางกวางขวาง รวมทงการจดการความร

การพฒนาคณภาพของประชากรวยเดกใหทวถง ทงดานความฉลาดทางอารมณ ทางสตปญญา และทางดานศลธรรม จรยธรรม ควบคกบการมโภชนาการทด เรมจากการเกดทมคณภาพ พฒนาผานระบบการศกษาทมคณภาพทกระดบทงดานหลกสตร คร อาจารย การจดการเรยนการสอน และการอบรมเลยงดของครอบครวและชมชน

การเพมผลตภาพแรงงานทมความสอดคลองกบการเปลยนแปลงโครงสรางภาคการผลตและบรการ เทคโนโลย เนนการเรยนรบนฐานการทางานในภาคการผลตและภาคสงคม โดยความรวมมอระหวางสถาบนการศกษา สถาบนเฉพาะทางและสถานประกอบการทเชอมโยงกบจดแขงของคลาสเตอร เสรมสรางกระบวนการเรยนร โลกอาชพทมความเปนอสระในการทางานและการประกอบอาชพมากขน มมาตรฐานคณวฒวชาชพในทกสาขาอาชพแบบกาวหนา รวมทงสรางและพฒนากาลงคนกลมมนสมอง ผคดคน สราง/พฒนานวตกรรมทสามารถเชอมโยงกบจดแขงดานเอกลกษณ วฒนธรรมไทยทนาไปสการสรางมลคาเพมผลผลต ควบคไปกบการเสรมสรางสขภาพทดของแรงงาน ปองกนพฤตกรรมเสยงทางสขภาพ และมความปลอดภยในการทางาน

การสรางความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมในกลมผสงอาย สงเสรมการมงานทาในผสงอาย พฒนาทกษะความรของผสงอายในการรองรบอาชพใหมทมประเภทงานเหมาะสม และคาจางทเปนธรรม พฒนารปแบบการคมครองทางสงคมและการจดสวสดการทางสงคมสาหรบผสงอายและผทจะเขาสวยสงอายใหมความมนคง มรปแบบการดแลสขภาวะผสงอายทเหมาะสมกบสภาพของแตละพนทและมความยงยน โดยเนนบทบาทของสถาบนทางสงคม ชมชน และเปนเครอขายในการรวมสรางสงคมผสงอายทมคณภาพ รวมทงสงเสรมการนาศกยภาพผสงอายมาใชในการพฒนาประเทศ การถายทอดความร ภมปญญาสสงคม และสงเสรมการออมเพอเตรยมความพรอมเขาสวยสงอายอยางมนคง สรางระบบประกนชราภาพใหครอบคลมประชากรอยางทวถง

(2.4) การเสรมสรางความรวมมอกบประเทศตางๆ ในภมภาคอยางเขมแขง อาท การสรางความรวมมอดานวฒนธรรม การศกษา สขภาพ แรงงานและการพฒนาทรพยากรมนษยในระดบภมภาคแบบเปนหนสวน การพฒนาเพอเสรมสรางความมนคงทางสงคม เศรษฐกจ พลงงาน อาหาร และการปองกนภยพบตตาง ๆ และการเตรยมความพรอมของประเทศเพอรองรบการเคลอนยายคนเสรภายใตกระแสโลกาภวตน ทงการสงเสรมคนไปทางานตางประเทศ และการสรางภมคมกนใหสงคมไทยพรอมรบผลกระทบทอาจเกดขนจากการเขาออกคนอยางเสร

-19-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

(3) ดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

(3.1) ปรบเปลยนกระบวนทรรศนดานสงแวดลอมสการอยรวมกนระหวางมนษยกบธรรมชาตอยางสมดล

สรางแนวคดใหเกดความตระหนกวาทรพยากรและสงแวดลอมเกอกลตอการอยรอดและการพฒนาของสงคมมนษย เปลยนแนวคดจากการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตเพอผลประโยชนตอบแทนทางเศรษฐกจสงสดระยะสน กลบไปสการพงพง การอยรวมกนอยางเกอกล และการใชประโยชนอยางยงยน โดยผานกลไกขบเคลอนทสาคญคอ นโยบายของรฐ หลกสตรการศกษา และภาคธรกจเอกชน

ปลกฝงจตสานก คานยม องคความร การบรโภคทยงยน ปลกฝงจตสานกและสรางคานยมในการดาเนนชวต และสงเสรมการเรยนรเพอการบรโภคทยงยน สงเสรมกจกรรมอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยการรเรมของภาคเอกชน เยาวชน อาสาสมคร ชมชนและประชาชนทวไป เพอใหเกดความรกหวงแหน และปกปองทรพยากรธรรมชาต

ปรบเปลยนพฤตกรรมและแบบแผนการบรโภคทยงยน สงเสรมสนคาทเปนมตรกบสงแวดลอม ใชมาตรการทางเศรษฐศาสตรและเครองมอทางการตลาด เพอใหราคาสนคาสะทอนตนทนและคาใชจายดานสงแวดลอม ผลกดนกฎหมายและบงคบใชกฎหมายสงแวดลอมตามหลกผกอมลพษตองเปนผจาย

(3.2) ปรบการบรหารนโยบายเศรษฐกจสการผลตทยงยน

ปรบโครงสรางการผลตสภาคเกษตรและบรการ บรณาการนโยบายการพฒนาเศรษฐกจในภาพรวม เพอสงเสรมการเกษตร การคา การทองเทยว การบรการ และการลงทนทไมทาลายสงแวดลอม สนบสนนการผลตและการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ สงเสรมการใชประโยชนทรพยากรและภมปญญาทองถน รวมกบนโยบายการพฒนาทเนนเศรษฐกจพอเพยง และการเจรญเตบโตทยงยน

ปรบรปแบบการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม สงเสรมการผลตทสะอาด และการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ โดยพฒนาการศกษาวจย เทคโนโลย และนวตกรรมทเหมาะสมเพอสนบสนนเศรษฐกจพอเพยงและการพงตนเอง รวมทงเพอยกระดบกระบวนการผลตและมาตรฐานคณภาพสนคา ในภาคการผลตทสาคญ เชน อาหาร การเกษตร บรการสขภาพ กาหนดมาตรการจงใจ มาตรการทางเศรษฐศาสตร การเงน การคลง และปรบระบบภาษ เพอบรหารจดการสงแวดลอม ลดมลพษ สงเสรมการใชเทคโนโลยทสะอาด และประหยดการใชพลงงาน

-20-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

จดการเกษตรแนวใหมและสรางความรวมมอในระดบภมภาค เพอรองรบวกฤตอาหาร พลงงาน และภาวะโลกรอน สงเสรมเกษตรกรรมทยงยน เกษตรอนทรย และเกษตรทฤษฏใหมบนพนฐานปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ทชวยฟนฟทรพยากรเนนการผลตทปลอดภยตอสภาพแวดลอมและเนนการปลกพชอาหารและพลงงานเพอเสรมสรางศกยภาพในการพงพาตนเองเปนหลก สงเสรมงานวจยและพฒนาเทคโนโลยการเกษตร เพอเพมประสทธภาพการผลตทางการเกษตรโดยไมขยายพนทเพาะปลก และวางแนวทางรกษาสมดลระหวางพชอาหารและพลงงาน เพอปองกนการบกรกพนทปาไม

(3.3) สรางความมนคงของฐานทรพยากร คมครองพนทวกฤตสงแวดลอม และระบบนเวศ ทเปราะบาง

อนรกษ ฟนฟ บรหารจดการทรพยากร ดน แหลงนา ปาไม ชายฝง ความหลากหลายทางชวภาพ แหลงแรและพลงงาน เพอใหมการใชประโยชนอยางยงยน สรางความรวมมอในระดบภมภาคและอนภมภาค เพอการบรหารจดการนา ทรพยากรชวภาพ และการจดการสงแวดลอม เพอเสรมสรางศกยภาพในการอนรกษและการใชประโยชนรวมกน ใหมการประเมนมลคาทรพยากรและสงแวดลอมใหม เพอใชเปนเครองมอกาหนดนโยบาย โดยคานงถงขดความสามารถในการรองรบของระบบนเวศ รวมทงการประเมนมลคาในอนาคต และการคานงถงการใชประโยชนของคนรนตอไป

คมครองพนทเปราะบางของระบบนเวศและพนทวกฤตทสาคญ รวมทงคมครองชมชนพนถนทซงเปนแหลงความรในการอนรกษและใชประโยชนทรพยากรในพนท ใหมการพฒนาระบบตดตาม ตรวจสอบ การเปลยนแปลงของสงแวดลอมและระบบนเวศสาคญในระดบพนท และกาหนดมาตรการประเมนผลกระทบสงแวดลอมในเชงยทธศาสตรจากแผนงาน/โครงการพฒนาขนาดใหญ เพอปองกนผลกระทบทงดานเศรษฐกจ วถชวตชมชน สขภาพอนามย และการสญเสยศกยภาพในการทาหนาทของระบบนเวศ ทตองมการประเมนมลคาอยางเหมาะสม

ปรบรปแบบการพฒนาพนทและกาหนดมาตรการการจดการใชประโยชนทดนเพอรองรบวกฤตพชอาหาร พลงงาน ภาวะโลกรอน และการขยายตวของเมอง โดยใชมาตรการจาแนกเขตการใชประโยชนพนท (Zoning) เปนเครองมอสาคญในการวางแผนพฒนาประเทศระยะยาว วางแผนและกาหนดมาตรการใชประโยชนใหสอดคลองกบศกยภาพของพนท คมครองพนททาการเกษตรทมศกยภาพ พนทชลประทาน พนทปลกขาว รวมทงแหลงเพาะปลกอนเปนเอกลกษณเฉพาะถน เชน ขาวหอมมะลทงกลารองไห ทเรยนเมองนนท ฯลฯ เตรยมการเพอรองรบภาวะโลกรอน ทจะสงผลตอความสญเสยทรพยากรชวภาพ ระบบนเวศ การกดเซาะชายฝง และภยพบตทางธรรมชาตทรนแรงมากขน โดยเนนการจดการทดนเพอหลกเลยงพนทเสยงภย พนทนาทวม พนทกดเซาะชายฝง การวางแผนพฒนาเมองและชมชน รวมถงการออกแบบโครงสรางพนฐานทรองรบความเสยงดงกลาว และการตงถนฐานชมชนในพนททเหมาะสมและปลอดภย

-21-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

(3.4) บรหารจดการอยางมสวนรวมและการจดสรรทรพยากรอยางเปนธรรม

วางระบบการจดสรรทรพยากรเพอกระจายประโยชนแกคนสวนใหญ และการแบงปนทรพยากรทเปนธรรม เพอแกไขปญหาความขดแยงและการแยงชงทรพยากร โดยเฉพาะการถอครองกรรมสทธทดน และแหลงทรพยากรตางๆ โดยคานงถงการกระจายผลประโยชนใหเกดขนกบคนสวนใหญ ใหมการปรบปรงกฎหมาย ระเบยบกตกา และเสรมสรางกลไกและพฒนาเครองมอในการบรหารจดการใหเขมแขง โดยการสรางองคความร พฒนาระบบขอมลสารสนเทศ และเปดใหสาธารณชนสามารถเขาถงได

กระจายอานาจและสนบสนนระบบการจดการรวม สงเสรมกระบวนการมสวนรวมทแทจรง และกระจายอานาจการบรหารจดการทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมสระดบทองถนและชมชน สนบสนนระบบการจดการรวมระหวางภาครฐ ภาคเอกชน ชมชน และภาควชาการ สรางความพรอมและและความเขมแขงของชมชน โดยสรางกระบวนการเรยนร การสรางเครอขาย เพอการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทงการปรบปรงแกไขกฎระเบยบของภาครฐเพอเอออานวยในการเสรมสรางบทบาทของภาคประชาชนใหมากขน

สรางความรวมมอในระดบภมภาค โดยเนนการบรณาการความรวมมอทางเศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน ตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง ปองกนผลกระทบจากโครงการพฒนาในลมนาโขงทจะสงผลตอวถชวตของชมชน และระบบนเวศโดยรวมของภมภาค

(4) ดานธรรมาภบาล

(4.1) การเสรมสรางและพฒนาวฒนธรรมประชาธปไตยใหเกดขนเปนสวนหนงของวถการดาเนนชวตของประชาชนไทยในทกระดบ

รณรงคสรางกระบวนการเรยนร ปลกฝงจตสานก คานยมวฒนธรรมประชาธปไตยแกประชาชนทกระดบ ทกภาคสวน และทกสถาบน/หนวยงาน องคกรอยางตอเนองจรงจง พรอมกบสรางกลมแกนนาในระดบตาง ๆ เพอเปนศนยกลางในการสรางและปลกฝงทศนคตและคานยมเกยวกบวฒนธรรมประชาธปไตยและธรรมาภบาล สนบสนนการสรางนวตกรรมและศกษาวจยทเกยวกบการพฒนาวฒนธรรมประชาธปไตยและธรรมาภบาลทเหมาะสมกบวถชวตและสงคมไทย

พฒนาความเปนผนาประชาธปไตยในสงคมทกระดบใหเปนแบบอยางทดในสงคมไทยและกลไกสนบสนนการพฒนาวฒนธรรมประชาธปไตย โดยสภาพฒนาการเมองเปนแกนหลกรวมกบองคกรทเกยวของดาเนนการสงเสรม สนบสนน และสรางกระบวนการสรางผนาประชาธปไตยในทกระดบ

-22-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

เสรมสรางบทบาทและพลงอานาจของภาคประชาชนใหมสวนรวมในกระบวนการพฒนาประเทศในทกระดบ โดยเพมพนทสาธารณะทางสงคม และเปดโอกาสการมสวนรวมของประชาชนในการเมองการปกครองในทกระดบอยางสรางสรรค ทงการบรหารการพฒนาและการกาหนดนโยบายสาธารณะ ควบคกบการเสรมสรางโอกาสใหประชาชนมสทธเขารวมกาหนดและตดสนใจนโยบายสาธารณะทสงผลกระทบตอประชาชน รวมทงมสทธในการถอดถอนผบรหาร/ผนาไดโดยตรง

(4.2) เสรมสรางความเขมแขง ความเปนอสระและความโปรงใสขององคกรปกครองสวนทองถนและชมชน

สงเสรมองคกรปกครองสวนทองถนใหดแลกนเองพงตนเองและตดสนใจในกจกรรมของทองถนดวยการมสวนรวมของประชาชน โดยยกระดบองคกรปกครองสวนทองถนจาก “หนวยจดบรการสาธารณะ” เปน “หนวยพฒนาชมชน/ทองถน” ควบคไปกบการจดโครงสรางการบรหารงานขององคกรปกครองสวนทองถน วธการทางาน ระบบงบประมาณ แผนงาน/โครงการใหมระบบบรหารทยดหยน การใชกลไกขององคกรปกครองสวนทองถนปพนฐานวฒนธรรมประชาธปไตยใหกบประชาชนและเยาวชน สรางความรความเขาใจแกเยาวชน ประชาชน และผบรหารทองถน การกาหนดกตกาทองคกรปกครองสวนทองถนตองเปดชองทางใหประชาชนไดมสวนรวมในทกขนตอนนบตงแตไดรวมรบร จดทาแผน ตดตาม และตรวจสอบ การจดทางบประมาณ การออกกตกา การถอดถอนผบรหารทองถนและสมาชกทองถน เปนตน มการเตรยมความพรอมในการยกฐานะ “จงหวด” ทมความพรอมใหเปนองคกรปกครองสวนทองถนขนาดใหญ ตามมาตรา 78 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 พรอมทงกาหนดกลไกการกากบดแลองคกรปกครองสวนทองถนในรปของ “คณะกรรมการ” โดยกากบเทาท จาเปนและดาเนนการในทศทางทสงเสรมใหทองถน ชมชน และประชาชนมความเขมแขงเพมขน และปรบเปลยนบทบาทของการบรหารราชการสวนกลาง สวนภมภาคใหมภารกจในลกษณะเปนผชวยเหลอ สนบสนนองคกรปกครองสวนทองถนใหสามารถปฏบตภารกจไดอยางมประสทธภาพ

เสรมสรางความเขมแขงของชมชน/ประชาชน/ประชาสงคมใหสามารถแกไขปญหาตนเองรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน ทงการสงเสรมความรความเขาใจในเรองการบรหารจดการทดของชมชน เสรมสรางประชาธปไตยในชมชน การมสวนรวมของประชาสงคมในการตรวจสอบตางๆ ของชมชน การสงเสรมสทธชมชนในการอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณภมปญญาทองถน รวมทงทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ และการสงเสรมใหชมชนมสวนรวมในการกาหนดนโยบายและวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมทงในระดบชาตและระดบทองถน การตดสนใจทางการเมอง การจดทาบรการสาธารณะ การตรวจสอบการใชอานาจรฐทกระดบ และการรวมตวกนในลกษณะเปนเครอขาย

-23-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

(4.3) สรางภาคราชการท มประสทธภาพ ลดการบงคบควบคม คานงถงความตองการของประชาชนและทางานรวมกบทองถน/ชมชน

ปรบบทบาทภาครฐจากผดาเนนงานเองไปสการอานวยความสะดวก รวมทงกระจายอานาจการตดสนใจใหชมชน ทองถนมากขน โดยใหความสาคญกบการปรบบทบาทจากผดาเนนการ เปนผอานวยความสะดวกใหแกภาคเอกชนในกจกรรม/สาขาทเอกชนสามารถดาเนนงานไดด การปรบบทบาทจากผกากบและควบคมอานาจการตดสนใจ เปนผใหการสนบสนนการพฒนา และปรบการบรหารจากผสงการและกมอานาจการตดสนใจ เปนการสนบสนน เสรมสรางความเขมแขง และรบรองการมสวนรวมของการบรหารจดการสวนทองถน พรอมกบกระจายอานาจการตดสนใจ

ปรบปรงโครงสรางภาคราชการใหคลองตวและมประสทธภาพ พฒนาระบบราชการทงสวนกลางและภมภาคใหมสมรรถนะสง และปรบโครงสรางระบบบรหารราชการใหคลองตว โดยกาหนดรปแบบการใหบรการทเหมาะสมกบภารกจ พฒนาคณภาพการใหบรการทรวดเรวทนสมย โปรงใส ลดกฎระเบยบทเปนอปสรรคและไมเ ออตอการกระจายผลประโยชนจากการพฒนาประเทศอยางเปนธรรม สงเสรมการบรหารงานเชงยทธศาสตรแบบบรณาการ

ปรบโครงสราง กลไก และกระบวนการจดสรรทรพยากร ทงการปรบปรงวธการจดสรรงบประมาณตามกฎหมายวาดวยวธการงบประมาณ เพอใหการจดสรรงบประมาณลงไปสสวนภมภาค/จงหวด และสวนทองถน/องคกรปกครองสวนทองถนสามารถเสนอขอและใหไดรบการจดสรรงบประมาณไดโดยตรง และในระยะยาวควรจะตองกาหนดใหผบรหารองคกรบรหารสวนภมภาคตองผานกระบวนการเลอกตง และกาหนดใหมการเลอกผวาราชการจงหวดอยางเปนขนเปนตอน โดยเรมตนจากจงหวดทมความพรอมกอน และการปรบกระบวนการบรหารพฒนาของหนวยราชการทกระดบ เพอเสรมสรางความเขมแขงของทองถน และชมชนภายใตหลกการทยดพนท – ภารกจ – การมสวนรวม

(4.4) เพมการมสวนรวมของภาคประชาชน/ประชาสงคมในการบรหารจดการประเทศใหเขมแขง

สรางโอกาสและปรบกระบวนการใหภาคภาคประชาชน/ประชาสงคมมสวนรวมในการบรหารจดการพฒนาประเทศทกระดบ อกทงภาคภาคประชาชน/ประชาสงคมสามารถเขาถงการกาหนดกตกา หลกการ และแผนงานโครงการของภาครฐทสงผลกระทบโดยตรงตอประชาชน ภายใตการเปดเผยขอมลทเพยงพอตอการตดสนใจของผมสวนไดสวนเสย

-24-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

สรางความเขมแขงใหประชาสงคมและชมชนใหเขมแขง และเพมบทบาทการมสวนรวมในการบรหารจดการประเทศมากขน โดยเรงรดการกอตงองคกรภาคสงคมตามรฐธรรมนญ เพอใหเปนองคกรแกนหลกทเปนอสระและสามารถถวงดลการใชอานาจของระบบราชการ พรอมไปกบสงเสรมการรวมตวของประชาชนเปนองคกรและเครอขายดานตางๆ สงเสรมชมชนทองถนและชมชนอนๆ ใหเขมแขงและมบทบาทรวมกบภาครฐในการพฒนาและการตรวจสอบ ขณะเดยวกนเพมบทบาทของสอมวลชน นกวชาการ ปราชญชาวบาน สถาบนการศกษา และองคกรพฒนาเอกชนในการสรางกระบวนการเรยนรของประชาสงคม และชมชนทางดานการบรหารจดการทด การสรางสรรคและออกแบบ (Value Creation) ตลอดจนการรวมกลมและสรางเครอขายใหมความเขมแขงยงขน

พฒนาและสนบสนนกลไกทสงเสรมการแกไขปญหาความขดแยงดวยสนตวธ โดยจดใหมเครองมอ/กระบวนการทจะประสานประโยชนทขดแยงกนของภาคสวนตางๆ ใหสามารถรอมชอมกนได ยอมรบกนได เพอใหทกฝายไดรบผลประโยชนทเปนธรรม ซงจะทาใหการจดสรรผลประโยชนทอยบนพนฐานคณคาและความไววางใจซงกนและกน

(4.5) สงเสรมภาคธรกจเอกชนใหเกดความเขมแขง สจรต และมธรรมาภบาล

สงเสรมสถาบนวชาชพ สมาคมวชาชพ กลม ชมรมผประกอบการดานธรกจใหเขมแขง และมบทบาทในการสรางธรรมาภบาล ใหมความเขมแขงและมขดความสามารถในการตรวจสอบการดาเนนงานทงในระดบองคกรธรกจและปจเจกบคคลในสาขาวชาชพนนๆ ใหมความโปรงใส มจรยธรรม คณธรรม ยดมนในความรบผดชอบตอสงคม มความรบผดชอบตอสงคม และมจตสานกในการประกอบธรกจอยางซอสตย ยตธรรมตอผบรโภค และเปนธรรมตอธรกจคแขงขน

รณรงคสรางใหธรกจเอกชน ผบรหาร/กรรมการ ผถอหน ตลอดจนประชาชนทวไป รถงประโยชนในการ “กากบดแลธรกจทด” ใหไดตามมาตรฐานสากล ประกอบธรกจอยางซอสตย ยตธรรม คานงถงสวนรวม และเตรยมความพรอมใหภาคธรกจปรบปรงการดาเนนการใหมความรบผดชอบตอสงคมและสงแวดลอมตามมาตรฐาน ISO 26000 และปฏบตตามมาตรการตางๆ ภายใตอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการทจรต ค.ศ. 2003 (UNCAC) เชน การจดทามาตรฐานทางบญช การสอบบญชสาหรบภาคเอกชน เปนตน

สนบสนนการจดตงและเสรมสรางความเขมแขงใหกบเครอขายองคกรผบรโภค โดยพฒนาระบบขอมลกลางเพอเผยแพรขอมลสารสนเทศเกยวกบสทธของผบรโภคและขอมลทเปนประโยชนสาหรบประชาชนทจะใชฟองรองและพทกษสทธอนพงมพงได และระดมเงนทนในรปแบบตางๆ เพอสนบสนนบทบาทองคกรคมครองสทธผบรโภคใหสามารถดาเนนกจกรรมเกยวกบการคมครองผบรโภคไดอยางแทจรง

-25-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

เสรมสรางบรรษทภบาลในตลาดหลกทรพย โดยมมาตรการจงใจแกธรกจเอกชนในตลาดหลกทรพยทไดรบการรบรองความเปนธรรมาภบาล ในดานสทธทจะไดรบการบรการดานตางๆ รวมทงผลกดนและสรางแรงจงใจธรกจเอกชนทวไปเขารวมในกระบวนการบรรษทภบาลเพมมากขน ขณะเดยวกนสงเสรมใหองคกรกากบดแลธรกจเอกชนมความเปนอสระจากรฐ เพอใหกลไกในการควบคมและตรวจสอบธรกจเอกชนมอสระ และสามารถสรางความเชอมนใหประชาชน ผลงทนในตลาดหลกทรพยในเรองการแทรกแซงจากรฐ มความโปรงใส เทยงธรรม และไมเลอกปฏบต

(4.6) ปฏรปกระบวนการยตธรรมใหมความเปนอสระ เปนกลาง มประสทธภาพ โดยชมชนมสวนรวม

เรงปรบปรงแกไขและบงคบใชกฎหมาย กฎระเบยบทเกยวของ ใหเออตอการสงเสรมบรรษทภบาล และมผลบงคบใชอยางจรงจง รวมทงเพมบทลงโทษทรนแรง และพฒนากระบวนการและกลไกตรวจสอบใหเขมขนมากขน ตลอดจน สรางใหเกดความทนสมย เปนธรรม ลดการใชดลยพนจของผใชกฎหมาย โดยเปดโอกาสใหทกภาคสวนมสวนรวมในกระบวนการยกรางกฎหมาย

ปฏรปกระบวนการยตธรรมใหมความเปนอสระ เปนกลาง และมประสทธภาพการดาเนนงานสง และสงเสรมใหประชาชนทกระดบมโอกาสเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงาย สะดวก รวดเรว และเทาเทยม โดยชมชนมสวนรวมในกระบวนการยตธรรม

สงเสรมใหมกลไกทปกปองคมครองผแจงเบาะแสและพยาน รวมทงคมครองสทธและเสรภาพของคนใหพนจากการลวงละเมด จดใหมกฎหมายเพอจดตงองคกรเพอการปฏรปกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทดาเนนการเปนอสระ และสงเสรมใหประชาชนและองคกรวชาชพมสวนรวมในกระบวนการยตธรรมและการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย

(4.7) พฒนาระบบและกลไกการควบคมคอรรปชนใหมพลง

สรางเครอขายปองกนการทจรตประพฤตมชอบ ทงโดยการประสานความรวมมอระหวางองคกรอสระ องคกรตรวจสอบภาครฐ และองคกรตรวจสอบสาธารณะในการปองกนการทจรตประพฤตมชอบแบบบรณาการ และสรางเครอขายแลกเปลยนความชวยเหลอทางวชาการและขอมลขาวสาร และการขบเคลอนแกไขและยกรางกฎหมาย การกาหนดแนวทางการตอตานการทจรตตามกรอบความรวมมอภายใตอนสญญาสหประชาชาต (UNCAC) วาดวยการตอตานการทจรต ค.ศ. 2003 รวมทงแกไขและยกรางกฎหมาย 3 ฉบบ คอ ราง พ.ร.บ. แกไขประมวลกฎหมายอาญา, ราง พ.ร.บ. แกไขเพมเตมความรวมมอระหวางประเทศทางอาญา พ.ศ. 2535 และ ราง พ.ร.บ. วาดวยทรพยสนทไดมาจากการกระทาความผด พ.ศ. .... ตามกรอบความรวมมอทางกฎหมายและมาตรฐานระดบสากลทไทยตองเรงรดดาเนนการตามอนสญญาดงกลาว

-26-

วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทยสป 2570

เสรมสรางความแขงแกรงแกภาคประชาชนใหเปนแกนหลกในการปองกนและตอตานการทจรตคอรรปชน ดวยการปลกจตสานก คานยม คณธรรม จรยธรรม และสรางวนยใหแกประชาชนทกภาคสวน สงเสรมการรวมตวรวมกลมของประชาชนในรปแบบตางๆ ทงดานเศรษฐกจ สงคม การเมองใหเขมแขง สงเสรมประชาชน ผแทนจากประชาสงคม เขารวมเปนกรรมการ อนกรรมการของภาครฐ เพอมสวนรวมในการกาหนดนโยบาย การวางแผนและการตรวจสอบ และเสรมสรางความเขมแขงและความเปนอสระใหแกกลไกตรวจสอบ โดยการสนบสนนของทงภาครฐและภาคสาธารณะ ซงรวมถงภาคประชาชน/ประชาสงคม สอ นกวชาการ องคกรพฒนาเอกชน

ส ว น ทส ว น ท 22

ภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา

ภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา

ภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา

1 บทนา

ในชวง 20 ป การเปลยนแปลงของภาวะแวดลอมของการพฒนาทงจากปจจยภายในและปจจยภายนอกประเทศสามารถสงผลใหเกดการเปลยนแปลงทสาคญทงดานเศรษฐกจและสงคมของประเทศไดอยางมาก การขยายตวของเศรษฐกจไทยในชวง 20 ปทผานมาไดทาใหรายไดตอหวของคนไทยเพมขนจาก 819 ดอลลารตอคนตอป เปนประมาณ 4,000 ดอลลารตอคนตอป ซงสงผลใหประเทศไทยเปลยนจากประเทศกาลงพฒนาในกลมทมรายไดนอยเปนประเทศทมรายไดระดบปานกลาง อยางไรกตามกยงมชวงทเศรษฐกจไทยไดเผชญกบวกฤตเศรษฐกจในป 2540 ทสรางความเสยหายตอเศรษฐกจสวนรวมและความเดอดรอนแกประชาชนจานวนมาก

ในชวงเดยวกน จานวนประชากรทเพมขนจาก 52 ลานคน เปน 64 ลานคนไดสรางแรงกดดนตอการใชพนท การใชทรพยากรและกอใหเกดมลภาวะมากขน ราคานามนในตลาดโลกทเพมขนจาก 20 ดอลลารตอบารเรล เปนราคาสงกวา 100 ดอลลารตอบารเรล สรางความเดอดรอนจากภาวะเงนเฟอใหกบทกประเทศ สภาพแวดลอมในประเทศเพอนบานรอบขางประเทศไทยกเปลยนไปอยางมาก โดยเมอ 20 ปทแลว พลเอกเกรยงศกด ชมะนนทน ไดเจรจายตสงครามสงครามรมเกลาระหวางลาวและไทย เมอเดอนกมภาพนธ 2531 และในปเดยวกนนนพลเอกชาตชาย ชณหะวณ เขามาเปนนายกรฐมนตร และประกาศนโยบายเปลยนสนามรบเปนสนามการคา สวนในประเทศพมากเกดเหตการณจลาจลครงใหญ ซงสงผลใหนางอองซาน ซจ ขนมาเปนผนาฝายประทวง ประเทศเวยดนามยงไมไดเปนทสนใจของนกลงทน แตในปจจบนประเทศเพอนบานมศกยภาพทางเศรษฐกจทสงขน มความเชอมโยงระหวางประเทศไทยกบประเทศในภมภาคมากขน และมกรอบความรวมมอการพฒนาเศรษฐกจระหวางประเทศในอนภมภาคทกาวหนาไปมาก

ปจจยหนงซงสรางการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและมผลกระทบถงชวตความเปนอยของคนทวโลกในเกอบทกมต คอ ความกาวหนาอยางรวดเรวของเทคโนโลยสารสนเทศ เมอ 20 ปกอน คนไทยยงใชพมพดดเปนสวนใหญ การใชคอมพวเตอรยงไมแพรหลาย ยงไมมอนเตอรเนตและ World Wide Web และมการใชโทรเลขถงประมาณ 500,000 ฉบบตอเดอน ในขณะทปจจบนการโทรเลขไดปดการใหบรการแลวหลงจากทใหบรการมาเปนเวลาถง 133 ป เมอ 20 ปทแลวเรมมการใชโทรศพทไรสายบาง แตกยงมราคาแพง ขณะทในปจจบนเกอบทกคนมโทรศพทไรสายและคาบรการมราคาตาลงมาก จนสามารถตดตอสอสารไดในทกเวลาและเกอบทกสถานท จนกระทงในบางประเทศตองเรมมการหามใชโทรศพทมอถอในบางสถานท เชน ในโดยสาร รถไฟ รานอาหาร เปนตน

-2-

ภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา

การวางวสยทศนไปใน 20 ปขางหนาจะตองคานงถงสภาพการเปลยนแปลงทประเทศไทยอาจจะตองเผชญ ซงจะมปจจยตางๆ มากมาย ทงปจจยทพอมองเหนแนวโนมอยบาง และปจจยทมความไมแนนอนสง ดงนน จงตองพยายามคดเลอกแนวโนมของปจจยหลก ๆ ทจะมผลกระทบตอประเทศ ทงดานเศรษฐกจ สงคม และสภาพแวดลอมและหามาตรการทเหมาะสม เพอปองกนปญหาและหยบฉวยโอกาสทจะเกดขน อนเปนการสรางภมคมกนใหกบประเทศและประชาชนตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง

2 แนวโนมสถานการณสาคญในอก 20 ป ขางหนา

การวางวสยทศนไปในอนาคต 20 ปขางหนา เรมจากการพจารณาถงปจจยและแนวโนมหลก (Megatrends) ทประเทศไทยและโลกอาจตองเผชญในอก 20 ปขางหนา ทงจากปจจยภายนอกและปจจยภายในประเทศ ทคาดวาจะมผลอยางมาก หรอมผลรอบดาน (cross-cutting driver) ตอการเปลยนแปลงในมตตาง ๆ ทงเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม การเมอง และกระทบในระดบประเทศ อตสาหกรรม ชมชน ครวเรอน จนถงความคดและพฤตกรรมของคน

ปจจยหลกทมความสาคญในชวง 20 ปขางหนา ม 10 ประการ ประกอบดวย แนวโนมปจจยภายนอก 7 ประการ ไดแก (1) การรวมตวทางเศรษฐกจในภมภาค (2) เศรษฐกจโลก (3) การเปลยนแปลงทางดานการเงน (4) ประชากรสงอายในโลก (5) เทคโนโลย (6) พลงงาน (7) ภาวะโลกรอน สาหรบแนวโนมภายในประเทศไทย ประกอบดวย (8) การเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจ (9) สงคมผสงอาย และ (10) การเปลยนแปลงความเปนเมอง โดยสรป ดงน

2.1 แนวโนมปจจยภายนอก 7 ประการ ไดแก

(1) การรวมตวทางเศรษฐกจในภมภาค ในปจจบนความรวมมอในการพฒนาเศรษฐกจไดกอใหเกดความเชอมโยงระหวางประเทศในอนภมภาคมากขน เชน การพฒนาโครงขายถนนตาม East-West Economic Corridor เชอมโยงประเทศเวยดนาม ลาว ไทย และพมา หรอ North-South Economic Corridor เชอมโยงจากกรงเทพถงนครคนหมงในประเทศจนตอนใต หรอการซอไฟฟาพลงนาจากประเทศลาว เปนตน ในอนาคตความเชอมโยงของระบบโครงสรางพนฐานภายในอนภมภาคจะเพมมากขน ทงเสนทางคมนาคมทางบก โครงขายโทรคมนาคม และโครงขายสายสงไฟฟาและพลงงาน นอกจากนยงมความรวมมอดานการคาและการลงทน ตลอดจนความพยายามสงเสรมการพฒนาของประเทศเพอนบานเพอลดความแตกตางทางดานรายไดกบประเทศไทย ในอนาคตประเทศเพอนบานของไทยมแนวโนมทจะเจรญเตบโตอยางรวดเรว หรอแมกระทงประเทศพมาถาดาเนนการตามแผนไปสการปกครองระบอบประชาธปไตยมากขนและเปดโอกาสการคาการลงทนมากขน กจะเปนแหลงดงดดเงนลงทนสภมภาค และเปนโอกาสของประเทศไทยทจะขยายความเชอมโยงทางเศรษฐกจดานตะวนตกไปสประเทศอนเดย ดงนน ใน 20 ปตอไป ภมภาคนมแนวโนมทจะเปนภมภาคทมความเจรญเตบโตมากขนอยางรวดเรว และการสรางความเชอมโยงทางเศรษฐกจทจะเสรมสรางความเขมแขงซงกนและกน และอยรวมกนอยางสนตสขจะเปนการเตรยมการทสาคญสาหรบอนาคต

-3-

ภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา

(2) เศรษฐกจโลกจะเปลยนศนยกลางอานาจมาอยทประเทศแถบเอเชยมากขน เศรษฐกจจนและอนเดยยงคงมแนวโนมทจะขยายตวในระดบสงและสามารถเปนมหาอานาจทางเศรษฐกจโลกในอนาคต ประเทศในทวปเอเชยจะมมลคาของผลตภณฑมวลรวมในประเทศรวมกนมากกวา 1 ใน 4 ของโลก หรอหากวดเปนกาลงซอ (purchasing power parity) จะเทากบประมาณครงหนงของโลก เอเชยจะเปนศนยกลางการผลตของโลกและมการสงออกมากกวา 1 ใน 3 ของมลคาการคาโลก นอกจากนนยงมการออมและทนสารองเงนตราตางประเทศจานวนมาก จดรวมของอานาจทางเศรษฐกจจะเคลอนมาสทางดานเอเชยมากขน ตามทเรยกกนวาเปนแนวโนมการเขาสศตวรรษแหงเอเชย นอกจากทวปเอเชยประเทศอน ๆ ทมแนวโนมทจะมศกยภาพในการขยายตวสง ไดแกบราซลและรสเซย ขณะทเศรษฐกจขนาดใหญ เชน ประเทศอเมรกา ญปนหรอยโรป เขาสสงคมประชากรสงอายแลว และจะยงมปญหาเศรษฐกจทตองแกไขตอไปอกระยะหนง ประเทศไทยซงอยในจดภมศาสตรระหวางตลาดใหญทจะขยายตวอยางรวดเรวทงสองตลาดจงมโอกาสในการเปนแหลงศนยกลางการคา การลงทนและการขนสงเชอมโยงเศรษฐกจใหญของเอเชย

(3) การเปลยนแปลงดานการเงนโลกหรอ จะมความผนผวนและเกดความเสยงมากขน แนวโนมในระยะยาว ประเทศและทวปตาง ๆ จะมการรวมกลม หรอมขอตกลงการคา การลงทน และการเงนทเสรมากขน ดงนน การเคลอนยายเงนทนในโลกจะเพมขนมากกวาปจจบนหลายเทา การเคลอนยายเงนทนในโลกจะมผทมบทบาทสาคญเพมขน ไดแก ประเทศผคานามนทมรายไดเพมขนอยางมากและเรมนาไปลงทนในตางประเทศเพอหาผลประโยชนในทตางๆ ในโลก ธนาคารกลางของประเทศทมเงนทนสารองอยมาก เชน จน หรอประเทศในแถบตะวนออกกลาง ทจะมการตงกองทนจากทรพยสนของรฐเพอไปลงทนในตางประเทศมากขน สวนกองทน hedge fund กมแนวโนมทจะมจานวนเพมมากขนและไปลงทนสนทรพยหรอสนคาหลายประเภท นอกจากนนประเทศทรารวยหรอเขาสภาวะประชากรสงอายกมแนวโนมทจะมการจดตงกองทนสวนบคคลไปลงทนในประเทศอนทมโอกาสการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทดกวา สถานการณเหลานยอมสงผลตอความผนผวนหรอผลกระทบทอาจจะสรางปญหามากขนกวาในปจจบน ประเทศไทยจงตองเตรยมพรอมในการสรางภมคมกนตอผลกระทบของการเคลอนยายเงนทน ในขณะทมโอกาสในการดงดดเงนทนมาใชอยางเปนประโยชนเพอเพมศกยภาพของประเทศเชนกน

-4-

ภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา

(4) ประชากรสงอายของโลกเพมขนอยางรวดเรว หลายประเทศเรมเขาสสงคมผสงอาย ปจจบนประเทศพฒนาแลว เชน สหรฐอเมรกา ญปน และยโรป ไดเขาสสงคมผสงอายแลว ในอนาคตผสงอายจะมากขน และประเทศกาลงพฒนาจะมจานวนผสงอายเพมมากขน และมสดสวนถงรอยละ 80 ของผสงอายทงหมดในโลก และผสงอายมากกวารอยละ 55 จะเปนผหญง เพราะมอายยนกวาผชาย โดยเฉพาะจะมปญหามากในกลมผหญงทไมแตงงานและมรายไดนอย จะเหนวาการเขาสสงคมผสงอายจะสงผลกระทบทงดานเศรษฐกจ สงคม การเมอง เชน จะมการเคลอนยายเงนจากประเทศทมเงนออมมากมาลงทนในประเทศกาลงพฒนา การยายถนทคนในประเทศกาลงพฒนามโอกาสไปหางานทาในประเทศทพฒนาแลวมากขนในอนาคต หรอการปรบโครงสรางพนฐานโดยอาจตองเปลยนโรงเรยนไปเปนโรงพยาบาลมากขน เปนตน ปญหาสงคมผสงอายจะเปนนโยบายใหญระยะยาวของชาต เพราะมผลกระทบอยางมากสาหรบประเทศทเขาส aging society แลว เชน สหรฐอเมรกาทดาเนนนโยบายอนญาตใหคนเขาไปทางานงายขน ในขณะทญปนทประสบปญหาผลตภาพการผลตตาลง จากกาลงแรงงานทลดลงอยางตอเนอง และแมวาจะพยายามแกปญหาโดยพฒนาเทคโนโลยมาใชแทนแรงงาน แตสดทายกจะตองดาเนนนโยบายนาเขาแรงงานเชนกน

ภาวะสงคมผสงอายในตางประเทศเปนโอกาสของประเทศไทยในการใหบรการดแลผสงอาย การใหบรการการแพทยและสขภาพ การบรการทพกสาหรบนกทองเทยวทอยเปนระยะยาว นอกจากนนยงเปนโอกาสของคนไทยทงแรงงานฝมอและแรงงานทมความรทจะไปทางานตางประเทศหรอทางานรวมกบคนอนๆ ในโลกและมรายไดสงขน อยางไรกตามหากจะไดรบประโยชนจากโอกาสดงกลาวนอกจากความรความสามารถเฉพาะทางแลว คนในอนาคตยงตองรภาษาตางประเทศ ใชเทคโนโลยสารสนเทศในการตดตอสอสารรวมงานกบคนอนได และยงตองเขาใจวฒนธรรมทหลากหลายของคนทจะรวมงานดวย การเตรยมคนใหพรอมสาหรบอนาคตจะตองใชการวางแผนและการดาเนนการเปนระยะเวลานาน เชน การปรบระบบการศกษา การเรยนรตลอดชวตทงในและนอกโรงเรยน จงเปนภารกจทตองดาเนนการตงแตวนน

-5-

ภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา

(5) ความกาวหนาทางเทคโนโลยกบการดารงชวตของมนษย ในชวงทผานมาเทคโนโลย IT (Information Technology) ไดเขามามบทบาทตอการพฒนาเศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาต และการใชชวตประจาวนของประชาชนทกคนอยางกวางขวาง และในอนาคตจะมเทคโนโลยสาคญ 4 ประการทพฒนาบนพนฐานของ อะตอม ยนส (Genes) Bits (Information) และนวรอน (Neurons) หรอ เซลลสมอง เปนเทคโนโลยหลก 4 กลม คอ NBIC โดยกลมแรก นาโนเทคโนโลย (N) จะไดรบการพฒนาจนสามารถนาไปผลตเปนสนคาและวสดหลายประเภททมคณสมบตแตกตางจากอดต เชน แบตเตอรทบางเหมอนกระดาษ หรอ เซลสรางพลงงานจากแสงอาทตยซงสามารถเคลอบบนรถไดเหมอนสเคลอบรถ เปนตน กลมทสอง เทคโนโลยชวภาพ (B) จะพฒนาวธการ กระบวนการ ตลอดจนอปกรณ เพอใชดแลรกษาสขภาพและพฒนายารกษาโรคทมประสทธภาพ รวมทงการสรางเนอเยอทถกทาลาย กลมทสาม เทคโนโลยขอมลขาวสาร (I) จะมคาใชจายในการบรการทถกลง มประสทธภาพสงขน และสามารถเชอมตอกบเทคโนโลยอน ๆ เชน เทคโนโลยดานการขนสง และกลมทส เทคโนโลยเกยวกบการทางานของสมองและจต (Cognitive Sciences : C) จะทาใหสามารถเขาใจระบบการทางานในระดบของเซลลสมอง เชน สามารถดงความทรงจาบางอยางทหายไปกลบคนมาได หรอ คนตาบอดสามารถเหนภาพไดโดยไมตองผานเลนสตาของมนษย

การผสมผสานของเทคโนโลยทงสและการประยกตใชในสนคาและบรการตาง ๆ จะสงผลกระทบตอชวตประจาวน ความเปนอย โอกาสทางเศรษฐกจ และการเปลยนแปลงขดความสามารถในการแขงขนของธรกจตางๆ อยางมหาศาล ในชวงทผานมาอทธพลของเทคโนโลย IT กไดสรางชองวางระหวางคนหรอประเทศทมความพรอมในการเขาถงและใชเทคโนโลยทสงผลใหมโอกาสในการพฒนาสง กบคนหรอประเทศทยงลาหลงในการเขาถงและประยกตใชเทคโนโลย นอกจากนนในอนาคตการเปลยนแปลงของเทคโนโลยและการประยกตใชจะรวดเรวกวาในชวงทผานมา จงมความจาเปนทประเทศไทยจะตองเตรยมความพรอมในการเขาถง เรยนรและเขาใจ ประยกตใช ตรวจสอบและรบรอง ดดแปลง และคดคน เทคโนโลยทจะมาถงในอนาคต

-6-

ภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา

(6) พลงงาน มการคาดการณวาปรมาณนามนของโลกอาจจะหมดไปภายใน 50 – 60 ป ในขณะทความตองการใชนามนของประเทศแถบเอเชยเองจะเพมขนอกไมตากวา 2 เทาใน 20 ปขางหนา ดงนนปญหาของราคานามนแพงจะเปนปญหาสาคญตอไปในระยะยาว จนกวาเทคโนโลยทดแทนอนๆ จะมราคาและความสามารถในการทดแทนนามนได แหลงพลงงานอนๆ เชนกาซธรรมชาตในภมภาคทประเทศไทยจะพงพาไดกอาจจะมปรมาณสารองอยไดอกประมาณ 20 ป นอกจากน หลายประเทศเรมมการทาสญญาเพอจบจองแหลงพลงงานเพมมากขน เชนประเทศจนท เรมมองหาแหลงพลงงานเพอทาสญญาจบจองนามนและกาซธรรมชาตเพมขน การมนโยบายเพอสรางประสทธภาพการใชพลงงาน ความมนคงของพลงงาน และการพฒนาพลงงานทสอดคลองสงแวดลอม จงเปนนโยบายระยะยาวททกประเทศใหความสนใจ และจะมผลตอภาวะเศรษฐกจและสงคมของประเทศในอนาคต นโยบายและมาตรการดงกลาวนอกจากการพฒนาพลงงานโดยตรง ยงเกยวของกบโครงสรางพนฐาน และการบรหารความตองการใชพลงงาน ซงตองอาศยการปรบตวของการดาเนนธรกจและพฤตกรรมของประชาชน ประเทศทมประสทธภาพและความมนคงของพลงงานจงจะมขดความสามารถในการแขงขนและมภมคมกนตอสถานการณและแรงกดดนจากขอจากดดานพลงงานในอนาคต

(7) ภาวะโลกรอน สงผลกระทบตอธรรมชาต เศรษฐกจ และคณภาพชวต ธนาคารโลกคาดการณวาในอก 20 – 100 ป ขางหนา ประเทศตาง ๆ ทวโลกจะยงคงเผชญกบภาวะโลกรอน และความแปรปรวนของสภาพภมศาสตร อนเนองมาจากการปลอยกาซเรอนกระจก โดยเฉพาะจากภาคพลงงาน ขนสง อตสาหกรรม และภาคการเกษตรสงผลใหภมอากาศของโลกเปลยนแปลงอยางรวดเรว ทาใหเกดพายหรอภยพบตตางๆ เพมมากขน รวมทง ผลกระทบดานอน ๆ เชน ระดบนาทะเลจะสงขนและสงผลกระทบกบพนทชายฝง การเปลยนแปลงของภมอากาศสงผลโดยตรงถงภาคเกษตร นอกจากนยงสงผลกระทบถงธรกจ เชน ราคา หนของบรษทในอตสาหกรรมอาหาร การประกอบการของธรกจประกนภย พนธบตรของประเทศทมความเสยงจากความแปรปรวนของสภาพภมศาสตร เปนตน ในอนาคตประชาชนทใหความสาคญกบเรองภาวะโลกรอนและความแปรปรวนของสภาพภมศาสตรจะมมากขน จนสงผลใหการผลตสนคา บรการ และการใหสนเชอของธนาคาร จะตองคานงถงผลกระทบตอระบบนเวศและสงแวดลอมอยางมาก นโยบายของประเทศตางๆ ทจะเกยวโยงกบสงแวดลอมจะเขมขนยงขน เชน การเกบภาษจากสายการบนทบนผานประเทศตามปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจก ดงนน จงเปนเรองทสงผลกระทบตอธรรมชาต เศรษฐกจ และคณภาพชวต

-7-

ภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา

Extreme Futures การเปลยนแปลงในอนาคตมกเกดขนอยางรวดเรวและรนแรงกวาทคาดคดไวลวงหนา ดงนน James Canton ไดอธบายถงสถานการณโลกทอาจจะเกดขนในป ค.ศ. 2025-2030 ทคนทวไปอาจจะคาดไมถงหรอคดวาเปนไปไมได แตกอาจจะมความเปนไปไดทจะเกดขนจรง ในหนงสอ The Extreme Future: The Top Trends That Will Reshape the World in the Next 20 Years ตวอยาง เชน • รถยนตทขายกวารอยละ 80 จะเปนรถทใช renewable energy • กาลงแรงงานจะเปนผหญงมากกวาผชายในอตราสวน 2:1 • คนอเมรกนถงรอยละ 45 จะซอขาย DNA ทางอนเตอรเนต • คนอเมรกนรอยละ 25 จะมอายมากกวา 100 ป • อเมรกาตองการแรงงานเขาประเทศ 20 ลานคนในชวง 25 ปตอไป • เดกทเกดสวนใหญจะมการปรบปรงตกแตงสภาพกอนเกด เชน หนาตา ความฉลาด เปนตน • นามนในป 2015 จะมราคา 300 ดอลลารตอบารเรล • จะม space tourism • คนจะตระหนกถงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางจรงจงและสงผลกระทบในหลายดาน เชน ม

green consumer, green product รวมทง green corporate policy ซงเรมมนโยบายดานนออกมาบางแลว ไมวาจะเปนธนาคารหรอบรษทเอกชนเรมม green policy หรอผบรโภคทจะใสเสอผาทผลตจาก organic cotton เทานน เปนตน

• สามารถเขาถงอนเตอรเนตไดทกสถานทและทกเวลา และมราคาถกจะเกอบจะฟร • จะม online quality education สาหรบทกคน • ความมนคง ปลอดภยสวนตว จะเปนเรองในระดบ national security เพราะกจกรรมในชวตประจาวนเกอบ

ทกอยางจะกระทาบนอนเตอรเนตทงหมด • จะเกดปญหาการขาดแคลนนา ในอนาคตนามนอาจไมใชปญหาสาคญเพราะเทคโนโลยอาจใชทดแทนได

แตการขาดแคลนนาจะเปนปญหาแทน ซงจะมหลายเมองรวมทงกรงเทพทมความเสยงจะประสบกบปญหาในเรองน

2.2 แนวโนมปจจยภายในประเทศ 3 ประการ

(1) การเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจ ในชวงทผานมาภาคอตสาหกรรมเปนแหลงสรางงานหลกและสรางรายไดจากการสงออกใหประเทศ แตภาคอตสาหกรรมบางสาขากเรมสญเสยขดความสามารถในการแขงขนใหกบประเทศทมแรงงานและตนทนวตถดบตากวา นอกจากนนอตสาหกรรมใหญๆ ยงเปนอตสาหกรรมทเชอมโยงกบเทคโนโลยหรอการลงทนจากตางประเทศเปนหลก เชน อตสาหกรรมรถยนต และอเลกทรอนกส เปนตน ความมนคงในการเปนฐานการผลตและพฒนาขดความสามารถในการผลตสนคาใหมเทคโนโลยสงขนไปอยางตอเนองจงขนอยกบการตดสนใจของนกลงทนตางประเทศและความสามารถของประเทศไทยในการสรางบรรยากาศการลงทนใหเปนทดงดดการลงทนอยางตอเนองของนกลงทนตางประเทศ ในอกดานหนงผลประโยชนทประเทศไทยไดรบจากการเปนแหลงผลตสนคาเทยบกบมลคาทผบรโภคจายหรอผลประโยชนตอเนองอนๆ เชนมลคาหนของบรษทแม จงเปนเพยงสดสวนนอย จงตองเรงสงเสรมภาคการผลตทจะเปนแหลงใหมในการรองรบแรงงานและเปนแหลงรายไดของประเทศในอนาคต

-8-

ภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา

ภาคบรการของประเทศยงพงการทองเทยวเปนหลก และมการสรางมลคาทางธรกจเพมมากขน ดงจะสงเกตไดจากโรงแรม สปา รานอาหาร ทมการตกแตงสวยงามและมราคาคาบรการสงขนมาก สวนสาขาอน ๆ ในภาคบรการทเรมมความสามารถในการแขงขนและเปนธรกจทคนไทยใชความสามารถ ความสรางสรรค และมความเปนเจาของ กเรมเปนสาขาทขยายตวเรวขน เชน การทองเทยวเชงสขภาพ การบรการทางการแพทย อตสาหกรรมภาพยนตรและอนเมชน เปนตน แตในระยะยาวการรกษาความดงดดใจของแหลงทองเทยวและบรการดานการทองเทยวใหคงอยไดในระยะยาว และการสงเสรมสาขาบรการทใชความคดสรางสรรคของคนไทยจงเปนประเดนยทธศาสตรทสาคญของภาคบรการในอนาคต สวนภาคเกษตรกเปนภาคเศรษฐกจทมโอกาสสงเนองจากความตองการอาหารของประเทศทมรายไดเพมขนเชนประเทศจน และเทคโนโลยทสามารถแปลงสนคาเกษตรเปนสนคาทมราคาสง เชน พลงงานทดแทนและวสดเพอการใชสอยตาง ๆ ได แตภาคเกษตรของประเทศไทยกยงมผลตภาพการผลตตา เรมขาดแคลนแรงงาน และยงมความเสยงตอการขาดนาและการเปลยนแปลงของภมอากาศ

(2) สงคมผสงอายและการนาเขาแรงงานตางประเทศ ประเทศไทยจะเรมเขาสสงคมผสงอายมากขน แมในระยะแรกจะยงไมอยในสถานการณรนแรงเทาประเทศอเมรกาหรอญปน ทงน ประชากรสงอายของไทยจะมจานวนเพมขนจากประมาณ 7 ลานคนในปจจบน เปน 16 ลานคนในป 2027 และจานวนประชากรวยเดกอายตากวา 14 ป ทมจานวน 14.5 ลานคน และจะลดลงเหลอ 10 ลานคนในอก 20 ปขางหนา แนวโนมดงกลาวจะสงผลกระทบตอปญหาการขาดแคลนแรงงาน โดยเฉพาะในภาคเกษตรและภาคบรการ ซงจะเปนปญหาทมความรนแรงมากขน ปจจบนเรมมแรงงานจากประเทศเพอนบานเขามาทางานในประเทศไทยจานวนมาก โดยกระทรวงแรงงานคาดประมาณการวามจานวนถง 2.6 ลานคน แยกเปนแรงงานถกกฎหมาย 0.8 ลานคน และแรงงานหลบหนเขาเมอง 1.8 ลานคน นอกจากนนคนในวยแรงงานจะตองรบภาระในการเลยงดผสงอายมากขนเนองจากสดสวนคนในวยแรงงานมนอยลงและผสงอายมอายเฉลยยนยาวขน ดงนน ประเทศไทยจงตองเตรยมการรองรบกบปญหาทจะเกดขนในอนาคตทงดานการสรางระบบสนบสนนใหผสงอายมการออมทพอเพยงหลงเกษยณ การใหมบรการสาธารณสขทด และการสรางโอกาสใหผสงอายไดทางานหรอทาประโยชนแกสงคมไดมากขน

(3) การเปลยนแปลงความเปนเมองมากขน ประเทศไทยจะมประชากรเมองเพมขนโดยสดสวนประชากรเมองจะเพมเปนรอยละ 47.0 ของประชากรทงประเทศ ภายในป 2030 ขณะท ประชากรในชนบทจะลดลง เชนเดยวกบประชากรเมองของทวปเอเชยทจะเพมขนอกประมาณ 1 พนลานคน และมากกวารอยละ 50 จะกระจกตวอยตามเมองหลวงหรอเมองใหญ ในขณะเดยวกนสภาพแวดลอมของเมองกจะเผชญแรงกดดนของปญหาพลงงาน ภยธรรมชาต และสงแวดลอม การวางแผนลวงหนาและบรหารจดการการขยายตวของเมองใหเปนเมองนาอย มประสทธภาพ และมความยงยน เชนหลายประเทศทเรมมการทดลองวางแผนและบรหารจดการการใชพลงงานหมนเวยนจากของเสยภายในชมชน เปนตน จงมความสาคญในการสรางสภาพแวดลอมใหคนอยอยางมความสข

-9-

ภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา

3 ปญหาอปสรรค

ปจจยหลกทงจากภายในและภายนอกประเทศ 10 ประการทคาดวาจะสงผลถงภาวะแวดลอมของการพฒนาทประเทศไทยตองเผชญในอนาคตเปนแนวโนมทมความเปนไปไดสงทจะเกดขน อยางไรกตามกมความเสยงของปจจยอนๆ ทอาจจะเกดขนและสงผลกระทบใหภาวะแวดลอมเปลยนแปลงไปจากแนวโนมหลก เชน

3.1 ปจจยภายนอก ไดแก วกฤตเศรษฐกจโลก ซงนกเศรษฐศาสตรของ IMF คาดการณวาเศรษฐกจจนยงมความเสยงทประสบกบการขยายตวไดเพยงรอยละ 6 ในระยะ 2 ปขางหนาซงถอวาเปนวกฤตเศรษฐกจของจน หรอเศรษฐกจสหรฐทยงมปญหาการขาดดลการคาและดลการคลงในระดบสง และไดขายพนธบตรใหแกประเทศตางๆ ไปมากกวา 2 ลานลาน ดอลลาร สรอ. ในอนาคตจงยงมความเสยงจากวกฤตการขาดความเชอมนในคาเงนดอลลารและเศรษฐกจสหรฐซงจะสงผลตอเศรษฐกจโลก นอกจากนยงมความเสยงอนๆ เชน ภยพบต การกอการราย และสงครามนวเคลยร เปนตน

3.2 ปจจยภายใน ทหากเกดขนจะทาใหประเทศไทยไมสามารถปรบตวตอการเปลยนแปลงของภาวะแวดลอมของการพฒนาทจะเกดขนในอนาคต ไดแก กรณทคนไทยไมพรอมสาหรบโลกยคโลกาภวตนและสงคมฐานความร ซงอาจจะมความเปนไดถาระบบการศกษาไมไดเตรยมคนใหพรอม ดงนน ประเดนยทธศาสตรทสาคญควรเปนเรองของการปฏรประบบการศกษา นอกจากนนปญหาระยะสนทอาจสงผลยดเยอจนเปนอปสรรคตอการดาเนนมาตรการระยะยาวทตอเนองหรอเกดการสญเสยบรรยากาศการลงทนของประเทศอยางยาวนาน เชน ความวนวายทางการเมองหรอความขดแยงภายในประเทศ เปนตน

-10-

ภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา

4 กรอบการจดทายทธศาสตรในแตละดาน

ผลการวเคราะหสถานการณในชวง 20 ปทผานมา และปจจยทจะกระทบตอการพฒนาประเทศในอก 20 ป ขางหนา มประเดนสาคญทตองวเคราะหหาทางเลอกของการพฒนาใหเหมาะสม เชน

4.1 การพฒนาโดยอาศยกระแสการพฒนาของโลก เพอสรางการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจกบการพฒนา โดยยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง การพฒนาประเทศทผานมา อาศยกระแสการพฒนาตามโลกตะวนตก คอ มงถงการคาขายและพฒนาความเปนอยโดยการใชเงน มงการพฒนาอตสาหกรรมเพอการแขงขน ทาใหประเทศเขาสการเปนประเทศกงอตสาหกรรม (NICS) ในขณะเดยวกนกตองแลกดวยตนทนของสงคม คอ สภาพแวดลอมเสอมโทรม สงคมเสอมโทรม ครอบครวแตกแยกขาดความอบอน และการอพยพยายถน ซงเปนการพฒนาทไมยงยน การพฒนาในอนาคตจะตองคานงถงประเดนสงคมผสงอาย การพฒนาทสมดลระหวางการใชแรงงาน เทคโนโลย และทรพยากรธรรมชาต การเชอมโยงกบประเทศในอนภมภาค และสงคมทมการบรโภคอยางเหมาะสม และการผลตสนคาอยางยงยนเพอตอบสนองกลมเปาหมายดงกลาว ดงนน การพฒนาควรยดหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอพฒนาประเทศใหสามารถพงตนเองไดอยางยงยน

4.2 การปรบโครงสรางเศรษฐกจไทยใหสามารถพงพาตนเองมากขน นโยบายระยะยาวควรสรางภมคมกนใหกบประเทศ โดยลดความเสยงจากการพงพาปจจยภายนอกทประเทศไทยควบคมไมได มาพงพาตนเองในสวนทสามารถทาไดมากขน เชน ดานพลงงานทางเลอก เปนตน หรอในสวนทยงจาเปนตองพงพาจากภายนอก กตองมการใชประโยชนอยางเหมาะสมและคมคา และดแลใหมความมนคงตอเนองของแหลงทประเทศไทยตองพงพา การพฒนาควรคานงถงความยงยนและประโยชนในระยะยาว ดงนนการดาเนนนโยบายทพยายามคงคาไฟฟาและคาแรงงานใหมราคาถก เพอทาใหตนทนในการผลตสนคาตาสามารถแขงขนไดในตลาดโลกจงไมใชแนวทางทถกตอง การพงพาตนเองไมไดหมายถงการปดกนประเทศจากความเชอมโยงกบเศรษฐกจโลก กระแสโลกาภวฒน หรอการลงทนจากตางประเทศ แตหมายความถงการเชอมโยงกบโลกอยางเหมาะสม ประเทศไทยไดประโยชนอยางคมคา และนาไปสการพฒนาจดแขงทประเทศสามารถพงพาตนเองไดมากขนในอนาคต

4.3 การวางตาแหนงประเทศไทยเปนแกนกลางและเปนทพงพาของอนภมภาค ในอดตประเทศไทยเคยเปนทพงพาของประเทศเพอนบานมากอน ซงเปนหวใจของการอยรวมกนในภมภาคนอยางมสนต การสรางความเชอมโยงทางเศรษฐกจและสงคมจงตองเปนลกษณะของหนสวนพฒนาแทนการเปนหนสวนการคา ประเทศไทยควรจะวางยทธศาสตรทจะเปนแกนกลางทจะทาใหเกดการพฒนาทยงยนในอนภมภาคน

-11-

ภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา

4.4 การวางโครงสรางครอบครว ในระยะ 20 ปทผานมา โครงสรางครอบครวไทยเปนครอบครวขยาย มภมคมกน มการดแลผสงอาย มครอบครวทอบอน ทงในสงคมชนบทและสงคมเมอง ดงนน ในอก 20 ปขางหนา ไทยควรจะมโครงสรางครอบครวทจะตอบสนองตอโครงสรางผสงอายทกาลงขยายตว ขณะเดยวกน สามารถชวยเหลอผสงอายของประชาคมโลกได โดยทาใหประเทศไทยเปนสวรรคของผสงอาย เปนดนแดนแหงรอยยมและมความปลอดภย ทสามารถรองรบผสงอายจากทวโลกใหมาพกพงอยางมความสข

4.5 การบรการสาธารณะขนพนฐานทมคณภาพและเทาเทยม โครงสรางสงคมของประเทศไทยควรจะไมมขอแตกตางในเรองคณภาพของการบรการสาธารณะขนพนฐาน ทงในเรองการศกษา สาธารณสข แมวาจะไมสามารถใหบรการไดเทาเทยมกนทกคน แตควรใหมชองวางนอยทสด

4.6 การพฒนาชมชนเขมแขง สงคมไทยควรจะมชมชนทเขมแขง เพราะกระบวนการชมชนเขมแขงจะเปนปจจยทนาสความสาเรจในการพฒนา เชน การดแลปาไมโดยชมชน เปนตน การสรางความมนคงของประเทศครอบคลมถงความมนคงในชวต ในการประกอบอาชพ และความมนคงดานอาหารของประชาชน ซงชมชนเปนหวใจสาคญและเปนรากฐานของไทยมาโดยตลอด ดงนนประเทศไทยควรจะมยทธศาสตรในการสรางความเขมแขงของชมชน และวางรากฐานของความมนคงทางอาหารใหสอดคลองกบสภาพแวดลอมในอนาคต

ส ว น ทส ว น ท 33

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเอง และแขงขนไดในสงคมโลก

1 บทนา

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 (พ.ศ.2550-2554) ไดกาหนดยทธศาสตรการปรบโครงสรางเศรษฐกจใหสมดลและยงยน โดยมวตถประสงคเพอปรบโครงสรางการผลตสการเพมคณคาของสนคาและบรการ การสรางภมคมกนใหกบระบบเศรษฐกจ และการสรางระบบการแขงขนทางการคาและการลงทนทเปนธรรม รวมทงการสรางกลไกของการกระจายผลประโยชนจากการพฒนาสประชาชนอยางเปนธรรม โดยการสรางความสมดลในมตตางๆ ของระบบเศรษฐกจใหมมากขน ซงการดาเนนการขบเคลอนการปรบโครงสรางเศรษฐกจฯ ดงกลาวในชวงแรกของแผนพฒนาฯ ฉบบปจจบนไดเนนการสรางความเขมแขงและเปนธรรมทางเศรษฐกจ รวมทงการสรางสมมาชพของประชาชน ซงเปนการวางรากฐานใหกบการปรบโครงสรางเศรษฐกจของประเทศไทย นอกจากน การขบเคลอนยทธศาสตรการปรบโครงสรางเศรษฐกจใหสมดลและยงยน ไดตระหนกถงความสาคญของการพงตนเองและการเสรมสรางความสามารถในการแขงขนในสงคมโลกซงไดถกผนวกเขาเปนเปาหมายสาคญทจะสะทอนถงเปาหมายปลายทางไดอยางมผลสาเรจ

เนองจากการขบเคลอนการปรบโครงสรางเศรษฐกจจาเปนตองใชระยะเวลาทยาวนานกวาระยะเวลาภายใตแผนพฒนาฯ 5 ป ดงนน การมองยาวไกลกวาระยะเวลาของแผนพฒนาฯ 5 ป จงเปนเรองจาเปน และถอเปนบทบาทสาคญของสานกงานพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) รวมกบภาคการพฒนาทกภาคสวน เพอรวมกนกาหนดกรอบทศทางการพฒนาเศรษฐกจของประเทศในระยะยาวใหมพลงและมความตอเนอง ดงนน การกาหนดวสยทศนการพฒนาเศรษฐกจไทยในระยะ 20 ป ขางหนา ถอเปนกาวยางทสาคญของการเดนทางไปสอนาคตทพงปรารถนาของประชาชนทกภาคสวนของประเทศอยางแทจรง

การกาหนดกรอบทศทางการพฒนาเศรษฐกจของประเทศในระยะ 20 ปขางหนา ภายใตกรอบแนวคดหลกในการปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก ซงมปจจยเงอนไขทเปนปจจยหลกทตองคานงถงในการกาหนดทศทางการพฒนาเศรษฐกจของประเทศไทยหลายประการทงดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอมและการกระแสววฒนาการหลกดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย ซงมทงทเปนปจจยทมความแนนอนระดบหนงและปจจยทมความไมแนนอนสงทประเทศไทยและเศรษฐกจโลกจะตองเผชญ สศช. จงเลงเหนถงความสาคญและจาเปนในการมองทศทางการพฒนาเศรษฐกจของประเทศในระยะยาว โดยการมจดหมายรวมกนของภาคการพฒนาในประเทศมากขน อนจะทาใหเกดพลงความรวมมอจากทกภาคสวนในการดาเนนการพฒนาเศรษฐกจของประเทศไปสทศทางทพงประสงค สอดรบ และเทาทนกบกระแสการเปลยนแปลงของโลกทเกดขนอยางรวดเรวและไมหยดยง

-2-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

หลงจากทมความชดเจนของภารกจ สศช. ไดกาหนดกระบวนการทางานอยางเปนขนตอนในการระดมความคดเหนเพอจดทาเอกสาร โดยไดเชญผทรงคณวฒทงจากภาครฐ ภาคธรกจเอกชน องคกรพฒนาเอกชน ภาคประชาชน ภาคการเมอง และสอสารมวลชน มารวมระดมความคดเหนในเบองตน เพอนาขอคดเหนทเปนประโยชนมาดาเนนการปรบปรงสาระสาคญของเอกสารใหมความสมบรณ ครบถวน เพอใชประกอบการระดมความคดเหนจากทกภาคสวนการพฒนา เพอใหการกาหนดทศทางการพฒนาเศรษฐกจของประเทศมความครอบคลมทกประเดนและสามารถนาไปขบเคลอนการพฒนาเศรษฐกจของประเทศไดอยางสมฤทธผลเปนรปธรรมตอไป

เอกสารฉบบน จดทาขนโดยมวตถประสงคทจะใชเปนเอกสารทใหขอมลพนฐาน (Background Paper) ในการระดมความคดเหนจากภาคสวนตางๆ ทเขารวมประชมเพอรวมกนกาหนดทศทางและแนวทางการพฒนาเศรษฐกจของประเทศในระยะเวลาในอก 20 ปขางหนา รวมทงเสนอแนะแนวทางการผลกดนประเดนการพฒนาซงจะเปนยทธศาสตรหลกในการพฒนาประเทศใหเกดผลสมฤทธเปนรปธรรมในระยะตอไป โดยสาระสาคญของเอกสารจะประกอบดวย 4 สวนหลก ดงน

บทท 1 บทนา เสนอเหตผลและความจาเปนของการกาหนดวสยทศนประเทศไทยใน 20 ปขางหนา ในมตเศรษฐกจทเนนใหมการปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

บทท 2 แนวโนมสภาวะแวดลอมของการพฒนาโลกในระยะ 20 ปขางหนา และผลกระทบตอเศรษฐกจไทย เสนอการวเคราะหปจจยและแนวโนมการเปลยนแปลง ทงทเปนปจจยภายนอกและปจจยภายในประเทศทมความสาคญตอการกาหนดทศทางการพฒนาเศรษฐกจของโลกและของประเทศไทยในอก 20 ปขางหนาประกอบดวย 7 ปจจยหลก ไดแก (1) ภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ (2) สงคมผสงอาย (3) พลงงานและความมนคงดานอาหาร (4) ความกาวหนาทางเทคโนโลย (5) การเงนโลก (6) การรวมกลมทางเศรษฐกจ และ (7) การพฒนาพนทเมอง ชนบท และพนทเศรษฐกจ

บทท 3 การวเคราะหสถานภาพปจจบนและภาพอนาคตของเศรษฐกจไทยในระยะ 20 ปขางหนา นาเสนอบทวเคราะหการพฒนาเศรษฐกจในชวงทผานมาและสถานการณปจจบนในหลากหลายมตครอบคลม 6 ดาน ดงน (1) เศรษฐกจมหภาค (2) ภาคการผลต ตลอดจนการคา การลงทน (3) การรวมกลมทางเศรษฐกจในอนภมภาค (4) เมอง ชนบท และพนทเศรษฐกจ (5) พลงงาน และ (6) โครงสรางพนฐานและโลจสตกส นอกจากน ยงไดนาเสนอแนวโนมการขยายตวและการพฒนาศกยภาพเศรษฐกจไทยในระยะ 20 ปขางหนา รวมทงแนวโนมและภาพอนาคตของภาคการผลต รวมทงสาขาการพฒนาอนๆ ทสาคญอกดวย

บทท 4 วสยทศนประเทศไทย เปนการนาเสนอวสยทศนและภาพอนาคตเศรษฐกจไทยในระยะ 20 ปขางหนา รวมทงประเดนยทธศาสตรสาคญทจาเปนตองไดรบการขบเคลอนอยางเปนขนตอนเพอมงสอนาคตทพงปรารถนาในแตละดานของการพฒนาประเทศ โดยทเปนผลมาจากการวเคราะหปจจยหลกทงภายในและภายนอกประเทศ บนพนฐานของศกยภาพของเศรษฐกจไทยในปจจบน

-3-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

ทงน ในการนาเสนอในเอกสารน จะเนนสาระหลกดานเศรษฐกจ และปจจยสาคญทจะสงผลกระทบตอทศทางการพฒนาเศรษฐกจของประเทศเปนหลก โดยรวมเอาประเดนสาคญดานการพฒนาสงคม สงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต ตลอดจนกระบวนการบรหารจดการทดทเกยวของเขามาดวย ซง สศช. ไดจดทาเปนเอกสารและแบงกลมเพอระดมความคดเหนของแตละประเดนหลกจากภาคการพฒนาทเกยวของในแตละกลม เพอใหขอคดเหนทไดมความชดเจนและตรงจดตรงประเดนตอการใชประโยชนในการกาหนดกรอบทศทางการพฒนาในแตละดานไดอยางเหมาะสม และสามารถนาไปสการปฏบตจรงไดอยางสมฤทธผลตอไป

2 แนวโนมสภาวะแวดลอมโลกและผลกระทบตอประเทศไทย

การวางวสยทศนการพฒนาเศรษฐกจของประเทศในระยะ 20 ปขางหนา ไดคานงถงปจจยและแนวโนมการเปลยนแปลง ทงทเปนปจจยภายนอกและปจจยภายในประเทศทอาจสงผลตอการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจในมตตางๆ ทงในระดบปจเจกบคคล ครวเรอน ชมชน อตสาหกรรมและระดบประเทศ โดยปจจยหลกทมความสาคญตอการกาหนดทศทางการพฒนาเศรษฐกจของโลกและของประเทศไทยในอก 20 ปขางหนาประกอบดวย 7 ปจจยหลก ไดแก (1) ภาวะโลกรอน (2) การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรสสงคมผสงอาย (3) พลงงานและความมนคงดานอาหาร (4) ความกาวหนาทางเทคโนโลย (5) การเงนโลก (6) การรวมกลมทางเศรษฐกจ และ (7) การพฒนาพนทเศรษฐกจ โดยแตละปจจยหลกดงกลาวสามารถนามาเสนอ ดงน

1. ภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

ในชวง 100 ปทผานมา อณหภมเฉลยของโลกเพมขน 0.3-0.6 องศาเซลเซยส เปนผลใหระดบนาทะเลเพมขน 10-25 เซนตเมตร และคาดการณวา ในป 2643 (ค.ศ. 2100) อณหภมเฉลยของโลกจะเพมขน 1.5-5.1 องศาเซลเซยส ซงจะทาใหระดบนาทะเลเพมขน 90 เซนตเมตร สงผลใหสภาพภมอากาศแปรปรวนมากกวาปกตและภยพบตทางธรรมชาตจะเกดมากขน จนสรางความเสยหายตอเศรษฐกจ สงแวดลอม และคณภาพชวตของประชาชนทวโลก ซง Stern Review1 ระบวา ตนทนทประเทศตางๆ จะตองจายในการปองกนและรบมอกบผลกระทบจากภาวะโลกรอน หากปลอยใหปญหาเปนอยโดยไมมการแกไขจะอยในชวงรอยละ 0.05-0.5 ของ GDP โลก

1 Stern, N. (2006). "Stern Review Executive Summary on the Economics of Climate Change”

ทมา: IPCC, 2007

การเปลยนแปลงอณหภมเฉลยของโลกในชวง 100 ปทผานมา

ทมา: IPCC, 2007

การเปลยนแปลงอณหภมเฉลยของโลกในชวง 100 ปทผานมา

ทมา: IPCC, 2007

การคาดการณเปลยนแปลงอณหภมเฉลยของโลกในป ค.ศ. 2100

ทมา: IPCC, 2007ทมา: IPCC, 2007ทมา: IPCC, 2007

การคาดการณเปลยนแปลงอณหภมเฉลยของโลกในป ค.ศ. 2100

-4-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

ประเทศไทยมการปลอยกาซเรอนกระจกเปนอนดบ 31 ของโลก และเปนอนดบ 4 ของอาเซยน หรอรอยละ 0.75 ของปรมาณการปลอยทวโลก โดยในป 2546 ประเทศไทยปลอยกาซเรอนกระจกจานวน 344.2 ลานตน ซงรอยละ 56.1 หรอ 193.2 ลานตน มาจากภาคพลงงาน ขณะทภาคการเกษตร ของเสย (ขยะ) การเปลยนแปลงการใชประโยชนทดน และอตสาหกรรม ปลอยกาซเปนสดสวนรอยละ 24.1, 7.8, 6.6 และ 5.4 ตามลาดบ โดยคาดวาในป 2563 ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศจะเพมเปน 534.7 ลานตน2 ภายใตกรณผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศขยายตวปานกลางทอตรารอยละ 4-5 ตอป ซงการเพมขนของกาซเรอนกระจกจะสงผลใหเกดการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ และสงผลกระทบตอเนองทาใหเกด นาทวม ภยแลง โรคระบาด ทสรางความเสยหายตอตอสงแวดลอม และคณภาพชวตของประชาชนในประเทศโดยรวม โดยสรปผลกระทบทสาคญจากภาวะโลกรอน และการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ไดดงน

1.1 ผลกระทบตอเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม ภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะกอใหเกดเหตการณความผนผวนของปรมาณนาฝน และแสงแดด รวมถงการเปลยนแปลงของอณหภมทเกดขนในโลก จะกอใหเกดฝนตกหนกตดตอกนจนทาใหเกดนาทวมหนกและเกดโคลนถลมไดในหลายพนทของประเทศ ดงทไดเคยเกดขนและสรางความเสยหายในจงหวดเพชรบรณ และ จงหวดตาก ในป 2549 รวมทงจะสงผลใหเกดการแพรระบาดของโรคในพชและสตวเศรษฐกจทยากแกการปองกนและควบคมมากขน ซงผลกระทบทเกดขนดงกลาวจะมแนวโนมรนแรงและสรางความเสยหายตอระบบเศรษฐกจโดยรวมของโลกและของประเทศเพมขน ทาใหรฐบาลตองใชงบประมาณเพอการปองกน ฟนฟและบรณะระบบโครงสรางพนฐานในพนททไดรบความเสยหาย และบรรเทาปญหาการขาดแคลนอาหารในพนทภยพบตเปนจานวนมากในแตละป

2 สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (2548) กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศไทย ป 2546

ทมา: กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (2548)

Source: IPCC, 2005

Source: IPCC, 2005

ความเสยหายทางเศรษฐกจจากเหตการณสภาพอากาศรนแรงเชน นาทวม พาย ในชวงป พ.ศ. 2493 - 2541

Source: IPCC, 2005

Source: IPCC, 2005

ความเสยหายทางเศรษฐกจจากเหตการณสภาพอากาศรนแรงเชน นาทวม พาย ในชวงป พ.ศ. 2493 - 2541

-5-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

1.2 ผลตอระบบนเวศทางทะเลและชายฝง การตงถนฐานประชากร และอตสาหกรรมการทองเทยว จากการศกษาพบวา กรงเทพมหานคร สมทรปราการ ระยอง เพชรบร มปญหาชายฝงถกกดเซาะและนาทวม ทาใหตองโยกยายบานเรอนราษฎรหลายครง รวมทงบรเวณปากแมนาเจาพระยาฝงตะวนตกและชายหาดหวหนซงเปนพนททองเทยว ไดถกกดเซาะเขาไปเปนระยะทาง 1-1.5 กโลเมตร สรางความเสยหายตอการทาประมงชายฝงและการทองเทยว ทาใหสญเสยรายไดจากกจกรรมดงกลาว และสนเปลองงบประมาณของประเทศในการปองกนและแกไข

1.3 ผลกระทบจากการกาหนดมาตรการทางการคาทเขมงวดขน กลมสหภาพยโรป (EU) ไดกาหนดมาตรการใหสนคาแตละชนจะตองระบปรมาณการใชพลงงานในการผลต และอตราการปลอยกาซเรอนกระจก ซงเปนความพยายามในการกระตนใหสงคมโลกโดยรวมหนมาใหความสาคญกบปญหาภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศมากขน ในขณะทบางประเทศไดกาหนด Packaging Tax สาหรบสนคานาเขาทใชบรรจภณฑทเปนกระดาษในอตราทตากวาบรรจภณฑพลาสตก เปนตน ซงมาตรการทางการคาเหลานจะทวความเขมขนและสงผลกระทบตอขดความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจของประเทศอยางไมอาจหลกเลยงได

โดยสรป แมวาการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะเปนภยคกคามตอการพฒนาเศรษฐกจของประเทศตางๆ ในโลกใหตองเตรยมความพรอมในการรบมอและปรบตวตอการเปลยนแปลงเพอรองรบผลกระทบทอาจจะเกดขน แตในขณะเดยวกนกระแสการเปลยนแปลงดงกลาว ไดสรางโอกาสและกอเกดประโยชนทางเศรษฐกจใหกบหลายประเทศและโลกโดยรวมได เชน การดาเนนโครงการกลไกการพฒนาทสะอาด (Clean Development Mechanism: CDM) จะทาใหหลายประเทศในโลกไดรบประโยชนจากการใชเทคโนโลยสะอาดในภาคการผลต ซงจะชวยปรบปรงคณภาพสงแวดลอมใหอยในสภาพทดขน อกทงกระแสการพฒนานวตกรรมในอนาคตกจะมแนวโนมมงเนนสการสรางสรรคผลตภณฑทเปนมตรตอสงแวดลอม รวมไปกบการเพมประสทธภาพการใชพลงงานในสาขาการผลตหลกมากขนเพอลดปรมาณมลพษทจะกอใหเกดการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศของโลก เปนตน

2. สงคมผสงอาย

ในป 2550 องคการสหประชาชาต ไดคาดการณวาจากการทอตราเจรญพนธและอตราการเกดลดลง ในขณะทอายขยเฉลยแรกเกดกลบเพมสงขนอนเปนผลมาจากววฒนาการทางดานโภชนาการและสาธารณสข จงทาใหโครงสรางประชากรโลกมสดสวนผสงอายมากขนตามลาดบ จนกาวสสงคมผสงอาย โดยคาดวาในระยะ 20 ป และ 40 ปขางหนา จานวนประชากรโลกทมอาย 60 ปขนไป จะมสดสวนเพมสงขนจากรอยละ 10.3 ในป 2548 เปนรอยละ 15.0 ในป 2568 และรอยละ 20.4 ในป 2588

-6-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

โครงสรางประชากรโลก จาแนกตามกลมอาย ระหวางป 2548-2588 กลมอาย 2548 2558 2568 2578 2588

จานวนประชากรโลก (ลานคน) 6,514.8 7,295.1 8,010.5 8,587.1 9,025.98 สดสวนประชากร (รอยละ) - อาย 0-4 ป 9.6 9.0 8.0 7.2 6.8 - อาย 5-14 ป 18.7 17.0 16.1 14.7 13.6 - อาย 15-24 ป 17.9 16.5 15.3 14.9 13.9 - อาย 60 ปขนไป 10.3 12.3 15.0 18.0 20.4 - อาย 65 ปขนไป 7.3 8.3 10.5 13.1 15.2 - อาย 80 ปขนไป 1.3 1.7 2.0 2.9 3.8 ทมา : World Population Prospects : the 2007 Revision, UNPD

ทงน ระยะเวลาการปรบเปลยนสถานะจากสงคมผสงอาย (Aging society) เขาสสงคมผสงอายอยางสมบรณ (Aged society) ตามคานยามขององคการสหประชาชาต (การมสดสวนประชากรวย 65 ปขนไปมากกวารอยละ 14 ของประชากรรวมในแตละประเทศ) จะมระยะเวลาการปรบเปลยนสถานะทแตกตางกนในแตละประเทศ โดยประเทศฝรงเศสใชระยะเวลาประมาณ 115 ป สวเดน 85 ป สหรฐอเมรกา 72 ป ญปน 26 ป ขณะทประเทศไทยใชเวลาเพยง 20 ป ซงเปนเวลาทคอนขางรวดเรว และจะสงผลทาใหมเวลาในการเตรยมตวเพอรองรบผลกระทบทจะเกดขนตอการปรบโครงสรางเศรษฐกจและสงคมเพอรองรบสถานการณดงกลาวคอนขางสน

ระยะเวลาเปลยนผานสสงคมผสงอายอยางสมบรณ จาแนกตามกลมประเทศ กลมประเทศ สดสวนผสงอาย รอยละ 7 สดสวนผสงอายรอยละ 14 จานวนปเปลยนผาน

กลมประเทศทพฒนาแลว - ฝรงเศส 2408 2523 115 - สวเดน 2429 2514 85 - สหรฐอเมรกา 2484 2556 72 - อตาล 2467 2530 63 - ญปน 2512 2537 26 กลมประเทศกาลงพฒนา - เกาหล 2543 2563 20 - สงคโปร 2543 2560 17 - ไทย 2553 2573 20 - จน 2545 2570 25 ทมา : World Population Prospects the 2002 volume I : Comprehensive Tables

จากการคาดการณ 20 ปขางหนา ประชากรไทยทมอาย 60 ปขนไป จะเพมสดสวนขนเปน 1 ใน 4 ของประชากรรวม จากจานวน 7.14 ลานคน หรอรอยละ 10.8 ของประชากรรวมในป 2550 เปน 16.05 ลานคน หรอรอยละ 22.7 ในป 2570 ในขณะท ประชากรวยเดกและวยแรงงานสดสวนลดลงตามลาดบ ซงการเพมขนของกลมประชากรสงวย คาดวาจะสงผลกระทบทสาคญตอทศทางการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ ดงน

-7-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

ประมาณการประชากรไทย ป 2538-2570 หนวย : พนคน

ชวงอาย/ประชากร 2538 2548 2550 2558 2568 2570 ประชากรรวม 56,969 65,099 66,041 68,980 70,651 70,636 อตราเพม (รอยละ) 1.2 0.9 0.7 0.5 0.2 0.0 ประชากรตามกลมอาย - อาย 0-14 ป 14,029 14,950 14,522 12,870 10,606 10,182 สดสวน (รอยละ) 24.6 22.8 22.0 18.7 15.0 14.4 - อาย 15-59 ป 37,446 43,492 44,372 46,291 45,050 44,403 สดสวน (รอยละ) 65.7 66.8 67.2 67.1 63.8 62.9 - อาย 60 ปขนไป 5,495 6,757 7,147 9,819 14,995 16,055 สดสวน (รอยละ) 9.6 10.4 10.8 14.2 21.2 22.7 อตราการเกด 2.0 1.6 1.6 1.5 1.4 1.4 อายขยเฉลย (ป) 70 72 73 75 77 n.a.

ทมา : สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

2.1 ผลกระทบตอผลผลตรวมของประเทศ ประชากรเปลยนแปลงเขาสสงคมผสงอายเพมขน ทาใหจานวนประชากรในวยทางานหรอจานวนแรงงานของประเทศลดลง ซงนอกจากจะสงผลกระทบโดยตรงตอผลตภาพของแรงงานทเปนปจจยการผลตทสาคญของภาคเศรษฐกจของประเทศแลว ยงสงผลใหมการอพยพเคลอนยายแรงงานตางชาตเพอเขามาทดแทนกาลงแรงงานในประเทศเพมขน (ปจจบนไทยมแรงงานตางดาวทงทถกตองและไมถกตองตามกฎหมาย 2.6 ลานคน) ซงผลตภาพของกาลงแรงงานในประเทศทมแนวโนมลดลงจากประชากรสงวยและการมแรงงานตางดาวเขามาอาศยอยในประเทศมากขนดงกลาว ลวนสงผลกระทบตอศกยภาพในการผลตโดยรวมของสาขาการผลตหลกของประเทศ รวมถงแนวโนมการเกดปญหาทางสงคม อาชญากรรมและปญหาสาธารณสขของประเทศทรฐและประชาชนในประเทศตองรบภาระในการแกไขรวมกน

2.2 ผลกระทบตอการออมและการลงทน ผลสบเนองจากการบรโภคแบบวงจรชวต (Life cycle hypothesis framework: Modigliani and Brumberg, 1954)3 ทอตราการบรโภคจะเพมขนเมอมอายมากขนและอตราการออมจะลดลง หรออตราการออมของผมงานทาจะเพมขนในชวงวยทางานแตจะลดลงในชวงทเกษยณอายแลว จะสงผลทาเศรษฐกจของโลกและของประเทศไทยในอนาคตทกาลงกาวสสงคมสงอายจะตองเผชญกบภาวะการออมและการลงทนในเครองจกรอปกรณชะลอตวลงตามไปดวย อนจะสงผลตอประสทธภาพการผลตรวมของประเทศอยางไมอาจหลกเลยงได

3 อางโดย ปทมา เธยรวศษฏสกล (2551) อนาคตสงคมผสงอายจากมมมองเศรษฐกจมหภาค วารสารเศรษฐกจและสงคม ปท 45 ฉบบท 1

มกราคม-มนาคม 2551

-8-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

2.3 ผลกระทบตอการผลตสนคาและบรการ การทผบรโภคในตลาดโลกจะมแนวโนมเปนผสงอายเพมมากขน สงผลใหพฤตกรรมการบรโภคสนคาและบรการมการปรบเปลยนไปตามสดสวนความตองการของตลาดหลกทเปนกลมผสงวย ซงตองการสงอานวยความสะดวกในการดารงชวตท มความเหมาะสมกบวยและสขภาพมากขน อาท การผลตรถยนตสาหรบผสงอาย เครองสาอางหรอผลตภณฑชะลอความแก หมบานหรอทอยอาศยสาหรบคนชรา เครองมอทางการเงนเพอการออม การประกนสขภาพและประกนชวต ประเภทอาหารและรานอาหาร เสอผา เครองใชไฟฟา เครองมอสอสาร การทองเทยวและสนทนาการ การดแลสขภาพและดแลผสงอาย เปนตน

ผลกระทบทเกดขนจากการทสงคมโลกกาลงกาวสสงคมผสงอาย ไดกลายเปนประเดนทมนยสาคญตอการกาหนดทศทางการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศทพฒนาแลวและประเทศกาลงพฒนาในทศวรรษหนา โดยหลายประเทศในโลกไดกาหนดใหประเดนดานสงคมผสงอาย เปนวาระแหงชาตทตองใหความสาคญในระดบนโยบายและตองเรงเตรยมแผนรองรบและดาเนนการแกไข โดยบางประเทศไดมงเนนการพฒนาเทคโนโลยเพอทดแทนกาลงแรงงานทลดลง ขณะทอกหลายประเทศไดดาเนนนโยบายการเปดรบแรงงานตางชาตโดยเฉพาะกลมแรงงานทมทกษะ เพอทดแทนกาลงแรงงานในประเทศทกาลงเขาสสงคมสงวย เปนตน

3. พลงงานและความมนคงดานอาหาร

ในชวง 20 ปขางหนา ความตองการใชพลงงานของโลกมแนวโนมเพมขนอยางมนยสาคญ ซงเปนผลมาจากการเพมขนของจานวนประชากรและการขยายตวของเศรษฐกจโลก โดยเฉพาะประเทศกาลงพฒนา ทมการเปลยนแปลงเขาสโครงสรางเศรษฐกจอตสาหกรรมและบรการมากขนจะมการเปลยนแปลงพฤตกรรม รปแบบ และวถชวตของประชาชนไปสการบรโภคพลงงานมากขน โดย IEA ไดคาดการณปรมาณความตองการใชพลงงานของประเทศกาลงพฒนาในชวงป 2547-2573 ซงจะขยายตวเฉลยประมาณรอยละ 2.6 ตอป โดยประเทศกาลงพฒนาในเอเซย จะมแนวโนมความตองการใชพลงงานขยายตวเพมขนเฉลยรอยละ 3.2 ตอป ขณะทความตองการใชพลงงานของกลมประเทศอตสาหกรรมในชวงดงกลาวเฉลยเพยงรอยละ 0.8 ตอป ซงในภาพรวมจะสงผลใหความตองการพลงงานของโลกจะเพมขนจาก 446.7 Quadrillion Btu ในป 2543 เปน 701.6 Quadrillion Btu ในอก 20 ปขางหนา

ปจจบนอปทานของพลงงานในการตอบสนองความตองการใชสวนใหญยงคงเปน Non renewable energy ซงคดเปนประมาณรอยละ 87.0 ในขณะท Renewable energy มสดสวนเพยงประมาณรอยละ 13.0 ซงการเพมขนของความตองการใชพลงงานสวนใหญในระหวางป 2547–2573 จะเปนการเพมขนของความตองการใช Fossil fuels ขณะทความตองการใชพลงงานนวเคลยรคาดวาจะยงมสดสวนคอนขางนอย ทงนความตองการใชนามนคาดวาจะเพมขนเฉลยรอยละ 1.5 ตอป เปรยบเทยบกบการเพมขนของอปทานเฉลยรอยละ 1.2 ในชวงป 2547–2551 ซงจะสงผลใหราคาพลงงานในระยะยาวยงขนอยกบขนาดของแหลง Fossil fuels แหลงใหมทจะสามารถทดแทนแหลงเดมทมปรมาณลดนอยถอยลง ความไมแนนอนดงกลาวอาจสงผลใหราคาพลงงานในชวงกอนป 2553 มความผนผวนและมแนวโนมเพมขน ซงจะสงผลใหเศรษฐกจของประเทศกาลงพฒนาทนาเขาพลงงานสทธจะยงคงมความออนไหวตอภาวะความไมแนนอนของอปสงคและอปทานพลงงานในตลาดโลก

-9-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

ความตองการใชพลงงานจาแนกตามกลมประเทศและประเภทพลงงาน (Quadrillion Btu)

2543 2553 2563 2573 อตราเพมตอป(2547-2573)

OECD 239.8 254.4 275.1 298.0 0.8 Non-OECD 206.9 256.6 331.9 403.5 2.6 - Non-OECD Asia 99.9 131.0 178.8 227.6 3.2 World 446.7 511.1 607.0 701.6 1.8 - Oil 168.2 183.9 210.6 238.9 1.4 - Natural gas 103.4 120.6 147.0 170.4 1.9 - Coal 114.5 136.4 167.2 199.1 2.2 - Nuclear 27.5 29.8 35.7 39.7 1.4 - Other 33.2 40.4 46.5 53.5 1.9

ทมา: IEA

จากการศกษาของธนาคารโลก พบวาประเทศไทยมอตราการพงพาการนาเขาพลงงานในอตราทสง โดยหากพจารณาเปรยบเทยบกบประเทศอนๆ ในภมภาคเอเชย จะพบวาระบบเศรษฐกจไทยมระดบการพงพงสนคาพลงงานสงกวา เกาหลใต อนเดย จน และอนโดนเซย ในขณะทประเทศมาเลเซยเปนผสงออกสทธสนคาพลงงาน จงสงผลทาใหประเทศไทยมความเสยงตอการผนผวนของราคาพลงงานในตลาดโลก ประกอบกบในระยะเวลาทผานมาราคานามนในตลาดโลกมแนวโนม เพมขนอยางรวดเรว ทาใหมแรงกดดนตอดลการคาของประเทศ โดยเฉพาะดลพลงงานของประเทศมมลคาการขาดดลเพมสงขนโดยลาดบจากเฉลยรอยละ 6.3 ของ GDP ในชวงป 2544–2547 เปนเฉลยรอยละ 8.5 ของ GDP ในป 2548-2550 ซงแสดงถงความจาเปนของระบบเศรษฐกจในการผลตและสงออกอนๆ เพอเปนรายจายสาหรบมลคาการนาเขานามนทเพมสงขน

ดลพลงงาน (พนลานบาท) 2535-2538 2539-2543 2544-2547 2548 2549 2550 2548-2550

มลคาการนาเขา 91.1 205.0 435.2 786.0 919.1 874.6 859.9 มลคาการสงออก 0.1 0.3 71.2 165.7 219.5 207.0 197.4 มลคาการนาเขาสทธ 91.0 204.7 364.1 620.3 699.6 667.6 662.5 % GDP 2.7 4.3 6.3 8.7 8.9 7.9 8.5 ทมา: ธนาคารโลก

แมวาตลอดระยะเวลาทผานมาประเทศไทยมการปรบตวในดานพลงงานอยางตอเนอง โดยเฉพาะการเพมประสทธภาพการใชพลงงาน การปรบโครงสรางการใชพลงงานไปสการใชพลงงานทมราคาถกและการเพมขดความสามารถในการผลตพลงงานในประเทศ ตลอดจนพลงงานทดแทนมากขน เพมขน อยางไรกตามการปรบตวดงกลาวยงมขอจากดหลายประการ อาท การพงพาพลงงานจากตางประเทศทยงอยในระดบสง ขอจากดของการพฒนาแหลงพลงงานในประเทศ และขอจากดดานอปทานของพลงงานทดแทน เปนตน ซงกระบวนการปรบตวดงกลาว คาดวาตองใชระยะเวลาและพฒนาการหลายป ตลอดจนจะสงผลกระทบตอเศรษฐกจและสงคมโลกโดยรวมดงน

-10-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

3.1 การเพาะปลกพชพลงงานทดแทนอาจกอใหเกดปญหาวกฤตดานอาหารทจะมความรนแรงมากขน โดยนโยบายสงเสรมการผลตพชพลงงานทดแทนจะนาไปสความกงวลตอการพยายามหาแหลงพลงงานอนๆ หรอการใชเทคโนโลยเพอทดแทนนามน ทาใหปญหาและแนวทางแกไขปญหาดานพลงงาน ถกนามาเชอมโยงกบวกฤตดานอาหาร ซงเปนผลจากความเสยหายของการผลตทางการเกษตร จากการขยายตวของภยพบตตางๆ จากภาวะการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลก โดยหลายประเทศไดนานโยบายการเพาะปลกพชเพอผลตเปนพลงงานทดแทนมาใชอยางแพรหลาย ดวยเหตน จงเกดความกงวลในวงกวางถงผลกระทบจากนโยบายดงกลาวทอาจทาใหการผลตอาหารของโลกมไมเพยงพอกบความตองการของประชากรโลก หรอมราคาสงเกนกวากาลงซอโดยเฉพาะในกลมประเทศยากจน อนจะเปนสาเหตของปญหาการขาดเสถยรภาพทางเศรษฐกจของนานาประเทศ ปญหาโภชนาการและขาดแคลนอาหารในประเทศยากจน กระทงการนาไปสความวนวายทางการเมอง และผลกระทบตอปญหาดานทรพยากรและสงแวดลอมตามมา เชน การบกรกพนทปาไมเพอขยายพนทการเกษตร การขยายตวของการใชปยและสารเคมเกษตรอยางไมถกตอง เปนตน

3.2 ผลกระทบตอความมนคงทางอาหาร จะเปนประเดนปญหาทสาคญของประเทศกาลงพฒนาและประเทศยากจน โดยในป 2550 ผลผลตอาหารของโลกราว 2,160 ลานตน ไมเพยงพอกบความตองการของโลกทเพมขน ประกอบกบหลายประเทศในโลกยงตองเผชญกบภยพบตทางธรรมชาตทงอทกภยและภยแลง อนเปนผลกระทบจากภาวะการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลก ทไดซาเตมวกฤตปญหาการขาดแคลนอาหารของโลกใหทวความรนแรงมากยงขน โดยความแปรปรวนทางธรรมชาตไดสรางความเสยหายใหกบพนทและผลผลตทางการเกษตรของหลายประเทศในโลก จนทาใหในชวงทผานมาผสงออกสนคาเกษตรและอาหารทสาคญหลายประเทศ มขาวไมเพยงพอสาหรบการสงออก และหลายประเทศไดมการกาหนดมาตรการเพอรกษาความมนคงทางอาหารของประเทศตนไว เชน ประเทศจน อนเดย เวยดนาม อยปต กมพชา สงผลทาใหราคาอาหารโลกเพมสงขนอยางไมเคยเปนมากอน โดยดชนราคาอาหารโดยรวมระหวางเดอนมนาคม 2007 จนถงเดอนมนาคม 2008 ไดเพมสงขนถงรอยละ 57 โดยราคาธญพชเพมขนถงรอยละ 181

การปรบเปลยนการใชพลงงานทดแทนทเพมขน จะสงผลทาใหอปสงคและระดบราคาของพชพลงงานโดยเฉพาะมนสาปะหลง ออย และปาลมนามนในประเทศมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง รวมทงอาจกอใหเกดปญหาการแยงชงพนทเพาะปลกระหวางพชทใชในการผลตนามนกบพชทใชเพออาหารและประเดนดานการจดสรรทรพยากรนาทใชในเพาะปลกพชในอนาคต เมอผนวกเขากบจานวนประชากรโลกทมแนวโนมเพมขน ในขณะทพนทเพาะปลกมจานวนจากด จะยงสงผลใหประเดนปญหาดานความมนคงดานอาหารทวความสาคญมากขน การเพมผลตภาพการผลตในภาคเกษตร โดยเฉพาะการเพมผลผลตตอไรของพชอาหารและพลงงาน เพอรองรบกาลงการบรโภคของโลกทเพมสงขน จงเปนประเดนการพฒนาทประเทศผผลตและสงออกสนคาเกษตรควรใหความสาคญ

-11-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

4. เทคโนโลย

ววฒนาการการผสมผสานอยางตอเนอง (Convergence) ระหวางเทคโนโลยสาขาหลกทเกดขนในศตวรรษท 214 จนเกดเทคโนโลยสาขาหลกใหม5 ทสามารถประยกตใชในหลากหลายมต นาไปสนวตกรรมใหมๆ จานวนมาก จะสงผลตอการเปลยนแปลงวถชวต แบบแผนการผลต รปแบบธรกจการคา และการตลาด รวมถงความตองการของผบรโภคในอนาคตทเนนการตอบสนองความตองการสวนบคคลทตางจากปจจบน โดยแนวโนมการผสมผสานของเทคโนโลยทคาดวาจะมความเปนไปไดสง และจะสงผลกระทบทสาคญตอระบบเศรษฐกจโลกและเศรษฐกจไทยในระยะ 20 ปขางหนา มดงน

เทคโนโลยใหมทเกดจากการผสมผสานระหวางเทคโนโลยสาขาหลกทเกดขนในศตวรรษท 21

Bio Nano Materials Information Technology X X X Cheap Solar Energy X X X Rural Wireless Communication X X X Ubiquitous Information Access X X X GM crops X X X X Rapid bioassays X X X Filter and Catalysts X X X X Targeted drug delivery X X X X Cheap autonomous housing X X X X Green manufacturing X X Ubiquitous RFID tagging X X X Hybrid vehicles X X X X Pervasive sensors X X X Tissue engineering X X X X Improved diagnostic and surgical methods X X X Wearable computer X X X Quantum cryptography

ทมา : ปฐมบทสการเตรยมตวเพออนาคตของประเทศไทย, เอกสารประกอบการประชมสมชชาวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอการพฒนา ครงท 6 (2550)

4 เทคโนโลยสาขาหลกในศตวรรษท 21 ประกอบดวย เทคโนโลยการสอสารและสารสนเทศ เทคโนโลยชวภาพ เทคโนโลยวสด และนาโน

เทคโนโลย 5 เทคโนโลยสาขาหลกใหมๆ (New Mother Technologies) เชน Genomics แยกเปน Phamacogenomics และ proteomics และ

Nanomaterials แยกเปน Medical and electronic เปนตน

-12-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

4.1 ผลกระทบตอสงคมและวถชวตของปจเจกบคคล พฒนาการของเทคโนโลยสอสารและสารสนเทศกอใหเกดสงคมแหงการสอสารไรสาย (Ubiquitous society)6 ซงสรางความสะดวกสบายในชวตและสงคมการทางานใหเขาถงขอมลขาวสาร สรางความเสมอภาค และความโปรงใสมากขน นอกจากนความกาวหนาของเทคโนโลยเกยวกบสขภาพยงมสวนชวยใหคนมอายยนยาว ผนวกกบความกาวหนาดานวทยาการดานการรบร (Cognitive science) ทผสมผสานกบวทยาการเครองกล ไฟฟา วสด เซนเซอร สารสนเทศ จะเปนปจจยสาคญทชวยดงสมรรถนะดานความทรงจาและความฉลาดของมนษยมาพฒนาแรงงานใหมผลตภาพทดขนไดอยางยงยนขนในอนาคต

4.2 ผลกระทบตอแบบแผนการผลตและรปแบบการบรโภค ความกาวหนาของเทคโนโลยสอสารและสารสนเทศ ผนวกกบการปรบเปลยนรปแบบการลงทนจากทเนนการลงทนทางกายภาพมาสการลงทนทางปญญามากขน ทาใหกระบวนการผลตตนแบบสนคาในอตสาหกรรมทซบซอน จะสามารถดาเนนการไดอยางรวดเรวขน เมอผนวกเขากบการผลตทมการแสวงหาปจจยและกระบวนการการผลตในบางขนตอนทมตนทนตาจากภายนอก จะเปนปจจยเรงทกอใหเกดธรกจระดบโลกทมขดความสามารถในการแขงขนสงสามารถผลตสนคาทมราคาถกแตมความแตกตางเพอตอบสนองตอความตองการของผบรโภคทงในระดบปจเจกบคคลและระดบสงคมใหญโดยรวมไดอยางมคณภาพและหลากหลายเปนจานวนมาก

4.3 ผลกระทบตอพลวตรของภาคธรกจ การคาและบรการ จากกระแสเศรษฐกจโลกทไดเปลยนแปลงจากการพงพาภาคอตสาหกรรมไปสภาคบรการทเนนการใชความรและเทคโนโลยสารสนเทศทง Hardware และ Software เปนตวหลกในการขบเคลอนเพมขนอยางตอเนอง จะสงผลใหการดาเนนกจกรรมทางธรกจเนนใหความสาคญกบสมรรถะหลกขององคกร เพอสรางอานาจในการแขงขนโดยเนนการใหบรการทมความเปนเอกลกษณเฉพาะตวมากขน ประกอบกบแนวโนมการวาจางใหผเชยวชาญเขามาดาเนนการในสวนทเกยวของกบการดาเนนธรกจ (Global Business Process Outsourcing) จะชวยลดตนทนการผลตและทาใหเกดนวตกรรมการใหบรการรปแบบใหมๆ ทสอดคลองกบความตองการของผบรโภคในตลาดโลกมากขน

4.4 ผลตอการจดการปญหาสงแวดลอมและพลงงาน ปญหาสงแวดลอมทเกดจากการใชพลงงานฟอสซลในปจจบนซงกอใหเกดปญหาภาวะโลกรอน ทาใหหลายประเทศในโลกตระหนกถงความสาคญในการนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยมาใชในการจดการปญหาดงกลาว โดยเทคโนโลยในระยะสนถงระยะกลางจะเนนกลมเทคโนโลยทใชพลงงานหมนเวยน รวมถงการเพมประสทธภาพการใชพลงงาน เพอทดแทนการใชนามนในภาคขนสง ในขณะทความสาคญของเทคโนโลยพลงงานนวเคลยรจะเปนทางเลอกในการแกไขปญหาในระยะยาว เปนตน

6 สงคมแหงการสอสารไรสายหมายถง การเชอมโยงและสอสารขอมลของทกสง (Internet of things) เชน ระหวางมนษยสมนษย และ

มนษยสอปกรณเครองใช (ตวอยางเชน อเลกทรอนกสระบบโสตสมผส เปนตน) รวมทงระหวางหนยนตกบหนยนต เปนตน

-13-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

ววฒนาการของเทคโนโลยและแนวโนมของกระแสความกาวหนาทางวทยาศาสตรหลกทเกดขนในโลก จะเปนปจจยสาคญในการผลกดนกระบวนการผลตในสาขาการผลตหลกและหลอหลอมรปแบบและพฤตกรรมการบรโภคของประชากรโลกใหมววฒนาการทกาวหนาอยางตอเนอง ซงกระแสดงกลาวไดเปนกลไกทสาคญในการผลกดนใหหลายประเทศในโลกทเลงเหนถงความสาคญของวทยาศาสตรและเทคโนโลยไดมการปรบกระบวนการและโครงสรางการผลตเพอเสรมสรางขดความสามารถในการแขงขนของประเทศไดอยางประสบผลสาเรจและกาวสการเปนผนาทางเศรษฐกจโลกไดอยางมนคง อยางไรกดการเลอกและนาเทคโนโลยมาใชใหเหมาะสมกบสถานการณของประเทศหนงๆ เปนสงทตองใชความระมดระวงสง เนองจากเปนกระบวนการทตองใชการลงทนและจดเตรยมปจจยสนบสนนหลายดาน เพอใหมนใจไดวาจะสามารถเปนผนาของเทคโนโลยดงกลาวไดอยางยงยนในกระแสโลก

5. การเงนโลก

ความเชอมโยงกบเศรษฐกจและการเงนโลกจะเปนปจจยและแรงผลกทสาคญในการพฒนาเศรษฐกจของประเทศไทยในอนาคตทสาคญ โดยแนวโนมการเปลยนแปลงดานการเงนโลก จะมความผนผวนมากขน ในระยะยาวประเทศตางๆ จะมการรวมกลม และจดทาขอตกลงทางการคา การลงทน และการเงนรวมกนมากขน ซงจะสงผลใหมการเคลอนยายเงนทนระหวางประเทศและเกดการเกงกาไร ตลอดจนเขามาลงทนในกจกรรมทางเศรษฐกจของประเทศตางๆ ทมโอกาสในการสรางกาไรมากขน โดยการเปลยนแปลงในบทบาทของตลาดการเงนโลกจะสงผลใหเกดการเปลยนแปลงเชงโครงสรางในระยะยาว ดงน

5.1 การเพมขนอยางรวดเรวของสนทรพยทางการเงนโลก ในปจจบน ตลาดการเงนยโรป จะมขนาดใหญละมสภาพคลองสงรองจากตลาดการเงนสหรฐ อยางไรกด ในอนาคตตลาดสนทรพยทางการเงนของยโรปจะมแนวโนมขยายตวสงกวาตลาดสนทรพยทางการเงนในสหรฐ เนองจากธนาคารชาตสวนใหญไดหนมาสารองเงนตราสกลยโรมากขน นอกจากนประเทศจน ซงเรมมบทบาทในตลาดการเงนโลกมากขน จากการเกนดลการคาในอตราสง ไดทาใหจนเปลยนสถานะเปนประเทศผสงออกเงนทนหรอกลายเปนผใหก (Capital provider) ตลอดจนมการลงทนในตลาดตางประเทศและเขามามบทบาทในตลาดการเงนโลกมากขน ในขณะทบทบาทของประเทศกาลงพฒนา โดยเฉพาะกลมประเทศในทวปเอเชย ตลอดจนกลมประเทศผผลตนามน จะเขามามบทบาทในระบบเศรษฐกจโลกผานตลาดการเงนและการสงออกมากขน

5.2 การเคลอนยายเงนทน และการเปลยนแปลงในขวอานาจทางการเงน การเปดเสรทางการเงนและการรวมตวทางดานการเงนจะทาใหการเคลอนยายเงนทนระหวางประเทศเพมขนและสนบสนนใหเกดการใชแหลงทนรวมกน และทสาคญจะทาใหชองทางในการระดมทนของภาคธรกจเอกชนมมากขนและยดหยนมากขน โดยการขยายตวอยางรวดเรวของระบบตลาดการเงนของโลก ทาใหนกลงทนจากทวมมโลกมการแสวงหาตลาดการเงนใหมๆ และมการเคลอนยายเงนทนระหวางประเทศเพอผลตอบแทนจากการลงทนสงสดมากขน โดยบรรษทขามชาตจะมการเคลอนยายฐาน

-14-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

การผลตไปสจนและกลมประเทศผผลตนามนมากขน แมวาในปจจบนกลมประเทศดงกลาวจะยงมบทบาทในตลาดการเงนโลกไมถงรอยละ 10.0 ของเงนลงทนขามชาตกตาม โดยกลมประเทศผผลตนามน จะเรมเปลยนแปลงบทบาทจากการเปนจดหมายของเงนลงทนขามชาตไปสการเปนผลงทนขามชาตมากขน ซงการทกลมประเทศผผลตนามนมการถอครองสนทรพยทางการเงนในสดสวนทสงขน สงผลทาใหนานาประเทศเรมกงวลตอบทบาททางการเงนของกลมประเทศดงกลาวทอาจเพมความเสยงในตลาดการเงนโลก เนองจาก (1) ระดบการเปดเผยขอมลสสาธารณะของกลมประเทศผผลตนามนทยงอยในระดบทตา (2) การขยายตวของการลงทนอาจจะมวตถประสงคทนอกเหนอจากผลตอบแทนในรปเงนตรา และ (3) การลงทนในตลาดอสงหารมทรพยของกลมประเทศผผลตนามน อาจสงผลกระทบในระยะยาวตอเศรษฐกจโลกจากการเพมขนของราคานามน

5.3 การเปลยนแปลงโครงสรางของการลงทนโดยตรงระหวางประเทศ การเคลอนยายเงนทนระหวางประเทศเพอแสวงหาผลตอบแทนจากการลงทนสงสดนน จะสงผลใหมการยายฐานการผลตและขยายการลงทนในกลมอตสาหกรรมและบรการในประเทศทใหผลตอบแทนจากการลงทนสง โดยการลงทนโดยตรงจากตางประเทศโดยรวมของโลกในสาขาเกษตรและอตสาหกรรมมสดสวนลดลง ในขณะทการลงทนในสาขาบรการมสดสวนเพมขน โดยเฉพาะในสาขาเพอการใหบรการทางธรกจ อาท การธนาคาร การประกน และโทรคมนาคมและการสอสาร เพอสนบสนนการคาและการลงทน เนองจากแนวโนมการเปดเสรในสาขาบรการมากขนในอนาคตและความกาวหนาในดานขอมล เทคโนโลยสารสนเทศ และเทคโนโลยในดานการสอสารททาใหการคาในดานการบรการมความเปนไปไดมากขน และการผลตในสาขาบรการสามารถเคลอนยายฐานการผลตเพอใชประโยชนจากตนทนและทาเลทตงไดมากขนและเกดเปนกระแส Offshore business process outsourcing โดยเฉพาะอยางยงประเทศทมความไดเปรยบดานคาแรงงาน และทรพยากรบคคลทมศกยภาพ อาท จน และอนเดย ซงจะทาใหจนกลายเปนประเทศผประกอบการและผผลตสนคาอตสาหกรรมทไดมาตรฐานระดบโลกเปนมากขน ในขณะทอนเดย ซงมความไดเปรยบดานภาษาและทรพยากรบคคลในดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย จะเปนประเทศทมการเคลอนยายเงนลงทนจากตางประเทศ เพอดาเนนธรกจในดานบรการทเกยวเนองกบเทคโนโลยสารสนเทศ (IT-enabled services) และการรบจางบรหารระบบธรกจ (Business process outsourcing) เปนตน

จากแนวโนมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวในตลาดการเงนโลกทาใหประเทศตางๆ รวมทงประเทศไทยมการเชอมโยงตอกนมากขน ทาใหเงนทนสามารถเคลอนยายไดอยางเปนอสระมากขนและผกสามารถเขาถงแหลงเงนทนไดมากขนและรวดเรว อยางไรกตาม การทแนวโนมตลาดการเงนทมการเชอมโยงมากขนกจะมความเสยงแกนกลงทนในแตละภมภาค จะเหนไดจากวกฤต Sub prime ทสงผลกระทบตอตลาดเงนและ

-15-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

6. การรวมกลมทางเศรษฐกจ

ในชวงทผานมา ประเทศตางๆ ของโลกไดมการสรางความรวมมอทางเศรษฐกจระหวางประเทศ เชน ประเทศในทวปยโรปมการรวมตวกนเปนสหภาพยโรป (European Union: EU) ประเทศในทวปแอฟรกา มการรวมตวเปนสหภาพแอฟรกา (African Union) และประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตมการรวมตวกนเปนประชาคมประชาชาตเอเซยตะวนออกเฉยงใต (Association for South East Asian Nations: ASEAN) เปนตน โดยการรวมตวกนเปนกลมประเทศดงกลาว มวตถประสงคเพอกระตนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ และเสรมสรางความมนคงในภมภาค นอกจากนการขยายตวทางการคา การลงทน และการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจในภมภาคตางๆ ของโลกในชวง 20 ปทผานมา การกอตงองคการการคาโลก (World Trade Organization: WTO) ในป 2538 และการจดตงเขตการคาเสร (Free Trade Area: FTA) ไดสงผลใหภมภาคตางๆ ของโลกมความเชอมโยงกนมากขน ทงในดานการคา การลงทน และการพฒนาเศรษฐกจ และสงผลใหเกดตลาดการคาใหมในภมภาคตางๆ ของโลก โดยเฉพาะในทวปเอเชย ซงการรวมกลมทางเศรษฐกจในระยะตอไป จะสงผลตอทศทางการพฒนาเศรษฐกจของโลกและภมภาคตางๆ สรปไดดงน

6.1 การเปลยนแปลงศนยกลางทางเศรษฐกจของโลกในอนาคต จากแนวโนมการขยายตวทางเศรษฐกจระยะยาว พบวา อตราการขยายตวทางเศรษฐกจของกลมประเทศพฒนาแลว เชน ประเทศองกฤษ ฝรงเศส อเมรกา แคนาดา และญปน มแนวโนมชะลอตวลง โดยคาดวาเศรษฐกจของประเทศพฒนาแลวจะขยายตวในอตราเฉลยรอยละ 1.4–2.6 ในขณะทประเทศกาลงพฒนา เชน ประเทศในภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต มแนวโนมขยายตวทางเศรษฐกจในอตรารอยละ 5.0–6.0 โดยคาดวาประเทศ จน และอนเดย จะมอตราการขยายตวทางเศรษฐกจโดยเฉลยสงถงรอยละ 7.0–8.0 การชะลอตวทางเศรษฐกจของประเทศในภมภาคยโรป อเมรกา และญปน ซงเปนศนยกลางสาคญทางเศรษฐกจของโลกในปจจบนดงกลาว เปนผลสบเนองมาจากโครงสรางของประชากรทเรมเปลยนแปลงเขาสสงคมผสงอาย และการปรบตวของระบบเศรษฐกจเขาส Mature economy และแนวโนมขอจากดทางดานกาลงแรงงาน ทาใหตองพงพาแรงงาน และทรพยากรเพอการผลตจากประเทศทกาลงพฒนา ในขณะทประชากรในประเทศกาลงพฒนายงมแนวโนมขยายตวเพมขน โดยเฉพาะประชากรในกลมประเทศ BRIC ทคาดวาจะเพมขนประมาณ 464 ลานคน คดเปนประมาณรอยละ 51 ของประชากรโลกทเพมขนทงหมดในป 2570 ดงนนศนยกลางทางเศรษฐกจของโลกในอนาคตมแนวโนมทจะเคลอนยายจากภมภาคยโรป อเมรกา และญปน มาสภมภาคเอเชยใต เอเชยตะวนออกเฉยงใต และภมภาคอเมรกาใต มากขน

WWW.NESDB.GO.TH

3.4

6.50

6.02

5.71

5.80

4.55

6.07

7.97

4.16

9.68

1.63

1.72

2.18

2.60

2.56

2.39

08-17

1.381.741.263.95Japan

1.721.422.072.32Germany

2.051.991.992.41France

2.602.922.942.84Canada

2.532.772.452.66U.K.

3.0

0.00

1.80

6.06

7.94

8.74

-

5.83

1.64

9.30

3.28

81-90

3.1

4.15

3.08

7.22

4.59

6.19

-2.08

5.58

2.56

10.45

3.28

91-00

2.8

5.10

5.14

5.55

5.01

5.18

7.03

7.09

3.43

9.85

2.54

01-07

7.97India

4.55Korea

6.02Philippines

6.50Indonesia

18-27

3.2

5.71

5.80

6.07

4.16

8.50

2.33

Brazil

China

U.S.

Russia

Thailand

Malaysia

World*

GDP Growth• ในชวง 2008 - 2013 เปนชวงการปรบตวจากGlobal imbalances โดยใชประมาณการเศรษฐกจระยะปานกลางของ IMF

• ในชวง 2018-2027 ใชแนวโนมการขยายตวในระยะยาว โดยประเทศ G7 ทมรายไดตอหวใกลเคยงกบ U.S. ขยายตวใกลเคยงกบ U.S. (ยกเวนญปนทประชากรลดลง ) โดย U.S. ม APL เพมขนเฉลยประมาณรอยละ 1.5 ตอป

• ประเทศกาลงพฒนาสาคญ ๆ (ยกเวนจนและอนเดย) ขยายตวเฉลยประมาณรอยละ 4-6 ประเทศกาลงพฒนาอน ๆ ขยายตวในอตราเฉลยระหวางป 2008-2013 ของ IMF

• ภายใตเงอนไขดงกลาวเศรษฐกจโลกในชวง 2008-2017 และ 2018-2027 มแนวโนมขยายตวสงกวาอดตโดยมแรงผลกจากการขยายตวของประเทศกาลงพฒนาเปนสาคญ

*คานวณโดยใชอตราแลกเปลยนป 2007

External Forces: BRIC/US/Japan

ทมา : สศช.

-16-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

6.2 จนและอนเดยจะกาวสการเปนมหาอานาจทางเศรษฐกจโลกในอนาคต ประเทศจนไดดาเนนนโยบายเปดเสรทางการคา และการลงทน ทงในดานการผอนคลายกฎ ระเบยบ ใหเออตอการลงทนจากตางประเทศ การจดตงเขตเศรษฐกจพเศษ (Special Economic Zone: SEZ) และการเปดพนทเมองชายฝงทะเล (Coastal cities) เพอรองรบการลงทนจากตางประเทศ ทาใหเศรษฐกจของจนขยายตวอยางตอเนองในอตราเฉลยรอยละ 10 ตอป นอกจากน ประเทศจนยงมขอไดเปรยบดานคาจางแรงงาน และจานวนประชากรทมมากถงประมาณ 1,300 ลานคน ทาใหจนเปนตลาดการลงทนและการรองรบการบรโภคสนคาและบรการททวความสาคญแหงหนงของโลก นอกเหนอจากสหรฐอเมรกา สหภาพยโรป และญปน ในขณะทประเทศอนเดยนน ไดเรมดาเนนนโยบายผอนคลายกฎระเบยบใหเออตอการลงทนและการกาหนดพนทพเศษเพอรองรบการคาและการลงทนจากตางประเทศ สงผลใหเศรษฐกจของประเทศอนเดยมความนาสนใจและดงดดการลงทนจากตางประเทศ และเรมขยายตวอยางกาวกระโดดตงแตป 2546 เปนตนมา เมอผนวกรวมเขากบขอไดเปรยบเชนเดยวกบประเทศจนทงในดานคาจางแรงงาน ภาษา และจานวนประชากรทสงถงกวา 1,000 ลานคน ทาใหอนเดยเปนประเทศทไดรบความสนใจจากนกลงทนตางประเทศในระดบตนๆ ซงขอไดเปรยบของประเทศจนและอนเดย ทงในดานจานวนประชากร คาจางแรงงาน และนโยบายเศรษฐกจ ตลอดจน แนวโนมในอนาคตทอาจมประเทศเกดใหมทางเศรษฐกจเพมขน อาท ประเทศบราซล และรสเซย จะเปนปจจยผลกดนใหเศรษฐกจโลกเปลยนศนยกลางอานาจมาอยทประเทศแถบเอเชยมากขน โดยการผลตตางๆ จะยายมาอยในแถบเอเชยทงหมด

6.3 การรวมตวทางเศรษฐกจของภมภาคตางๆ การรวมตวกนของประเทศในทวปตางๆ ของโลกเพอสรางความมนคงในภมภาค ความรวมมอทางเศรษฐกจ และสรางอานาจการเจรจาตอรองดานการคาในเวทเจรจาการคาระหวางประเทศ เชน สหภาพยโรป (European Union: EU) สหภาพแอฟรกา (African Union) และ ประชาคมประชาชาตเอเซยตะวนออกเฉยงใต (Association for South East Asian Nations: ASEAN) ตลอดจนการเจรจาการคาในเวท WTO และรปแบบการเจรจาการคาภายใตกรอบ FTA ไดสงผลทาใหภมภาคตางๆ ของโลกเรมมการรวมกลมกนมากขน ซงนอกจากจะเปนปจจยทชวยผลกดน ขบเคลอนการพฒนาเศรษฐกจของประเทศและภมภาคผานการเชอมโยงทางการคา การลงทน การขนสงผโดยสาร สนคา และบรการแลว ขอตกลงตางๆ ทเกดขนยงชวยเปดโอกาสใหประเทศทพฒนาแลว สามารถเขามาใชทรพยากรของประเทศกาลงพฒนา ทงในดานแรงงาน และทรพยากรธรรมชาตเพอการผลตเชงอตสาหกรรมไดมากขน

China GDP Growth

0

2

4

6

8

10

12

14

16

1987

1988

1989

1990

1991

1992

1993

1994

1995

1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

2007

%

ทมา : รวบรวมโดย สศช.

-17-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

ทงน ในสวนของประเทศไทยนน จากการรวมกลมในระดบอนภมภาค (GMS IMT-GT และ ACMECS 7 เปนตน) จะทาใหประเทศไทยมความเชอมโยงของระบบโครงสรางพนฐานภายในอนภมภาคเพมมากขน ทงเสนทางคมนาคมทางบก โทรคมนาคม และโครงขายสายสงไฟฟาและพลงงาน เชน มการประกาศใช East – West corridor นอกจากนยงมความรวมมอดานการคา ตลอดจน ความพยายามสงเสรมประเทศเพอนบานเพอลดความแตกตางทางดานรายไดกบไทย ขณะท ประเทศเพอนบานของไทยทกาลงเจรญเตบโตอยางรวดเรว เชน เวยดนาม หรอพมาถาเรมมประชาธปไตยมากขน อาจจะเปนประเทศใหมทหลายประเทศอยากจะไปลงทน เพราะสามารถจะเชอมโยงกบประเทศอนเดย นอกจากน การรวมกลมในระดบภมภาค และระหวางภมภาค (ASEAN และ AFTA) จะสงผลใหภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต มการลงทนจากประเทศทพฒนาแลวมากขนเพอใชประโยชนจากขอตกลงดานพกดอตราภาษของการนาเขา – สงออกสนคาในภมภาค และใชประโยชนจากแรงงาน ทรพยากรธรรมชาตในภมภาคเพอการผลต ขนาดของตลาดในภมภาค และระบบโครงสรางพนฐานทสามารถเชอมโยงกนไดในอนภมภาค เพอเปนฐานการผลตสนคา และบรการในอนาคต

7

Greater Mekong Subregion, Indonesia-Malaysia-Thailand Growth Triangle Development Project, Ayeyawady-Chao Phraya-

Mekong Economic Cooperation Strategy

1323 ? ?? ???? 2551 WWW.NESDB.GO.TH

Current and Proposed Regional Agreements Current and Proposed Regional Agreements in Asiain Asia--Pacific RegionPacific Region

Laos

BhutanNepal

Myanmar Cambodia

BangladeshSri Lanka

MaldivesPakistanIndia

BruneiPhilippinesVietnamSingaporeMalaysia, Indonesia

AustraliaNew Zealand Japan Korea

China

The United StatesCanadaMexico

Chile, Hong Kong, Chinese TaipeiPapua New Guinea, Peru, Russia

Costa Rica, Guatemala,El Salvador, Honduras,Nicaragua,Dominican Republic

NAFTANAFTANAFTAAPEC (FTAAP)APEC (FTAAP)

APTAAPTAAPTA

BIMSTEC FTABIMSTEC FTABIMSTEC FTA

SAARC (SAFTA)SAARC (SAFTA)SAARC (SAFTA)

ASEAN (AFTA)ASEAN (AFTA)ASEAN (AFTA)

ASEAN+6 (CEPEA)ASEAN+6 (CEPEA)

ASEAN+3 (EAFTA)ASEAN+3 (EAFTA)ANZCERTAANZCERTAANZCERTA

Northeast Asian FTANortheast Asian FTA

ANZCERTA: Australia & New Zealand Closer Economic Relations Trade AgreementAPEC: Asia Pacific Economic CooperationASEAN: Association of Southeast Asian NationsCAFTA-DR: Central America Free Trade Agreement and The Dominican RepublicEAFTA: East Asia Free Trade AreaNAFTA: North America Free Trade AreaSAFTA: South Asian Free Trade Area

AFTA: ASEAN Free Trade AreaAPTA: Asia Pacific Trade Agreement (Known as Bangkok AgreementBIMSTEC: Bay of Bangal Initiative for Multi-Sectoral Technical

and Economic CooperationCEPEA: Comprehensive Economic Partnership in East AsiaFTAAP: Free Trade Area of the Asia-PacificSAARC: South Asian Association for Regional Cooperation

Proposed Regional Agreement

CurrentRegional Agreement

ThailandThailandThailand

CAFTA-DRCAFTACAFTA--DRDR

ทมา : สศช.

923 ? ?? ? ?? ? 2551 WWW.NESDB.GO.TH

Strategic Location of Thailand in Southeast AsiaStrategic Location of Thailand in Southeast Asia

CambodiaCambodia

BangladeshBangladesh

ThailandThailand VietnamVietnam

LaosLaosMyanmarMyanmar

ChinaChina

IndiaIndia

MalaysiaMalaysia

IndonesiaIndonesia

SingaporeSingaporeBruneiBrunei

Sri LankaSri Lanka

PhilippinesPhilippines

JapanJapanAfganistanAfganistan

PakistanPakistan

KoreaKorea

Bay of Bengal

South China Sea

Gulf of Thailand

Middle EastEuropeAfrica

USA

Southeast Asia’s Population = 555million in 2006 -- 700 million expected in 2030GNI accounts for 785 billion USD in 2006 -- could attain 2,465 billion USD in 2030

Southeast Asia’s Population = 555million in 2006 -- 700 million expected in 2030GNI accounts for 785 billion USD in 2006 -- could attain 2,465 billion USD in 2030

Market Potentials:312 millions of pop. in GMS 67.5 millions of pop. in IMT-GT2,400 millions in PR China & India

Market Potentials:312 millions of pop. in GMS 67.5 millions of pop. in IMT-GT2,400 millions in PR China & India

ทมา : สศช.

-18-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

อยางไรกตาม ในอนาคตกลมประเทศทพฒนาแลว โดยเฉพาะกลมประเทศสหภาพยโรป มแนวโนมทจะกาหนดมาตรการกดกนทางการคาทไมใชภาษในรปการกาหนดมาตรฐานมากขน และรนแรงขนกวาทผานมาเพอปกปองผประกอบการในกลมสหภาพยโรป โดยอาจใชประเดนดานสทธมนษยชน และการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศเพอกดกนสนคา และการบรการจากประเทศกาลงพฒนา เชน การกาหนดมาตรการการปลอยกาซเรอนกระจก ซงสงผลกระทบโดยตรงตอธรกจใหบรการขนสงทางอากาศ โดยประเทศกาลงพฒนาจะตองปรบเปลยนเทคโนโลยดานการบน เพอใหการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดทเกดจากเครองบนลดลง เปนตน ซงการกาหนดมาตรการกดกนการคาทไมใชภาษดงกลาว จะเปนอปสรรคสาคญตอสนคา และบรการจากประเทศกาลงพฒนาในอนาคต

7. เมอง ชนบท และพนทเศรษฐกจ

ในระยะ 20 ปขางหนา หลายประเทศในโลกมแนวโนมเขาสความเปนเมองอยางรวดเรว โดยสดสวน ประชากรทอาศยอยในเมองจะสงกวารอยละ 50 และประเทศในเอเชยจะขยายตวมากกวาท อน สาหรบประเทศไทยคาดวาสดสวนประชากรเมองจะเพมขนเปนรอยละ 47.0 ของประชากรทงประเทศ ในป 2570 โดยประเทศไทยจะมสภาวะความเปนเมองขยายตวออกไปสภมภาคตางๆ มากขน ในรปแบบของเมองใหญในภมภาคและประชากรเมองจะเพมขนมากกวา 14 ลานคน ในป 2570-2573 ประชากรในชนบทจะลดลง โดยประชากร เมองจะกระจายตวอยในหวเมองใหญๆ มากขน ซงอาจสงผลใหเกดผลกระทบและการปรบตวเพอรองรบความเปนเมองของประเทศตางๆ รวมทงประเทศไทยในประเดน ดงน

7.1 ประเทศไทยมแนวโนมการเปลยนแปลงสภาพความเปนเมองรวดเรวขนเชนเดยวกบกระแสโลก ในระยะ 20 ปขางหนา ความเปนเมองของประเทศในเอเชยจะขยายตวมากกวาภมภาคอนๆ โดยคาดวาประเทศไทยจะมสดสวนประชากรเมองเพมเปนรอยละ 47.0 ของประชากรทงประเทศ โดยจะเพมขนในทกภาคของประเทศ ขณะทประชากรในชนบทจะลดลง สงผลใหตองเตรยมพฒนาโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจและสงคมในมาตรฐานระดบเมองไวรองรบ รวมทงเชอมโยงการพฒนาเมองและชนบทใหเกอกลกนมากขน ทงนเพอชวยลดความเหลอมลาและกระแสความขดแยงจากการแยงชงทรพยากรระหวางคนในเมองและคนในชนบท ทมแนวโนมจะเกดมากขนจากการขยายตวของความเปนเมอง

7.2 การปรบเปลยนโครงสรางประชากรเขาสสงคมผสงอาย จะสงผลกระทบตอวถการดาเนนชวตของคนในเมองและชนบท โดยทโครงสรางประชากรไทยมแนวโนมเชนเดยวกนกบประชากรโลกทสดสวนประชากรผสงอาย (60 ปขนไป) มแนวโนมเพมขน จงมโอกาสทผสงอายจะถกทอดทงใหอยตามลาพงในครอบครวชนบทมากขน ขณะทประชากรวยแรงงานในชนบทจะอพยพยายถนเพอหางานทาในเขตเมองเพอสรางรายไดเพมขน สงผลใหประชากรวยสงอายขาดคนดแลเอาใจใส และอาจตองรบภาระเลยงดลกหลานจากการทพอแมไปประกอบอาชพตางถน ซงจะสงผลกระทบตอความอบอนของครอบครวในชนบท จงจาเปนทภาครฐตองเตรยมกาหนดนโยบายและมาตรการไวรองรบ โดยเฉพาะดานบรการสาธารณสข การจดสวสดการสงคม และการขยายโอกาสการประกอบอาชพของผสงอายใหสอดรบกบประสบการณและภมปญญาทมอย

-19-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

7.3 วกฤตการณนามนทาใหตาแหนงทตงเชงยทธศาสตรของไทยทวความสาคญยงขน ดวยทตงของไทยทอยระหวางแหลงวตถดบ (ออสเตรเลยและตะวนออกกลาง) กบตลาด (จน อนเดย ญปน และกลมอาเซยน) ทาใหตาแหนงเชงยทธศาสตรของไทยมความเหมาะสมสาหรบการลงทนดานธรกจอตสาหกรรม และสานกงานระดบภมภาค สงผลใหระบบชมชนของไทยซงเปนแบบศนยกลางกบชายขอบ (Centre-Periphery) มกรงเทพฯ เปนศนยกลางหลกของประเทศ เกดการขยายตวทางเศรษฐกจระดบสง ดวยการปรบตวเขาสเศรษฐกจฐานความร (Knowledge-based economy) เชอมโยงกบกระแสโลกาภวฒน ทาใหชองวางความเหลอมลาระหวางกรงเทพฯ กบพนทอนของประเทศหางกนมากขน หากไมมมาตรการหรอนโยบายทชดเจนมาแกปญหาดงกลาว

3 การวเคราะหสถานภาพปจจบน และอนาคตเศรษฐกจไทยใน 20 ป ขางหนา

1. ระบบเศรษฐกจไทย

1.1 การพฒนาเศรษฐกจในชวงทผานมาและสถานการณปจจบน

ตลอดระยะเวลา 20 ปทผานมา (ป 2530–2550) ประเทศไทยมอตราการขยายตวทางเศรษฐกจเฉลยรอยละ 6.1 โดยทประเทศไทยมชวงของการขยายตวทางเศรษฐกจเฉลยรอยละ 10.9 ตอปในชวงป 2530–2534 และชะลอลงเปนเฉลยรอยละ 8.1 ตอป ในป 2535-2539 อยางไรกตามการขยายตวทางเศรษฐกจในระดบสงตดตอกนหลายปนนสวนใหญเปนผลมาจากการทประเทศไทยไดใชประโยชนจากฐานทรพยากรและแรงงานทมอยอยางอดมสมบรณและราคาถก โดยทการเพมประสทธภาพการใชปจจยการผลตมนอย การบรหารจดการในทกระดบขาดประสทธภาพ และขาดการบรหารความเสยงทเหมาะสม รวมทงในบางชวงเวลากขาดความสอดคลองในการบรหารเศรษฐกจสวนรวม ในระดบภาพรวมของประเทศจงมอตราเงนเฟอทสงและสงขนตอเนองโดยอยทเฉลย

สดสวนประชากรเมองของไทยจะเพมสงขน ประชากรชนบทลดลงสดสวนประชากรเมองของไทยจะเพมสงขน ประชากรชนบทลดลง

หลายประเทศในเอเชยมแนวโนมความเปนเมองทเพมสงขน โดยไทยมประชากรเมองเพมขนกวา 14 ลานคน ภายในป 2030หลายประเทศในเอเชยมแนวโนมความเปนเมองทเพมสงขน โดยไทยมประชากรเมองเพมขนกวา 14 ลานคน ภายในป 2030

ในป 2030 ประชากรของทวปเอเชยมากกวา 50% จะกระจกตวอยตามเมองหลวง เมองใหญ และเขตพนทเมองตางๆ ในป 2030 ประชากรของทวปเอเชยมากกวา 50% จะกระจกตวอยตามเมองหลวง เมองใหญ และเขตพนทเมองตางๆ

ประชากรเมองจะเพมขนอยางรวดเรว โดยในทวปเอเชยเพมขนอกประมาณ 1 พนลานคน ในป 2030ประชากรเมองจะเพมขนอยางรวดเรว โดยในทวปเอเชยเพมขนอกประมาณ 1 พนลานคน ในป 2030

Urban PopulationRural Population

2030

-20-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

รอยละ 4.7 ในป 2530-2534 รอยละ 4.8 ในป 2535-2539 และสงขนเปนรอยละ 5.6 และรอยละ 8.1 ในชวงวกฤตป 2540 และ 2541 ตามลาดบ นอกจากนในชวงทเศรษฐกจขยายตวสงนนเปนชวงทมการขาดดลบญชเดนสะพดสง โดยเพมขนจากเฉลยรอยละ 3.9 ของผลตภณฑมวลรวมในประเทศในป 2530-2534 เปนเฉลยรอยละ 6.5 ในชวงป 2535-2539 และสงสดถงรอยละ 8.1 ของ GDP ในป 2538-2539 เศรษฐกจไทยจงตองเผชญกบภาวะวกฤตในป 2540-2541 ททาใหเศรษฐกจหดตว กอนทปรบตวฟนขนโดยการผลกดนดานนโยบายทงการผอนคลายนโยบายการคลงและการเงน และการดาเนนนโยบายเพอสนบสนนการฟนตวในรายสาขาการผลต รวมทงนโยบายสงเสรมวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม โดยใหลาดบความสาคญในเรองการเพมผลตภาพการผลตรวม การบรหารจดการทด และการบรหารความเสยงกนมากขน

เศรษฐกจไทยไดฟนตวจากภาวะวกฤตตงแตป 2542 เปนตนมาและมการขยายตวอยางตอเนองเฉลยรอยละ 5.0 ในชวงป 2542-2550 หากเปรยบเทยบกบประเทศกาลงพฒนาอนๆ ผลการพฒนาเศรษฐกจของไทยอยในระดบทนาพอใจ โดยขนาดของเศรษฐกจไทยอยในอนดบท 11 จาก 25 ประเทศกาลงพฒนาทมขนาดเศรษฐกจใหญทสด และเปนประเทศทมอตราการขยายตวสงสดอนดบท 4 เฉลยรอยละ 5.9 ในชวง 25 ปทผานมา อยางไรกตามวกฤตการณทางเศรษฐกจในป 2540 ทาใหฐานะโดยเปรยบเทยบของประเทศไทยในดานอตราการขยายตวทางเศรษฐกจในชวง 10 ปทผานมาลดลง โดยมอตราการขยายตวเฉลยรอยละ 1.8 คดเปนอนดบท 19 และในรอบ 10 ปน มอตราการขยายตวสงสดในป 2546 ทรอยละ 7.1 คดเปนลาดบท 12 ของกลมประเทศกาลงพฒนาทมขนาดใหญทสด 25 ประเทศดงกลาว

ในป 2550 ทผานมานนเศรษฐกจไทยขยายตวรอยละ 4.8 ซงเปนการขยายตวทชาลงเนองจากผลกระทบจากสถานการณภายในประเทศททาใหความเชอมนภาคธรกจเอกชนและประชาชนทวไปลดลง จงชะลอการใชจายและการลงทนออกไป ประกอบกบมแรงกดดนซาเตมจากความผนผวนในภาคการเงนทถกกระทบตอเนองมาจากปญหาหนดอยคณภาพในตลาดการเงนสหรฐฯ รวมทงแรงกดดนจากราคานามนและภาวะเงนเฟอทสงขนมากในชวงปลายป ในป 2550 ทผานมาการใชจายครวเรอนจงมการขยายตวเพยงรอยละ 1.5 และการลงทนภาคเอกชนชะลอลงมากโดยมการขยายการลงทนเพยงรอยละ 0.5

1.1.1 ในดานอปสงค การขยายตวทางเศรษฐกจในชวงป 2530–2539 ถกขบเคลอนโดยการขยายตวของการสงออกและการลงทนรวมทงจากการใชจายครวเรอนทขยายตวสงขนตามอยางตอเนอง โดยสดสวนการสงออกมแนวโนมเพมขนจากรอยละ 34.6 ของ GDP ในชวงป 2530–2534 เปนรอยละ 43.4 ของ GDP ในป 2535–2539 ในขณะทสดสวนการลงทนรวมเพมขนจากรอยละ 34.5 ของ GDP เปนรอยละ 41.2 ของ GDP ในชวงเวลาเดยวกน ซงเปนแรงขบเคลอนจากทงการลงทนภาครฐและภาคเอกชน8 ในชวงหลงวกฤตการณทางเศรษฐกจนน โดยเปรยบเทยบกบ 8 โดยการลงทนภาคเอกชนในชวงกอนการเปดเสรทางการเงนนน มทมาจากการลงทนโดยตรงจากตางประเทศในอตสาหกรรมสงออก และ

ตอมาในชวงหลงเปดเสรทางการเงนการลงทนในอสงหารมทรพยและภาคการเงนมบทบาทสาคญมากขน

-21-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

องคประกอบอนของระบบเศรษฐกจแลวการสงออกทวความสาคญมากขนในการขบเคลอนเศรษฐกจดานอปสงค ในขณะทบทบาทของการลงทนลดลงในชวงของการปรบตวในภาวะทมกาลงการผลตสวนเกนอยมาก โดยสดสวนของการสงออกสนคาและบรการตอ GDP เพมเปนรอยละ 65.9 ในชวงป 2545–2549 เทยบกบรอยละ 34.6 และรอยละ 43.4 ในชวงป 2530–2534 และ 2535-2539 ตามลาดบ สวนการลงทนมสดสวนรอยละ 21.9 ในชวงป 2545–2549 ลดลงจากรอยละ 41.2 ในชวงป 2535–2539 โดยทการสงออก มการขยายตวของตลาดใหมและตลาดรองในกลมสนคาสาคญ เชน อเลกทรอนกส เคมภณฑ ผลตภณฑพลาสตก และรถยนต นอกจากนประเทศไทยเปนแหลงผลตฮารดดสกไดรฟทสาคญและมสดสวนสงออกประมาณรอยละ 40 ของตลาดโลก ในขณะทสนคาตางๆ ในโลกมการพฒนาเปนสนคาดจตอลมากขน สงผลใหแนวโนมการสงออกขยายตวไดด และสนบสนนใหเกดการลงทนเพอขยายกจการเพอรองรบความตองการของตลาดในอนาคตดวย สาหรบการใชจายครวเรอนนนนบวาเปนภาคสวนทยงมบทบาทสาคญมากในระบบเศรษฐกจเชนเดยวกบประเทศตางๆ นนคอมสดสวนรอยละ 54.6 ของ GDP ในชวงป 2545-2549 ปรบตวลดลงเลกนอยจากรอยละ 55.1 ซงสวนหนงสะทอนถงโครงสรางประชากรทมการเปลยนแปลงนอยและนบไดวาเปนระดบทสอดคลองกบอตราการขยายตวในภาพรวมของรายไดประชาชาต แตอยางไรกตามการทสดสวนการใชจายครวเรอนจะยงยนไปไดในระยะยาวภายใตแนวโนมการชะลอตวของประชากรนนจะตองผลกดนการปรบเพมผลตภาพการผลตรวมของประเทศใหสงขนอกมากเพอชดเชยผลของการชะลอตวของกาลงแรงงานและมการตอยอดรายไดและการออมไปสการลงทนทประสทธภาพสงขน และสรางผลตอบแทนทสงขนมากทงจากการลงทนในประเทศและในตางประเทศ ซงนบวาเปนประเดนการบรหารนโยบายททาทายมากประเดนหนงในระยะยาว หากไมเชนนนแลวสดสวนการใชจายครวเรอนกจะลดลงในระยะยาวภายใตสถานการณทประชากรชะลอลงและกาลงแรงงานลดลง

1.1.2 ในดานอปทาน การขยายตวทางเศรษฐกจถกขบเคลอนโดยภาคอตสาหกรรมเปนสาคญ โดยเฉพาะในชวง 2530–2534 และ 2535-2539 ซงภาคอตสาหกรรมขยายตวเฉลยรอยละ 15.1 ตอปและ รอยละ 10.0 ตอป ตามลาดบ โดยมปจจยสนบสนนสาคญๆ มาจากการยายฐานการผลตของประเทศญปนและประเทศอตสาหกรรมใหมภายหลงการปรบคาเงนใหแขงขน ในขณะเดยวกบทประเทศไทยไดปรบนโยบายเศรษฐกจไปสนโยบายการคา การลงทน และการเงนทเสรมากขน รวมทงการดาเนนนโยบายการเงนการคลงทเอออานวยตอการขยายตวทางเศรษฐกจ ภายใตสถานการณทภาคอตสาหกรรมมฐานการผลตทหลากหลายขนและขยายตวเรวกวา

โครงสรางดานอปสงค (%GDP) 2530 - 2534 2535 - 2539 2540 - 2544 2545 - 2549 2550

การใชจายภาครวเรอน 56.9 55.1 54.2 54.6 51.9

การใชจายภาครฐบาล 9.5 8.2 9.1 8.7 9.2

การลงทนรวม 34.5 41.2 22.9 21.9 22.4

สวนเปลยนสนคาคงเหลอ 1.0 0.8 -0.2 1.2 0.0

การสงออกสทธ -2.2 -4.3 12.8 13.1 15.9

สงออกสนคาและบรการ 34.6 43.4 56.8 65.9 69.7

นาเขาสนคาและบรการ 36.8 47.7 44.0 52.8 53.8

-22-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

ภาคเกษตรทาใหสดสวนของภาคการเกษตรตอขนาดของเศรษฐกจลดลงอยางตอเนองจากรอยละ 13.6 ในป 2530-2534 เปนรอยละ 8.8 ในป 25509 อยางไรกตามอตสาหกรรมเกษตรมความหลากหลายและพฒนามากขนและมสวนชวยในการสนบสนนการขยายตวของภาคอตสาหกรรมในภาพรวม โดยเฉพาะการสงออกอาหารแปรรปนนไดรบประโยชนจากการขยายตลาดตางประเทศและในฐานะทประเทศไทยเปนประเทศผสงออกอาหารสทธ (Net food exporter) แมวาจะไดรบผลกระทบเปนครงคราวจากปญหาคณภาพและมาตรฐานความปลอดภยของอาหาร

ในชวงวกฤตการณทางเศรษฐกจภาคอตสาหกรรมเขาสภาวะหดตวและฟนตวในระยะตอมา โดยไดรบประโยชนจากการขยายตลาดในประเทศจนทไดเขามาเปนสมาชกขององคการคาโลกและดาเนนนโยบายเปดประเทศ โดยทจนไดเขามาในฐานะผนาอตสาหกรรมประกอบชนสวนทไดกอใหเกดสายการผลตตนทนตาและสรางความเชอมโยงระหวางการผลตสนคาอตสาหกรรมในเอเชยตะวนออกกบตลาดโลกซงทาใหการสงออกของประเทศผผลตสาคญๆ ในภมภาคขยายตวควบคไปกบการเพมขนของการสงออกจากจน10 รวมทงในฐานะตลาดสงออกทสาคญของประเทศในภมภาคเอเชย นอกจากนในชวง 3-4 ปทผานมานประเทศไทยยงไดรบประโยชนการขยายตวของประเทศอนเดย ตะวนออกกลาง และยโรปตะวนออกมากขนดวย ในปจจบนอาจกลาวไดวาการผลตภาคอตสาหกรรมสาคญของไทยมความสาคญมากขนใน Global supply chain จากการพฒนาหวงโซอปทานของกลมประเทศในเอเชยเองภายใตหลกการแบงงานกนทาและสรางความไดเปรยบโดยเปรยบเทยบทงในดานตนทนคาแรงงานและทางดานโลจสตกสรวมกนมากขน ในขณะท

9 สดสวนภาคการเกษตรของไทยลดลงเนองจากสาเหตปจจยสาคญๆ หลายประการ โดยเฉพาะทศทางนโยบายของภาครฐ เชน นโยบายการพฒนาอตสาหกรรมทดแทนการนาเขา การเกบภาษสงออกขาวในชวง 1960s และ 1970s เปนตน แมวานโยบายดงกลาวจะถกยกเลก แตการผลตภาคการเกษตรในระยะตอมายงคงมปญหาดานผลตภาพการผลต และมการนาเทคโนโลยมาใชในภาคการผลตเกษตรนอย และยงไดรบผลกระทบจากการบดเบอนผานมาตรการภาษ

10 สดสวนของการสงออกของประเทศเอเชย 8 ประเทศ (จน อนโดนเซย มาเลเซย ฟลปปนส สงคโปร เกาหลใต ไตหวน และไทย) ในตลาดโลกเพมขนอยางรวดเรวเปนประมาณรอยละ 20 ในป 2546

อตราการขยายตวทางดานการผลต (%) 2530 - 2534 2535 - 2539 2540 - 2544 2545 - 2549 2550

เกษตรกรรม 4.1 2.8 2.1 2.6 3.9

นอกภาคเกษตร 12.1 8.7 -0.3 6.0 4.8 อตสาหกรรม 15.1 10.0 2.0 7.4 5.7

บรการและอนๆ 10.8 8.1 -1.7 5.1 4.2

GDP 10.9 8.1 -0.1 5.7 4.8

โครงสรางเศรษฐกจดานการผลต (%GDP) 2530 - 2534 2535 - 2539 2540 - 2544 2545 - 2549 2550

เกษตรกรรม 13.6 10.1 10.1 9.6 8.8

นอกภาคเกษตร 86.4 89.9 89.9 90.4 91.2 อตสาหกรรม 28.2 31.9 35.2 38.3 39.6

บรการและอนๆ 58.2 58.0 54.7 52.1 51.6

GDP 100.0 100.0 100.0 100.0 100.0

-23-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

การผลตภาคเกษตรกรรมยงคงประสบปญหาดานผลตภาพการผลตจงมความผนผวนไดงายตามเงอนไขปจจยธรรมชาต โดยทการบรหารความเสยงมนอยและยงขาดการใชประโยชนจากเทคโนโลยเพอลดความเสยง และรายไดเกษตรกรยงขนอยกบการเปลยนแปลงของราคาในตลาดโลกเปนสาคญ

1.1.3 ดานผลตภาพการผลตรวม จากการพฒนาในอดตจะเหนไดวาการขยายตวทางเศรษฐกจยงคงพงพงการขยายตวในปรมาณสนคาทนและแรงงานมากกวาการเจรญเตบโตของผลตภาพการผลตรวม (TFP) โดยในชวง 2530-2539 ผลตภาพการผลตรวมขยายตวรอยละ 1.18 ในขณะทในชวงหลงวกฤตการณทางเศรษฐกจ ป 2542 – 2550 ผลตภาพการผลตรวมโดยเฉลยเพมขนรอยละ 2.85 ตอป ซงแสดงถงแนวโนมทดขน อยางไรกตามการเพมขนของผลตภาพการผลตรวมในระดบประเทศนนสวนหนงเปนผลมาจากการเคลอนยายปจจยการผลตมาจากภาคการเกษตรซงมผลตภาพการผลตตามาสสาขาทมผลตภาพการผลตสงกวาซงชวยสนบสนนการขยายตวทางเศรษฐกจโดยรวมไดอกสวนหนง นอกจากนนการเพมขนของผลตภาพการผลตในชวงหลงวกฤตการณทางเศรษฐกจยงเปนการเพมขนเฉพาะในภาคอตสาหกรรมและบรการเทานน ในขณะทผลตภาพการผลตในภาคการเกษตรอยในภาวะถดถอย ซงสวนหนงเปนเพราะภาคอตสาหกรรมและบรการนนไดรบผลประโยชนมาจากการพฒนาและการถายทอดเทคโนโลยททนสมยจากตางประเทศมากขน ในขณะทผลผลตภาคเกษตรยงผนผวนไปตามสภาพดนฟาอากาศซงสงผลใหผลผลตลดลงแมวาจะมการใชปจจยการผลตเทาเดมหรอเพมขนกตาม

1.1.4 ดานเสถยรภาพทางเศรษฐกจ ในชวงหลงวกฤตเศรษฐกจ เสถยรภาพทางเศรษฐกจปรบตวดขนตามลาดบ โดยในชวงป 2545–2549 ประเทศไทยมดลบญชเดนสะพดเกนดลคดเปนสดสวนรอยละ 1.2 ของ GDP เมอเทยบกบชวงกอนวกฤตเศรษฐกจในชวงป 2535–2539 ทดลบญชเดนสะพดขาดดล คดเปนสดสวนรอยละ 6.5 ของ GDP อตราเงนเฟอลดลงจากเฉลยรอยละ 4.8 และรอยละ 6.9 ในชวงป 2535 – 2539 และ ป 2540–2541 ตามลาดบ เปนเฉลยรอยละ 2.9 ในป 2545–2549 ในขณะทตลาดแรงงานเรมปรบตวเขาสภาวะการจางงานเตมท อตราการวางงานลดลงจากระดบสงสดรอยละ 4.4 ในป 2541 ซงเปนชวงวกฤตมาเปนรอยละ 3.6 ในป 2543 และลาสดในป 2550 อยทรอยละ 1.4 ทาใหตลาดแรงงานอยในภาวะตงตวและมการขาดแคลนแรงงานในบางสาขาการผลตโดยเฉพาะแรงงานมทกษะ ซงไมเพยงแตจะเปนขอจากดของการขบเคลอนการ

อตราการขยายตวของผลตภาพการผลตรวม (%)

สาขา 2530 - 2539 2540 - 2541 2542 - 2550 เกษตรกรรม -1.00 -6.32 0.18 นอกภาคเกษตร 0.70 -8.37 2.38 อตสาหกรรม 0.89 -6.55 4.21 บรการ -0.03 -9.46 1.47 TFP รวม 1.18 -7.88 2.85

-24-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

เจรญเตบโตทางเศรษฐกจทอาศยการขยายตวของปจจยแรงงานเปนปจจยขบเคลอนหลก แตจะเปนขอจากดในการเพมศกยภาพการผลตในสาขาทใชเทคโนโลยเขมขนทตองดาเนนการรวมกบแรงงานทมทกษะสง รวมทงเปนขอจากดดานการถายทอดเทคโนโลยซงเปนเงอนไขจาเปนในการพฒนาไปสยคทประเทศไทยพงพาตนเองไดมากขนในการพฒนาฐานการผลตทตองอาศยความกาวหนาทางเทคโนโลย

แตอยางไรกตามเสถยรภาพของระบบเศรษฐกจยงคงมความเสยงจากการทราคาพลงงานเพมสงขนมากเนองจากสดสวนการใชพลงงานของระบบเศรษฐกจไทยยงอยในระดบสง (energy intensity) จงเปนความเสยงในหลายดาน ทสาคญคอความเสยงตอขดความสามารถในการแขงขนดานราคา ภาวะเงนเฟอ และการขาดดลการคา ซงจะเหนไดวาในปทราคานามนเพมสงขนดลการคาจะขาดดลและอตราเงนเฟอเพมสงขน ในป 2548-2549 และในป 2551 น การผลกดนดานนโยบายไดเรมมผลใหระบบเศรษฐกจไทยมการปรบตวไปสการใชพลงงานทมราคาถกและพลงงานทดแทนรวมทงการใชพลงงานทมประสทธภาพมากขน แตการปรบตวดงกลาวยงมขอจากดหลายประการโดยเฉพาะอยางยง ความจาเปนในการพงพงพลงงานจากตางประเทศทยงอยในระดบสง ขอจากดของการพฒนาแหลงพลงงานในประเทศ และขอจากดดานอปทานของพลงงานทดแทน และยงมความจาเปนทประเทศจะตองวางแผนความมนคงดานพลงงานในระยะยาว ทมความสอดคลองกบเปาหมายการปรบโครงสรางเศรษฐกจของประเทศและแนวโนมการเปลยนแปลงตลาดพลงงานโลกและขอตกลงระหวางประเทศดานสงแวดลอม โดยทยงใหลาดบความสาคญกบความมนคงและความปลอดภยดานอาหาร

1.1.5 ในดานภมทศนของการขยายตวทางเศรษฐกจและการแบงปนผลประโยชนจากการพฒนา ระดบการพฒนาของแตละพนทยงคงมความเหลอมลาคอนขางสง โดยการพฒนาเขาสความเปนเมองของกรงเทพมหานครและปรมณฑล รวมทงหวเมองหลกถกขบเคลอนโดยพลวตของการขยายตวของภาคอตสาหกรรมและภาคบรการ แตการพฒนาของสงคมชนบทสวนใหญของประเทศ หรอการยกระดบมาตรฐานการครองชพของประชาชนในชนบทมความลาชากวาการยกระดบรายไดของประเทศ ดงนนประเทศไทยจงยงมปญหาเรองความเหลอมลาในดานการกระจายรายไดและความเหลอมลาของระดบการพฒนาระหวางสงคมเมองและชนบท โดยพนฐานจงยงเปนโอกาสของประเทศทจะผลกดนใหพนททรายไดตามกจกรรมทางเศรษฐกจทหลากหลายมากขนและมอตราการขยายตวสงกวาพนททมรายไดสงกวาและมระดบการพฒนาทกาวหนาไปมากแลว อยางไรกตามการเปลยนแปลงในทศทางดงกลาวทสามารถจะผลกดนใหเกดไดในระยะยาวและชวยลดความแตกตางของการพฒนาและมาตรฐานชวตระหวางพนทนนจะตองขนอยกบการกระจายปจจยโครงสรางพนฐาน การศกษา และสาธารณสข อยางทวถงและเทาเทยม โดยทในระยะตอไปนนความเทาเทยมดานคณภาพจะตองไดรบลาดบความสาคญ รวมทงการสงเสรมการกระจายอานาจสทองถนเพอเปนกลไกในการพฒนาในเชงพนทอยางทวถง

-25-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

1.2 แนวโนมการขยายตวและการพฒนาศกยภาพเศรษฐกจไทยในระยะ 20 ปขางหนา

จากพนฐานทางเศรษฐกจไทยในปจจบน และการคาดการณวาในระยะยาวนนสถานการณโลกจะมการเปลยนแปลงอยางรวดเรวและสงผลกระทบเชอมโยงกนทงโลกโดยแรงผลกของความกาวหนาทางเทคโนโลยสารสนเทศและความรวมมอทางการคาการลงทนททาใหกลายเปนโลกเดยวมากขน รวมทงระบบการคาการลงทนจะมความซบซอนและมการแขงขนทรนแรงมากขน ประเทศตางๆ ปรบตวเขาส เศรษฐกจฐานความรอยางเตมท ทาใหคาดการณไดวาการเพมผลตภาพการผลตจะเปนประเดนสาคญทจะมอทธพลสาคญตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศรวมทงการวางตาแหนงของประเทศในอนาคตอยางแนนอนซงตองพจารณาเตรยมการแตเนนๆ และผลกดนอยางตอเนอง การเพมผลตภาพการผลตจะชวยเสรมสรางศกยภาพการพฒนาเศรษฐกจของประเทศภายใตเงอนไขแนวโนมทคอนขางชดเจนคอการทจานวนประชากรจะขยายตวในอตราทชาลงเชนเดยวกบสดสวนกาลงแรงงาน (อาย 15-60 ป หรอขยายเปน 15-65 ปในอนาคต) ตอจานวนประชากรทจะชะลอลงและลดลงในทสด รวมทงขอจากดดานทรพยากรและปญหาโลกรอนทจะเปนเงอนไขสาคญและนาไปสการกาหนดกฎระเบยบทจะมผลกระทบตอรปแบบการดาเนนชวต การบรโภค การพฒนาฐานการผลตทงเกษตร อตสาหกรรมและบรการ และแนนอนวาการลงทนในดานตางๆ ทงทเปนทางกายภาพ องคความร และทรพยากรมนษย จะเปนกลไกสาคญทจะสนบสนนใหผลตภาพการผลตสงขน โดยทประเทศไทยจะตองกาหนดทศทางการลงทนและการเพมผลตภาพการผลตรายสาขาใหสอดคลองกบการวางตาแหนงของประเทศในระยะยาว บนแนวคดการแกปญหาจดออนในเชงโครงสรางของเศรษฐกจและสงคมของประเทศในปจจบนทสงผลให เศรษฐกจขาดเสถยรภาพไดงาย มปญหาความยากจนและการกระจายรายไดทสงผลกระทบตอคณภาพชวต และรปแบบการใชทรพยากรซงทาใหมความเสยหายจากปญหาโลกรอนรนแรงขน รวมทงแนวโนมการเปลยนแปลงบรบทโลกทงเรองการเขาสสงคมผสงอาย การพฒนาเทคโนโลย และการรวมตวทางการคา การลงทน และการเงน

1.2.1 การประมาณการแนวโนมเศรษฐกจ ในการประเมนแนวโนมเศรษฐกจไทยในระยะยาว 20 ปขางหนา11 สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาตจงพจารณาบนเงอนไขของขอสมมตฐานทสาคญ 5 ดานทจะมผลสาคญตอการพฒนาเศรษฐกจรวมทงการกาหนดทศทางการพฒนาของประเทศ ซงประกอบดวย

(1) การขยายตวของผลตภาพการผลตรวม (Total Factor Productivity) และการขยายตวของการลงทน โดยแบงออกเปน 3 กรณ คอ

11 การประมาณการศกยภาพการขยายตวของเศรษฐกจไทยในระยะยาวโดยใชแบบจาลองดลยภาพทวไปเชงพลวต บนพนฐานของทฤษฏความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจชนด Exogenous saving model ของ Solow (1956) และ Swan (1956)

-26-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

การขยายตวของการลงทนและผลตภาพการผลตรวม (รอยละตอป)

ผลตภาพการผลตรวม13 การลงทน12 เกษตร อตสาหกรรม ไฟฟา ขนสง กอสราง บรการ

กรณตา 3.0 -0.982 2.918 1.588 2.328 -1.262 1.938 กรณฐาน 5.0 -0.762 3.138 1.808 2.548 -1.042 2.158 กรณสง 7.0 -0.542 3.358 2.028 2.768 -0.822 2.378 คาเฉลยจรง 2546-2550 8.2 -0.412 3.490 2.165 2.900 -0.692 2.512

(2) การขยายตวของประชากรและกาลงแรงงาน14 (15-64 ป) เปนไปตามรายงานการคาดการณประชากรของประเทศไทยซงจดทาโดย สศช. โดยทในระยะ 20 ปตอจากนไปประชากรเพมขนเฉลยรอยละ 0.56 ตอปในชวงป 2550–2555 และชะลอลงเปนเฉลยรอยละ 0.09 ตอป ในชวงป 2566–2570 ในขณะทกาลงแรงงานเพมขนรอยละ 0.69 ตอป ในชวงป 2550–2555 และลดลงรอยละ 0.23 และ รอยละ 0.62 ในชวงป 2561–2565 และ 2566–2570 ตามลาดบ โดยไมมการปรบเพมอายการเกษยณใหสงขน การเปลยนแปลงดงกลาวทาใหสดสวนกาลงแรงงานลดลงจากรอยละ 67.64 ในป 2555 เปนรอยละ 62.86 ในป 2570

(3) การบรโภคภาครฐบาล ขยายตวเฉลยรอยละ 3.015 ตลอดชวงของการประมาณการ

(4) ระดบราคาสนคาสงออกของไทยในตลาดโลก เพมขนในอตราเฉลยระหวางป 2544–2550 โดยราคาสงออกสนคาเกษตรเพมขนเฉลยรอยละ 8.0 ตอป สงกวาอตราการขยายตวของราคาสงออกสนคาอตสาหกรรมทเพมขนเฉลยรอยละ 0.4–1.6 ในขณะทราคานามนดบอยท 130 เหรยญสหรฐตอบาเรล ตลอดชวงของการประมาณการ

(5) ไมมการยายฐานการผลตของภาคอตสาหกรรมทเปนละลอกสาคญ นนคอไมมการเปลยนแปลงโครงสรางฐานการผลตของโลกทเปนนยสาคญ (Global production platform) และไมเกดภาวะเศรษฐกจโลกถดถอยตลอดชวงของการประมาณการ รวมทงขอสมมตฐานอนๆ ภายใตเศรษฐกจระบบเปดขนาดเลก (Small-open economy assumptions)

12 ในแบบจาลองการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ การจดสรรผลผลตระหวางเพอการบรโภค และการลงทนจะเปนปจจยสาคญทจะกาหนด GDP ของประเทศในอนาคต อยางไรกตามระดบการลงทนในอนาคตยงมความไมแนนอนสงและขนอยกบปจจยหลายประการ โดยเฉพาะอยางยง การออมในประเทศ การเคลอนยายเงนทนจากตางประเทศ การออมภาครฐ การเปลยนแปลงในโครงสรางประชากร ภายใตความไมแนนอนดงกลาว การวเคราะหในครงนจงกาหนดใหการลงทนเปนตวแปรภายนอกทกาหนดเปนเปาหมายเชงนโยบาย 13 คดจากอตราการขยายตวของผลตภาพการผลตและการลงทนเฉลยระหวางป 2546-2550 อยางไรกตามการสมมตใหผลตภาพการผลตในแตละกรณขยายตวคงทตลอดระยะ 20 ปขางหนาภายใตการชะลอตวและการลดลงของกาลงแรงงานนนมนยวาตองมการผลกดนใหผลตภาพแรงงานเพอชดเชยกาลงแรงงานทจะมสดสวนลดลงในทสด ดงนนหากประเทศไทยไมสามารถเรงรดและผลกดนใหผลตภาพแรงงานสงขนไดอยางชดเจน ศกยภาพการขยายตวของประเทศกจะตากวาการประมาณการทแสดงในรายงานฉบบน 14 ในแบบจาลองการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ การขยายตวของประชากรจะเปนปจจยขบเคลอนการขยายตวของ Consumption function ในขณะทการขยายตวของกาลงแรงงานจะเปนปจจยขบเคลอน Production function 15 ในระยะยาวการขยายตวของการบรโภคภาครฐจะเปนการลดการบรโภคและการสะสมทนภาคเอกชนโดยผานการเพมภาษเพอชดเชยฐานะดลการคลงภาครฐ การกาหนดใหการบรโภคภาครฐบาลขยายตวตากวาอตราเฉลยระหวางป 2544-2550 เปนผลจากการทรฐบาลลดรายจายทไมจาเปนและรกษาวนยทางการคลง และประเทศไทยจะผานชวงของการปฏรปของการศกษาและสาธารณสขไปแลวในชวง 10 ปขางหนาน

-27-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

1.2.2 ภายใตกรอบแนวคดทฤษฎการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและสมมตฐานดงกลาวขางตน ศกยภาพการขยายตวของเศรษฐกจไทยในระยะ 20 ปขางหนานนคาดวาจะมแนวโนม ดงนสรปไดดงน (1) หากการลงทนจะขยายตวเฉลยประมาณรอยละ 3 ตอปจะสงผลใหเศรษฐกจไทยขยายตวไดประมาณเฉลยรอยละ 4.48 ตอปในชวงป 2551-2570 (2) หากสามารถผลกดนการลงทนใหขยายตวไดเฉลยรอยละ 5 ตอปและการลงทนทเพมขนสามารถผลกดนใหผลตภาพการผลตรวมในทกสาขาการผลตเพมขนจากกรณตาอกรอยละ 0.22 ตอป เศรษฐกจไทยจะขยายตวไดเฉลยประมาณรอยละ 5.46 และ (3) ในกรณทการลงทนเพมขนเปนเฉลยรอยละ 7 และเพมผลตภาพการผลตรวมจากกรณฐานไดอกเฉลยรอยละ 0.44 ตอปจากกรณตา คาดวาเศรษฐกจไทยจะขยายตวไดเฉลยประมาณรอยละ 6.47 ตอป (4) จากผลการประมาณการในทกระดบของสมมตฐานการลงทนและผลตภาพการผลต เศรษฐกจไทยมแนวโนมทจะชะลอตวในระยะยาว เนองจากมขอจากดจากการชะลอตวและการลดลงของกาลงแรงงาน โดยในกรณฐานนนคาดวาเศรษฐกจไทยจะขยายตวเฉลยรอยละ 5.42 ในชวงป 2551-2555 และปรบตวเขาสระดบสงสดรอยละ 5.65 ในชวงป 2556-2560 กอนทจะชะลอตวลงเปนรอยละ 5.55 และรอยละ 5.21 ในชวงป 2561-2565 และ 2566–2570 ตามลาดบ

1.2.3 ในดานอปสงค การสงออกมแนวโนมทจะมบทบาทสาคญมากขนในการขบเคลอนพลวตการขยายตวทางเศรษฐกจ โดยในกรณฐาน สดสวนของการลงทนตอ GDP ในป 2570 จะอยทประมาณรอยละ 20.47 ในขณะทสดสวนของการบรโภคภาคเอกชนตอ GDP มแนวโนมลดลงเปนรอยละ 45.01 ตามการชะลอตวและการลดลงของจานวนประชากร การสงออกและการนาเขามแนวโนมทจะขยายตวเฉลยประมาณรอยละ 7.13 และรอยละ 5.67 ตอปตามลาดบ ซงทาใหสดสวนของภาคการสงออกสทธ (ณ ราคาคงท) มแนวโนมทจะเพมขนจากรอยละ 15.90 ในป 2550 เปนรอยละ 25.18 ในป 2570 หากรกษาการลงทนใหขยายตวไดในระดบเฉลยรอยละ 7 ตอป สดสวนการลงทนตอ GDP จะเพมขนเปนประมาณรอยละ 24.79 (ซงแสดงถงขอจากดของปจจยทนในการ

แนวโนมการขยายตวทางเศรษฐกจป 2551-2570 51-55 56-60 61-65 66-70 เฉลย

กรณตา 4.96 4.75 4.35 3.87 4.48

กรณฐาน 5.42 5.65 5.55 5.21 5.46

กรณสง 5.88 6.60 6.82 6.58 6.47

33.5

44.5

55.5

66.5

7

2551 2554 2557 2560 2563 2566 2569

กรณตา กรณฐาน กรณสง

-28-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

สรางผลผลตสวนเพมภายใตสมมตฐานการขยายตวของผลตภาพโดยรวมในกรณสง ในขณะทสดสวนของการบรโภคลดลงเปนรอยละ 43.74 และสดสวนของการสงออกสทธตอ GDP ในป 2570 อยทรอยละ 24.40 ตากวากรณฐาน อยางไรกตามแนวโนมการเพมขนของการสงออกสทธ ณ ราคาคงทในกรณฐานและในกรณสงดงกลาวแสดงใหเหนวา หากราคาสนคาสงออกและนาเขาไมไดมการเปลยนแปลงทนบวาเปนภาวะ Terms of trade shock อยางรนแรงและไมมการเปลยนแปลงโครงสรางสนคาทนและโครงสรางปจจยการผลตทตองอาศยการนาเขา Import contents อยางมนยสาคญแลว คาดวาประเทศจะยงคงสามารถรกษาเสถยรภาพดานดลบญชเดนสะพดใหอยในเกณฑดได

1.2.4 ในดานอปทาน พลวตการขบเคลอนทางเศรษฐกจจากภาคเกษตรกรรมมแนวโนมลดลง โดยมสาเหตมาจากการเปลยนแปลงในผลตภาพการผลตโดยเปรยบเทยบเปนสาคญดงนนหากไมมการเปลยนแปลงในโครงสรางอปสงค และไมมการเปลยนแปลงในการลงทนเพอปรบเปลยนโครงสรางการผลต (Structural shift) ซงหมายถงไมมการเคลอนยายทรพยากรสภาคเกษตรอยางมนยสาคญแลว สดสวนภาคการเกษตรมแนวโนมลดลงประมาณรอยละ 2.4 ทงในกรณตา กรณฐาน และกรณสง แมวาจะไดตงสมมตฐานใหราคาสนคาเกษตรในตลาดโลกมแนวโนมเพมขนเรวกวาราคาสนคาอตสาหกรรมแลวกตาม16 การลดลงของสดสวนของภาค

16 หากราคาสนคาเกษตรในตลาดโลกเพมขนเทากบราคาสนคาอตสาหกรรมแลว สดสวนของภาคเกษตรในป 2570 จะลดลงอกประมาณรอยละ 0.3 นอกจากนนโครงสรางการผลตรายสาขาทงในกรณตา กรณฐาน และกรณสงจะไมแตกตางกนมากนกเนองจากสมมตฐานทวาการลงทนทเพมขนสงผลใหเกดการเปลยนแปลงดานผลตภาพการผลตเทากนในทกสาขาการผลต ดงนนการผลกดนใหเกดการเปลยนแปลงโครงสรางการผลตรายสาขานนจะเกดขนไดจากการกาหนดลาดบความสาคญของการลงทนรายสาขาและการเสรมสรางผลต

โครงสรางอปสงค (ณ ราคาคงท) 2550 2555 2560 2565 2570

กรณตา

การบรโภคเอกชน 51.92 52.14 51.63 49.75 45.65

การลงทน 22.38 20.31 18.62 17.40 16.66

การบรโภครฐบาล 9.16 8.15 7.38 6.82 6.42

การสงออก 69.71 68.74 67.94 67.38 67.03

การนาเขา -53.81 -50.98 -48.63 -45.55 -40.80

การสงออกสทธ 15.90 17.76 19.31 21.83 26.23

กรณฐาน

การบรโภคเอกชน 51.92 51.55 50.87 49.03 45.01

การลงทน 22.38 21.92 21.24 20.68 20.47

การบรโภครฐบาล 9.16 8.07 7.20 6.55 6.08

การสงออก 69.71 68.53 67.38 66.41 65.65

การนาเขา -53.81 -51.00 -48.58 -45.37 -40.47

การสงออกสทธ 15.90 17.53 18.80 21.04 25.18

กรณสง

การบรโภคเอกชน 51.92 50.92 49.99 48.04 43.74

การลงทน 22.38 23.62 24.08 24.29 24.79

การบรโภครฐบาล 9.16 7.99 7.03 6.30 5.80

การสงออก 69.71 68.32 66.84 65.52 64.48

การนาเขา -53.81 -51.03 -48.54 -45.19 -40.09

การสงออกสทธ 15.90 17.29 18.30 20.33 24.40

-29-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

เกษตรกรรมจะถกชดเชยโดยการเพมขนของสดสวนภาคอตสาหกรรมและบรการ แมวาสดสวนระหวางภาคเกษตร อตสาหกรรม และบรการจะไมมแนวโนมของการเปลยนแปลงมากนก แตโครงสรางของการผลตภายในภาคอตสาหกรรมและบรการมแนวโนมการเปลยนแปลงทมนยสาคญ โดยในกรณฐานนน สดสวนของการผลตสนคาอตสาหกรรมทนและเทคโนโลยเขมขนมแนวโนมเพมขนจากรอยละ 19.36 ในป 2550 เปนประมาณรอยละ 24.61 ในป 2570 ในขณะทสดสวนของสนคาอตสาหกรรมเกษตรมแนวโนมลดลงจากประมาณรอยละ 5.69 เปนประมาณรอยละ 3.37 ในชวงเวลาเดยวกน ในดานภาคบรการ สดสวนของสาขากอสรางมแนวโนมลดลงในกรณฐาน ในขณะทสดสวนของสาขาการขนสงและบรการอนๆ มแนวโนมเพมขน อยางไรกตามสดสวนของสาขาการกอสรางจะมความออนไหวตอระดบการลงทนเปนสาคญเนองจากการลงทนทเกดขนจะเปนทงการลงทนในการกอสรางและการลงทนในเครองจกรและอปกรณ โดยในกรณทการลงทนขยายตวเฉลยรอยละ 7.0 ตอปนน สดสวนของสาขากอสรางมแนวโนมเพมขนแมวาผลตภาพการผลตรวมทใชเปนฐานในการประมาณการจะอยในภาวะถดถอยกตาม

ภาพการผลตรายสาขา ซงหากการลงทนทจะเกดขนในชวง 20 ปขางหนากอใหเกดการเปลยนแปลงในผลตภาพการผลตทแตกตางกนระหวางสาขาการผลตแลวจะทาใหโครงสรางการผลตรายสาขาของประเทศไทยแตกตางไปจากทแสดงไว

โครงสรางภาคการผลต (ณ ราคาคงท) 2550 2555 2560 2565 2570 กรณตา เกษตร 8.84 8.24 7.60 7.00 6.47 อตสาหกรรม 41.83 42.16 42.44 42.79 43.42 เกษตร 5.69 5.41 4.75 4.02 3.39 แรงงาน 12.33 12.25 12.14 12.01 11.84 ทนและเทคโนโลย 19.36 20.41 21.55 22.83 24.33 อนๆ 4.44 4.10 4.00 3.92 3.86 บรการ 49.33 49.60 49.96 50.22 50.12 กอสราง 2.35 2.10 1.91 1.77 1.66 ขนสง 10.19 10.23 10.33 10.41 10.40 อนๆ 36.79 37.27 37.72 38.04 38.05 กรณฐาน เกษตร 8.84 8.24 7.60 7.00 6.48 อตสาหกรรม 41.83 42.15 42.46 42.88 43.64 เกษตร 5.69 5.42 4.76 4.03 3.37 แรงงาน 12.33 12.24 12.14 12.01 11.84 ทนและเทคโนโลย 19.36 20.41 21.59 22.96 24.61 อนๆ 4.44 4.08 3.97 3.88 3.82 บรการ 49.33 49.62 49.94 50.12 49.88 กอสราง 2.35 2.28 2.20 2.13 2.08 ขนสง 10.19 10.24 10.36 10.45 10.45 อนๆ 36.79 37.10 37.39 37.54 37.36 กรณสง เกษตร 8.84 8.23 7.60 7.01 6.51 อตสาหกรรม 41.83 42.13 42.47 42.96 43.84 เกษตร 5.69 5.42 4.78 4.04 3.36 แรงงาน 12.33 12.24 12.13 12.00 11.81 ทนและเทคโนโลย 19.36 20.42 21.63 23.09 24.89 อนๆ 4.44 4.06 3.93 3.84 3.77 บรการ 49.33 49.64 49.94 50.03 49.66 กอสราง 2.35 2.46 2.51 2.53 2.55 ขนสง 10.19 10.25 10.38 10.49 10.46 อนๆ 36.79 36.93 37.04 37.02 36.65

-30-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

1.2.5 ในดานภมทศนของการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ แมวาโครงสรางแบบจาลองจะไมครอบคลมดานการกระจายรายไดกตาม17 แตแนวโนมพลวตของการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจดงกลาวขางตนอาจตอกยาปญหาความเหลอมลาในดานการกระจายรายได และความเหลอมลาของความเจรญเตบโตระหวางพนท โดยเฉพาะพลวตของการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทจะถกขบเคลอนโดยการผลตสนคาอตสาหกรรมทนเขมขนและเทคโนโลยเขมขนเพอการสงออกมากขน เนองจากอตสาหกรรมเหลานมความเชอมโยงกบอตสาหกรรมและภาคบรการทตงอยในเขตกรงเทพและปรมณฑล และหวเมองหลกเพยงไมกแหงเทานน ดงนนชองทางความเชอมโยงของอตสาหกรรมทนและเทคโนโลยเขมขนกบภาคชนบทจงจากดอยเพยงคาแรงทสงกลบไปยงชนบทซงเกอกลการขยายตวของภาคบรการในระดบพนท ในขณะเดยวกนการพงพงราคาสนคาเกษตรในตลาดโลกอาจจะไมเพยงพอตอการยกระดบรายไดของเกษตรกรชนบทและลดความเหลอมลาทางรายไดและความเหลอมลาระหวางเมองและชนบทหากผลตภาพการผลตรวมของภาคการเกษตรไมปรบตวดขนอยางมนยสาคญ

1.2.6 สรปภาพรวมแนวโนมเศรษฐกจในระยะ 20 ปขางหนา สรปไดวา (1) เศรษฐกจไทยมศกยภาพทจะขยายตวไดระหวางเฉลยรอยละ 4.5 ถงรอยละ 6.5 ตอป ขนอยกบการผลกดนขดความสามารถในการดแลขบเคลอนการการลงทนและการพฒนาผลตภาพการผลตเปนสาคญ (2) การขยายตวของเศรษฐกจไทยมแนวโนมทจะชะลอตวลงจากการชะลอตวและการลดลงของกาลงแรงงานและมแนวโนมทจะชะลอตวแรงมากขนกวาทประมาณการไวหากการเปลยนแปลงเขาสโครงสรางประชากรผสงอายทาใหอตราการออม (Saving rate) ลดลงและสงผลกระทบตอขดความสามารถในการลงทนในอกทอดหนง (3) ในทกกรณของขอสมมตดานการลงทนและผลตภาพการผลต เศรษฐกจไทยมแนวโนมทจะมระดบการพงพงมากขนทงในดานการสงออกและดานการผลตทจะขบเคลอนโดยการผลตสนคาทนเขมขนและเทคโนโลยเขมขนมากขน ในขณะทสดสวนของภาคการเกษตรมแนวโนมลดลงอยางตอเนอง (4) นอกเหนอจากการพงพงในโครงสรางทางเศรษฐกจดงกลาวแลว การเพมขนของประสทธภาพการผลตโดยรวมในภาคอตสาหกรรมทนและเทคโนโลยเขมขนสวนหนงยงตองอาศยความกาวหนาทางเทคโนโลยในการผลตจากตางประเทศ18

1.2.7 ภายใตแนวโนมอตราการขยายตวทางเศรษฐกจดงกลาว ประเทศไทยจะตองใชเวลาประมาณ 40 - 58 ป ในการยกระดบมาตรฐานการครองชพใหทดเทยมกบมาตรฐานการครองชพของประชาชนในกลมประเทศอตสาหกรรม19 ในขณะเดยวกนประเทศไทยม

17 เนองจากขอจากดดานบญชเมตรกซทางสงคมทใชอยในปจจบน อยางไรกตามสานกบญชประชาชาตกาลงอยในระหวางการจดทาบญชเมตรกซทางสงคมทคาดวาจะสามารถนามาวเคราะหในประเดนดงกลาวอยางละเอยดมากขน 18 แมวาการสงออกสนคาเทคโนโลยเขมขน ตาม Classification ของไทยจะเปนสนคาสงออกสาคญแตจากการศกษาของธนาคารโลกพบวาสนคาสงออกสาคญในกลมดงกลาวไมได Embedded เทคโนโลย นวตกรรม หรอความคดสรางสรรค คดคนโดยคนไทย และสวนใหญแลวประเทศไทยยงคงมฐานะเปนผประกอบชนสวนใน Production chain โดยพงพงทนและเทคโนโลยจากตางประเทศ 19 วดโดยรายไตตอหวและคานวณจากผลการศกษาของ Commission on Growth and Development ทวาหากกลมประเทศอตสาหกรรมขยายตวในระดบเฉลยรอยละ 2.04 ตอปและประเทศไทยขยายตวในอตราเฉลยรอยละ 6.2 ตอป ประเทศไทยจะตองใชเวลาประมาณ 45 ปในการยกระดบรายไดตอหวใหเทาเทยมกบประเทศอตสาหกรรม ในขณะทจนและมาเลเซยจะสามารถยกระดบรายไดตอ

-31-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

แนวโนมทจะมความเสยงทางเศรษฐกจทเกดจาก (1) การชะลอตวทางเศรษฐกจทเกดจากการชะลอตวของการลงทน (2) ความไมสมดลทเกดจากโครงสรางทางเศรษฐกจซงมแนวโนมพงพงตางประเทศมากขนทงในดานการสงออก การผลต และความกาวหนาทางเทคโนโลย (3) ความไมสมดลของพลวตการขบเคลอนทางเศรษฐกจทอาจกอใหเกดความแตกตางทางดานรายไดและระดบการพฒนาระหวางพนทมากขน ดงนนประเดนการพฒนาเศรษฐกจมหภาคในระยะยาวภายใตกรอบการวเคราะหขางตนจงยงคงตองใหความสาคญกบการดแลใหมการขบเคลอนในการสงเสรมการลงทนทงในดานกายภาพและองคความร การเสรมสรางดแลดานผลตภาพการผลตทงในดานผลตภาพการผลตรวมและผลตภาพการผลตของแรงงานเพอเพมศกยภาพและรกษาพลวตของการขยายตวทางเศรษฐกจภายใตขอจากดดานทรพยากร รวมทงลดความเสยงทเกดจากความไมสมดลทางเศรษฐกจทงทมอยเดมและทจะมแนวโนมเพมขน

1.2.8 ในดานการลงทน หากไมนบรวมชวงวกฤตการณทางเศรษฐกจและชวงการฟนตวจากภาวะวกฤต อาจกลาวไดวาประเทศไทยประสบความสาเรจสงในการขบเคลอนใหมการขยายตวดานการลงทนภาคเอกชนในระดบสงและตอเนองรวมทงการวางแผนการลงทนภาครฐใหสอดคลองกบเปาหมายและยทธศาสตรการพฒนาในแตละชวง ซงเปนปจจยสาคญในการผลกดนใหเกดการขยายตวทางเศรษฐกจในระดบทนาพอใจ แตอยางไรกตามประเทศไทยยงมจดออนในเรองประสทธภาพของการลงทนทาใหการขยายตวของเศรษฐกจตองมาจากการลงทนในปรมาณสง (Capital accumulation) ในระยะตอไปจงจาเปนตองผลกดนใหประสทธภาพของการลงทนสงขนและใหลาดบความสาคญตอการลงทนในองคความรและทรพยากรมนษยเพมขน และไมจากดอยเฉพาะกบการลงทนทางกายภาพ และกลาวไดวาในดานการดแลใหการลงทนภาคเอกชนใหขยายตวอยางตอเนองนน ตลอดชวงทผานมา ประเทศไทยไดดาเนนนโยบายทเอออานวยใหเกดการสะสมทน โดยเฉพาะอยางยงการรกษาดอกเบยทแทจรงในระดบทเปนบวก การรกษาวนยทางการเงนและการคลง การสงเสรมการลงทน การพฒนาตลาดเงนและตลาดทน ในดานการวางแผนการลงทนภาครฐใหสอดคลองกบยทธศาสตรการพฒนาประเทศ ประเทศไทยไดปรบเปลยนลาดบนาหนกความสาคญของการลงทนในแตละชวงของการพฒนา20 ซงแสดงถงขดความสามารถและความยดหยนในการวางแผนชนาเศรษฐกจและมสวนสาคญในการผลกดนการขยายตวของผลตภาพการผลตและการขยายตวทางเศรษฐกจ ดงนน ในระยะ 20 ปขางหนาประเทศไทยยงจาเปนตองรกษาการมาตรการและนโยบายตางๆ เพอกระตนและสนบสนนการลงทนภาคเอกชน ซงยงคงเปนความทาทายเนองจากผลตอบแทนจากการลงทนมแนวโนมทจะอยในระดบตากวาชวงกอนวกฤตการณทางเศรษฐกจ รวมทงใหความสาคญกบผลกระทบตอการลงทนทอาจเกดจากการเปลยนแปลงโครงสรางอายของประชากร ในดานการลงทนภาครฐนน จะตองสนบสนนและเอออานวยตอการเพมขนของผลตภาพการผลต ในขณะทการวางแผนและลาดบความสาคญของการลงทนจะตองคานงถงเปาหมายดานการปรบโครงสรางเศรษฐกจหากแนวโนมความไมสมดลของโครงสรางเศรษฐกจดงกลาวขางตนไมสอดคลองกบทศทางและเปาหมายการพฒนาประเทศในระยะยาว หวใหเทากบประเทศอตสาหกรรมไดภายในระยะเวลา 23 ปและ 35 ปหากสามารถรกษาระดบอตราการขยายตวเฉลยทรอยละ 10.1 และรอยละ 6.4 ตามลาดบ 20 เชน การใหความสาคญกบการขนสงและสอสารในชวง แผนฯ 1-2 การใหความสาคญกบโครงขายถนนในชวงแผนฯ 3-4 เพอสนบสนนการขยายตวของภาคเกษตรกรรมและชนบท การใหความสาคญกบอตสาหกรรมพลงงานและเมองอตสาหกรรมในชวงยคทองของภาคอตสาหกรรม ในชวง 2525-2534 และการใหความสาคญกบการลงทนเพอพฒนาคนในชวง 2535-2550

-32-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

1.2.9 ในดานการพฒนาผลตภาพการผลต แมวาการลงทนจะยงมความสาคญในการผลกดนอตราการขยายตวทางเศรษฐกจในระยะ 20 ปขางหนา แตการใชการลงทนเปนแกนหลกในการขบเคลอนเศรษฐกจในอนาคตจะอาจมขอจากดมากขนจากแนวโนมการชะลอตวของการลงทนโดยตรงจากตางประเทศ รวมทงแนวโนมการออมในประเทศทอาจลดลงตามโครงสรางอายของประชากร ภายใตขอจากดดงกลาวประเทศไทยจาเปนตองใหความสาคญกบการพฒนาผลตภาพการผลต ทงในดานผลตภาพการผลตรวม การเพมผลตภาพแรงงานเพอลดขอจากดของปจจยทนในการสรางผลผลตสวนเพม และลดความเสยงของการชะลอตวจากการลงทนซงในเรองนคาดวาหากสามารถเพมผลตภาพการผลตรวมในทกสาขาการผลตอกรอยละ 0.3 จะทาใหศกยภาพการขยายตวทางเศรษฐกจในกรณฐานเพมขนเปนเฉลยรอยละ 5.7621 อยางไรกตาม การวางแผนและลาดบความสาคญของการลงทนในระยะ 20 ปขางหนาจะตองคานงถงเปาหมายดานการปรบโครงสรางการผลตและโครงสรางเศรษฐกจในระยะยาว ทจะเออตอการแกปญหาพนฐานของสงคมทงในดานความยากจนและการกระจายรายได

1.2.10 ในดานการลดความเสยง จากแนวโนมภาวะความไมสมดลทางโครงสรางเศรษฐกจ ความไมสมดลระหวางพนท และความเสยงจากการพงพงภาคตางประเทศ อาจมความจาเปนในการใหความสาคญกบภาคเกษตรมากกวาในชวงทผานมา โดยเฉพาะอยางยงการแกไขปญหาภาวะความถดถอยและความผนผวนของการผลตในภาคการเกษตรทมแนวโนมรนแรงมากขนจากภาวะโลกรอน และมขอจากดดานความหลากหลายทางชวภาพ และมความจาเปนตองใหความสาคญในการพฒนาเกษตรแปรรปและการเชอมโยงภาคเกษตรสภาคอตสาหกรรมและบรการอยางตอเนอง ซงในประเดนนคาดวาหากสามารถเพมผลตภาพการผลตรวมในสาขาเกษตรและสาขาประมงรอยละ 3.5 และ 1.5 ตอปตามลาดบ จะทาใหสดสวนของภาคการเกษตรโดยรวมและอตสาหกรรมเกษตรในกรณฐานในป 2570 อยทรอยละ 10.06 และรอยละ 4.2622 เทยบกบรอยละ 6.54 และรอยละ 3.39 ของกรณฐานทไมมการเพมขนของประสทธภาพการผลตในภาคการเกษตร

1.2.11 ในดานภมทศนของการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ แมวาในการประเมนแนวโนมเศรษฐกจจะไมครอบคลมดานการกระจายรายไดกตาม แตแนวโนมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจในทศทางดงกลาวขางตนตอกยาปญหาความเหลอมลาในดานการกระรายไดทงระหวางสาขาการผลต ระหวางภาคสวนตางๆ ของสงคม และความเหลอมลาของความเจรญเตบโตระหวาง

21 ผลการ Simulate แบบจาลองกรณ Windfall Hick neutral technical progress ทเทาเทยมกนในทกสาขาการผลต 22 ผลการ Simulate แบบจาลองกรณ Windfall Hick neutral technical progress ทไมเทาเทยมกนในระหวางสาขาการผลต

แนวโนมการขยายตวทางเศรษฐกจกรณเพม TFP รอยละ 0.3

51-55 56-60 61-65 66-70 เฉลย

กรณฐาน 5.72 5.94 5.86 5.52 5.76

-33-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

พนท โดยเฉพาะการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจทจะถกขบเคลอนโดยการผลตสนคาอตสาหกรรมทนเขมขนและเทคโนโลยเขมขนเพอการสงออกมากขน ทาใหแรงงานไดรบผลประโยชนนอยและเปนเฉพาะกลมแรงงานทมทกษะสงเปนสาคญ และนอกจากนอตสาหกรรมเหลานนนดงเดมและในปจจบนมความเชอมโยงกบอตสาหกรรมและภาคบรการทตงอยในเขตกรงเทพและปรมณฑล และหวเมองหลกเพยงไมกแหงเทานน ดงนนหากไมเรงผลกดนการกระจายการพฒนาใหเกดผลอยางเปนรปธรรมอยางแทจรงชองทางความเชอมโยงของอตสาหกรรมทนและเทคโนโลยเขมขนกบภาคชนบทกจะยงจากดอยเพยงคาแรงทสงกลบไปยงชนบทซงเกอกลการขยายตวของภาคบรการในระดบพนท ในขณะเดยวกนการพงพงราคาสนคาเกษตรในตลาดโลกนนจะไมเพยงพอตอการยกระดบรายไดของเกษตรกรชนบทและลดความเหลอมลาทางรายไดและความเหลอมลาระหวางเมองและชนบทถาหากผลตภาพการผลตรวมของภาคการเกษตรไมปรบตวดขนอยางมนยสาคญ ซงตองใหความสาคญทงภาคเกษตรเพอการใชและการบรโภคภายในประเทศและเพอการสงออก และโดยเฉพาะการตอยอดสการแปรรปทมความหลากหลายมากขนและมคณภาพและมาตรฐานสงขน

1.2.12 การประเมนแนวโนมเศรษฐกจไทยในระยะยาว เปนเพยงการวเคราะหศกยภาพการขยายตวทางเศรษฐกจภายใตสมมตฐานดานการลงทนและการขยายตวของผลตภาพการผลตโดยไมคานงถงปญหาเสถยรภาพทางเศรษฐกจทอาจเกดขนจากการเปลยนแปลงในวฎจกรเศรษฐกจและความผนผวนของตลาดเงนและตลาดทน รวมทงยนอยบนสมมตฐานของการรกษาวนยทางการคลงของภาครฐ อยางไรกตามภาวะความถดถอยและความซบเซาทางเศรษฐกจในชวงป 2540-2544 ทาใหประเทศไทยเสยโอกาสในการตอยอดการลงทนทไดเพมขนมากขนในชวง 10 ปกอนหนานนใหเกดเปนผลตอบแทนทงในเชงเศรษฐกจและสงคม จงเสยโอกาสในการยกระดบการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและมาตรฐานการครองชพของประชาชน ดงนนการสรางระบบการประกนความเสยงและการบรหารความเสยงในดานเศรษฐกจจงเปนเงอนไขสาคญทประเทศไทยจะตองดาเนนการในระยะตอไปอยางเปนรปธรรม เพอสรางเสถยรภาพทางเศรษฐกจและปองกนไมใหวฎจกรเศรษฐกจมความผนผวนมากเกนไป รวมทงมการเตรยมทางออกสาหรบระบบเศรษฐกจ (Exit strategies หรอ Crisis management system) ไวอยางเปนระบบเพอการดาเนนการทรวดเรวทนตอเหตการณในยามทไดรบผลกระทบจากปจจยเสยงจากภายนอกทอยนอกเหนอการควบคม เชน การเคลอนยายเงนทนทรวดเรวและผนผวน วกฤตพลงงาน วกฤตอาหารโลก เปนตน หรอแมวาภาวะวกฤตทเกดขนภายในประเทศ เชน ภยแลง ภยธรรมชาต และนาทวมอยางรนแรง

2. ภาคการผลต

2.1 สถานภาพปจจบนและการพฒนาภาคการผลตไทยในชวงทผานมา

2.1.1 โครงสรางภาคการผลต มฐานการผลตหลกในภาคอตสาหกรรมควบคกบภาคบรการ โดยทสดสวนการผลตในภาคเกษตรมแนวโนมลดลงตอเนอง สดสวนโครงสรางการผลตสนคาภาคเกษตรกรรม อตสาหกรรม (รวมเหมองแร) และภาค บรการ ในระยะ 3 ทศวรรษเปรยบเทยบกบปจจบนมการเปลยนแปลงจากรอยละ 23, 23 และ 53 ตามลาดบ ในป 523 เปนรอยละ 11, 38 และ 51 ในป 2550 โดยมสดสวนการผลตอตสาหกรรมสงขนอยางเหนไดชดเจน เปนผลจากการมงเนนและใหความสาคญกบภาคอตสาหกรรมมากขนตามนโยบายทดแทนการนาเขาและเสรมการสงออกตงแตแผนพฒนาฯ ฉบบท 5 (2525-2529) เปนตนมา โดยขาดการสรางความพรอมทจะขบเคลอนจากเศรษฐกจทพงพงการเกษตรไปสเศรษฐกจอตสาหกรรม

-34-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

จากการพฒนาดงกลาวสงผลใหเกดการพงพงเศรษฐกจภายนอกประเทศ ทงในรปวตถดบและกงสาเรจรป ทน องคความร และเทคโนโลยมากขน ประกอบกบการขยายตวของภาคการผลตมทมาจากการเพมขนของปจจยการผลตเปนสาคญ และการพงพงเชอเพลงนาเขาเพมสงขนอยางรวดเรว ไดสงผลกระทบตอเศรษฐกจไทยมความออนไหวตอภาวะความผนผวนของเศรษฐกจภายนอก และการเปลยนแปลงของราคาปจจยการผลตไดงาย ดงนน เพอแกไขความเสยงดานเสถยรภาพการผลตและราคาซงเปนผลจากโครงสรางการผลตทเปนอยในปจจบน จงจาเปนตองปรบโครงสรางเศรษฐกจเพอใหสามารถพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก ภายใตบรบทการพฒนาเศรษฐกจและสงคมจากเปลยนแปลงของกระแสโลกและกระแสไทยทสาคญ ทงน ไมวาโครงสรางเศรษฐกจไทยในระยะ 20 ป ขางหนาจะเปนรปแบบใดกตาม ประเดนหลกจะอยทแนวทางทจะเชอมกจกรรมการผลตของทงสามภาค เพอสรางมลคาเพมโดยควบคมผลกระทบดานลบทอาจเกดขนกบสงคมและสงแวดลอมใหนอยทสด

2.1.2 โครงสรางการผลตภาคเกษตร การผลตสาขาพชผลยงคงเปนสาขาการผลตหลกของภาคเกษตรตลอดระยะ 10 ปทผานมา โดยมสดสวนทสงอยางตอเนองคดเปนรอยละ 65 และ 78 ของ GDP ภาคเกษตรในป 2540 และ 2549 ตามลาดบ เทยบกบการผลตสาขาประมงแมจะมมลคาเพมขน แตโครงสรางสดสวนลดลง จากรอยละ 21.2 ในป 2540 เหลอเพยงรอยละ 13.5 ในป 2549

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

2540 2545 2549

โครงสรางการผลตสาขาเกษตร

ประมง

บรการเกษตร

ปาไม

ปศสตว

พช

ทมา: สศช.

0

50

100

150

200

250

300

2531

2532

2533

2534

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

ดชนผลผลตพชผล

ดชนราคาพชผล

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

สดสวน GDP รายสาขา ณ ราคาคงท

เกษตร

บรการและอนๆ

0%

20%

40%

60%

80%

100%

ทมา: สศช.

อตสาหกรรมและเหมองแร

-35-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

พชเศรษฐกจหลกทสาคญและมอตราการขยายตวของผลผลตเฉลยในระยะ 10 ปทผานมาสงคอพชในกลมพลงงาน เชน มนสาปะหลง และปาลมนามน (ขยายตวเพมขนรอยละ 4.3 และ 9 ตามลาดบ) เทยบกบผลผลตพชในกลมอาหาร ขาวเปลอก23 ทมอตราการขยายตวทตากวา (โดยเฉลยเพยงรอยละ 2.8 ตอป) ในขณะทพชในกลมอาหารสตว เชน ขาวโพด ถวเหลอง มอตราการขยายตวโดยเฉลยลดลง

อตราการขยายตวของผลผลตพชผลดงกลาว แมจะมสาเหตมาจากปจจยดานพนทเพาะปลกทจากด (ประมาณรอยละ 37-38 ของพนททงประเทศ) และการเปลยนแปลงของธรรมชาตบาง แตสาเหตหลกทกระทบตอผลผลตนาจะมาจากผลตภาพการผลตมากกวาปจจยดานอน โดยผลตภาพการผลตในภาคเกษตรของไทยเฉลยยงอยในระดบตา และมแนวโนมลดลงเมอเปรยบเทยบกบประเทศคแขง (เฉลยลดลงรอยละ 1.2 ตอป ตงแตป 2540 ถง 2548) ยกเวนสนคาเกษตรทไทยมความไดเปรยบโดยเปรยบเทยบสงและมผลตภาพการผลตทด เชน มนสาปะหลง และยางพารา

หากพจารณาดานราคาสนคาเกษตร พบวาในชวง 2543 ถง 2550 ราคาสนคาปศสตวคอนขางทรงตว ในขณะทราคาสนคาประมงมแนวโนมลดลง โดยเฉพาะราคากง ในสวนราคาพชผล แมจะพบวาสวนใหญมราคาเพมขนอยางตอเนองนบตงแตป 2543 (เฉลยรอยละ 8.8 ตอป) แตยงมบางรายการทยงมปญหาเรองความผนผวนของราคาโดยเฉพาะในกลมไมผลเชน เงาะ ลาไย ทเรยน และกลมพชพลงงาน เชน ออย เปนตน

อยางไรกตาม ตองยอมรบวากลไกขบเคลอนทสาคญทสดของภาคการเกษตรกคอเกษตรกร ความสามารถและความอยรอดของเกษตรกรเปนประเดนทตองใหความสาคญเปนอนดบแรก แมราคาสนคาเกษตรโดยรวมเฉลยจะเพมขน แตเมอพจารณารายไดสทธทเกษตรกรไดรบกอนหกหนสนพบวาเพมขนเพยงเลกนอย เฉลยเพยงรอยละ 3.2 ในชวง 7 ป (ระหวางป 2542-2549) นอกจากนนยงพบวารายไดสทธหลงหกหนสนทเกษตรกรสามารถนาไปจบจายใชสอยไดลดลง ทาใหรายรบสทธของเกษตรกรมคาตดลบและมแนวโนมลดตาลงอยางตอเนอง ซงเปนประเดนปญหาทตองใหความสาคญและวเคราะหอยางจรงจงถงสาเหตและทมาตลอดจนความสมพนธกบปจจยตางๆ เชน ตนทนปจจยทจาเปนสาหรบการผลตทสงขน วธการผลตและเทคโนโลยทไมเหมาะสม การจดการทรพยากรโดยเฉพาะนาและทดนทไมมประสทธภาพ หรอพฤตกรรมการบรโภคทเปลยนไปตอไป

โดยภาพรวม ในภาวะปจจบนทวกฤตการดานอาหารและปญหาพลงงานเปนปญหาสาคญของโลก การผลตพชผลเพอเปนอาหารนบเปนโอกาสของไทยในฐานะผสงออกสนคาเกษตรรายใหญ และการผลตพชผลเพอพลงงานทางเลอกเปนประเดนทาทายทเราตองตระหนกเพอลดการพงพาดานพลงงานจากตางประเทศ ดงนนการสรางความสามารถในการเชอมโยงระหวางภาคการผลตตางๆ ทงเกษตร อตสาหกรรม และบรการใหเออประโยชนซงกนและกนในทศทางทสอดคลองกนทจะสงผลใหการพฒนาภาคเกษตรเพอขบเคลอนเศรษฐกจไทยในระยะ 20 ปขางหนาประสบผลสาเรจได

23

ขาวนาปและขาวนาปรง

-36-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

2.1.3 โครงสรางการผลตภาคอตสาหกรรม ภาคอตสาหกรรมเปนภาคการผลตทมสดสวนสงและขยายตวอยางตอเนอง ปจจบนมสดสวนประมาณรอย 38 ของ GDP24 เปนลาดบสองรองจากภาคบรการมโครงสรางการผลตทสาคญประกอบดวย อเลกทรอนกสและคอมพวเตอร อาหาร สงทอ และยานยนต โดยอตสาหกรรมทมอตราการขยายตวในชวง 10 ปสงทสดคอ ยานยนต (รอยละ 13.07) อเลกทรอนกสและคอมพวเตอร (รอยละ 8.61) เครองจกรและอปกรณ (รอยละ 8.48) และ ผลตภณฑยาง (รอยละ 6.63) ในขณะทอตสาหกรรมสงทอ และปโตรเลยมมอตราการขยายตวตาทสด (รอยละ 0.36 และ 1.47 ตามลาดบ)

เมอพจารณาในมตของพนทจะพบวา ในระยะ 20 ปทผ านมา แมวาสดสวนมลคาเพมภาคอตสาหกรรมจะมการกระจายไปสพนทอนนอกเหนอจากกรงเทพและปรมณฑลมากขนตามการขยายตวของจานวนโรงงานอตสาหกรรมทเพมขนในภมภาคอนๆ โดยเฉพาะภาคตะวนออก ภาคกลาง และภาคตะวนออกเฉยงเหนอ กตาม กรงเทพและปรมณฑลกยงคงเปนแหลงทสรางมลคาเพมภาคอตสาหกรรมสงทสด (ประมาณ รอยละ 52 ของมลคาอตสาหกรรมทงประเทศ)

24 ณ ราคาคงท

โครงสรางการผลตภาคอตสาหกรรม

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

2540 2545 2549

อนๆ

ผลตภณฑยาง

เคมภณฑ

เครองจกรและอปกรณ

เฟอรนเจอร

ผลตภณฑปโตรเลยม

ยานยนต

สงทอ เครองนงหม และเครองหนง

เครองดมและอาหาร

อเลคทรอนคสและคอมพวเตอร

ทมา: สศช.

Manufacturing GRP at current price

0%

20%

40%

60%

80%

100%

1981 1983 1985 1987 1989 1991 1993 1995 1997 2000 2002 2004 2006

WestSouthNorthNorth EastEastCentralBKK

ทมา: สศช.

-37-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

ประเดนการพฒนาภาคอตสาหกรรมทตองใหความสาคญประกอบไปดวยเรองของการใชเทคโนโลยทเปนมตรกบสงแวดลอมเพอสรางมลคาเพม การเพมผลตภาพการผลต และการเชอมโยงไปสอตสาหกรรมตอเนองทมมาตรฐานและคณภาพมากขน ในขณะทฐานเศรษฐกจอตสาหกรรมจาเปนตองขยายตวไปสอตสาหกรรมตนนาทเชอมโยงไปสอตสาหกรรมตอเนอง และธรกจอตสาหกรรมและบรการสรางสรรค (Creative and innovative economy) โดยทอยรวมกบชมชนได ทงน จาเปนตองใหความสาคญตอการพฒนาพนทใหมเพอรองรบอตสาหกรรมและบรการโดยคานงถงความยงยนดวย

2.1.4 โครงสรางภาคบรการ เปนภาคทครองสดสวนสงทสดของ GDP โดยสาขาทสรางมลคาเพมมากทสด คอ การคาสงคาปลก และการขนสงและคมนาคม (รอยละ 28 และ 20 ตามลาดบ) รองลงมาคอ อสงหารมทรพย สาขาการเงนการธนาคาร และโรงแรม/ภตตาคาร (รอยละ 7 ถง 8) สวนสาขาการศกษา การกอสราง และการบรการสขภาพ ยงมสดสวนทตา (เพยงรอยละ 3 ถง 5)

สาขาทมอตราการขยายตวเฉลยสงสดคอ การขนสงและคมนาคม การบรการสขภาพ โรงแรมและภตตาคาร (รอยละ 4.71, 4.22 และ 4.08 ตอป ตามลาดบ) รองลงมาคอการคาอสงหารมทรพย การศกษา และการคาสงคาปลก (รอยละ 3.56, 3.43 และ 1.06 ตอป ตามลาดบ) สาหรบสาขาการเงนการธนาคาร และการกอสรางนนแมจะมอตราการขยายตวเฉลยเปนลบในชวงระหวางวกฤตการการเงนในป 2540-2543 แตพบวาหลงจากนน การขยายตวเปนบวกในอตราทคอนขางสงมาโดยตลอด (เฉลยรอยละ 5 และ 10 ตอป ตามลาดบ)

หากพจารณาภาคการทองเทยวซงเกยวของกบสาขาบรการหลายสาขาเชนโรงแรมและภตตาคาร การบรการสขภาพ และอาจรวมไปถงการขนสงและคมนาคมจะพบวามอตราการขยายตวในระยะ 10 ปทผานมาสงมากถงรอยละ 7.5 ตอปโดยเฉลย จากจานวนนกทองเทยวตางชาต 7 ลานคนในป 2540 เพมเปน 14 ลานคนในป 2550

โครงสรางภาคบรการ

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%70%

80%

90%

100%

2540 2545 2549

การบรการสขภาพ

การกอสราง

การศกษา

การเงนการธนาคาร

โรงแรมและภตตาคาร

การคาอสงหารมทรพย

อนๆ

การขนสง คมนาคมและคลงสนคา

การคาสงคาปลก

ทมา: สศช.

จานวนนกทองเทยวตางชาตรายป

0

2

4

6

8

10

12

14

16

2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550

ลานคน

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

-38-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

สาหรบแนวโนมในระยะ 20 ปขางหนา ภาคบรการนาจะเปนภาคเศรษฐกจหลกของประเทศ และเปนแหลงสาคญในการสรางงานและรายไดทเกดจากโอกาสและกระแสแนวโนมการเปลยนแปลงทงของโลกและของไทย เชน ความรวมมอในภมภาคในเรองการขนสงและโลจสตกส กระแสการใชบรการ Outsourcing ความสามารถในการเปนศนยกลางการใหบรการสขภาพ/การศกษา และแนวโนมความนยมการทองเทยวเชงวฒนธรรมและธรรมชาต ตลอดจนชอเสยงและความเปนเอกลกษณของอาหารไทยทไดรบการยอมรบมากขน กระแสและปจจยเหลานจะมสวนชวยให GNP และ GDP ของไทยขยายตวไปพรอมๆ กนได

2.1.5 โครงสรางการลงทนโดยตรงจากตางประเทศ การลงทนโดยตรงจากตางประเทศในระยะ 10 ปทผานมามความเปลยนแปลงในโครงสรางจากเดมทอย ในภาคอตสาหกรรมและสถาบนการเงนเปนสวนใหญ มาเปนการลงทนในภาคการคาและบรการมากขนจนกลายเปนหนงในสองของภาคการลงทนจากตางประเทศทครองสดสวนรวมกนมากประมาณรอยละ 60 ของการลงทนจากตางประเทศทงหมด

พจารณาการลงทนจากตางประเทศในภาคอตสาหกรรม พบวาตงแตป 2531 เปนตนมามการลงทนเพมสงขนอยางชดเจนและตอเนองมาจนถงปจจบน โดยอตสาหกรรมทมการลงทนมากทสดคออตสาหกรรมไฟฟาและอเลกทรอนกส และอตสาหกรรมเครองจกรกลและอปกรณการขนสง แตอยางไรกตาม แมการลงทนจากตางประเทศจะมสวนสาคญตอการพฒนาเศรษฐกจไทยอยางมากในระยะสองทศวรรษทผานมา โดยคดเปนสดสวนตอ GDP ประมาณรอยละ 6-7 แตการลงทนในบางอตสาหกรรมกกอใหเกดผลกระทบอยางกวางขวางโดยเฉพาะ กระทบตอทงผลตภาพและโครงสรางการผลตภาคเกษตร กระทบตอสงแวดลอม กระทบตอวถชวตชมชนและแรงงาน และกระทบตอความสามารถในการพงพาตนเอง เปนตน เหลานเปนปญหาทตองใหความสาคญ ดงนนแนวโนมของการลงทนจากตางประเทศในระยะตอไปจาเปนตองใหความสาคญตอการลงทนทกอใหเกดผลกระทบในเชงบวกตอการพฒนาผประกอบการและแรงงานไทย ซงมความเกยวเนองกบการพฒนาเทคโนโลย นวตกรรม การวจยพฒนา และการสรางทกษะความชานาญของแรงงานและผประกอบการ

การสงเสรมลงทนในตางประเทศของนกลงทนไทย (Outward FDI) เพอใหไดมาซงมลคาเพม (Importation of foreign GDP) จะมสวนชวยในการเพมสดสวนของผลตภณฑมวลรวมประชาชาต (GNP) ใหมากขนและใกลเคยงกบผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) ไดในอนาคต

การลงทนโดยตรงจากตางประเทศในภาคอตสาหกรรม

0

500

1,000

1,500

2,000

2,500

25132517

25212525

25292533

25372541

25452549

ทมา:ธนาคารแหงประเทศไทย

mil.

US

Food & sugar

Textiles

M etal & non metallic

Electrical appliances

สดสวนการลงทนจากตางประเทศ (FDI Inflow)

Industry

Financial institutions

Trade

0%

20%

40%

60%

80%

100%

Industry Financial inst itut ions Trade Construct ion

Agriculture M ining & quarrying Services others

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

Others

-39-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

2.1.6 โครงสรางการคาระหวางประเทศ การคาระหวางประเทศของไทยในระยะ 10 ปทผานมา แมวาจะเกนดลและขาดดลในสดสวนทไมตางกนมากนกมาโดยตลอด แตหากพจารณามลคาการคาจะพบวาสงขนอยางตอเนองและมมลคาประมาณ 1.2 เทาของ GDP

จากโครงสรางการสงออก พบวามการปรบเปลยนโครงสรางการผลตจากอตสาหกรรมทใชแรงงานในสดสวนทสงมาเปนการผลตทใชเทคโนโลยมากขน (ประมาณรอยละ 70 ของมลคาสงออก) สนคาสงออกสาคญทสรางมลคาสงทสด 3 อนดบแรกเปนสนคาอตสาหกรรม คอ คอมพวเตอรและชนสวน รถยนตและชนสวน และแผงวงจรไฟฟา สาหรบสนคาเกษตรทสรางมลคาสงออกมากคอ ยางพารา ขาว มนสาปะหลง และสวนหนงสงออกในรปผลตภณฑอาหารแปรรป ในขณะทโครงสรางการนาเขาสวนใหญจะเปนการนาเขาสนคาทน และวตถดบ เชน ปโตรเลยม และเครองจกร (รวมกนมากกวารอยละ 55 ของการนาเขาทงหมด)

พจารณาดานตลาดสงออกของไทย พบวาในระยะทผานมามการปรบโครงสรางตลาดจากเดมทพงพาตลาดหลกเชน สหรฐอเมรกา ญปน และยโรป เปนหลก ไปสประเทศทเปนตลาดใหมๆ มากขน เชน จน ตะวนออกกลาง และอาเซยน

ดลการคาของไทย

0.00

1.00

2.00

3.00

4.00

5.00

6.00

2540 2541

2542 2543

2544 2545

2546 2547

2548 2549

2550

ลานบาท

0.00

2.00

4.00

6.00

8.00

10.00

12.00

ลานบาทสนคาออก

สนคาเขา

ดลการคา

มลคาการคา

ทมา: ธนาคารแหงปรเทศไทย

สดสวนสนคาอตสาหกรรมสงออก

0%10%20%30%40%50%60%70%80%90%

100%

2538 2540 2542 2544 2546 2548 2550

ใชแรงงาน ใชเทคโนโลยสง ใชวตถดบภายในประเทศ สนคาอตสาหกรรมอนๆ

ทมา: ธนาคารแหงประเทศไทย

ใชแรงงาน

ใชเทคโนโลยสง

ใชวตถดบในประเทศ

-40-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

2.1.7 ผลตภาพการผลตรายสาขาการผลต ภาพรวมของการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจไทยในระยะยาวชวงป 2528-2548 นน สวนใหญมทมาจากการเพมแรงงานและการสะสมทน ในขณะทผลตภาพการผลตรวม (Total Factor Productivity, TFP) และคณภาพแรงงาน25เปนทมาของการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจเพยงเลกนอย ทงนหลงจากวกฤตเศรษฐกจในป 2540 จนถงปจจบนการสะสมทนยงคงอยในระดบตา กลาวคอ สดสวนของการลงทนภาคเอกชนตอผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศเพมขนเพยงเลกนอยในชวงเวลาดงกลาว และยงคงอยในระดบตาเมอเทยบกบระยะกอนวกฤต (ป 2550 อยทรอยละ 18 ของ GDP เทยบกบรอยละ 22 ของ GDP ในชวงทศวรรษ 1980 หรอปพ.ศ. 2523) เมอพจารณาในรายสาขาการผลต จะพบวาสาขาเกษตรกรรมซงรองรบคนวางงานขนาดใหญมระดบการเตบโตของผลผลตทตา โดยการจางงานลดตาลง ในขณะทการสะสมทนเพมขนอยางมาก และระดบผลตภาพการผลตรวมเพมขนแตยงคงนอยกวาของสาขาอตสาหกรรม สาหรบสาขาอตสาหกรรม การเตบโตสวนใหญเกดจากการเพมแรงงานและทน แมวาการสะสมทนจะลดตาลงอยางรวดเรวภายหลงป 2540 สวน ผลตภาพการผลตรวมแมจะเพมขนแตอยในระดบคอนขางตา โดยสวนใหญเปนอตสาหกรรมในลกษณะรบจางผลตซงมระดบนวตกรรมตาและมการนาเขาสนคาทนจากตางประเทศ ในขณะท สาขาบรการมการเตบโตของผลผลตคอนขางชาเมอเปรยบเทยบกบอตสาหกรรม โดยการเตบโตของผลผลตบรการสวนใหญมาจากปจจยดานแรงงาน และผลไดสวนเพมมาจากระดบการสาเรจทางการศกษาและผลตภาพแรงงาน ขณะทการสะสมทนมผลตอการเตบโตในระดบปานกลาง สวนผลตภาพการผลตรวมคอนขางตาและอยในระดบตดลบ ซงเปนผลจากหลงจากวกฤตเศรษฐกจป 2540 ซงสาขาการเงนไดรบผลกระทบอยางหนกและสงผลตอเนองถงสาขาบรการอนๆ โดยเฉพาะการคา ตลอดจนระดบผลผลตและการลงทน

ผลตภาพการผลตเฉลยชวงป 2528-2548 แยกรายสาขาการผลต

เศรษฐกจรวม เกษตร อตสาหกรรม บรการ อตราการขยายตวของผลผลต 5.9 2.8 7.6 5.4 มทมาจาก: • แรงงาน 2.6 0.5 4.9 4.5 • ทน 2.0 1.9 1.9 0.9 • คณภาพแรงงาน (การศกษา) 0.4 0.2 0.4 0.4 • ผลตภาพการผลตรวม (TFP) 0.9 0.2 0.4 -0.4

ทมา NESDB and the World Bank (2008) Measuring Output and Productivity in Thailand’s Services-producing Industries

จากผลการศกษาดานผลตภาพการผลตโดยเฉพาะผลตภาพการผลตรวม และผลตภาพทมาจากคณภาพของคน สะทอนถงเงอนไขสาคญลาดบแรกของการพฒนาประเทศใหมความสาเรจไปสระบบเศรษฐกจทเนนการพฒนาคนและการศกษาใหเปนฐาน ดงนน ควรใหความสาคญอยางจรงจงตอการพฒนาคนทงในระบบการศกษาและนอกระบบการศกษา (การเรยนร

25

จากการศกษาของ สศช.และธนาคารโลก (2551) ในการวดผลตภาพการผลต ไดมการเพมรายละเอยดของปจจยดานการศกษาในการวดผลตภาพการผลตของแรงงาน โดยการใชดชนอยางงายของระดบการศกษาทสาเรจ (Index of Educational Attainment) ในการปรบขอมลแรงงาน และมขอสมมตฐานคอในแตละหนงปของการศกษาทเพมขน (Year of schooling) จะทาใหผลตภาพแรงงานเพมสงขนในอตราคงท นอกจากน ยงไดมการรวมประมาณการรายไดของผทดาเนนธรกจของตนเอง (self-employed workers) เปนสวนหนงของรายไดจากปจจยแรงงานดวย (ดรายละเอยดใน Measuring Output and Productivity in Thailand’s Services-producing Industries)

-41-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

ตลอดชวต) รวมทงการพฒนาและฝกอบรมทกษะแรงงานใหสอดคลองกบการพฒนาเศรษฐกจและความตองการของภาคการผลต โดยมแผนการผลตคนทมคณภาพ เชน พฒนาทกษะความชานาญในภาษาตางประเทศอนๆ เพมเตมจากภาษาองกฤษ แกไขการขาดแคลนแรงงานในระดบอาชวะศกษา นอกจากน ในการพฒนาคณภาพคนและการศกษาตองไมจากดเฉพาะเรองการกระจายอานาจการศกษา และการแบงเขตพนทการศกษา แตตองครอบคลมถงสาระสาคญ 3 ดาน ประกอบดวยการพฒนาหลกสตร การพฒนาและการสรางแรงจงใจใหกบคร26

2.1.8 ความสามารถในการแขงขนของประเทศไทย โดยภาพรวมความสามารถในการแขงขนของประเทศปรบตวดขน ทงจากการจดอนดบของสถาบน IMD และ สถาบน WEF แตอยางไรกตาม เมอเปรยบเทยบกบประเทศคแขงในภมภาคเดยวกน แมวาประเทศไทยจะมอนดบความสามารถในการแขงขนสงกวาประเทศอนโดนเซย และฟลปปนส แตเมอเทยบกบมาเลเซยแลว ประเทศไทยมอนดบความสามารถในการแขงขนทตากวามาเลเซยมาอยางตอเนอง และมพลวตรในการยกระดบความสามารถในการแขงขนทชากวา โดยปจจบนในป 2551 มาเลเซยอยในอนดบ 19 และไทยอยในอนดบท 27 ในขณะทในป 2546 มาเลเซยอยในอนดบท 21 และไทยอยในอนดบท 30 (การจดอนดบของ IMD)

(1) ในป 2551 ภาพรวมความสามารถในการแขงขนของไทย (จดอนดบโดย The International Institute for Management Development, IMD) ปรบตวดขนถง 6 อนดบ (จากอนดบท 33 ในป 2550 เปนอนดบท 27 ป 2551) แตอยางไรกตาม เปนการปรบไปสอนดบทใกลเคยงกบอนดบในชวงป 2546-2549 (ในแตละปจานวนประเทศทไดรบการจดอนดบไมเทากนและมการเปลยนแปลง) นน สาหรบการปรบตวทดในป 2551 น เปนผลจากปจจยการแขงขนทง 4 ดาน คอ สมรรถนะเศรษฐกจโดยรวม ประสทธภาพของภาครฐ ประสทธภาพของภาคเอกชน และโครงสรางพนฐาน ไดปรบตวดขนอยางกาวกระโดดมาสลาดบทดขน

อนดบขดความสามารถในการแขงขนของไทย (โดย IMD)

ป อนดบโดยรวม สมรรถนะเศรษฐกจ

โดยรวม ประสทธภาพของ

รฐบาล ประสทธภาพของ

ภาคธรกจ โครงสรางพนฐาน

2546 28 13 18 25 43 2547 26 9 20 21 42 2548 25 7 14 25 39 2549 29 19 20 25 42 2550 33 15 27 34 48 2551 27 12 22 25 39

ทมา: IMD World Competitiveness Yearbook 2007-2008 (เปนการจดอนดบจาก 55 ประเทศ)

จากขอมลรายละเอยดของ IMD27 พบวา ปจจยการแขงขนดานโครงสรางพนฐานซงเคยเปนจดออนของไทยมาโดยตลอด ไดมการปรบตวดขนอยางเดนชด โดยเฉพาะอยางยง โครงสรางพนฐานดานวทยาศาสตรของไทยมลาดบทดขนอยางกาวกระโดดจากป 26 ผลการประชมระดมความคดเหนรวมกบภาคเอกชนตอวสยทศนเศรษฐกจไทย...สป 2570 เมอวนจนทรท 21 กรกฎาคม 2551 ณ สศช. 27 ดรายละเอยดใน IMD 2008

-42-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

2550 ในลาดบท 49 มาสลาดบท 37 ในป 2551 (ทงนสวนหนงเปนเพราะอนดบของปจจยยอย Science Degree ไดเลอนจากอนดบท 43 ในป 2550 เปนอนดบ 1 ในป 2551 และปจจยยอยอนๆ ในกลมนทปรบตวดขน 7-8 อนดบ) ในขณะทโครงสรางพนฐานดานอนๆ ทงดานกายภาพ เทคโนโลย สขภาพและสงแวดลอม และการศกษา มความสามารถในการแขงขนในอนดบทดขนเชนกน แตอยางไรกตาม มขอสงเกตทสาคญคอ ความสามารถในการแขงขนดานผลตภาพและประสทธภาพ (ภายใตปจจยดานประสทธภาพของภาคเอกชน) ยงอยในอนดบท 48 ตอเนองมาตงแตป 2547 จนถงปจจบน ซงสะทอนถงความจาเปนและการใหความสาคญตอการขบเคลอนมาตรการดานการสงเสรมและเพมผลตภาพและประสทธภาพทางเศรษฐกจเพอเปนปจจยบวกตอการยกระดบความสามารถในการแขงขนของประเทศตอไป

(2) ในทานองเดยวกน ความสามารถในการแขงขนของไทยโดยการจดลาดบของ World Economic Forum (WEF) มอนดบทดขนจาก 35 (ป 2549-2550) เปนอนดบท 28 (2550-2551) ทงน เปนผลมาจากปจจยการแขงขนพนฐาน เชน การปรบปรงดานโครงสรางพนฐาน และดานสขภาพและการศกษาขนพนฐาน และปจจยดานประสทธภาพ ไดแก ดานความพรอมในการบเทคโนโลย และการศกษาและฝกอบรมมการปรบตวทดขนดวย แตอยางไรกตาม ปจจยดานนวตกรรม และปจจยดานประสทธภาพในมตประสทธภาพของตลาด ปรบตวในทศทางทแยลง

อนดบขดความสามารถในการแขงขนของไทยใน (โดย WEF)

ประเทศไทย 2548-2549

2549-2550 2550-2551

จานวนประเทศ 117 125 131 Global Competitiveness Index (GCI) 33 35 28 1. Basic Requirements 34 38 40 1.1 Institutions 40 40 47 1.2 Infrastructure 37 38 27 1.3 Microeconomic 11 28 30 1.4 Health and Primary Education 85 84 63 2. Efficiency Enhancers 41 43 29 2.1 Higher Education and Training 43 42 44 2.2 Market Efficiency 29 31 - 2.2.1 Goods Market Efficiency - - 34 2.2.2 Labour Market Efficiency - - 11 2.2.3 Market Size - - 17 2.3 Technology Readiness 49 48 45 3. Innovation Factors 38 36 39 3.1 Business Sophistication 39 40 40 3.2 Innovation 38 33 36

ทมา: WEF, World Economic Forum

-43-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

2.2 ภาพอนาคตของภาคการผลต ในระยะ 20 ปขางหนา

จากการวเคราะหแนวโนมสภาวะการพฒนาของโลก (ในบทท 1) ซงประกอบดวย ภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ การเปลยนแปลงโครงสรางประชากร การเงนโลก พลงงานและความมนคงดานอาหาร การรวมกลมทางเศรษฐกจ เทคโนโลย และการพฒนาพนททงในมตของเมองและชนบท ผนวกการการวเคราะหการพฒนาภาคการผลต การคา และการลงทนในชวงทผานมาและสถานการณปจจบน (ตามขอ 2.1) ไดนามาประมวลภาพอนาคตและแนวโนมของภาคการผลต ทงเกษตรกรรม อตสาหกรรม บรการ รวมทง การคา และการลงทน ในระยะ 20 ป ขางหนา ดงน

2.2.1 ภาคเกษตรกรรม

1) ภาคเกษตรไทยมโอกาสในการผลตและสงออกสนคาพชอาหารและพลงงานมากขน เนองจากปจจยบวกทสาคญ ดงน

(1) ปรมาณความตองการสนคาเกษตรและอาหารยงคงขยายตวแมจะมอตราการขยายตวทลดลงกตาม โดย FAO ประมาณการการขยายตวของปรมาณความตองการสนคาเกษตรและอาหารของโลกจะลดลงจากรอยละ 2 ในชวงป 1989-99 เหลอเพยงรอยละ 1.5 ในชวงป 1997-99 ถงป 2030 ทงนมสาเหตสาคญ จาก การเตบโตของจานวนประชากรของโลกจะขยายตวในอตราทลดลง จากรอยละ 1.6 ในชวงป 1997-99 เหลอ รอยละ 0.9 ในป 2030 และปรมาณการบรโภคอาหารของประชากรโลกเรมเขาสระดบทเหมาะสมมากขน โดยคาดวา ปรมาณการบรโภคอาหารของประชากรโลก จะเพมขนจาก 2,803 กโลแคลอร/คน/วน ในชวงป 1997-99 เปน 3,050 กโลแคลอร/คน/วน ในป 2030 ใกลเคยงกบปรมาณการบรโภคของประชากรในประเทศอตสาหกรรม สงผลใหการบรโภคโดยรวมในอนาคตจะมการเตบโตในอตราทลดลง

(2) การเปลยนแปลงของสภาพภ มอากาศและภยธรรมชาตสงผลตอภาพรวมการผลตสนคาเกษตรของโลก ภยธรรมชาตหลากหลายรปแบบทอาจเกดขนอยางตอเนองกบหลายประเทศโดยทไมสามารถคาดการณได ยอมสงผลกระทบตอภาวะการผลตและการตลาดสนคาเกษตรและอาหารในตลาดโลก ซงหากประเทศไทยสามารถวางแนวทางปองกนภยพบตมใหเกดขนกบพนทการผลตทางการเกษตร และเพมประสทธภาพการผลตทางการเกษตรเพอเพมผลผลตเกษตรในภาพรวมไดมากเทาใด ยอมเทากบเปนการขยายโอกาสของสนคาพชอาหารและพชพลงงานของไทยไดมากขนตามไปดวย นอกจากน ภาคเกษตรไทยยงตองมการปรบปรงกระบวนการผลต เกบเกยว แปรรป และการตลาด บนพนฐานการพฒนาองคความรในดานผลกระทบและแนวทางการปรบตวของภาคเกษตรไทย จากการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศโลก ทยอมสงผลกระทบตอภาคเกษตรไทยอยางหลกเลยงมได

-44-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

(3) ตลาดพลงงานโดยเฉพาะตลาดนามน จะมบทบาทสาคญตอการปรบตวของราคาสนคาพชพลงงานและพชอาหาร โดยเมอราคานามนเพมสงขนอยางตอเนอง จะทาใหมความตองการใชพชพลงงานมากขนและราคาผลผลตจากพชพลงงานทสงขน ซงจะทาใหมการปรบเปลยนพนทและการผลตพชอาหารไปสพชพลงงานมากขน ทาใหราคาผลผลตอาหารสงขนตามไปดวย จงนบเปนโอกาสของเกษตรกรไทยทจะไดรบประโยชนจากราคาสนคาเกษตรในตลาดโลกทจะสงขนในอนาคต

2) ครวเรอนเกษตรกรและชมชน มแนวโนมทจะขาดความมนคงดานอาหารมากขน เนองจากภาวะราคาสนคาเกษตรทจะเพมสงขนอยางตอเนอง ทาใหการผลตพชและสนคาเกษตรเปนไปเพอตอบสนองตอระบบตลาดมากยงขน จนอาจทาใหเกษตรกรละเลยการผลตพชอาหารเพอการบรโภคในครวเรอนและไมสามารถรกษาความมนคงอาหารในครวเรอนและชมชนไดในระยะยาว นอกจากน ผลกระทบจากราคาสนคาเกษตรทจะเพมสงขนยงกระทบตอภาวการณดารงชพของประชาชนโดยรวมอกดวย

3) ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมจะไดรบผลกระทบจากการขยายกจกรรมทางการเกษตร ความตองการพชอาหาร และพชพลงงานในตลาดโลกทเพมขนอยางมากในอนาคต ซงเปนโอกาสของภาคเกษตรไทยนน อาจสงผลตอการอนรกษและบรหารจดการทรยพากรธรรมชาตและสงแวดลอมของไทย โดยเฉพาะการรกลาพนทปาไม การใชปยเคมและยาปราบศตรพชทเพมขนซงจะสงผลตอคณภาพชวตและสภาพแวดลอม และ ความเสอมโทรมของทรพยากรดน รวมทงการขาดแคลนทรพยากรนาเพอการเกษตร นอกจากนน การควบคมสดสวนพนทเพาะปลกพชพลงงานและพชอาหารใหเหมาะสม กจะเปนประเดนเชงนโยบายทตองการความชดเจน โดยเฉพาะกบประเทศไทยซงเปนประเทศเกษตรกรรมและมพนทอยอยางจากด

2.2.2 ภาคอตสาหกรรม

1) ความสามารถในการแข ง ขนจะลดลง เ น องจากความกาวหนาของเทคโนโลย และการผสมผสานของเทคโนโลยไดกอใหเกดเทคโนโลยนวตกรรมใหม ซงจะนาไปสการชนาตลาด ดงนน ความสามารถในการแขงขนในอนาคตจงขนอยกบความเรวและความแตกตางของสนคา ในขณะทภาคอตสาหกรรมไทยยงมจดออนในเรองของการเชอมโยงระหวางวทยาศาสตรและเทคโนโลยไปสภาคการผลต รวมทงยงขาดบคลากรรองรบในเรองดงกลาว ซงเหนไดจากการจดอนดบความสามารถในการแขงขนดานโครงสรางพนฐานดานวทยาศาสตร ของ IMD และความสามารถของภาคธรกจในการรบเทคโนโลยใหมของ WEF ทระบวาไทยยงออนดอยและปรบตวไดชา

2) การสงเสรมอตสาหกรรมขนาดใหญภายในประเทศจะเปนไปไดยากขน จากโครงสรางของภาคอตสาหกรรมไทยในปจจบนทสวนใหญเปนอตสาหกรรมขนาดใหญ และกระบวนการผลตมผลกระทบตอสภาพแวดลอมคอนขางสง แตจากสถานการณภาวะโลกรอนทาใหเกดกระแสอนรกษสภาพแวดลอม นามาซงกระแสการตอตานจากประชาชนและชมชนในการกอสรางอตสาหกรรมขนาดใหญ ซงจะสงผลตอการพฒนาทตองการใหประเทศไทยเปนฐานการผลตของอตสาหกรรมในภมภาคเอเชย เชน อตสาหกรรมเหลกและเหลกกลา อตสาหกรรมยานยนตและชนสวน และอตสาหกรรมไฟฟาและอเลกทรอนกส เปนตน

-45-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

3) ปญหาการขาดแคลนแรงงานจะทวความรนแรงมากขน ปจจบนประเทศไทยประสบปญหาการขาดแคลนแรงงานในเชงคณภาพ ทงดานแรงงานมทกษะความชานาญไมตรงกบความตองการของภาคอตสาหกรรม และการขาดแคลนแรงงานทมทกษะความชานาญ และจากสถานการณแนวโนมการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรทจะเขาสสงคมผสงอายภายใน 20 ปขางหนา จะยงสงผลทาใหภาคอตสาหกรรมไทยประสบปญหาการขาดแคลนแรงงานมากขน และจะสงผลใหมความตองการใชแรงงานตางดาวทงแรงงานไรฝมอ และแรงงานมฝมอมากขน

อยางไรกตาม การวเคราะหปจจยดานแนวโนมสภาวะแวดลอมกบสถานการณปจจบนของภาคอตสาหกรรมไทยดงกลาวขางตน แมจะเปนสถานการณในดานลบ แตกทาใหเหนโอกาสจากปจจยดงกลาวดวยเชนกน เชน จากแนวโนมสถานการณภาวะโลกรอน และโครงสรางประชากรทจะเขาสสงคมผสงอายทาใหเหนโอกาสในการพฒนาอตสาหกรรมใหมๆ เชน การพฒนาอตสาหกรรมทสะอาด (Clean production) โดยมเทคโนโลยการผลตและการบรหารจดการทเปนมตรกบสงแวดลอมและทรพยากรธรรมชาต รวมทงการผลตสนคาอตสาหกรรมเพอตลาดผสงอาย เปนตน

2.2.3 ภาคบรการ

1) ภาคบรการยงคงรกษาสถานะภาพการเปนแหลงสรางรายไดหลกของประเทศ จากการปรบบทบาทใหสอดรบกบกระแสการเปลยนแปลงทจะเกดขนในอนาคตไดดงน

(1) การสรางสรรคธรกจใหมๆ เพอรองรบการเปลยนแปลงของกระแสโลก อาท ธรกจบรการสขภาพ ธรกจบรการทเกยวเนองกบเทคโนโลยสารสนเทศ ธรกจบรการการรบจางบรหารระบบธรกจ และธรกจบรการเพอบรหารจดการความเสยง เปนตน

(2) การสรางความเชอมโยงกบสาขาการผลตหลกของประเทศ ทงสาขาการเกษตรและอตสาหกรรม เพอชวยสรางมลคาเพมใหกบสนคาในภาคการผลตและธรกจบรการทเกยวเนอง (เชน การนาผลตภณฑพชสมนไพร มาใชในธรกจสปา และการบาบดฟนฟสขภาพ) รวมทงการเปนธรกจสนบสนนภาคการผลตดงกลาว (เชน ธรกจขนสง ประกนภย การเงน เปนตน)

(3) การเชอมโยงกบประเทศเพอนบานหรอในกลมอนภมภาค เพอขยายฐานการผลตและการตลาดของสนคาและบรการ ในสาขาธรกจบรการทมศกยภาพ อาท การทองเทยว การขนสง การศกษา เปนตน

2) ภาคบรการเปนแหลงสรางรายไดและกระจายรายไดใหกบชมชน เพอลดปญหาความเหลยมลาของรายได สามารถชวยแกปญหาหนสน การจางงาน ความยากจน และสดทายชวยแกไขปญหาสงคมไดทงในระดบครวเรอน ชมชน และประเทศ

-46-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

3) สามารถพฒนาตอยอดภมปญญาทองถนดวยองคความรทางวทยาศาสตรและเทคโนโลยสการเปนภมปญญาสากล เพอสนบสนนการขบเคลอนและพฒนาภาคบรการของประเทศสการเปนธรกจบรการสรางสรรค (Creative service) เพอตอบสนองตลาดทกาลงขยายตวไดอยางมประสทธผล

2.2.4 ภาคการคา

1) โครงการสรางตลาดสงออกของประเทศไทยมการกระจายตวมากขน โดยการพงพงตลาดหลก ทงสหรฐอเมรกา และญปนมสดสวนลดลง ขณะทสดสวนการสงออกไปตลาดใหมสงขน โดยประเทศทกลายเปนตลาดสงออกทสาคญมากขนสาหรบประเทศไทย ไดแก ประเทศจน เอเชยในภาพรวม และยโรปตะวนออก มการขยายตวทางเศรษฐกจทเรวกวากลมประเทศอน จงทาใหประเทศเหลานโดยเฉพาะเอเชยกลายเปนเครองจกรขบเคลอนเศรษฐกจโลก ประกอบกบมสดสวนขนาดเศรษฐกจในระบบเศรษฐกจโลกทสงขน

2) รปแบบการทาธรกจการคาเปลยนแปลงไป โดยตลาดการคาบนอนเทอรเนต (E-market place) จะมบทบาทและมลคาเพมขน พาณชยอเลกทรอนกสจะเปนชองทางในการจดหาและการตลาดในการกระจายสนคามากขน การจดซอจดจางทางอเลกทรอนกส (E-auction) ทงในองคกรภาครฐและเอกชน จะถกนามาใชอยางแพรหลายมากขน เพอสรางความโปรงใสและธรรมาภบาลทด

3) ความรวมมอทางเศรษฐกจกบประเทศเพอนบานเพอใหเกดการรวมกลมทเขมแขงเพอสรางอานาจตอรองทางการคาจะมจานวนเพมมากขน จงจาเปนตองเสรมสรางความรความเขาใจใหกบทกภาคสวนในเรองของพนธกรณการคาระหวางประเทศ เพอใหสามารถวางแผนเชงรกในการใชประโยชนจากพนธกรณ รวมทงการเตรยมพรอมเพอรองรบมาตรการทางการคาตางๆ ดวย

4) มาตรการกดกนทางการคาทไมใชภาษจะมบทบาทและถกนามาใชมากยงขน เชน มาตรการสงแวดลอม มาตรการสขอนามย เปนตน

5) กฎระเบยบ/กฎหมายทเปนอปสรรคตอการคาและการลงทนจะมจานวนลดลง ขนตอนกระบวนการนาเขา-สงออก และระยะเวลาในการดาเนนการของภาครฐลดลง เพออานวยความสะดวกทางการคาการลงทน

ประเทศไทยมขดความสามารถในการแขงขนในกลมสนคาอเลกทรอนกสและกลมยานยนตและสวนประกอบมากขนจากการขยายฐานการผลตของบรรษทขามชาต โดยสนคาอเลกทรอนกสมวงจรชวตสนลง เนองจากความกาวหนาทางเทคโนโลยจงทาใหมการปรบเปลยนผลตภณฑเรวขน พรอมทงไดรบประโยชนจากการพฒนาผลตภณฑทมองคประกอบของดจตอลมากขน สาหรบรถยนตมการสงออกไปยงตลาดออสเตรเลยเพมขนภายหลงขอตกลงการคาเสร และการสงออกไปยงตะวนออกกลางเพมขนตามรายไดจากการสงออกนามนทเพมขนมาก

-47-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

2.2.5 ภาคการลงทน

1) สงเสรมการลงทนในสาขาอตสาหกรรมและบรการทไทยมศกยภาพและสามารถสรางมลคาเพมได โดยใหความสาคญกบอตสาหกรรมทประหยดพลงงาน เปนมตรกบสงแวดลอมและชมชน สาหรบการสงเสรมการลงทนโดยเฉพาะในอตสาหกรรมขนาดใหญทอยในขายอาจจะกอใหเกดมลพษ ควรมการกาหนดเงอนไขในการทจะรกษาและดแลสภาพแวดลอม เชน กาหนดเงอนไขใหมการใชเทคโนโลยทสะอาด ประหยดพลงงาน และไดมาตรฐานสากล เปนตน รวมทงกาหนดแผนงานการชวยเหลอชมชนไวดวย เชน กาหนดใหมการจดตงกองทนเพอการพฒนาชมชนบรเวณทตงโรงงานอตสาหกรรม เปนตน

2) มาตรการทางภาษจะถกลดบทบาทลงอยางมาก เนองจากเปดเสรทางการคาระหวางกน สงผลใหอตราภาษสนคาสวนใหญเปนรอยละ 0 การอานวยความสะดวกทางการคา การลงทน และปจจยโครงสรางพนฐานทสนบสนนการคาการลงทน เชน ระบบโลจสตกส ระบบเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร เปนตน จะเปนปจจยสาคญในการดงดดการลงทนจากตางประเทศ

3) การรวมลงทนระหวางประเทศ เพอใหเกดการแลกเปลยนและถายทอดเทคโนโลยการผลตและการบรหารจดการจะมจานวนมากยงขน

4) การลงทนดานการวจยและพฒนา ทงทดาเนนการเองภายในองคกรและการจางองคกรภายนอก รวมถงการตอยอดภมปญญาทองถนเพอใหเกดการลงทนในเชงพาณชย จะมบทบาทมากยงขน โดยเฉพาะการสรางมลคาเพมจากความคดสรางสรรค

5) การเขาไปลงทนในประเทศเพอนบานของผประกอบการไทยจะมจานวนเพมมากขน เพอแกปญหาการขาดแคลนแรงงานและวตถดบในประเทศ รวมทงใชประโยชนจากสทธพเศษของประเทศเพอนบาน

3. การรวมกลมทางเศรษฐกจ

3.1 การพฒนาความรวมมอทางเศรษฐกจของไทยและประเทศในอนภมภาค

3.1.1 ในระยะ 20 ป ทผานมา ประเทศตางในอนภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใต โดยเฉพาะประเทศเพอนบานของไทยมการเปลยนแปลงทงในทางการเมอง และทางเศรษฐกจอยางมนยสาคญ โดยในทางการเมองนน ประเทศทปกครองในระบอบสงคมนยม เชน สปป.ลาว กมพชา และเวยดนาม ไดมการผอนคลายกฎระเบยบตางๆ เพอรองรบการเปดเสรทางการคา และการลงทนจากตางประเทศมากขน ยกเวนประเทศพมาทระบบการเมอง การปกครอง และระบบเศรษฐกจยงคงอยในรปแบบสงคมนยม และยงไมมการผอนคลายกฎระเบยบเพอรองรบการเปดเสรทางการคา และการลงทน

-48-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

3.1.2 สาหรบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจนน ในภาพรวมของชวง 10 ปทผานมา ประเทศเพอนบานของไทยบางประเทศไดปรบเปลยนจากระบบการคาการลงทนแบบรวมศนย (Centrally Planned) ไปเปนการเปดตลาดสการคาเสรมากยงขน โดยเฉพาะการเปดตลาดคาขายระหวางประเทศมากขน ซงเปนปจจยบวกนาไปสการเตบโตทางเศรษฐกจเพมมากขนเปนลาดบ โดยในชวงป 2537-2547 มลคา GDP โดยเฉพาะในกลมอนภมภาคมการเตบโตกวารอยละ 6 ตอป แมวาจะเกดวกฤตเศรษฐกจในป 1997 และวกฤตโรคซารสตอเนองดวยโรคไขหวดนกในป 2546 เศรษฐกจในประเทศในอนภมภาคยงคงเตบโตอยางตอเนอง โดยเฉพาะกมพชา สปป.ลาว และเวยดนาม มอตราการเจรญเตบโตกวารอยละ 8 ตงแตป 2544 เนองจากการเตบโตของภาคเกษตร การสงออกทเพมมากขน รวมทงมการลงทนเพมมากขนอยางตอเนอง โดยทระบบเศรษฐกจของประเทศในอนภมภาคเรมเขาสระบบเสรมากยงขน เหนไดจาก Openness Ratio ระหวางป 2535-2549 ในประเทศตางๆ ในอนภมภาคทเพมมากขนกวาเทาตว อาท กมพชาเพมขน 3.3 เทา จน 2.4 เทา ไทย 2 เทา และเวยดนาม 2.7 เทา สวนมลคาการคาระหวางประเทศไทยกบประเทศในอนภมภาคในป 2548 เพมขนมากกวา 15 เทาเมอเทยบจากป 2535 ซงเปนอตราทเพมขนมากกวามลคาการคาระหวางประเทศในโลก

ทงน พฒนาการทางเศรษฐกจ-การเมองทสาคญรายประเทศในอนภมภาค สรปไดดงน

Trade Openess Ratio

0.0

20.0

40.0

60.0

80.0

100.0

120.0

140.0

160.0

1992 2003 2004 2005 2006

%

Cambodia China Lao Myanmar Thailand Viet Nam

อตราการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของประเทศในกลม GMS

0.0%

2.0%

4.0%

6.0%

8.0%

10.0%

12.0%

14.0%

16.0%

2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006

Cambodia China Lao Myanmar Thailand Viet Nam

ทมา : Asian Development Bank (ADB)

-49-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

พฒนาการทางเศรษฐกจ-การเมองทสาคญในอนภมภาค ประเทศ ปสาคญ นโยบายหลก ผลการพฒนา

จน 2521 นโยบายการปฏรปและการเปดประเทศทดาเนนมาตงแตป 2521 มเปาหมายเนนการผลตผลผลตทางการเกษตรใหพอเพยงสาหรบการบรโภคภายในประเทศ โดยการเนนการพฒนาดานเทคโนโลยระดบสง เพอยกระดบการผลตและการกระจายรายไดอยางเทาเทยมกนทวทงประเทศ

เศรษฐกจจนยงขยายตวอยางตอเนอง อตราเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยทรอยละ 8-10 มาตลอด 20 ป จนกระทงถงปจจบน

เวยดนาม 2531 ป 2531 ภายหลงยคสงครามเยน เวยดนาม ไดปรบเปลยนการดาเนนนโยบายทางเศรษฐกจและสงคมใหมเพอปฏรประบบเศรษฐกจใหทนสมยและเปนเสรมากยงขน หรอเรยกวา นโยบาย “โดย เหมย” (Doi Moi)

พฒนาการทางเศรษฐกจในเชงบวกอยางตอเนอง โดยมอตราการเตบโตทางเศรษฐกจรอยละ 8.4 ซงสงสดในรอบ 9 ป และมอตราการเตบโตเฉลยในชวง 5 ปทผานมารอยละ 7.5 ซงสงเปนอนดบท 2 ในเอเชยรองจากจน

สปป.ลาว 2529 ตงแต ป 2529 สปป.ลาวเรมปฎรประบบเศรษฐกจ โดยใช “นโยบายจนตนาการใหม” (NEM: New Economic Mechanism) ใหเปนแบบเสรมากยงขน และเนนการสงเสรมความสมพนธทางเศรษฐกจกบตางประเทศมากขน โดยมเปาหมายป 2563 สปป.ลาว ตองพนจากสถานะการณเปนประเทศทพฒนานอยทสด

อตราการเตบโตของผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (GDP) จากป 2544-2548 เปนไปอยางตอเนองโดยมอตราเฉลยรอยละ 6.3 ตอป

พมา 2531 รฐบาลทหารพมาเขายดอานาจการปกครองตงแตป 2531 โดยไมไดปรบโครงสรางเศรษฐกจไปในทางเปดเสรอยางทไดกลาวไว รฐบาลยงคงคมและแทรกแซงภาคการผลตตางๆ อยางเขมงวด มการเปลยนแปลงกฎระเบยบดานการคาการลงทนบอยครง เปนปจจยหนงททาใหประชาคมระหวางประเทศไดกดดนและใชมาตรการลงโทษ (Sanction) พมาอยางหนก ซงเปนปจจยกดขวางการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของพมาในปจจบน

กมพชา 2536 หลงจากมการเลอกตงทวไปเมอป 2536 รฐบาลกมพชาใหความสาคญอยางสงสดตอการกาหนดยทธศาสตรการพฒนาเศรษฐกจและสงคม ของประเทศเพอมงขจดความยากจน ยกระดบคณภาพช วตและความเปนอยของประชาชนโดยเฉพาะในพนทชนบทใหดขน แผนพฒนายทธศาสตรแหงชาต (National Strategic Development Plan - NSDP) ชวงระหวางป พ.ศ. 2549 - 2553 และประกาศใชยทธศาสตรสเหลยม (จตโกณ) เพอการเจรญเตบโต การจางงาน ความเสมอภาคและประ สทธภาพในกม พชา (Rectangular Strategy)

ประเทศกมพชามการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางตอเนอง

-50-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

ประเทศ ปสาคญ นโยบายหลก ผลการพฒนา

อนโดนเชย

เศรษฐกจของอนโดนเชยในยคประธานาธบดซฮารโต (พ.ศ.2510-2541) โดยภาพรวมประสบความสาเรจในการพฒนาเศรษฐกจของอนโดนเซยใหเจรญกาวหนา แตปญหาการคอรปชน ระบบอปถมภ ทาใหประชาชนไมพอใจทผลประโยชนทางเศรษฐกจสวนใหญตกอยกบครอบครวประธานาธบดซฮารโตและพวกพอง

จนกระท งป 2 541 เ ก ด วกฤตเศรษฐกจขน อนโดนเชยไดขอกเงนจาก IMF และมภาระผกพนในการปฏรปเศรษฐกจ เกดภาวะเศรษฐกจฝดเคองทาใหประชาชนไมพอใจรฐบาลมากขน เปนแรงกดดนใหประธานาธบดซฮารโตประกาศลาออกจากตาแหนงในป 2541

มาเลเชย นโยบายทสาคญไดแก นโยบายพฒนาประเทศไปสการเปนประเทศทพฒนาแลวภายในป 2563 (Vision 2020) และนโยบายวสยทศนแหงชาต (National Vision Policy: NVP) ซงมเปาหมายในการสรางมาเลเซยใหเปน “ประเทศทมความยดหยนคงทนและมความสามารถในการแขงขน”

ประเทศมาเลเชยมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจอยางตอเนอง

3.1.3 การคาชายแดนระหวางไทยกบประเทศเพอนบานมบทบาทสาคญตอการเตบโตของมลคาการคาโดยรวมทงหมด โดยไทยเปนคคาสาคญและเปนนกลงทนรายใหญในกลมอนภมภาคโดยการคาระหวางไทยและประเทศเพอนบานเพมขนอยางตอเนองทกป โดยเฉพาะการคาชายแดน โดยมลคาการคาระหวางไทยกบประเทศเพอนบานทมชายแดนตดตอกน ไดแก กมพชา ลาว พมา และมาเลเซย ขยายตวเพมขนจาก 311.4 พนลานบาทในป 2543 เปน 791.5 พนลานบาท ในป 2550 โดยมอตราเพมโดยเฉลยตอปเทากบรอยละ 14.3 ซงสงกวาอตราการเพมของมลคาการคาโดยรวมตอปของไทยซงอยทรอยละ 9.8 โดยเฉพาะในสวนของมลคาการคาระหวางไทยกบพมา มอตราเพมสงขนถงรอยละ 20.5 อนเนองมาจากการขยายตวของการนาเขากาซธรรมชาตจากพมา

มลคาการคาของไทยและประเทศเพอนบาน

0

100,000

200,000

300,000

400,000

500,000

600,000

700,000

800,000

900,000

2544 2545 2546 2547 2548 2549 2550

ป

ลานบาท

มลคาการคา มลคาการคาชายแดน

ทมา : กระทรวงพาณชย

-51-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

3.1.4 ตลาดในประเทศเพอนบานพงพาสนคาจากไทยเปนหลก ซงไทยตดอนดบ 1-5 ของผสงออกสนคาไปยงกลมประเทศ CLMV ระหวางป 1985-2003 โดยสงออกสนคาเปนอนดบ 1 ในลาว และกมพชา อนดบ 3 ในพมา และอนดบ 5 ในเวยดนาม และตลาดไทยเปนแหลงรายไดหลกจากการสงออกสนคาของประเทศ CLMV โดยไทยมความเชอมโยงใกลชดกบพมาและลาวมากทสด

3.1.5 การลงทนภายในอนภมภาคนบเปนปจจยสาคญปจจยหนงททาใหเกดความเจรญเตบโตทางเศรษฐกจในอนภมภาค โดยอตราการลงทนตอ GDP ในอนภมภาค GMS รายประเทศมอตราทสงเชน ประเทศจนมอตราสวนการลงทนเทากบรอยละ 43.3 เวยดนามมอตราเทากบรอยละ 35.4 และประเทศไทยมอตราเทากบรอยละ 31.6 ในสวนของการลงทนโดยตรงจากตางประเทศมการเตบโตอยางตอเนองอนเนองจากประเทศตางๆ ในอนภมภาคตางเปดรบการลงทนจากตางประเทศ ตามแนวโนมการคา การลงทนนอกประเทศมากขนของประเทศอตสาหกรรมหลกตาง ๆ ซงอตราการเตบโตทางเศรษฐกจในอนภมภาคมอตราประมาณรอยละ 7 ในป 2550 และคาดการณวาเตบโตรอยละ 8 ในป 2551

ทงน การลงทนของไทยในประเทศกมพชา ลาว พมา และเวยดนาม โดยสวนใหญเปนการลงทนในภาคการผลต โดยเฉพาะอตสาหกรรมใชแรงงานเขมขน เชน อตสาหกรรมสงทอและเครองนงหม และอตสาหกรรมทใชวตถดบในประเทศเพอนบาน เชน อตสาหกรรมแปรรปอาหาร แปรรปเกษตร อตสาหกรรมแปรรปไม เปนตน และการลงทนทมเงนลงทนสงโดยสวนใหญจะเปนจาพวกโครงสรางพนฐาน เชน ไฟฟา และธรกจประกอบการดานทองเทยว อยางไรกตาม ปจจยททาใหเกดการชะลอตวทางเศรษฐกจในอนภมภาค จะประกอบดวยความไมสมดลของระบบการเงนของโลก ราคานามนทสงขน และวกฤตการณไขหวดนกรอบใหม เปนตน โดยเฉพาะอยางยงสถานการณทางการเมองในหลายประเทศทไมมนคงอาจสงผลถงภาวะทไมเอออานวยตอการเตบโตทางเศรษฐกจในอนภมภาค

3.1.6 นอกจากน ปญหาชองวางการพฒนายงเปนปญหาสาคญในการสรางความรวมมอในอนภมภาค แมวาจะมความพยายามในการรวมมอภายใตกรอบตางๆ ขางตนกวา 10 ป แตการเกดขนของปญหาและขอจากดตางๆ ทงภายในและระหวางประเทศสมาชกยงคงเปนไปอยางตอเนอง โดยสถานการณของปญหาเกดจากความแตกตางของระดบการพฒนาทางสงคมและชองวางทางเศรษฐกจระหวางประเทศสมาชก โดยเหนไดชดจากการทไทยมขนาดระบบเศรษฐกจทใหญกวา 3 เพอนบาน (พมา ลาว กมพชา) ถงเกอบ 10 เทา ประกอบกบยงคงมปญหาความไมไววางใจ ในระหวางประเทศสมาชก ซงเปนผลจากการดาเนนการดานความมนคงในอดต

-52-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

3.2 บทบาทของไทยในการพฒนาความรวมมอระหวางประเทศ

3.2.1 บทบาทของไทยในการพฒนาความรวมมอกบประเทศในภมภาคเดยวกน ตงอยบนหลกการของการสนบสนนเกอกลซงกนและกนในการพฒนาเศรษฐกจและสงคม โดยใชศกยภาพทเกดจากความหลากหลาย ทงดานปจจยการผลต ระดบการพฒนาทแตกตางกนและมงเนนการใชทรพยากรรวมกนใหเกดประโยชนสงสดในการผลตสาขาตางๆ ทงการคาการลงทน ทองเทยว คมนาคมขนสง การสอสารโทรคมนาคม พลงงาน และการพฒนาทรพยากรมนษย ควบคกบการจดการสภาพแวดลอมทด ซงจะนาไปสการผนกพลงทางเศรษฐกจในระดบภมภาค และเสรมสรางความเขมแขงในการพฒนาเศรษฐกจของแตละประเทศในภมภาคอยางยงยนตอไป

3.2.2 ทผานมาประเทศไทยไดมการพฒนาบทบาทใหทาหนาทเสมอนเปนสะพานเชอมโยงเศรษฐกจของกลมเอเชยตะวนออก ไดแก จน ญปน เกาหลใต กบประเทศกลมเอเชยใต โดยเฉพาะประเทศอนเดย ซงจะตอบสนองตอวตถประสงคระยะยาวของภมภาค และคาดวาจะเอออานวยประโยชนตอประเทศไทย ซงบทบาทของเศรษฐกจไทยในความสมพนธนมสวนชวยดงเศรษฐกจทลาหลงของภมภาค (Peripheral economy) ใหเชอมโยงกบสวนทกาวหนาหรอทกาลงเจรญเตบโตอยางรวดเรว เปนการดงประเทศทมรายไดตอบคคลตาในเอเชยใตใหเขามาสกระแสเศรษฐกจทกาลงเตบโต ประโยชนทเหนชดคอ การลดความไมสมดลของภมภาคและของโลก ซงนาจะสงผลในการชวยลดแรงกดดนของปญหาความมนคงทางสงคมและเศรษฐกจอนเกดจากการอพยพแรงงานตางชาตจานวนมหาศาลจากเอเชยใต ไปสเอเชยตะวนออกเฉยงใต รวมทงประเทศไทยและประเทศเพอนบานในภมภาคเอเชยตะวนออก นอกจากนจากการเชอมโยงดงกลาวจะเพมความยดหยนในการดาเนนนโยบายดานเศรษฐกจ และการพฒนาประเทศของประเทศทเกยวของใหมากขนไปอก

3.2.3 นอกจากน บทบาทของไทยในกลมประเทศเพอนบาน ไดมการพฒนาสการเปนผนาของเศรษฐกจในอนภมภาคโดยมการปรบบทบาทเปนประเทศผใหความชวยเหลอ (Donor Country) ในกลมประเทศเพอนบาน ซงปจจบนไทยไดแสดงบทบาทของการเปนหนสวนการพฒนาในภมภาคและอนภมภาคผานทางนโยบายการตางประเทศทเรยกวา “Forward engagement” โดยมงหวงการพฒนาทางเศรษฐกจและสงคมของภมภาคโดยหลกการชวยเหลอตวเอง (Self - help cooperation) และการสรางความเขมแขงจากความแตกตาง (Strength from diversity) บนพนฐานการเปนหนสวนทางเศรษฐกจและสงคม ซงไทยไดมการรวมกลมทางเศรษฐกจกบประเทศเพอนบานในหลายกรอบ ทงประเทศในแถบเอเชยตะวนออกเฉยงใต และเอเชยใต

-53-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

3.2.4 ในชวงตงแตป 2538 เปนตนมา ไทยไดเรมสนบสนนความชวยเหลอทางการเงนเพอการพฒนา (ODA) แกประเทศทกาลงพฒนาในภมภาค โดยในป 2546 ไทยไดใหความชวยเหลอประมาณ 167 ลานเหรยญสหรฐ หรอ รอยละ 0.13 ของรายไดประชาชาต ซงมากกวาประเทศออสเตรเลย ญปน สหรฐ และหลายประเทศใน OECD โดยรอยละ 93 ของความชวยเหลอของไทยใหกบประเทศดอยพฒนาในทวปแอฟรกา รวมทงประเทศเพอนบาน เชน กมพชา ลาว พมา ทงน การใหความชวยเหลอแกประเทศเพอนบาน จะเนนการพฒนาโครงสรางพนฐานในประเทศเพอนบาน เชน การสรางถนนเชอมโยงระหวางประเทศตางๆ ตามแนวเสนทางเศรษฐกจ (Economic corridor) สะพาน เขอน และโรงไฟฟา ซงถอเปนการพฒนาความเชอมโยงทางคมนาคม และพลงงาน เพอรองรบการพฒนาเศรษฐกจระยะยาว รวมทงการใหความชวยเหลอดานเทคนควชาการ เชน การฝกอบรมบคคลากรในสาขาตางๆ อาท การศกษา สาธารณสข เกษตร คมนาคม การเงน การธนาคาร ซงไทยมการดาเนนการใหความชวยเหลอในลกษณะเดยวกนกบสหประชาชาตและ ADB

3.3 แนวโนมการพฒนาของอนภมภาคในระยะ 20 ปขางหนา

3.3.1 ในชวง 20 ปขางหนา ความเชอมโยง (Connectivity) ระหวางประเทศตางๆ ในอนภมภาคทงในดานเศรษฐกจ การขนสง สอสาร และพลงงานจะมความเชอมโยงมากขน ประเทศตางๆ ในอนภมภาคจะพงพากนในดานเศรษฐกจมากขน ทาใหการคา การเดนทางผานแดน การเคลอนยายแรงงาน การตดตอสอสาร และการพฒนาดานไฟฟาในภมภาคจะเพมสงขน โดยจาก

0

50,000,000

100,000,000

150,000,000

200,000,000

250,000,000

300,000,000

350,000,000จน

เวยดนาม

พมา

ลาว

กมพชา

การใหความชวยเหลอผานสานกงานพฒนาความรวมมอการใหความชวยเหลอผานสานกงานพฒนาความรวมมอเพอการพฒนาระหวางประเทศเพอการพฒนาระหวางประเทศ ((สพรสพร..))

หนวยหนวย :: บาทบาท

ปป 25382538--25492549 รวมวงเงนรวมวงเงน 1,9281,928 ลานบาทลานบาท

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต กรมเศรษฐกจระหวางประเทศ กระทรวงการตางประเทศ หนา 19

8,607.712,581.805,860165.91รวม

100.030.068.11.9รอยละ

1.3--1.3ดานพรมแดน(1)

640-640-สนามบน (2)

2,9162882,59038สะพาน (5)

197-197-รถไฟ (1)

4,853.412,293.802,433126.61ถนน (8)

ยอดรวมกมพชาลาวพมาโครงการหนวย : ลานบาท

การใหความชวยเหลอทางการเงนแกการใหความชวยเหลอทางการเงนแกกมพชากมพชา ลาวลาว พมาพมา ปป 25452545--25542554

-54-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

การศกษาของธนาคารพฒนาเอเชย (ADB) พบวา ในป 2568 ความตองการพลงงานไฟฟาในอนภมภาคจะเพมขนถง 54 GW ซงประเทศไทย เวยดนาม และมณฑลกวางสของจน จะเปนผรบซอไฟฟามากทสด โดยประเทศลาว พมา และมณฑลยนานจะเปนผขายไฟฟารายใหญในภมภาค ซงแนวโนมความตองการพลงงานดงกลาว จะเปนโอกาสทางธรกจของประเทศไทยในอนาคต

นอกจากน ความเหลอมลาทางเศรษฐกจระหวางประเทศตางๆ ในกลม CLMV จะเรมลดลงจากระบบเศรษฐกจทขยายตวเพมขน ประเทศพมาจะเรมเขาสการปกครองในระบอบประชาธปไตยมากขน เนองจากแรงกดดนทางเศรษฐกจ การขนสงตอเนองหลายรปแบบในอนภมภาคจะเรมมบทบาทสงขนและเชอมโยงถงเอเชยใต โดยมพมาเปนตวเชอมตอสาคญ ซงเปนผลจากการพฒนาโครงขายโครงสรางพนฐานดานการขนสงในอนภมภาค โดยการคมนาคมของอนภมภาคดานการขนสงสนคายงคงเนนทางถนนเปนหลก แตจะเพมนาหนกในการพฒนาเสนทางรถไฟมากขนหลงป 2558

อยางไรกตาม จากการขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศตางๆ ในอนภมภาค และแนวโนมมลคาการคาในอนภมภาค ทาใหประเทศตางๆ เชน ญปน และจน เรมเขามามบทบาทเพมขนในอนภมภาค โดยขณะน ประเทศญปนไดรเรมกรอบความรวมมอญปน – แมโขง (Mekong – Japan partnership) เพอสรางบทบาทนาในอนภมภาคในอนาคต

ทมา : Asian Development Bank

ทมา : Asian Development

-55-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

3.3.2 การรวมกลมทางเศรษฐกจและการรวมมอในอนภมภาคระหวางไทยกบกลมประเทศตางๆ ถอเปนขอผกพนเพอการเปดเสรทางการคาภายใตกฎระเบยบกตกาทตกลงรวมกนจากกฎระเบยบและกตกาดงกลาวของเวทการคาโลกและภมภาค ซงประเทศใหญทมความพรอมดานเศรษฐกจและการเงนจะไดรบประโยชนจากกตกาดงกลาวกอน ประเทศขนาดกลางและขนาดเลกทมอานาจทางเศรษฐกจนอยกวาจงตองมความตนตวและเตรยมความพรอมในการสรางอานาจการตอรองและการแขงขนในเวทการคาระดบโลก

3.3.3 การดาเนนงานความรวมมอกบประเทศเพอนบานในระยะตอไปจะตองมความชดเจนในการกาหนดจดมงหมายของไทยกบกลมประเทศทมสถานะใกลเคยง หรอมฐานะเปนคแขงกบไทยในบางดาน เพอสรางศกยภาพรวมของพนทกรอบความรวมมอในการตอรองกบกลมเศรษฐกจอน ขณะเดยวกนตองสรางบทบาททชดเจนในการเปนผนาในภมภาคทเปนทไวเนอเชอใจจากประเทศทมสถานะทางเศรษฐกจดอยกวาไทย ซงเปนทชดเจนวาความรวมมอกบประเทศเพอนบานในการพฒนาพนทและโครงการตาง ๆ รวมกนจะมความสาคญมากยงขนทกขณะ เนองจากการเตบโตทางเศรษฐกจของไทยในอดตไดใชฐานทรพยากรธรรมชาต ทงแรงงาน ทดน และวตถดบในราคาถกมาโดยตลอด

3.3.4 อยางไรกตาม ปจจบนททรพยากรภายในประเทศเรมหมดและเสอมโทรมลง คาแรงและราคาทดนทเพมสงขน จะทาใหไทยสญเสยความไดเปรยบเชงการผลต และตองพงความไดเปรยบทยงคงอยในกลมประเทศเหลาน ดงนนการสรางความเปนหนสวนระหวางไทยกบประเทศเพอนบาน และพฒนาความรวมมอในลกษณะเกอกลกนจะมสวนสาคญในการเสรมสรางขดความสามารถในการแขงขนของไทย ซงไทยจาเปนตองเสรมสรางความเขมแขงของกลไกทมสวนเกยวของกบการดาเนนการดานความรวมมอกบประเทศเพอนบานทงในระดบนโยบายและระดบปฏบตเพอใหเกดบรณาการในการทางาน สามารถผลกดนยทธศาสตรความรวมมอกบประเทศเพอนบานไปสเปาหมายทตองการไดอยางมประสทธภาพ

3.3.5 นอกจากน การเพมขดความสามารถในการแขงขนทางเศรษฐกจของไทยในระยะ 20 ปขางหนา จาเปนตองพจารณาภมภาคทมศกยภาพเปนตลาดการคา พนทรองรบการลงทน หรอมแนวโนมการขยายตวสงในอนาคต ซงการตดตอทางการคาโดยใชกลยทธสงเสรมการสงออกและการเปดตลาดของประเทศเหลาน จะเปนการบรรเทาผลกระทบจากการกดกนทางการคาของประเทศคคาหลกของไทย โดยเฉพาะสหรฐอเมรกาและประชาคมยโรปได

-56-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

4. เมอง ชนบท และพนทเศรษฐกจ

4.1 การเปลยนแปลงสภาพความเปนเมอง

4.1.1 ประเทศไทยมประชากรทอยในเขตเทศบาล รอยละ 32.2 ในป 2550 คดเปนจานวนประชากร 20.3 ลานคน จากประชากรทงประเทศ 63 ลานคน โดยกรงเทพมหานครและปรมณฑลมประชากรอาศยในเขตเทศบาลสงสดรอยละ 78.1 รองลงมาคอ ภาคกลางในอตรารอยละ 32.4 ภาคใตในอตรารอยละ 27.7 ภาคเหนอในอตรารอยละ 22.9 และภาคตะวนออกเฉยงเหนอมอตราตาสดรอยละ 17.5 อยางไรกตาม หากพจารณาสดสวนของประชากรเมองในความหมายกวางทครอบคลมประชากรในเขตเทศบาล และประชากรในเขตชมชนเมองรอบนอกเขตเทศบาล (Peri-urban ) คาดวาประชากรเมองจะเพมจากรอยละ 39.2 ในป 2550 เปนรอยละ 47.2 ของประชากรประเทศในป 2570 ประชากรสวนใหญกระจกตวในตอนกลางของประเทศ โดยเฉพาะพนทสมรรถนะสงรอบอาวไทย ไดแก กรงเทพมหานครและปรมณฑล พนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก พนทชายฝงทะเลตะวนตก และพนทชายฝงทะเลภาคใต ซงไดกลายเปนพนทเศรษฐกจและแหลงอตสาหกรรมขนาดใหญของประเทศ การกระจกตวของประชากรเมองดงกลาว สงผลใหตองพฒนาโครงสรางพนฐานในเขตเมองไวรองรบ ทงดานระบบคมนาคมขนสง ทอยอาศย ระบบสาธารณปโภค สาธารณปการ และพนทสาธารณะ เพอใหสามารถพฒนาเมองตามศกยภาพและโอกาสของแตละพนทได

ประชากรเมอง = ประชากรในเขตเทศบาล

2541 2550 2570

จานวนประชากรเมอง (ลานคน)28

รอยละ จานวนประชากรเมอง (ลานคน)

รอยละ ประชากรจากการคาดประมาณ29 (ลานคน)

ประชากรในเขตเทศบาล (ลานคน)

ประชากรในเขตเทศบาล (รอยละ)30

ประเทศ 17.8 29.0 20.3 32.2 70.6 27.7 39.2

กทม.+ปรมณฑล 7.3 79.4 7.8 78.1 11.7 8.8 75.1

ภาคกลาง 2.9 27.1 3.6 32.4 11.9 5.5 45.9

ภาคเหนอ 2.4 19.5 2.7 22.9 12.5 4.0 32.0

ภาคอสาน 3.3 15.7 3.7 17.5 24.0 5.3 22.1

ภาคใต 1.9 23.4 2.4 27.7 10.5 4.1 39.0 ทมา : สานกยทธศาสตรและการวางแผนพฒนาพนท สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 2551.

28 ขอมลจากกรมสงเสรมการปกครองทองถน 29 การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย 2543-2573, สพส./สศช. ตลาคม 2550 30 ประมาณการโดยวธของ UN Population Division, World Urbanization Prospects: The 2001 Revision, pp.106-114.

-57-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

ประชากรเมอง = ประชากรในเขตเทศบาล + ประชากรในเขต peri-urban

2541 2550 2570

จานวนประชากรเมอง (ลานคน)

รอยละ จานวนประชากรเมอง (ลานคน)

รอยละ ประชากรจากการคาดประมาณ (ลานคน)

ประชากรในเขตเมอง (ลานคน)

ประชากรในเขตเมอง (รอยละ)

ประเทศ 21.6 35.3 24.6 39.0 70.6 33.4 47.2

กทม.+ปรมณฑล 8.3 90.1 9.4 94.0 11.7 11.6 99.6

ภาคกลาง 3.8 36.4 4.9 44.6 11.9 7.5 63.2

ภาคเหนอ 3.1 25.5 3.3 28.1 12.5 4.3 34.5

ภาคอสาน 3.9 18.3 4.2 19.9 24.0 5.8 24.0

ภาคใต 2.5 30.7 2.6 30.7 10.5 4.1 39.0 ทมา : สานกยทธศาสตรและการวางแผนพฒนาพนท สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต 2551.

4.1.2 สงคมไทยมแนวโนมเปลยนจากสงคมชนบทสสงคมเมองมากขน ในชวง 20 ปขางหนา คาดวาสดสวนประชากรเมองของไทยในความหมายกวาง จะเพมขนจากรอยละ 39.2 ในปจจบนเปนรอยละ 47.2 ของประชากรทงประเทศ เนองจากความเจรญกาวหนาของระบบโครงสรางพนฐาน เทคโนโลย การจดบรการทางสงคม และการปรบโครงสรางภาคการผลตจากภาคเกษตรกรรมไปสอตสาหกรรมและบรการมากขน สงผลใหเกดการโยกยายแรงงานจากชนบทเขาสเมอง เปนเหตใหชมชนเมองรอบนอกเขตเมองศนยกลางความเจรญ (Peri – urban) มการขยายตวรวดเรวขน กลายเปนแหลงทอยอาศย แหลงงาน และแหลงอตสาหกรรม เพอรองรบการอพยพเขาของแรงงานจากชนบท

(1) การขยายตวอยางรวดเรวของชมชนเมองรอบนอกเขตเทศบาล (Peri-urban) จะนาไปสความตองการทอยอาศย และการจดบรการสาธารณะในมาตรฐานระดบเมองไวรองรบ ขณะเดยวกนในพนทใจกลางเมองยงตองบรหารจดการเพอแกปญหามลพษและความแออดทเพมขน เพอยกระดบคณภาพชวตและสรางความอยเยนเปนสขใหคนในเมอง ซงจาเปนตองอาศยการบรหารจดการทมประสทธภาพขององคกรปกครองสวนทองถน ขณะทโครงสรางการบรหารในระดบทองถนของไทยยงมขอจากดอยมาก จงจาเปนตองเพมขดความสามารถในการบรหารจดการใหทองถน และเปดโอกาสใหประชาชนมสวนรวมในการพฒนาทองถนเพมมากขน

-58-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

(2) การเปลยนจากสงคมชนบทสเมองดงกลาว ยงตองการกระจายการพฒนากจกรรมทางเศรษฐกจจากเมองใหญสกลมเมองขนาดกลาง เพอรองรบการขยายตวของประชากรทเพมขน ซงปจจบนระบบชมชนเมองของไทยยงขาดสมดล โดยเมองทมขนาดประชากรในระดบ 6 ลานคน มเพยงเมองเดยวคอ กรงเทพมหานคร ซงยงคงเปนเมองโตเดยว (Primate city) มขนาดใหญกวาเมองอนดบสอง คอ เทศบาลนครนครราชสมาถง 36 เทา ขณะทเมองขนาดกลาง (ประชากรระหวาง 100,000 – 300,000 คน) มเพยง 10 เมอง ซงสวนใหญอยในเขตปรมณฑลและเมองหลกในภมภาค ดงนน จงเปนขอจากดในการสรางความเชอมโยงการพฒนาเมองและชนบท โดยเฉพาะการใหเมองมบทบาทเปนแหลงบมเพาะนวตกรรมใหกบชมชนชนบท และการทาหนาทสงทอดความเจรญสชมชนชนบทไดอยางเกอกล

4.1.3 ความเหลอมลาของการพฒนาระหวางเมองและชนบทมแนวโนมเพมขนจะเพมการอพยพของคนจากชนบทสเมองใหญ แมวาภาครฐจะเรงดาเนนนโยบายเพอสรางความเปนธรรมของการพฒนาในสงคมไทยมาอยางตอเนอง และการเตบโตทางเศรษฐกจในชวงทผานมาจะชวยยกระดบรายไดของประชาชน ทาใหความเหลอมลาของรายไดระหวางคนในเมองและชนบทลดลง แตอตราการขยายตวทางเศรษฐกจในชนบทยงตากวาเมองคอนขางมาก คนชนบททมรายไดตากวาเสนความยากจนจงมสดสวนสงกวาคนจนในเมอง ความแตกตางระหวางชนบทและเมองยงครอบคลมถงการกระจายคณภาพการใหบรการดานการศกษาและสาธารณสข รวมทงบรการโครงสรางพนฐานตางๆ ซงยงไมเทาเทยมกนระหวางพนทเมองและชนบท เปนเหตใหเกดการอพยพหลงไหลของคนในชนบทสเมองใหญ ซงมนยสาคญตอการเพมขนของคนจนในเมองทตองการดแลใหมคณภาพชวตทดขน รวมทงตองปรบการพฒนาใหเกดสมดลระหวางเมองและชนบท เพอนาไปสความอยเยนเปนสขของคนเมองและชนบท

-59-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

4.2 มลพษและสงแวดลอมในเขตเมองทวความรนแรงมากขน แนวโนมการขยายตวของภาคอตสาหกรรม และการเพมขนของประชากรในเขตเมอง ทาใหเกดความแออดจากการขยายตวของเมอง โดยเฉพาะเมองใหญทมการเพมขนของกจกรรมทางเศรษฐกจอยางรวดเรว สงผลตอปญหาทางเศรษฐกจ สงคม และกายภาพของเมองมากมาย อาท ปญหาจราจรแออด ปญหาแหลงเสอมโทรมและชมชนแออด ปญหาภมทศนของเมอง รวมทงปญหาสงแวดลอมเมองอนเนองจากปรมาณนาเสย ขยะชมชน และขยะจากโรงงานอตสาหกรรมทเพมขนเกนกวาขดความสามารถในการบาบดอยางถกตอง จะกอใหเกดมลพษทแพรกระจายสสงแวดลอม ดน นา อากาศ สงผลกระทบตอคณภาพชวตของคนในเมอง ซงจาเปนตองมการบรหารจดการคณภาพสงแวดลอมทเหมาะสม และเตรยมรองรบการพฒนาใหมความสมดล

4.3 ความขดแยงของการใชทดนจะทวความรนแรงขน เนองจากมาตรการกากบการใชทดนในภาคเมองและเกษตรกรรมยงขาดประสทธภาพ ประกอบกบวกฤตการณนามนและความตองการพชพลงงานทสงขนอยางตอเนอง จะทาใหมการลกลาพนทปาไมและพนทอนรกษ พนทคมครองสงแวดลอมทงบนบกและในทะเลมากขน รวมทงเกดการแยงชงพนทเกษตรระหวางพชอาหารกบพชพลงงาน นอกจากนน ยงมการนาพนทเกษตรทอดมสมบรณและพนทชลประทานมาใชประโยชนเพอพฒนาเมองและพนทอตสาหกรรม มการพฒนาในพนทเสยงภย นาทวม ดนถลม และพนทเสยงตอการกดเซาะชายฝงทะเลโดยขาดการควบคม อกทงการตงโรงงานอตสาหกรรมอยางกระจดกระจาย ทาใหปญหามลพษรนแรงมากยงขน และเพมความเสยงของการเกดวนาศภยในชมชน เชน อนตรายจากสารเคมหรอการปนเปอนของสารพษและมลฝอยจากโรงงาน

4.4 ความตองการโครงสรางพนฐานทางเศรษฐกจและสงคมมแนวโนมเพมมากขน เปนผลจากการขยายตวของชมชนเมอง รวมทงการขยายตวของภาคอตสาหกรรม ภาคการเกษตรและการทองเทยว ทาใหความตองการนาสะอาดทงเพอการอปโภค บรโภค และเพอภาคการผลต อยในระดบสงจนอาจเกดวกฤต จาเปนตองมแผนการจดการทรพยากรนาเพอใหบรการชมชนและภาคการผลตไดอยางยงยน นอกจากน ในปจจบนเมองสาคญของไทยกวารอยละ 80 ตงอยรมแมนาหรอชายฝงทะเล ทาใหชมชนเมองเหลานมความเสยงจากนาทวมและการกดเซาะชายฝงมากขน ประกอบกบการวางแผนปองกนแกไขปญหานาทวมและการกดเซาะชายฝงทะเล ยงดาเนนการแบบแยกสวนไมมบรณาการ ทาใหปญหามความยงยากซบซอนและเกดบอยมากขน

4.5 พนทเศรษฐกจในภมภาคมแนวโนมจะเตบโตเปนฐานเศรษฐกจของประเทศในระยะ 20 ปขางหนา

4.5.1 พนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก

(1) ปจจบนพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออก เปนฐานอตสาหกรรมหลกของประเทศ ในป 2542 – 2549 มอตราการเตบโตทางเศรษฐกจเฉลยประมาณรอยละ 8 ตอป สงกวาอตราการเตบโตเฉลยของประเทศ รายไดเฉลยตอหวของประชากรป 2549 เทากบ 285,068 บาท/คน ซงสงเปน 2.4 เทาของรายไดเฉลยตอหวของประชากรทงประเทศ มการลงทนของภาครฐในโครงสรางพนฐานกวา 200,000 ลานบาท ทงยงมขอไดเปรยบจากการอยใกลทาอากาศยานสวรรณภม ทาใหเปนพนททมโครงสรางพนฐานอยในระดบดทสดของประเทศ

-60-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

การเตบโตทางเศรษฐกจของพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออกระหวางป 2542- 2549

พนท ESB (ภาคตะวนออก)

ประเทศ สดสวนพนทตอประเทศ (รอยละ)

ผลตภณฑมวลรวมป 2549 (พนลานบาท) ราคาตลาด

1,270.2 7,816.5 16.25

อตราการเตบโตทางเศรษฐกจป 2542-2549 (%) 8.1 5.7 - รายไดเฉลยตอหว/ป ป 2549 (บาท) 285,068 119,825 238 มลคาผลตภณฑมวลรวม

ป 2549 ราคาตลาด (ลานบาท)

เกษตรกรรม 70,447 (5.5%)

836,077 (10.7%)

8.4

อตสาหกรรม 917,633 (72.2%)

3,488,038 (44.6%)

26.3

บรการ 282,170 (22.3%)

3,492,359 (44.7%)

8.1

จานวนประชากร ป 51 (ลานคน) 4.5 66.1 6.9

ทมา : สานกบญชประชาต สศช. และประมวลผลโดยสานกยทธศาสตรและการวางแผนพฒนาพนท สศช. 2551

อยางไรกตาม บรเวณมาบตาพด จงหวดระยอง ซงเปนแหลงอตสาหกรรม ปโตรเคม โรงกลนนามน และโรงไฟฟา มแนวโนมทจะมขอจากดดานขดความสามารถรองรบดานสงแวดลอม ซงสงผลกระทบตอสขภาพอนามยของประชาชนโดยรอบ และสงผลตอความเชอมนและการยอมรบของประชาชน/ชมชนในพนท จาเปนตองลดปญหาสงแวดลอมทเกดขน โดยเฉพาะจากอตสาหกรรมปโตรเคมและพลงงาน

(2) ในระยะ 20 ปขางหนา คาดวาพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออกจะยงคงเปนฐานอตสาหกรรมหลกของประเทศ แตมขอจากดมากขน และความไดเปรยบในการแขงขนลดลง การขยายตวของอตสาหกรรมมแนวโนมขยายตวเขาสพนทตอนในเชอมสภาคตะวนออกเฉยงเหนอและพนทชายแดนมากขน อยางไรกตาม การพฒนาอตสาหกรรมในระยะ 20 ปขางหนา จะมตนทนในการประกอบการและคาใชจายในการดแลรบผดชอบตอสงคมทสงขน ทงคาใชจายดานพลงงาน การขนสง และการลงทนใชเทคโนโลยสะอาด และเทคโนโลยเพอลดผลกระทบสงแวดลอม นอกจากน จะตองเผชญกบขอจากดสาคญหลายประการ อาท ขอจากดจากปญหามลพษ ความแออดและไมพอเพยงของโครงสรางพนฐานสนบสนน รวมทงความขดแยงการใชประโยชนทดน และทสาคญคอปญหาการขาดแคลนนาและการแยงชงทรพยากรนา นาไปสความขดแยงระหวางภาคอตสาหกรรม ภาคเกษตรกรรม และประชาชนในพนท สงผลตอความเชอมนและการยอมรบของประชาชน ซงจะเปนอปสรรคตอการขยายตวของภาคอตสาหกรรม จาเปนตองมการบงคบใชกฎหมายอยางเขมงวดและมประสทธภาพ ทงดานการใชประโยชนทดน การควบคมมลพษ และการบรหารจดการทรพยากรนา เพอการใชประโยชนรวมกนอยางสมดลและมประสทธภาพสงสด

-61-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

4.5.2 พนทชายฝงทะเลภาคใต

(1) พนทชายฝงทะเลภาคใตมความพรอมดานโครงสรางพนฐาน เนองจากในระยะทผานมาภาครฐไดมการลงทนพฒนาในพนทไวแลวระดบหนง ไดแก โครงขายถนน 4 ชองจราจร ทาอากาศยาน 11 แหง โรงไฟฟาและสายสงเชอมโยงไทย – มาเลเซย เสนทางรถไฟ ระบบทอสงนาและอางเกบนา รวมทงทอกาซ และโรงแยกกาซธรรมชาตในพนท ประกอบกบ ปจจบนหนวยงานทเกยวของมแผนการพฒนาโครงขายการขนสงและระบบโลจสตกสในพนทเพมเตม ซงจะชวยดงดดการลงทนเขาสพนท และเชอมโยงการพฒนากจกรรมทางเศรษฐกจในพนทสองฝงทะเลใหขยายตวอยางตอเนองในระยะตอไป นอกจากน ปจจบนไดมขอตกลงความรวมมอทางเศรษฐกจกบประเทศเพอนบาน ภายใตกรอบ JDS (Thailand-Malaysia Committee on Joint Development Strategy for Border Areas) และ IMT-GT ซงครอบคลมทง 14 จงหวดภาคใต อกทงมาเลเซยมแผนพฒนาเศรษฐกจตอนเหนอ (NCER: Northern Corridor Economic Region development program) และภาคตะวนออก (ECER: East Coast Economic Region development program) จะเปนโอกาสใหไทยไดกาหนดยทธศาสตรการพฒนาภาคใตเพอยกระดบฐานะทางเศรษฐกจของประชาชนในพนท และสรางเสถยรภาพดานความมนคงชายแดนรวมกน

(2) ในอนาคตภาคใตจะมบทบาทเปนฐานเศรษฐกจใหม และเปนประตการคา (Gateway) ทสาคญของประเทศเชอมสนานาชาตมากขน ดวยศกยภาพดานทตงทเปดสทะเลทงสองดาน จงมโอกาสในการเชอมการขนสงทางทะเลกบพมาและกมพชา รวมทงเชอมโยงกบอนเดยและประเทศในเอเชยได อกทงความจาเปนในการสงออกและนาเขาสนคา

-62-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

ทางทะเลกบนานาชาตจะมเพมขน ประกอบกบปญหาความแออดของชองแคบมะละกาในปจจบน จะทาใหการพฒนาพนทภาคใตมความเปนไปไดสง ทจะพฒนาการคมนาคมขนสงทางทะเลเชอมโยงสนานาชาต เพอเปดประตเศรษฐกจแหงใหมของประเทศ

4.5.3 พนทเศรษฐกจชายแดน ความรวมมอทางเศรษฐกจกบประเทศเพอนบานทประเทศไทยเขารวมในหลายกรอบความรวมมอในระยะเวลาทผานมา ไดแก GMS ACMECS BIMSTEC31 IMT-GT และ JDS สงผลใหการคาชายแดนระหวางไทยกบประเทศเพอนบานขยายตวอยางตอเนอง โดยในป พ.ศ. 2550 ไทยมมลคาการคาชายแดนกบประเทศเพอนบาน 368,062 ลานบาท ซงมากกวาป พ.ศ. 2549 ทม 352,003 ลานบาท โดยมลคาการคาชายแดนระหวางไทย-มาเลเซย มสดสวนกวารอยละ 66 ของมลคาการคาชายแดนทงหมด ในระยะตอไปจะยงคงเปนโอกาสในการพฒนาพนทชายแดนและชมชนศนยกลางทสาคญในภมภาค ทงดานการคา การลงทน และการบรการทองเทยว

(1) โอกาสการพฒนาพนทภายใตกรอบความรวมมอ GMS และ ACMECS ไดแก พนทชายแดนภาคเหนอในแนวเสนทางเศรษฐกจเหนอ-ใต (North South Economic Corridor) เชอมโยง สปป.ลาว สหภาพพมา และจนตอนใต รวมทงพนทชายแดนภาคเหนอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ และภาคกลางในแนวเสนทางเศรษฐกจตะวนออก – ตะวนตก (East West Economic Corridor) เชอมโยงสหภาพพมา สปป.ลาว และเวยดนาม

(2) โอกาสการพฒนาพนทภายใตกรอบความรวมมอ IMT-GT ไดแก พนทชายแดนไทย-มาเลเซย โดยเฉพาะพนทสะเดา – ปาดงเบซาร และพนทสามจงหวดชายแดน นราธวาส – ปตตาน – ยะลา ทมโอกาสเชอมโยงทางเศรษฐกจกบพนทตอนเหนอและภาคตะวนออกของมาเลเซยมากขน

5. พลงงาน

5.1 สถานภาพการพฒนาดานพลงงาน

5.1.1 ในชวง 20 ปทผานมา คาความเขมขนของการใชพลงงานของประเทศไทย (Energy Intensity) อยในเกณฑสงและมแนวโนมสงขน ซงแตกตางจากกลมประเทศพฒนาทมความเขมขนของการใชพลงงานอยในระดบตากวาและมแนวโนมลดลงหรอทรงตว โดยทศกยภาพพลงงานภายในประเทศมอยจากด ดงนน จงจาเปนตองพงพาพลงงานจากตางประเทศถงรอยละ 60 ซงคอนขางสงเมอเปรยบเทยบกบประเทศอนๆ ทาใหประเทศไทยมความเสยงตอความผนผวนของราคาพลงงานในตลาดโลก รวมทงมความเสยงตอเหตการณในตางประเทศทอาจมผลกระทบตอ

31

BIMSTEC: Bay of Bengal Initiative for Multi-Sectoral Technical and Economic Cooperation

-63-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

แหลงพลงงานทประเทศไทยนาเขา อกทงไมมการกระจายตวของการพงพาพลงงาน โดยเฉพาะภาคการผลตไฟฟาทมการใชกาซธรรมชาตและภาคขนสงมการใชผลตภณฑนามนในอตราสง และเมอพจารณาจากดชนการกระจายตวของพลงงาน (Energy diversity index) พบวาดชนการกระจายตวของพลงงานปฐมภมเชงพาณชยของประเทศไทยอยท 2.8 ตากวาคา Benchmark ซงเทากบ 3 ทงน การผลตไฟฟามสดสวนการใชกาซธรรมชาตรอยละ 66 ในป 2550 และเพมเปนรอยละ 70 เมอสนแผนฯ 10 สาหรบภาคขนสงมการใชผลตภณฑปโตรเลยมถงรอยละ 95

สาหรบแนวทางลดการพงพาพลงงานนาเขาและลดผลกระทบจากราคานามน ประเทศไทยไดมมาตรการสงเสรมและพฒนาพลงงานทดแทน รวมทง การสงเสรมการใชพลงงานจากพช โดยเรมมการผลตไบโอดเซลตงแตป 2543 และเรมมการจาหนายแกสโซฮอล เมอป 2544

5.2 แนวโนมการใชพลงงาน จากการขยายตวของการพฒนากจกรรมทางเศรษฐกจและสงคมในอนาคต จะสงผลใหความตองการการใชพลงงานขยายตวตามไปดวย ซงในสวนของการใชไฟฟาประมาณวาจะมความตองการเพมขนอยางตอเนองถงรอยละ 6 ในอก 15 ปขางหนา หรอเพมขนประมาณปละ 1,800 เมกะวตต โดยการพฒนาโรงไฟฟาและสายสงจะมตนทนหนวยสดทาย (ไมรวมคาเชอเพลง) ประมาณ 4,000 บาทตอกโลวตตตอป ทงน การผลตไฟฟาในป 2564 จะมสดสวนการผลตพลงงานแยกตามการใชเชอเพลง คอ จากพลงนารอยละ 29 กาซธรรมชาตรอยละ 36 ถานหนนาเขารอยละ 14 นวเคลยรรอยละ 10 ลกไนตรอยละ 6 และทเหลออกรอยละ 5 เปนการผลตจากพลงงานทดแทนและซอไฟฟาจากเอกชนรายเลกและมาเลเซย

ทมา : Energu Information Administration

ทมา : สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน

ทมา : สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน

ทมา : การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย

-64-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

ความตองการเชอเพลงสาหรบการผลตไฟฟาในอนาคต 2554 2559 2564

ความตองการใชพลงไฟฟาสงสด (เมกะวตต) 27,996 37,382 48,958 ความตองการใชพลงงานไฟฟา (ลานหนวย) 182,618 244,365 320,376 พลงงานทใช กาซธรรมชาต (ลานลานลกบาศกฟตตอป) 0.90 0.92 0.78 ลกไนต (ลานตนตอป) 16.29 16.14 16.09 ถานหนนาเขา (ลานตนตอป) 4.05 12.51 14.35 ซอจาก สปป.ลาว (เมกะวตต) 1,857 5,814 14,504 ทมา : แผนพฒนากาลงผลตไฟฟาของประเทศ พ.ศ. 2550-2564 (ฉบบปรบปรงครงท 1) ของการไฟฟา

ฝายผลตแหงประเทศไทย

นอกจากการใชเชอเพลงประเภทฟอสซลทมแนวโนมปรมาณสารองลดลงและราคาเพมขนอยางตอเนองแลว ประเทศไทยจงเรงการพฒนาพลงงานหมนเวยน ซงจากการประเมนศกยภาพพลงงานหมนเวยนของกระทรวงพลงงานพบวา ประเทศไทยมศกยภาพการผลตพลงงานหมนเวยนสาหรบการผลตไฟฟาประมาณ 57,140 เมกะวตต (จากแสงอาทตย 50,000 เมกะวตต พลงนา 700 เมกะวตต ลม 1,450 เมกะวตต ชวมวล 4,400 เมกะวตต กาซชวภาพ 190 เมกะวตต และขยะ 400 เมกะวตต) และสาหรบการผลตพลงงานความรอน 8,100 Ktoe (จากแสงอาทตย 100 Ktoe ชวมวล 7,400 Ktoe และกาซชวภาพ 600 Ktoe) จงไดกาหนดเปาหมายการพฒนาพลงงานทดแทน ใน 15 ปขางหนา (พ.ศ.2551-2565) คอ ใหมการใชพลงงานทดแทนในป 2554 เทากบ 10.3% ของการใชพลงงานขนสดทายโดยรวมของประเทศ เพมขนจากเปาหมาย 8% ทกาหนดไวในยทธศาสตรพฒนาพลงงานทดแทนของกระทรวงพลงงาน และแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 และเปาหมายการใชพลงงานทดแทนในระยะยาว (สนป 2565) เทากบ 12.2% ของการใชพลงงานขนสดทายโดยรวม โดยเปนการผลตพลงงานหมนเวยนสาหรบการผลตไฟฟาประมาณ 5,544 เมกะวตต (จากแสงอาทตย 500 เมกะวตต พลงนา 700 เมกะวตต ลม 324 เมกะวตต ชวมวล 3,700 เมกะวตต กาซชวภาพ 120 เมกะวตต และขยะ 200 เมกะวตต) และสาหรบการผลตพลงงานความรอน 7,398 Ktoe (จากแสงอาทตย 38 Ktoe ชวมวล 6,860 Ktoe และกาซชวภาพ 500 Ktoe) ทงน ผลจากการดาเนนนโยบายการสงเสรมและพฒนาเอทานอลและไอดเซลในปจจบน จะสงผลกระทบตอเศรษฐกจในภาคการเกษตรและพนทเพาะปลก เนองจากจะทาใหปรมาณความตองการพชพลงงานเพมสงขน และสงผลใหตองมการกาหนดแนวทางและมาตรการตางๆ เพอรองรบความตองการในอนาคต เชน การเพมพนทเพาะปลก การพฒนาสายพนธเพอเพมปรมาณผลผลตตอไร การนาเทคโนโลยสมยใหมมาใช

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

70%

80%

90%

100%

19

85

19

90

19

95

20

00

20

06

Natural Gas Coal & LigniteFuel Oil Diesel Hydro Others

ทมา : สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน

-65-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

6. โครงสรางพนฐานและโลจสตกส

6.1 สถานภาพโครงสรางพนฐานไทยในปจจบน

6.1.1 ชวง 20 ปทผานมา ประเทศไทยมการพฒนาโครงสรางพนฐานอยางตอเนอง มลคาการลงทนสวนใหญรอยละ 80 เปนการลงทนในสาขาขนสง (เฉลยรอยละ 40) และพลงงาน (เฉลยรอยละ 40) ทเหลอเปนการลงทนในสาขาสอสาร (เฉลยรอยละ 13) และสาขาสาธารณปการ (รอยละ 7) โดยเนนการลงทนโครงสรางพนฐานเพอสนบสนนใหเกดการขยายตวทางเศรษฐกจ การกระจายความเจรญสภมภาค และเพมสมรรถภาพภาคการผลตและบรการ และเมอพจารณาผลการพฒนาโครงสรางพนฐานรายสาขา พบวา การพฒนาโครงสรางพนฐานดานขนสงในชวงทผานมา มการพฒนาระบบถนนมากกวาการพฒนาระบบราง อยางไรกด ตงแตป 2546 รฐบาลเรมกาหนดนโยบายพฒนาโลจสตกส ทาใหเรมมการลงทนเชอมโยงการขนสงทางนา ทางบก และทางอากาศใหสามารถบรการไดครบวงจรจากตนทางถงปลายทาง สาหรบการพฒนาโครงสรางพนฐานสาขาพลงงาน โดยเฉพาะดานไฟฟานบวามความเหมาะสม กลาวคอ ประเทศมไฟฟาใชอยางเพยงพอ รวมทงระบบผลตและระบบจาหนายไฟฟามคณภาพด รวมทงราคาคาไฟฟาในประเทศอยในเกณฑตานอกจากน การพฒนาโครงสรางพนฐานสาขาสอสารเปนไปอยางรวดเรวและทนสมย เหนไดจากการพฒนาระบบโครงขายโทรคมนาคมสอสารความเรวสงทเชอมโยงทงภายในและภายนอกประเทศไดอยางทวถง สวนโครงสรางพนฐานสาขาสาธารณปการมยงมปญหาการพฒนาโดยเฉพาะการใหบรการนาประปาในเขตภมภาคทไมสามารถขยายบรการไดครอบคลมพนท ทงน เพราะมปญหาขาดแคลนเงนลงทน และโครงการจดหาทอยอาศยใหผมรายไดนอยทสวนใหญลกคาโครงการไมผานการอนมตสนเชอจากสถาบนการเงนของรฐ

6.1.2 จากการจดลาดบของ The Global Competitiveness Report 2006-2007 ระดบคณภาพโครงสรางพนฐานไทยโดยรวมอยลาดบท 30 จาก 125 ประเทศ ซงในภาพรวมประชาชนสามารถเขาถงการบรการพนฐานดานการขนสง สอสาร พลงงาน และสาธารณปการ ไดอยางมประสทธภาพในระดบหนง โครงขายถนนของประเทศกวารอยละ 90 เปนผวทางแขงทาใหการขนสงผโดยสารและสนคาสามารถดาเนนการไดตลอดทงป และการใหบรการไฟฟาทสามารถใหบรการไดครอบคลมผใชบรการถงรอยละ 99.9 ของประชากรทงประเทศ

6.1.3 อยางไรกตาม จากการพฒนาโครงสรางพนฐานดานขนสงทผานมา สงผลใหการขนสงผโดยสารและสนคาของประเทศยงคงพงพาการขนสงทางถนนถงรอยละ 85 ของภาคการขนสงรวม และตนทนโลจสตกสยงอยในระดบสง ประมาณรอยละ 19 ของผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ (GDP) ทาใหมขอจากดตนทนการขนสงสนคา และประสทธภาพการใชพลงงาน แมวา ปจจบนสามารถผลตพลงงานเพอใชในเชงพาณชยเพยงพอกบการบรโภคภายประเทศไดในระดบหนง แตประเทศไทยยงคงพงพาพลงงานจากกาซธรรมชาตในสดสวนถงรอยละ 70 ของการใชพลงงานทงหมด ทาใหเกดความไมสมดลการใชพลงงาน นอกจากน การใหบรการในสาขาสาธารณปการ โดยเฉพาะดานนาประปา ยงมหมบานทยงไมไดรบบรการ 14,600 หมบาน และระบบประปาทตองปรบปรงซอมแซม 15,000 หมบาน

-66-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

6.1.4 นอกจากน ความแตกตางในการเขาถงบรการโทรศพทพนฐานระหวางภาคเมองและภาคชนบท (Digital Divide) ยงมความแตกตางกนประมาณ 6.25 เทา และจานวนผใชบรการระบบอนเตอรเนตของประเทศไทยในป 2550 มจานวน ประมาณ 8.04 ลานคน คดเปนสดสวนประมาณ 12.86 ตอประชากร 100 คน

6.2 แนวโนมความตองการดานโครงสรางพนฐานในระยะ 20 ป ขางหนา

6.2.1 การขนสงทางทะเล จะเพมขนจาก 4.56 ลาน TEUs ในป 2550 เปน 34.75 ลาน TEUs ในป 2570 คดเปนอตราการเพมขนเฉลยรอยละ 11 ตอป ซงจาเปนตองพฒนาทาเรอนาลกเพมในบรเวณใกลเคยงในชวง พ.ศ. 2564 รองรบปรมาณการขนสงดงกลาว นอกจากน เมอพจารณาจากปรมาณการขยายตวการขนสงสนคาทางทะเลทมแนวโนมขยายตวมากขนตามการขยายตวทางเศรษฐกจในภมภาค ประกอบกบความไดเปรยบทางภมศาสตรของประเทศไทย ทตงอยใกลศนยกลางทางเศรษฐกจในอนาคต ทงดานฝงทะเลอนดามนไดแก ประเทศกลมตะวนออกกลาง อนเดย และฝงแปซกฟก ไดแก จน ทาใหตองพจารณาหาสถานทสรางทาเรอนาลกแหงใหม ทงฝงทะเลตะวนออกและตะวนตกเพอรองรบปรมาณการขนสงสนคาทางทะเลทเพมขนเปนลาดบ

Transportation

Industry 37.5%

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

1983

1985

1987

1989

1991

1993

1995

1997

1999

2001

2003

2005

Agricuture Industry** Residen

Commercial* Transportation

ktoe

6.7%

14.3%

5.2%

36.3%

ทมา : สานกงานนโยบายและแผนพลงงาน

-67-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

6.2.2 การขนสงทางบก การเชอมโยงการขนสงทางบกจะเพมมากขนทงในดานโครงขายถนนและโครงขายรถไฟ ซงเปนผลจากการดาเนนการดานความรวมมอระหวางประเทศไทยและประเทศเพอนบาน โดยการขนสงทางถนนมแผนพฒนาทางหลวงพเศษระหวางเมอง (Motorway) ในเสนทางสายหลก รวมระยะทาง 4,345 กม. รวมทงขยายทางหลวง 4 ชองจราจรใหครบถวนสมบรณในเสนทางเชอมโยงเศรษฐกจในอนภมภาค (East-West Economic Corridor, Eastern Seaboard Corridor, and East and West Southern Coast Corridor)

สวนการขนสงทางราง มแผนทจะพฒนารถไฟทางค (Standard gauge) ระยะทาง 2,344 ก.ม. เพอใหเปนโครงขายเชอมโยงหลกในการขนสงสนคาและผโดยสาร ไปประเทศในกลมอนภมภาคและประเทศแถบฝงมหาสมทรอนเดยและแปซฟก รวมทงแผนพฒนาระบบรถไฟดวนความเรวสงไปส 4 เมองหลก ไดแก กรงเทพไปยงนครสวรรค นครราชสมา หวหน พทยา และจนทบร เพอรองรบการขยายตวของเมอง นอกจากน ยงมแผนพฒนาระบบโลจสตกส โดยการกอสรางทางคทวประเทศ (Long loop) ระยะทาง 4,346 กม. และปรบปรงระบบราง (Track rehabilitation) ระยะทาง 4,346 กม.

ทมา : การทาเรอแหงประเทศไทย

แผนการพฒนา Motorway

-68-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

สาหรบการพฒนาระบบขนสงมวลชนในเขตกรงเทพมหานครและปรมณฑล จะเนนการพฒนาระบบรถไฟฟาใหเปนโครงขายหลก โดยมรถโดยสารสาธารณะเปนระบบขนสงสนบสนน (Feeder) เพอสนบสนนใหประชาชนมาใชบรการระบบขนสงสาธารณะมากขน ประหยดการใชพลงงานเชอเพลง และลดมลพษทางอากาศ โดยกาหนดแผนพฒนาระบบรถไฟฟาขนสงมวลชนไว 9 สาย รวมระยะทาง 300 กม.

6.2.3 การขนสงทางอากาศ ในชวง 20 ปขางหนา ปรมาณการขนสงผโดยสารจะเพมขนโดยเฉลยรอยละ 5 ตอป สงผลใหประเทศไทยตองเตรยมการพฒนาทาอากาศยานหลกเพอรองรบปรมาณการขนสงดงกลาว ซงตามแผนพฒนาทาอากาศยานสวรรณภมไดกาหนดการพฒนาเปน 5 ระยะ และเมอมการพฒนาแลวเสรจตามแผน จะทาใหทาอากาศยานสวรรณภม มขดความสามารถรองรบผโดยสาร 119 ลานคน/ป และมหลมจอดอากาศยาน 228 ลา โดยขดความสามารถของทางวง 112 เทยว/ช.ม.

แผนพฒนารถไฟทางค

ทมา : สานกงานนโยบายและแผนการขนสงและจราจร

ทมา : สานกงานนโยบายและแผนการขนสงและจราจร

-69-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

6.2.4 เทคโนโลยดานการสอสารมแนวโนมทจะพฒนาอยางกาวกระโดด โดยจะเกดการควบรวมกน (Convergence) ระหวางการสอสารภาพและเสยง และโครงขายสอสารจะปรบเปลยนจากเคเบลไปสโครงขายสอสารไรสายมากขน ระบบอนเตอรเนตไรสายความเรวสง (Broad Band Wi-Fi) จะไดรบการขยายการใหบรการครอบคลมพนทเมองมากขน นอกจากน ปรมาณความตองการนาประปา ระบบบาบดนาเสย และระบบกาจดขยะมลฝอยจะเพมสงขนเนองจากภาคเมองขยายตวมากขน

ทงน การพฒนาโครงสรางพนฐานในระยะตอไป จะมความซบซอน และมความทาทายในการดาเนนการมากขน โดยเฉพาะการพฒนาโครงสรางพนฐานทเหมาะสมทสามารถตอบสนองวถการดาเนนชวต (Life style) และพฤตกรรมการเดนทางสวนบคคล การตอบสนองการขยายตวของความตองการ (Demand) ดานการขนสง การเปลยนแปลงของเทคโนโลย และการกาหนดขนาดการลงทนทมประสทธภาพ เพอใหการพฒนาโครงสรางพนฐานสามารถสนบสนนการขยายตวของเศรษฐกจ การเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ และการยกระดบคณภาพชวตของประชาชนตอไป

6.2.5 แนวโนมการลงทนดานโครงสรางพนฐานและโลจสตกส โครงการสาคญดานโครงสรางพนฐานเพอการพฒนาภายในประเทศในสาขาขนสง เชน โครงการกอสรางรถไฟฟาขนสงมวลชนสายสแดง สายสนาเงนสวนตอขยาย สายสมวง และสายสเขยว โครงการขยายทางหลวงสายหลกใหเปน 4 ชองจราจร ระยะท 2 และโครงการกอสรางทางรถไฟทางค เปนตน นอกจากน ยงมโครงการพฒนาแหลงนา เชน โครงการผนนาจากลมนางม หวยหลวง ลาปาว และโครงการผนนาจากแมนากก-นาน-อง เปนตน

ทมา : บรษท ทาอากาศยานไทย จากด (มหาชน)

-70-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

แนวโนมการลงทนดานโครงสรางพนฐานและโลจสตกส ป 2552-2555

สาขาเศรษฐกจ 2552 2553 2554 2555 รวม

Mass Transit 61,248 100,843 138,712 193,782 494,585

Airport Link 9,167 - - - 9,167

คมนาคม 63,833 126,734 141,001 61,885 393,453

- ขนสงทางถนน 48,620 73,152 76,617 1,139 199,528

- ระบบราง 9,048 21,383 14,768 20,928 66,128

- ขนสงทางอากาศ 3,158 26,502 44,282 39,818 113,760

- ขนสงทางนา 3,007 5,696 5,334 - 14,037

ทรพยากรนา 23,548 44,891 63,599 52,031 184,069

การศกษา 38,089 43,134 42,910 - 124,133

สาธารณสข 13,813 11,157 10,083 - 35,053

ทอยอาศย 30,897 28,701 21,478 - 81,076

พลงงาน 110,619 163,784 110,941 79,969 465,314

รวม 351,213 519,244 528,725 387,667 1,786,849 ทมา : สศช.

สาหรบโครงการพฒนาดานการขนสงเพอเชอมโยงกบประเทศเพอนบานนน รฟท. อยระหวางการศกษาความเหมาะสมของการกอสรางทางรถไฟขนาดรางมาตรฐาน (Standard gauge) เชอมโยงกบประเทศเพอนบาน จานวน 4 เสนทาง ไดแก 1) สายตะวนออกเฉยงเหนอ จานวน 2 เสนทาง ไดแก จากภาคตะวนออกเฉยงเหนอไปยงกาญจนบร เชอมโยงทาเรอทวายในพมา และเสนทางชมทางจระ-อบลราชธาน เชอมโยงกบประเทศ สปป.ลาว 2) สายเหนอ (เชยงของ-เชยงราย-เดนชย-บานภาช) เชอมโยงกบประเทศจนตอนใต และเวยดนาม และ 3) สายตะวนออก แกงคอย-แหลมฉบง เชอมโยงเขาสทาเรอแหลมฉบง

-71-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

4 วสยทศนประเทศไทยในระยะ 20 ป ขางหนา

1. ภาพอนาคตเศรษฐกจไทย

ประเทศไทยมบทบาทเปนศนยกลางทางเศรษฐกจในอนภมภาค ทงในดานฐานการผลตทใชองคความร เทคโนโลย เชอมโยงไปสธรกจอตสาหกรรมและบรการสรางสรรค และศนยกลางการเชอมโยงดานพลงงาน และการขนสงเชอมโยงระหวางประเทศตางๆ ในอนภมภาค และพนทภายในประเทศใหมบรณาการเชอมโยงกนระหวางพนทเมอง พนทชนบท พนทเศรษฐกจเฉพาะ และพนทชายแดนภายใตการมสวนรวมของภาคการพฒนาทกภาคสวน รวมทงการเออใหภาคเอกชนของไทยสามารถขยายฐานการผลตเขาสพนทอนภมภาคไดอยางมประสทธภาพ

ทงน ภาพของระบบเศรษฐกจไทยทพงปรารถนาใน 20 ปขางหนา สามารถแบงออกเปนภาพในแตละสวนตามการพฒนาในแตละดานเพอใหเกดความชดเจนมากยงขน ดงน

1.1 ภาคการผลต

ภาคการผลตทมความเชอมโยงกนสงระหวางภาคเกษตร อตสาหกรรม และบรการ นาไปสการสรางมลคาเพม โดยผานการเชอมโยงในรปหวงโซการผลต และการรวมตวในลกษณะของคลสเตอร โดยทภาคเกษตรยงคงเปนฐานของการผลตทสาคญทจะเชอมโยงในการสรางมลคาในภาคอตสาหกรรมและบรการ นอกจากน มการปรบฐานการผลตโดยเฉพาะอตสาหกรรมไปสภาคบรการในสดสวนทสงขน และเปนฐานดานการคา (Trading base) และฐานการลงทนของภมภาค

1.2 ความรวมมอทางเศรษฐกจในอนภมภาค

ประเทศไทยจะตองมบทบาทนาดานเศรษฐกจในอนภมภาคในรปแบบพนธมตรเพอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมในอนภมภาค โดยสรางบทบาทนาผานการใหความชวยเหลอในรปเงนใหเปลา เงนกดอกเบยตา และความชวยเหลอเชงวชาการ ทงในดานการพฒนาโครงสรางพนฐาน การศกษา การสาธารณสข และวฒนธรรม อยางตอเนอง และสนบสนนใหภาครฐวสาหกจ และภาคเอกชนของไทยลงทนในธรกจสอสาร พลงงาน และอตสาหกรรมเกยวเนอง เพอขยายฐานการลงทนของไทยไปยงประเทศในอนภมภาค

1.3 เมอง ชนบท และพนทเศรษฐกจ

พนทเศรษฐกจของประเทศไทย ไดรบการพฒนาใหเปนฐานในการเพมขดความสามารถการแขงขนทางเศรษฐกจของประเทศ มความยงยนของระบบนเวศน และความอยเยนเปนสขของสงคมไทย รวมทงมความเชอมโยงระหวางพนทเมอง พนทชนบท พนทเศรษฐกจเฉพาะ และพนทชายแดนอยางบรณาการภายใตการมสวนรวมของภาคการพฒนาทกภาคสวน

-72-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

1.4 พลงงาน

มความมนคงดานแหลงพลงงาน โดยพฒนาและใชประโยชนจากแหลงพลงงานในพนททบซอนรวมกบประเทศเพอนบาน และเปนศนยกลางการเชอมโยงดานไฟฟาและกาซธรรมชาตในภมภาคอาเซยน รวมทงใหความสาคญตอพฒนาพลงงานหมนเวยนและพลงงานทางเลอกอยางมเอกภาพ ตลอดจนการมโครงสรางพนฐาน ระบบขนสงมวลชน และสงอานวยความสะดวกทเออตอการใชพลงงานทมประสทธภาพ เพอใหมความเขมขนของการใชพลงงาน (Energy intensity) อยในระดบเดยวกบกลมประเทศพฒนาแลว ตลอดจน

1.5 โครงสรางพนฐานและโลจสตกส

มเครอขายโครงสรางพนฐานและโลจสตกสทเชอมโยง มคณภาพ และเพยงพอตอการตอบสนองการปรบโครงสรางภาคการผลตและบรการใหมความเขมแขงและแขงขนได โดยมสวนสาคญในการเสรมสรางผลตภาพการผลต ตลอดจนเชอมโยงการคาระหวางประเทศโดยเฉพาะในระดบอนภมภาคไดอยางมประสทธภาพ ทงน ใหความสาคญตอการบรหารจดการดานอปสงคและอปทานดานโครงสรางพนฐาน เพอใหสามารถใชทรพยากรทมอยอยางจากดไดอยางมประสทธภาพมากขน โดยเฉพาะอยางยงการใชพลงงานในภาคการขนสงใหมประสทธภาพมากขนและเปนมตรกบสงแวดลอม

2. ประเดนยทธศาสตร

2.1 ภาคการผลต

2.1.1 เรงรดปรบปรงผลตภาพการผลตใหสงขน โดยใชองคความร ทน เทคโนโลย ภมปญญาไทย ทกษะความชานาญของแรงงาน/ผประกอบการ และวทยาการจดการอยางเหมาะสม รวมทงพฒนาการผลตภาคเกษตร อตสาหกรรม และบรการใหมการประหยดพลงงาน และใชพลงงานทดแทนใหมากขน

2.1.2 สรางมลคา เพมในภาคการผลตบนพนฐานองคความร เทคโนโลย และนวตกรรม เพอผลตสนคาและบรการทมมลคาตอบสนองตอความตองการของตลาดภายในประเทศและตางประเทศไดอยางมพลวต และสามารถเพมสวนแบงในตลาดตางประเทศ โดยเฉพาะอยางยงการใชประโยชนจากศกยภาพของความหลากหลายทางชวภาพ และการมภาคเกษตรทมพนฐานทด ใหสามารถสรางมลคาตอเนองและเชอมโยงกบภาคอตสาหกรรมและบรการ

2.1.3 สนบสนนการลงทนในอตสาหกรรมตนนาขนาดใหญทเชอมโยงไปสอตสาหกรรมตอเนอง และธรกจอตสาหกรรมและบรการสรางสรรค โดยเนนการอยรวมกบชมชนได ซงจาเปนตองใหความสาคญตอการมสวนรวมของชมชน การมกฎหมาย กฎ ระเบยบและขอบงคบทเหมาะสม ทมการบงคบใชอยางมประสทธภาพ

-73-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

2.1.4 สนบสนนการลงทนในตางประเทศ และใหความสาคญตอการพฒนาโครงสรางพนฐานและสงอานวยความสะดวกทางการลงทน โดยใชชองทางความรวมมอทางเศรษฐกจระหวางประเทศระดบภมภาค และอนภมภาคในการเชอมโยงและสรางเครอขายการผลต การลงทน และการคาใหมการขยายตวเพมมากขน และไดรบประโยชนรวมกน

2.1.5 พฒนาภาคบรการใหมๆ ควบคไปกบการทองเทยวใหสามารถเปนแหลงรายไดของประเทศ โดยใหความสาคญตอการพฒนาสาขาบรการใหมๆ (เชน ธรกจบรการสขภาพ ศนยประชมและแสดงสนคา การศกษานานาชาต เปนตน) ทสามารถสรางรายได สรางงานและอาชพ ควบคไปกบการพฒนาการทองเทยวและธรกจตอเนองใหสามารถสรางรายไดใหกบประเทศไดอยางยงยน มแหลงทองเทยวทไดรบการฟนฟ บรณะ มบรการทเกยวเนองทมคณภาพ มาตรฐาน และมความปลอดภย

2.1.6 พฒนา ปรบปรง และแกไข กฎหมาย กฎ ระเบยบ และขอบงคบ ใหเออตอการพฒนาภาคการผลตของประเทศ และมการบงคบใชท มประสทธภาพ เพอสรางความสามารถในการแขงขนของภาคการผลต และกระจายผลประโยชนทางเศรษฐกจอยางเปนธรรม รวมทงจดใหมกลไกทมประสทธภาพในการบรหารจดการ และแกไขปญหาขอขดแยงทเกดขนระหวางภาคการผลตกบชมชน และประชาชน

2.1.7 พฒนาแรงงานใหมใหมความพรอมทจะเขาสภาคการผลต และพฒนาแรงงานทอยในตลาดแลวใหสอดคลองกบการปรบโครงสรางเศรษฐกจในกระแสการเปลยนแปลงทมพลวตสง ใหมทกษะความชานาญทสอดคลองกบทศทางการปรบโครงสรางการผลต พรอมทงสรางความเชอมโยงระหวางภาคผประกอบการกบมหาวทยาลย สถาบนการศกษา และสถาบนวจยและพฒนา ในรปแบบทเหมาะสม เชน สหกจศกษา เพอผนกกาลงในการพฒนาแรงงานใหตรงกบความตองการของภาคการผลต อกทงยงนาผลงานวจยและพฒนามาสการใชประโยชนในเชงพาณชย

2.1.8 การเตรยมพนทรองรบการขยายตวของอตสาหกรรม การคา และการลงทนในพนททมศกยภาพของประเทศ ทงในสวนระบบโครงสรางพนฐานและโลจสตกส พลงงาน และแรงงานทสอดคลองกบความตองการของภาคการผลต

2.2 การรวมกลมทางเศรษฐกจในอนภมภาค

2.2.1 ดาเนนนโยบายตางประเทศเชงรกในการเสรมสรางความเขมแขงของการรวมกลมระหวางประเทศไทยและประเทศเพอนบานในอนภมภาค เพอสรางอานาจการตอรองกบประเทศคคาในภมภาคอนๆ

2.2.2 สรางความรวมมอพนธมตรเพอการพฒนาผานการใหความชวยเหลอดานการศกษา สาธารณสข สงแวดลอมใหมากขน โดยการใหความชวยเหลอดานโครงสรางพนฐานทสาคญในอนภมภาค เชน การพฒนาทาเรอทวายในสหภาพพมา การพฒนาดาน

-74-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

พลงงาน การผลตไฟฟาในประเทศเพอนบาน และการพฒนาโครงขายขนสงในประเทศเพอนบานเพอเปดพนทการพฒนา ทจะสรางโอกาสในการลงทนของประเทศไทยควรควบคไปกบการสนบสนนใหภาครฐวสาหกจทมศกยภาพ เชน การทาเรอแหงประเทศไทย บมจ. ปตท. และการไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย รวมทงภาคเอกชนเขาไปลงทนในธรกจทมความเชยวชาญ เพอสรางรายได และยกระดบการพฒนาเศรษฐกจของประเทศเพอนบาน

2.2.3 ดา เ นนการเจรจาดานความรวมมอท เ ออประโยชนตอภาคเอกชนของไทยในการขยายฐานการผลตไปยงประเทศเพอนบาน และกาหนดมาตรการภาษ มาตรการสงเสรมการลงทน การปรบปรงกฎ ระเบยบทเกยวของ และจดตงสถาบนการเงนเฉพาะดาน เพอสนบสนนดานการเงนสาหรบภาคเอกชนทตองการขยายฐานการผลตไปยงประเทศเพอนบาน

2.2.4 สงเสรมความรวมมอดานสงคม และการแลกเปลยนทางวฒนธรรมกบประเทศในอนภมภาค เพอสรางความคนเคย และเผยแพรวฒนธรรมไทยไปยงประเทศตางๆ ในอนภมภาค ซงจะเปนประโยชนตอการดาเนนธรกจตอเนองในประเทศตางๆ

2.3 เมอง ชนบท และพนทเศรษฐกจ

2.3.1 การเชอมโยงการพฒนาชนบทและเมองอยางเกอกล เพอการกระจายโอกาสการพฒนาทางเศรษฐกจ สงคม ใหทดเทยมและทวถง ซงจะชวยใหเกดการเสรมสรางคณภาพชวตทดของประชาชนทงในชนบทและเมอง รวมถงการชวยเสรมสรางประสทธภาพการแขงขนและความแขงแกรงใหเศรษฐกจโดยรวม โดยบทบาทของชนบทเปนฐานการผลตทางการเกษตรทสาคญของประเทศ ขณะทเมองชวยสนบสนนในการเปนแหลงตลาดและการบรโภค รวมทงแหลงจางงานทสงตอความเจรญสพนทชนบท โดยมประเดนยทธศาสตรทสาคญ ดงน

1) สรางเครอขายชนบท-เมองเพอพฒนากจกรรมทางเศรษฐกจรวมกน โดยประยกตใชปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงในกระบวนการผลตเพอการบรโภคและการตลาด

2) สรางความเชอมโยงการบรหารจดการระหวางเมองและชนบททชดเจน โดยสรางเครอขายการพฒนากจกรรมทางเศรษฐกจเชอมโยงเมองและชนบท เพอใหเกดการผลตทเนนคณภาพและความแตกตางของผลตภณฑในลกษณะการผลตปรมาณมาก แตสามารถสรางรปแบบเฉพาะสาหรบลกคา (Mass Customization)

3) สนบสนนการรบชวงและเชอมโยงการผลตระหวางวสาหกจชมชน วสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม และธรกจขนาดใหญในเขตชนบทและเมองอยางเปนระบบ เพอการถายทอดเทคโนโลยระหวางกน โดยใหภาครฐ ภาคเอกชน องคกรพฒนาเอกชน และสถาบนการศกษาในพนทมบทบาทรวมกน ในการเตรยมความพรอมของคนและระบบเพอพฒนาทกษะและเทคโนโลยการผลตสนคาพนบาน ตลอดจนรณรงคการสรางคณคาในรปแบบตางๆ เชน การสรางตราสนคาใหกบสนคาของทองถน

-75-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

4) จดระเบยบการพฒนาและการใชทดนในชมชนเมองรอบนอกเขตเทศบาล (Peri-urban)เพอกากบการพฒนามใหมผลกระทบตอสงแวดลอมและชมชน จดโครงสรางพนฐานสนบสนนการพฒนา และสรางสภาพแวดลอมทด ภายใตการจดการรวมระหวางองคกรปกครองสวนทองถน ชมชน และภาคการพฒนา ตลอดจนรวมกนวางแผน – ผลกดนแผนสการปฏบต และกากบดแลการพฒนาใหเปนไปตามแผนและสอดรบกบระบบนเวศ

2.3.2 ปรบระบบการพฒนาพนทและชมชนโดยใชสองแนวทางคขนาน

1) พฒนากรงเทพและปรมณฑลเปนภาคมหานคร (Urban region) ทขบเคลอนดวยเศรษฐกจฐานความร (Knowledge–based economy) โดยเนนธรกจและการผลตทใชเทคโนโลยขนสง การออกแบบ บรการธรกจ (Business Services) รปแบบตางๆ เปนตวดงดดความมงคงและการสรางงาน ควบคกบนโยบายการพฒนาพนทของกลมเมองในภมภาค ภายใตศกยภาพ กจกรรมเศรษฐกจและบทบาทของแตละกลมจงหวด

2) พฒนาจงหวดและกลมจงหวดใหสามารถพงตนเองได โดยนโยบายการกระจายอานาจสทองถนควบคกบนโยบายการพฒนาจงหวดและกลมจงหวด จะเปนเครองมอสาคญในการพฒนาพนทในภมภาคใหมความเจรญใกลเคยงกบกรงเทพฯ ทงน แนวทางการพฒนาจะเนนการพฒนากลมจงหวดในลกษณะทสมบรณในตนเอง ภายใตศกยภาพและเศรษฐกจของพนท และความรวมมอของทกภาคสวนทเกยวของ

ทงน ภาครฐตองสนบสนนการพฒนาระดบกลมจงหวดในดานการศกษา ระบบการวจยและพฒนา ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ บรการสขภาพ รวมทงโครงขายการขนสงและโลจสตกสทมประสทธภาพ ตลอดจนการจดระบบองคกรและเงนทนเพอการพฒนากลมจงหวด

2.3.3 การจดการสงแวดลอมเมองอยางยงยน

1) เนนการพฒนาเมองแบบกระชบ (Compact city) ดวยการพฒนาระบบขนสงสาธารณะ ทงระบบรถไฟ รถไฟฟา รถเมล ทางจกรยานและทางเทา สงเสรมการใชพลงงานสะอาด เพมพนทสเขยว และจดการขยะชมชนตงแตตนทาง สงเสรมใหจดการขยะและนาเสยแบบชวภาพ ลดการใชทรพยากรและลดความเสยงจากการเปลยนแปลงของสงแวดลอม ตลอดจนสนบสนนการทาสวนเกษตรในเขตเมอง (Urban Farming)

2) สนบสนนการพฒนาเมองนาอย ดวยการมสวนรวมของทกภาคสวน มใชเพยงทองถนหรอภาครฐเทานน ควรครอบคลมตงแตครวเรอน-ชมชน-องคกรพฒนาเอกชน-เอกชน-ทองถน-รฐบาล เพอสรางความยงยนของการพฒนา

-76-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

2.3.4 กาหนดเขตการใชทดน (Zoning) สาหรบพนทเกษตร พนทเมอง พนทเสยงภย พนทอตสาหกรรมและพนทอนรกษ / พนทคมครอง ตามศกยภาพและความเหมาะสม

1) จด Zoning และควบคมการใชทดนใหเปนไปตามศกยภาพและขอจากดสาหรบพนทเกษตร พนทเมอง พนทเสยงภย พนทอตสาหกรรมและพนทอนรกษ / พนทคมครอง จดระบบเฝาระวงและควบคมการใชประโยชนทดนโดยใหประชาชนและชมชนมสวนรวม

2) บรณาการองคกรและกลไกบรหารการใชประโยชนทดนในมตการเกษตร-สงแวดลอม-การพฒนาเมองและอตสาหกรรมใหเปนระบบและเครอขายทเชอมโยงกน มนโยบายและมาตรการในทศทางเดยวกน เพอสรางความยงยน

3) เพมประสทธภาพ ความเปนธรรมและความปลอดภยของการใชประโยชนทดน

4) จดองคกร กลไก แผนงานและเงนทนแกปญหาการกดเซาะชายฝงแบบบรณาการ

5) ควบคมการตงโรงงานอตสาหกรรมใหอยในนคม/เขต/สวนอตสาหกรรม มใหตงกระจดกระจาย เพอประสทธภาพในการจดโครงสรางพนฐานสนบสนนและการควบคมมลพษ

2.3.5 การพฒนาพนทเศรษฐกจใหมเพอเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ ความเหมาะสมของตาแหนงทตงเชงยทธศาสตรของไทยในระดบภมภาค ทาใหมความตองการพนทอตสาหกรรมเพมขน จาเปนตองหาพนทใหม โดยมมาตรการตางๆ ทเหมาะสม ดงน

1) สงเสรมการพฒนาพนทบรเวณชายฝงทะเลตะวนออกอยางตอเนอง

(1) พฒนาอตสาหกรรมทใชเทคโนโลยสะอาดเปนมตรตอสงแวดลอม และมระบบการบรหารจดการททนสมยเปนสากล โดยจดการใหอตสาหกรรมใชระบบการบรหารจดการททนสมยไดมาตรฐานสากลและควบคมมลพษไดอยางมประสทธภาพ มกระบวนการผลตทไมกอใหเกดผลกระทบตอสงแวดลอมและสขภาพของประชาชน

(2) เพมประสทธภาพโครงสรางพนฐาน เพอมใหเปนอปสรรคตอการพฒนาในระยะตอไป รวมทงใชระบบรางมากขน เพอลดปญหาการจราจรและประหยดตนทนดานพลงงาน/การขนสง โดยเพมประสทธภาพการเชอมโยงโครงขายคมนาคมขนสง การขนสงตอเนองหลายรปแบบ (Multimodal transport) และเครอขายโลจสตกส

-77-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

(3) ก าหนดเขต ( Zoning) และควบคมการใชประโยชนทดนอยางมประสทธภาพ ใชมาตรการทางผงเมองเพอลดความขดแยงดานการใชทดนระหวางภาคเกษตรกรรมและอตสาหกรรม ปองกนการขยายตวของพนทชมชนและอตสาหกรรมไมใหบกรกพนทเกษตรทอดมสมบรณและพนทตนนา

(4) สนบสนนใหประชาชนในพนท มสวนรวมในกระบวนการพฒนา เพอสรางการยอมรบ ลดความขดแยง และเกดการพฒนาทมประโยชนตอทกฝาย

2) พฒนาพนทเศรษฐกจใหมบรเวณชายฝงทะเลภาคใต

(1) ใชประโยชนจากทตงทางภมศาสตรพฒนาระบบขนสงทางทะเลเชอมโยงกบประเทศเพอนบานและประเทศในภมภาคอนของโลก เพอขยายกจกรรมทางเศรษฐกจของภาคใต และนาประเทศเขาสเสนทางเดนเรอของโลก โดยพฒนาทาเรอทฝงอนดามนและฝงอาวไทย ระบบขนสงพาดผานพนทภาคใตเชอมโยงทาเรอทงสองฝงและกจกรรมทางเศรษฐกจทจะใชประโยชนจากการเชอมโยงกบทาเรอ พฒนาการขนสงนามนจากตะวนออกกลางผานภาคใตไปยงตะวนออกไกล และพฒนาใหภาคใตเปนแหลงพลงงานสารองในภมภาคอาเซยน

(2) สรางความหลากหลายของการทองเทยวและยกระดบคณภาพการใหบรการ เพอสรางมลคาทางเศรษฐกจบรการอยางตอเนอง โดยผสานการใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตดานการทองเทยวกบทรพยากรและสงแวดลอมอยางสมดล สรางเครอขายวสาหกจ (Clusters) พนททองเทยว ผลตบคลากรดานการทองเทยวใหมคณภาพทสามารถใหบรการในระดบนานาชาต และสรางภาพลกษณแหลงทองเทยวปลอดภยในระดบสากล

(3) สรางความเปนหนสวนทางเศรษฐกจกบประเทศเพอนบานและนานาชาต เพอนาขอไดเปรยบของแตละประเทศมาใชประโยชนรวมกน รวมทงลงทนรวมกบประเทศในภมภาคอนเพอใหสามารถผลกดนโครงการทเกยวของในระดบนานาชาตเกดขนได โดยอาศยกรอบความรวมมอระหวางประเทศทมอยเปนเวทสรางความเขมแขงของความรวมมอ

(4) บรหารจดการและฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหมความยงยน เพอรกษาความสมดลของระบบนเวศน และเพอแกปญหาดานสงแวดลอมในพนท โดยสงเสรมการมสวนรวมของทองถนในการอนรกษ ประเมนสถานการณสงแวดลอมและศกษาความสามารถในการรองรบนกทองเทยว สนบสนนการใชมาตรการทผกอใหเกดมลภาวะเปนผจายคาความเสยหาย และสงเสรมแนวคดเศรษฐกจพอเพยงและการพฒนาทยงยนใหกบเยาวชนในทกระดบการศกษา

3) การพฒนาพนทเศรษฐกจชายแดน สรางโอกาสจากการพฒนาความรวมมอกบประเทศเพอนบานในบรเวณพนทเศรษฐกจชายแดน เพอดงดดการลงทนจากภาคเอกชนทงภายในและภายนอกภมภาค ดงน

-78-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

(1) สงเสรมการพฒนาเศรษฐกจชายแดนในสาขาเศรษฐกจทมศกยภาพบนพนฐานการประสานประโยชนรวมกนในกลมอนภมภาค โดยจดทาแผนพฒนารวมกน และกาหนดบทบาทในกระบวนการผลตตามศกยภาพทเดนชดของแตละประเทศ

(2) จดทาแผนพฒนาพนท เศรษฐกจชายแดนทเหมาะสมกบศกยภาพของพนทและกรอบความรวมมอกบประเทศเพอนบาน

(2.1) สนบสนนการจดตงเขตเศรษฐกจพเศษในพนทชายแดนทมศกยภาพ อาท เขตเศรษฐกจพเศษใน จงหวดเชยงราย และ จงหวดตาก เพอเปนแหลงลงทนใหมทนาไปสการเพมขดความสามารถในการแขงขนของประเทศ และสรางโอกาสเชอมโยงฐานเศรษฐกจชมชนสตลาดระดบภาคและระหวางประเทศ รวมทงสนบสนนการเชอมโยงทางสงคมและวฒนธรรมระหวางไทยกบประเทศเพอนบาน

(2.2) พฒนาฐานการผลตบรเวณชายแดนและการยายถนไปสเพอนบาน โดยเฉพาะในอตสาหกรรมทไทยเสยเปรยบเมอตงในพนทชนในของประเทศ ซงจะชวยตอบสนองการปรบโครงสรางอตสาหกรรมและสนบสนนการกระจายความเจรญสภมภาค

2.4 พลงงาน

2.4.1 เพมประสทธภาพการใชพลงงาน โดยการสงเสรมและสนบสนนการพฒนาใหภาคการผลตตางๆ พฒนาไปในทศทางทสงผลใหเกดการลดใชพลงงาน โดยเฉพาะนามน เชน การพฒนาระบบขนสงมวลชน ระบบโลจสตกส การพฒนาอปกรณ เครองจกร และยานยนตประหยดพลงงาน การวางผงเมอง เปนตน

นอกจากน ควรใหความสาคญตอเปาหมายดานความเขมขนของการใชพลงงาน (Energy Intensity) ใหอยในระดบเดยวกบกลมประเทศพฒนาแลว เนองจากมการปรบโครงสรางการขนสง โดยใชระบบรางเพมมากขน รวมกบการวางผงเมองและการพฒนาระบบสอสาร เพอลดการพงพานามน ลดปญหามลพษในเขตเมอง และลดปญหาการจราจร รวมทงภาคขนสง อตสาหกรรม ธรกจ และครวเรอน ใชพลงงานอยางมประสทธภาพ ทงจากเทคโนโลย การออกแบบอาคาร และจากจตสานกรวมกนในการทจะอนรกษพลงงาน

2.4.2 จดหาพลงงาน ใหเกดความมนคง พอเพยงและทวถง โดยเนนการพฒนาภายในประเทศ เพอลดการนาเขาพลงงานจากตางประเทศ สนบสนนสงเสรมการใชพลงงานทดแทน และศกษาวจยพฒนาพลงงานทางเลอกอนๆ ภายใตการคานงและใหความสาคญกบผลกระทบดานสงแวดลอม โดยใหทกภาคสวนโดยเฉพาะชมชนทองถนเขามามสวนรวมในการรบผดชอบ และบรหารจดการพลงงาน มการแขงขนในธรกจพลงงานเพอใหเกดประสทธภาพและความเปนธรรม โดยมระบบกากบดแลการประกอบกจการทมประสทธภาพและสรางความเปนธรรมใหแกผบรโภค รวมทง ปฏบตตามพนธกรณดานสงแวดลอมทใหสตยาบนไวกบมตรประเทศ ทงน ควรใหควรสาคญในประเดนตอไปน

-79-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

1) มการพฒนาพลงงานหมนเวยนอยางเตมศกยภาพทกรปแบบ ทงจากชวมวลและชวภาพพลงนา พลงลม และพลงงานแสงอาทตย โดยใชเทคโนโลยทพฒนาใหเหมาะสมกบสภาพของทองถนและประเทศ ภายใตตนทนทไมสงกวาพลงงานจากฟอสซลมากจนเกนไป

2) มการพฒนาโรงไฟฟาขนาดใหญจากพลงงานแหลงใหม เพอเพมการกระจายตวของเชอเพลงทใชในการผลตไฟฟา และทาใหตนทนไฟฟาเฉลยโดยรวมของระบบลดลง ภายใตการวางแผนและการสนบสนนจากทกภาคสวน

3) ใชประโยชนแหลงพลงงานในพนททบซอนรวมกบประเทศเพอนบาน เพอสรางความมนคงดานแหลงพลงงาน ทาใหประเทศไทยมปรมาณสารองพลงงานเพยงพอตอความตองการใชในประเทศ เปนระยะเวลา 50 ป

2.4.3 พฒนาพชพลงงานอยางสมดล ทงทางดานปรมาณอาหาร ราคา สงแวดลอม ภายใตการพฒนาผลผลตตอไร โดยใชภมปญญาและเทคโนโลยทองถนเปนหลก

2.5 โครงสรางพนฐานและโลจสตกส

2.5.1 พฒนาระบบโครงขายโครงสรางพนฐานสาขาขนสง พลงงาน และสอสารโทรคมนาคม ใหสามารถใหบรการเชอมโยงในกลมอนภมภาคไดอยางมประสทธภาพ เพอใหเกดการใชประโยชนรวมกนอยางคมคา ลดขอจากดดานทรพยากร กระตนใหเกดการขยายตวทางเศรษฐกจ และสงผลใหประเทศไทยเปนศนยกลางการใหบรการโครงสรางพนฐานในกลมอนภมภาค

2.5.2 พฒนาระบบระบบขนสงมวลชน และการขนสงทางราง รวมทงสงอานวยความสะดวกทเกยวของเพอสงเสรมการปรบเปลยนพฤตกรรมในการเดนทางและการขนสงสนคาไปสการเดนทางดวยระบบขนสงสาธารณะ และการขนสงสนคาในรปแบบ Multimodal เพอเพมประสทธภาพการใชพลงงาน และลดตนทนโลจสตกสในภาพรวม

2.5.3 พฒนาการขนสงทางบกทงระบบรางและระบบถนนใหเปนโครงขายเชอมโยงหลกระหวางประเทศในอนภมภาค (Regional Connectivity) พรอมทงพฒนาทาเรอหลกระหวางประเทศใหมคณภาพการใหบรการระดบสากลทงฝงทะเลอนดามนและฝงอาวไทย เพอเพมประสทธภาพการขนสงผโดยสาร สนคา และบรการระหวางประเทศตางๆ ในอนภมภาค ซงจะทาใหเกดการเชอมโยงของระบบเศรษฐกจในอนภมภาคมากขน

2.5.4 พฒนาทาอากาศยาน ใหเปนศนยกลางการบนในภมภาค โดยการพฒนาขดความสามารถดานกายภาพ และระบบสงอานวยความสะดวก เพอรองรบการขยายตวของปรมาณการจราจรทางอากาศทเพมขนตามการขยายตวทางเศรษฐกจของประเทศจน อนเดย และกลมประเทศตะวนออกกลาง

-80-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

2.5.5 พฒนาอตสาหกรรมการบน โดยสนบสนนใหมการบรหารจดการเสนทางบน และการพฒนาฝงบนทใชวสดประกอบนาหนกเบา ประหยดเชอเพลง ลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด และมลพษทางเสยง เพอรองรบเงอนไขและมาตรการผลกระทบสงแวดดานมลพษและเสยง ในขณะเดยวกนกรกษาและเพมสวนแบงทางการตลาด

2.5.6 ศกษา วจยความเปนไปไดตลอดจนการเตรยมความพรอมในกรณทจาเปนตองมการพฒนาโรงงานผลตไฟฟานวเคลยร เพอลดขอจากดดานทรพยากรและตนทนเชอเพลง ในขณะเดยวกนกยงสามารถรองรบความตองการใชไฟฟาทมแนวโนมเพมขนเปนจานวนมาก จากการขยายตวทางเศรษฐกจและการพฒนาเทคโนโลย

2.5.7 พฒนารปแบบและกลไกสนบสนนทางการเงนและการลงทนสาหรบการพฒนาโครงสรางพนฐาน (Infrastructure financing) โดยเฉพาะการเพมบทบาทภาคเอกชน (Public Private Partnership) ในการพฒนาโครงสรางพนฐานเพอลดภาระการลงทนของภาครฐและเพมประสทธภาพการบรหารจดการ รวมทงใหความสาคญกบบทบาทภาคประชาชน (People Participation) เพอใหเกดการยอมรบของผมสวนไดเสยในการพฒนาโครงสรางพนฐาน

2.5.8 ปรบปรง กฎ ระเบยบทเกยวของ และการปรบโครงสรางการบรหารจดการดานโครงสรางพนฐาน เพอใหเกดการบรหารจดการทด และมการกากบดแลการใหบรการ โดยมกฎหมาย กฎ ระเบยบและขอบงคบเพอคมครองผบรโภค ทสอดรบกบเงอนไข กฎกตกาการคาและการลงทนทกาหนดโดยการรวมกลมเศรษฐกจ เพอใหการพฒนาโครงสรางพนฐานสามารถขยายการใหบรการไปยงกลมอนภมภาค รวมทง สนบสนนการเพมขดความสามารถการแขงขนภาคการผลตและบรการในเวทโลกได

2.5.9 ศกษาและวจยดานเทคโนโลยเพอใหการพฒนาโครงสรางพนฐานในระยะตอไปมความทนสมย และเปนมตรตอสงแวดลอม โดยการพฒนาโครงสรางพนฐานดานเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร ทนาระบบโครงขายสอสารโทรคมนาคมไรสายมาใหบรการครอบคลมทกภมภาคทวประเทศ มาสนบสนนการศกษาวจยและพฒนาเทคโนโลย เพอสรางมลคาเพมและนวตกรรมลาสมยใหกบภาคการผลตและบรการ

-81-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

ภาคผนวก

สรปผลการประชมรวมกบภาคเอกชน เรอง การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

วนจนทรท 21 กรกฎาคม 2551 เวลา 09.30-12.30 น. ณ หองประชมสปปนนท เกตทต อาคาร 4 ชน 1 สศช.

***************************************************

1. ความเปนมา 1.1 ดวยสานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (สศช.) ได

กาหนดใหมการประชมประจาป 2551 เรองวสยทศนประเทศไทย...สป 2570 ในวนศกรท 15 สงหาคม 2551 ณ ศนยแสดงสนคาและการประชมอมแพค เมองทองธาน จงหวดนนทบร ในการน สศช. ไดมกระบวนการทางานอยางเปนขนตอนในการระดมความคดเหนเพอจดทาเอกสารสาหรบการประชมประจาป และขนตอนทสาคญ เชน จดใหมการประชมระดมความคดเหนศษยเกา สศช. ในวนศกรท 4 กรกฎาคม 2551 และ จดใหมการประชมรวมระหวางคณะกรรมการ สศช. และ รองนายกรฐมนตร (นายสรพงษ สบวงศล) และคณะทปรกษา ในวนจนทรท 7 กรกฎาคม 2551 ทงน มขอเสนอแนะจากการประชมทงสองครง คอ เหนควรใหมการประชมระดมความคดเหนรวมกบภาคเอกชน เพอจะไดนาความเหนและขอเสนอแนะมาประมวลและใชประโยชนในการปรบปรงเอกสารเรองวสยทศนประเทศไทย...สป 2570 สาหรบการประชมประจาป 2551 ของ สศช. ตอไป

1.2 สาหรบการประชมประจาป 2551 ของ สศช. จะประกอบดวยการนาเสนอเอกสารวสยทศนประเทศไทย...สป 2570 ครอบคลม 4 ดาน ไดแก เศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และการบรหารจดการทด ทงน หวขอเรองดานเศรษฐกจ คอ การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก ดงนน ในการประชมวนนจงไดนาเสนอรางเอกสารฯ ดานเศรษฐกจเพอรบฟงความคดเหนจากภาคเอกชน

2. การนาเสนอรางเอกสารวสยทศนประเทศไทย...สป 2570 เรอง การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

2.1 แนวโนมการเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจไทยใน 20 ปขางหนา 2.1.1 จากการประมาณการเบองตน เศรษฐกจไทยในระหวางป 2551 - 2570 ม

แนวโนมทจะขยายตวในอตราเฉลยรอยละ 5.73 ตอป และมโครงสรางเศรษฐกจทมการเปลยนแปลงไปจากปจจบนเลกนอย โดยคาดวาสาขา

-82-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

เกษตรจะมสดสวนเลกลงและถกแทนทดวยสาขาอตสาหกรรมและบรการ อยางไรกตาม ประเดนหลกจะอยทแนวทางทจะเชอมกจกรรมการผลตของทงสามสาขาการผลต เพอสรางมลคาเพมโดยควบคมผลกระทบดานลบทอาจเกดขนกบสงคมและสงแวดลอมใหนอยทสด

2.1.2 แนวโนมทสาคญของเศรษฐกจไทยประการหนง คอ การมงใหขนาดเศรษฐกจไทยจะตองมผลตภณฑมวลรวมประชาชาตมากกวาผลตภณฑมวลรวมในประเทศ (หรอ GNP > GDP ปจจบนไทยมมลคา GNP นอยกวา GDP เนองจากผลประโยชนไดถกสงออกไปตางประเทศ) ซงประเดนความสาคญอยทการปรบโครงสรางเศรษฐกจไทย ใหเชอมกบโลกและรกออกไปสภายนอกใหมากขน

2.1.3 การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรสสงคมผสงอายจะมผลกระทบตอเศรษฐกจและสงคมไทยอยางกวางขวาง อาท การเคลอนยายแรงงานระหวางประเทศและระหวางในสาขาการผลตในประเทศ การเพมผลตภาพแรงงานเพอรองรบภาระทมากขนของคนวยทางาน ความตองการแรงงานทมทกษะความชานาญ และการตงถนฐานถาวรของลกหลานแรงงานตางชาต เปนตน

2.2 สภาพเศรษฐกจทพงปรารถนา 2.2.1 การเปนฐานการผลต การคา การลงทนทเชอมโยงไปสเศรษฐกจสรางสรรค

และนวตกรรม โดยมปจจยแหงความสาเรจทสาคญ เชน การเพมผลตภาพการผลตและการสรางมลคาเพมบนพนฐานองคความร และนวตกรรม การสนบสนนการลงทนในอตสาหกรรมขนาดใหญทสรางความเชอมโยงไปยงอตสาหกรรมและบรการตอเนอง การพฒนาภาคบรการ การเตรยมแรงงานทสอดคลองกบความตองการของภาคการผลต ตลอดจนการสงเสรมการลงทนในตางประเทศ และการปรบปรง แกไข กฎหมายและกฎ ระเบยบขอบงคบทไมเออตอการดาเนนธรกจและลงทน เปนตน

2.2.2 การสรางความมนคงดานพลงงานโดยใหความสาคญทงในดานการจดหาแหลงพลงงานและเนนการจดการดานอปสงค โดยเปนศนยกลางการเชอมโยงดานไฟฟาและกาซธรรมชาตในภมภาคอาเซยน การพฒนาโรงไฟฟาขนาดใหญจากพลงงานใหม การพฒนาพลงงานหมนเวยนและสงเสรมการใชพลงงานทดแทน และการเพมประสทธภาพพลงงาน

2.2.3 ประเทศไทยมโครงสรางพนฐานทมประสทธภาพสามารถตอบสนองตอความตองการของประชากรทกกลมและสนบสนนการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจและสงคมของทกภาคสวน การใชพลงงานในภาคการขนสงมประสทธภาพมากขนและเปนมตรกบสงแวดลอม โดยเนนการพฒนาโครงสรางพนฐานใหสงเสรม

-83-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

การเพมผลตภาพของแรงงาน และการผลต รวมทงเชอมโยงการคาระหวางประเทศ โดยเฉพาะในระดบอนภมภาคไดอยางมประสทธภาพ

2.2.4 การพฒนาพนทเมองและชนบทใหเชอมโยงทงในระดบภมภาค และอนภมภาค รวมทงใหเชอมโยงเขากบการพฒนาของทงสองพนทในประเทศอยางเกอกล นอกจากน ใหความสาคญตอการเปดพนทเศรษฐกจใหมเพอการพฒนา โดยคานงถงการจดการสงแวดลอมอยางยงยน และมการกาหนดการใชประโยชนทดนใหเปนไปตามศกยภาพ

2.2.5 การพฒนาไปสบทบาทนาในภมภาคและอนภมภาค โดยใหมการรวมกลมทางเศรษฐกจและสงคมอยางเปนหนสวนใหมากขน เนนการสรางความรวมมอทครอบคลมทงดานเศรษฐกจ สงคม และวฒนธรรม เพอใหลดความแตกตางของระดบการพฒนาของประเทศโดยเฉพาะในอนภมภาค

2.3 ประเดนเชงยทธศาสตร ประเดนเชงยทธศาสตรทมสาคญในลาดบตนตอการกาวไปสระบบเศรษฐกจทพงปรารถนานน ประกอบดวย 4 ดาน ดงน 2.3.1 เศรษฐกจมหภาค การเงน และการคลง ใหความสาคญตอการสราง

เสถยรภาพทางการเงน การพฒนาสถาบนการเงนและตลาดเงน และการคลงเพอสงคม

2.3.2 ภาคการผลต ใหความสาคญตอการยกระดบผลตภาพและประสทธภาพการผลต สรางมลคาและคณคาเพมของสนคาและบรการ พฒนาบนพนฐานของความหลากหลายทางชวภาพ และสรางความสมดลระหวางการใชทรพยากรระหวางการผลตอาหารกบพลงงาน

2.3.3 ปจจยสนบสนน พฒนาโครงสรางพนฐานและโลจสตกสใหมตนทนตา ลดผลกระทบตอสงแวดลอม และใหบรการอยางทวถง ครอบคลม และเชอมโยงทงในมตหลายรปแบบ (Multimodal) และเชอมโยงระหวางประเทศในอนภมภาคทงดานกายภาพและการอานวยความสะดวกดานการคาและการลงทน ทงน เนนการบรหารจดการอปสงคและอปทานของโครงสรางพนฐาน และพลงงานอยางเหมาะสม ในขณะเดยวกน การพฒนาพนทและเมองตองเปนไปอยางสอดคลองและสนบสนนการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ

2.3.4 ดานสงคม ใหความสาคญของการพฒนาเศรษฐกจทมมตเชอมโยงกบพฒนาสงคม โดยเฉพาะการพฒนาแรงงานทอยในตลาดแรงงาน และผสงอาย รวมทงผพการ เพอใหมการพฒนาทกษะความชานาญอยางเหมาะสมและสอดคลองกบการพฒนาเศรษฐกจ

-84-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

3. ความเหนทประชม ทประชมมความเหนตอรางเอกสารวสยทศนประเทศไทย...สป 2570 เรองการปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก โดยมสาระสาคญ สรปไดดงน 3.1 ภาพรวม

3.1.1 วสยทศนของคนในแตละชวงวยมความแตกตางกน สาหรบการกาหนดวสยทศนในระยะ 20 ป ขางหนา จาเปนตองมความรและความเขาใจถงปจจยและผลกระทบจากของแนวโนมของโลกและปจจยภายในตางๆ ภายใตสถานะของประเทศซงเปนผกาหนดหรอผถกกาหนด (หรอไดรบผลกระทบ) จากแนวโนมดงกลาว และประเทศไทยจะสามารถวางสถานะประเทศภายใตวสยทศนทเหมาะสมและสอดคลองไดอยางไร

3.1.2 ควรใหภาพของการกาหนดเปาหมายการพฒนาประเทศใหชดเจนระหวางการใหความสาคญตอผลตมวลรวมประชาชาต (Gross National Product: GNP) กบความสขมวลรวมประชาชาต (Green National Happiness: GNH) รวมทงกาหนดเปาหมายทงระยะกลางและระยะยาว

3.2 การพฒนาคนและการศกษาใหเปนฐานของการพฒนาประเทศ เงอนไขสาคญลาดบแรกของการพฒนาประเทศใหมความสาเรจ คอการพฒนาคนใหมคณภาพ ทงดานจรยธรรม สขภาพ มการศกษาทด และเปนคนดของสงคม ซงจะตองพจารณาควบคไปกบการพฒนา โดยมประเดนความเหนเพมเตมดงน 3.2.1 พฒนาคน/แรงงานใหสอดคลองกบการพฒนาเศรษฐกจและความตองการของ

ภาคการผลต โดยมแผนการผลตคนทมคณภาพ เชน พฒนาทกษะความชานาญในภาษาตางประเทศอนๆ เพมเตมจากภาษาองกฤษ แกไขการขาดแคลนแรงงานในระดบอาชวะศกษา

3.2.2 พฒนาคณภาพคนและการศกษาตองไมจากดเฉพาะเรองการกระจายอานาจการศกษา และการแบงเขตพนทการศกษา แตตองครอบคลมถงสาระสาคญ 3 ดาน คอ การพฒนาหลกสตร การพฒนาและการสรางแรงจงใจใหกบคร

3.2.3 ปฏรประบบการศกษาโดยสอดแทรกการปลกจตสานกเพอชมชน เปลยนวธการสอนจากการทครเปนผปอนไปสการกระตนใหเดกนกเรยนรจกคดมากขน รวมทงการลดภาระคาใชจายทเกดจากการใชเครองแบบนกเรยน หรอการปรบเปลยนเวลาเรยนใหเหลอเพยงครงวนเพอใหเดกกลบไปชวยงานของครอบครว

3.3 แนวโนมปจจยภายนอกและปจจยภายใน เหนควรใหมการวเคราะหเพมเตมในเชงพลวต โดยพจารณาถงการปรบตวของประเทศคแขงขนของไทยทงในระดบโลก และภมภาค/อนภมภาคทมตอแนวโนมปจจยฯ ตางๆ ซงไดมผลกระทบตอทศทางการ

-85-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

ปรบตวของประเทศไทยดวย เชน การใช Game Theory วเคราะหการเคลอนไหว การตอบโตจากประเทศคแขง และคาดการณผลลพธทจะเกดขน จะมสวนชวยในการกาหนดวสยทศนทสอดคลองกบการเปลยนแปลงได

นอกจากน การคาดการณแนวโนมฯ ทจะเกดขนไดอยางแมนยาเปนเรองทสาคญมาก ซงจะสงผลตอการกาหนดเงอนไขในการกาหนดวสยทศนทแมนยาดวย โดยเฉพาะในดานพฤตกรรมการบรโภคสนคาอปโภคและการบรโภคของโลกทมการเปลยนแปลง ทงในเชงปรมาณ ประเภทและวธการบรโภค ทงน ทประชมมความเหนเพมเตมตอแนวโนมปจจยภายนอกและปจจยภายใน ดงน

3.3.1 ภาวะโลกรอน ควรสนบสนนการวจยและพฒนาเกยวกบผลกระทบของภาวะโลกรอนทงทเปนโอกาสและขอจากดตอภาคการเกษตรไทย เชน ปรมาณนาฝนทคาดการณวาจะเพมขนมผลตอการผลตภาคเกษตรไทยอยางไร นอกจากน ควรสงเสรมการเพมผลตภาพการผลตเกษตร (ผลผลตตอไร) โดยใหมการจดทาแผนปฏบตการเพอใหมการปฏบตอยางจรงจง นอกจากน เหนควรสนบสนนการลดการใชกระดาษเพอลดตนทน และบรรเทาผลกระทบจากภาวะโลกรอนจากการใชทรพยากรธรรมชาต โดยใหปรบเปลยนพฤตกรรมมาสการใชบรการทางอนเตอรเนตหรอการทาธรกรรมทางอเลคทรอนกสเพมขน

3.3.2 การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรสสงคมผสงอาย ควรเตรยมความพรอมเพอรองรบการเปลยนแปลงไปสสงคมผสงอาย ทงดานแรงงาน อาชพ และสนคาและบรการ รวมทงกจกรรมทตอบสนองตอความตองการของกลมผสงอาย

3.3.3 เทคโนโลย เทคโนโลยสารสนเทศถอเปนเทคโนโลยสาคญทเปนตวนาภาพการพฒนาในอนาคต จงควรใหความสาคญของการนาเทคโนโลยสารสนเทศ ในการเขาไปสนบสนนในทกภาคสวนเพอเพมความสามารถการแขงขน เชน การเรยนการสอนแบบ E-Learning เปนตน

3.4 ภาคการผลต 3.4.1 ใหความสาคญกบวจยและพฒนา และพฒนาคนทมทกษะความชานาญ ให

เปนฐานการพฒนาและกาหนดทศทางการพฒนาภาคการผลต เชน ภาคบรการมจดขายสาคญ คอ ธรรมชาตแตยงจาเปนตองพฒนาคณภาพคนในธรกจบรการ อยางไรกตาม ในการพฒนาภาคเกษตรยงมโอกาสทจะกาหนดทศทางการพฒนาไดเอง ในการน จาเปนตองทาอยางจรงจงไมเพยงเฉพาะใหความสาคญตอการแบงพนทสาหรบการผลตพชเพออาหารและพชเพอพลงงานเทานน แตตองใหความสาคญกบปจจยการผลตสาคญในภาคเกษตร เชน นา ปย (เคม และอนทรย) เปนตน

-86-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

3.4.2 พจารณาถงปรมาณการลงทนทเหมาะสมของอตสาหกรรมทประเทศไทยมศกยภาพในการแขงขนตา หรออตสาหกรรมทกอใหเกดมลพษ และใหการสงเสรมการลงทนในอตสาหกรรมใหมทเปนมตรตอสงแวดลอมและมศกยภาพในการแขงขนในระยะยาว

3.4.3 ใชจดแขงของทรพยากรธรรมชาต วฒนธรรม ประวตศาสตร ความไดเปรยบของอปนสยและอธยาศยของคนไทย ใหจดขายในการดงดดนกทองเทยว และสนบสนนการเตรยมความพรอมแรงงานสาหรบธรกจภาคบรการทงทางดานทกษะภาษาตางประเทศ คณภาพและมาตรฐานการใหบรการ และการโยกยายแรงงานจากภาคเกษตรเขาสบรการ

3.4.4 ควรใหความสาคญของภาคเกษตรไมเพยงเฉพาะในมตจากการวดมลคาเชงตวเลข แตใหครอบคลมถงการเปนแหลงความมนคงทางอาหารของประเทศ และการสรางมลคาเชอมโยงกบภาคอตสาหกรรมและบรการ ในทานองเดยวกน ในภาคการทองเทยว ควรใหความสาคญตอคณภาพ (รายไดจากการทองเทยว) มากกวาปรมาณ (จานวนนกทองเทยว) ซงเกยวโยงกบการยกระดบคณภาพของบรการทองเทยว

3.4.5 สงเสรมและพฒนาอตสาหกรรมใหอยรวมกบชมชนไดอยางยงยน โดยสรางการยอมรบความเขาใจ และการใหขอมลทถกตองกบสงคม และชมชน ในกรณทมการขยายตว/ตงโรงงานอตสาหกรรมใหม

3.4.6 ควรจะมการกาหนดใหชดเจนวา ภายใตสดสวนการผลตของแตละสาขานนไดใหความสาคญตอสาขายอยใดบาง เชน สาขาบรการจะใหความสาคญตอ Trading firms หากแนวโนมในอนาคตจะมบทบาทในการคา การลงทนในอนภมภาคมากขน หรอการใหความสาคญตอการเงน โลจสตกส บรการสขภาพ และการทองเทยว เปนตน สาหรบอตสาหกรรมทมศกยภาพ เชน คอ แฟชน โทรคมนาคม ผลตภณฑชวภาพ และการตอเรอและซอมเรอ เปนตน ทงน ทศทางการพฒนาภาคการผลตจะตองสอดคลองกบศกยภาพคน ทรพยากร และภมสงคมดวย

3.5 พลงงาน 3.5.1 ควรใหความสาคญตอนโยบายดานพลงงานทเปนรปธรรมโดยเฉพาะพลงงาน

ทดแทนเอทานอล จาเปนตองมทศทางการพฒนาและขบเคลอนทชดเจนของภาครฐในการบรหารจดการ

3.5.2 เรมตนดาเนนการสรางความเขาใจและการยอมรบตอการจดหาแหลงพลงงานใหม โดยเฉพาะจากแหลงพลงงานนวเคลยร หากในอนาคตการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศจาเปนตองมพนฐานจากแหลงพลงงานดงกลาว

-87-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

3.6 การรวมกลมเศรษฐกจและความรวมมอในภมภาค 3.6.1 ควรมการประเมนและเปรยบเทยบศกยภาพการแขงขนของไทยกบคแขงทาง

เศรษฐกจ เชน อนเดย เวยดนาม เพอใชประโยชนในการกาหนดบทบาทนาของไทยในอนภมภาค ในภาวการณทแนวโนมการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจมงสภมภาคเอเชยและอนภมภาคมากขน

3.6.2 บรหารและจดการการนาเขาแรงงานไรฝมอจากประเทศเพอนบาน โดยมระบบบรหารจดการและกฎระเบยบทชดเจน และใหความสาคญตอการกกกนและตรวจสอบ (Quarantine) และจดตงศนยฝกอบรมทกษะแรงงานใหมความพรอมกอนนาเขาสตลาดแรงงานไทย

3.7 การพฒนาพนทเศรษฐกจ

3.7.1 พฒนาโดยใชมตของพนทเปนตวนาในการสรางโครงสรางพนฐาน ทงในดานการเปลยนจากการขนสงทางถนนเปนระบบราง การพฒนารถไฟความเรวสงโดยจดทาแผนการพฒนาในระยะ 5 ป และมการตดตามประเมนผลอยางตอเนอง สาหรบการพฒนาทาเรอควรเตรยมแผนรองรบในกรณทาเรอแหลมฉบงมการใชประโยชนเตมขดความสามารถในระยะ 4-5 ปขางหนา เชน ความเหมาะสมของการสรางทาเรอใหมทอยใกลเคยงกบแหลมฉบง เชน ในพนทจงหวดสมทรสาคร การสรางทาเรอใหมทงในฝงอาวไทยและฝงอนดามน รวมทงการพฒนาเชอมโยงพนทสองชายฝงทะเล (Land bridge)

3.7.2 ใหความสาคญตอการกาหนดทศทางการพฒนาของเมองชายแดนในการเชอมโยงกบประเทศเพอนบานดวย เชน เชยงรายเปนศนยกลางเชอมโยงทงคนหมง-จน แมสอดเปนศนยกลางเชอมโยงรางกง-พมา ตลอดจนจงหวดชายแดนอนๆ เชน นาน และหนองคาย เปนตน

3.7.3 จดทาและกาหนดเขตการใชประโยชนพนท (Zoning) ใหสอดคลองกบศกยภาพของพนทนนๆ วาเหมาะกบเกษตรกรรม อตสาหกรรม หรอทอยอาศย

3.8 โครงสรางพนฐานและโลจสตกส

3.8.1 ควรใหความสาคญตอการพฒนาจากถนนมาสรางใหมากขน โดยใหมการกาหนดผรบผดชอบในการพฒนาอยางชดเจน หรอเปดโอกาสใหภาคเอกชนไดเขาไปมสวนรวมเพอใหเกดการแขงขน

3.8.2 ควรปรบปรงโครงสรางพนฐานดานขอมลใหมคณภาพดขน ทงน ขอมลทมคณภาพจะสงผลตอการวางแผนทมประสทธภาพทดขน

3.8.3 ขยายขอบเขตความรวมมอใหกวางขวางกวาความรวมมอในหวงโซการผลต โดยเนนสรางความเชอมโยงและความรวมมอดานการพฒนาโครงสรางพนฐานดานพลงงาน การวางแผนการขนสง การรวมกลมทางเศรษฐกจในภมภาคและอนภมภาค และภาวะโลกรอน เปนตน

-88-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

3.9 กฎหมาย เรงรดการผลกดน ปรบปรง และแกไขกฎหมายทเกยวของทงเศรษฐกจ อตสาหกรรม การคา การลงทน บรการและการทองเทยว โดยปรบปรงกฎหมายทลาหลง ลดจานวนกฎหมายทเปนอปสรรค และออกกฎหมายทจาเปนแตยงขาดอย รวมทงการเชอมโยงระหวางฝายบรหารและฝายนตบญญต เพอใหสอดคลองระหวางการออกกฎหมายกบการนาไปบงคบใช

3.10 การเมอง ทประชมมความเหนสอดคลองกนวา ภาคการเมองเปนปจจยสาคญตอความสาเรจของการพฒนาเศรษฐกจและสงคม แตอยางไรกตาม ควรใหความสาคญตอการสรางความเขมแขงและความรวมมอระหวางภาคราชการประจาและเอกชนใหเปนกลไกสาคญในการขบเคลอนการพฒนา โดยเฉพาะอยางยงการสงเสรมการพฒนาทเนนผลประโยชนของชาตโดยรวม ทงน แมมการเปลยนแปลงของภาคการเมอง แตประเดนการพฒนาดงกลาวจาเปนตองไดรบ

3.11 บทบาทของสศช. ความคาดหวงตอสศช. นอกจากบทบาทดานการวางแผนแลว เหนควรใหมระบบการตดตามและประเมนผลการพฒนาทสะทอนภาพความสาเรจและความลมเหลวของการพฒนาไดอยางมนยสาคญ นอกจากน ควรมบทบาทในการสรางเครอขายกบภาคประชาสงคมเพอนาเขาสกระบวนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศอยางมพลงและเขมแขง

-89-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

รายชอผเขารวมประชม

สภาหอการคาแหงประเทศไทย 1. นายฉตรชย บญรตน รองประธานกรรมการ หอการคาไทย 2. นายไพรช บรพชยศร กรรมการเลขาธการ หอการคาไทย 3. นายพรศลป พชรนทรตนะกล กรรมการรองเลขาธการ หอการคาไทย 4. นางกอบกาญจน วฒนวรางกร กรรมการรองเลขาธการ หอการคาไทย 5. นายแพทยสรพงศ อาพนวงษ ประธานคณะกรรมการธรกจบรการและสขภาพ 6. ผศ.ดร.เสาวณย ไทยรงโรจน รองอธการบด ฝายวจย มหาวทยาลยหอการคาไทย

สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย

7. นายพยงศกด ชาตสทธผล รองประธานสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย 8. นายธนต โสรตน รองประธานสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย 9. นายสชาต วสวรรณ รองประธานสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย 10. นายธาน พฒพนธพฤทธ เลขาธการสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย 11. นายเจน นาชยศร รองเลขาธการสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย 12. นายสมมาต ขนเศษฐ รองเลขาธการสภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย

สมาคมธนาคารไทย 13. ดร.ธวชชย ยงกตตกล เลขาธการสมาคมธนาคารไทย 14. นางสาวสรมาศ วฒนะโชต รองเลขาธการสมาคมธนาคารไทย

สภาอตสาหกรรมทองเทยวแหงประเทศไทย 15. นายจารบณณ ปาณานนท ผทรงคณวฒพเศษสภาอตสาหกรรมทองเทยวแหง

ประเทศไทย

สานกงานเลขานการคณะกรรมการรวม 3 สถาบนภาคเอกชน (กกร.) 16. นางสาวกาญจนา ไทยชน ผอานวยการสานกงานเลขานการ กกร.

สมาพนธโลจสตกสไทย

17. นายเกรกกลา สนธมาศ ประธานสมาพนธโลจสตกสไทย

สมาพนธผใหบรการโลจสตกสไทย

18. ดร.จารพสตร ตนตมตร กรรมการสมาพนธผใหบรการโลจสตกสไทย

-90-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

สศช.

19. นายอาคม เตมพทยาไพสฐ รองเลขาธการ ประธานการประชม 20. นายธานนทร ผะเอม ทปรกษาดานนโยบายและแผนงาน 21. นายชาญวทย อมตะมาทชาต ทปรกษาดานนโยบายและแผนงาน 22. นางวนดา มหากจ ผอานวยการสานกพฒนาขดความสามารถในการ

แขงขนทางเศรษฐกจ 23. นางนตยา กมลวทนนศา ผอานวยการสานกยทธศาสตรและการวางแผนพฒนา

พนท 24. นายภมใจ อตตะนนทน ผอานวยการสานกวเคราะหโครงการลงทนภาครฐ 25. นายนพพร มนญผล ผอานวยการสานกบญชประชาชาต

26-55 เจาหนาทภาครฐและเอกชน

-91-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

เอกสารอางอง

1. การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย แผนพฒนากาลงผลตไฟฟาของประเทศ พ.ศ. 2550-2564 (ฉบบปรบปรงครงท 1)

2. ธนาคารแหงประเทศไทย (2551). ตารางสถต http://www.bot.or.th/Thai/Statistics/ContactPerson/Pages/Contact.aspx

3. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2548) กรอบยทธศาสตรการปรบโครงสรางเศรษฐกจและสงคมของประเทศในระยะ 4 ป (2548-2551)

4. สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2550) วถเมองและชนบทกบความอยเยนเปนสข, กรกฎาคม 2550

5. สานกบญชประชาชาต สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต รายไดประชาชาตของประเทศไทย อนกรม 1951-1996p

6. สานกบญชประชาชาต สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต รายไดประชาชาตของประเทศไทย อนกรม 2007p

7. สานกบญชประชาชาต สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2550) ผลตภณฑภาคและจงหวด พ.ศ. 2548, กมภาพนธ 2550

8. สานกพฒนาพนท สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2550) พนทชายฝงทะเล : การพฒนาพนทเพอรองรบอตสาหกรรมและบรการของประเทศในอนาคต, มนาคม 2550

9. สานกยทธศาสาตรและการวางแผนพฒนาทางสงคม สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต (2550) การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย 2543-2573, ตลาคม 2550

10. สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (2548) ใน “ยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการจดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ พ.ศ. 2551-2555”. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

11. สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม (2550). ยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการจดการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ พ.ศ. 2551-2555. กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

12. ปฐมบทสการเตรยมตวเพออนาคตของประเทศไทย เอกสารประกอบการประชมสมชชาวทยาศาสตรและเทคโนโลยเพอการพฒนา ครงท 6 พ.ศ. 2550

-92-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

13. ปทมา เธยรวศษฏสกล (2551) อนาคตสงคมผสงอายจากมมมองเศรษฐกจมหภาค วารสารเศรษฐกจและสงคม ปท 45 ฉบบท 1 มกราคม-มนาคม 2551

14. Asian Development Bank, ADB (2007), Midterm Review of the Greater Mekong Subregion Strategic Framework (2002)

15. Asian Development Bank, ADB (2008) Building a Sustainable Energy Future The Greater Mekong Subregion

16. Bruno, M. and J. Sachs (1982). “Input price shocks and the slowdown in economic growth: The case of U.K. manufacturing”, Review of Economic Studies, Vol. 49, No. 159, pp. 679-705.

17. Food and Agriculture Organization (2002), World Agriculture towards 2015/2030 (Summary Report)

18. Food and Agriculture Organization, Crop Prospects and Food Situation, No.2 April 2008

19. Ginsburgh, V. and M. Keyzer (1997). The structure of applied general equilibrium models, MIT Press, MA.

20. Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) 2007. Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability, IPCC Fourth Assessment Report.

21. Intergovernmental Panel on Climate Change. 2007. Climate Change 2007: The Physical Science Basis. IPCC Fourth Assessment Report.

22. Mankiw, G.N., D. Romer and D.N. Weil (1992). “A Contribution to the Empirics of Economic Growth”, Quarterly Journal of Economics, Vol. 107, No. 2, pp. 407-437.

23. NESDB and World Bank (2008) Measuring Output and Productivity in Thailand’s Services-producing Industries

24. Stern, N., (2006) Stern Review Executive Summary on the Economics of Climate Change, New Economics Foundation.

25. Anton, P.S., Silberglitt, R., Schneider, J., (2001).“The Global Technology Revolution: Bio/Nano/Materials Trends and Their Synergies with Information Technology by 2015“, report prepared for the National Intelligence Council, RAND National Defense Research Institute

-93-

การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

26. Robinson, S., A. Yúnez-Naude, R. Hinojosa-Ojeda, J. D. Lewis and S. Devarajan (1999). “From stylized to applied models: Building multisector CGE models for policy analysis”, North American Journal of Economics and Finance, Vol. 10, No. 1, pp. 5-38.

27. Solow, R.M. (1956). “A Contribution to the Theory of Economic Growth”, Quarterly Journal of Economics, Vol. 70, No. 1, pp. 65-94.

28. Solow, R.M. (1962). “Comment on the Golden Rule”, Review of Economic Studies, Vol. 29, No. 1, pp. 255-257.

29. Solow, R.M. (1994). “Perspectives on Growth Theory”, Journal of Economic Perspectives, Vol. 8, No. 1, pp. 45-54.

30. Swan, T.W. (1956). “Economic Growth and Capital Accumulation”, Economic Record, Vol. 32, No. 2, pp. 334-361.

31. The International Institute for Management Development, IMD, World Competitiveness Yearbook, various years.

32. UN Population Division (2002) World Urbanization Prospects: The 2001 Revision

33. UN Population Division, World Population Prospects the 2002 volume I: Comprehensive Tables

34. UN Population Division, World Population Prospects: the 2007 Revision

35. World Economic Forum, WEF, Global Competitiveness Report, various years.

ส ว น ทส ว น ท 44

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

1 บทนา

การพฒนาประเทศในระยะ 20 ปทผานมา สงผลใหเกดความเจรญกาวหนาและการเปลยนแปลงทงในดานเศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยเศรษฐกจของไทยมเสถยรภาพและขยายตวอยางตอเนอง ในดานสงคมและคณภาพชวตของคนไทยดขนมาก จากการไดรบบรการโครงสรางพนฐานและบรการของสงคมททวถงมากขน แตกยงมปญหาในดานคณภาพอยอกมากโดยเฉพาะการพฒนาคณภาพคน การแกปญหาความยากจนและความเหลอมลาทางรายไดของประชาชน สวนในดานการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม แมจะกาวหนามากขน แตกยงไมสามารถรกษาสมดลระหวางการอนรกษและการใชประโยชนไดเทาทควร ขณะทการมสวนรวมของภาคสวนตาง ๆ โดยเฉพาะภาคประชาชนและชมชน ไดมบทบาทในกระบวนการพฒนามาอยางตอเนอง

สาหรบการพฒนาสงคมในชวงทผานมาประสบผลสาเรจในหลายดาน ทาใหคนไทยมอายยนยาว สามารถเขาถงหลกประกนสขภาพทกรปแบบอยางทวถง การขยายโอกาสทางการศกษาเปนไปอยางตอเนอง ประชากรมการศกษาสงขน การขยายการคมครองครอบคลมมากกวาทเปนอย และมสดสวนคนจนลดลง เมอพจารณาในเชงปรมาณจะเหนวามความชดเจน แตความกาวหนาในเชงคณภาพยงไมเปนทนาพอใจ คณภาพการศกษาของเดกไทยโดยรวมยงดอย แรงงานยงมระดบการศกษาตาและตองพฒนาทกษะฝมออยางตอเนองเพอใหสามารถแขงขนได สขภาพคนไทยอยในภาวะเสยงจากการเปนโรคทเกดจากพฤตกรรมทไมเหมาะสม ปญหาดานสขภาพจต ความมนคงและความปลอดภยของคน และสงคมยงนาวตก ทงการกออาชญากรรม ทารายรางกาย จนถงปญหาอาชญากรรมขามชาต ขณะทครอบครวไทยมแนวโนมออนแอลง

อยางไรกตาม ปจจบนประเทศไทยตองเผชญกบบรบทการเปลยนแปลงในหลายดานมผลกระทบตอการพฒนาประเทศเปนอยางมาก ดงนน เพอใหสามารถเตรยมความพรอมรองรบแนวโนมการเปลยนแปลงจากปจจยภายนอกและปจจยภายใน ซงจะเปนบรบทสาคญตอการกาหนดวสยทศนสงคมไทยในระยะ 20 ปขางหนา ไมวาจะเปนปจจยดานการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรโลก การเคลอนยายของคนอยางเสร การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ ภาวะโลกรอน การรวมกลมความรวมมอระหวางประเทศและความกาวหนาทางเทคโนโลย ซงจะสงผลการกระทบตอสงคมไทย ขณะเดยวกนกตองคานงถงสถานการณแนวโนมการเปลยนแปลงจากปจจยภายในควบคไปดวย เพอใหกาหนดทศทางและสภาพสงคมไทยทพงปรารถนาในระยะ 20 ปขางหนาเปนไปอยางเหมาะสม นาการพฒนาประเทศไปสการพฒนาทสมดลและยงยน

-2-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

2 สถานการณและแนวโนมการเปลยนแปลง

การพฒนาและการเปลยนแปลงของโลกยคโลกาภวตนเปนไปในลกษณะอตราเรงแบบกาวกระโดด ทงน การเปลยนแปลงในบรบทตาง ๆ ของโลกจงมอตราการเปลยนแปลงทรวดเรวและยากตอการคาดหมาย และเมอพจารณาสถานการณแนวโนมการเปลยนแปลงทเกดขนกบสงคมไทย ปจจยการเปลยนแปลงทางดานประชากรนบวาเปนเงอนไขสาคญเพราะมผลตอปรมาณและคณภาพของคน รวมทงสงผลกระทบตอกระบวนการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ดงนน การกาหนด ทศทางการพฒนาประเทศในระยะ 20 ปขางหนา จงจาเปนตองคานงถงการเปลยนแปลงโครงสรางประชากร รวมทงปจจยอน ๆ ทงปจจยภายนอกและปจจยภายในประเทศ ซงจะสงผลกระทบทงทเปนโอกาสและขอจากดของการพฒนาประเทศ

2.1 แนวโนมการเปลยนแปลงจากปจจยภายนอก

(1) โครงสรางประชากรโลกมแนวโนมเขาสการเปนสงคมผสงอายและมการกระจายตวอยอาศยในเมองมากกวารอยละ 60 สงผลกระทบตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคม

(1.1) การเปลยนแปลงประชากรโลก มประชากรผสงอายเพมมากขนอยางตอเนอง เปนผลจากการมภาวะเจรญพนธและอตราเกดทลดลง และอายคาดหมายเฉลยเพมขนมาโดยตลอดกวาครงศตวรรษ ทาใหโครงสรางประชากรโลกเปลยนแปลงเพมขนจาก 6.5 พนลานคน ในป 2548 เปน 7.2 พนลานคน ในป 2558 และเพมขนเปน 8.0 และ 8.3 พนลานคน ในป 2568 และป 2573 ตามลาดบ โดยทสดสวนประชากรโลกในวยแรกเกดจนถง 14 ป จะมสดสวนลดลงอยางตอเนองจากรอยละ 28.3 ในป 2548 เปนรอยละ 26 ในป 2558 รอยละ 24.1 และ 23 ในป 2568 และป 2573 เชนเดยวกบประชากรวยแรงงานทเรมจะลดลง ขณะทประชากรสงอายวย 65 ปขนไปจะมสดสวนเพมขน จากรอยละ 7.3 เปนรอยละ 8.3 และรอยละ 10.5 และ 11.7 ในชวงเวลาเดยวกน โดยภมภาคยโรป มสดสวนประชากรผสงอายสงสด ตามมาดวยภมภาคอเมรกาเหนอ และคาดวาในป 2568 ในภมภาคลาตนอเมรกาและเอเชยจะมสดสวนประชากรสงอายเพมขนเปนรอยละ 10 และมแนวโนมทจะเพมขนเปนรอยละ 19 และรอยละ 18 ในป 2593 (World Population Aging 2007 โดย United Nation Department of Economic and Social Affairs, Population Division)

ตารางท 1 : โครงสรางประชากรโลกตามกลมอายในปจจบนและประมาณการ

สดสวน : รอยละ 2548 2553 2558 2563 2568 2573 จานวนประชากรโลก (ลานคน) 6,514.8 6,906.6 7,295.1 7,667.1 8,010.5 8,317.7 สดสวนประชากรอาย 0-14 ป 28.3 26.9 26.0 25.1 24.1 23.0 สดสวนประชากรอาย 15-59 ป 61.4 62.0 61.7 61.4 60.9 60.4 สดสวนประชากรอาย 60 ปขนไป 10.3 11.1 12.3 13.5 15.0 16.6 สดสวนประชากรอาย 65 ปขนไป 7.3 7.7 8.3 9.4 10.5 11.7

ทมา : World Population Prospects: the 2007 Revision, UNPD , ประชากรโลก 2007, Population Reference Bureau.

-3-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

ตารางท 2 : ประมาณการรอยละของประชากรอาย 65 ปขนไป

รอยละของประชากรอาย 65 ปขนไป ป 2550 ป 2568 ป 2593

ทวโลก 7 10 16 ประเทศอตสาหกรรม 16 21 26 ประเทศกาลงพฒนา 6 9 15 ยโรป 16 21 28 อเมรกาเหนอ 12 18 21 ลาตนอเมรกาและคารเบยน

6 10 19

แอฟรกา 3 4 7 เอเชย 6 10 18 ไทย * 7.3 14.49 Na.

ทมา : ประชากรโลก 2007, Population Reference Bureau. ( * การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ.2543-2573, สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคม

แหงชาต (สศช.), ตลาคม 2550. )

(1.2) แนวโนมการกระจายตวของประชากรโลก กวารอยละ 60 จะอาศยอยในเมอง ภาวะความเปนเมองจงเพมสงขนอยางตอเนอง จากสดสวนประชากรโลกทอาศยอยในเมอง รอยละ 37 ในป 2518 เพมขนเปนรอยละ 49 ในป 2548 และรอยละ 60 ในป 2573 โดยเฉพาะอยางยงในกลมประเทศทพฒนาแลว จะมภาวะความเปนเมองในสดสวนทสงกวารอยละ 66 ในป 2518 และเพมขนเปนรอยละ 74 และ 80 ในป 2548 และป 2573 ขณะทกลมประเทศทกาลงพฒนากมแนวโนมภาวะความเปนเมองเพมขนจากรอยละ 27 เปน 43 และ 56 ในชวงเวลาเดยวกน และมอตราการเพมขนทเรวกวาดวย

แนวโนมการเปลยนแปลงโครงสรางและการกระจายตวของประชากรโลก จะสงผลกระทบตอการพฒนาเศรษฐกจและสงคมอยางมนยสาคญ โดยมผลตอประสทธภาพแรงงานและผลตภาพการผลตโดยรวมของประเทศ รายไดตอหว ตลอดจนการออมและการลงทน การเปลยนแปลงดานพฤตกรรมการใชจายจากการทโครงสรางอายประชากรเปลยนไป มผสงอายมากขนยอมมอทธพลตอตลาดสนคาและบรการ โดยเฉพาะกลมสนคาและบรการเพอสขภาพ และยงมผลกระทบตอรายจายงบประมาณทเกดจากคาใชจายดานสาธารณสขทเพมมากขนดวย ดงจะเหนตวอยางไดจากประเทศ ทเขาสการเปนสงคมผสงอายแลว เชน ญปน เกาหลใต และกลมประเทศยโรป ทมแรงกดดนตองบประมาณรฐบาลจากคาใชจายดานสาธารณสขมากขน

-4-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

นอกจากน แรงกดดนจากภาวะความเปนเมองทเพมขน มแนวโนมจะเพมมากยงขนตอเนองไปอก อนเนองมาจากกระแสความเจรญในยคโลกาภวตนทมความกาวหนาของระบบโครงสรางพนฐานและเทคโนโลยสารสนเทศและการยายถนแบบไรพรมแดน ทาใหมการเคลอนยายประชากรจากชนบทเขาสเมองมากขน เพอแสวงหาโอกาสการทางานทมรายไดสงขนและความเปนอยทดกวา จะสงผลตอความเหลอมลาระหวางฐานะทางเศรษฐกจระหวางเมองและชนบทเพมขน รวมไปถงความขดแยงการใชทรพยากรระหวางเมองและชนบททอาจมมากขน ขณะทปญหาสงแวดลอมเมองจะมแนวโนมทวความรนแรงขน และสงผลตอคณภาพชวต

(2) การเคลอนยายของคนเปนไปอยางเสรมากขน

(2.1) แนวโนมการเคลอนยายคนระหวางประเทศมมากขน โดยเปนผลมาจากปจจยการเปลยนแปลงของกาลงแรงงานของกลมประเทศทมาทดแทนมากขน ซงจะทาใหเกดการเปดประเทศใหแรงงานตางชาตเขามาทางานไดมากขน สรางโอกาสการเคลอนยายแรงงานทมทกษะตงแตระดบตาในจนถงปานกลาง และจากการเปนสงคมฐานความร ซงทาใหมตองการบคลากรทมองคความรสงเพอสรางขดความสามารถในการแขงขนหลายประเทศ จงสงเสรมการสนบสนนใหผมประสบการณความรสงในสาขาตาง ๆ เขามาทางานในประเทศของตน เชน ในสหรฐอเมรกาทเจรญเตบโตขนจางคนทมความสามารถจากทตาง ๆ ทวโลกมาทางานในประเทศ กอใหเกดการสรางองคความรอยางตอเนอง หลายประเทศจงเรมหาทางทจะดงดดบคลากรทขาดแคลนจากประเทศอน ๆ และในอนาคตการแขงขนดงดดบคลากรโดยเฉพาะในกลมคนทมความสามารถสงจะมแนวโนมความรนแรงขน ดงนน ทศทางการพฒนาจงตองใหความสาคญในเรองการผลตและพฒนากาลงคนใหสอดคลองกบความตองการของตลาดแรงงานในภมภาค พรอมกบการสรางกลไกการถายทอดองคความรจากบคลการตางประเทศมาสบคลากรในประเทศ เพอยกระดบความรความสามารถใหมศกยภาพในระดบททดเทยมกน

(2.2) แรงกดดนจากการเปนสงคมผสงอาย และการเปดเสรทางการคาและลงทนในยคโลกาภวตน การเคลอนยายในวยสงอายจากนานาประเทศมมากขน โดยเฉพาะอยางยงกลมประเทศในภมภาคยโรปและอเมรกาทเปนสงคมผสงอายแลว จะมเคลอนยายประชากรเขามาทองเทยวและพกอาศย รวมถงการเขามาใชบรการทางสขภาพในรปแบบตางๆ และบรการทางการศกษาในประเทศแถบเอเชย รวมทงประเทศไทยเพมมากขนอยางตอเนอง โดยคาดวาในแตละปจะมผปวยตางชาตเขามาใชบรการทางการแพทยในประเทศไทย ซงมศกยภาพเปนศนยกลางบรการทางการแพทยแหงภมภาคเอเชยปละเกอบ 2 ลานคน สวนบรการทางการศกษานานาชาต ซงประเทศไทยจะมโรงเรยนนานาชาตมากทสดในเอเชยและมนกเรยนตางชาตกวา 20,000 คน ขณะทนกทองเทยวตางชาตทเขามาเทยวในประเทศมปละเกอบ 15 ลานคน

-5-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

แนวโนมการเคลอนยายคนระหวางประเทศทเปนไปอยางเสร อาจเกดผลกระทบเกดการเลอนไหลและหลากหลายทางวฒนธรรม เกดการเบยงเบนและเปลยนแปลงคานยมทดงามในการดารงชวต เกดปญหาทอาจมาพรอมกบการเคลอนยายของคน ทงปญหาโรคตดตอ การกอการรายและอาชญากรรมขามชาตทแฝงตวมากบธรกรรมทางเศรษฐกจและการทองเทยว จงตองเตรยมการรองรบและสรางภมคมกนใหรเทาทนการเปลยนแปลงทจะเกดขน

(3) การเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศและระบบนเวศนสงผลกระทบตอความมนคงดานการเกษตร อาหาร และสขภาพอนามยของประชาชน

สภาพอากาศในหลายพนทของโลกมความแปรปรวน เกดภาวะโลกรอนอณหภมผวโลกเพมสงขนโดยเฉลย 0.2 องศาเซลเซยส ตอทศวรรษ และมอตราเรงเพมขน สงผลกระทบใหภเขานาแขงทขวโลกละลายและระดบนาทะเลเฉลยของโลกเพมสงขน 9-88 เซนตเมตร หลายภมภาคของโลกเกดการยกตวของพนทชายฝง เนองจากอณหภมผวนาทสงขนเกดการขยายตวของนาในมหาสมทรดนรกเขาไปในพนทแผนดน รวมทงเกดภยพบตทางธรรมชาต ทมความถและรนแรงมากขน เชน ภยแลง อทกภย วาตภย คลนความรอน แนวโนมการเปลยนสภาพภมอากาศและภาวะโลกรอนในอนาคต คาดวาจะรนแรงมากขนและสงผลกระทบทสาคญ ดงน

(3.1) การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภาวะโลกรอนสงผลตอความปลอดภยและมนคงดานการเกษตรและอาหาร โดยทการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศทาใหเกดปญหาการเปลยนแปลงของปรมาณและความถในการตกของฝน อณหภม และนาเพอการเกษตร เกดปญหาความไมมนคงในเรองนา เกดภาวะนาทวมและภยแลง ปรมาณนาฝนไมเพยงพอตอการเกษตร แมลงศตรพชแพรระบาดและมชวงชวตยาวขน เปนอปสรรคตอการเพาะปลกและการเจรญเตบโตของพชหลายชนด สรางความเสยหายกบพนทและผลผลตทางการเกษตร กอใหเกดปญหาตอความปลอดภยและความมนคงดานอาหาร สงผลใหวกฤตอาหารทวความรนแรงมากยงขนในอนาคต ขณะทความขดแยงของการปลกพชอาหาร และพชพลงงานกจะมมากขนดวย และสงผลกระทบตอระบบนเวศนและความหลากหลายทางชวภาพ

(3.2) การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภาวะโลกรอนยงสงผลกระทบตอสขภาพอนามยของประชาชน โดยผลกระทบทางตรงจะเกดจากการแพรระบาดของโรค ทงโรคอบตใหมและโรคอบตซา ซงพาหะของโรคจะแพรพนธไดดและเรวในอณหภมความชนทเพมมากขน โดยเฉพาะอยางยงโรคมาเลเรย โรคไขเลอดออก โรคทองรวงและโรคอหวาตกโรค โรคฉหน ซงมพาหะมาจากยง แมลงวน และหน นอกจากน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศยงกอใหเกดสภาพแวดลอมทไมเออตอการมสขภาพด ทาใหประชากรกลมเสยงโดยเฉพาะกลมเดกและผสงอายมโอกาสเจบปวยหรอเสยชวตได เชน การเสยชวตจากคลนความรอน การเจบปวยจากควนเขมาไฟปาทรนแรงและแพรขยายลกลาม ซงสงผลตอระบบหายใจ ปอด และการหมนเวยนโลหต เปนตน

-6-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

แนวโนมการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศและภาวะโลกรอนสงผลใหทกฝายทงในระดบชาตและนานาชาตตางตระหนกถงความสาคญ กาหนดเปนขอตกลงระหวางประเทศรวมกนในการปองกนแกไขปญหาดงกลาว โดยทการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลกยงเปนโอกาสสาหรบประเทศไทยในการทจะพฒนาเปนแหลงผลตอาหารของโลก ซงจะตองมการเตรยมความพรอมดานกาลงคนทงภาคเกษตร อตสาหกรรมเกษตร และภาคบรการทเกยวของ ตลอดจนการปรบรปแบบการผลตและการบรโภคทสะอาด และสงเสรมนวตกรรมทนาไปสการมสวนชวยลดภาวะโลกรอนดวยการลดกาซเรอกระจก ขณะเดยวกนตองเตรยมการรองรบกบปญหาทตามมาจากการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ เชน ภยพบตทางธรรมชาต การแพรระบาดของโรคอบตใหมและการอบตซา ดวยการมระบบการเตอนภยและกลไกทมประสทธภาพ ทสาคญตองอาศยการมสวนรวมทเกยวของจากทกภาคสวนในทกระดบ

(4) การรวมกลมความรวมมอระหวางประเทศมมากขน โดยเฉพาะมตทางดานสงคมและวฒนธรรม

ประเทศไทยมขอผกพนตามกรอบความรวมมอระหวางประเทศทงในระดบโลกและภมภาคสวนใหญเปนกรอบกตกาดานเศรษฐกจ อาท องคกรการคาโลก (WTO) ความรวมมอทางเศรษฐกจระหวางเขตเศรษฐกจ (economy) ในภมภาคเอเชย-แปซฟก (APEC) ความรวมมอเอเชย (Asia Cooperation Dialogue – ACD) ทสงเสรมการพงพาอาศยกนระหวางประเทศเอเชยในทกสาขาความรวมมอเพอลดปญหาความยากจน และสมาคมประชาชาตเอเชยตะวนออกเฉยงใต (ASEAN) ทจะมการจดตงประชาคมอาเซยน (ASEAN Community) ใหแลวเสรจภายในป 2563 นอกจากนในระดบภมภาคยงมกรอบความรวมมอระหวางไทยกบประเทศเพอนบานทสาคญ ไดแก ความรวมมอทางเศรษฐกจในอนภมภาคลมแมนาโขง (GMS) ความรวมมอทางเศรษฐกจอรวด-เจาพระยา-แมโขง (ACMECS) การพฒนาเขตเศรษฐกจ 3 ฝาย อนโดนเซย-มาเลเซย-ไทย (IMT-GT) และกรอบความรวมมอทางเศรษฐกจ แหงอาวเบงกอล (BIMSTEC) จะสงผลกระทบตอการเปลยนแปลงสภาพสงคมไทยในอนาคต อนเนองมาจากการเคลอนยายแรงงานอยางเสร การเคลอนยายประชากรทงในดานการทองเทยวและบรการมากขน รวมทงการเคลอนไหลทางวฒนธรรม โดยการดาเนนงานรวมกนทสาคญ มดงน

(4.1) การพฒนาเสนทางคมนาคมเชอมโยงตามแนวพนทเศรษฐกจ การอานวยความสะดวกการขามพรมแดนของคน และสงสนคา รวมทงการสงเสรมการผลตรวมกน ภายใตความรวมมอกบประเทศเพอนบานมมากขน โดยมการพฒนาเสนทางคมนาคมเชอมโยงตามแนวพนทเศรษฐกจ ทสาคญ ไดแก เชอมโยงพมา-ไทย-ลาว-เวยดนาม ตามเสนทางถนนแนวตะวนออก-ตะวนตก ผานสะพานขามแมนาโขงแหงท 2 (มกดาหาร-สะหวนนะเขต) เชอมโยงไทย-พมา/ลาว-จน ตามเสนทางถนนแนวเหนอ-ใต ผานสะพานขามแมนาโขงทเชยงของ-หวยทราย เชอมโยงไทย-กมพชา-เวยดนาม ตามเสนทางถนนตอนใน (อรญประเทศ-พนมเปญ-โฮจมน ซต-วงเตา) และเสนทางถนนเลยบชายทะเล (ตราด-เกาะกง-สแรแอมปล-กาม-นาเชา) เชอมโยงไทย-มาเลเซย

-7-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

ตามแนวถนนผานสะพานขามแมนาโกลกทบานบเกะเตา อาเภอแวง นราธวาส กบบานบกตบหงา รฐกลนตน ประกอบกบมการอานวยความสะดวกในกระบวนการขามพรมแดนของคนและสนคา ครอบคลมดานการศลกากร การตรวจวดมาตรฐานและสขอนามยพชและสตว ความรวมมอตรวจปลอยการขนสงขามพรมแดน ณ จดชายแดนเดยว การเดนทางขามพรมแดนของประชาชนโดยใช Single VISA การรบรองมาตรฐานแรงงานและการอานวยความสะดวกในการเคลอนยายแรงงาน รวมทงดานการปรบปรงขอมล กฎระเบยบ มาตรการตาง ๆ ทเออและอานวยความสะดวก ใหเกดการระดมทน และการสรางเครอขายดงดดนกลงทนทงในและตางประเทศ

นอกจากนการสงเสรมการผลตรวมดานการเกษตรในรปแบบ Contract Farming กไดมผลชวยลดชองวางทางเศรษฐกจ สรางงาน และเพมรายไดแกประชาชนในประเทศเพอนบานอยางยงยน และนาไปสการลดปญหาการหลงไหลของแรงงานผดกฎหมายจากประเทศเพอนบาน โดยในป พ.ศ. 2549-2551 พบวาชวยใหเกดการจางงาน การพฒนาพนทเกษตรประเทศเพอนบานถง 1,177,021 ไร และชวยแกปญหาการลกลอบนาเขาสนคาเกษตรไดอยางเปนรปธรรม

(4.2) การยกระดบความรวมมอดานการศกษา สาธารณสข และวฒนธรรมมมากขน โดยมงพฒนาทรพยากรมนษยเพอยกระดบขดความสามารถในการแขงขนและการพฒนาตลาดแรงงาน การจดระบบสาธารณสขเพอใหบรการกลมเปาหมายคนจนและคนดอยโอกาส การปองกนและควบคมโรคตดตอในคนและสตว เชน โรคเอดส มาลาเลย วณโรค ไขหวดนก โรคซารส เปนตน การจดกจกรรมเชอมสมพนธระดบประชาชนเพอความเขาใจในวฒนธรรม และวถชวต รวมทงการดาเนนการสงเสรมการเชอมโยงทางวฒนธรรม

แนวโนมในอนาคตภายใตกรอบความรวมมอระหวางประเทศไทยและนานาประเทศ รวมทงประเทศเพอนบานจะเปนกรอบความรวมมอในมตดานสงคมมากขน ทงเรองการพฒนาทรพยากรมนษย การศกษา สาธารณสข วฒนธรรม และการลดชองวางทางเศรษฐกจสงคมของประชาชน กอใหเกดโอกาสและความรวมมอ ใหความชวยเหลอพงพากนและกนในวยตางๆ เชน การแลกเปลยนเรยนรทางวฒนธรรม การกระจายรายไดจากการคา การลงทน และการทองเทยว การเคลอนยายฐานการลงทนตามศกยภาพเคลอนยายแรงงาน และการสรางโครงขายและวงจรทองเทยวทางวฒนธรรมรวมกนในภมภาค การรวมกนแกไขประเดนปญหารวมระหวางประเทศ ทงในดานโรคตดตอ ภยพบตธรรมชาต ปญหาความมนคง อาชญากรรมขามชาต ซงหากไมมการเตรยมการรองรบทด กอาจสงผลกระทบกอใหเกดปญหาทางสงคมในหลากหลายดาน เชน ปญหาเดกไรสญชาต ปญหาแรงงานตางดาว ปญหาดานสาธารณสขและสงแวดลอม ปญหาอาชญากรรม เปนตน

(5) การเปลยนแปลงทางเทคโนโลยกาวกระโดด และมการผสมผสานเทคโนโลยเขากบความคดสรางสรรค ความร และวฒนธรรมมากขน

-8-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

(5.1) แนวโนมเทคโนโลยกาวหนารวดเรวและเปนปจจยสาคญผลกดนขบเคลอนเศรษฐกจและสงคม การเปลยนแปลงทางเทคโนโลยหลกทกาวกระโดดรวดเรว เปนปจจยสาคญในการผลกดนการเตบโตและความทนสมยทางเศรษฐกจในสงคมยคใหม ทตองอาศยการผสมผสานเทคโนโลยตาง ๆ เขากบความคดสรางสรรค และความรทเหมาะสมและเชอมโยงตอยอดกบ ภมปญญาทองถนทมความเปนเอกลกษณเฉพาะใหกลายเปนการสรางมลคาทางเศรษฐกจและสงคมเพมขน ขณะทการพฒนานวตกรรมจะทาใหเกดการเพมคณคาของสนคาและบรการ ทพฒนาตอไปไดอยางไมหยดยง การใชประโยชนจากเทคโนโลยดงกลาว และการเขาถงขอมลขาวสารความรไดอยางกวางขวาง จะชวยสรางโอกาสการเรยนร และการประยกตใชเทคโนโลยทเหมาะสมมาผสมผสานรวมกบศกยภาพทเปนจดแขงของสงคมไทยในอนาคตไดตอไป

(5.2) เทคโนโลยจะยงมบทบาทความสาคญยงขนในอนาคตทจะเปลยนผานไปสสงคมยคหลงฐานความร การเปลยนแปลงของสงคมโลกในอก 20 ปขางหนามแนวโนม ไปสยคหลงสงคมฐานความร ทสงคมมลกษณะเชอมโยงเปนเครอขาย ใหความสาคญกบระบบคณธรรมและจรยธรรม เนนการรวมสรางสรรคทางสงคม ชวยเหลอแบงปนกน ผคนสามารถเขาไปมสวนรวมทางสงคมมากขน มการใชความรและนวตกรรมเปนปจจยหลกในการพฒนาและการผลตมากกวาเงนทนและแรงงานในระบบเดม ทรพยากรมนษยตองเปนผทมความรและทกษะหลายอยาง ไดรบการศกษาและฝกอบรมหลายดาน ทางานไดหลากหลาย และมการเพมพนความรและทกษะใหม ๆ ใหตนเองทนกบกระแสการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคม เปนคนด มคณธรรม มจตสานกสาธารณะ นอกจากน ยงมความรวมมอระหวางองคกรเกดเปนระบบเครอขายการทางาน มความรวมมอแลกเปลยนขอมลซงกนและกนมากขน

2.2 แนวโนมการเปลยนแปลงจากปจจยภายใน

(1) การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรไทย สงผลใหประเทศไทยเปนสงคมผสงอายอยางสมบรณในป 2570 ซงประชากรสวนใหญของประเทศเปนประชากรผสงอาย

(1.1) ภาพรวมโครงสรางประชากรไทยในป 2570: คนไทยเกอบ 1 ใน 4 เปนผสงอาย และประชากรรวมมแนวโนมลดลง ปจจบนประชากรไทยมจานวนประมาณ 66.48 ลานคน ภาวะเจรญพนธอยทอตรา 1.609 ซงเปนอตราทตากวาระดบทดแทน สบเนองจากนโยบายประชากรและการวางแผนครอบครวทประสบผลสาเรจในอดต โครงสรางประชากรจงเปลยนแปลงไปอยางมากภายในระยะ 20 ป จากป 2513 ทมสดสวนเดก (0-14 ป) : วยแรงงาน (15-59 ป) : ผสงอาย (60 +) เทากบ 45.12 : 49.99 : 4.89 เปลยนเปน 29.25 : 63.43 : 7.33 ในป 2533 และปจจบน ป2551 มสดสวน 21.51 : 67.37 : 11. 12 จะเหนวาประชากรวยเดกลดลงอยางรวดเรวในชวงดงกลาว และมแนวโนมลดลงเรอย ๆ ขณะทประชากรวยแรงงานยงเพมขนจนถงป 2555 วยแรงงานเรมมสดสวนทลดลง

-9-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

ประชากร (พนคน/(%)

2550

2560

2570

วยเดก (0-14 ป)

14,523 (21.99%)

12,429 (17.89%)

10,182 (14.41%)

วยแรงงาน (15-59 ป)

44,372 (67.19%)

46,335 (66.71%)

44,060 (62.38%)

วยสงอาย (60 ป+)

7,147 (10.82%)

10,691 (15.39%)

16,055 (22.73%)

(65 ป+) 4,835 (7.32%)

6,975 (10.04%)

11,155 (15.79%)

ประชากรรวม 66,041 (100%)

69,455 (100%)

70,640 (100%)

ทมา : การคาดประมาณประชากรประเทศไทย 2543-2573 สศช.

สวนประชากรผสงอายมแนวโนมเพมขนเรอยๆ และจะมสดสวนมากกวากลมวยเดกตงแตป 2563 เปนตนไป เนองจากความเจรญกาวหนาของวทยาการทางการแพทย ทาใหอายคาดหมายเฉลยของคนจะยนยาวขนทงชายและหญง โดยในชวงป 2548-2553 ประชากรชาย มอายคาดหมายเฉลย 70.59 ป หญง 77.54 ป เพมขนเปนชาย 73.28 ป หญง 80.10 ป และชาย 75.96 ป หญง 82.66 ป ในชวงป 2558-2563 และ ป 2568-2673 ตามลาดบ

ไทยกาลงผานพนชวงโอกาสจากการปนผลทางประชากร โครงสรางในอนาคตวยประชากรวยทางานจะตองแบกรบผสงอายทเพมมากขน

Pyramid of Thai Population

Demographic Dividend2552 2570

Aging PopulationBaby Boom2513

0-45-9

10-1415-1920-2425-2930-3435-3940-4445-4950-5455-5960-6465-6970-74

75+

0-45-9

10-1415-1920-2425-2930-3435-3940-4445-4950-5455-5960-6465-6970-74

75+

0-45-9

10-1415-1920-2425-2930-3435-3940-4445-4950-5455-5960-6465-6970-74

75+

2513 2552 2570

วยแรงงานวยแรงงาน 33 คนคนตอผสงอายตอผสงอาย 11 คนคน

อตราสวนการเปนภาระ วยแรงงานตอผสงอาย25502550 25602560 25702570

วยแรงงานวยแรงงาน 66 คนคนตอผสงอายตอผสงอาย 11 คนคน

วยแรงงานวยแรงงาน 44 คนคนตอผสงอายตอผสงอาย 11 คนคน

-10-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

ประเทศไทยกาลงกาวสสงคมผสงอายอยางรวดเรวโดยมเวลาเตรยมการประมาณ 20 ป เทานน เมอมองไปในป 2570 สงคมไทยเขาสสงคมผสงอายแลว โดยคนไทยเกอบ 1 ใน 4 จะเปนผสงอาย โดย สดสวนประชากรวยเดก : วยแรงงาน : ผสงอาย (60 +) จะเปน 14.41 : 62.86 : 22.73 สงผลใหอตราสวนภาระพงพงของประชากรผสงอายเพมขนจากรอยละ 16.11 ป ในป 2550 เปนรอยละ 23.07 ป 2570 นอกจากน ยงพบวาจานวนประชากรรวมของประเทศจะเรมลดลงหลงป 2568 เปนตนไป จากทเคยเพมขนโดยตลอดจาก 31.731 ลานคน ในป 2513 เปน 54.528 ลานคน และ 66.482 ลานคนในป 2533 และ 2551 ตามลาดบ โดยเพมขนในอตราทลดลงจนถงป 2568 มจานวนประชากรสงสดจานวน 70.651 ลานคน หลงจากนนประชากรรวมจะเรมลดลง เหลอ 70.640 ลานคน ในป 2570 และมแนวโนมขยบลดลงไปเรอย ๆ

(1.2) การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรแตละกลมวยในชวงป 2551-2570 สงผลกระทบตอการพฒนาประเทศทงดานเศรษฐกจ สงคม ทงในเชงทเปนโอกาสของการพฒนาและในทางตรงขามหากประเทศไทยขาดการเตรยมความพรอมกจะเปนปจจยฉดรงการเจรญเตบโตของประเทศ โดยมประเดนสาคญทตองใหความสาคญ ดงน

ประชากรวยเดก (0-14 ป) มแนวโนมลดลงจากรอยละ 21.51 ป 2551 เปนรอยละ 14.41 ป 2570 สงผลตอ (1) การกาหนดนโยบายและการลงทนดานการศกษาทตองมการปรบขนาด ประเภท ปรมาณนกเรยนแตละชนแตละระดบ ตลอดจนรปแบบการจดการเรยนการสอนของสถานศกษา เพอนาไปสการใชงบประมาณอยางมประสทธภาพ (2) โอกาสในการพฒนาเดกและเยาวชนใหมคณภาพและทวถงมากขนทงในดาน IQ, EQ, MQ และการพฒนาคณภาพการศกษาและผลสมฤทธทางการเรยน (3) การเพมโอกาสเขาถงการศกษาในระดบสงใหกวางขวางหลากหลาย โดยเฉพาะสาขาทเปนความตองการของประเทศ

ประชากรวยแรงงาน (15-59 ป)

มแนวโนมลดลงเชนกนจากรอยละ 67.37 ป 2551 เปนรอยละ 62.86 ป 2570 ขณะทคนกลมนเปนแกนหลกสาคญตอการพฒนาทจะชวยเพมผลผลตของประเทศ ประชากรวยแรงงานตองรบภาระเพมขนจากประชากรวยแรงงาน 6.9 คน ดแลผสงอาย 1 คน ป 2543 เปนประชากรวยแรงงาน 2.8 คน ดแลผสงอาย 1 คน ป 2570 กาลงแรงงานทลดลงจะสงผลตออตราการเตบโตทางเศรษฐกจ ซงหลายประเทศพบวา การทประเทศมจานวนแรงงานลดลงจะสงผลใหมการลดลงของผลตภณฑมวลรวมของประเทศ (GDP) นอกจากวาผลตภาพแรงงานจะเพมขนเรวกวาอตราการลดลงของกาลงแรงงาน ดงนน การพฒนาประเทศใหเจรญเตบโตและแขงขนไดจงตองใหความสาคญกบการพฒนาคนโดยเฉพาะกาลงแรงงานใหมผลตภาพสง ควบคไปกบการดาเนนการดานนโยบายอนประกอบกน อาท การปรบโครงสรางภาคการผลต การนาเทคโนโลยมาใชในการผลต เพอใหสอดรบกบปรมาณและคณภาพแรงงานทตองเปลยนแปลงไป ขณะเดยวกน ในสวนของภาคการผลตและบรการของประเทศตองปรบตวเพอรองรบอปสงคตอสนคาและบรการของประชากรสวนใหญทจะมอายสงขนในอนาคต

-11-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

ประชากรวยสงอาย (60 ปขนไป)

มแนวโนมเพมขนเทาตวทกชวงอาย โดยผสงอายแบงออกเปน 3 กลม คอ (1) กลมผสงอายทพงตนเองได (Independent Elderly) (60-69 ป) มสดสวนมากทสดของประชากรวยสงอาย รอยละ 58.08 (2) กลมทพอชวยเหลอตนเองได (Semi-independent Elderly อาย 70-79 ป) มสดสวนรองลงมา รอยละ 32.05 และ (3) กลมทตองการความชวยเหลอ (Dependent Elderly อายตงแต 80 ป ขนไป) มขนาดเลกทสด รอยละ 9.87

การเปลยนแปลงโครงสรางประชากรสสงคมสงอายกอใหเกดโอกาสในการพฒนา โดยผเกษยณอายทมศกยภาพทงภาครฐ เอกชน ปราชญชาวบานในชมชนทองถนทมประสบการณ ความร ความสามารถ จะเปนทรพยากรบคคลทสาคญในการรวมกนพฒนาประเทศในมตตาง ๆ ขณะเดยวกนอาจกอใหเกดขอจากดทตองเตรยมการรองรบผลกระทบทจะเกดขน ทงจากภาระคาใชจายภาครฐทจะสงขนอยางตอเนองในการดแลกลมผสงอายดานตาง ๆ กลาวคอ

(1) การพฒนาการเรยนร ปจจบนมผสงอายประมาณรอยละ 80 จบการศกษาระดบประถมศกษาปท 4 หรอไมไดรบการศกษา

(2) การสงเสรมการจางงาน มผสงอายเพยงรอยละ 30 ทมงานทา (3) ดานสาธารณสข ดแลผสงอายทเจบปวยดวยกลมโรคเรอรง เชน มะเรง โลหตจาง ไต

วาย เบาหวาน ความดนโลหตสง ฯลฯ ซงเปนโรคทมคาใชจายสง โดยมการประมาณการในชวงป 2540 – 2554 คาใชจายในสวนนจะเพมขน 2.5 เทา1 จาก 14,340.9 ลานบาท เปน 35,549.7 ลานบาท (4) ปญหากลมผสงอายทยากจนและไรทพงโดยเฉพาะในเขตชนบท ซงคาดวาจะมจานวนมากทตองมการจดสวสดการและระบบการดแลคมครองใหเหมาะสม

(2) ความเปนเมองมแนวโนมสงขนจากความกาวหนาของระบบโครงสรางพนฐานเทคโนโลยสารสนเทศและการคมนาคม สงผลกระทบตอการเปลยนแปลงวถชวตความเปนอย

(2.1) ประชาชนในเขตเมองเพมมากขนในทกภมภาคของประเทศ ปจจบนสดสวนประชากรเมองของประเทศไทยมประมาณรอยละ 32.99 กรงเทพฯมหานครเปนเขตเมองทงหมด รองลงมาคอปรมณฑลมประชากรในเขตเมองรอยละ 70.2 ภาคตะวนออกรอยละ 34.7 โดยภาคตะวนออกเฉยงเหนอมประชากรในเขตเมองนอยทสด คอ รอยละ 17.1 ทงน สงคมไทยจะมแนวโนมเปนสงคมเมองมากขนเนองจากความเจรญกาวหนาของระบบโครงสรางพนฐาน การจดระบบบรการสงคม เทคโนโลย ระบบเครอขายการคมนาคม และการโยกยายแรงงานจากภาคเกษตรไปสภาคอตสาหกรรมและบรการ โดยในชวง 20 ปขางหนา คาดวาจะมประชากรเมองรอยละ 35.69 ในป 2570 และประชากรในเขตเมองจะเพมขนทกภาค ปรมณฑลจะกลายเปนเขตเมองอยางสมบรณ ตงแตป 2566 ขณะทภาคตะวนออกจะมการเพมของประชากรในเขตเมองสงมากขนกวาภาคอน ๆ คอ จากรอยละ 34.7 ในป 2551 เปนรอยละ 42.9 ในป 2570

1 จากงานศกษาวจยของสถาบนวจยระบบสาธารณสข ทประมาณการคาใชจายในการรกษาสขภาพผสงอายในชวงเวลา 15 ป (2540-2554)

-12-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

(2.2) การขยายตวของเมองจะสงผลกระทบตอชนบทและการเปลยนแปลงพฤตกรรมการดารงชวตและปฏสมพนธของคนในชมชนทงในเมองและชนบท

แนวโนมของความเปนเมองจะสงผลตอรปแบบการใชชวตและปฏสมพนธทางสงคมทเปลยนไปจากสงคมเครอญาตทมแตความเออเฟอเผอแผชวยเหลอเกอกลกนไปเปนแบบตางคนตางอยหรอมการรวมกลมในรปแบบอน ๆ มากขน เชน กลมอาชพ กลมธรกจ และกลมกจกรรม วฒนธรรมและภมปญญาทองถนอาจถกกลนหายไป หรอมการผสมผสานระหวางวฒนธรรมเกากบใหม จนกลายเปนวฒนธรรมเฉพาะกลมเกดขน นอกจากน ยงกอใหเกดชมชนแออดเสอมโทรมตามชานเมองของเมองใหญๆ ซงมนยสาคญตอการเพมขนของคนจนในเมองทจาเปนตองไดรบการดแลใหมคณภาพชวตทดขน จากผลกระทบตอสขภาพอนามยและผลตภาพของบคคล อนเนองมาจากสงแวดลอม มลพษ และทอยอาศยทไมถกสขลกษณะอนามย ขณะเดยวกน ประชาชนทอยในชนบทมแนวโนมทจะมวถชวตแบบคนเมอง ทงการอปโภคบรโภคมากขน เนองดวยอทธพลจากสอและเทคโนโลยททนสมย

(3) สถาบนครอบครวมแนวโนมออนแอและมสมพนธภาพทเปราะบางมากขน

ในอดตครอบครวในสงคมไทยมเอกลกษณโดดเดนทมระบบเครอญาตและสายใยผกพนมาชานาน มสมาชกในครอบครวอยางนอย 3 รน ไดแก รนปยาตายาย รนพอแม พปานาอา และรนลกหลาน มการตดสนใจรวมกนดวยความรก ความเขาใจและเหตผล และรจกการใหอภยกน แตปจจบนเรมมแนวโนมเปลยนแปลงไปอยางชดเจน ทงดานโครงสรางรปแบบและสมพนธภาพของครอบครว

(3.1) โครงสรางครอบครวมลกษณะเปนครอบครวเดยวและมรปแบบทมความหลากหลายมากขน สมาชกในครอบครวมจานวนนอยลง มรปแบบครอบครวทหลากหลาย เชน ครอบครวทพอหรอแมเลยงลกคนเดยวตามลาพง ครอบครวอปการะชวคราว ครอบครวทอยคนเดยว ครอบครวทดแทนถาวร ครอบครวทเปนญาต/พนองกน ครอบครวทเปนเพอนกน ครอบครวทคครองเปนเพศเดยวกน เปนตน นอกจากนหวหนาครวเรอนทเปนผหญงกมแนวโนมเพมขน จากรอยละ 19.4 ในป 2533 เปนรอยละ 30.4 ในป 2549 เปนผลสบเนองจากการทสตรอยเปนโสดมากขน การเปลยนแปลงของโครงสรางรปแบบของครอบครวมสวนทาใหผสงอายตองใชชวตอยในครอบครวขนาดเลก หรอจาเปนตองใชชวตโดยลาพงมากขนกวาในอดต และสงผลตอความออนแอของสถาบนครอบครว ครอบครวทสตรไรคตองดแลเดกตามลาพง จะมความเสยงสงทจะเกดปญหาในดานตางๆ โดยเฉพาะครอบครวยากจนทมสมาชกทเปนเดกหรอผสงอายหรอคนพการอยในครอบครวหลายคน ขณะทครอบครวฐานะปานกลางในเขตเมองมกจะมปญหาพอแมไมมเวลาใหลก ทาใหเดกขาดความอบอนและหาทางออกของชวตอยางผดๆ เชน ตดยาเสพตด มเพศสมพนธกอนวยอนควร

-13-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

(3.2) สมพนธภาพของครอบครวมความเปราะบางและมแนวโนมทจะแยกกนอยมากขน ในชวงป 2544-2549 อตราการจดทะเบยน ไดลดลงจากรอยละ 18.89 คตอพนครวเรอนในป 2544 เปนรอยละ 18.26 ค ในป 2548 กอนทจะเพมขนเปน 19.68 คในป 2549 ยงมคสมรสอกสวนหนงทไมไดจดทะเบยนสมรส ขณะทปญหาครอบครวทคสมรสแยกกนอยมความรนแรงเพมขนเปนลาดบ จากการทสงคมไทยประสบปญหาวกฤตคานยม จรยธรรมและพฤตกรรม เชอมโยงถงการดาเนนชวต ความประพฤต ความคด ทศนคตและคณธรรมของผคนในสงคม นาไปสความออนแอของครอบครว ทนบวนปญหาครอบครวจะมความยงยากซบซอนในการปองกนและแกไข โดยเฉพาะอยางยงปญหาดานความประพฤตทขาดศลธรรมและความรบผดชอบในการทาบทบาทหนาทของคสมรส ทาใหคสมรสขาดความไววางใจซงกนและกน นาไปสการขดแยงทารายกนทงดานรางกายและจตใจของคสมรสและสมาชกในครอบครว เปนสาเหตใหคสมรสตองแยกกนอยหรอหยาขาดจากกน ดงจะเหนไดจากอตราการจดทะเบยนหยาซงเพมขนจาก 4.4 คตอพนครวเรอนในป 2544 เปน 4.9 คตอพนครวเรอนในป 2549 และมแนวโนมนจะเพมมากขนอก

ผลกระทบจากการเปลยนแปลงโครงสราง รปแบบและสมพนธภาพของครอบครว จากสถานการณดงกลาว คาดวาในอก 20 ขางหนา ครอบครวไทยจะมขนาดทเลกลงเปนครอบครวเดยว และมรปแบบทหลากหลาย โดยเฉพาะรปแบบของครอบครวทอยลาพงคนเดยว และครอบครวทอยดวยกนแบบไมใชญาต ครอบครวทมสมาชกรนอายเดยวกน สองรนและรนกระโดด(ปยาตายาย-หลาน)สงผลใหการปฎสมพนธของคนตางวยในครอบครวขาดหายไป ครอบครวขาดความอบอน และไมสามารถทาหนาทในการปลกฝงคานยมและความเชอทดงามใหแกสมาชก นาไปสปญหาสงคมมากขน ประกอบกบ ความกาวหนาของเทคโนโลย สารสนเทศและการสอสารจะทาใหโอกาสทครอบครวจะอยรวมกนและทากจกรรมตางๆ รวมกนลดนอยลง ความเปนปจเจกบคคลจะมมากยงขน บทบาทของสถาบนของสงคมกจะสมพนธเกยวของกบครอบครวและสมาชกในครอบครวมากขน โดยเฉพาะสอจะมอทธพลตอการบมเพาะและปรบเปลยนพฤตกรรมของประชาชนมากขน

(4) ชมชนและทองถ นจะทวบทบาทส าคญย ง ขนและมส วนร วมในกระบวนการพฒนามากขน

(4.1) ชมชนและทองถนมบทบาทสาคญในกระบวนการพฒนามาอยางตอเนอง ชมชนและทองถนเปนพนททมการรวมตวของคนในชมชน มระบบความสมพนธเชอมโยงกนทงในดานเศรษฐกจ สงคม วฒนธรรม มการดาเนนวถชวตบนฐานทรพยากรภมปญญาทมเอกลกษณวฒนธรรม มความเอออาทรพงพาชวยเหลอกนและกน นอกจากนชมชนและทองถนยงเปนสถาบนทางสงคมทมบทบาทการมสวนรวมในการพฒนาทกมต ซงทผานมาภายใตนโยบายการกระจายอานาจสทองถนไดดาเนนการเตรยมความพรอมขององคกรปกครองสวนทองถนใหสามารถปฏบตงานอยางมประสทธภาพมากขน ทงในดานการบรหารจดการ ระบบการวางแผน ระบบงบประมาณ การคลง และกลไกการบรหารงานใหพรอมรบการถายโอนภารกจในดานตางๆ รวมทงมการดาเนนการทมงเสรมสรางความเขมแขงของชมชนมาอยางตอเนองกวาทศวรรษ สงผลใหชมชนตนตว เกดการรวมกลมและมการเรยนรรวมกน สามารถจดการกบปญหาชมชนไดในระดบหนง ทงทเกดจากการเรยนรของชมชนเอง และ

-14-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

จากการเรยนรจากชมชนอนทประสบความสาเรจในการจดการกบปญหาโดยใชกระบวนการชมชนเขมแขงทใหคนในชมชนเปนหลก โดยการคดและลงมอทา มการจดการความรในชมชน และการหนนเสรมจากทองถนและภาคสวนตางๆ ทเกยวของ เกดเปนชมชนตนแบบทมความเขมแขงเปนแบบอยางเพอเรยนรและประยกตใชกระจายอยทวในทกภมภาคของประเทศ

(4.2) แนวโนมบทบาทความสาคญของชมชนทองถนจะมบทบาทหลกรวมขบเคลอนและพฒนาแกไขปญหาในทกมตอยางบรณาการ เมอพจารณาแนวโนมในระยะตอไปจากนโยบายการกระจายอานาจสทองถนและตามบทบญญตของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 ทชมชนและทองถนจะเขามามบทบาทหลกในกระบวนการพฒนาและจดบรการทางสงคมเพมมากขน รฐบาลมบทบาทเปนเพยงผสงเสรมและสนบสนน โดยมแนวโนมในการใหอสระดานการบรหารระบบงบประมาณแกทองถน เพอใหทองถนสามารถนาไปใชใหสอดคลองกบสภาพปญหา เกดการบรณาการแผนงานและการทางานรวมกนระหวางหนวยงานตางๆ ในพนท ชมชนจะกลายเปนกลไกสาคญทจะสรางโอกาสการพฒนาทองถนในทกมต รวมทงจะเปนตวเชอมระหวางภาครฐและประชาชนในทองถนซงจะชวยใหเกดการขบเคลอนการพฒนาทนาไปสความยงยนตอไป

3 สภาพสงคมไทยทพงปรารถนา

จากแนวโนมการเปลยนแปลงของสงคมโลกและสงคมไทย ประเทศไทยตองเผชญกบขอจากดและภยคกคามมากมาย ขณะทพฒนาการของกระบวนการพฒนาประเทศในชวง 5 ทศวรรษทผานมาประเทศไทยไดสงสมศกยภาพและโอกาสหลายประการทจะใชเปนปจจยพนฐานในการรบมอกบขอจากดและภยคกคามตาง ๆ เพอใหไดสงคมเขมแขงทการพฒนาประเทศมโครงสรางทงทางเศรษฐกจและสงคมสมดล ยงยน มงสการพฒนาอยางมคณภาพทกมต ควบค กบการสรางความเปนธรรมในสงคม เปนสงคมทมนคงมสนตสข มการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตทด กาวตามโลกไดอยางรเทาทนและอานวยประโยชนตอคนสวนใหญของประเทศ โดยมลกษณะเปนสงคมทพงปรารถนา ดงน

3.1 คนไทยมความร ความสามารถและทกษะชวตทด ใฝ ร ไวตอการเปลยนแปลงท เ กดขนทงภายในประเทศและตางประเทศ และสามารถปรบตวได มทศนคตขยนหมนเพยร มความอดทนมงมนในการทางานใหประสบความสาเรจ มคานยมในการสรางงาน สรางรายได และการเกบออม มคณธรรมนาความร มจตสาธารณะทคานงถงสวนรวมกอนสวนตน มรสนยมการเสพยศลปะรปแบบตางๆ มสขภาพ กาย จต สตปญญา คณธรรม จรยธรรม มวนย มความรบผดชอบ มทกษะความรอบร ไดรบการพฒนาอยางเหมาะสมในแตละชวงอาย

3.2 ครอบครวมความรกความอบอน มสมพนธภาพทด ทาหนาทดแลความตองการและพฒนาคณภาพของสมาชกไดอยางเขมแขง เสรมสรางคานยมทดใหแกสมาชกในครอบครว หวหนาครอบครวสามารถเปนตวแบบทดแกสมาชก

-15-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

3.3 ชมชนมความเอออาทร พงตนเองได มการรวมกลมอยางเขมแขง สามารถปรบตว พรอมรบการเปลยนแปลง มบทบาทในการพฒนาและจดการปญหาดวยตนเอง สามารถจดบรการพนฐานทางเศรษฐกจ สงคม ดแลจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม อนรกษ สบทอดใชประโยชนวฒนธรรมภมปญญาทองถน และมความมนคงดานอาหาร

3.4 สงคมมความปลอดภยและมนคง ดวยปจจยพนฐานและบรการสาธารณะทมคณภาพและพอเพยง เกอหนนการสรางสงคมไทยใหเขมแขง มความปลอดภยในชวตและทรพยสน ปลอดจากอบายมข ยาเสพตด มความหลากหลายทางทรพยากรธรรมชาตและการใชประโยชนอยางยงยน มความมนคงดานอาหารและพลงงาน ประเทศไทยสามารถพงตนเอง มความสมดลของการพฒนาทงดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอมตามภมสงคม

3.5 ประเทศไทยเปนหนสวนการพฒนากบประเทศเพอนบานและอนภมภาค ทงในดานวฒนธรรม การศกษา สขภาพ แรงงาน และความรวมมอทางดานความมนคงทางเศรษฐกจ พลงงาน อาหาร การปองกนภยพบต

4 ประเดนยทธศาสตรการพฒนาทสาคญ

ในชวง 20 ปขางหนา สถานการณและแนวโนมของวกฤตการณตางๆ เกดขนทวโลก ไดสงสญญาณอยางชดเจนและรนแรง ตงแตการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรโลก และภาวะความเปนเมองทมแนวโนมขยายตวมากขน การเคลอนยายแรงงานโดยเสรและทงความรวมมอดานเศรษฐกจและสงคม ระหวางประเทศตางๆ ในโลกและในภมภาค กอใหเกดการเลอนไหลของเทคโนโลยและนวตกรรมอยางไรพรมแดน ขณะทภาวะโลกรอนมผลกระทบทรนแรงมากขนตอการเปลยนแปลงทางธรรมชาต จนอาจสงผลถงความมนคงของอาหารและพลงงาน

จากศกยภาพของคนไทยและจดแขงของประเทศ ทาใหเปนโอกาสดทประเทศไทยจะใชประโยชนจากแนวโนมการเปลยนแปลงทจะเกดขนในอนาคต ทงโอกาสจากการทสงคมโลกเปนสงคมผสงอาย และความรวมมอระหวางประเทศ ขณะททศทางทวโลกมงพฒนายกระดบตนเองกาวเขาสยคหลงสงคมฐานความร (Post Knowledge-Based Society) ซงนอกจากจะตองแขงขนกนทความร ขอมล เทคโนโลยความสามารถในการจดการและนวตกรรมใหม ๆ แลว สงคมจะมลกษณะเชอมโยงเปนเครอขาย เปนสงคมทใหความสาคญกบทนทางสงคม การชวยเหลอแบงปนกน มระบบคณธรรม จรยธรรม รวมทงใหความสาคญกบภมปญญามหาชนมากกวาทรพยสนทางปญญา ซงสถานการณดงกลาวลวนเปนประเดนททาทายความสามารถในการผสมผสานจดแขงและโอกาสเพอรองรบภยคกคามและขอจากดตาง ๆ ทคาดวาจะเกดขน

ดงนน เพอใหการพฒนาประเทศ และโครงสรางสงคมไทยเปนไปอยางสมดล มคณภาพ และยงยน นาไปสสงคมทพงปรารถนา จงเสนอประเดนยทธศาสตรทสาคญ 4 ประเดน ไดแก

-16-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

4.1 การปรบโครงสรางทางสงคมรองรบการเปลยนแปลงและเชอมโยงกบการปรบโครงสรางทางเศรษฐกจ โดย

(1) ปฏรปโครงสรางการลงทนดานสงคม เนองจากแนวโนมการเปลยนแปลงในอนาคต โดยเฉพาะโครงสรางประชากร ประเดนความมนคงและความปลอดภยดานอาหาร รวมทงประเดนการเสรมสรางเครอขายความรวมมอระหวางประเทศ สงผลใหสงคมไทยตองออกแบบบรการและกจกรรมทางเศรษฐกจและสงคมใหม ใหสอดคลองกบประชากรแตละชวงวยอยางเหมาะสม เนนการลงทนโครงสรางพนฐานทางปญญาทงระบบ การจดบรการสาธารณะทไดมาตรฐานทงสวสดการสงคม สขภาพ การศกษาและการเรยนร ทตองคานงถงความหมายของการลงทนทางสงคมในบรบทกระบวนการงบประมาณใหเพยงพอ คมคา และมประสทธภาพในการลงทน

(2) กาหนดนโยบายประชากรใหมโครงสรางทสมดลมคณภาพและมการกระจายตวทสอดคลองกบศกยภาพและโอกาสของพนท ดวยมาตรการเชงคณภาพทหลากหลายและเชอมโยง เชน การสงเสรมการเกดทมคณภาพ การรกษาระดบภาวะเจรญพนธใหอยในระดบทดแทน การใชวทยาศาสตรการกฬาเพอปรบเปลยนโครงสรางรางกาย ควบคกบการสนบสนนการกระบวนการพฒนาทกระจายความเจรญไปสภมภาค เพอสงผลตอการกระจายตวประชากรทเหมาะสม เปนตน

(3) การเพมผลตภาพของสงคมไทยอยางเปนระบบ โดยเสรมสรางบทบาทครอบครว ชมชน ศาสนสถาน ใหเขมแขง มสมพนธภาพทด สรางคานยมใหสงคม หนวยงาน และองคกรทกระดบ มความไววางใจ ความรวมมอรวมใจ การทางานเปนเครอขาย และเออตอการพฒนาคนทกชวงวย เพมความสามารถทางนวตกรรมของประเทศ บรณาการกระบวนการผลตสนคาและบรการ ดวยคณคาของวฒนธรรม ความเปนไทย และความโอบออมอาร ตลอดจนการสงเสรมการออมเพอสรางหลกประกนทางเศรษฐกจและสงคมในอนาคตในรปแบบตาง ๆ

(4) การพฒนาสภาพแวดลอมใหเหมาะสม มความนาอยและมความปลอดภยในชวต ทรพยสน เนนการจดแหลงนนทนาการทเหมาะสมกบสภาพภมสงคมและสอดคลองกบวถชวตของชมชน การปองกนและแกไขปญหายาเสพตดและอาชญากรรมในรปแบบตาง ๆ ทเปลยนแปลงตามสภาพเศรษฐกจสงคมและความกาวหนาทางเทคโนโลย รวมทงการเสรมสรางกระบวนการยตธรรมแบบบรณาการ และการใชกระบวนการยตธรรมทางเลอกอยางจรงจง และการสรางระบบเฝาระวงและเตอนภยรวมกนในเรองทเปนเงอนไขสาคญ ๆ เชน การแพรระบาดของโรคอบตใหม โรคอบตซา ภยพบตจากธรรมชาต เปนตน

(5) ปรบบทบาทของกลไกตงแตระดบชาตจนถงระดบหมบานใหสามารถดาเนนการพฒนาอยางมเอกภาพ สามารถจดการตวเองไดอยางคลองตว กาหนดภารกจทชดเจนในระดบชาต ระดบภมภาค ระดบจงหวดใหเปนหนวยหลกในการอานวยการและประสานการพฒนา เชอมโยงและบรณาการระหวางระดบชาตและสวนกลาง กบทองถน อาเภอ ตาบลและหมบานทเปนหนวยปฏบตหลกในกระบวนการพฒนาแบบมสวนรวมกบภาคประชาชนทกขนตอน

-17-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

4.2 การสงเสรมสถาบนครอบครวและชมชนในกระบวนการพฒนา

(1) การพฒนาและเสรมสรางบทบาทสถาบนครอบครว ประกอบดวย

(1.1) การพฒนาบทบาทของสถาบนครอบครวในการเปนพลงสรางสงคมทมคณภาพ เนนใหสมาชกในครอบครวยดหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงเปนแนวทางในการดาเนนชวต ควบคกบการพฒนาความรและศกยภาพของสมาชกในครอบครวใหเปนสถาบนหลกทาหนาทในการปลกฝงคานยมทถกตอง เสรมสรางระเบยบวนยและสรางจตสานกสาธารณะ การเสรมสรางความสมพนธทดภายในครอบครว เครอขายครอบครวและชมชนบนพนฐานวฒนธรรมทชวยเหลอเกอกลและเอออาทรตอกน รวมทงการสงเสรมบทบาทองคกรปกครองสวนทองถนในการหนนเสรมกจกรรมเพอการพฒนาครอบครวอยางตอเนอง

(1.2) การสรางระบบและกลไกการบรหารจดการใหเกอหนนการสรางครอบครวเขมแขง ทงในระดบชมชนและระดบประเทศ โดยใหความสาคญกบการสรางเครอขายการทางานของภาคตาง ๆ ทงภาครฐ ภาคเอกชน และองคกรชมชนในการจดบรการแกครอบครวแบบเบดเสรจ ปฏรประบบกฎหมายครอบครวใหสอดคลองกบสถานการณทเปลยนแปลงไป การบรณาการและเผยแพรความรดานกฎหมายครอบครวผานสถาบนการศกษาและสอในทกรปแบบ รวมทงการสนบสนนการศกษาวจยพฒนาองคความรเพอพฒนาครอบครว ทเขมแขงอยางยงยน

(2) การเพมบทบาทชมชนใหเปนกลไกหลกในการแกปญหาและจดการชมชนดวยตนเอง บนพนฐานของทนและความหลากหลายทชมชนมอย เนน

(2.1) การพฒนากลไกประสานความรวมมอระหวางหนวยงาน และภาคตาง ๆ ในระดบพนท ใหสามารถทารวมกนไดอยางมประสทธภาพ เกดความคมคา และเนน การมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาอยางตอเนองผานกระบวนการบรหารจดการชมชนและการสรางเครอขายการพฒนาอยางสมดล เพอไปสเปาหมายของการพงพาตนเองไดอยางเขมแขงและยงยน

(2.2) การเสรมสรางรปแบบหรอกลไกการชวยเหลอและการจดบรการทางสงคมโดยชมชนทสามารถเชอมโยงกบรปแบบการใหบรการของภาครฐอยางเปนระบบ พรอมทงสามารถกาหนดตาแหนงการพฒนาของชมชน (market position) ใหมทศทางการพฒนาทชดเจน อาท การสรางเสรมสขภาพเชงรกมงเนนการสงเสรมสขภาพแบบองครวมในระดบชมชนใหเขมแขง การพฒนาทกษะความรทสอดคลองกบวถชวต วฒนธรรม ภมปญญาทองถน เพอสรางความรและสงเสรมการประกอบอาชพ การหนนเสรมบทบาทองคกรปกครองสวนทองถนและชมชนในการดแลชวยเหลอกลมผดอยโอกาสในชมชน รวมทงการคมครอง/พทกษสทธของผดอยโอกาสทางสงคม

-18-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

4.3 การพฒนาคนใหเหมาะสมตามชวงอาย และสอดคลองกบการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสภาพสงคมในอนาคต โดย

(1) การปฏรปการเรยนร เนนการพฒนาคณภาพมาตรฐานการศกษาทกระดบ ปรบพฤตกรรมการเรยนรดานวทยาศาสตรและเทคโนโลย พฒนาระบบการประกนคณภาพการศกษาภายในและการประเมนคณภาพภายนอก รวมทงการพฒนาสงคมแหงการเรยนร และการผลกดนยทธศาสตรการสรางสงคมเศรษฐกจฐานความร โดยการพฒนาโครงสรางพนฐาน แหลงเรยนรรปแบบใหมทกระจายไปอยางกวางขวาง รวมทงการจดการความร

(2) การพฒนาคณภาพของประชากรวยเดกใหทวถง ทงดานความฉลาดทางอารมณ ทางสตปญญา และทางดานศลธรรม จรยธรรม ควบคกบการมโภชนาการทด เรมจากการเกดทมคณภาพ พฒนาผานระบบการศกษาทมคณภาพทกระดบทงดานหลกสตร คร อาจารย การจดการเรยนการสอน และการอบรมเลยงดของครอบครว ชมชน

(3) การเพมผลตภาพแรงงานทมความสอดคลองกบการเปลยนแปลงโครงสรางภาคการผลตและบรการ เทคโนโลย เนนการเรยนรบนฐานการทางานในภาคการผลตและภาคสงคม (Work-based/ Community-based education) โดยความรวมมอระหวางสถาบนการศกษา สถาบนเฉพาะทางและสถานประกอบการทเชอมโยงกบจดแขงของ cluster เสรมสรางกระบวนการเรยนร โลกอาชพทมความเปนอสระในการทางานและการประกอบอาชพมากขน มมาตรฐานคณวฒวชาชพในทกสาขาอาชพแบบกาวหนา รวมทงสรางและพฒนากาลงคนกลมมนสมอง ผคดคน สราง/พฒนานวตกรรมทสามารถเชอมโยงกบจดแขงดานเอกลกษณ วฒนธรรมไทยทนาไปสการสรางมลคาเพมผลผลต ควบคไปกบการเสรมสรางสขภาพทดของแรงงาน ปองกนพฤตกรรมเสยงทางสขภาพ มความปลอดภยในการทางาน

(4) การสรางความมนคงทางเศรษฐกจและสงคมในกลมผสงอาย สงเสรมการมงานทาในผสงอาย พฒนาทกษะความรของผสงอายในการรองรบอาชพใหมทมประเภทงานเหมาะสม และคาจางทเปนธรรม พฒนารปแบบการคมครองทางสงคมและการจดสวสดการทางสงคมสาหรบผสงอายและผทจะเขาสวยสงอายใหมความมนคง มรปแบบการดแลสขภาวะผสงอายทเหมาะสมกบสภาพของแตละพนทและมความยงยน โดยเนนบทบาทของสถาบนทางสงคม ชมชน และเปนเครอขายในการรวมสรางสงคมผสงอายทมคณภาพ รวมทงสงเสรมการนาศกยภาพผสงอายมาใชในการพฒนาประเทศ การถายทอดความร ภมปญญาสสงคม และสงเสรมการออมเพอเตรยมความพรอมเขาสวยสงอายอยางมนคง สรางระบบประกนชราภาพใหครอบคลมประชากรอยางทวถง

4.4 การเสรมสรางความรวมมอกบประเทศตาง ๆ ในภมภาคอยางเขมแขง อาท การสรางความรวมมอดานวฒนธรรม การศกษา สขภาพ แรงงานและการพฒนาทรพยากรมนษยในระดบภมภาคแบบเปนหนสวน การพฒนาเพอเสรมสรางความมนคงทางสงคม เศรษฐกจ พลงงาน อาหาร และการปองกนภยพบตตาง ๆ และการเตรยมความพรอมของประเทศเพอรองรบการเคลอนยายคนเสรภายใตกระแสโลกาภวตน ทงการสงเสรมคนไปทางานตางประเทศ และการสรางภมคมกนใหสงคมไทยพรอมรบผลกระทบทอาจเกดขนจากการเขาออกคนเสร

-19-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

เอกสารอางอง

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม. ”เสนทางสเขยว (Green Line)”.วารสารกรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม ฉบบท 21 (กนยายน – ธนวาคม 2550).กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

กรมคมครองสทธและเสรภาพและคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต, พนธกรณระหวางประเทศดานสทธมนษยชนทประเทศไทยเปนภาค, กรงเทพมหานคร, 2549.

เกรยงศกด เจรญวงศศกด ผอานวยการสถาบนอนาคตศกษาเพอการพฒนา “โฉมหนา ของโลกใหม เตรยมความพรอมประเทศไทยในศตวรรษท 21”

เกรยงศกด เจรญวงศศกด (2546) “ภาพอนาคตและคณลกษณะของคนไทยทพงประสงค” เอกสารชดโครงการวถการเรยนรของคนไทย ลาดบท 2

คณะกรรมการพฒนาความรวมมอกบประเทศเพอนบาน, เอกสารแถลงขาวผลการประชมสดยอดผนา 6 ประเทศลมนาโขง ครงท 3 วนท 30 – 31 มนาคม 2551, เอกสารอดสาเนา, 2551.

นภดล เวชสวสด , รายงานการพฒนามนษย 2007/2008 ตานสการเปลยนแปลงภมอากาศ : นาหนงใจเดยวของมนษยโลกทแตกเปนฝกฝาย แปลจาก Overview : Haman Development Report 2007/2008 Fighting climate change : Haman solidarity in a divided world , 2550

นายแพทยพลเดช ปนประทป, ชมชนเขมแขงและประชาสงคม 20 ป มลนธชมชนทองถนพฒนา, กรงเทพมหานคร : ศรเมองการพมพ, 2551.

ประภสสร เทพชาตร, 2546. “นโยบายตางประเทศไทยในศตวรรษท 21”

พ.ญ.นภาภรณ สมปปยากร, 2551. ”The Little Handbook แนวโนมอนาคตโลก”

ศ.นพ.สทธชย จตะพนธกล และคณะ , รายงานวจยฉบบสมบรณ โครงการ “ ผสงอายในประเทศไทย รายงานการทบทวนองคความรและสถานการณในปจจบน ตลอดจนขอเสนอแนะทางนโยบายและการวจย” , กนยายน 2544

ศนยเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร สานกงานปลดกระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย ,รายงานสถานการณผประสบปญหาทางสงคม ระดบประเทศ ,มกราคม 2550

-20-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

ศนยบรการวชาการแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย ,รายงานฉบบสดทาย การศกษาวจยแนวทางและมาตรการสงเสรมการมงานทาในผสงอาย ,โครงการขบเคลอนแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 ไปสการปฏบต , เมษายน 2551

สนต วจกขณาลญฉ, “Virtual Classroom : A New Alternative for Thai Students”

สวทย เมษนทรย , 2550. “โลกพลกโฉม : ความมงคงในนยามใหม”

สวทย เมษนทรย , “Post Knowledge Based Society โลกพลกโฉม ความมงคงในนยามใหม” , สยาม เอม แอนด บ พบบลชชง จากด , กนยายน 2550

สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล และสานกงานกองทนสนบสนนการสรางเสรมสขภาพ (สสส.). “สขภาพคนไทย 2551” .

สถาบนวจยประชากรและสงคม มหาวทยาลยมหดล. “ประชากรและการพฒนา” ปท 28 ฉบบท 4 เมษายน - พฤษภาคม 2551

สานกงานคณะกรรมการการอดมศกษา, 2550 , กรอบแผนอดมศกษาระยะยาว 15 ป ฉบบท 2 (พ.ศ.2551-2561)

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2546, การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย 2543-2568.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2550, การคาดประมาณประชากรของประเทศไทย 2543-2573.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ,กรอบยทธศาสตรการพฒนาสถาบนครอบครวแบบบรณาการ , ตลาคม 2548

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2550, โครงการศกษาการยายถนกบการพฒนา.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2546, แผนแมบทการพฒนาประชากรในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 (พ.ศ. 2545-2549).

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2545, รายงานการศกษาการกาหนดขอสมมตฐานในการคาดประมาณประชากรของประเทศไทย พ.ศ. 2543-2568.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ,รายงานสถานการณความอยเยนเปนสขรวมกนในสงคมไทย เอกสารประกอบการประชมประจาป 2550 ของ สศช. , กรกฎาคม 2550

-21-

การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, 2548. “สรป สาระสาคญจากหนงสอ WORLD OUT OF BALANCE : Navigating Global Risks to Seize Competitive Advantage”

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, เอกสารระเบยบวาระการประชมคณะกรรมการพฒนาความรวมมอกบประเทศเพอนบาน ครงท 1/2551 วนพฤหสบดท 10 มกราคม 2551,เอกสารอดสาเนา, 2551.

สานกงานสถตแหงชาต, 2545, ตวชวดทสาคญทางดานประชากรและทอยอาศย.

สานกงานสถตแหงชาต, 2549, รายงานผลการสารวจการยายถนของประชากร ต.ค.-ธ.ค. 2548.

สานกงานสถตแหงชาต, 2550, รายงานผลการสารวจการยายถนของประชากร ต.ค.-ธ.ค. 2549.

สานกงานสถตแหงชาต กระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร , สถานการณครอบครวไทย , กนยายน 2549

อานาจ พละพลวลย กระทรวงการตางประเทศ. “ศาสนา การเมอง และสงคราม”

Eddy Lee and Marco Vivarelli (2006) “The Social Impact of Globalization in the Developing Countries”

Guillermo de la Behesa (2006), “Winners and Losers in Globalization”

Guillermo de la Behesa (2007), “What Do We Know About Globalization? Issue of Poverty and Income Distribution”

HR. Human Resource Planning (1997) “The boundaryless organization: Implications for job analysis, recruitment, and selection”

OECD (2001), “Understanding Digital Divide”

UNDP. (2007), Human Development Report. . www.undp.org

UNDP. (2008), Human Development Report. . www.undp.org

UNICEF สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต และศนยบรการวชาการคณะเศรษฐศาสตร มหาวทยาลยธรรมศาสตร, สรปผลการประชมสมมนาโครงการ An Analysis of the Decentralized Budget for Social Services at the Tambon Administrative Organization Level วนจนทรท 11 กมภาพนธ 2551, เอกสารอดสาเนา, 2551.

ส ว น ทส ว น ท 55

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม...สการพฒนาทยงยน

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม สการพฒนาทยงยน

1 บทนา

การพฒนาของโลกในยคโลกาภวตนมการเปลยนแปลงดวยอตราเรงแบบกาวกระโดด ในระยะเวลา 20 ปขางหนา การเปลยนแปลงทเกดขนในบรบทตางๆ ของโลก จะมอตราเรวเกนกวาการเปลยนแปลงทเกดขนเมอ 20 ปทผานมาอยางไมอาจคาดหมายได พลงขบเคลอนทงดานเศรษฐกจ การคา ประชากร วทยาศาสตรและเทคโนโลย จะทาใหชวตโดยทวไปตองเปลยนตามไปดวย อยางไรกตาม กระบวนเปลยนแปลงทเกดขนทวโลกจะเตมไปดวยความไมมนคง ขดแยง และเกดความแตกตางอยางมากระหวางกลมคน

การรวมกลมในภมภาคจาเปนสาหรบประเทศทวโลก เพอการสรางพลงรวมทจะเผชญกบการเปลยนแปลงและการแขงขนรอบดาน สาหรบการรวมกลมในภมภาคของไทยกบประเทศเพอนบาน ทาใหตองมการพจารณาปจจยภายในภายนอกและผลกระทบโดยการขยายมตพนทออกไป และมความซบซอนมากยงขน

สาหรบประเทศไทย การพฒนาประเทศเปนกระบวนการเปลยนผานหลายดาน การเปลยนแปลงโครงสรางเศรษฐกจ จากภาคเกษตรมาเปนภาคอตสาหกรรมและบรการทตองพงทนและเทคโนโลยจากตางประเทศเปนหลก การผลตในภาคเกษตรมแนวโนมลดลงอยางตอเนอง อตสาหกรรมทเปนแหลงจางงานเรมสญเสยขดความสามารถในการแขงขน ทาใหตองมการทบทวนทศทางเพอปรบโครงสรางเศรษฐกจใหม ในขณะเดยวกนการเปลยนแปลงโครงสรางประชากรทกาลงกาวเขาสสงคมผสงอาย และการขยายตวของความเปนเมอง ความกาวหนาของเทคโนโลย ปญหาพลงงาน และภาวะโลกรอน จะสงผลกระทบตอกาลงแรงงาน แบบแผนการผลต และการดารงชวตของประชากรทงในเขตเมองและชนบท

แมวาทศทางการพฒนาประเทศในปจจบน โดยเฉพาะแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ตงแตฉบบท 8 จนถงฉบบท 10 ไดวางรากฐานการพฒนาทเนนคนเปนศนยกลาง และมงสการปรบโครงสรางเศรษฐกจและสงคมเพอใหเกดความสมดลยงยนมากยงขนภายใตหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง แตบรบทการเปลยนแปลงทงภายในและภายนอกประเทศ จะเปนประเดนสาคญทจะกาหนดอนาคตทประเทศไทยจะตองเผชญในชวง 20 ปตอไป การคาดหมายสถานการณดงกลาว ทาใหการเตรยมความพรอมและการสรางภมคมกนจากภายใน เปนเครองมอทสาคญทสดในการเผชญกบการเปลยนแปลงทกาลงเกดขนในอนาคต

-2-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ในฐานะหนวยงานวางแผนของประเทศ เลงเหนถงความจาเปนทจะกระตนเตอนสงคมใหตระหนกถงบรบทการเปลยนแปลงทงภายในและภายนอกประเทศและผลกระทบทจะตามมา ซงนามาสการจดการประชมประจาป เรอง “วสยทศนของประเทศไทย...สป 2570” และการประชมกลมยอย เรอง “การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน ซงเปนสวนหนงของความพยายามในการสรางความพรอมใหกบประเทศและคนไทยสามารถเผชญกบการเปลยนแปลงในระยะ 20 ปขางหนาไดอยางเขมแขง มนคง

สาหรบการประชมระดมความคดเหนกลมยอยในครงน มวตถประสงคเพอรบฟงความเหนจากภาคการพฒนาทสาคญ โดยถอวาเปนการสรางพลงรวมทจะผลกดนขบเคลอนทศทางการพฒนาประเทศในระยะยาว ใหมศกยภาพตอการปองกนและรบมอกบสถานการณการเปลยนแปลงในดานตางๆ โดยเฉพาะการพทกษรกษาความอดมสมบรณของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของประเทศ ใหดารงอยทามกลางบรบทการเปลยนแปลงตางๆ ประเดนขอคดเหนจากการประชม จะนาไปสการวางแผนระยะยาว 20 ป รวมทงการกาหนดกรอบแนวทางสาหรบการจดทาแผนพฒนาประเทศระยะ 5 ป ฉบบตอไป และการปรบปรงแนวทางการพฒนาของแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 เพอตอบสนองตอสถานการณเรงดวนและปญหาวกฤตทประเทศไทยกาลงเผชญอยในปจจบนไดอยางเตมศกยภาพ

2 การเปลยนแปลงของบรบทโลกทสงผลกระทบตอทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม

โลกเปลยนแปลงไปอยางมากในชวง 20 ปทผานมา ทงดานเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม พลงขบเคลอนการเปลยนแปลงทสาคญ คอ ความกาวหนาของวทยาศาสตร เทคโนโลย และการเตบโตของเศรษฐกจ การคาการลงทน พลงนไดทาใหความสมพนธระหวางมนษยและความสมพนธระหวางมนษยกบธรรมชาตเปลยนแปลงไปดวย จตสานกและความตระหนกรวามนษยเปนสวนหนงของธรรมชาตถกแทนทดวยความตองการเอาชนะและมงใชประโยชนสงสด ทรพยากรธรรมชาตซงแททจรงเปนทรพยสมบตรวมกนของมนษยชาต ถกแสวงประโยชนอยางไมยงคดและไมไดถกแจกจายไปอยางเทาเทยมและเปนธรรม โลกในปจจบนจงรงเรองกาวหนาทางวตถ แตสงแวดลอมเสอมโทรม สญเสยความสมดลของระบบนเวศ ทรพยากรหลายอยางถกใชไปถงระดบทเสอมสภาพโดยถาวร ในขณะทยงมประชากรจานวนมากยงตองพงพาทรพยากรธรรมชาตในการเปนแหลงนาสะอาด อาหาร และยารกษาโรค เพอความอยรอดของการดารงชวต

ปจจบน ปญหาดานทรพยากรและสงแวดลอมทถกหยบยกขนเมอ 20 ปกอน สวนใหญยงไมไดรบการแกไข และหลายเรองอยในสถานการณทแยลงกวาเดม ในขณะทปญหาใหมอยางสภาวะโลกรอนอาจจะทาใหปญหาทสงสมไวเดมมความรนแรงมากขน วกฤตโลกรอนอาจนบเปนโอกาส เพราะโลกตนตระหนกจนเขาใจไดวาขดความสามารถในการรองรบของโลกมจากด ไมวามนษยจะมพฒนาการหรอมความกาวหนาทางวทยาศาสตรเทคโนโลยเพยงใดกไมอาจตานทานแรงกดดนอนยงใหญของธรรมชาตได

-3-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

บรบทการเปลยนแปลงในชวง 20 ปทผานมา และแนวโนมอนาคต 20 ปขางหนา ชใหเหนวาโลกกาลงเผชญกบวกฤตดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และมความจาเปนอยางยงทจะตองเปลยนแปลงวธคดและการปฏบต เพอความอยรอดในอนาคตอนใกล และเพอความอยรอดของคนรนตอไปดวย บรบทการเปลยนแปลงของโลกมเครองบงชทสาคญ ดงน

2.1 การเตบโตของประชากรและเศรษฐกจโลกทาใหมความตองการบรโภคทรพยากรเปนจานวนมาก

จานวนประชากรถอเปนปญหาตอสงแวดลอมอยางหนง โดยปกตธรรมชาตจะควบคมจานวนประชากรสงมชวตใหอยในขอบเขตทสงแวดลอมจะสามารถรองรบได ซงหากจานวนเพมเกนกวาขดจากดนจะทาใหสงมชวตบางสวนตองตายลง แตในกรณของมนษยพบวาประชากรเพมขนมาก แสดงใหเหนถงความสามารถเอาชนะแรงตานจากธรรมชาตททาหนาทควบคมประชากรไดจากพฒนาการและความกาวหนาของวทยาศาสตรและเทคโนโลย ในชวงระหวางป 1987-2007 ประชากรโลกเพมขน 1700 ลานคน หรอเพมขน 3 เทา ประมาณการวา ในป 2570 ประชากรโลกจะเพมขนอกราว 1800 ลานคน ซงอาจทาใหปญหาการบรโภคทรพยากรเปนจานวนมากตามมาในทสด

รปแสดงการเพมขนของประชากรโลกระหวางป 1750-2050

ตวชวดเศรษฐกจของโลกคอ GDP มการเตบโตอยางตอเนอง ในชวงระหวางป 1987-2004 GDP per capita ของโลกเพมขนจาก 927 ดอลลาร เปน 8126 ดอลลาร ในประเทศทพฒนาแลวแมการขยายตวของ GDP จะไมมาก แตระดบของ GDP ตอหวคอนขางสง ขณะทประเทศกาลงพฒนารวมทงประเทศทมจานวนประชากรสงเชน จน และอนเดยกมการขยายตวของ GDP อยางตอเนอง

-4-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

การรวมกลมทางเศรษฐกจในระดบโลกและระดบภมภาค จะทาใหการแขงขนและความรวมมอดานการคาการลงทนขยายตวเพมขน การเตบโตอยางกาวกระโดดของจนและอนเดยทมประชากรหนาแนนจะมการเตบโตอยางกาวกระโดดจนเปนประเทศทมขนาดเศรษฐกจทใหญทสด และจะทาใหการเจรญเตบโตทางเศรษฐกจของโลกในป 2050 ขยายตวอยางมาก โดยประเทศทพฒนาแลวกบประเทศทกาลงพฒนาจะมรายไดแตกตางกนอยางมาก คาดวา ณ ชวงระยะเวลาดงกลาว ประเทศอตสาหกรรมในปจจบนจะมรายไดตอหวสงกวาจนและอนเดยประมาณ 5 เทา และสงกวาประเทศในแอฟรกา 10 เทา

การพฒนาทางเศรษฐกจทเจรญเตบโตมากขน ทาใหฐานะความเปนอยของประชาชนดขน หรอแมแตความยากจนในบางแหงกลดลง แตการเตบโตทางเศรษฐกจสรางความตองการวตถดบเพอการผลตเพมขน หากพฒนาการเหลานไมไดอยบนพนฐานของการจดการระบบนเวศอยางยงยน กจะเกดผลกระทบเชงลบตอสงคม สงแวดลอม และตอสภาพเศรษฐกจเองในทสด

2.2 การใชทรพยากรของโลกไมไดอยบนพนฐานของการจดการระบบนเวศอยางยงยน

ปจจบน ความสามารถของระบบนเวศและชวภาพของโลกทจะรองรบกจกรรมของมนษยออนแอลง ซงเปนทยอมรบกนในการประชมสดยอดสงแวดลอมโลกทโจฮนเนสเบรก แมจะมการดาเนนมาตรการรองรบตางๆ แตแบบแผนของการบรโภคและการผลตทเปนอยกทาใหหลายมาตรการไมสามารถดาเนนการสาเรจได

รายงานการประเมนขององคการสหประชาชาตเกยวกบสภาพของระบบนเวศในสหสวรรษใหม (Millennium Ecosystem Assessment) ชใหเหนวาระบบนเวศทมนษยพงพานนมการใชอยางไมยงยน และกาลงมความเสอมโทรมลง ทรพยากรทางดานพนธกรรมกาลงลดลงในอตราทรวดเรวมาก ปญหาเรองอนๆ เชน การขาดแหลงนาดมทมคณภาพ ภยธรรมชาต การกาจดขยะและการดดซบของเสย ลวนเชอมโยงกบการทาหนาทของของระบบนเวศทกาลงออนแอลง การศกษาเรองระบบนเวศชใหเหนวาหลายพนทมความออนไหวเปราะบาง สญเสยความยดหยนทจะฟนคนสภาพเดม ความเสอมโทรมของทรพยากรและสงแวดลอมโลกทเกดขนจากการใชประโยชนโดยไมยงคดน ไดลดทอนศกยภาพของปจจยการผลตและแหลงอาหารตามธรรมชาต ซงจะสงผลตอความอยรอดและคณภาพชวตของประชากรโลกเปนจานวนมาก

-5-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(1) แหลงประมง 1 ใน 4 ของโลกถกทาลายลงในชวง 50 ปทผานมา จานวนปลาในธรรมชาตลดลงเปนอยางมาก และหลายพนทตองการการจดการทยงยน ในแอตแลนตกเหนอจานวนปลาลดลงถงรอยละ 90 เทยบกบป 1900 ปญหาหลกมาจากการประมงทผดกฎหมาย รวมทงการใชวธการจบปลาททาลายทรพยากร เชน อวนลาก ขณะเดยวกน จากการศกษาโดย FAO พบวา การบรโภคปลาตอหวในโลกไดเพมขนเรอยๆ จนคาดวาจะเพมขนประมาณรอยละ 30 ในอก 20 ปขางหนา ซงอาจจะตองมการเลยงปลาในฟารมแทนการจบปลาตามธรรมชาตทมแนวโนมลดลง

(2) แรงกดดนเรองทรพยากรนากาลงเกดขนในหลายพนทของโลก นาไปสปญหาสงแวดลอม และการแยงชงระหวางผใชกลมตางๆในสงคม ปรมาณนาจดของโลกเฉลยตอคนตอป ลดลงจาก 17,000 ลบ.ม. ในป 1950 เหลอ 6,000 ลบ.ม. ในป 2005 และคาดวาจะลดลงเหลอ 4,800 ลบ.ม. ในป 2025 ในอนาคตความตองการนาจดในโลกอาจจะเพมขนถงรอยละ 50 การเกษตรทอาศยระบบชลประทานเปนภาคทบรโภคนาเปนสวนใหญถงประมาณรอยละ 75 ขณะทอตสาหกรรมใชประมาณรอยละ 20 มเพยงรอยละ 5 เทานนทใชสาหรบครวเรอน

การใชนาทมากเกนไปนาไปสการลดลงของระดบนาผวดน ซงมความขาดแคลนแลวในหลายภมภาค เนองจากการเพมขนของรายไดและจานวนประชากร เมอประชาชนมความเปนอยทดขน มการเปลยนแปลงของอาหาร และเรมบรโภคเนอสตวมากขน กจะทาใหมความตองการใชนาในการผลตมากขน ประชากรสวนใหญในเศรษฐกจทมการเจรญเตบโตกจะมระดบรายไดททาใหมพฤตกรรมการบรโภคทเปลยนไปในชวง 2-3 ทศวรรษหนา

(3) การสญเสยพนทปาไมเกดขนอยางตอเนอง ในขณะทความตองการวตถดบจากปาเพมขนอยางมาก ปาไมในโลกมหนาทในเชงนเวศ เชน การควบคมสภาพภมอากาศ การควบคมกระแสนา รวมทงการปองกนการชะลางหนาดน ปญหาการลดลดของปาไมเปนประเดนทไดรบความหวงใยมาหลายทศวรรษ แตการสญเสยพนทปาไมกเกดขนอยางตอเนองทวโลก ในชวงระหวางป 1990-2000 พนทปาไมของโลกลดลงราว 600 ลานไร ปญหาสาคญคอความตองการทดนเพอการเกษตร รวมทงปญหาการตดไมอยางผดกฎหมายทเพมขน อตราการลดลงของปาไมสงทสดในแถบศนยสตรบรเวณแอฟรกากบอเมรกาใต ทงน การทาลายปานนคาดวาเปนสาเหตการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดประมาณรอยละ 20 ของโลก

การเปลยนแปลงของบรบทโลก

• ป 1950 เหลอ 6,000 ลบ.ม.

• ป 2005 ลดลงเหลอ 4,800 ลบ.ม.

• ป 2525 ความตองการเพม 50%

การเพมขนของประชากรและการขยายตวทางเศรษฐกจโลก

การใชทรพยากรทไมยงยน

เกดการใชทรพยากรและการบรโภคเพมสงขน

ผลกระทบ

ทรพยากร เสอมโทรมและสญเสย

แหลงประมงประมาณนาจดโลก

การสญเสยพนทปาไม

ความเสอมโทรม ของทรพยากรดน/การ

เปลยนแปลงเปนทะเลทราย คกคามพนท เกษตร

1 ใน 4 ของโลกถกทาลายในชวง 50 ป

ทผานมา

เฉลยตอคนลดลงจาก 17,000 ลบ.ม.

• ป 1900 -2000 พนทปา

ไมลดลง 600 ลานไร • พนทเสยงตอการเปน

ทะเลทรายคกคาม 1 ใน 3

ของโลก

-6-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

ลกษณะของปากคอยๆ เปลยนรปจากปาธรรมชาตเปนปาปลกมากขน ในอนาคตอก 50 ปขางหนา คาดวาความตองการทาไมสาหรบการผลตกระดาษและผลตภณฑไมสาหรบการกอสรางจะมากขนกวาสองเทา การบรโภคกระดาษจะเพมขนสเทา อยางไรกตาม คาดวาจะมการใชกระดาษรไซเคลเพมขนดวย โดยคาดวาจะเพมจากปจจบนรอยละ 40 เปนรอยละ 80 ของกระดาษทใชทงหมด ดงนน ความตองการวตถดบจากปาจะเพมขนเปนอยางมาก ทงเพอการอตสาหกรรมและเปนแหลงพลงงาน ซงอาจจะนาไปสการใชทดนในปรมาณมากและความขดแยงระหวางการใชทดนเพอวตถประสงคทแตกตางกน เชน การใชทดนสาหรบการเกษตร การผลตเชอเพลงชวภาพ หรอเพอการอนรกษ

(4) ความเสอมโทรมของทรพยากรดนและการเปลยนแปลงเปนทะเลทรายคกคามพนทเกษตรกรรม โลกมพนดนเพยง 1 ใน 3 เปนจานวนทจากด ไมสามารถสรางเพมขนได และเสอมสภาพไดอยางรวดเรว ทรพยากรดนมความสาคญอยางมากตอการผลตในภาคเกษตร และมหนาทเชงนเวศทสาคญในการควบคมระบบหมนเวยนของนา เปนทอยอาศยของสงมชวตใตดนและบนดน ชวยเกบกกกาซคารบอนไดออกไซด รวมทงการกลบฝงขยะและของเสย ความเสอมสภาพของดนเชอมโยงกบปญหาสงแวดลอมอน อยางการตดไมทาลายปา การเพาะปลกทไมเหมาะสม การใชสารเคม การใชเครองจกรเครองมอขนาดใหญ รวมถงการเกดภยธรรมชาต เชน ดนถลม อทกภย วาตภย และภยแลง มสวนทาใหดนเสอมสภาพมากขน และหากทงไวเปนเวลานาน โดยไมไดรบการฟนฟ กจะเสอมสภาพโดยถาวรซงนาไปสการเปลยนแปลงเปนทะเลทราย UNCCD (The UN Convention to Combat Desertification) รายงานวา โลกยงไมตระหนกถงความสาคญของปญหาการเสอมสภาพของดน ทงๆ ทมพนดนถง 1 ใน 3 ทกาลงถกคกคามและไดรบผลกระทบจากภาวการณเปลยนแปลงเปนทะเลทราย

2.3 การเชอมโยงกนทางภมศาสตรและระบบนเวศในภมภาค

ประเทศไทยมลกษณะทางชวภมศาสตรทเปนเขตรอยตอของชวภมศาสตร 3 เขต คออนโดจน อนเดย-พมา และเขตซนดาของมาเลเซย ซงทาใหลกษณะพชพนธ สงมชวต ระบบนเวศ และความหลากหลายทางชวภาพ รวมทงพนฐานทางสงคมและวฒนธรรมของประเทศในภมภาคนมความเชอมโยงกนอยางใกลชด ปจจบน การรวมกลมในภมภาคใหความสาคญกบกรอบความรวมมอทางเศรษฐกจ โดยการเชอมโยงระบบโครงสรางพนฐาน ทงเสนทางคมนาคม โทรคมนาคม โครงขายสายสงไฟฟาและพลงงาน รวมทงการเชอมโยง East-West Corridor ทงความรวมมอดานการคา การพฒนาดานการเกษตร และความรวมมอกนในการแกไขปญหาความยากจนของประเทศในภมภาค ทาใหภาพรวมของภมภาคมศกยภาพและมอนาคตทมเสถยรภาพมากขน ในขณะเดยวกนความรวมมอดานทรพยากรและสงแวดลอม กเรมมความสาคญมากขน

-7-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

จากการสารวจพบวาในระหวางป 2513-2533 ภมภาคนสญเสยพนทปาไปมากกวา 68,000 ตารางกโลเมตร พนทปาขนาดใหญทเชอมตอระหวางพรมแดน ถกแบงแยกออกจากกนทาใหมขนาดของปาเลกลง สงผลกระทบตอการดารงอยของสงมชวต กระทบตอปรมาณและคณภาพของแหลงนาซงนาไปสการเรมดาเนนการตามแนวความคดรเรมการอนรกษแนวเขตความหลากหลายทางชวภาพทเปนเอกลกษณเฉพาะพนท นอกจากนนยงมกรอบความรวมมอเพอลดความเสยงของโครงการพฒนาในกรอบ GMS และระบบเศรษฐกจแบบการคาเสรทจะทวความเขมขนขน และจะสงผลกระทบตอวถชวตทองถน ประเทศไทยและสมาชกอนในภมภาคกาลงผลกดนความรวมมอดานภาวะโลกรอน การจดตงศนยความร การลดผลกระทบจากกจกรรมทางเศรษฐกจตอสงแวดลอม การสงเสรมกระบวนการผลตทสะอาด เปนตน

แนวโนมประเดนปญหาสาคญ คอขอขดแยงเรองการใชนาในแมนาโขงทอาจทวความรนแรงขน เนองจาก ประเทศจนซงอยตนนา ไดใชประโยชนจากแมนาโขงอยางเตมทโดยไมคานงถงผลกระทบตอประเทศลมนาโขงตอนลาง โครงการสรางเขอน 8 แหงบนแมนาโขงในเขตจน สงผลโดยตรงตอปรมาณนาและระบบนเวศของแมนาโขง และจะกระทบตอสงแวดลอม วถชวต และการทามาหากนของคนในประเทศไทย กมพชา ลาว และเวยดนาม หากไมสามารถแกไขปญหาความขดแยงในเรองดงกลาวได กอาจลดทอนศกยภาพและเสถยรภาพโดยรวมของภมภาคได

2.4 การเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศ และภาวะโลกรอน

(1) อณหภมโลกสงขนโดยเฉลย 0.2 องศาเซลเซยสตอทศวรรษ ในชวง 30 ปทผานมา ปญหาภาวะโลกรอนไดรบการยนยนดวยหลกฐานทางวทยาศาสตรทชดเจนรอบดานมากขน รายงานการวจยและผลการศกษาจานวนมากลวนบงชไปในทศทางเดยวกนวา โลกกาลงเผชญกบวกฤตภาวะโลกรอนและการปรวนแปรของสภาพภมอากาศ ผลกระทบทเกดขนจะทาใหเกดการเปลยนแปลงของระบบนเวศ สงผลความอยรอดของสงคมมนษยในอนาคต โดยสาเหตจากการกระทาของมนษยไดเรงวฏจกรการเพมขนของอณหภมโลกตามธรรมชาต

-8-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

อณหภมโลกสงขนประมาณ 0.6-0.7 C ตงแตป 1900

ทมา: Stern Review

ในชวง 30 ปทผานมาอณหภมโลกสงขนอยางรวดเรว โดยเฉลย 0.2 องศาเซลเซยสตอทศวรรษ อณหภมโดยรวมสงขนโดยเฉลยประมาณ 0.6-0.7 องศาเซลเซยสในรอบ 100 ป และมผลทาใหระดบนาทะเลเพมสงขน ประมาณ 10-20 cm เปรยบเทยบกบชวงเวลา 3000 ปกอน ระดบนาทะเลสงขนเพยง 1-2 cm. เทานน หลายภมภาคของโลกเกดการยกตวของพนทชายฝง เนองจากอณหภมผวนาทสงขน ทาใหเกดการขยายตวของนาในมหาสมทรดนรกเขาไปในพนแผนดน นอกจากนน ปรมาณนาทะเลยงเพมขนจากการละลายของหมะและแผนนาแขงทปกคลมผวโลก

สรปผลกระทบการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศโลกในชวงป 1900-2000

หมะและธารนาแขง นาแขงขวโลก ธารนาแขง และหมะทปกคลมผวโลกกาลงละลายในอตราทเพมสงอยางไมเคยมมากอน ภายในชวงระยะเวลา 30 ปทผานมากธารนาแขงในบางพนทลดลงถง 1 ใน 4 หมะทปกคลมเทอกเขาหมาลย แอนดส และครมานจาโร ลดปรมาณลงอยางเหนไดชดเจน

ระดบนาทะเล ระดบนาทะเลเพมสงขน และผวนาในมหาสมทรทระดบ 300 เมตร มอณหภมสงขน นาทะเลเกดการเปลยนแปลงทางเคม ทาใหมความเปนกรดสงขน

ปรมาณนาฝน และระบบอทกวทยา

ปรมาณนาฝน ทางซกโลกเหนอมปรมาณเพมขน ในขณะทซกโลกใตมปรมาณลดลง ระบบอทกวทยาของโลกเปลยนแปลง นาแขงและหมะทละลายเพมปรมาณนาในแมนาสายตางๆ ในระยะแรก แตจะขาดแคลนนาในระยะยาว นาในทะเลสาบ แมนา และมหาสมทร ในภมภาคตางๆ ของโลกมอณหภมสงขน

ระบบนเวศ สงมชวตหลายชนดพนธเคลอนยายเขาใกลขวโลกมากขน โดยเฉลยเปนระยะทาง 6 กโลเมตรทกๆ 10 ป มสงบงชถงการเปลยนแปลงของฤดกาล ฤดใบไมผล ดอกไมบาน และการวางไขทเรวขนกวาเดม

-9-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(2) การคาดการณปรมาณกาซเรอนกระจกในอนาคต จะมความสมพนธโดยตรงกบทศทางการเตบโตของระบบเศรษฐกจโลก

ปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกมความสมพนธโดยตรงกบกระบวนการพฒนาของโลก ซงการพฒนาตางๆ ทเกดขนไมวา จะมงพฒนาเศรษฐกจ หรออนรกษสงแวดลอม จะเนนการพฒนาแบบโลกาภวตน หรอเนนภมภาค การเพมขนของประชากรและความกาวหนาของเทคโนโลย จะสงผลตอปรมาณการปลอยกาซเรอนกระจกและภาวะโลกรอนในศตวรรษหนา IPCC ไดจดทาแบบจาลองและภาพอนาคตแบงไดเปน 4 กลมใหญ คอ

Summary Characteristics of IPCC socio-economic scenarios Scenario A1 F1 A2 B1 B2

ทศทาง การคาโลก ธรกจระดบประเทศ ความยงยนระดบโลก เนนทองถน

อตราการเพมของประชากรโลก ตา (7 พนลาน) สง (15 พนลาน) ตา (7 พนลาน) สง (15 พนลาน)

GDP โลก สงมาก 3.5% ($550 trillion)

ปานกลาง 2% ($243 trillion)

สง 2.75% ($328 trillion)

ปานกลาง 2% ($235 trillion)

GDP per capita ของกลม G7 สง ตา สง ปานกลาง การปลอยกาซ สง สงปานกลาง ตา ตาปานกลาง

ทมา: Stern Review

ภาพจาลองอนาคตของการพฒนาเศรษฐกจและสงคมทสงผลตอปรมาณการปลอยกาซคารบอนไดออกไซด (Socio-Economic Development Scenarios)

ทมา: IPCC SRES

ผลการคานวณจากแบบจาลองของ IPCC แสดงใหเหนวา ปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดหรอกาซเรอนกระจกในศตวรรษหนาจะเพมขน มคาการเปลยนแปลงอยระหวาง 500 -1,000 ppm คากาซเรอนกระจกทคานวณได รวมกบขอมลสถตทางอตนยมวทยาและอทกวทยา จงทาใหสามารถคาดการณอณหภมในอนาคตขางหนาได การประมวลผลขอมลประเมนวา อณหภมเฉลยของโลกจะเพมขน 1.5 – 5.1 องศาเซลเซยส และมโอกาสประมาณ 2-20% ทอณหภมอาจสงมากกวา 5 องศา นาทะเลสงขนประมาณ 0.09 - 0.88 เมตร คาความเปนกรดของนาในมหาสมทรเพมขนปรมาณนาฝนเพมขนในเขตละตจดเหนอ เขตรอนชนและเขตศนยสตร ลดลงในเขตแหงแลงและเขตทะเลทราย ปรมาณฝนตกหนกจะเกดขนบอยครง ความถและความรนแรงของภยธรรมชาตเพมขน

-10-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(3) ภาวะโลกรอนในอนาคตจะสงผลกระทบตอการขาดแคลนนา การลดลงของพชอาหาร การสญพนธของพชและสตว และการเพมขนของโรคระบาด การเปลยนแปลงภมอากาศจะทาใหภยธรรมชาต ทงอทกภย วาตภย และภยแลง เพมขนทงความถ ความรนแรง และมลคาการสญเสย ประชากรโลกราว 1 ใน 6 อาจเผชญกบปญหาการขาดแคลนนาดมอยางรนแรง ในเขตพนทหนงๆ อาจทาใหเกดความสญเสยชนดพนธของแมลงททาหนาทผสมพนธ เพมการระบาดของแมลงศตรพช ทงหมดยอมนาไปสการลดลงของผลผลตอาหารอยางมหาศาล และหากสถานการณดงกลาวเกดขนในภมภาคทมประชากรยากจน ผลกระทบกจะรนแรงมากขน อาจมการสญพนธของพชและสตวประมาณรอยละ 20 ภาวะโลกรอน ยงสงผลตอการแพรกระจายของโรคระบาด และรวมทงการเกดคลนความรอนททาใหประชากรในเขตหนาวตองเสยชวตจากอากาศทรอนจด

(4) กายภาพของพนผวโลกเกดการเปลยนแปลงอยางเหนไดชด ในเขตหนาว โครงสรางดนออนตวลงจากการละลายของชนนาแขงใตดน ทาใหอาคารและสงกอสรางตางๆ แมแตทางรถไฟสทเบต ตองออกแบบอยางซบซอนมราคาแพง เพอรองรบชนดนทกาลงเปลยนแปลงน พนทชายฝงทะเลจะไดรบผลกระทบจากระดบนาทะเลทสงขน หลายพนทจะถกนาทวม สญเสยทดนชายฝง ทจะนาไปสการอพยพประชากรทอยอาศยบรเวณชายฝงทะเลจานวนมาก พนทชายฝงทะเลสวนใหญมการลงทนดานโครงสรางพนฐานอยางเขมขน เชน เขตทองเทยว เขตอตสาหกรรม ทาเรอ โรงกลนนามน มประชากรราว 200 ลานคน และมสนทรพยราว 1 หมนลานดอลลาร ตงอยในเขตชายฝงทสงกวาระดบนาทะเลไมเกน 1 เมตร เมองใหญและมหานคร 22 แหง ตงอยในเขตเสยงภยจากนาทะเลทวมถง

-11-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(5) ขอโตแยงในเวทระหวางประเทศเกยวกบความรบผดชอบตอการปลอยกาซเรอนกระจก เวทระหวางประเทศยงมขอถกเถยงตอรองกนระหวางกลมประเทศทพฒนาแลวกบประเทศกาลงพฒนา ประเดนทยงคงเปนทถกเถยงมหลายประเดน เชน ความรบผดชอบตอการปลอยกาซเรอนกระจกในชวงศตวรรษทผานมา การทประเทศอตสาหกรรมและประเทศทพฒนาแลวซงเปนผปลอยกาซเรอนกระจกรายใหญ ไดปรบโครงสรางเศรษฐกจไปจากเดม การขบเคลอนระบบเศรษฐกจไมจาเปนตองพงพาพลงงานแบบเดม ทาใหมการประเมนวาการปลอยกาซเรอนกระจกของประเทศพฒนาแลวจะลดลงในอนาคต สวนประเทศกาลงพฒนาทมประชากรยากจนจานวนมาก จาเปนตองใชพลงงานราคาถก จะเผชญกบขอจากดและขอเรยกรองทอาจเปนอปสรรคและขดขวางการพฒนาเศรษฐกจของประเทศ นอกจากนน ยงมประเดนถกเถยงเกยวกบการปลอยกาซเรอนกระจกของภาคเกษตร ซงสวนใหญเปนฐานเศรษฐกจและเปนแหลงอาหารของประชากรทยากจนของโลก

2.5 วกฤตอาหารและพลงงาน

(1) ความตองการพลงงานของโลกเพมขนสามเทาในชวง 50 ปทผานมา

โลกมการใชนามนราว 86 ลานบารเรลตอวน ใชกาซธรรมชาตวนละ 240 ลานลกบาศกฟต ถานหนวนละ 14 ลานตน หรอคดรวมกนเทากบ 11.4 พนลานตน (tone) ในป 2005 มการคาดการณวาความตองการพลงงานของโลกจะเพมขนรอยละ 55 หรอเทากบ 17.7 พนลานตน (tone) ในชวง 20 ปขางหนา โดยจะเพมขนเปนอยางมากในเศรษฐกจทมการเตบโตสงเชนจนและอนเดยและปรมาณนามนของโลกอาจหมดไปภายใน 50 – 60 ป โลกกาลงเปลยนผานรปแบบการใชพลงงานโดยการพฒนาทางเลอกใหมๆ แตจะตองใชเวลาหลายสบป

ความตองการพลงงานของโลกทเพมขน ยงนาไปสการเพมขนของการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดในปรมาณมหาศาลถาไมมการเปลยนแปลงระบบการใชพลงงาน ดงนน จงเปนเรองยากทภายในป 2050 จะตองมการลดการปลอยกาซคารบอนไดออกไซดลงครงหนงเพอรกษาอณหภมของโลกไมใหสงขน 2 องศาเซลเซยส พรอมๆ กบการตอบสนองความตองการพลงงานของโลกทสงขนในระดบทเปนอย

มหานครทตงอยในพนทเสยงภยจากภาวะโลกรอน

-12-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(2) ความมนคงทางอาหารจะเปนประเดนปญหาทสาคญของประเทศกาลง

พฒนาและประเทศยากจน ในชวงทศวรรษ 1960-1970 มการพฒนาภาคการเกษตรอยางรวดเรว พนทการเกษตรและผลผลตอาหารของโลกเพมขนเปนอยางมาก FAO คาดวาในป 2550 จะมผลผลตอาหารราว 2,160 ลานตน แตจะไมเพยงพอกบความตองการของโลกทเพมขน หลายประเทศในโลกยงตองเผชญกบภยพบตทางธรรมชาตทงอทกภยและภยแลง อนเปนผลกระทบจากภาวะการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลก ทไดซาเตมวกฤตปญหาของโลกใหทวความรนแรงมากยงขน โดยไดสรางความเสยหายใหกบพนทและผลผลตทางการเกษตรของหลายประเทศในโลก จนทาใหในชวงทผานมาหลายประเทศผสงออกสนคาเกษตรและอาหารทสาคญ มขาวไมเพยงพอสาหรบการสงออกและมการกาหนดมาตรการเพอรกษาความมนคงทางอาหารของประเทศตนไว เชน ประเทศจน อนเดย เวยตนาม อยปต กมพชา

ปจจบน ราคาอาหารโลกเพมสงขนอยางไมเคยเปนมากอน FAO รายงานวาระหวางเดอนมนาคม 2007 จนถงเดอนมนาคม 2008 ดชนราคาอาหารโดยรวมเพมขนถงรอยละ 57 โดยราคาธญพชเพมขนถงรอยละ 181 ธนาคารโลกคาดหมายวา ราคาอาหารสวนใหญจะเพมขนเรอยๆ จนถงป 2015 เปนอยางนอย ดงนน ประเทศทกาลงพฒนาและประเทศยากจน จาเปนตองปกปองพนทการเกษตรและวถการเกษตรแบบชมชน เพอเปนหลกประกนใหคนยากจนมอาหารพอเพยงสาหรบการดารงชวต เพราะพนทเพาะปลกทมอยจากดจะเผชญกบแรงกดดนทเพมขนจากความตองการพนทการเกษตร เพอสนองตอบการขยายตวของการคาและการสงออก รวมทงการเพมพนทเพาะปลกพชพลงงานดวย

-13-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(3) การพฒนาพลงงานชวภาพตองการทดนและนาเพมขน ซงจะนาไปสวกฤตพชอาหาร

การพยายามหาแหลงพลงงานอน ๆ หรอการใชเทคโนโลยเพอทดแทนนามน ทาใหปญหาและแนวทางแกไขปญหาดานพลงงานถกนามาเชอมโยงกบวกฤตดานอาหาร ซงเปนผลจากความเสยหายของการผลตทางการเกษตรอนเนองมาจากการขยายตวของภยพบตตางๆ ทเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลก ทงน เนองจากหลายประเทศไดนานโยบายการเพาะปลกพชเพอผลตเปนพลงงานทดแทนมาใช

พลงงานชวภาพซงอาจจะนามาใชทดแทนพลงงานจากนามนรวมทงลดปญหาโลกรอนนน จาเปนตองมทดนและนาอยางเพยงพอ ซงพบดวยวาปรมาณทมอยในปจจบนสามารถตอบสนองความตองการใชพลงงานของโลกในอนาคตไดไมเกนรอยละ 15-20 มการใชพนทและผลผลตทางการเกษตรหลายชนด เชน ขาวโพด ถวเหลอง มนสาปะหลง ออย ปาลมนามน มาผลตเปนพลงงานทดแทน เชน เอธานอล และไบโอดเซล แตในประเทศทมความตองการใชพลงงานเพมขนอยางมากเชน จนและอนเดยนน พนทเพาะปลกสวนใหญ กมการปลกพชอนๆ ทไมใชพชพลงงานไปแลว มเพยงในแอฟรกากบละตนอเมรกาซงยงมพนทขนาดใหญซงยงไมมการเพาะปลก นอกจากนน ปรมาณนาทจะนามาใชปลกพชพลงงานเพอผลตพลงงานตอบสนองความตองการในอนาคตเทยบเทากบการใชนาเพอผลตพชอาหารทงหมด และยงอาจมปญหาในเรองของผลกระทบทางดานความหลากหลายทางชวภาพตามธรรมชาต

ดวยเหตน จงเกดความกงวลในวงกวางถงผลกระทบจากนโยบายดงกลาวทอาจทาใหการผลตอาหารของโลกมไมเพยงพอกบความตองการของประชากรโลก หรอ มราคาสงเกนกวากาลงซอโดยเฉพาะในกลมประเทศยากจน อนจะเปนสาเหตของปญหาการขาดเสถยรภาพทางเศรษฐกจของนานาประเทศ ปญหาโภชนาการและขาดแคลนอาหารในประเทศยากจน กระทงการนาไปสความวนวายทางการเมอง และผลกระทบตอปญหาดานทรพยากรและสงแวดลอมตามมา เชน การบกรกพนทปาไมเพอขยายพนทการเกษตร การขยายตวของการใชปยและสารเคมเกษตรอยางไมถกตอง เปนตน

3 สถานการณและแนวโนมทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของไทย

3.1 ทรพยากรธรรมชาต

(1) การสญเสยพนทปาไม สงผลใหระบบนเวศเสยสมดล

ในชวง 4 ทศวรรษทผานมา การใหสมปทานทาไมเพอสรางรายไดจากการสงออก การเพมขนของจานวนประชากร ความตองการใชทดนเพอการเกษตร ความจาเปนในการพฒนาโครงสรางพนฐาน และระบบสาธารณปโภค เพอการเรงรดพฒนาประเทศ ลวนเปนสาเหตสาคญ

-14-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

ของการสญเสยพนทปาไมอยางถาวร ทรพยากรปาไมทเคยอดมสมบรณถกทาลายจนอยในสภาพเสอมโทรม พนทปาไมของประเทศลดลงจาก 171.02 ลานไร หรอรอยละ 53.3 ของพนทประเทศในป 2504 เหลอ 104.8 ลานไร หรอรอยละ 32.6 ในป 2547 โดยมประชากรราว 400,000 ครวเรอน ถอครองทดนในเขตพนทปาไม มพนทปาถกบกรกทาลายรวมแลวมากกวา 67 ลานไร

เนอทปาไมของประเทศไทย พ.ศ. 2504 - 2547

-

20,000,000

40,000,000

60,000,000

80,000,000

100,000,000

120,000,000

140,000,000

160,000,000

180,000,000

2504 2516 2519 2521 2525 2528 2531 2532 2534 2536 2538 2541 2543 2547

หนวย

: ไร

ภาคเหนอ ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ ภาคกลาง ภาคใต

ในอนาคต การขยายตวของภาคเกษตรจะมสวนทาใหมการบกรกพนทปาเพมขน เนองจากพนทเพาะปลกทมอยเดมไมเพยงพอตอความตองการ พชเศรษฐกจเชงเดยวจานวนมากจะเขามาแทนทพนทปาธรรมชาต โดยเฉพาะพชอาหารและพลงงาน ซงจะเปนปจจยกดดนตอการรกษาพนทปาไมมากยงขน คาดวาประเทศไทยอาจสญเสยพนทปาไมอกราว 10 ลานไร ในระยะ 20 ปขางหนา หากไมมการวางแผนและดาเนนการอนรกษอยางมประสทธภาพ

การสญเสยพนทปาไมยงหมายถงการสญเสยความหลากหลายทางชวภาพ ทจะสงผลตอความมนคงดานอาหาร สขภาพ พลงงาน และลดทอนขดความสามารถในการพงพาตนเองของชมชน ประมาณวามชมชนราว 50,000 ชมชน ทมวถการดารงชวตพงพงความอดมสมบรณและผลผลตจากปา ซงจะไดรบผลกระทบโดยตรงจากการสญเสยพนทปา

ตารางแสดงอตราการสญเสยพนทปาไม ระหวางป 2504-2541

ชวงเวลา อตราการสญเสยพนท (ไร/ป) ชวงเวลา อตราการสญเสยพนท (ไร/ป) 2504-2515 2,722,062 2530-2531 341,556 2515-2518 4,859.831 2531-2533 2,099,568 2518-2520 7,247,806 2533-2535 982,656 2520-2524 2,910,000 2535-2537 646,000 2524-2527 1,194,550 2537-2541 367,243 2527-2530 1,471,387 เฉลย 2504-2541 2,430,843

ทมา: Charupat (1998)

-15-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(2) ทรพยากรดนเสอมโทรม และมความขดแยงในการใชประโยชนทดน

ประเทศไทยมพนท 320.7 ลานไร การใชประโยชนทดนของประเทศมการเปลยนแปลงทสาคญ คอ การลดลงของพนทปาไมและการขยายตวของพนททาการเกษตร โดยพนทถอครองการเกษตรเพมขนจาก 69.6 ลานไรในป 2506 เปน 131 ลานไร ในป 2547 ความตองการทดนเพอทาการเกษตรยงคงขยายตว จากนโยบายของรฐในการสงเสรมพชเศรษฐกจและพชพลงงาน ซงจะเปนแรงกดดนตอการรกษาพนทปาไมในอนาคต ปจจบน ทดนของประเทศเปนพนทปาไมรอยละ 32.66 พนทถอครองการเกษตรรอยละ 41 ทอยอาศยรอยละ 1.13 สวนทเหลอเปนพนทนอกการเกษตร

ทรพยากรดนมแนวโนมเสอมโทรมมากขน จากการใชทดนไมถกตองตามศกยภาพ ทาใหเกดปญหาการชะลางพงทลาย ดนขาดอนทรย ดนเคม ดนเปรยว การเปลยนแปลงทสาคญ ไดแก ปญหาการชะลางพงทลายของดน ดนเคม และพนทคอนขางเปนทราย ซงหากไมมการจดการทดจะทาใหเกดความสญเสยระยะยาวทยากจะฟนกลบคนได ปจจบน ทดนทมปญหามถงรอยละ 60 ของพนททงหมด และขยายตวเพมขนเกอบปละ 1 ลานไร คดเปนมลคาความเสยหายทางเศรษฐกจเฉลยประมาณ 7,477 ลานบาทตอป

การใชทดนยงไมมประสทธภาพและมปญหาความขดแยงในการใชประโยชนทดน เนองจากทดนมอยอยางจากด การเพมขนของจานวนประชากรและความตองการใชประโยชนทดน ทาใหการบรหารจดการทดนของประเทศเปนประเดนทมความสาคญอยางยงในอนาคต ปจจบนการใชทรพยากรทดนของประเทศยงไมมประสทธภาพ มการใชทดนไมตรงตามศกยภาพพนท ทดนทมความเหมาะสมทางการเกษตรและรฐไดลงทนดานการชลประทาน ถกนาไปใชประโยชนนอกภาคเกษตร

การเปลยนแปลงการใชทดนของประเทศทสาคญในชวงระหวางป 2533-2545 คอการเพมขนของพนทชมชนเมอง ซงเพมขนรอยละ 37.6 พนทการเกษตรเพมขนรอยละ 10.3 ในขณะทพนทปาไมและพนทอนๆ ลดลง การเปลยนแปลงการใชทดนทผานมาสงผลใหเกดความขดแยงในการใชทดน มการขยายตวของพนทเมองและอตสาหกรรมเขาไปในพนทเกษตรกรรม และพนทปาไมมขนาดเลกลงหรอกลายสภาพเปนปาเสอมโทรม จาเปนตองมนโยบายทชดเจนในการอนรกษพนทเกษตรทมคณภาพ แหลงนาธรรมชาต และพนทปาไมไว รวมทงตองเตรยมการจดหาพนทเหมาะสมเพอรองรบการขยายตวของเมอง และจากดพนทอตสาหกรรมทกอมลพษใหตงอยในเขตทเหมาะสม

ปญหาการถอครองทดน ความขดแยงและความไมเปนธรรมในการถอครองทดนจะเปนปญหาทรนแรงมากขน เนองจากมลคาทดนสงขน ประชากรทยากจนจะสญเสยทดนทากน ปจจบน ยงมครวเรอนชนบทไรทดนทากน 451,312 ครวเรอน ในขณะทมทดนรางทถกปลอยทงไวโดยไมไดเขาทาประโยชนประมาณ 7.5 ลานไร การจดทดนโดยหนวยงานตางๆ ของรฐ มการดาเนนงานอยางไมเปนเอกภาพ ขาดความเปนธรรม และไมสามารถแกไขปญหาผไรทดนทากนอยางยงยน

-16-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(3) ทรพยากรนาขาดแคลนและมคณภาพเสอมโทรมจากการขยายตวทางเศรษฐกจ

ระบบอทกวทยาและนาตนทนของประเทศ

ประเทศไทยมลมนาสาคญ 25 ลมนา ในชวง 2503-2546 ทงประเทศมปรมาณฝนตกเฉลยตอป 1,618 มม. โดยมอตราลดลงราวรอยละ 0.4 ตอป คดเปนปรมาณนาจากนาฝนปละประมาณ 800,000 ลานลบ.ม. นาปรมาณ 600,000 ลบ.ม. จะซมลงใตดนและระเหยกลบไปสบรรยากาศ เหลอเปนนาทอยในแมนาลาคลอง หนอง บง 213,300 ลานลบ.ม. คดเปนปรมาณนาตอหวเทากบ 3,457 ลบ.ม./คน/ป ซงสงกวาคามาตรฐานของโลก แตคอนขางตาเมอเทยบกบประเทศเพอนบาน

0

2

4

6

8

10

12

14

เวยดนาม กมพชา ฟลปปนส ไทย จน

1000

m3/

pers

on

ปรมาณนาฝนทซมลงใตดนและระเหยกลบไปในอากาศ 600,000 ลานลบ.ม. มการเกบกกไวอยในแหลงนาใตดนราวรอยละ 5 ของปรมาณนาฝนทงหมด คดเปนปรมาณนาใตดนทวประเทศจานวน 32,762 ลานลบ.ม. แตยงมบางสวนทไหลลงสทะเลและแมนาลาธาร ปจจบนยงมขอจากดในการประเมนปรมาณนาใตดนทงหมดของประเทศไทย

ปญหาสาคญของทรพยากรนา ในชวงระยะ 20 ปทผานมาระบบนเวศของลมนาทสาคญของประเทศ 25 ลมนาเสอมโทรมลงอยางมาก เนองจากสาเหตทสาคญ พนทปาตนนาถกทาลายอยในขนวกฤต 14 ลานไร สงผลใหเกดการชะลางพงทลายในพนท 108 ลานไร มอตราการสญเสยหนาดน 2 ตน/ตร.กม./ป นอกจากนนยงมภาวะขาดแคลนนา ภยแลง และอทกภย ทงนขอจากดของพนทและการขยายตวของเมองและพนทเศรษฐกจในเขตพนทเสยงอกทกภย เชน กรงเทพมหานคร เชยงใหม นครสวรรค หาดใหญ ฯลฯ จะทาใหแนวโนมความเสยหายรนแรงมากขน

คณภาพนาเสอมโทรม แมนาสายสาคญ 48 สายทวประเทศ และแหลงนานงจานวน 4 แหลง (กวานพะเยา บงบอระเพด หนองหาน และทะเลสาบสงขลา) มคณภาพตากวาเกณฑมาตรฐานรอยละ 35 โดยบรเวณลมนาเจาพระยาตอนลาง ทาจนตอนลาง บางปะกง ลาตะคอง และทะเลสาบสงขลามคณภาพนาอยในเกณฑตามาก แนวโนมคณภาพนาจะเสอมโทรมลงอกหากยงมการลกลอบทงนาเสยทยงไมไดบาบดลงสแหลงนา ทงจากภาคอตสาหกรรมและภาคชมชนทกาลงขยายตว

-17-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

รปแสดง คณภาพแหลงนาผวดนทวประเทศ ป พ.ศ. 2548 และ 2549

35

2923

5349

2117

0

20

40

60

80

100

2548 2549 ป พ.ศ.

รอยละ

เสอมโทรมมาก เสอมโทรม พอใช ด ทมา : กรมควบคมมลพษ, 2550

การพฒนาแหลงนาของประเทศไทย มการดาเนนงานมาอยางตอเนอง จนถงป 2547 มแหลงนาทกประเภทรวม 17,553 โครงการ มความจอางเกบนาทงสน 76,131 ลาน ลบ.ม. หรอคดเปนรอยละ 25 ของปรมาณนาทาทงหมด พนทชลประทานและพนทรบประโยชนจากแหลงนาทพฒนาขนทงโครงการชลประทานขนาดใหญ ขนาดกลาง ขนาดเลก และโครงการสบนาดวยไฟฟา มจานวนรวม 41 ลานไร โดยเปนพนทชลประทาน 28 ลานไร หรอรอยละ 21.5 ของพนทการเกษตรทงประเทศ สวนใหญคอรอยละ 31 ของพนทชลประทาน/พนทรบประโยชน อยในภาคกลางโดยเฉพาะในลมนาเจาพระยา

ภาวการณขาดแคลนนาในอนาคต แมจะมการพฒนาแหลงนาอยางตอเนอง แตสามารถตอบสนองความตองการใชนาไดเพยงรอยละ 71 ของความตองการเทานน ในป 2551 ปรมาณนาทสามารถเกบกกและใชงานไดในเขอนและอางเกบนาทวประเทศมเพยง 52,741 ลานลบ.ม. ซงไมเพยงพอตอความตองการใชนาทมถง 73,788 ลาน ลบ.ม./ป และคาดวาความตองการใชนาของประเทศจะเพมขนเปน 114,485 ลาน ลบ.ม./ป ในป 2569 ประเทศไทยจะยงคงมภาวการณขาดแคลนนาอยางนอย 21,047 ลาน ลบ.ม./ป ในระยะ 20 ปขางหนา

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

90,000

100,000

110,000

120,000

2507

2508

2509

2510

2511

2512

2513

2514

2515

2516

2517

2518

2519

2520

2521

2522

2523

2524

2525

2526

2527

2528

2529

2530

2531

2532

2533

2534

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

2556

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

2566

2567

ปรมา

ณนา

(ลาน

ลบ.ม.

)

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

90,000

100,000

110,000

120,000

2507

2567

ความจใชงาน

ความจเกบกก

คาดการณในอนาคต

เขอน

ภมพล

2514

เขอน

สรกต

/ สร

นธร

อดตและปจจบน

2515

เขอน

กวลม

/ จฬ

าภรณ

2508

เขอ

นนาพ

ง25

09 เขอน

แกงก

ระจาน

/ อบล

รตน

2512

เขอน

ลาตะ

คอง

/ ลาป

าว25

13 เขอน

ลาพร

ะเพล

ง

2516

เขอน

นาอน

2517

เขอน

บางพ

ระ25

18 เขอน

ดอกก

ราย

2521

เขอน

ปราณ

บร

2523

เขอน

ศรนค

รนทร

/ มล

บน25

24 เขอน

กระเส

ยว / บา

งลาง

2527

เขอน

เขาแหล

ม / ห

วยหล

วง25

28 เขอน

แมงด

สมบร

ณชล

2530

เขอน

รชชป

ระภา

2531

เขอน

ครธาร /

ทบเสล

า / ล

าปลายม

าศ

2534

เขอน

ลานา

งรอง

2536

เขอน

แมกว

ง / หนอ

งปลาไห

ล / ห

วย25

37 เขอน

บานพ

ลวง

2538

เขอน

ปากม

ล25

39 เขอน

ลาแซ

ะ

2541

เขอน

พระป

รงตอ

นบน

2542

เขอน

ปาสก

ชลสท

ธ

2544

เขอน

คลองสย

ด

2548

เขอน

คลองทา

ดาน

2543

เขอน

แมมอ

ก

2547

เขอน

ประแสร

2553

เขอน

กวคอ

หมา

เขอน

แควน

อย

พนทขาดแคลนนาเพอการเกษตร

• ปาตนนาอยในขนวกฤต 14 ลานไร

• ขาดแคลนนา 15 จงหวด

• คณภาพนาในแมนาสายสาคญตากวาเกณฑมาตรฐาน

การขาดแคลนนา

ในอก 20 ปขางหนาขาดแคลนนากวา 21,017 ลาน ลบ.ม.

• ความตองการใชนาปจจบน 73,788 ลาน ลบ.ม. คาดวาใน 20 ปขางหนาจะเพมขนเปน 114,485 ลาน ลบ.ม. (เพมเฉลยปละ 1,610 ลาน ลบ.ม.)

-18-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

การดาเนนงานของรฐ มตคณะรฐมนตรเมอวนท 10 มถนายน 2551 เหนชอบแผนการลงทนพฒนาและบรหารจดการนาและการชลประทาน ระยะเวลา 12 ป (2552-2563) จานวนทงสน 322,703 ลานบาท ประกอบดวย แผนการปรบปรงฟนฟแหลงนาขนาดเลกวงเงนลงทนรวม 14,942 ลานบาท แผนการพฒนาและเพมประสทธภาพระบบชลประทานวงเงนลงทนรวม 285,652 ลานบาท และแผนการบรรเทาอทกภยวงเงนลงทนรวม 22,109 ลานบาท

(4) การสญเสยความหลากหลายทางชวภาพมแนวโนมสงขน จากการเสยสมดลของระบบนเวศและกจกรรมของมนษย

ความหลากหลายทางชวภาพเปนทรพยากรพนฐานทมความสาคญ ทงตอความเปนอยของประชาชน ตอความมนคงทางอาหารและสขภาพ ตอการแกไขปญหาความยากจนและการพฒนา แผนพฒนาฯฉบบท 10 มวตถประสงคชดเจนในการเสรมสรางความอดมสมบรณของความหลากหลายทางชวภาพใหเปนฐานทมนคงของการดารงชวตของคนไทย และมงพฒนาคณคาความหลากหลายทางชวภาพใหนามาใชประโยชนในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศอยางยงยน

ประเทศไทยมความอดมสมบรณของความหลากหลายทางชวภาพ ทงชนดพนธ พนธกรรม และระบบนเวศ ประกอบดวยชนดพนธพชราว 20,000 ชนด คดเปนรอยละ 8 ของพนธพชในโลก ชนดพนธสตวประมาณ 90,000 – 100,000 ชนด และมระบบนเวศทแตกตางกนอยางนอย 7 ระบบ ไดแก ระบบนเวศปาไม ภเขา นาจด ชายฝง เกาะ เกษตร และเขาหนปน

การสญเสยระบบนเวศปาไมของประเทศอยางตอเนองเปนเวลายาวนาน สงผลตอการลดลงของชนดพนธและจานวนของสตวปาและพชปา จนหลายชนดพนธตกอยในภาวะใกลสญพนธ สาเหตสาคญมาจากการนามาใชประโยชนมากเกนไป มการทาลายปา ถนทอยของสงมชวตถกทาลายหรอถกจากดพนท รวมทงสภาวะโลกรอนจะเปนสาเหตใหเกดโรคใหมๆ และเพมอตราการสญพนธของสงมชวต

ตารางเปรยบเทยบสถานภาพของสตวปาในประเทศไทยระหวางป 2539-2546

สถานภาพ สตวเลยงลกดวยนม

สตวปก สตว เลอยคลาน

สตวสะเทนนาสะเทนบก

ปลา รวม

2539 2546 2539 2546 2539 2546 2539 2546 2539 2546 2539 2546

สญพนธ 1 1 2 2 - - - - 3 3 6 6 สญพนธธรรมชาต 3 4 3 3 1 1 - - - - 7 8 ใกลสญพนธอยางยง 13 14 38 38 7 7 - - - - 58 59 ใกลสญพนธ 35 35 69 70 5 5 - - 29 50 138 160 แนวโนมใกลสญพนธ 62 61 82 87 28 28 26 26 155 151 353 353

ทมา: รายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอม 2547

-19-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

ผลกระทบจากบรบทการเปลยนแปลงของโลก จะทาใหการจดการทรพยากรชวภาพเปนทงโอกาสและขอจากดของประเทศไทย เนองจากความกาวหนาของเทคโนโลยชวภาพ จะทาใหพนธกรรมพชและสตวทหายากกลายเปนทรพยากรทมคณคามาก จะมการแสวงหาพนธกรรมเพอใชเปนวตถดบ เกดการเชอมโยงภมปญญาทองถนกบเทคโนโลยสมยใหม ในการสรางสนคาและบรการทเกดจากการใชประโยชนทรพยากรชวภาพ ทงดานอาหาร สนคาสขภาพ สมนไพร ผลตภณฑธรรมชาต จานวนผสงอายทเพมขน ทาใหมตลาดความตองการสนคาสขภาพ และสมนไพรเพมขน ทรพยากรชวภาพ และความหลากหลายของพชพนธสมนไพรรวมกบองคความรพนบานดานการแพทย จะเปนสงทมมลคาและเปนทตองการอยางมากในอนาคต

ในขณะเดยวกน อาจจะทาใหเกดความขดแยงในการแบงปนผลประโยชน ระหวางประเทศทพฒนาแลวซงเปนเจาของเทคโนโลยกบประเทศกาลงพฒนาทเปนเจาของฐานทรพยากรชวภาพ การอางกรรมสทธผานขอตกลงทางการคา ซงจะสงผลกระทบกบความหลากหลายทางชวภาพของประเทศ จาเปนตองมการจดการทมประสทธภาพ ทงดานการสรางองคความร การอนรกษ คมครองการใชประโยชน และดแลความปลอดภยทางชวภาพ เพอรองรบการเปลยนแปลงของบรบทโลก

(5) ทรพยากรทางทะเลและชายฝงเสอมโทรมลงเนองจากการขยายตวของกจกรรมทางเศรษฐกจ

พนทปาชายเลนลดลงจาก 2.5 ลานไรในป 2504 เหลอเพยง 1.04 ลานไรในป 2539 ปาชายเลนถกบกรกทาลาย และมการเปลยนสภาพไปใชประโยชนอนๆ จานวนมาก เชน การเพาะเลยงชายฝง โดยเฉพาะการทานากง การขยายตวของเมองและอตสาหกรรม รฐเรมมนโยบายปกปองปาชายเลนอยางจรงจง ไมอนญาตการตอสมปทานบตรทงหมดตงแตป 2534 และหามการใชประโยชนอนๆ ทาใหพนทปาชายเลนเพมขน โดยพบวาในป 2547 ประเทศไทยมพนทปาชายเลนอยประมาณ 1.58 ลานไร อยางไรกตาม ปาชายเลนประมาณรอยละ 50 ยงคงอยในสภาพเสอมโทรม สาหรบแนวปะการงฝงอนดามนเสอมโทรมลงถงรอยละ 50 และแหลงหญาทะเลประมาณรอยละ 30 ทอยในสภาพเสอมโทรมมแนวโนมทจะเสอมโทรมลงอก

ศกยภาพประมงทะเลในนานนาไทยมอย 2.5 ลานตน ปจจบน ทรพยากรประมงชายฝงและประมงทะเลอยในสภาพเสอมโทรม ทงสตวนากรอยบรเวณชายฝงและสตวนาในทะเล มปรมาณ ชนด และขนาดลดลงโดยตลอด จากการสารวจขอมลอตราการจบสตวนาตอการลงแรงประมง (Catch Per Unit Effort : CPUE) ในอาวไทย พบวาในป 2527 มปรมาณสตวนาตอการลงแรงประมงเฉลย 62.10 กโลกรมตอชวโมง ในขณะทป 2547 ลดลงเหลอ 23 กโลกรมตอชวโมง สวนทางฝงทะเลอนดามนในป 2547 พบวามปรมาณสตวนาตอการลงแรงประมงเฉลย 36.9 กโลกรมตอชวโมง แมวาความอดมสมบรณของทรพยากรประมงลดลง แตปรมาณการจบสตวนาเคมกลบไมลดลง เนองจากมการทาประมงนอกเขตพนทเศรษฐกจจาเพาะของประเทศไทย

-20-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(6) ทรพยากรแรมแนวโนมการใชเพมขนสงผลกระทบตอสงแวดลอมบรเวณใกลเคยงกบแหลงผลตแร

ทรพยากรแรถอเปนสมบตมคาของแผนดน ประเทศไทยมทรพยากรแรมากกวา 40 ชนด มแรทมมลคาทางเศรษฐกจสง เชน เงน ดบก ทองคา ทผานมาสถานการณการใชแรภายในประเทศมแนวโนมเพมขนอยางตอเนอง แรทผลตไดในประเทศไทยกวารอยละ 90 เปนการผลตเพอใชในอตสาหกรรมภายในประเทศ ในป 2548 มมลคาจากการใชแรสาหรบการพฒนาอตสาหกรรมภายในประเทศ คดเปนมลคาเทากบ 30,480 ลานบาท แนวโนมความตองการใชแรของประเทศเพมขน แตมแนวโนมทจะสงออกมากขน เนองจากราคาแรในตลาดโลกหลายชนดมราคาสงขน การทาเหมองแรหลายแหงสรางผลกระทบตอสงแวดลอมเนองจากแหลงแรอยในเขตพนทปาตนนา หรอปาอนรกษ นอกจากนน ยงมปญหามลพษจากกระบวนการผลต ทงฝนละออง โลหะหนก การแพรกระจายของสารเคม ดงนน การทาเหมองแรในอนาคต ควรมควบคมผลกระทบสงแวดลอมอยางเขมงวด และควรทบทวนคาภาคหลวงซงเปนผลประโยชนของรฐ โดยคานงถงคาใชจายดานสงแวดลอม และมลคาทางเศรษฐกจและการใชประโยชนของแรในอนาคตใหมากขน

ตาราง แสดงมลคาการผลต การใช การนาเขา และการสงออกทรพยากรแร 2541-2549 หนวย : ลานบาท

2541 2543 2545 2547 2549 การผลต 22.04 23.36 29.63 34.06 39.48

การใช 20.07 23.23 26.97 32.38 39.14

การนาเขา 10.23 15.74 18.07 28.5 34.57

การสงออก 9.06 8.78 13.43 13.9 17.02 ทมา : กรมอตสาหกรรมพนฐานและการเหมองแร

(7) พลงงาน

ประเทศไทยมความตองการใชพลงงานเชงพาณชยเทากบ 1,361,090 บารเรลตอวน (เทยบเทานามนดบ) เพมขนจากป 2545 รอยละ 6.2 ขณะทมปรมาณการผลตภายในประเทศจานวน 671,436 บารเรลตอวน ณ เดอนธนวาคม 2546 พบวามปรมาณสารองนามนดบรวม 665 ลานบารเรล ปรมาณสารองกาซธรรมชาตเหลวรวม 832 ลานบารเรล ปรมาณสารองกาซธรรมชาตรวม 33,091 พนลานลกบาศกฟต ปรมาณสารองลกไนตเทากบ 2,942 ลานตน ปรมาณสารองพลงนา 26,440 เมกะวตต และปรมาณสารองหนนามน 18,600 ลานตน และเมอพจารณาปรมาณสารองพลงงานตอปรมาณการผลต ณ ธนวาคม 2546 พบวา กาซธรรมชาตสามารถใชไดนาน 43 ป คอนเดนเสท 36 ป และลกไนตใชไดอกประมาณ 156 ป

-21-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

พลงงานและปรมาณสารองทมอยในประเทศ

ประเภทพลงงาน ปรมาณสารอง การผลตป 46 ใชไดนาน (ป) นามนดบ (ลานบารเรล) 373 35.1 11

คอนเดนเสท (ลานบารเรล) 611 22.9 36

กาซธรรมชาต (พนลานลบ.ฟต) 23,400 769 43

ลกไนต (ลานตน) 2,121 19.7 156

ในชวง 20 ปทผานมา ประเทศไทยใชพลงงานเพมขนเฉลยประมาณรอยละ 6.2 ตอป สงกวาอตราการขยายตวทางเศรษฐกจโดยเฉลย แตประสทธภาพการใชยงตา คอสดสวนการใชพลงงานตอ GDP (ความยดหยนในการใชพลงงาน) เทากบ 1.3 : 1 ความเขมขนของการใชพลงงาน อยในเกณฑสงและมแนวโนมสงขน โดยเฉพาะความเขมขนของการใชนามน ซงอยท 2,215 บารเรลตอป ในการผลต GDP ลานเหรยญสหรฐ ซงถอวาสงมากทสดประเทศหนงในโลก

ป 2548 ประเทศไทยเสยเงนตราตางประเทศเพอซอนามนดบและนามนสาเรจรป 673,333 ลานบาท เพมขนรอยละ 34 จากป 2547 สดสวนมลคาการนาเขาพลงงานตอ GDP เพมขนจากรอยละ 3 ในป 2530 เปนรอยละ 13 ในป 2550

สดสวนมลคาการนาเขาพลงงานตอผลตภณฑมวลรวมประชาชาต(ณ ราคาตลาด)

1% 2% 2% 2%

4%4% 5% 5%

4%

6%

9%8%

7%6%

6%5%

3%3%

2%3%

4%3%

3% 3%2% 3%

3%4%

3%

4%

7% 7%7%

7%

9%

11%

12%

10%

13%

0%

2%

4%

6%

8%

10%

12%

14%

2513

2514

2515

2516

2517

2518

2519

2520

2521

2522

2523

2524

2525

2526

2527

2528

2529

2530

2531

2532

2533

2534

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

(Q1)

ภาพแสดงสดสวนการนาเขาพลงงานตอการใชในประเทศ

-0.55

-0.48

-0.23

-0.06-0.01

0.020.11

0.180.28

0.47

0.64

0.82 0.84 0.870.99

-0.6

-0.4

-0.2

0

0.2

0.4

0.6

0.8

1

INDO MAL VN UN WLD CHN BRA IND USA PHI THI KOR JPN TWN SGP

ทมา : สศช. และสถาบนปโตรเลยมแหงประเทศไทย, 2550

-22-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

3.2 สงแวดลอม

(1) มลพษอากาศกระจายในเขตเมองใหญและพนทเศรษฐกจทสาคญ มลพษทางอากาศทสาคญ ไดแก ฝนละอองขนาดเลก กาซซลเฟอรไดออกไซด สารตะกว กาซคารบอนมอนนอกไซด ไนโตรเจนออกไซด สารไฮโดรคารบอน และกาซโอโซน รวมทงมลพษทางอากาศแบบไรพรมแดน เชน สารทาลายชนโอโซน กาซเรอนกระจก และสารมลพษอนทรยทตกคางยาวนาน มลพษเหลานจะมผลกระทบระยะยาวตอสงแวดลอมทงระดบประเทศ ระดบภมภาค และระดบโลก และสงผลโดยตรงตอสขภาพอนามยของประชาชน โดยเฉพาะโรคเกยวกบปอดและระบบทางเดนหายใจ แหลงกาเนดมลพษในเมองมาจากสาขาขนสง อตสาหกรรม และพลงงาน สวนเขตชนบทมาจากการเผาไหมในทโลงของภาคเกษตร หรอจากไฟปา

ในชวง 20 ปทผานมา ประเทศไทยคอนขางมความกาวหนาในการจดการมลพษทางอากาศ โดยเฉพาะมลพษในเขตเมองขนาดใหญ ซงเปนผลมาจากการปรบปรงมาตรฐานคณภาพนามนและเครองยนต ปจจบน คณภาพอากาศของกรงเทพฯ อยในระดบทดกวากรงปกกง จารการตา นวเดลและมะนลา แตยงดอยกวาหลายเมอง เชน ฮองกง สงคโปร ไทเป และโตเกยว แนวโนมมลพษทางอากาศในอนาคต อาจเพมขนจากไฟปา แตมาตรฐานของภาคขนสง และภาคอตสาหกรรมทดขนจะชวยลดมลพษทางอากาศลงได

(2) ปรมาณของเสยจากทงชมชนและอตสาหกรรมเพมขน และยงขาดการจดการอยางถกตอง ประเทศไทยมขยะมลฝอยและกากของเสยเกดขนประมาณ 22 ลานตนตอป เปนขยะชมชนและสถานประกอบการรอยละ 67 ของเสยจากอตสาหกรรมรอยละ 27 สวนทเหลอเปนขยะและของเสยอนตราย ไดแก มลฝอยตดเชอจากโรงพยาบาล ปรมาณขยะตอหวของประชากรมแนวโนมเพมขน โดยเฉพาะเขตกรงเทพมหานคร เนองจากแบบแผนการผลตและการบรโภค แตสดสวนการนาขยะกลบมาใชใหมกมแนวโนมเพมขนดวย

รปแสดง ปรมาณขยะมลฝอยในพนทเขตตางๆทวประเทศตอวน (2536 – 2549)

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

35,000

40,000

45,000

2536 2537 2538 2539 2540 2541 2542 2543 2544 2545 2546 2547 2548 2549ป (พ.ศ.)

ปรมา

ณขย

ะ (ตนต

อวน)

กรงเทพมหานครเขตเทศบาลรวมเมองพทยาเขตสขาภบาลนอกเขตเทศบาลรวมทงประเทศ

ทมา : กรมควบคมมลพษ

-23-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

สาหรบขยะอนตราย ซงมประมาณ 1.8 ลานตนตอป 2 ใน 3 ของขยะอนตรายมแหลงกาเนดจากอตสาหกรรมอเลกทรอนกสและโลหะ และมจานวนมากทมาจากปมนามนและอซอมรถ พบวา รอยละ 37 ของปรมาณของเสยอนตรายจากภาคอตสาหกรรมไดรบการกาจดอยางถกตองตามหลกวชาการ สวนของเสยอนตรายจากชมชนยงถกทงปนไปกบขยะชมชนทวไป การจดการทไมมประสทธผลนจะทาใหเกดการปนเปอนของสารพษในสภาพแวดลอมในอนาคตตอไป

รปแสดง ปรมาณของเสยอนตรายจากชมชนและภาคอตสาหกรรม (2545-2549)

0.38 0.40 0.40 0.40 0.41

1.4 1.4 1.41 1.41 1.42

0

0.5

1

1.5

2

2545 2546 2547 2548 2549

ปรมา

ณ (ลา

นตน)

ป พ.ศ.

อตสาหกรรม

(3) การใชสารเคมอนตรายเพมสงขน และยงขาดกลไกในการจดการทด ปรมาณสารเคมอนตรายทใชอยในกระบวนการผลตทงภาคเกษตรและอตสาหกรรมของประเทศเพมขนอยางมาก ในป 2547 มการนาเขาสารเคมอนตราย 29.5 ลานตน เพมขนรอยละ 67 เมอเทยบกบป 2537 โดยทประชาชนสวนใหญรวมทงผทเกยวของกบการใชสารอนตรายตางๆ ยงขาดความรความเขาใจถงคณสมบตและลกษณะความเปนอนตรายทงตอสขภาพอนามยและตอสงแวดลอม การขาดกลไกการจดการทด ทงในการขนสง การจดเกบ การเคลอนยาย และกระบวนการผลต ทาใหมความเสยงตอการเกดอบตเหต และการรวไหลปนเปอนในสงแวดลอมอยางมาก

รปภาพ แสดงสถานการณอบตภยจากสารอนตราย

สถานการณอบตภยจากสารอนตราย

2018161718 13

1531151

6932

12

0

510

1520

2530

35

2543 2544 2545 2546 2547 2548

จานว

น (ครง

)

รวไหล เพลงไหม ระเบด

-24-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

มอบตภยครงใหญทเกยวของกบการผลตและการขนสงสารเคมและวตถอนตรายเกดขนหลายครงในระยะ 20 ปทผานมา กอใหเกดความสญเสยของชวต ทรพยสน คดเปนมลคาทางเศรษฐกจทสงมาก โดยเฉลย 374 ลานบาทตอป นอกจากนน ยงเกดความเสยหายจากการแพรกระจายของสารพษเขาสสงแวดลอม ดน นา และเขาสหวงโซอาหาร ซงสงผลกระทบทงระยะสนและระยะยาวตอคณภาพชวตของประชาชนซงยงไมสามารถประเมนมลคาความสญเสยไดทงหมด

(4) ปญหาสงแวดลอมสงผลตอคณภาพชวตของประชากร ทงในดานสขภาพอนามยและตนทนทางเศรษฐกจในการรกษาพยาบาล การเจรญเตบโตอยางรวดเรวของประชากรในเขตเมองใหญ ทาใหองคกรปกครองสวนทองถน หรอเทศบาลซงมภารกจเพมขนในดานการจดการสงแวดลอม ยงไมสามารถเอาใจใส ดแลและใหบรการขนพนฐานแกประชาชนไดอยางเพยงพอ ทงเ รอง ทอยอาศย และการสขาภบาล ขณะเดยวกนสภาพแวดลอมกเสอมโทรมลงทกวน จงมผลตอคณภาพชวตและมการเจบปวยมากขน ตลอดจนสงผลกระทบตอระบบนเวศ ในระดบโลก ปญหาเหลานจะเปนปญหาหลกของเมองทมความเจรญอยางรวดเรวในอนาคต ธนาคารโลก ประมาณวา มลพษทางอากาศ และมลพษทางนาในเมองใหญหลายเมองของโลก ทาใหมผเสยชวตสงถง 10 ตอ 1,000 คน ผปวยหลายลานคน ไดกลายเปนผปวยทรนแรง ทาใหเกดความสญเสยกาลงแรงงาน ทเปนผลตภาพสาคญ กลมคนทไดรบผลกระทบมากทสด คอคนจนในเขตเมอง ซงมรายไดนอยอยแลว และจะตองเสยคาใชจายเพมขนเพอรกษาการอาการเจบปวยจากการดมนาทปนเปอน และโรคทเกยวของกบระบบทางเดนหายใจ มการประมาณวา มลคาทางเศรษฐกจ จากการทาลายของมลพษทางอากาศ ทมตอสขภาพและคณภาพชวตนน อาจสงถง 3-10% ของรายไดประชากรในเขตเมอง

จากการสารวจขอมลของสานกระบาดวทยา ในป พ.ศ. 2549 พบวา มผปวยจากการไดรบสารอนตรายทงในภาคอตสาหกรรมและภาคเกษตรกรรม จานวน 1,476 ราย คดเปนอตราปวย 2.36 ตอประชากรแสนคน ในจานวนนเปนผปวยทไดรบพษจากสารกาจดแมลงศตรพช จานวนสงสดถง 1,251 ราย หรอคดเปนรอยละ 84.76 ของจานวนผปวยทไดรบสารอนตรายทงหมด

ตารางแสดงจานวนผปวยจากการไดรบสารอนตรายในภาคอตสาหกรรมและภาคเกษตรกรรม

จานวนผปวย (ราย) อตราปวย/แสนคน สาเหตของการเจบปวย

2548 2549 2548 2549

พษจากสารกาจดแมลงศตรพช 1,321 1,251 2.12 2.00 พษจากกาซและสารระเหย 169 64 0.27 0.10 พษจากสารตะกว 14 20 0.02 0.03 พษจากสารหน แมงกานส ปรอทและแคดเมยม 14 24 0.02 0.04 พษจากสารระเหยและตวทาละลาย 122 117 0.20 0.19

รวม 1,640 1,476 2.63 2.36 ทมา: สานกระบาดวทยา กระทรวงสาธารณสข 2549 และ 2550

-25-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

3.3 การบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ทผานมาทรพยากรธรรมชาตอนอดมสมบรณของไทย ไดถกใชเปนฐานการผลตมาอยางตอเนองและยาวนาน จนทาใหทรพยากรฯ สวนทควรจะไดรบการอนรกษไวเพอใหมปรมาณและคณภาพทเหมาะสม ซงมอยจากด ถกนามาใชอยางสนเปลอง ไมมประสทธภาพ หรอไมสมประโยชนในคณคาของทรพยากร เหลอกากของเสยจากการอปโภคและบรโภคทรพยากรดงกลาว ออกมาเปนภาระในการกาจดและบาบดมากยงขน ยงไปกวานน จากการทกลไกการบรหารจดการ เพอแกไขปญหาดงกลาว ยงไมมประสทธภาพ ทาใหทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเสอมโทรมลงมากขน ซงเปนผลมาจาก

(1) ในชวงทผานมา ประเทศไทยใหความสาคญกบการบรหารจดการเพอใหบรรลเปาหมายทางดานเศรษฐกจเปนหลก โดยขาดความตระหนกถงผลกระทบตอสงแวดลอม การสงเสรมการลงทนทางดานอตสาหกรรมจากตางประเทศ เพอใหเกดการจางงานภายในประเทศ และสรางรายไดใหกบคนในชาต อาจกอมลพษ ทกลไกการบรหารจดการสงแวดลอมยงครอบคลมไมถงหรอตามไมทน หรอการสงเสรมการทองเทยวทเนนปรมาณนกทองเทยวโดยขาดมาตรการคมครองความเปราะบางของธรรมชาตอยางพอเพยง

(2) การแกไขปญหายงคงเนนการแกทปลายเหต (Curative Method) เชน การออกและบงคบใชกฎหมาย เพอสงการและควบคม (Command and Control) และการฟนฟใหมสภาพ ดวยการกาจดและบาบด หรอปลกปาขนมาใหม ซงมตนทนในการดาเนนการสง มากกวาการปองกนกอนเกดปญหา เชน การใชเครองมอทางเศรษฐศาสตร การใชเทคโนโลยและ/หรอกระบวนการผลตทสะอาดหรอเปนมตรกบสงแวดลอม การใชเครองมอทางดานสงคม รวมทงการสรางจตสานกเพอใหเกดการมสวนรวมจากประชาชน เปนตน ซงการบรหารจดการดวยการแกไขทปลายเหต ยอมไมทนสถานการณความรนแรงของปญหา นอกจากน การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมทผานมายงขาดการมสวนรวม และเนนบทบาทของภาครฐ ทยงมการบรหารจดการแบบแยกสวน เปนไปตามลกษณะโครงสรางอานาจหนาทขององคกร ทาใหเกดความซาซอนและขาดเอกภาพในการดาเนนงาน

3.4 การเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศของประเทศไทยและแนวโนมในอนาคต

(1) อณหภมของประเทศจะเพมขนประมาณ 1-2 องศาเซลเซยส การคาดการณภมอากาศของประเทศไทยตามแนวทางการเพมกาซเรอนกระจกแบบ A2 และการเปลยนแปลงภมอากาศระดบโลกโดยใชแบบจาลอง ECHAM4 พบวาอณหภมสงสดของประเทศในชวง 20-30 ปในอนาคตจะเพมขนเกอบทงประเทศ โดยพนทภาคตะวนออกเฉยงเหนอและภาคใตจะมอณหภมเพมขนมากทสด คอประมาณ 1-2 องศาเซลเซยส ทาใหเกดการเปลยนแปลงของฤดกาล เชน วนทรอนจดยาวนานขน จานวนวนทหนาวจดสนลง และปรมาณนาฝนมการเปลยนแปลง โดยมแนวโนมทจะสงผลกระทบตอทรพยากรดานตางๆ ของประเทศไทย ดงน

-26-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

98 100 102 104 106

6

8

10

12

14

16

18

20

36 38 40 42 44

98 100 102 104 106

6

8

10

12

14

16

18

20

98 100 102 104 106

6

8

10

12

14

16

18

20

0.0 0.5 1.0 1.5

Maximum Temperature (oC)

Baseline (1995-2004) 2030-2039 Change

(2) ปรมาณฝนเพมขนในพนททมฝนมากอยแลว ภยพบตและนาทวมฉบพลนเกดขนบอยครง นาตนทนมแนวโนมลดลงรอยละ 10 ปรมาณฝนจะมการเพมขนอยางคอนขางชดเจนเฉพาะพนททไดรบอทธพลโดยตรงจากลมมรสมตะวนตกเฉยงใตทนาจะมกาลงแรงขนกวาในปจจบน โดยเฉพาะจะมการเพมขนในพนททมฝนมากอยแลว เชน ภาคใตตอนลาง และชายฝงอาวไทยดานตะวนออกบรเวณจงหวดจนทบรและตราด อาจมปรมาณฝนโดยรวมเพมขนประมาณรอยละ 10-15 ในขณะทพนทสวนใหญของภาคเหนอ ภาคกลางและภาคตะวนออกเฉยงเหนอนน การเปลยนแปลงของฝนอนเนองมาจากการยกตวของมวลอากาศบรเวณชายฝงจะมประสทธภาพมากขน จงทาใหความชนในอากาศถกสกดออกมาจากมวลอากาศมากขนและเหลอผานเขาไปในแผนดนตอนในนอยลง จงนาทจะทาใหพนทหางไกลจากทะเลมฝนนอยลง นอกจากนพายหมนเขตรอน โดยเฉพาะพายดเปรสชนซงเคยเปนแหลงนาสาคญของพนทตอนในของประเทศโดยเฉพาะในชวงปลายฤดฝนนาจะมปรมาณลดลง ประกอบกบอณหภมอากาศทเพมขนจะเรงการระเหยและการคายนาโดยพชตางๆ ดงนน ปรมาณนาคงเหลอสทธจงอาจลดลงกวาในปจจบนไดถงกวารอยละ 10 ในบางพนท

อยางไรกตาม ถงแมจานวนพายหมนเขตรอนจะลดลง แตภยพบตและภาวะนาทวมฉบพลนกจะเกดบอยครงขน เนองจากกาลงแรงของลมมรสม ลกษณะฝนทตกหนกในเวลาอนสน และศกยภาพในการระบายนาลงสทะเลของพนทโดยรวมลดลง

ปรมาณนาทเปลยนแปลงไปจะสงผลตอคณภาพนา โดยบรเวณทมปรมาณฝนมากจะนาไปสการชะลางหนาดน ทาใหปรมาณตะกอนแขวนลอยเพมสงขน ในขณะทลมนาทมปรมาณนาลดลงจะทาใหการเจอจางมลพษเกดไดนอยกวาในปจจบน คณภาพนาในรปของสารละลายรวมทงออกซเจนละลายลดลง อาจเปนตนเหตใหนามคณภาพลดลงได

-27-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

98 100 102 104 106

6

8

10

12

14

16

18

20

98 100 102 104 106

6

8

10

12

14

16

18

20

98 100 102 104 106

6

8

10

12

14

16

18

20

-500 -300 -100 100 300 5000 1,000 1,500 2,000 2,500

Annual Rainfall (mm/y)

Baseline (1995-2004) 2030-2039 Change

(3) ผลกระทบตอระบบนเวศ ผลผลตการเกษตร และสขภาพอนามยของประชาชน การเปลยนแปลงของอณหภม การเกดฝน และลกษณะของมรสม ยงไมสงผลใหเกดการเปลยนแปลงทางกายภาพของประเทศไทยมากนก แตการคาดหมายแนวโนม บงชใหเหนวาภาวะโลกรอนจะซาเตมปญหาในพนทหรอระบบนเวศทมความออนไหว เปราะบางอยแลว เชน ระบบนเวศชายฝง การเกดภยพบต พนทเพาะปลกและผลผลตการเกษตร รวมถงปญหาสขภาพอนามยและการแพรกระจายของเชอโรค เชน มาเลเรย ไขเลอดออก และฉหน มการระบาดไดมากขน เมอรวมกบจานวนประชากรทอพยพยายถนเนองจากสาเหตตางๆ กจะนาไปสการกระจายของโรคและปญหาสงคมในลกษณะอนๆ ทตดตามมาอกดวย

4 ประเดนวกฤตทสงผลกระทบกบประเทศไทยในอนาคต

4.1 ภาวะโลกรอน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศของโลกจะเปนปจจยทสงผลกระทบกบประเทศไทยอยางกวางขวางครอบคลมมต ทงดานเศรษฐกจ สงคม ระบบนเวศ ดงตอไปน

(1) การเกดภยพบต ลมมรสมทมกาลงแรงขน รวมทงลกษณะของการเกดฝนทมความรนแรงในระยะสนและมการทงชวง จะเพมความเสยงของการเกดภยพบตในหลายพนท มการประเมนวาชมชนทเสยงตออทกภย อยชายฝงดานตะวนออกและทางใตของประเทศซงตงอยใกลมหาสมทร รวมทงเขตเมองใหญ เชน กรงเทพมหานคร หาดใหญ และเชยงใหม จะเกดภาวะนาทวมฉบพลน เนองจากระบบระบายนายงไมมประสทธภาพพอและภาวะนาทะเลหนนสง สาหรบพายหมนเขตรอนอาจสงผลกระทบรนแรงมากขนในเขตพนทชายฝงอาวไทยตอนกลาง ตงแตจงหวดประจวบครขนธ จนถงสราษฎรธาน ผลกระทบจากอทกภยยงกอความเสยหายตอโครงสรางพนฐาน เชน ถนน สงกอสรางตางๆ และทาลายพชผลทางการเกษตรอกดวย

-28-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(2) ปญหาเสถยรภาพของพนทชายฝง ชายฝงของประเทศไทยมความยาวถง 2,614 กโลเมตร ครอบคลมพนท 23 จงหวด และมประชากรอาศยอยในเขตพนทชายฝงกวา 12 ลานคน เปนพนททมศกยภาพและไดรบการพฒนาทางการทองเทยว มระบบนเวศทสาคญ และเปนแหลงผลผลตสตวนา โดยทวไปการเปลยนแปลงของพนทชายฝงเปนกระบวนการเปลยนแปลงทเกดขนตามธรรมชาต แตการขยายตวของกจกรรมทางเศรษฐกจ เชน การพฒนาพนทชายฝงทะเล และสงกอสรางขนาดใหญ การใชประโยชนพนทอยางไมเหมาะสม เมอเกดรวมกบสภาวะโลกรอน ทนาไปสการเกดภยพบต มรสมและคลนลมรนแรง จะทาใหเสถยรภาพของพนทชายฝงมความออนไหวและอาจเกดความความเสยหายรนแรงจนอยในระดบวกฤตไดในอนาคต ปญหาทสาคญไดแก

• การกดเซาะชายฝง ในชวงป 2497-2517 พบวาบรเวณตาบลบางแกว อาเภอบานแหลม จงหวดเพชรบร ชายฝงถกกดเซาะเขาไปประมาณ 200 เมตร ในชวงป 2512-2530 พบวาบรเวณปากแมนาเจาพระยาฝงตะวนตกถกกดเซาะเปนระยะทางเขาไปในฝงถง 500 เมตร ปจจบนการกดเซาะชายฝงบรเวณปากแมนาเจาพระยาอยในอตรา 10-25 เมตรตอป ซงอยในภาวะวกฤต เนองจากเขอนกนนาทะเลตามแนวชายฝงมระดบตาและมสภาพไมมนคง รวมทงตะกอนดนทมลกษณะออนนม ทาใหเกดการกดเซาะไดงายและเรวขน และหากระดบนาทะเลสงขนอก จะทาใหปญหาการกดเซาะชายฝงในพนทอกหลายแหงรนแรงเพมขน

• การสญเสยพนดนชายหาดและแหลงทองเทยวทางทะเล การศกษาจากแบบจาลองทางคณตศาสตรในกรณทระดบนาทะเลเพมขน 50 เซนตเมตร แนวชายฝงทจะไดรบผลกระทบรนแรงทสด ไดแก แนวชายฝงจงหวดเพชรบร สมทรสงคราม สมทรสาคร และสมทรปราการ เนองจากพนทอยในระดบตากวาระดบนาทะเลสงสดในปจจบน ทงน แหลงทองเทยวทสาคญทสดของประเทศ เชน หาดหวหน ชะอา พทยา จอมเทยน และบางแสน จะไดรบผลกระทบ โดยความกวางของหาดจะลดลง

นอกจากนน ภาวะโลกรอนยงสงผลตอการสญเสยแนวปะการงซงเปนแหลงดงดดนกทองเทยว ปรากฏการณปะการงฟอกขาว เกดจากนาทะเลทอนขน และความเปนกรดของนาทะเล เนองจากปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดทละลายนามากขน รวมกบภาวะเอลนโน และลาญนญา ในป 2541 เปนปทอณหภมนาทะเลในอาวไทยสงขนจากปกต 28-29 องศาเซลเซยส เปน 32 องศา สงสดทเกาะสมย 35 องศา ทาใหพบปะการงฟอกขาวในอาวไทยแถบจงหวดนราธวาส ชลบร จนถงตราด ปจจบน ปะการงฟอกขาวขยายวงกวางขน ครอบคลม ชมพร สราษฎรธาน เกาะเสมด อตราการตายของปะการงสงถงรอยละ 50

-29-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

• ทรพยากรประมงและพนทการเกษตรบรเวณชายฝงและปากแมนา การสญเสยแหลงปะการงและพนทปาชายเลนซงเปนทวางไขและทอยของสตวนาวยออน จะสงผลกระทบตอผลผลตสตวนาโดยรวม นอกจากนน ปากแมนาทวประเทศจะเกดการผนแปรของนาขน นาลง และมการรกลาของนาเคมเขาสลานา เกดการเปลยนแปลงตอการดารงชวตของพช สตว และพนทเกษตรกรรมโดยรอบ บรเวณทเปนพนทเสยง คอปาชายเลนจงหวดสมทรสงคราม เพชรบร สราษฎรธาน นครศรธรรมราช ระนอง พงงา ภเกต จนทบร และตราด

(3) ผลกระทบตอผลผลตการเกษตร ประเทศไทยเปนประเทศเกษตรกรรม การเพาะปลกสวนใหญขนอย กบฤดกาลและสภาพภมอากาศ ดงนน ภาวะโลกรอนและการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศทสงผลตอระบบนเวศเกษตร จะสงผลกระทบอยางหลากหลายตอปรมาณและคณภาพของผลผลตทางการเกษตร เชน การเพมขนของกาซคารบอนไดออกไซดในบรรยากาศเปนสองเทา อาจจะมผลใหการสงเคราะหแสงของพชเพมขน รวมทงผลผลตเพมขนดวย แตรสชาตอาจเปลยนแปลงไป เนองจากความไมสมดลของธาตแมกนเซยมและโปแตสเซยม อณหภมทสงขนยงอาจสงผลทาใหพชพนธบางชนดทไวตออณหภมมผลผลตนอยลง เชน ขาวโพด ขาวบางพนธ และมผลกระทบอยางสาคญตอผลผลตขาวนอกเขตชลประทาน รวมทง การเสยสมดลของระบบนเวศ จะเพมความเสยงจากแมลงศตรพชทมปรมาณเพมขนและแพรกระจายไปทวได

(4) ระบบนเวศและความหลากหลายทางชวภาพ การเปลยนแปลงอณหภมและความชนในอากาศยงอาจจะกระทบตอระบบนเวศทมความเฉพาะตวสง เชนปานาคางและปาดบชนทปจจบนเกอบทงหมดของประเทศกอยในภาวะใกลวกฤตอยแลว การเปลยนแปลงลกษณะอากาศเพยงเลกนอยกอาจจะทาใหระบบนเวศเหลานนเสยหายอยางถาวรได

พนทชมนา ทงทเปนระบบนเวศนาจดและนากรอยในลมนาและปากแมนาตางๆ เปนแหลงเพาะและอนบาลพนธพชและสตวนาทสาคญ จาเปนจะตองไดรบนาในปรมาณทเหมาะสมเพอรกษาระบบนเวศ นาจดทมากหรอนอยเกนไป หรอมระยะเวลาทตางไปจากเดมอาจจะสงผลกระทบตอกาลงการผลตทางนเวศ ซงรวมถงพนทชมนาในภาคตะวนออกเฉยงเหนอซงเชอมโยงกบแมนาโขงและออนไหวตอผลกระทบขามพรมแดนจากสวนอนๆ ของลมนานานาชาตแหงนอกดวย

ความเปนกรดของแหลงนา ถาปรมาณกาซคารบอนไดออกไซดในอากาศเพมถงระดบประมาณ 600 สวนในลานสวน จะสงผลตอความอยรอดของสตวนาจดและนาเคม เชน เปลอกหอยนาจดบางชนดจะถกกดกรอนจนบางลง และจะสงผลตอความอยรอดของหอยเหลานนอยางรนแรง สาหรบสตวและพชทะเลสวนมากจะยงไมไดรบผลกระทบโดยตรงจากความเปนกรดของนา แตการทภาวะเอลนโญมความถมากขนในปจจบนเมอเทยบกบอดตจงทาใหการเกดปะการงฟอกขาวเพมสงมากขนดวย ซงเปนประเดนทางความหลากหลายทางชวภาพและนเวศวทยาทตองใหความสาคญถงแมวานกวทยาศาสตรจะยงไมสามรถพสจนความเชอมโยงทชดเจนระหวางปรากฏการณเอลนโญกบภาวะโลกรอนกตาม

-30-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(5) การเปลยนแปลงดานนโยบาย ทตองมการจดลาดบความสาคญของมาตรการตางๆ ใหม

พนธกรณระหวางประเทศและเครองมอทางนโยบาย ความจาเปนในการเตรยมการเพอรองรบภาวะโลกรอน จะทาใหมการใชเครองมอทางนโยบาย ทจะสงผลใหมการเปลยนแปลงแบบแผนการผลตและการบรโภคในทางทเปนมตรกบสงแวดลอมมากขน ประเทศไทยจะตองรวมมอกบประชาคมโลก เพอกาหนดมาตรการชวยลดการปลอยกาซเรอนกระจก เครองมอทางนโยบายทสาคญประกอบดวย

เครองมอทางเศรษฐศาสตร เชน : ภาษคารบอน การปรบโครงสรางภาษพลงงาน ภาษการใชถนน คาธรรมเนยม โควตา และใบอนญาต

เครองมอทางการบรหาร เชน กฎระเบยบ มาตรฐาน ดานการสอสาร เชน การใหการศกษา การรณรงคประชาสมพนธ และเครองมอดานการวางแผนภาคและเมอง ซงจะกอใหเกดการปรบเปลยนการผลต และพฤตกรรมการบรโภค

การเปลยนแปลงนโยบายดานพลงงานและการคมนาคมขนสง โดยจะตองหนมาใชพลงงานทสะอาด มการขยายการผลตพลงงานชวภาพ ไบโอกาซ การเปลยนแปลงดานคมนาคมขนสง เชน จาเปนตองมการลงทนการขนสงระบบราง ปรบเปลยนการใชพลงงานของรถยนตใหมประสทธภาพ จดเกบภาษระยะทางขนสง และภาษสงแวดลอมสาหรบการใชถนนในเขตเมอง เปนตน

4.2 วกฤตทรพยากรนา

สภาพทางภมศาสตรและกายภาพของประเทศไทยซงตงอยในเขตมรสม ทาใหประเทศไทยในอดตมนาอยางบรบรณ แตความตองการใชนาเพมขนอยางตอเนอง เพอการยกระดบชวตความเปนอยของประชาชนและการขยายตวทางเศรษฐกจ ในขณะท ระบบธรรมชาตกถกรบกวนมากขน ประเทศสญเสยพนทปาตนนาอยางตอเนอง กระทบตอการหมนเวยนของวฏจกรนา แนวโนมทฝนจะตกนอยลงในพนทหางไกลทะเล และปรมาณนาตนทนทอาจลดลงราวรอยละ 10 ในบางพนท เนองจากอณหภมทสงขนจะเรงการระเหยของนา รวมทงความเขมขนของสารพษและการปนเปอนของแหลงนาทเกดขนจากของเสยในภาคเกษตร อตสาหกรรม และชมชน ทาใหแหลงนาเสอมโทรม ปรมาณนาสะอาดทเหมาะสมกบการใชประโยชนลดจานวนลง สถานการณดงกลาวชใหเหนวาประเทศจะตองเผชญกบปญหาทรพยากรนาทรนแรงมากขนในอนาคต โดยเฉพาะเมอพจารณาถงผลกระทบจากภาวะโลกรอนและการปรวนแปรของสภาพภมอากาศโลก อาจกลาวไดวาประเทศไทยกาลงกาวเขาสชวงเวลาของภาวะวกฤตนา

-31-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(1) ปจจบนปรมาณนาตนทนทมอยสามารถสนองความตองการใชนาไดประมาณสองในสามของความตองการรวมของประเทศ ในป 2551 ปรมาณความตองการใชนารวมของประเทศมจานวน 73,788 ลาน ลบ.ม./ป แยกเปนความตองการนาเพอการเกษตรมากทสด จานวน 55,735 ลาน ลบ.ม. (รอยละ 76) การอปโภคบรโภค 2,876 ลาน ลบ.ม. (รอยละ 4) อตสาหกรรม 2,798 ลาน ลบ.ม. (รอยละ 4) และการรกษานเวศนลานา 12,378 ลาน ลบ.ม. (รอยละ 17) ซงความตองการนาดงกลาวมมากกวาปรมาณนาตนทนทควบคมไดของแหลงนาตางๆ ทพฒนาขนในป 2551 ทมอยรวมทงสน 52,741 ลาน ลบ.ม./ป คดเปนปรมาณนาขาดแคลนประมาณ 21,047 ลาน ลบ.ม./ป หรออกนยหนง ปรมาณนาตนทนทมอยในปจจบนสามารถสนองความตองการนาไดประมาณรอยละ 71 ของความตองการนาโดยรวม

ภาคการใชนา รอยละการเกษตรกรรรม 55,735 75.5อปโภคบรโภค 2,876 3.9อตสาหกรรม 2,798 3.8การรกษานเวศ 12,378 16.7รวม 73,788 100

พนทภาค นาตนทน

ภาคเหนอ 18,343 12,933 5,410 ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 10,083 13,307 (3,224)

ภาคกลาง 18,422 37,020 (18,598) ภาคใต 5,894 10,527 (4,633)

รวม 52,741 73,788 (21,047)

ปรมาณความตองการใชนาโดยรวมของประเทศ ป 2551 : จาแนกตามภาคการใชนา

ความตางของปรมาณนาตนทนกบความตองการนา ป 2551 (ลาน ลบ.ม./ป) :จาแนกตามภาค

ลาน ลบ.ม./ป

ความตองการใชนา นาตนทน-ความตองการใชนา

โดยพบวา ภาคกลางมการขาดแคลนนามากทสด (18,598 ลาน ลบ.ม.) รองลงมาคอ ภาคใต (4,633 ลาน ลบ.ม.) ภาคตะวนออกเฉยงเหนอ (3,224 ลาน ลบ.ม.) ตามลาดบ สวนภาคทมปรมาณนาตนทนเกนความตองการ ไดแก ภาคเหนอ (5,410 ลาน ลบ.ม.) ทงน แมวาปรมาณนาตนทนในพนทภาคกลางจะไมเพยงพอตอความตองการทสงมาก แตการบรหารจดการนาระหวางภาคเหนอซงเปนตนนาของภาคกลางตอนบนมความสมพนธกน ภาคกลางตอนบนบรเวณลมเจาพระยาจงใชนาจากนาตนทนในภาคเหนอเปนสวนใหญ

-32-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(2) สภาพการขาดแคลนนาใน 20 ปขางหนามแนวโนมเพมมากขนตามความตองการนาทขยายตวอยางรวดเรว ในกรณทรฐมเปาหมายเรงรดขยายพนทชลประทานเพอเพมประสทธภาพการผลตทางการเกษตร จะทาใหความตองการใชนาเพมสงขน ประมาณการวา ความตองการใชนาจะเพมสงขนจาก 73,788 ลาน ลบ.ม./ป ในป 2551 เปน 88,521 ลาน ลบ.ม./ป ในป 2559 หรอเพมขนเฉลยปละ 1,281 ลาน ลบ.ม. และเพมเปน 114,485 ลาน ลบ.ม./ป ในป 2569 โดยความตองการนาของภาคกลางจะมากทสดคอ 48,856 ลาน ลบ.ม. รองลงมาคอภาคภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 25,997 ลาน ลบ.ม. ภาคเหนอ 18,284 ลาน ลบ.ม. และภาคใต 13,486 ลาน ลบ.ม. ในป 2569 ตามลาดบ

(3) ในกรณทไมมการลงทนพฒนาแหลงนาหรอจดหานาตนทนเพมขนอก ในระยะ 20 ปขางหนา สภาวะการขาดแคลนนาจะรนแรงขนอยางมาก ในระยะทผานมา รฐไดลงทนโครงการชลประทาน ซงจะเกดประสทธผลภายใน 3 ปขางหนา โดยจะไดนาตนทนเพมขนจานวน 1,405 ลาน ลบ.ม.ตอป หรอนาตนทนจะเพมขนปละ 532 ลาน ลบ.ม. ขณะทความตองการนาเพมขนปละ 1,281 ลาน ลบ.ม. ในระยะเวลาเดยวกน กลาวคอ การขาดแคลนนาของประเทศจะเพมขนจากระดบ 21,047 ลาน ลบ.ม./ป ในป 2551 เปน 34,183 ลบ.ม./ป ในป 2559 และ 52,285 ลาน ลบ.ม./ป ในป 2569 โดยภาคกลางจะขาดแคลนนามากทสดในระดบ 30,082 ลาน ลบ.ม./ป รองลงมาคอภาคตะวนออกเฉยงเหนอ 15,833 ลาน ลบ.ม./ป และภาคใต7,350 ลาน ลบ.ม./ป ขณะทภาคเหนอยงมนาสวนเกนประมาณ 980 ลาน ลบ.ม./ป ซงบางสวนสามารถสนองความตองการของภาคกลางตอนบนได

ความตางของปรมาณนาตนทนกบความตองการนา (ลาน ลบ.ม./ป)

ภาค นาตนทน ความตองการนา นาตนทน-ความตองการ

ป 2551 ป2554 ป 2551 ป2559 ป 2569 ป 2551 ป2559 ป 2569

เหนอ 18,343 19,264 12,933 16,473 18,284 5,410 2,791 980

ตะวนออกเฉยงเหนอ 10,083 10,164 13,307 18,163 25,997 (3,224) (7,999) (15,833) กลาง 18,422 18,774 37,020 42,041 48,856 (8,598) (23,267) (30,082) ใต 5,894 6,136 10,527 11,844 13,486 (4,633) (5,708) (7,350)

รวม 52,741 54,338 73,788 88,521 106,623 (21,047) (34,183) (52,285)

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

90,000

100,000

110,000

120,000

2507

2508

2509

2510

2511

2512

2513

2514

2515

2516

2517

2518

2519

2520

2521

2522

2523

2524

2525

2526

2527

2528

2529

2530

2531

2532

2533

2534

2535

2536

2537

2538

2539

2540

2541

2542

2543

2544

2545

2546

2547

2548

2549

2550

2551

2552

2553

2554

2555

2556

2557

2558

2559

2560

2561

2562

2563

2564

2565

2566

2567

ปรมา

ณนา

(ลาน

ลบ.ม.

)

0

10,000

20,000

30,000

40,000

50,000

60,000

70,000

80,000

90,000

100,000

110,000

120,000

2507

2567

ความจใชงาน

ความจเกบกก

คาดการณในอนาคต

เขอน

ภมพล

2514

เขอน

สรกต

/ สร

นธร

อดตและปจจบน

2515

เขอน

กวลม

/ จฬ

าภรณ

2508

เขอ

นนาพ

ง25

09 เขอน

แกงก

ระจาน

/ อบล

รตน

2512

เขอน

ลาตะ

คอง

/ ลาป

าว25

13 เขอน

ลาพร

ะเพล

ง

2516

เขอน

นาอน

2517

เขอน

บางพ

ระ25

18 เขอน

ดอกก

ราย

2521

เขอน

ปราณ

บร

2523

เขอน

ศรนค

รนทร

/ มล

บน25

24 เขอน

กระเส

ยว / บา

งลาง

2527

เขอน

เขาแหล

ม / ห

วยหล

วง25

28 เขอน

แมงด

สมบร

ณชล

2530

เขอน

รชชป

ระภา

2531

เขอน

ครธาร /

ทบเสล

า / ล

าปลายม

าศ

2534

เขอน

ลานา

งรอง

2536

เขอน

แมกว

ง / ห

นองป

ลาไห

ล / ห

วย25

37 เขอน

บานพ

ลวง

2538

เขอน

ปากม

ล25

39 เขอน

ลาแซ

ะ

2541

เขอน

พระป

รงตอ

นบน

2542

เขอน

ปาสก

ชลสท

ธ

2544

เขอน

คลองสย

ด

2548

เขอน

คลองทา

ดาน

2543

เขอน

แมมอ

ก

2547

เขอน

ประแสร

2553

เขอน

กวคอ

หมา

เขอน

แควน

อย

พนทขาดแคลนนาเพอการเกษตร

• ปาตนนาอยในขนวกฤต 14 ลานไร

• ขาดแคลนนา 15 จงหวด

• คณภาพนาในแมนาสายสาคญตากวาเกณฑมาตรฐาน

การขาดแคลนนา

ในอก 20 ปขางหนาขาดแคลนนากวา 21,017 ลาน ลบ.ม.

• ความตองการใชนาปจจบน 73,788 ลาน ลบ.ม. คาดวาใน 20 ปขางหนาจะเพมขนเปน 114,485 ลาน ลบ.ม. (เพมเฉลยปละ 1,610 ลาน ลบ.ม.)

-33-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

4.3 พนทวกฤตดานสงแวดลอมและระบบนเวศสาคญจะมความเปราะบางตอการ ถกบกรกทาลายมากยงขน

การขยายตวของระบบเศรษฐกจและภาคการผลต จะทาใหเกดการขยายตวของเมอง ชมชน ศนยกลางเศรษฐกจ มความจาเปนในการกอสรางสาธารณปโภค และโครงสรางพนฐานขนาดใหญ เชน เขอน โรงงานไฟฟา ทาเรอ ถนน มความตองการสมปทานเหมองแรเพอตอบสนองภาคอตสาหกรรม และการขยายตวของการทองเทยว ทาใหพนทอนรกษทสาคญ เชน อทยานแหงชาต เขตรกษาพนธสตวปา ลมนาชน 1 เอ ปาพร พนทชมนา และปาชายเลน ซงควรอนรกษไวเพอรกษาความสมดลของระบบนเวศ มความเปราะบางตอการถกบกรกทาลายมากยงขน

ระบบนเวศทมความสาคญ และพนทคมครองสงแวดลอม หลายแหงถกรบกวนจากกจกรรมของมนษย มการบกรกใชประโยชนจนเสอมโทรมยากทจะฟนคนสความอดมสมบรณ และเสยงตอการถกทาลายอยางถาวร อนจะรวมถงการสญพนธของสงมชวตทมถนทอยในระบบนเวศนนๆ ดวย พนทเขาขายการเปนพนททมความหลากหลายทางชวภาพสงและเปนพนทวกฤต มรายชออยในระบบนเวศปาไม 39 แหง ระบบนเวศภเขา 56 แหง ระบบนเวศแหลงนาในแผนดนแบงตามลมนาสาคญ 12 ลมนา ระบบนเวศทะเลและชายฝงอาวไทย 3 จงหวด ฝงอนดามน 5 จงหวด ระบบนเวศเกาะ 7 หมเกาะ ระบบนเวศแหงแลงและกงชน 5 พนท และระบบนเวศเกษตรทมการทาการเกษตรดงเดม 8 พนท รวมถงพนทนเวศเฉพาะ เชน ระบบนเวศปาเมฆ และระบบนเวศเขาหนปน เปนตน

การคมครองพนทอนรกษทมความสาคญเชงนเวศจะยงกระทาไดยาก เนองจากการครอบครองทดนอยางผดกฎหมาย ปจจบนมผถอครองพนททากนในเขตปาไม ทงในเขตพนทปาอนรกษ และพนทปาสงวนแหงชาต อยางนอย 4-5 แสนราย คดเปนพนทประมาณ 6-10 ลานไร ซงมปญหาในการกาหนดแนวเขตพนทอนรกษ หากไมสามารถบรหารจดการเรองการรกษาแนวเขตอนรกษได จะเปนทมาของความขดแยงอยางรนแรง ระหวางรฐกบประชาชน รฐกบเอกชน และประชาชนกบผมอทธพลในพนท

พนทวกฤตดานสงแวดลอม ยงรวมถงพนททมปญหาการกดเซาะชายฝงท มอตราการกดเซาะรนแรงเฉลยมากกวา 5 เมตรตอป ซงเกดขนในพนทชายฝงอาวไทย 12 จงหวด ระยะทางรวม 180 กโลเมตร และพนทชายฝงอนดามน 5 จงหวด ระยะทางรวม 23 กโลเมตร การขยายตวของกจกรรมทางเศรษฐกจ ระดบนาทะเลทสงขน รวมทงการเกดคลนขนาดใหญ

-34-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

ลมและพายทรนแรง ทเกดจากภาวะโลกรอน จะมสวนเรงอตราการกดเซาะและการเสอมสภาพของระบบนเวศชายฝงมากยงขน ทาใหตองเตรยมการลวงหนา มการวางแผนระยะยาว โดยการจดการเชงพนท กาหนดเขตการใชประโยชน ปรบลกษณะการออกแบบสงกอสราง รวมทงวางแผนเพอเคลอนยาย หรอตงถนฐานใหม เพอหลกเลยงผลกระทบและความสญเสยทอาจเกดขน

4.4 วกฤตพชอาหารและพชพลงงาน

แนวโนมวกฤตพลงงานทเกดขนพรอมกบวกฤตอาหารของโลก ทาใหผลสะเทอนและการบรหารจดการมความยงยากซบซอนมากขน โดยเฉพาะในประเทศเกษตรกรรมอยางประเทศไทยซงมพนทอยอยางจากด ในอนาคตความตองการทขดแยงกนระหวาง การขยายพนทเพาะปลกพชนามน ความตองการพนทเพาะปลกพชอาหารเพอตอบสนองความตองการของตลาดโลกทขยายตวอยางมาก รวมถงความจาเปนดานการอนรกษเพอรกษาความอยรอดโดยรวมของระบบนเวศ จะเปนประเดนเชงนโยบายทตองการความชดเจน ตองพจารณากาหนดนโยบายดวยความเอาใจใสและมความรอบคอบมากขน

(1) พลงงานทดแทนจากพชมศกยภาพทจะตอบสนองความตองการใชพลงงาน ของประเทศทเพมขน คาดการณวาปรมาณความตองการใชพลงงานของประเทศไทยจะเพมขนจาก 74 ลานตน (tone) ในป 2546 เพมเปน 258 ลานตน (tone) ในป 2573 โดยมอตราการเพมประมาณรอยละ 4.5 ตอป ราคานามนของโลกยงคงเพมขนตอไป ในขณะทระบบพลงงานของประเทศยงขาดความมนคง ทงดานพงพาการนาเขา เสถยรภาพ ประสทธภาพ และปญหาผลกระทบสงแวดลอม รวมทงพนธกรณระหวางประเทศ โดยเฉพาะจากวกฤตภาวะโลกรอน ททกประเทศทวโลกตองหนมารวมมอกนเพอลดการปลอยกาซเรอนกระจก ทาใหนโยบายดานพลงงานตองปรบเปลยนและวางกรอบระยะยาวเพอรองรบสถานการณทเกดขน หนงในนโยบายสาคญคอการพฒนาพลงงานทดแทนและการขยายพนทเพาะปลกพชนามน นโยบายดงกลาวสงผลโดยตรงตอการจดการพนทการเกษตรและการเพาะปลกพชอาหารของประเทศ

(2) ประเทศไทยยงคงมความมนคงดานอาหาร สถานการณวกฤตอาหารทเกดขนในปจจบนน อาจยงไมสงผลกระทบกบประเทศไทยมากนก เนองจากประเทศไทยเปนประเทศผสงออกสนคาอาหารสาคญของโลก โดยในชวง 3 ปทผานมา (2548-2550) มลคาการสงออกสนคาอาหารของไทยสตลาดโลก (ขอมลสถาบนอาหาร) ไดเพมขนจาก 520,054 ลานบาท เปน 612,950 ลานบาท หรอ เพมขนเฉลยรอยละ 6.25 และ ในป 2551 กระทรวงเกษตรและสหกรณ ไดประมาณการอปทานและอปสงคสนคาพชอาหารหลกของไทย เชน ขาว มนสาปะหลง ออย นามนปาลม พบวา ยงมเพยงพอสาหรบการบรโภคภายในประเทศ และมเหลอพอสาหรบการสงออก ดงน

-35-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(หนวย : ลานตน) อปทาน อปสงค

ผลผลต บรโภคภายใน สงออก ขาว 30.93 16.94 13.26 ขาวโพดเลยงสตว 3.60 3.97 0.10 มนสาปะหลง 27.40 8.55 19.10 ออย 72.88 18.10 54.78 นามนปาลม 1.40 1.25 0.15

ทมา : สานกงานเศรษฐกจการเกษตร กระทรวงเกษตรและสหกรณ

นอกจากนน ประเทศไทยอยในชวงระหวางการดาเนนแนวทางปรบโครงสรางภาคเกษตร โดยมการปรบเปลยนการเพาะปลกพชทไมมศกยภาพไปสพชทมอนาคต ดงนน ในชวง 5 ปทผานมา (2546-2550) เกษตรกรไดมการปรบเปลยนการเพาะปลกพชทไมมศกยภาพไปสพชทมอนาคตมการผลตพชพลงงานทดแทนมากขน โดยเฉพาะปาลมนามน และมนสาปะหลง ซงมพนทการผลตและผลผลตเพมขนกวารอยละ 10 ขณะทการผลตพชอาหารสาคญ เชน ขาวนาป ยงไมไดรบผลกระทบ โดยยงคงมพนทการผลตและผลผลตไมเปลยนแปลงไปจากเดมมากนก

อยางไรกตาม ภาวะราคาของพชอาหารและพชพลงงานทสาคญ ในชวง 5 ปทผานมา (2546-2550) ไดมการปรบตวเพมขนอยางตอเนอง โดยมอตราการเปลยนแปลงเฉลยเพมขนราวรอยละ 6 - รอยละ 16 โดยเฉพาะในป 2551 ราคาขาวเปลอกเจานาป 5 % ในเดอนมถนายน ไดเพมขนเปน 12,162 บาท/เกวยน สงกวาในเดอนเดยวกนของป 2550 ถงรอยละ 89 ขณะท หวมนสาปะหลงสดคละ และ ผลปาลมนามนทงทะลายนาหนก 15 ก.ก.ขนไป มราคาสงขนกวารอยละ 48 และ 19 ตามลาดบ ของชวงเวลาเดยวกน ทงนภาครฐไดมการจดทาแผนพฒนาอตสาหกรรมปาลมนามนและนามนปาลม ป 2551-2555 ซงเปนแผนขยายการผลตปาลมนามนและนาปาลมเพอรองรบความตองการใชไบโอดเซลทเพมสงขน โดยมเปาหมายการขยายพนทปลกปาลมในพนทใหมโดยเฉพาะในพนทนาราง พนททงราง ทลม ดนเปรยว และพนทเสอมโทรม จานวน 2.5 ลานไร ควบคกบการปลกทดแทนสวนปาลมเกาดวยปาลมพนธดในพนท 0.5 ลานไร

ทงน เมอคานงถงแนวโนมของปจจยราคาพลงงานโดยเฉพาะนามน ทจะเพมสงขนอยางตอเนองในอนาคตแลว ยอมทาใหคาดการณไดวาสถานการณการปรบตวของราคาพชพลงงานทดแทนและพชอาหารของโลกและไทย จะยงมแนวโนมเพมสงขนตามลาดบไปดวย

อตราการเตบโตของพนทเพาะปลก ผลผลต และราคาของสนคาเกษตรทสาคญ (2546-2550)

อตราเตบโตของพนท อตราเตบโตของผลผลต อตราเตบโตของราคา ขาวนาป 0.18% 1.70% 5.89% ขาวโพดเลยงสตว -3.93% -3.12% 7.20% ถวเหลอง -4.88% -3.78% 3.48% ปาลมนามน 10.21% 11.10% 16.06% ออยโรงงาน -0.08% 1.77% 11.86% มนสาปะหลง 3.82% 10.98% 4.93%

ทมา : ขอมลเบองตนจากสานกงานเศรษฐกจการเกษตร

-36-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

ราคาและอตราการเตบโตของราคาของสนคาเกษตรทสาคญ เปรยบเทยบระหวางเดอน ม.ย. 50 และ ม.ย. 51 ราคา

(ม.ย. 2550) ราคา

(ม.ย. 2551) อตราการเตบโตของราคา

ขาวเปลอกเจานาป 5 % (บาท/เกวยน) 6,434 12,162 89.03% หวมนสาปะหลงสดคละ (บาท/กก.) 1.35 2.00 48.15% ผลปาลมนามนนาหนก 15 ก.ก.ขนไป (บาท/กก.) 4.46 5.33 19.50%

ทมา : ขอมลเบองตนจากสานกงานเศรษฐกจการเกษตร

(3) วกฤตและโอกาสของภาคเกษตรไทยในระยะยาว

ในการประเมนผลกระทบจากปญหาวกฤตอาหารและพลงงานโลกตอประเทศไทยระยะ 20 ปขางหนา มขอสมมตและขอสรปทสาคญ ดงน

ปรมาณความตองการสนคาเกษตรและอาหารจะเพมขน แมวาอตราการขยายตวโดยรวมของจานวนประชากรและความตองการอาหารจะลดลง จากการเพมขนของประชากรอก 1800 ลานคน ปรมาณการบรโภคอาหารของประชากรโลก จะเพมขนจาก 2,803 กโลแคลอร/คน/วน ในชวงป 1997-99 เปน 3,050 กโลแคลอร/คน/วน ในป 2030 การขยายตวของปรมาณความตองการดงกลาว จงแสดงถงโอกาสทางการตลาดของสนคาเกษตรและอาหารของไทยในตลาดโลกในอนาคต

ผลผลตการเกษตรของโลกอาจลดลงจาการเปลยนแปลงของสภาพภมอากาศและภยธรรมชาต โดยภยธรรมชาตหลากหลายรปแบบอาจเกดขนอยางตอเนองกบหลายประเทศโดยทไมสามารถคาดการณได ซงยอมสงผลกระทบตอภาวะการผลตและการตลาดสนคาเกษตรและอาหารในตลาดโลกในทสด

ตลาดพลงงานโดยเฉพาะตลาดนามน จะมบทบาทสาคญตอการปรบตวของราคาสนคาพชพลงงานและพชอาหาร โดยเมอราคานามนเพมสงขนอยางตอเนอง จะทาใหมความตองการใชพชพลงงานมากขนและราคาผลผลตจากพชพลงงานทสงขนตามไปดวย ซงจะทาใหมการปรบเปลยนการผลตพชอาหารไปสพชพลงงาน จนในทสดจะทาใหมผลผลตอาหารสตลาดลดลงจนทาใหราคาผลผลตอาหารสงขนตามไปดวย นอกจากน ภายใตขอจากดดานทดนทาการเกษตรทไมอาจขยายไดในอนาคตจะทาใหการผลตพชทงสองกลมตองมตนทนสงขนจากการแยงใชท ดนเพอการเกษตร รวมทงผลกระทบจากการปรบราคาปจจยการผลตสาคญของภาคเกษตร ตามราคานามนทเพมขน เชน ราคาปยเคม และยาปราบศตรพช

ผลกระทบตอประเทศไทย ภายใตขอสมมตดงกลาว จะสะทอนใหเหนถงโอกาสทางเศรษฐกจของประเทศไทยจากปรมาณความตองการสนคาอาหารของโลกทยงเพมขนอยางตอเนองในระยะ 20 ปขางหนา (แมจะเปนการเพมขนในอตราทลดลงกวาเดมกตาม) และราคาสนคาพชอาหารและพลงงานทสงขนอยางตอเนองตามราคานามนทเพมสงขน ซงจะชวยเพมมลคาการ

-37-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

สงออกสนคาเกษตรของไทยและเพมรายไดใหกบเกษตรกรไทยอยางมากตามมา อยางไรกตาม ประเดนทจะเปนอปสรรคตอภาพรวมการผลตทางการเกษตรทสาคญของโลกและประเทศไทยตลอด 20 ปขางหนา กคอ ภยธรรมชาตรปแบบตางๆ ทสามารถสรางความเสยหายของผลผลตทางการเกษตรใหกบหลายประเทศรวมทงประเทศไทยไดตลอดเวลา ผลกระทบตอประเทศไทย จงอาจประเมนไดใน 2 กรณ คอ

ผลเชงลบ ในกรณทเกดความความเสยหายจากภยธรรมชาตกบประเทศไทยอยางตอเนอง ยอมสงผลตอภาพรวมการผลตพชอาหารและพชพลงงาน ทาใหประเทศไทยตองสญเสยโอกาสในการสงออกสนคาอาหาร และอาจไมสามารถรกษาความมนคงอาหารของประเทศ รวมทง จะตองพงพาพลงงานจากตางประเทศมากขนไปกวาเดม

ผลเชงบวก ในกรณทความเสยหายจากภยธรรมชาตเกดขนกบประเทศคแขงดานสนคาอาหาร จะทาใหประเทศไทยไดรบโอกาสทางเศรษฐกจ โดยสามารถขยายการสงออกสนคาอาหารไดมากขนและมราคาทดขนทงจากภาวะความขาดแคลนอาหารและราคาพลงงานทดงราคาสนคาอาหารใหสงขน

ดงนน ขนาดและความรนแรงของผลกระทบจากวกฤตอาหารและพลงงานทมตอประเทศไทย จงขนอยกบ ความสามารถในการรบมอกบภยพบตทางธรรมชาตของประเทศ และการเพมประสทธภาพการผลตทางการเกษตรเพอเพมผลผลตตอไรของพชอาหารและพชพลงงานของไทย โดยหากสามารถดาเนนการไดอยางมประสทธผลมากขนเทาใด กเทากบเปนการขยายโอกาสของสนคาเกษตรไทยไดมากขนตามไปดวย

(4) ความตองการใชประโยชนทขดแยงกนระหวางพชพลงงาน พชอาหาร และการรกษาพนทปาไม ความตองการพชอาหาร และพชพลงงานในตลาดโลกทเพมขนอยางมากในอนาคต ซงเปนโอกาสของภาคเกษตรไทย อาจสงผลตอการรกลาพนทปาไม รวมทงอาจสงผลตอการใชปยเคมและยาปราบศตรพชทเพมขนซงจะสงผลตอคณภาพชวตและสภาพแวดลอม และ ความเสอมโทรมของทรพยากรดน รวมทงการขาดแคลนทรพยากรนาเพอการเกษตร นอกจากนน การควบคมสดสวนพนทเพาะปลกพชพลงงานและพชอาหารใหเหมาะสม กจะเปนประเดนเชงนโยบายทตองการความชดเจน โดยเฉพาะกบประเทศไทยซงเปนประเทศเกษตรกรรมและมพนทอยอยางจากด

(5) ผลกระทบตอความมนคงดานอาหารในระดบชมชนและครวเรอนเนองจากภาวะราคาสนคาเกษตรทจะเพมสงขนอยางตอเนอง ทาใหการผลตพชและสนคาเกษตรเปนไปเพอตอบสนองตอระบบตลาดมากยงขน จนอาจทาใหเกษตรกรละเลยการผลตพชอาหารเพอการบรโภคในครวเรอนและไมสามารถรกษาความมนคงอาหารในครวเรอนและชมชนไดในระยะยาว นอกจากน ผลกระทบจากราคาสนคาเกษตรทจะเพมสงขนยงกระทบตอภาวการณดารงชพของประชาชนโดยรวมอกดวย

-38-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

4.5 ความขดแยงในการใชประโยชนทดน

ปญหาหลกเรองทรพยากรดนและทดน คอการขาดดนทอดมสมบรณ และการขาดแคลนทดน การเพมรายไดของเกษตรกร จะขนกบการเพมผลตภาพหรอมลคาภายใตทดนทเทาเดมหรอลดลง โดยจาเปน ตองมการบรหารจดการทดขน เลอกปลกพช หรอทากจกรรมทางเศรษฐกจอนๆ ทเหมาะสมกบพนท

บรบทการเปลยนแปลงจากภายนอก ซงทาใหเกดการปรบโครงสรางเศรษฐกจและภาคการผลต มความตองการผลผลตเพมขนเพอการสงออกและการแขงขนทางการตลาด ในขณะทมขอจากดของพนททไมสามารถเพมขนได ทาใหเกษตรกรตองหาวธเพมผลผลตอนๆ หากไมมการสงเสรมรปแบบเกษตรกรรมและการจดการทดนเพอดารงความอดมสมบรณของพนทและสามารถเพมผลผลตได เกษตรกรกจะเลอกการใชสารเคมเพอเพมผลผลต ซงจะทาลายความอดมสมบรณของดนในระยะยาว และเกดการแพรกระจายของสารพษสสงแวดลอมทยากแกการจดการ

อยางไรกตาม การพฒนาในเรองเทคโนโลยชวภาพอาจจะเปนทางออกสวนหนงทจะพฒนาพนธพช และปรบปรงสภาพดนใหมความสอดคลองกน นาไปสการเพมผลตภาพตอหนวยพนท ซงอาจจะชวยบรรเทาปญหาขอจากดเรองทดน และความอดมสมบรณของดน

ในอนาคต การขาดแคลนทดนมาจากความตองการใชประโยชนทดนขยายตวมากยงขน จากการเพมขนของจานวนประชากร และปรมาณความตองการพชอาหารและพลงงานทงเพอการบรโภคภายในประเทศ รวมกบความตองการจากตลาดใหญภายนอกประเทศ โดยเฉพาะจน และอนเดย ซงจะสงผลใหประเทศไทย เปนพนทเปาหมายสาหรบนกลงทนรายใหญ ในการเปนแหลงผลตพชอาหารและพลงงาน การใชประโยชนทดนอาจถกชนาดวยผลประโยชนตอบแทนทางเศรษฐกจสงสดระยะสน มากกวาการคานงถงความยงยนในระยะยาว ซงจะนาไปสปญหาความเสอมโทรมของดน การสญเสยทดนของเกษตรกรรายยอย รวมทงความขดแยงแยงชงการใชประโยชนทดนทรนแรงมากยงขน และมความซบซอนยากแกการแกไข เพราะเปนปญหาดานสงแวดลอม ปญหาทางสงคม ความยากจน และความไมเปนธรรมในการใชประโยชนทรพยากรดวย

ปจจบน มครวเรอนในชนบท 451,312 ครวเรอน ทไมมทดนทากน และมผลงทะเบยนคนจน ตองการทดนเพอการประกอบอาชพ ประมาณ 700,000 ราย นอกจากนน ยงมการถอครองทดนของรฐโดยผดกฎหมายในรปแบบตางๆ โดยผบกรกหลายกลม เชน นายทน ผมอทธพล เกษตรกรผไรททากน เกษตรกรรบจาง กลมชาตพนธ และผตงถนฐานดงเดม หากรฐไมสามารถจาแนกประเภทหรอกลมของผบกรกได ขาดระบบขอมล ขาดหลกฐานแนวเขตของรฐ และหลกฐานการถอครองทดนทชดเจนของราษฎร จะทาใหการแกไขปญหาในอนาคตเปนไปไดยาก

-39-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

การวางแผนการใชประโยชนทดนระยะยาว จะมความจาเปนอยางมาก เพอใหเกดการใชทดนอยางเหมาะสม สามารถคมครองพนทอนรกษ คมครองพนทการเกษตร ทรฐไดลงทนดานแหลงนาและชลประทานไวแลว เพอใหเปนเขตเกษตรกรรมตลอดไป นอกจากนน การเตบโตของเมองซงจะมประชากรรอยละ 50 อพยพโยกยายเขาอยอาศยในเขตเมอง จะทาใหเกดความสบสนไมมระเบยบและปญหาการจดการสงแวดลอมในเขตเมอง ซงตองมการวางผงกาหนดเขตการใชประโยชน กาหนดเขตอตสาหกรรม เขตทอยอาศย เขตเศรษฐกจ และพนทสเขยว รวมทงหลกเลยงการจดตงศนยกลางเศรษฐกจในเขตภยพบต ซงจะชวยจดวางระเบยบแบบแผน เพอจดสรรทรพยากรดนและทดนทมอยอยางจากด ใหกระจายการใชประโยชนอยางเปนธรรม และสอดคลองกบศกยภาพของพนท

5 ภาพอนาคตดานทรพยากรและสงแวดลอมทมงหวง

5.1 ภาพจาลองทศทางการพฒนา 3 แบบ

มนษยมความสมพนธกบทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางมพลวตร จากสภาพสงคมในอดตทวถชวตเปนไปอยางเรยบงาย มนษยอยรวมกบธรรมชาตในลกษณะพงพาอาศยสภาพแวดลอมและความหลากหลายทางชวภาพมความอดมสมบรณ ทรพยากรธรรมชาตถกใชเพยงเพอการอยรอดหรอประทงชวต ตอเมอสงคมมความสลบซบซอนมากขน การกาวเขาสระบบเศรษฐกจทนนยมทมงเนนการเตบโตทางเศรษฐกจ ทาใหมนษยเปนผแสวงประโยชนจากธรรมชาตเปนหลก โดยใชฐานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมโดยรอบเปนปจจยสนบสนนการขยายตวทางเศรษฐกจและความตองการของประชากรทเพมมากขน ทาใหทรพยากรถกใชอยางสนเปลองโดยไมคานงถงขอจากด คณภาพสงแวดลอมเสอมโทรมมากขนจนสงผลกระทบตอระบบนเวศและคณภาพชวตของมนษยทลดลง ดงนนการพจารณาสถานการณของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในอนาคต จงตองขนอยกบการคาดคะเนทศทางการปรบตวของระบบเศรษฐกจและสงคมทจะเกดขนในอนาคต ซงมปจจยตางๆมากมายทตองเผชญ บางเรองเปนสงทแนนอนวาจะเกดขน แตบางเรองมลกษณะเปนพลวตรการเปลยนแปลงทไมแนวาจะเกดหรอไม ขนอยกบปจจยขบเคลอน (Driving State Response : DSR) จะเปลยนแปลงไปในทศทางใด อยางไรกตามอาจพจารณาเงอนไขการพฒนา ทคาดวานาจะเกดเปน 3 กลมแนวโนมหลก ดงน

(1) สงคมและเศรษฐกจทพงพงระบบตลาดและการคาโลกสากล

ภายใตกระแสโลกาภวฒน ซงทกอยางทเกดในทใดทหนงจะสงผลกระทบไปยงภมภาคอนไดอยางรวดเรว โลกในอนาคตจะเชอมโยงตดตอถงกนไดรวดเรวมากขน ความรและเทคโนโลย วฒนธรรม ความเชอและแบบแผนการดารงชวต ธรกรรมทางเศรษฐกจจะถายทอดถงกน เสรมใหเกดความเชอมโยงของระบบโครงสรางพนฐาน และความรวมมอทางการคาการลงทนภายในอนภมภาค ซงจะสงผลกระทบเปนวงกวางกบการดารงอยของประเทศตางๆ การเจรญเตบโตทางเศรษฐกจ จานวนและอตราการเพมของประชากรเปนแรงผลกดนความตองการทรพยากรธรรมชาต

-40-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

พลงงานและอาหารทสงขน ภายใตภาวะดงกลาว ทรพยากรธรรมชาตซงมความหมายเปนเพยงปจจยสนบสนนการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจและสงคมจะมความออนไหวตอภาวะผนผวนในตลาดโลก มความเสยงทจะขาดแคลนหรอมปญหาเสอมโทรมของทรพยากรสงแวดลอมสง ประเทศจงจาเปนตองปรบตวพงพงการใชพลงงาน อาหาร และทรพยากรธรรมชาตภายในประเทศเพอเลยงตวเองใหมากทสด โดยใหความสาคญกบการใชอยางประหยด มประสทธภาพและคมคา ตลอดจนมนโยบายฟนฟ/ปกปองความอดมสมบรณทางทรพยากรทชดเจน

นอกจากน การเปลยนแปลงขวอานาจทางเศรษฐกจในอนาคต รวมทงการพงพากนและกนทางเศรษฐกจจะมความซบซอนขน อาจทาใหมพนธะกรณ สนธสญญา และกฎระเบยบทสงผลตอขอกาหนดการใชหรอดแลรกษาดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหมๆ ทาใหตองปรบกฎระเบยบดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหสอดคลองสมพนธกบระเบยบโลก

(2) สงคมและเศรษฐกจทใหความสาคญกบปญหาสงแวดลอม

ภาวะผลกระทบการเปลยนแปลงทเกดขนในอนาคตทงจากภยธรรมชาตและภยทมนษยกอขนอาจมผลตอเศรษฐกจสงคมและสภาพแวดลอมจนทาใหเกดการปรบเปลยนวถชวตของมนษยไปจากเดม สภาพภมอากาศทแปรปรวนจากภาวะโลกรอน พบตภยธรรมชาตอาจทาใหทกประเทศหนมาใหความสนใจบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมเปนดานหลก มากกวาการเปนเพยงปจจยการผลต และปรบระบบเศรษฐกจใหสอดคลองกบขอจากดทางธรรมชาต สภาพดงกลาวจะทาใหผคนตระหนกถงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางจรงจง สงผลตอการปรบแบบแผนการดารงชวต การจดระเบยบการผลต การตงถนฐานอยอาศยของมนษย ตลอดจนการปรบเทคโนโลยทกดานทเกยวของเพอใหเกดการใชทรพยากรพลงงานและอาหารอยางประหยดมประสทธภาพ ซงตองมการเตรยมการศกษาทางเลอก การเตรยมการลงทนปรบปรงโครงสรางหลกมารองรบการเปลยนแปลงอยางเปนระบบ เปนขนตอน

ในรปแบบดงกลาวนสภาพเศรษฐกจและสงคมยงคงเปนสวนหนงอยภายใตเศรษฐกจโลกแบบโลกาภวตน โดยใหความสาคญตลาดการคาโลกและการเจรญเตบโตเชนเดยวกบแบบแรก แตเปนการขบเคลอนภายใตขอจากดทางสงแวดลอม ผลกระทบทสาคญคอ การรกษาคณภาพสงแวดลอมเปนตวกาหนดเปาหมายการผลตมากกวาผลกาไร การลงทนจะบงคบใหคนในสงคมตอง”จาย” เพอรกษาสงแวดลอม ขอบงคบ/กฎระเบยบ และการบงคบใชกฎฯจะมความเขมงวดทงในระดบสวนรวมและบคคล

(3) สงคมและเศรษฐกจทคานงถงความสมดลพอเพยงในการผลตและบรโภค

โดยเปนทางเลอกการพฒนา ทอาจมบทบาทในการเปลยนวถชวตของแตละพนทตามภมสงคม ซงในอนาคตการดแลรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และการใชประโยชนจากทรพยากร อาจถกกาหนดโดยเงอนไขภายใน (Localization) มากกวาภายนอก (Globalization) การเตบโตจากเศรษฐกจฐานรากอาจมบทบาทเหนอกวาการตดสนใจดแลเศรษฐกจ

-41-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

โดยสวนกลาง จากพลงการขบเคลอนดานประชาธปไตยจากการกระจายอานาจและการมสวนรวมของชมชน โครงสรางและรปแบบการผลตทเปลยนไปสภาคบรการมากขน ไดเปดชองทางการใชประโยชนจากทรพยากรมาสรางความเขมแขงและพงตนเอง แตละชมชนเปนทงผผลตและผบรโภคทสามารถเชอมตนเองเปนสวนหนงของตลาดโลกโดยตรง ซงนาไปสการพฒนาอยางเปนเครอขาย สภาพดงกลาวจะทาใหแตละพนทมเอกลกษณเฉพาะตวทจะสรางความไดเปรยบในการแขงขนทางเศรษฐกจ โดยสวนกลางทาหนาทกาหนดมาตรฐานการดแลซงจะเปนผลดในการฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม

ตารางสรปภาพจาลองทศทางการพฒนา 3 แบบ

ภาพจาลองท 1 ภาพจาลองท 2 ภาพจาลองท 3

ทศทาง การพฒนาพงพงระบบการตลาดและการคาโลก

การเตบโตทางเศรษฐกจโดยใหความสาคญกบสงแวดลอม

การพฒนาทคานงถงความสมดลและพอเพยงของสงแวดลอมและการพฒนา

ประเทศตวอยาง สหรฐ จน สแกนดเนเวยน ยโรป (เศรษฐกจพอเพยง) ไทย?

เศรษฐกจ การเตบโตทางเศรษฐกจ ภายใตระบบ ทนนยมและกระแส โลกาภวตน

เตบโตไมมากอยภายใตขอจากดของทรพยากรและสงแวดลอม

เนนการกระจายรายไดโดยใชองคความรภายในและการพงตนเอง

สงคม บรโภคอยางสนเปลอง บรโภคอยางมคณภาพ บรโภคอยางมคณภาพและพอเพยง

ทรพยากร มการใชทรพยากรเพอการผลตทางเศรษฐกจปรมาณมากและสนเปลอง

ใชทรพยากรอยางจากดและเหมาะสมโดยใชเทคโนโลยทดแทน

ใชประโยชนทรพยากรอยางยงยนโดยคานงถงขดความสามารถในการรองรบ

สงแวดลอม ของเสยและมลพษสง โดยเฉพาะในเขตเมองและเขตอตสาหกรรม

ของเสยและมลพษกาจด โดยใชเทคโนโลยการผลต การปองกน และการกาจดของเสยทมตนทนสง

ของเสยและมลพษตา ไมสงเสรมอตสาหกรรม ทมมลพษสง

เทคโนโลย เทคโนโลยสง ราคาแพง เทคโนโลยสง เทคโนโลยทเหมาะสม

การตลาด การคาโลก การคาโลก/ทองถน ทองถนเปนหลก

ผประกอบการ ทนขนาดใหญ/ตางประเทศ รายยอย รายยอย

เมอง การเตบโตของเมองใหญและเมองหลก ประชากรหนาแนน

เมองหลกกระจาย Small and Compact City

วกฤตนา ความตองการเพมขนอยางรวดเรว และมตนทนในการจดหานาสง

ความตองการใชนาเพมขนอยางชา จากการใชนาอยางมประสทธภาพ

ความตองการใชนาเพมขน แตมการใชนาตามศกยภาพอยางประหยด

วกฤตพลงงาน ใชพลงงานมาก ปลอยกาซเรอนกระจกสง

ใชพลงงานปานกลาง มการปลอยกาซเรอนกระจกลดลง

การใชพลงงานลดลง

-42-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

ภาพจาลองท 1 ภาพจาลองท 2 ภาพจาลองท 3

ผลกระทบจากโลกรอน

ความเสยหายในเขตเมองเขตเศรษฐกจ โครงสรางพนฐาน สงผลตอเศรษฐกจ

ความเสยหายในเขตเมองและโครงสรางพนฐาน เพมคาใชจายในการฟนฟ

ความเสยหายของระบบนเวศ สงผลตอความมนคงของชมชน

ปญหาหลกทตองเผชญ

-ความเสยงในการรกษาเสถยรภาพและความผนผวนของราคา -ความขดแยงการใชทรพยากรและทดนสง

-การปรบปรงประสทธภาพการผลตเพอลดปญหาสงแวดลอมเปนปญหาสาคญทตองแกไข -มความขาดแคลยอยในระดบสง -เทคโนโลยการผลตและปองกน/กาจดของเสยมตนทนสง

-มาตรฐานการผลต -เปาหมายหลกของการพฒนาคอการกระจายการพฒนาและแกไขความเหลอมลาของสงคม -ความขดแยงระหวางการอนรกษและการใชประโยชนทรพยากรใหเกดประโยชนสงสด -บทบาทการมสวนรวมของชมชน

การรบมอ -กฎระเบยบทเขมงวด -มพนธกรณและขอตกลงจานวนมากสาหรบประเทศสมาชก

-ปรบระบบเศรษฐกจใหสอดคลองกบขอจากดของธรรมชาตโดยใชมาตรการเชงบงคบ

-เนนความสมดลของการพฒนาทยงยน -การมสวนรวมจดการทรพยากรสงแวดลอมโดยชมชน -นโยบายรฐและมาตรการพฒนาบนความสมครใจ

5.2 กรอบแนวคดในการกาหนดภาพอนาคต

(1) การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในอนาคต ควรเรมตนจากการปรบเปลยนพนฐานความคดเกยวกบความสมพนธระหวางมนษยและธรรมชาต จากการมงใชประโยชนเพอผลตอบแทนทางเศรษฐกจสงสดในระยะสน เปนการพงพงทมการอยรวมอยางเกอกลกน หนมาสการพฒนาตามหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยงทประยกตใชรวมกบการพฒนาทคานงถงสงแวดลอม และประสานความรวมมอแบบบรณาการกบทกฝายทเกยวของทงในระดบประเทศและระดบภมภาคใหมากขน เพอนาไปสแนวคดการพฒนาทยงยน ใหเกดความสมดลระหวางเศรษฐกจ สงคม และสงแวดลอม

(2) ความมนคงและขดความสามารถในการพงพาตนเอง การเผชญกบกระแสโลกาภวตน และการเปลยนแปลงของโลกภายใตบรบทตางๆ เปนสงทหลกเลยงไมได ดงนน ประเทศไทยตองสรางความมนคงเขมแขงและขดความสามารถในการพงพาตนเอง ทงดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม รวมถงความมนคงดานอาหารและพลงงาน ความสามารถในการพงพาตนเองมพนฐานมาจากปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง คอการพฒนาทคานงถงศกยภาพทแทจรง มการปรบโครงสรางเศรษฐกจของประเทศไปสระบบทมอธปไตยทางเศรษฐกจมากขน พงพงอาศยเงนทน พลงงาน ตลาดการเงน และตลาดการคาโลก เทาทจาเปน นเปนแนวคดทจะมากาหนดวสยทศนและตาแหนงการพฒนา

-43-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(3) การรวมกลมและความรวมมอกนในภมภาค ในอนาคต ภมภาคเอเชยตะวนออกเฉยงใตจะมความสาคญในเชงภมรฐศาสตร เพราะเปนศนยกลางของการเชอมโยงแหลงเศรษฐกจและวฒนธรรมทมอทธพลยงใหญของโลก คอ จน และอนเดย ดงนน การรวมกลมกนของภมภาค และการกาหนดบทบาทของประเทศไทยในภมภาคแหงน จะมความสาคญมาก การดารงอยอยางเขมแขงในเวทโลกของประเทศตางๆ ในภมภาค จะขนอยกบความสมานฉนทและวธการรวมมอกนทเออประโยชนใหกบทกฝาย ประเทศไทยในฐานะทมความพรอมและมพฒนาการทางเศรษฐกจกาวหนากวาประเทศเพอนบาน จะมบทบาทในการเชอมความสมพนธ สรางความรวมมอ และสามารถเกอกลเปนทพงพงได ภายใตสถานการณทจาเปน

5.3 ภาพอนาคตของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมประเทศไทย ระยะ 20 ปขางหนา

ภายใตบรบทการเปลยนแปลงของโลกและแนวโนมประเดนวกฤตทจะสงผลกระทบตอประเทศไทยในอนาคต ประกอบกบการวเคราะหภาพจาลองทศทางการพฒนาในอนาคต และกรอบแนวคด “การพฒนาตามหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยงทประยกตใชรวมกบการพฒนาทคานงถงสงแวดลอม” ซงเปนการพฒนาทยดหลกการพงพงและอยรวมกนระหวางมนษยกบธรรมชาตอยางสนตและเกอกลกน พรอมทงใหความสาคญกบการสรางความมนคงเขมแขงและขดความสามารถในการพงพาตนเองในทกดาน และการรวมกลมสรางเครอขายความรวมมอแบบบรณาการกบทกฝายทเกยวของทงในระดบประเทศและระดบภมภาค จงสามารถกาหนดภาพอนาคตดานทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมของประเทศไทย ทมงหวงเพอนาไปสการพฒนาทยงยนและความอยเยนเปนสขรวมกนของสงคมไทย ในระยะ 20 ปขางหนา ไดดงน

ประเทศไทยมสภาพแวดลอมท ด เปนแหลงทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพทอดมสมบรณของภมภาคและโลก ทมการใชประโยชนอยางชาญฉลาด คานงถงขดความสามารถในการรองรบของระบบนเวศ มความรวมมอดานการจดการทรพยากรในระดบภมภาค โดยประเทศไทยเปนศนยกลางการเรยนรดานการจดการทรพยากรชวภาพ ปาชมชน การจดการนา การฟนฟคณภาพดน และการจดการสงแวดลอมของภมภาค

คนและสงคม ดาเนนชวตดวยจตสานกในคณคาของทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม มพฤตกรรมการบรโภคทเปนมตรกบสงแวดลอม บรโภคอยางมคณภาพและพอเพยง กลมคนในสงคมเชอมโยงกนเปนเครอขายรวมกนดแลฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทงรบผดชอบตอสงคมเพออยรวมกบธรรมชาตอยางเกอกล

เศรษฐกจพฒนาบนศกยภาพและจดแขงทางดานภมศาสตร มการใชประโยชนทรพยากรอยางยงยน โดยประเทศไทยเปนผนาดานการเกษตรและอาหารของภมภาคและของโลก มการจดการเกษตรแนวใหมมการเพมมลคาของสนคา ผลตภณฑ บรการสขภาพ และแหลงทองเทยวธรรมชาตทมเอกลกษณเฉพาะถน เพอตอบสนองความตองการของผสงอายและนกทองเทยวทวโลก

-44-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

6 ประเดนยทธศาสตร

ประเดนการบรหารจดการทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยนในระยะ 20 ปขางหนา ประกอบดวย 4 ยทธศาสตรทสาคญ ไดแก

6.1 ปรบเปลยนกระบวนทรรศนดานสงแวดลอมสการอยรวมกนระหวางมนษยกบธรรมชาตอยางสมดล

(1) สรางแนวคดใหเกดความตระหนกวาทรพยากรและสงแวดลอมเกอกลตอการอย รอดและการพฒนาของสงคมมนษย เปล ยนแนวคดจากการใชประโยชนทรพยากรธรรมชาตเพอผลประโยชนตอบแทนทางเศรษฐกจสงสดระยะสน กลบไปสการพงพง การอยรวมอยางเกอกล และการใชประโยชนอยางยงยน โดยผานกลไกขบเคลอนทสาคญคอ นโยบายของรฐ หลกสตรการศกษา และภาคธรกจเอกชน

(2) ปลกฝงจตสานก คานยม องคความร การบรโภคท ยงยน ปลกฝงจตสานกและสรางคานยมในการดาเนนชวต และสงเสรมการเรยนรเพอการบรโภคทยงยน สงเสรมกจกรรมอนรกษทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม โดยการรเรมของภาคเอกชน เยาวชน อาสาสมคร ชมชนและประชาชนทวไป เพอใหเกดความรกหวงแหน และปกปองทรพยากรธรรมชาต

(3) ปรบเปลยนพฤตกรรมและแบบแผนการบรโภคทยงยน สงเสรมสนคาทเปนมตรกบสงแวดลอม ใชมาตรการทางเศรษฐศาสตรและเครองมอทางการตลาด เพอใหราคาสนคาสะทอนตนทนและคาใชจายดานสงแวดลอม ผลกดนกฎหมายและบงคบใชกฎหมายสงแวดลอมตามหลกผกอมลพษตองเปนผจาย

6.2 ปรบการบรหารนโยบายเศรษฐกจสการผลตทยงยน

(1) ปรบโครงสรางการผลตสภาคเกษตรและบรการ บรณาการนโยบายการพฒนาเศรษฐกจในภาพรวม เพอสงเสรมการเกษตร การคา การทองเทยว การบรการ และการลงทนทไมทาลายสงแวดลอม สนบสนนการผลตและการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ สงเสรมการใชประโยชนทรพยากรและภมปญญาทองถน รวมกบนโยบายการพฒนาทเนนเศรษฐกจพอเพยง และการเจรญเตบโตทยงยน

(2) ปรบรปแบบการผลตทเปนมตรกบสงแวดลอม สงเสรมการผลตทสะอาด และการใชทรพยากรอยางมประสทธภาพ โดยพฒนาการศกษาวจย เทคโนโลย และนวตกรรมทเหมาะสมเพอสนบสนนเศรษฐกจพอเพยงและการพงตนเอง รวมทงเพอยกระดบกระบวนการผลตและมาตรฐานคณภาพสนคา ในภาคการผลตทสาคญ เชน อาหาร การเกษตร บรการสขภาพ กาหนดมาตรการจงใจ มาตรการทางเศรษฐศาสตร การเงน การคลง และปรบระบบภาษ เพอบรหารจดการสงแวดลอม ลดมลพษ สงเสรมการใชเทคโนโลยทสะอาด และประหยดการใชพลงงาน

-45-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

(3) จดการเกษตรแนวใหมและสรางความรวมมอในระดบภมภาค เพอรองรบวกฤตอาหาร พลงงาน และภาวะโลกรอน สงเสรมเกษตรกรรมทยงยน เกษตรอนทรย และเกษตรทฤษฏใหมบนพนฐานปรชญาเศรษฐกจพอเพยง ทชวยฟนฟทรพยากรเนนการผลตทปลอดภยตอสภาพแวดลอมและเนนการปลกพชอาหารและพลงงานเพอเสรมสรางศกยภาพในการพงพาตนเองเปนดานหลก สงเสรมงานวจยและพฒนาเทคโนโลยการเกษตร เพอเพมประสทธภาพการผลตทางการเกษตรโดยไมขยายพนทเพาะปลก และวางแนวทางรกษาสมดลระหวางพชอาหารและพลงงาน เพอปองกนการบกรกพนทปาไม

6.3 สรางความมนคงของฐานทรพยากร คมครองพนทวกฤตสงแวดลอม และระบบนเวศ ทเปราะบาง

(1) อนรกษ ฟนฟ บรหารจดการทรพยากร ดน แหลงนา ปาไม ชายฝง ความหลากหลายทางชวภาพ แหลงแรและพลงงาน เพอใหมการใชประโยชนอยางยงยน สรางความรวมมอในระดบภมภาคและอนภมภาค เพอการบรหารจดการนา ทรพยากรชวภาพ และการจดการสงแวดลอม เพอเสรมสรางศกยภาพในการอนรกษและการใชประโยชนรวมกน ใหมการประเมนมลคาทรพยากรและสงแวดลอมใหม เพอใชเปนเครองมอกาหนดนโยบาย โดยคานงถงขดความสามารถในการรองรบของระบบนเวศ รวมทงการประเมนมลคาในอนาคต และการคานงถงการใชประโยชนของคนรนตอไป

(2) คมครองพนทเปราะบางของระบบนเวศและพนทวกฤตทสาคญ รวมทงคมครองชมชนพนถนทซงเปนแหลงความรในการอนรกษและใชประโยชนทรพยากรในพนท ใหมการพฒนาระบบตดตาม ตรวจสอบ การเปลยนแปลงของสงแวดลอมและระบบนเวศสาคญในระดบพนท และกาหนดมาตรการประเมนผลกระทบสงแวดลอมในเชงยทธศาสตรจากแผนงาน/โครงการพฒนาขนาดใหญ เพอปองกนผลกระทบทงดานเศรษฐกจ วถชวตชมชน สขภาพอนามย และการสญเสยศกยภาพในการทาหนาทของระบบนเวศ ทตองมการประเมนมลคาอยางเหมาะสม

(3) ปรบรปแบบการพฒนาพนทและกาหนดมาตรการการจดการใชประโยชนทดนเพอรองรบประเดนวกฤต ทงเรองวกฤตพชอาหาร พลงงาน ภาวะโลกรอน และการขยายตวของเมอง โดยใชมาตรการจาแนกเขตการใชประโยชนพนท (Zoning) เปนเครองมอสาคญในการวางแผนพฒนาประเทศระยะยาว วางแผนและกาหนดมาตรการใชประโยชนใหสอดคลองกบศกยภาพของพนท คมครองพนททาการเกษตรทมศกยภาพ พนทชลประทาน พนทปลกขาว รวมทงแหลงเพาะปลกอนเปนเอกลกษณเฉพาะถน เชน ขาวหอมมะลทงกลารองไห ทเรยนเมองนนท ฯลฯ เตรยมการเพอรองรบภาวะโลกรอน ทจะสงผลตอความสญเสยทรพยากรชวภาพ ระบบนเวศ การกดเซาะชายฝง และภยพบตทางธรรมชาตทรนแรงมากขน โดยเนนการจดการทดนเพอหลกเลยงพนทเสยงภย พนทนาทวม พนทกดเซาะชายฝง การวางแผนพฒนาเมองและชมชน รวมถงการออกแบบโครงสรางพนฐานทรองรบความเสยงดงกลาว และการตงถนฐานชมชนในพนททเหมาะสมและปลอดภย

-46-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

6.4 บรหารจดการอยางมสวนรวมและการจดสรรทรพยากรอยางเปนธรรม

(1) วางระบบการจดสรรทรพยากรเพอกระจายประโยชนแกคนสวนใหญ และการแบงปนทรพยากรทเปนธรรม เพอแกไขปญหาความขดแยงและการแยงชงทรพยากร โดยเฉพาะการถอครองกรรมสทธท ดน และแหลงทรพยากรตางๆ โดยคานงถงการกระจายผลประโยชนใหเกดขนกบคนสวนใหญ ใหมการปรบปรงกฎหมาย ระเบยบกตกา และเสรมสรางกลไกและพฒนาเครองในการบรหารจดการใหเขมแขง โดยการสรางองคความร พฒนาระบบขอมลสารสนเทศ และเปดใหสาธารณชนสามารถเขาถงไดรวมกน

(2) กระจายอานาจและสนบสนนระบบจดการรวม สงเสรมกระบวนการมสวนรวมทแทจรง และกระจายอานาจการบรหารจดการทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมสระดบทองถนและชมชน สนบสนนระบบการจดการรวมระหวางภาครฐ ภาคเอกชน ชมชน และภาควชาการ สรางความพรอมและและความเขมแขงของชมชน โดยสรางกระบวนการเรยนร การสรางเครอขาย เพอการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม รวมทงการปรบปรงแกไขกฎระเบยบของภาครฐเพอเอออานวยในการเสรมสรางบทบาทของภาคประชาชนใหมากขน

(3) สรางความรวมมอในระดบภมภาค โดยเนนการบรณาการความรวมมอทางเศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมอยางยงยน ตามแนวทางเศรษฐกจพอเพยง ปองกนผลกระทบจากโครงการพฒนาในลมนาโขงทจะสงผลตอวถชวตของชมชน และระบบนเวศนโดยรวมของภมภาค

-47-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

เอกสารอางอง

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม เอกสารขอมลการแกไขปญหาการบกรกทาลายทรพยากรปาไม และการบก

รกทดนของรฐ, 2551

กระทรวงทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ราง ยทธศาสตรการจดการปองกนแกไขปญหาการกดเซาะชายฝง : คณะทางานจดทานโยบาย ยทธศาสตรและแผนแมบทการจดการแกไขปญหาการกดเซาะชายฝงทะเลและลานาแหงชาต, 2551

กรมสงเสรมคณภาพสงแวดลอม อนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ, 2551

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต สถานการณทนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม:

เอกสารประกอบการจดทาแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10, สานกวางแผนทรพยากรธรรมชาต สงแวดลอม วทยาศาสตรและเทคโนโลย, 2548

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต รายงานการฝกอบรม Climate Change: Mitigation and

Adaptation, Norrkoping, Sweden Part I: March 5-March 30, 2007

สานกงานพฒนาวทยาศาสตรและเทคโนโลยแหงชาต และกระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย ทางรอดประเทศไทย กรงเทพ : ฐานบค, 2551

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, รายงานสถานการณคณภาพสงแวดลอม 2543-2550

สถาบนปโตรเลยมแหงประเทศไทย และ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต รายงานสรป

สาหรบผบรหาร โครงการจดทายทธศาสตรพลงงานของประเทศไทย ระยะท 1, 2550

สานกงานนโยบายและแผนทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม, ยทธศาสตรแหงชาตวาดวยการจดการการเปลยนแปลง

สภาพภมอากาศ พ.ศ.2551-2555

สถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย การจดลาดบความสาคญของปญหาทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอม:

เครองมอเพอการพฒนานโยบายสาธารณะ, 2549

สานกงานเศรษฐกจการเกษตร สถตการเกษตรของประเทศไทยป 2549

ศนยบรการวชาการจฬาลงกรณมหาวทยาลย รายงานฉบบสมบรณ โครงการขบเคลอนยทธศาสตรการพฒนาในชวง

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตฉบบท 10 ไปสการปฏบต ยทธศาสตรการพฒนาบนฐานความ

หลากหลายทางชวภาพและการสรางความมนคงของฐานทรพยากรและสงแวดลอม, 2551

อานนท สนทวงศ ณ อยธยา ภมอากาศของประเทศไทยชวงทศวรรษ 2570, 2551

FAO World Agriculture Towards 2015/2030 (Summary Report), 2002

FAO Crop Prospects and Food Situation, No.2 April 2008

United Nation Environment Program Global Environmental Outlook 3, 2006

United Nation Environment Program Global Environmental Outlook 4, 2007

-48-

การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

Website

http://www.unep.org/geo/

Swedish Environment Advisory Council, www.sou.gov.es/mvb/english/pdf/slutsatserEGW070615.pdf

http://www.worldenergyoutlook.org

http://www.footprintnetwork.org

http://www.iea.org

http://www.fao.org

http://www.onep.go.th

http://www.ldd.go.th

http://www.dpim.go.th

http://www.forest.go.th

http://www.pwa.co.th/document/performance_water.htm

ส ว น ทส ว น ท 66

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

การบรหารจดการทดสความเปนธรรม ของการพฒนาประเทศ

1 บทนา

การบรหารจดการทดหรอธรรมาภบาล (Good Governance) เปนสงสาคญอยางยงตอการพฒนาประเทศ ทงในดานเศรษฐกจ สงคม สงแวดลอม และการเมองการปกครอง โดยประเทศทมนตธรรม (Rule of Law) มสทธและสานกรบผดชอบ (Voice and Accountability) หรอมการควบคมคอรรปชน (Control of Corruption) สง โดยเฉลยแลว จะสามารถเพมรายไดตอหวไดถง 3 เทาในระยะยาว1 และประเทศทมลกษณะเปดทางการเมองสง หรอมความเปนประชาธปไตยมาก จะสามารถเพมรายไดประชาชาตถงรอยละ 2.53 ตอป ในขณะทประเทศทมลกษณะการเมองแบบปด เพมรายไดประชาชาตไดเพยงรอยละ 1.41 ตอป2

การพฒนาทางเศรษฐกจ และความเปนประชาธปไตยบนพนฐานของธรรมาภบาล สงผลใหเกดความยงยนซงกนและกน เนองจากการพฒนาทางเศรษฐกจจะเปลยนโครงสรางสงคม โดยทาใหเกดชนชนกลางจานวนมาก เกดคานยมทางการเมองใหมๆ พลเมองมระดบการศกษาสงขน มการเปดประเทศมากขน สงผลใหประชาชนเกดความตระหนก ตนตวในสทธ เสรภาพ และมสวนรวมทางการเมองมากขน จงทาใหประเทศมความเปนประชาธปไตยบนพนฐานของธรรมาภบาลมากขน ยงไปกวานน ประเทศทมการปกครองในระบอบประชาธปไตยทมนคงและมเสถยรภาพเพมขน จะชวยเสรมสรางใหธรรมาภบาลเพมขนตามไปดวยในอตรา 1 ตอ 33 และการปรบปรงการบรหารจดการทดเปนสาเหตสาคญเพยงประการเดยวทสามารถชวยยกระดบมาตรฐานการครองชพของประชาชนในประเทศได4

นอกจากน การบรหารจดการทดยงมความเชอมโยงกบการพฒนาประเทศใหประชาชนมความอยเยนเปนสข ทงในดานเศรษฐกจ สงคม ทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และการบรหารจดการ เชน การสรางบรรยากาศและเสถยรภาพในการลงทน การเพมรายไดตอหวในระยะยาว ความตนตวเรองสทธเสรภาพและความยตธรรมของการบรหารจดการ การรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม การกระจายอานาจ ความยตธรรมในการปกครอง และการลดการคอรรปชน เปนตน สาหรบบรษททมการบรหารจดการทด นอกจากจะสามารถกากบและควบคมบรษทใหอยรอด และขยายกจการอยางตอเนอง จากความไววางใจของลกคาและสงคม แลวยงสามารถสรางความนาเชอถอและไดรบความรวมมอในการขยายธรกจ โดยปราศจากการแทรกแซงของการเมองไดอกดวย ดงนนการบรหารจดการทดจงเปนหลกสาคญของการบรหารจดการองคกรทงของภาครฐและเอกชนในปจจบนและอนาคต

1 China Internet Information Center, “World Bank Releases New Governance Indicators" [ออนไลน] เขาถงไดจาก :

http://china.org.cn/english/BAT/128281.htm. สบคน 17 เมษายน 2551 2 บวรศกด อวรรณโณ, การสรางธรรมาภบาล (Good Governance) ในสงคมไทย, สานกพมพวญชน, ธนวาคม 2542, หนา 242 3 บวรศกด อวรรณโณ, การสรางธรรมาภบาล (Good Governance) ในสงคมไทย, สานกพมพวญชน, ธนวาคม 2542, หนา 39-40 4 China Internet Information Center, “World Bank Releases New Governance Indicators" [ออนไลน] เขาถงไดจาก :

http://china.org.cn/english/BAT/128281.htm.

-2-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

2 สถานการณและแนวโนมการบรหารจดการทด

แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 8 และ 9 ไดเรมตระหนกถงปญหาการบรหารจดการทไมดทมผลกระทบตอการพฒนาประเทศทขาดประสทธภาพและความเปนธรรม และเปนสาเหตสาคญประการหนงของการเกดวกฤตเศรษฐกจป 2540 จงมเจตนารมณทจะสรางระบบบรหารจดการทดของภาครฐ ภาคธรกจเอกชน รวมทงชมชนและครอบครว เพอเสรมสรางรากฐานของสงคมและปรบโครงสรางทางเศรษฐกจใหสมดลยงยน โดยมงเนนความโปรงใส การมสวนรวม และความรบผดชอบตอสงคม รวมทงการจดสรรทรพยากรทมประสทธภาพ เปนธรรม และทวถงแกทกภาคสวน ประกอบกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 และ พ.ศ. 2550 ซงใชอยในปจจบน ทมงเพมระดบความเปนประชาธปไตยแบบมสวนรวมใหทกภาคสวนในสงคม โดยเปดโอกาสใหภาคสวนตาง ๆ เขาไปมสวนรวมในการบรหารจดการประเทศอยางกวางขวางนน นบไดวาเปนการวางรากฐานของธรรมาภบาลแบบสากลในสงคมไทย

ผลการตดตามประเมนผลสถานการณการบรหารจดการทดในสงคมไทยในชวงเกอบทศวรรษทผานมาสรปไดวา บรหารจดการประเทศยงไมไปสระบบทมธรรมาภบาลอยางแทจรง การปรบเปลยนยงเนนเพยงการเปลยนแปลงในเชงรปแบบแตไมพฒนาการปฏบต ชมชนทองถนยงไมมสวนรวมในกระบวนการพฒนาประเทศมากนก ซงสงผลกระทบใหการกระจายผลประโยชนทเกดขนจากการพฒนายงคงขาดความเปนธรรม เกดความไมเทาเทยมระหวางพนทและภาคสวนตางๆ อนอาจนาไปสความขดแยงและแตกแยกขนในสงคมทคงจะสงผลกระทบตอความมนคงของประเทศ ดงน

2.1 การบรหารจดการทดโดยรวม

การบรหารจดการทดของไทยอยในระดบปานกลาง เนองจากการควบคมคอรรปชนยงไมเขมแขงและการพฒนาการเมองตามรฐธรรมนญฉบบใหมยงอยในชวงปรบตว

ดชนวดการบรหารจดการทด5 ไดชวาในชวงแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 และตอเนองถงปแรกของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 (พ.ศ. 2549 - 2550) ภาพลกษณการบรหารจดการทดของประเทศไทยมแนวโนมลดลง และมคะแนนอยในระดบปานกลางอยระหวาง 5.60 - 6.74 จากคะแนนเตม 10 โดยในป 2549 ซงเปนปสดทายของแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 คะแนนการบรหารจดการทดปรบตวลดลงอยท 5.60 คะแนน และป 2550 ซงเปนปแรกของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 คะแนนการบรหารจดการทดไดลดลงไปอยท 5.36 คะแนน เนองจาก 1) ภาพลกษณการละเมดสทธมนษยชน ในเขต 3 จงหวดชายแดนภาคใตทตางชาตมองวามการละเมดสทธมนษยชน 2) การขาดเสถยรภาพทางการเมอง คะแนนเสถยรภาพทางการเมองลดลงจาก 6.77 ในป 2545 เหลอ 2.92 ในป 2549 และ 2.68 ในป 2550 จากปญหาความไมมนคงทางการเมองมการแบงขางแบงฝายของประชาชนทสนบสนนและตอตานรฐบาล นามาซงการปฏวตรฐประหารในป 2549 ทาใหสทธเสรภาพและความเปนอสระในการแสดงความคดเหนถกจากด

5 เปนตวชวดทพฒนาโดย ธนาคารโลก (World Bank) ซงมการสารวจความคดเหนของสาธารณะตอการบรหารจดการของภาครฐใน

ประเทศตาง ๆ ทง 6 มต ไดแก การออกเสยงและความสานกรบผดชอบ (Voice and Accountability) การขาดเสถยรภาพทางการเมองและการปราศจากการใชความรนแรง (Political Instability and Absence of Violence) ประสทธผลของรฐบาล (Government Effectiveness) คณภาพของกฎระเบยบ (Regulatory Quality) หลกนตธรรม (Rule of Law) และการควบคมคอรรปชน (Control of Corruption) ทาเปนประจาทกป

-3-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

ลงดวยประกาศของคณะมนตรความมนคงแหงชาต (คมช.) ในฉบบตาง ๆ ทมผลถงป 2550 3) การควบคมคอรรปชนทยงไมเขมแขงเทาทควร ทาใหคะแนนทเคยดขนจาก 5.66 คะแนนในป 2545 เปน 6.39 ในป 2548 กอนจะลดลงเหลอ 5.90 คะแนนในป 2549 และ 5.40 คะแนนในป 2550 เนองจากตางชาตยงมองวา ภาพลกษณการจายเงนโดยมชอบยงมมาก เชน การไดสญญาโครงการลงทนของภาครฐ การไดรบอนญาตนาเขา สงออก และการหลกเลยงการจายภาษประจาป เปนตน

ตารางท 1 คะแนนการบรหารจดการทดของไทยป 2545 – 2550 หนวย : คะแนน

มต ป 2545 ป 2546 ป 2547 ป 2548 ป 2549 ป 2550 1. สทธและสานกรบผดชอบ 6.82 6.48 6.48 6.05 3.98 3.98 2. เสถยรภาพทางการเมอง 6.77 5.47 3.98 3.64 2.92 2.68 3. ประสทธผลของรฐบาล 7.40 7.45 7.64 7.59 7.45 7.16 4. คณภาพของกฎระเบยบ 6.76 7.10 7.29 7.44 6.90 6.63 5. หลกนตธรรม 7.00 6.52 6.52 6.57 6.43 6.29 6. การควบคมคอรรปชน 5.66 6.00 6.10 6.39 5.90 5.40

เฉลย 6.74 6.50 6.34 6.28 5.60 5.36

ทมา : คานวณจาก World Bank’s Worldwide Governance Indicators 1996 - 2008

เมอเปรยบเทยบคะแนนการบรหารจดการทดกบประเทศในกลมอาเซยนดวยกนปรากฏวา ประเทศไทยมคะแนนอยในอนดบ 4 ในกลมประเทศอาเซยน 10 ประเทศ รองจากสงคโปร บรไน และมาเลเซย โดยมคะแนนสงกวาฟลปปนส เวยดนาม อนโดนเซย ลาว กมพชา และพมา อยางไรกตามคะแนนของประเทศไทยยงอยหางจากมาเลเซย ซงอยอนดบ 3 คอนขางมาก และมแนวโนมหางกนมากขนจากทเคยแตกตางกนเพยง 0.4 คะแนนในป 2545 เพมเปน 1.46 คะแนนในป 2549 และ 1.66 คะแนนในป 2550

ตารางท 2 คะแนนการบรหารจดการทดของประเทศอาเซยน ป 2545 - 2550 หนวย : คะแนน

ประเทศ ป 2545 ป 2546 ป 2547 ป 2548 ป 2549 ป 2550 1. สงคโปร 9.90 9.65 9.81 9.88 9.65 9.58 2. บรไน 7.55 7.55 7.59 7.40 7.48 7.54 3. มาเลเซย 7.14 7.14 7.30 7.37 7.06 7.02 4. ประเทศไทย 6.74 6.50 6.34 6.28 5.60 5.36 5. ฟลปปนส 5.24 5.08 4.72 5.23 4.81 4.61 6. เวยดนาม 4.12 4.34 4.33 4.59 4.42 4.45 7. อนโดนเชย 3.06 3.24 3.55 3.83 4.09 4.29 8. กมพชา 3.48 3.31 3.09 3.07 2.98 3.11 9. ลาว 2.85 2.11 2.47 2.54 2.90 2.93 10. พมา 1.43 1.48 1.44 1.48 1.52 1.39

ทมา : World Bank’s Worldwide Governance Indicators 1996 - 2007 หมายเหต : ผลการสารวจจดทา WGI ของธนาคารโลก เปนดชนในแตละมตอยในชวง 1 ถง 100 หรอทเรยกวา Percentile Rank

(PR) การศกษานจงไดนาผลการจดทาเปนดชนรวม โดย PR ทมคาสงหมายถง มการบรหารจดการทดสงและไดคะแนนมาก โดยกลมทม PR ชวง 90.1 – 100.0 จะไดคะแนนเตม 10 คะแนน รองลงมา PR 80.1 – 90.0 จะไดคะแนน 9 คะแนน และกลมสดทายท PR อยในชวง 0 – 10.0 ทเปนกลมตาสดมคะแนน 1 คะแนน เมอไดคะแนนดงกลาวทง 6 มต แลว นาคะแนนมารวมกนแลวหารดวย 6 ใหเปนคาเฉลยเปนภาพรวมการบรหารจดการทดของประเทศนนๆ

-4-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

2.2 สถานการณในระดบมตทง 6 ของการบรหารจดการทด

(1) ประชาชนตนตวรจกสทธของตนเอง ชมชนเขมแขงมากขน ในขณะทจรยธรรมทางการเมอง การเคารพสทธผอนและกฎระเบยบของสงคมยงตองใชเวลา

(1.1) ประชาชนไทยตนตวใชสทธเลอกตงเพมขน เนองจากรฐธรรมนญทปพนฐานการเมองแบบมสวนรวมไดมสวนกระตนใหมจานวนผมาใชสทธเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎรเพมขนจากรอยละ 69.94 ในป 2544 เปนรอยละ 72.54 ในป 2548 และ 74.52 ในป 2550 ในขณะเดยวกน การทจรตในการเลอกตงกขยายตวในทกระดบและมรปแบบหลากหลายซบซอนยากตอการตรวจสอบมากขนเชนกน ดงเหนไดจากรายงานของสานกงานคณะกรรมการเลอกตง เกยวกบผลการพจารณาตดสนใหมการเลอกตงใหม (ใบเหลอง/ใบแดง) ในการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร ป 2548 และป 2550 ซงมผการกระทาผดเพมขนจาก 5 ราย เปน 31 ราย หรอเพมขน 6.2 เทา ในขณะเดยวกนการเลอกตงสมาชกองคกรสวนทองถน เชน สมาชกองคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) และสมาชกองคการบรหารสวนตาบลกมการกระทาผดเพมขน โดยในป 2548 มผถกตดสนวากระทาผด 418 ราย คดเปนสดสวนรอยละ 11.3 ของจานวนทมการเลอกตง สวนป 2550 มผกระทาผด 101 ราย หรอคดเปนรอยละ 12.7 ของจานวนทมการเลอกตง สาหรบรปแบบการทจรตเลอกตงจะมหลากหลายและมวธใหม ๆ ยากตอการตรวจสอบเพมขน เชน การซอเสยง การซอบตรประจาตวประชาชน การซอกรรมการประจาหนวยเลอกตง และการทจรตในการทาบญชรายชอผมสทธเลอกตง เปนตน การทจรตการเลอกตงเปนตวบงชถงการขาดจรยธรรมทางการเมองของผสมครรบเลอกตงอยางชดเจน เพราะถงแมหนวยงานทเกยวของจะรณรงคใหผทเกยวของเลอกตงอยางสจรตยตธรรมทงกาหนดบทลงโทษผกระทาผดอยางรนแรงดงกลาว นอกจากไมมผลใหสถานการณดขนแลวยงมเลหกลทจรตแบบใหม ๆ เพมขนอกดวย

ตารางท 3 ผลการพจารณาตดสนใหมการเลอกตงใหม (ใบเหลอง/ใบแดง) ป 2548 และป 2550

มต ป 2548 ป 2550

1. การเลอกตง ส.ส. - จานวนทมการเลอกตง (คน) 400 480 - ผลการตดสน (ราย) 5 31

2. การเลอกตงระดบองคกรสวนทองถน - จานวนทมการเลอกตง (คน) 3,711 796 - ผลการตดสน (ราย) 418 101

สดสวนผลการตดสน / จานวนเลอกตง (%) 11.3 12.7

ทมา : สานกงานคณะกรรมการเลอกตง

-5-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(1.2) การไมเคารพสทธผอนและกฎระเบยบของสงคมยงตองการการแกไข การเคารพกฎระเบยบของสงคม โดยพจารณาจากการปฏบตตามกฎจราจรพบวา มการกระทาผดเพมสงขนโดย อตราคดการทาผดกฎจราจร เพมจาก 93.63 คดตอประชากรพนคนในป 2544 เปน 102.68 คดตอประชากรพนคนในป 2549 การละเมดทรพยสนทางปญญาเพมสงขนตอเนองในอตราเฉลยรอยละ 20 ในชวงป 2544 - 2549 และเมอป 2550 ไทยถกจดอยในกลมประเทศทถกจบตาเปนพเศษ โดยคดเกยวกบการละเมดทรพยสนทางปญญา และละเมดสนคาลขสทธมแนวโนมเพมขนจาก 5,509 คดในป 2546 เปน 7,689 คด ในป 2548 และ 9,575 คดในป 2549 จานวนผถกจบสนคาละเมดลขสทธเพมขนจากจานวน 19 รายในป 2546 เปน 151 รายในป 2548 และ 549 รายในป 2550

ตารางท 4 การละเมดทรพยสนทางปญญาและจานวนผถกจบ พ.ศ. 2546 - 2550

รายการ ป 2546 ป 2547 ป 2548 ป 2549 ป 2550

จานวนคดการละเมดทรพยสนทางปญญา (ราย) 5,509 7,826 7,689 9,575 Na. อตราการเปลยนแปลง (%) 42.06 -1.75 24.53 Na. จานวนผถกจบสนคาละเมดลขสทธ (ราย) 19 111 151 419 549 อตราการเปลยนแปลง (%) - 484.21 36.04 177.48 31.03

ทมา : สานกปองกนและปราบปรามการละเมดทรพยสนทางปญญา กรมทรพยสนทางปญญา

(1.3) การรองเรยนเรองละเมดสทธในกระบวนการยตธรรมมมากทสด ภายหลงจากการจดตงสานกงานคณะกรรมการสทธมนษยชนแหงชาต ในป 2544 ประชาชนไดรองเรยนเกยวกบการละเมดสทธมนษยชนเพมสงขนอยางรวดเรวจาก 210 เรอง ในป 2545 เปน 659 เรอง ในป 2547 และ 772 เรอง ในป 2550 โดยเรองทมการรองเรยนมากทสด คอ สทธในกระบวนการยตธรรมมสดสวนรอยละ 22.4 รองลงมา คอ สทธในทรพยสนรอยละ 17.2 และสทธในชวตและรางกายรอยละ 14.2

ตารางท 5 จานวนเรองรองเรยนการละเมดสทธมนษยชน 5 อนดบแรก ในชวงป 2547-2550 หนวย : เรอง

ประเภท ป 2547 ป 2548 ป 2549 ป 2550 1. สทธในกระบวนการยตธรรม 185 95 116 173 2. สทธในทรพยสน 78 124 117 133 3. สทธในชวตและรางกาย 83 122 103 109 4. สทธของชมชน 57 102 75 77 5. สทธในการประกอบอาชพ 65 83 59 54 6. อนๆ 191 234 174 226

รวม 659 760 644 772

ทมา : สานกงานคณะกรรมการสทธมนษยชน

-6-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

นอกจากนการละเมดสทธเกยวกบการปกครองกมแนวโนมเพมขนเชนกน ดงเหนไดจากจานวนคดรบเขาของศาลปกครอง มแนวโนมเพมสงขนจาก 3,621 คด ในป 2547 เพมเปน 5,064 คด ในป 2549 กอนจะลดลงเหลอ 4,958 คด ในป 2550 หรอรอยละ 2.1 เปนตวสะทอนใหเหนวา “วฒนธรรมสทธมนษยชน” ยงไมมพฒนาการใหกาวหนามากนก โดยเฉพาะอยางยงยงมการละเมดสทธประชาชนในพนทสามจงหวดชายแดนภาคใต และสทธของแรงงานตางดาวทมาทางานในประเทศไทย

ตารางท 6 สรปจานวนคดรบเขาของศาลปกครองกลาง พษณโลก เชยงใหม ระยอง นครราชสมา ขอนแกน นครศรธรรมราช และสงขลา

หนวย : คด

ศาลปกครอง ป 2547 ป 2548 ป 2549 ป 2550

กลาง 1,592 2,111 2,329 2,428

พษณโลก 205 273 539 323

เชยงใหม 279 326 325 387

ระยอง 193 242 247 245

นครราชสมา 418 353 442 475

ขอนแกน 449 477 591 615

นครศรธรรมราช 232 349 319 294

สงขลา 253 218 272 191

รวมทกแหง 3,621 4,349 5,064 4,958

ทมา: www.admincourt.go.th

ในขณะเดยวกน สถานการณท เกดขนในสงคมชใหเหนวาการตรวจสอบโดยกระบวนการตางๆ และองคกรอสระ ไมสามารถทาหนาทไดอยางอสระและมประสทธภาพ เนองจากการแทรกแซงจากอานาจทางการเมอง ซงจะพบวาหนวยงานภาครฐและภาคการเมองยงขาดความสานกรบผดชอบตอการตรวจสอบความโปรงใสการดาเนนงาน นอกจากนน ผบรหาร และนกการเมองยงมจตสานกรบผดชอบตอการดาเนนงานทผดพลาดนอย มความพยายามหลกเลยงไมปฏบตตามกฎหมาย ซงกระทบตอความพยายามในการสรางระบบบรหารจดการทด และเปนแบบอยางทไมดของเยาวชน

(1.4) ความเขมแขงของชมชนเรมเหนผลสาเรจชดเจนในปลายแผนพฒนาฯ ฉบบท 9 และปแรกของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 แนวความคดชมชนเขมแขงไดเขามามอทธพลตอภาครฐบาล สวนราชการและประชาสงคมอยางเปนรปธรรมตงแตในชวงของแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 และตอเนองจนถงปจจบน ทาใหเกดกระแสการรวมตวของชมชนกระจายไปทกภมภาค เพอสรางพลงขบเคลอนเศรษฐกจระดบฐานราก การแกไขปญหาสงคม และการดแลอน รกษทรพยากรธรรมชาต โดยมหมบานทสามารถจดทาแผนชมชนแบบมสวนรวมของประชาชนได 67,113 หมบาน หรอรอยละ 84.6 ของหมบานในชนบททงหมด มองคกรชมชนทดาเนนการเพอชวยเหลอ

-7-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

ประชาชนในหมบานอยางตอเนองเพมขนจาก 42,199 องคกรในป 2548 เปน 48,774 องคกรในป 2550 และมสมาชกองคกรในระดบชมชนเพมขนจาก 4.55 ลานคน เปน 9.10 ลานคน มเงนออมเพมจาก 7,427.45 ลานบาท เปน 13,126.65 ลานบาทในชวงเดยวกน องคกรชมชนดงกลาวสวนใหญเปนองคกรการเงนมสดสวนเปนรอยละ 48.5 ของทงหมด รองลงมาเปนธรกจชมชนรอยละ 33.3 และสวสดการชมชนรอยละ 7.9

ตารางท 7 จานวนองคกรชมชนทเขารวมกระบวนการพฒนา สมาชก และเงนออม ป 2548 - 2550

ประเภทองคกร องคกร (แหง) สมาชก (ลานคน) เงนออม (ลานบาท)

ป 48 ป 49 ป 50 ป 48 ป 49 ป 50 ป 48 ป 49 ป 50

ธรกจชมชน 13,877 15,009 16,276 1.02 1.17 1.25 677.46 780.90 881.47

วฒนธรรม/ภมปญญาทองถน

1,481 1,577 1,671 0.055 0.65 0.08 46.57 163.08 163.05

สวสดการชมชน 2,890 3,157 3,843 0.53 0.61 1.00 118.04 130.85 141.14

สงแวดลอม/ทรพยากร 2,386 2,471 2,627 0.14 0.16 0.17 53.78 1.97 52.86

องคกรการเงน 20,929 22,827 23,661 2.8 3.52 6.50 6,515.97 11,212.82 11,911.52

ความรวมมอ 56 56 61 0.005 0.004 0.09 0.31 0.34 0.40

ประชาสงคม 452 452 455 0.02 0.02 0.04 8.87 8.65 21.18

สหขาย 65 63 97 0.02 0.03 0.00 6.13 5.88 0.90

สอชมชน 63 63 73 0.01 0.04 0.04 0.27 0.84 0.85

รวม 42,199 45,675 48,774 4.55 5.63 9.10 7,427.45 12,355.29 13,126.65

ทมา : ศนยขอมล สถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน)

ปจจยทเออตอความสาเรจ คอ 1) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยป 2540 และ 2550 ทบญญตเกยวกบการสรางชมชนเขมแขงไวชดเจนทงในสวนทเกยวของกบสทธทจะใชประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม และบทบาทในการพฒนาชมชน การรวมตว รวมกลมตาง ๆ 2) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาตนบตงแตแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 เปนตนมา ไดกาหนดยทธศาสตรและแนวทางการพฒนาชมชนและประชาสงคมใหเขมแขงและมขดความสามารถเขามามสวนรวมในการพฒนาประเทศ 3) นโยบายของรฐบาลทดาเนนการในเรองการสรางชมชนเขมแขงมาอยางตอเนอง เชน นโยบายแกไขปญหาความยากจนโดยใชกลไกชมชน โครงการกองทนหมบาน และโครงการ SML และโครงการยทธศาสตรอยดมสขระดบจงหวด และ 4) พ.ร.บ. สงเสรมวสาหกจชมชน พ.ศ. 2548 และ พ.ร.บ. สภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551 เพอสนบสนนชมชนและวสาหกจชมชนใหมความเขมแขง มบทบาทในการพฒนาประเทศ การสรางระบอบประชาธปไตย

-8-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(2) ภาพลกษณเสถยรภาพทางการเมองของประเทศไทยยงมแนวโนมลดลงจากการขาดความเขาใจในวฒนธรรมประชาธปไตยทแทจรง6 การแกไขปญหาดวยสนตวธ และการมจรยธรรม เปนผลใหคะแนนลดลงจาก 57.7 คะแนนในป 2545 ไดลดลงเหลอ 19.2 คะแนนในป 2549 และ 16.8 คะแนนในป 2550 โดยอยในอนดบ 7 ในกลมประเทศอาเซยน 10 ประเทศ รองจากบรไน สงคโปร เวยดนาม มาเลเซย ลาว กมพชา จากทเคยอยในอนดบ 4 ในป 2545 ทง ๆ ทรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ไดกาหนดไวชดเจนใหมการพฒนาวฒนธรรมประชาธปไตยและจรยธรรมทางการเมอง แตการขบเคลอนในระยะทผานมายงไมเปนรปธรรมและไมสงผลทเออตอการพฒนาประชาธปไตย

ตารางท 8 คะแนนเสถยรภาพทางการเมองของประเทศอาเซยน ป 2545 - 2550 หนวย : คะแนน

ประเทศ ป 2545 ป 2546 ป 2547 ป 2548 ป 2549 ป 2550

1. บรไน 82.3 86.1 95.7 91.8 93.3 92.8

2. สงคโปร 96.6 81.7 87.5 88.5 94.7 89.9

3. เวยดนาม 55.3 51.4 54.3 60.1 59.6 56.3

4. มาเลเซย 59.6 55.8 56.7 63.0 56.7 52.4

5. ลาว 37.0 17.8 27.4 36.1 46.2 42.8

6. กมพชา 24.0 25.5 29.3 30.8 32.7 28.8

7. ประเทศไทย 57.7 44.7 29.8 26.4 19.2 16.8

8. อนโดนเชย 8.2 3.4 7.2 11.5 13.5 14.9

9. พมา 12.0 13.0 19.2 21.2 21.6 12.5

10 ฟลปปนส 25.0 14.4 11.1 17.3 11.1 10.1

ทมา : ธนาคารโลก, Worldwide Governance Indicators for 1996-2007

(2.1) สงคมไทยบางกลมยงใชกาลงในการตดสนปญหามากกวาการใชสนตวธภายใตระบอบประชาธปไตย การชมนมประทวงจากสาเหตความขดแยงระหวางผลประโยชนทางการเมองและผลประโยชนของสงคมและชมชนมความรนแรงในชวงป 2547 - 2549 เกดขนรวมกนถง 5,769 ครง ซงทาใหเกดการเสยชวต 1,908 คน บาดเจบ 2,920 คน การชมนมประทวงโดยมวลชนถง 26 ครง เชน การชมนมคดคานการกอตงโรงไฟฟาถานหนทบอนอก และหนกรด จงหวดประจวบครขนธ การชมนมคดคานโรงไฟฟากาซธรรมชาต ทจงหวดสงขลา และการเรยกรองสทธททากนของผไดรบผลกระทบจากเขอนปากมล จงหวดอบลราชธาน เปนตน นอกจากนน ยงมความขดแยงในเรองความคดเหนทแตกตางกนและไมยอมรบฟงเหตผลซงกนและกนเกดขนในสงคม เชน การแกไขรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 กรณเขาพระวหาร เปนตน

6 ลขต ธรเวคนไดใหความหมาย”วฒนธรรมประชาธปไตยวา หมายถง การมจตสานกและศรทธาในระบอบการปกครองแบบ

ประชาธปไตย สทธเสรภาพ การตอสเพอสทธของตนเองและเคารพสทธของผอน เสยงสวนใหญและสทธเสยงสวนนอย ความเสมอภาค ความยตธรรม คานงถงผลประโยชนของคนสวนใหญ ความรบผดชอบเคารพกฎระเบยบและวนย ความอดกลนตอความคดเหนและพฤตกรรมทแตกตาง และหลกนตธรรม

-9-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(3) ภาครฐมงสการพฒนาประสทธภาพ ความโปรงใสและการกระจายงบประมาณสภมภาคมากขน

(3.1) การปฏรประบบราชการสงผลใหจานวนขาราชการพลเรอนลดลง และมประสทธภาพคลองตวมากขน

(1) การพฒนาระบบราชการไทยดาเนนการไดใกลเคยงเปาหมาย ผลการประเมนการพฒนาระบบราชการของสวนราชการไทยโดยรวมมคะแนนเพมสงขนจาก 2.61 ในป 2546 เปน 3.77 และ 4.85 ในป 2548 และป 2549 ตามลาดบ (คะแนนเตม 5) และจานวนขาราชการพลเรอนลดลงจาก 366,070 คนในป 2546 เหลอ 364,486 คนในป 2550 หรอลดลงเฉลยรอยละ 0.1 ตอป ทงน เนองจากการผลกดนการปฏบตการภายใตพระราชกฤษฎกาวาดวยการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 และแผนยทธศาสตรการพฒนาระบบราชการไทย ทาใหการพฒนาระบบราชการมความกาวหนาเปนอยางมาก โดยเฉพาะการปรบปรงโครงสรางการบรหารราชการ ปรบปรงรปแบบองคกรลกษณะพเศษทมขนาดเลก มอสระและคลองตวหลายแหง ตลอดจนการสงเสรมความเขมแขงขององคการมหาชนและการจดโครงสรางราชการบรหารสวนภมภาค (ระดบจงหวด/อาเภอ) เพอใหจงหวดเปนองคกรทมสมรรถนะสง การพฒนาคณภาพการใหบรการประชาชน ไดยกระดบขดความสามารถและมาตรฐานการทางานใหอยในระดบสงเทยบเทาเกณฑสากล การพฒนารปแบบอเลกทรอนกสในการดาเนนงานและการใหบรการ การจดทาคารบรองการปฏบตราชการ และการตดตามประเมนผล

(2) การปรบป รงประ สท ธภาพ การกระจายอานาจงบประมาณ และความโปรงใสในการบรหารจดการของราชการภมภาค มความกาวหนาเปนรปธรรม การพฒนาระบบราชการภายใต พ.ร.บ.ระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2545 ระเบยบฯ วาดวยระบบการบรหารงานจงหวดบรณาการ พ.ศ. 2546 และระเบยบฯ วาดวยการบรหารงบประมาณจงหวดแบบบรณาการ พ.ศ. 2546 ทาใหการบรหาราชการสวนกลางกระจายสสวนภมภาคมากขน เกดระบบบรหารจงหวดแบบบรณาการ (ผวาฯ CEO) ในทกจงหวด ผวาราชการจงหวดไดรบมอบอานาจจากสวนราชการตาง ๆ เพอบรหารจดการดานงบประมาณ บคลากรภายในจงหวด และไดปรบระบบงบประมาณใหจงหวด/กลมจงหวดจดทาแผนงานโครงการพฒนาภายใตยทธศาสตรพฒนาจงหวดของตนเอง โดยเฉพาะอยางยงเมอป 2550 ไดมการปรบปรง พ.ร.บ.ระเบยบบรหารราชการแผนดน (ฉบบท 7) พ.ศ. 2550 มอบอานาจใหจงหวดกวางขวางขนตลอดจนสงเสรมใหมคณะกรรมการธรรมาภบาลจงหวดเพอสนบสนนใหการบรหารราชการเปนไปดวยความโปรงใสเปนธรรม และมความรบผดชอบ นอกจากนน ยงมแนวคดทจะสนบสนนการวางแผนพฒนาจงหวดสามารถตอบสนองประชาชน และชมชนไดอยางแทจรง จงมการยกราง พรฎ. วาดวยหลกเกณฑและวธการจดทาแผนพฒนาและงบประมาณของจงหวดและกลมจงหวด พ.ศ. ... ซงขณะนอยในระหวางการนาเสนอคณะรฐมนตรไดใหความเหนชอบดาเนนการตราพระราชกฤษฎกานตอไป อยางไรกตาม ความพยายามทจะเพมบทบาทของราชการสวนภมภาคในดานการพฒนาตาง ๆ ทาใหมขอบเขตการดาเนนงานการวางแผน การจดสรรงบประมาณทไปทบซอนกบองคกรปกครองสวนทองถน (อปท.) และจะสงผลกระทบตอการพฒนาองคกรปกครองสวนทองถนทจะใหเปนอสระและพงตนเองไดในระยะยาว

-10-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(3.2) การกระจายอานาจสองคกรปกครองสวนทองถน กาวหนาโดยลาดบ พ.ร.บ.กาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 25427 ทประกาศใชเมอวนท 18 พฤศจกายน 2542 ไดกาหนดขอบเขตความรบผดชอบการใหบรการสาธารณะของรฐและองคกรปกครองสวนทองถน และระหวางองคกรปกครองสวนทองถนดวยกนเอง โดยใหทองถนทมความพรอมใหดาเนนการรบถายโอนภายใน 4 ป สวนองคกรปกครองสวนทองถนทไมสามารถรบถายโอนใน 4 ปใหดาเนนการภายใน 10 ป นน มความกาวหนาโดยลาดบ ดงน

(1) ภารกจทถายโอนแลว 180 ภารกจ สวนใหญเปนภารกจดานงานสงเสรมคณภาพชวต (69 ภารกจ) ภารกจทมปญหาคอนขางมาก คอ งานการศกษาและงานสาธารณสข เนองจากกระทรวงศกษาธการ และกระทรวงสาธารณสข ซงมกฎหมายออกมารองรบการกระจายอานาจการบรหารจดการคอ พ.ร.บ. ปฏรประบบการศกษา พ.ศ. 2542 และ พ.ร.บ. ปฏรปการสาธารณสข แตเปนการกระจายในรปการมอบอานาจจากสวนกลางมาใหสวนภมภาค หรอองคกรทมอสระมากขนในรปแบบของเขตการศกษา และระบบสาธารณสขจงหวด ทอยภายใตการดแลบงคบบญชาของสาธารณสขจงหวด (ขาราชการ) เพราะตองการใหการดแลสาธารณสขเปนระบบเดยวกนทงจงหวด จงทาใหมขอโตแยงการถายโอนใหทองถน

ตารางท 9 ภาพรวมการถายโอนภารกจจากสวนกลางใหองคกรปกครองสวนทองถน หนวย : ภารกจ

ดาน ภารกจทถายโอน ถายโอนแลว ยงไมถายโอน หมายเหต 1. โครงสรางพนฐาน 87 71 16 2. งานสงเสรมคณภาพชวต 103 69 34 3. การจดระเบยบชมชน/สงคมและการ

รกษาความสงบเรยบรอย 17 9 8

4. การวางแผน การสงเสรมการลงทนพาณชยกรรมและการทองเทยว

19 14 5

5. การบรหารจดการและการอนรกษทรพยากรธรรมชาตสงแวดลอม

17 15 1 ถอน 1 เรอง

6. ศลปวฒนธรรม จารตประเพณและ ภมปญญาทองถน

2 2

รวม 245 180 64

ทมา : สานกคณะกรรมการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

(2) การกระจายอานาจการเงนการคลงทาใหรายไดขององคกรปกครองสวนทองถนเพมขนอยางตอเนอง เมอรฐบาลประกาศใช พ.ร.บ. กาหนดแผนและขนตอนกระจายอานาจฯ พ.ศ. 2542 ทาใหองคกรปกครองสวนทองถนมรายไดเพอพฒนาทองถนเพมขนจาก 1.59 แสนลานบาท ในป 2544 เปน 3.3 แสนลานบาท ในป 2549 และ 3.76 แสนลานบาท ในป 2551 โดยสดสวนรายไดของ อปท. ตอรายไดรฐบาลเพมขนจากรอยละ 13.79 ในป 2542 เปน

7 รปลกษณและเปาหมายสาคญของ พ.ร.บ. กาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจให อปท.

- แผนการกระจายอานาจตองจดทา และประกาศใชบงคบทก 5 ป ในลกษณะคลายกบแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต

- ภายในป 2553 การถายโอนภารกจ/บคลากร ตองดาเนนการใหเสรจสน

-11-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

รอยละ 20.68 ในป 2544 บรรลตามเปาหมายขนแรกท ใหองคกรปกครองสวนทองถนมรายไดเพมขน คดเปนสดสวนตอรายไดของรฐบาลไมนอยกวารอยละ 20 ในป 2544 แตไมบรรลเปาหมายขนทสองทกาหนดรายไดเพมเปนไมนอยกวารอยละ 35 ภายในป 25498 โดยองคกรปกครองสวนทองถนมรายไดเพยงรอยละ 24 ในป 2549 กอนจะเพมขนรอยละ 25.2 ในป 2550 และ 2551 เทากน

การขยายฐานรายไดททองถนจดเกบเองมอตราเพมชากวางบประมาณทรฐอดหนน9 ทาใหสดสวนรายไดททองถนจดเกบไดเองตอรายไดรวมของทองถนลดลงจากรอยละ 17.92 ในป 2542 เหลอรอยละ 11.08 ในป 2544 และรอยละ 8.90 ใน ป 2549 กอนจะปรบสงขนเลกนอยเปน รอยละ 8.95 ในป 2550 และรอยละ 9.35 ในป 2551 10 แตกยงเปนปรมาณไมเพยงพอตอการพฒนาคณภาพชวตของประชาชนในทองถน และสะทอนวาการพงตนเองของทองถนยงไมเขมแขง

ตารางท 10 รายไดขององคกรปกครองสวนทองถน พ.ศ. 2544 – 2551 หนวย : ลานบาท

รายการ ป 2544 ป 2545 ป 2546 ป 2547 ป 2548 ป 2549 ป 2550 ป 2551

- รายไดจดเกบเอง/จดหาเอง 17,702 21,084 22,258 24,786 27,019 29,110 32,021 35,223

- รายไดทรฐเกบให 55,652 58,144 60,217 82,623 95,371 110,190 120,728 127,676

- รายไดทรฐแบงให 12,699 19,349 35,504.44 43,100 49,000 61,800.00 65,300 66,000

- เงนอดหนน 73,729 77,273 66,086 91,438 116,010 126,013 139,374 147,840

รายไดรวมของ อปท. 159,752 175,580 184,066 241,947 282,000 327,113 357,424 376,740

รายไดรวมของรฐบาล 772,574 803,651 829,495 1,063,100 1,200,000 1,360,000 1,420,000 1,495,000

รายไดรวมของ อปท./

รายไดรวมของรฐบาล

20.68 21.85 22.19 22.76 23.50 24.05 25.17 25.2

รายไดจดเกบเองหรอจดหา

เอง/รายไดรวมของ อปท.

11.08 12.01 12.09 10.24 9.58 8.90 8.95 9.35

ทมา : สานกคณะกรรมการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน 8 คณะรฐมนตรไดมมตแกไข พ.ร.บ. กาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหองคกรปกครองสวนทองถน (ฉบบท 2) พ.ศ. 2549

โดยกาหนดให อปท. มรายไดคดเปนสดสวนรายไดสทธของรฐบาล ไมนอยกวารอยละ 25 ตงแตปงบประมาณ 2550 เปนตนไป 9 การจดสรรเงนอดหนนใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ในรปของเงนอดหนนทวไปเพอสนบสนนการกระจายอานาจองคกร

ปกครองสวนทองถน และเงนอดหนนเฉพาะกจ สาหรบการถายโอนบคลากร การกอสรางระบบประปาหมบาน การจดการศกษา

ปฐมวย ภาคบงคบ และเปนรางวลจงใจการเพมประสทธภาพองคกรปกครองทองถน เปนตน โครงการสนบสนนแผนปฏบตการเพอ

จดการคณภาพสงแวดลอม ใหองคกรปกครองสวนทองถนมศกยภาพในการจดการคณภาพสงแวดลอม เชน คากอสรางระบบกาจด

ขยะมลฝอย กอสรางและปรบปรงระบบรวบรวมและบาบดนาเสยองคกรปกครองสวนทองถน โครงการนารองการถายโอนสถาน

อนามย ใหแกองคการบรหารสวนตาบล (อบต.) ทไดรบรางวลการบรหารจดการดเดนป 2548 – 2549 และเขารวมโครงการ

หลกประกนสขภาพ และการจดตงศนยเครอขายเพอแกไขปญหาและสงเสรมการมสวนรวมในการพฒนาทองถน (Clinic Center)

เพอเสรมสรางความเขมแขงใหแก อปท. ในลกษณะเครอขายการบรหารจดการและการปกครองทองถน ทง 75 จงหวดในภมภาค

เปนตน 10 เอกสารงบประมาณสงเขป ปงบประมาณ พ.ศ. 2551

-12-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(3) การถายโอนบคลากรสมพนธกบภารกจทถายโอน การถายโอนบคลากรไปยงองคกรปกครองสวนทองถนในชวงป 2546 - 2548 มการถายโอนเพยง 2 ครง สวนใหญเปนบคลากรดานโครงสรางพนฐานและการสงเสรมคณภาพชวต รวมจานวน 4,459 คน เปนขาราชการ 1,378 คน และลกจางประจา 3,081 คน สวนการถายโอนบคลากรดานการศกษา สาธารณสข มปญหาในทางปฏบตมาก เนองจากเปนปญหาจากทงดานความสมครใจของบคลากรทจะถายโอนไปมความไมพรอม มปญหาในการปรบตว หรอทศนคตการทางาน หรอคณสมบตของบคลากรทจะโอนยายไมตรงกบความตองการขององคกรปกครองสวนทองถน ทสาคญคอรฐไมมมาตรการจงใจทเพยงพอใหบคลากรทมความสามารถในสวนกลางโอนยายไปทางานในสวนทองถน โดยเฉพาะดานการศกษามการกาหนดแนวทางการถายโอนบคลากรทยดหลกความสมครใจและความพรอมทงของสถานศกษา และองคกรปกครองทองถน

ตารางท 11 การถายโอนบคลากร หนวย : คน

ครงท ขาราชการ ลกจาง รวม ครงท 1 1,310 2,801 4,111 ครงท 2 68 280 348

รวมทงสน 1,378 3,081 4,559

ทมา : สานกคณะกรรมการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

(4) การแกไขกฎหมายและระเบยบดาเนนการไดแลว 30 ฉบบ ไดแกไขกฎหมายเพอการดาเนนการตามแผนการกระจายอานาจ จานวนรวม 30 ฉบบ เรยบรอยแลว และอยระหวางการดาเนนการของหนวยงาน 14 ฉบบ ยงไมไดดาเนนการ 12 ฉบบ

(4) กฎระเบยบภาครฐบางเรองยงเปนอปสรรคตอการประกอบธรกจในขณะทธรรมาภบาลภาคธรกจเอกชนของไทยดขน

(4.1) กฎระเบยบทเกอหนนความสามารถในการแขงขนบางเรองยงตองแกไข ดชนการบรหารจดการทดทจดทาโดยธนาคารโลกในชวงป 2545 – 2550 พบวามตคณภาพของกฎระเบยบทเคยปรบตวดขนจาก 6.76 คะแนน ในป 2545 เปน 7.44 คะแนนในป 2548 กอนจะลดลงเหลอ 6.9 คะแนนในป 2549 และ 6.63 คะแนน ในป 2550 เพราะภาคเอกชนมความเหนวาปญหาทสาคญในการประกอบธรกจมากทสด คอ กฎระเบยบของภาครฐ เชน กฎระเบยบดานภาษอากร การคาการลงทน และการถอครองหน/ความเปนเจาของ ตลอดจนความไมชดเจนและไมสามารถบงคบใชไดของกฎหมายบางมาตรา และความลาชาในการดาเนนงานของหนวยงานภาครฐ ซงเปนผลสบเนองมาจากระเบยบปฏบตและขนตอนการดาเนนงานทางเอกสารทมรายละเอยดทซบซอน ทาใหผประกอบการธรกจเอกชนในประเทศไทยสวนใหญประสบปญหา

-13-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

แผนภมท 1 รอยละของปญหาสาคญในการประกอบการของภาคธรกจเอกชน

ทมา: ธนาคารโลก

(4.2) บรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพยไทยมบรรษทภบาลเพมสงขนตอเนอง ในขณะทบรษทนอกตลาดหลกทรพยมความตนตวสงในการสรางธรรมาภบาล

(1) จานวนบรรษทภบาลในตลาดหลกทรพยมสดสวนสงถงรอยละ 70 ในป 2549 สมาคมสงเสรมสถาบนกรรมการบรษทไทย (Thai Institute of Directors : IOD)11 ไดสารวจตดตามและจดทารายงานพฒนาการดานการกากบดแลกจการของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย (Corporate Governance Report of Thai Listed Companies : CGR) พบวาบรษทจดทะเบยนทมธรรมาภบาลมสดสวนเพมขนอยางตอเนอง จากสดสวนรอยละ 50 ของบรษทจดทะเบยนทงหมด ในป 2544 เพมขนเปนรอยละ 60 และรอยละ 71 ในป 2546 และป 2549 ตามลาดบ โดยหลกเกณฑทใชในการพจารณามแนวโนมดขนเกอบทกเกณฑ ทงในดานสทธของผถอหน การปฏบตตอผถอหนอยางเปนธรรม หนาทของผถอหน การเปดเผยโปรงใส ยกเวนในเรองความรบผดชอบของคณะกรรมการทมแนวโนมลดลง

ตารางท 12 คะแนนบรรษทภบาลของประเทศไทย ระหวางป 2544 - 2549

เกณฑการพจารณา ป 2544 ป 2545 ป 2546 ป 2548 ป 2549

- สทธของผถอหน 49 58 72 66 71 - การปฏบตตอผถอหนอยางเปนธรรม 43 59 69 75 75 - หนาทของผถอหน 32 41 43 69 70 - เปดเผยโปรงใส 35 23 65 83 82 - ความรบผดชอบของคณะกรรมการ 74 76 45 53 58 บรษททมธรรมาภบาล (รอยละ) 50 52 60 69 71 บรษทจดทะเบยนทงหมด (บรษท) 133 234 337 371 402

จานวนคาถาม 54 57 85 121 132 ทมา : IOD (Thai Institute of Directors) หมายเหต : - ป 2547 และป 2550 งดเวนการสารวจ เพอปรบปรงหลกเกณฑในการพจารณา - เกณฑการพจารณาแตละดานมคะแนนเตม 100 คะแนน 11 เปนหนวยงานทจดตงขนในป 2542 เพอทาหนาทในการพฒนาศกยภาพของกรรมการบรษทในการกากบดแลกจการ และสงเสรมให

กจการมการนาหลกบรรษทภบาลไปปฏบต โดยมกจกรรมทสาคญ ไดแก การจดฝกอบรมหลกสตรประกาศนยบตรสถาบนกรรมการบรษทไทย (Directors Certification Program : DCP) การสารวจระดบการกากบดแลกจการของบรษทจดทะเบยน การมอบประกาศเกยรตคณคณะกรรมการแหงปใหแกคณะกรรมการทมคณภาพและมการปฏบตหนาทตามหลกการกากบดแลกจการทด

0 10 20 30 40 50 60 70

Dissatisfaction withEconomic Situation

Infrastructure andSupport Services

Skilled Labor Shortage

Regulatory Burden

Percent of Firms Identifying Issues as One of Three Top Obstacles

-14-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(2) กลมบรษทจดทะเบยนนอกตลาดหลกทรพยมความตนตวรวมกนเสรมสรางธรรมาภบาล โดยความรวมมอของภาครฐ12 และภาคสวนอนทเกยวของ อาท สมาคมวชาชพ13 สถาบนวชาการ14 องคกรพฒนาเอกชน15 เขามามสวนรวมในการสรางความรความเขาใจใหแกธรกจเอกชนทงทอยในและนอกตลาดหลกทรพยฯ ใหตระหนกถงความ สาคญของการสรางธรรมาภบาลใหเกดขนในองคกร และมสวนรวมในการรบผดชอบตอสงคมทอยแวดลอมรอบองคกร พรอมทงกระตนและผลกดนใหภาคธรกจเอกชนดาเนนการตามแนวปฏบตทไดมาตรฐานสากลทสอดคลองกบหลกธรรมาภบาลและรบผดชอบตอสงคม และมการประกาศเกยรตคณ การมอบรางวลใหแกธรกจอตสาหกรรมขนาดยอมทปฏบตตามหลกเกณฑและมความรบผดชอบ เชน หอการคาไทย และสมาคมหอการคาไทยแจกรางวล “จรรยาบรรณดเดนหอการคาไทย” สถาบนพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอมรวมกบสถาบนปวย องภากรณ มอบรางวล “ธรรมาภบาลใหแกกจการ SMEs” เปนตน

อยางไรกตาม ธรรมาภบาลภาคเอกชนไทยเมอเปรยบเทยบกบนานาประเทศ ยงอยในระดบทตองปรบปรง โดยเฉพาะความสามารถของผบรหาร กฎหมายทเปนธรรมและความรบผดชอบตอสงคมและผบรโภค เนองจากในป 2550 ประเทศไทยมลาดบโดยเฉลยอยท 32.55 ซงมอนดบเฉลยตากวาสงคโปรและมาเลเซย แตดกวาฟลปปนสและอนโดนเซย

ตารางท 13 ลาดบธรรมาภบาลในภาคเอกชนของประเทศอาเซยน ป 2550

ปจจยทใชในการจดลาดบ สงคโปร มาเลเซย ไทย ฟลปปนส อนโดนเซย

1. ความนาเชอถอของผบรหารของบรษท 1 9 26 20 43 2. ความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลง 6 18 33 45 49 3. กรรมการบรษทมบทบาทในการรกษาผลประโยชน

ของบรษทมากนอยเพยงใด 4 7 38 30 40

4. ผบรหารสามารถสรางมลคาใหผถอหนเพยงใด 9 23 45 31 46 5. ผประกอบการมความรบผดชอบตอสงคมเพยงใด 16 8 33 26 38 6. ความสมพนธระหวางผบรหารและพนกงานมมาก

นอยเพยงใด 1 14 23 41 52

7. การใหความสาคญแกลกคา 18 11 21 36 39 8. กฎหมายการแขงขนทางการคาสามารถปองกนการ

แขงขนทไมเปนธรรมไดเพยงใด 4 27 43 51 44

9. การนาหลกจรรยาบรรณมาใชในบรษท 11 20 31 39 48

ลาดบโดยเฉลย 7.77 15.22 32.55 35.44 44.33

ทมา : IMD, World Competitiveness Yearbook (2007) หมายเหต : 1. IMD ไมไดจดความสามารถของประเทศเวยดนาม บรไน กมพชา ลาว และพมา 2. ลาดบท 1 หมายถง ดทสด ลาดบท 55 (สดทาย) หมายถง ตาทสด

12 กรมสงเสรมอตสาหกรรม กรมการคาภายใน สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม ศนยสงเสรมธรกจเพอสงคม (สานกงาน

คณะกรรมการสงเสรมการจดสวสดการสงคมแหงชาต กระทรวงการพฒนาสงคมและความมนคงของมนษย) 13 หอการคาไทย สภาหอการคาแหงประเทศไทย สมาคมธนาคารไทย สภาอตสาหกรรมแหงประเทศไทย สมาคมบรษทจดทะเบยน 14 สถาบนคนนแหงเอเชย มหาวทยาลยธรกจบณฑต 15 สถาบนไทยพฒน สถาบนปวย องภากรณ

-15-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

ทงนเมอพจารณาหลกเกณฑทสะทอนถงธรรมาภบาลในภาคธรกจ 11 ปจจย พบวา ในชวงป 2545 - 2550 ประเทศไทยมลาดบโดยเฉลยของทกปจจยอยระดบปานกลาง คอ ระหวางอนดบท 30.70 - 32.56 จากจานวนประเทศทจดอนดบ 49 - 60 ประเทศ แมวาในชวงป 2545 - 2549 ประเทศไทยมแนวโนมเลอนอนดบดขนอยางตอเนอง (ปรบจากอนดบท 32.27 ในป 2545 เปนอนดบท 30.70 ในป 2549) ปจจยทมปญหาตองปรบปรงอกมาก ม 2 ปจจย ไดแก การสรางมลคาใหผถอหนอยในอนดบท 45 และกฎหมายทางการคาทปองกนการแขงขนทไมเปนธรรมซงอยอนดบท 43

ตารางท 14 ลาดบธรรมาภบาลในภาคเอกชนของไทยแตละปจจย ป 2545 – 2550

ปจจยทใชในการจดลาดบ ป 2545 ป 2546 ป 2547 ป 2548 ป 2549 ป 2550

1. มการกาหนดสทธและหนาทของผถอหนในกฎหมายชดเจนมากนอยเพยงใด

36 36 39 39 35 -

2. ความนาเชอถอของผบรหารของบรษท 34 28 30 37 29 26

3. ความสามารถในการปรบตวตอการเปลยนแปลง 32 27 25 32 36 33

4. กรรมการบรษทมบทบาทในการรกษาผลประโยชนของบรษทมากนอยเพยงใด

33 21 27 23 25 38

5. ผบรหารสามารถสรางมลคาใหผถอหนเพยงใด 32 22 28 36 33 45

6. การใชขอมลภายในเพอแสวงหาผลประโยชนในการซอขายหลกทรพยมแพรหลายเพยงใด

39 37 55 - - -

7. ผประกอบการมความรบผดชอบตอสงคมเพยงใด 31 30 25 15 37 33

8. ความสมพนธระหวางผบรหารและพนกงานมมากนอยเพยงใด

26 23 25 30 23 23

9. การใหความสาคญแกลกคา 21 8 16 16 4 21

10. กฎหมายการแขงขนทางการคาสามารถปองกนการแขงขนทไมเปนธรรมไดเพยงใด

34 41 47 47 50 43

11. การนาหลกจรรยาบรรณมาใชในบรษท 37 31 29 34 35 31

ลาดบโดยเฉลย 32.27 31.86 31.45 30.90 30.70 32.56

จานวนประเทศทจดลาดบ 49 59 60 60 60 55

ทมา : IMD, World Competitiveness Yearbook (2001-2007) หมายเหต : ลาดบท 1 หมายถง ดทสด ลาดบท 60 (สดทาย) หมายถง ตาทสด

(4.3) ผบรโภคจานวนมากยงมขอรองเรยนเกยวกบการถกเอาเปรยบจากผประกอบการ โดยในป 2550 มจานวน 5,884 ราย เพมขนจากป 2549 รอยละ 3.4 โดยเรองรองเรยนเกยวกบสญญาบานทดนและอสงหารมทรพย และสนคาและบรการทวไปมแนวโนมลดลง ในขณะทเรองเกยวกบการโฆษณา มจานวนเพมขน มากถงรอยละ 76.4 เชน โฆษณาเปนเทจ/เกนจรง และโฆษณาทอาจกอใหเกดความเขาใจผด เปนตวบงชวาบรษทธรกจยงใหความสนใจและรบผดชอบตอลกคาและสงคมนอยเกนไป ภาครฐโดยสานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภคไดดาเนนงาน

-16-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

ชวยเหลอผบรโภค โดยการเจรจาไกลเกลยยตเรองรองเรยนแลวเสรจ 936 ราย ใหคาปรกษาขอกฎหมายเกยวกบการคมครองผบรโภค จานวน 13,231 ราย การตรวจสอบและรบจดทะเบยนการประกอบธรกจขายตรงและตลาดแบบตรง 306 ราย รบดาเนนคดแทนผบรโภค 603 ราย จดงาน “วนคมครองผบรโภคไทย 2551” และ ประกาศให “2551 เปนปแหงชยชนะผบรโภค” เมอวนท 29 - 30 เมษายน 2551 ณ ศนยประชมแหงชาตสรกต เปนตน แตยงไมชวยลดการเอาเปรยบของผประกอบการได

ตารางท 15 เรองรองเรยนของผบรโภคทเดอดรอนจากผประกอบการตางๆ ป 2542 – 2550 หนวย : เรอง

เรองรองเรยน ป 2542 ป 2543 ป 2544 ป 2545 ป 2546 ป 2547 ป 2548 ป 2549 ป 2550

บาน อาคาร ทดน 7,060 3,829 3,422 2,068 2,040 2,249 3,421 2,875 2,667

สนคาและบรการ 424 771 1,775 2,026 2,602 3,221 3,089 2,056 1,937

การโฆษณาตางๆ 462 590 490 373 389 735 704 673 1,187

การขายตรงและตลาดแบบตรง - - - - - 33 62 86 93

รวมทงสน 7,946 5,190 5,687 4,461 5,031 6,238 7,276 5,690 5,884

ทมา : สานกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค

(5) กฎหมายไดรบการพฒนาใหทนสมยมากขนแตหลกเกณฑกลไกขาดความเขมแขงและเปนอปสรรคตอการเขาถงกระบวนการยตธรรมอยางเทาเทยมของกลมคนยากจนและผดอยโอกาสในสงคม ประเทศไทยมการพฒนาหลกนตธรรมโดยเฉพาะทางดานสทธการตรวจสอบการคาและบรการทหลากหลายเพมขนมากแตหลกเกณฑกลไกตาง ๆ บางสวนยงไมเขมแขง กาวไมทนการเปลยนแปลงทางเศรษฐกจ สงคม การเมองทเกดขนอยางรวดเรว รวมทงบคลากรในกระบวนการยตธรรมบางสวนขาดคณธรรม และจรยธรรมในการดาเนนงานทาใหเกดปญหาการบงคบใชกฎหมาย การเคารพและยดถอกฎหมาย รวมทง การสรางความเปนธรรม ความเสมอภาคใหกบทกภาคสวน

(5.1) ประเทศไทยมการพฒนา ปรบปรงหลกกฎหมายทเสรมสรางการบรหารจดการทดมากขน โดยเฉพาะรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยป 255016 ไดกาหนดเรองการคมครอง สงเสรม การขยายสทธและเสรภาพของประชาชนอยางกวางขวาง การลดอานาจการผกขาดอานาจรฐและขจดการใชอานาจรฐอยางไมเปนธรรม การทาใหการเมองมความโปรงใส มคณธรรมจรยธรรม รวมทง การทาใหระบบตรวจสอบมความเขมแขงและการทางานไดอยางมประสทธภาพ ตลอดจนการทาใหเกดองคกรอสระตาง ๆ เพอเปนกลไกการตรวจสอบทหลากหลาย นอกจากนยงมการออกกฎหมายเกยวกบการสอสารโทรคมนาคม การปองกนการผกขาดทางเศรษฐกจ การคามนษย ซงชวยใหการเมอง การบรหารจดการมความโปรงใสตรวจสอบไดดขน

16 คณะกรรมการธการยกรางรฐธรรมนญ สภารางรฐธรรมนญ. สาระสาคญของรางรฐธรรมนญฉบบใหม. น.1

-17-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(5.2) กลไก หลกเกณฑตาง ๆ ทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมยงขาดความเขมแขงโดย

(1) กฎหมายเกยวกบการพฒนาเศรษฐกจและสงคมเออประโยชนและคมครองธรกจขนาดใหญมากกวาเกษตรกรและวสาหกจชมชนรวมทงยงไมสามารถจดการกบปญหาอาชญากรรมใหม ๆ ได ระบบภาษอากรทใชสงเสรมสนบสนนการประกอบธรกจของเอกชนยง เออประโยชนและคมครองภาคธรกจขนาดใหญในการผลตเชงอตสาหกรรม และการคา มากกวาการสงเสรมและสนบสนนภาคธรกจขนาดเลก/เศรษฐกจชมชน และเกษตรกร อาท กฎหมายวาดวยการสงเสรมการลงทน กฎหมายวาดวยการนคมอตสาหกรรมแหงประเทศไทย และกฎหมายวาดวยหอการคา เปนตน นอกจากน กฎหมายเกยวกบการปองกนและจดการอาชญากรรมรปแบบใหม ๆ ทมความสลบซบซอนและทวความรนแรงมากขน เชน กฎหมายอาชญากรรมทางดานเทคโนโลย/คอมพวเตอร อาชญากรรมขามชาต การกอการรายสากล ซงบคลากรในกระบวนการยตธรรมยงมความรไมเทาทนการเปลยนแปลงของการกออาชญากรรมเหลานเทาทควร

(2) กลไกทางกฎหมายเปดโอกาสในการใชดลพนจแกเจาหนาทภาครฐ มกระบวนการขนตอนการออกกฎหมายมาก ขาดบคลากรทางกฎหมายทเชยวชาญ และตนทนกระบวนการยตธรรมสง โดย

กฎหมายเปดโอกาสในการใชดลยพนจหรอการตความเพอเออประโยชน ถงแมในสงคมไทยมกฎหมายทด ๆ อยจานวนมาก แตกยงคงมจานวนหนงทมเนอหาสาระสน เขาใจยาก และเปดโอกาสการใชดลยพนจแกเจาหนาทรฐมาก การตความกฎหมาย โดยมงแตตวอกษรหรอตวหนงสอเปนหลก ไมไดดเจตนารมณของกฎหมาย จงทาใหบคลากรในกระบวนการยตธรรมทขาดคณธรรมสามารถใชชองวางทางกฎหมายเอารดเอาเปรยบ แสวงหาประโยชนจากกลมผดอยโอกาส

ตนทนของกระบวนการยตธรรมสงขนตามความซบซอนของคดทเพมขน ในการสบสวนคดเศรษฐกจระหวางประเทศและอาชญากรรมขามชาตทมความซบซอนประกอบกบแรงกดดนและความคาดหวงตอกระบวนการยตธรรมทสงขน ทาใหตองใชบคลากรเพมขน การจดหาเครองมอและเทคโนโลยททนสมยเขามาในการสบสวนสอบสวน การฝกอบรมใหมความรเกยวกบคดรปแบบใหม ๆ การจดจางผเชยวชาญมาทางานหรอใหการฝกอบรมแกบคลากร การพฒนามาตรฐานการยตรรมใหสอดคลองกบกฎหมายระหวางประเทศ การเปดใหมชองทางและกระบวนการมสวนรวมและตรวจสอบ รวมทงการทตองชดเชยความเสยหายจากความผดพลาดในกระบวนการยตธรรม นอกจากน คาใชจายในกระบวรการยตธรรมทสงมาก ยงเปนการจากดโอกาสของคนยากจนในการเขาถงกระบวนการยตธรรมอกดวย

-18-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

ประสทธภาพของกระบวนการพจารณาคดลดลง เพราะจานวนบคลากรไมสมพนธกบคดทเพมขน เนองจากมจานวนคดเขาสศาลจานวนมาก และในแตละปมจานวนคดทพจารณาเสรจสนเปนสดสวนนอยมาก เมอเทยบกบจานวนคดทเขาสศาล ทาใหเกดคดคางสะสมแตละปจานวนมาก เชน คดยดทรพยและลมละลาย กรมบงคบคดรายงานวา ในป 2549 มคดยดทรพยคาง 41,548 เรอง และคดลมละลายคงคาง 43,176 เรอง สาเหตหลกททาใหคดคงคางจานวนมาก คอ จานวนบคลากรทไมสอดคลองกบปรมาณงานทเพมขน โดยเฉพาะศาลลมละลายทประสบปญหาขาดแคลนผพพากษาศาล โดยป 2542 มจานวนผพพากษาตอจานวนคดเทากบ 1 คน ตอ 100 คด แตในป 2548 มสดสวนเพมขนเปน 1 คน ตอ 533 คด ทาใหตองใชเวลาในการพจารณาคดมากขน

(3) ผดอยโอกาสและคนยากจนยงไมสามารถเขาถงกระบวนการยตธรรมอยางเทาเทยม เนองจากคนยากจนและผดอยโอกาสไมสามารถปฏบตตามหลกเกณฑและเงอนไขในขนตอนของกระบวนการยตธรรม เชน ในขนตอนการฟองรอง การประกนตว การสบสวน ฯลฯ ซงมหลกทรพย หรอบคคลเปนผคาประกนจงตองถกคมขงทง ๆ ทยงไมมคาพพากษาถงทสดวาทาความผดจรงหรอไม

(5.3) กฎหมายแพง – พาณชยและกฎหมายมหาชนยงมการดาเนนงานทแยกสวนเฉพาะตว คดความทมลกษณะคาบเกยวกนระหวางการใชกฎหมายหลายฉบบ ไมสามารถดาเนนการใหเสรจสนภายในกฎหมายฉบบเดยว ผเสยหายตองดาเนนการฟองรอง โดยตองแยกคดความออกเปนกรณ ๆ ไปทงทเปนคดเดยวกน

(6) การปราบปรามคอรรปชนของไทยยงไมเขมแขง ดชนการบรหารจดการทดทจดทาโดยธนาคารโลกระบวาภาพลกษณการควบคมคอรรปชนของไทยยงไมเขมแขง ทาใหระดบคะแนนลดลงจาก 6.39 ในป 2548 เหลอ 5.9 ในป 2549 และ 5.4 ในป 2550 เนองจากผแสวงหาประโยชนจากรฐไดเปลยนวธการทจรตทซบซอนและแนบเนยน ทาใหเกดวาทะ “การคอรปชนเชงนโยบาย” รวมทงการมผลประโยชนทบซอนเกดขน การประเมนดงกลาวสอดคลองกบดชนภาพลกษณการคอรรปชน (Corruption Perception Index) ขององคกรความโปรงใสนานาชาต (Transparency International) ทระบวาดชนภาพลกษณการคอรรปชนของไทยทดขนจาก 3.2 คะแนน ในป 2545 มาอยท 3.8 คะแนนในป 2548 ไดลดลงเหลอ 3.6 คะแนนในป 2549 และ 3.3 คะแนนในป 2550 อยในระดบตากวาสงคโปรและมาเลเซย ซงเปนประเทศเพอนบานในกลมอาเซยน

-19-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

ตารางท 16 ดชนภาพลกษณการคอรรปชนของประเทศไทยและบางประเทศในเอเชย ระหวางป 2544 – 2550

ประเทศ ป 2544 ป 2545 ป 2546 ป 2547 ป 2548 ป 2549 ป 2550

สงคโปร 9.2 9.3 9.4 9.3 9.4 9.4 9.3

ญปน 7.1 7.1 7.0 6.9 7.3 7.6 7.5

เกาหลใต 4.2 4.5 4.3 4.5 5.0 5.1 5.1

มาเลเซย 5.0 4.9 5.2 5.0 5.1 5.0 5.1

ไทย 3.2 3.2 3.3 3.6 3.8 3.6 3.3

เวยดนาม 2.6 2.4 2.4 2.6 2.6 2.6 2.6

ฟลปปนส 2.9 2.6 2.5 2.6 2.5 2.5 2.5

อนโดนเซย 1.9 1.9 1.9 2.0 2.2 2.4 2.3

ทมา : Corruption Perception Index : CPI, Transparency International : TI

หมายเหต : คะแนนมคา 0 – 10 ถาไดคะแนน 10 หมายถง การคอรรปชนตาหรอการบรหารงานของเจาหนาทเปนไปอยางโปรงใส

(6.1) ภาพลกษณของการจายเงนโดยมชอบของประเทศไทยในป 2550 สงขนใน 5 รปแบบจาก 7 รปแบบ World Economic Forum (WEF) รายงานผลสารวจความเหนของผบรหารองคกร (Chief Executive Office : CEO) และผบรหารระดบสงจากธรกจเอกชนในไทยวา การจายเงนโดยมชอบ 7 ลกษณะ โดยในป 2549/2550 เพมสงขนถง 5 รปแบบ ไดแก ดานการจายเงนโดยมชอบเพอใหไดสญญาโครงการลงทนของรฐ ดานการใหไดรบอนญาตนาเขา - สงออกสนคา ดานการเออประโยชนในการพจารณาคด ดานการจายภาษประจาป และดานการใหไดรบบรการสาธารณปโภค

ตารางท 17 ภาพลกษณของการจายเงนโดยมชอบของประเทศไทย ระหวางป 2544 - 2549

ประเดนการจายเงนโดยมชอบ 2544/45 2545/46 2546/47 2547/48 2548/49 2549/50 แนวโนม

1. การใหไดสญญาโครงการลงทนของรฐ 3.7 3.8 4.1 4.3 4.5 3.9

2. การใหไดรบอนญาตนาเขา-สงออกสนคา 3.7 4.3 4.3 4.1 4.8 4.2

3. การใหการกาหนดนโยบายเออประโยชนสวนตว - 4.3 4.4 4.1 - 4.2

4. การเออประโยชนในการพจารณาคด - 4.7 5.0 4.7 5.2 4.8

5. การเลยงการจายภาษประจาป 4.2 4.8 5.1 5.2 5.4 4.7

6. การใหไดรบเงนก 4.6 5.1 5.3 5.3 - -

7. การใหไดรบบรการสาธารณปโภค 4.7 5.5 5.8 5.8 5.6 5.2

ทมา : World Economic Forum 2544-2550

หมายเหต : คะแนนมาก แสดงวา มการคอรรปชนนอย คะแนนนอย แสดงวา มการคอรรปชนมาก

-20-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(6.2) การทจรตเกดขนกวางขวาง มรปแบบหลากหลายซบซอนมากขน และรวมมอกนในลกษณะเครอขาย ในปจจบนการทจรตมการเปลยนแปลงจากการประพฤตทผดกฏหมายไปสการปฏบตทไมสามารถเอาผดทางกฎหมายได หรอเอาผดไดยาก การทจรตจงมการเปลยนแปลงรปแบบซบซอนมากขน และมกระบวนการรวมมอของกลมนกการเมอง ขาราชการ และนกธรกจทงในและนอกประเทศใชอานาจรฐแสวงหาผลประโยชนในรปแบบตาง ๆ ผานการกาหนดนโยบาย การใชอานาจภายใตตาแหนงหนาทเปนตน ทงนคณะกรรมการวสามญพจารณาสอบสวนและศกษาเรองกบการทจรตของวฒสภาไดมการแบงกรณของการทจรตคอรรปชนออกเปน 5 ประเภท ไดแก การทจรตเชงนโยบาย การทจรตตอตาแหนงหนาทราชการ การทจรตในการจดซอจดจาง การทจรตในการใหสมปทาน และการทจรตโดยการทาลายระบบตรวจสอบอานาจรฐ ซงจากการดาเนนการตรวจสอบของคณะกรรมการปองกนการทจรตและประพฤตมชอบไดตดสนวานกธรกจ นกการเมองททาความผดมจานวนสงขนทกป จาก 21 คด ในป 2543 เพมเปน 69 คดในป 2545 สวนป 2546 มคดเพมเปน 115 คดหรอเพมเปนรอยละ 66.7

(6.3) กลไกตรวจสอบเพอปองกนการทจรตคอรรปชนยงอยในชวงเรมตนการพฒนา และยงไมเขมแขงเพยงพอตอการปองกนการทจรต

(1) กลไกการตรวจสอบการทจรตประพฤต มชอบมหลากหลายแตบทบาทยงจากด

คณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต (ป.ป.ช.) รฐธรรมนญกาหนดใหคณะกรรมการ ป.ป.ช. เปนองคกรอสระภายใตรฐธรรมนญมหนาทปองกนและปราบปรามการทจรต รวมถงการตรวจสอบทรพยสนของผดารงตาแหนงทางการเมองและเจาหนาทของรฐ แตคณะกรรมการ ป.ป.ช. มภาระหนาทจานวนมาก ทาใหบคลากรทมอยมไมเพยงพอทจะตรวจสอบทรพยสนและหนสนใหแลวเสรจในปนน ๆ จงมงานเหลอคางเพอรอการตรวจสอบจานวนมาก เชน ณ ป 2546 มจานวนคดรบไวพจารณา 7,140 คด ทตดสนแลว และยกคารอง 1,306 คด และมคดทอยระหวางดาเนนการถง 5,834 คด เปนตน

กลไกตรวจสอบถวงดลนอกภาครฐ เชน สอ NGO ยงอยในระยะเรมตน การดาเนนงานยงมขอบเขตจากดเฉพาะในบางประเดน เชน การตรวจสอบเรองสขภาพและสงแวดลอม ในขณะทภาคนกวชาการ กลมสถาบน/วชาชพยงไมมความถนดในการขบเคลอน ทาใหประเดนการทจรตท มความสาคญไมไดนาไปขยายผลเทาทควร รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 จงไดบญญตการเพมอานาจการตรวจสอบขององคกรอสระ และภาคประชาชนมากยงขนไวในหลายมาตราโดยคาดหวงวาจะทาใหสามารถลดกรทจรตประพฤตมชอบใหเหลอนอยทสด

-21-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

ภาคประชาชน มบทบาทตรวจสอบการคอรรปชนมากขน รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 (มาตรา 164 และ มาตรา 271)ไดใหสทธเสรภาพแกประชาชนผมสทธเลอกตงจานวนไมนอยกวา 20,000 คน มสทธเขาชอรองขอตอประธานวฒสภาเพอใหวฒสภามมตถอดถอนผดารงตาแหนงทางการเมองและตาแหนงอน ๆ ทมพฤตการณรารวยผดปกตสอไปในทางทจรตตอหนาทตามมาตรา 303 รวมถงยงมสทธเขาชอขอรองตอประธานรฐสภาเพอใหรฐสภาพจารณากฎหมายตามทประชาชนเสนอไดอกดวย ดงนน ผลการสารวจเรองสทธเสรภาพทางการเมอง และสทธเสรภาพของประชาชนของหนวยงาน Freedom House พบวา ไทยมสทธทางการเมองทอสระกวาประเทศอนๆ ในอาเซยน โดยชวงป 2542 - 2547 ไทยมอสระในทางการเมองเพมมากขน สวนเสรภาพภาคประชาชนของไทย กจดวามอสระในบางสวน

(2) กลไกการตรวจสอบยงขาดการทางานในลกษณะเครอขายทมความเขมแขง ผลจากการประกาศใชรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2540 ททาใหเกดองคกรอสระททาหนาทตรวจสอบเพมขน อาท ศาลรฐธรรมนญ ศาลปกครอง สานกงานการตรวจเงนแผนดน สานกงานคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตแหงชาต และคณะกรรมการการเลอกตง อยางไรกตาม กระบวนการทางานยงมความลาชา เนองจากปรมาณงานทมจานวนมาก และขาดการทางานในลกษณะเชอโยงเปนเครอขายรวมกบองคกรตรวจสอบอน ๆ สอมวลชน ภาคประชาชน นกวชาการ และองคกรวชาชพอน ๆ นอกจากนน บางครงการปฏบตงานถกแทรกแซง ทาใหขาดอสระและความตอเนองในการปฏบตงาน สงผลใหการปฏบตงานขาดประสทธภาพและไมสามารถบรรลไดตามเจตนารมณ

3 แนวโนมการเปลยนแปลงทสาคญทมผลกระทบตอการบรหารจดการทดในสงคมไทย

จากการวเคราะหการเปลยนแปลงทสาคญ ๆ ทงทางดานเศรษฐกจและสงคมทมผลกระทบตอการพฒนาระบบบรหารจดการทดของไทยในป 2550 มดงน

3.1 การเตบโตของระบบเศรษฐกจของประเทศทกาวสประเทศทมรายไดระดบปานกลางจะทาใหกลมคนชนกลางมจานวนเพมขน ซงจะสงผลตอการพฒนาประชาธปไตยแบบมสวนรวมและธรรมาภบาลมากขน สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ประมาณการวา ผลการพฒนาประเทศในอก 20 ปขางหนามแนวโนมจะขยายตวในอตราเฉลยรอยละ 3 - 7 ตอป ซงจะสงผลใหมลคาผลตภณฑมวลรวมภายในประเทศ ณ ราคาคงทเพมขนจาก 4,244,607 ลานบาท ในป 2550 เปน 12,928,461 ลานบาท ในป 2570 วถชวตความเปนเมองและกลมคนชนกลางเพมขนมาก คนเหลานจะมจตสานกประชาธปไตยเพมมากขน เพราะคนกลมนจะมระดบรายไดเพยงพอตอการดารงชวตอยในสงคมอยางไมเดอดรอนจะทาใหสามารถใหความสนใจตอปญหาของสวนรวม พรอมตอการปฏบตทเปนประโยชนตอสาธารณะ และถอเปนหนาททพงปฏบต เชน การจายภาษอยางถกตอง เปนตน นอกจากนกลมทนหรอกลมนกธรกจไดเขามามบทบาททางการเมองในระดบชาตและทองถนเพมขนและสามารถกาหนดนโยบายจดสรรทรพยากรของประเทศเออประโยชนกบกลมตนเองมากขน

-22-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

3.2 ทศทางการพฒนาเศรษฐกจทตองรวมมอกนระหวางประเทศไดผลกดนใหไทยตองปรบปรงกฎระเบยบ และแนวปฏบตตางๆ ใหเออตอการสรางความเปนธรรมและความโปรงใสมากขน

(1) ประเทศไทยมระบบเศรษฐกจแบบเปด และใหความสาคญกบการสรางความรวมมอทางเศรษฐกจกบนานาประเทศมากขน โดยเขารวมเปนสมาชกความรวมมอระหวางประเทศหลายองคกร เชน GMS, IMT – GT, ACMECS, BIMSTEC เปนตน จงสงผลใหการดาเนนกจกรรมทางเศรษฐกจของประเทศมความเกยวของกบกฎหมายของชาตและอนสญญาสากลทเกยวของหลายฉบบ ซงกฎ ระเบยบ ขอบงคบ และขอกาหนดตาง ๆ ลวนเปนกรอบ แนวทางทสนบสนนการปฏบตตามหลกธรรมาภบาล ทภาครฐและภาคเอกชนไทยจะตองถอปฏบตอยางเครงครด รวมทง การพฒนาการเมองใหมเสถยรภาพจะเปนปจจยสาคญทผลกดนการพฒนาธรรมาภบาลของประเทศใหกาวทนกระแสการเปลยนแปลงของโลก

(2) กฎระเบยบทเออตอการกระจายความเปนธรรมไดรบการปฏบตในสากลมากขน ประเทศทพฒนาแลวจะมกฎระเบยบทสรางความเปนธรรมในสงคม เชน ภาษมรดก และภาษกาวหนาสาหรบราคาบานพกอาศย เปนตน ซงจะเปนปจจยใหประเทศไทยปฏบตตามและจะสงผลใหสามารถควบคมการใชชวตทฟมเฟอยหรหราเกนความจาเปนและเปนการกระจายรายไดใหถงมอประชาชนทกหมเหลาอยางทวถงยงขน

(3) มกฎระเบยบทเปนเงอนไขใหภาคธรกจเอกชนหนมาใหความสาคญกบความรบผดชอบตอสงคม เชน ระเบยบของกรรมการตลาดหลกทรพย มาตรฐานสากลในเรองความรบผดชอบตอสงคม หรอ “ISO 26000” ทกาลงมการพฒนาในระดบนานาชาต และจะมผลบงคบใชในป 2552 มความครอบคลมหลายมต ทงในดานความใสใจตอสงแวดลอม การไมละเมดสทธมนษยชน การปฏบตตอแรงงานอยางเปนธรรม การบรหารธรกจโดยยดหลกคณธรรม จรยธรรม โปรงใส เคารพกฎเกณฑ ดาเนนธรกจดวยความเปนธรรม ไมเอาเปรยบผบรโภค และรวมพฒนาสงคม จะเปนแรงผลกดนใหธรกจเอกชนตนตวในการพฒนาใหเปนบรรษทภบาลอยางกวางขวาง

(4) มความรวมมอและพนธกรณระหวางประเทศทางดานสงแวดลอมซงประเทศตางๆ รวมทงประเทศไทยตองปฏบตตาม ทสาคญเชนพนธกรณของพธสารคารตาเฮนาวาดวยความปลอดภยทางชวภาพ อนสญญาบาเซลวาดวยการควบคมการเคลอนยายขามพรมแดนของเสยและการกาจด และการอนวตอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ และพธสารเกยวโต ความรวมมอในการปองกนและแกไขหมอกควนและไฟปาอนภมภาคแมนาโขง รวมทงขอตกลงอาเซยนเรองมลพษจากหมอกควนขามแดน เปนตน

-23-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

3.3 การขยายโอกาสทางการศกษาอยางกวางขวางสงผลใหประชาชนจะมพนฐานการศกษาสงขนทาใหมอสระในความคด วเคราะห และออกเสยงเพอใชสทธอนพงมตามรฐธรรมนญ เนองจากนโยบายขยายโอกาสทางการศกษาของรฐบาลทดาเนนการมาอยางตอเนองตงแตป2533จนถงปจจบนทาใหประชาชนไทยมระดบการศกษาสงขนอยางตอเนอง พลเมองทมระดบการศกษามากขนจะเกดความตระหนกและตนตวในสทธ เสรภาพ และเขามสวนรวมทางการเมอง ตลอดจนจะเกดคานยมใหม ๆ มากขน เชน ความเปนธรรม สทธมนษยชน เปนตน ความกาวหนาดานการศกษา ระบบขอมลขาวสาร และเทคโนโลย ทสามารถเขาถงกลมผบรโภคไดอยางรวดเรวและกวางขวางมากยงขน ทาใหฝายการเมองตองปรบปรงนโยบายและคณภาพของคนใหกาวทนตอกระแสการเปลยนแปลง ความคด ความตองการของประชาชน

3.4 ความเขมแขงของชมชน และองคกรปกครองสวนทองถนเรมขยายตวและมบทบาทในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมมากขนนน จะเปนกลไกสาคญในการสรางวฒนธรรมประชาธปไตยและวฒนธรรมธรรมาภบาลในระดบฐานราก

(1) ภาครฐใหการสนบสนนทงดานนโยบายและงบประมาณอยางตอเนองเพอสรางชมชนใหเขมแขง ในขณะท ภาคสวนตางๆ ใหการยอมรบความเขมแขงของชมชนเปนทงวธการและเปาหมายของการพฒนา ทจะนาพาใหเกดการพฒนาอยางยงยนและเกดความอยเยนเปนสขของสงคมไทย ประกอบกบรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย ไดเปดโอกาสใหชมชนมสทธพฒนามากขน การพฒนาชมชนอยางกวางขวางมสวนชวยดแลทรพยากรธรรมชาต การพฒนาเศรษฐกจในระดบฐานราก การดแลผดอยโอกาส และผสงอายในชมชนเปนการรองรบสงคมไทยทเปนสงคมผสงอายและการอนรกษฟนฟทรพยากรธรรมชาตใหอดมสมบรณ การตระหนกถงสทธของประชาชน และการมสวนรวมของประชาชนในทกภาคสวนจะชวยเสรมสรางความเขมแขงของกลไกตรวจสอบ ซงนบวาเปนการวางรากฐานการพฒนาประชาธปไตยและธรรมาภบาลในสงคมไทย

(2) กระแสประชาธปไตยในสงคมโลกใหความสนใจในเรองประชาธปไตยแบบมสวนรวม ทมงเนนการใหประชาชนมสวนรวมในการเมองและการบรหารทงในระดบทองถนและระดบชาต เนนการกระจายอานาจในการตดสนใจและการจดสรรทรพยากรตาง ๆ ในระหวางประชาชนทกกลมใหเทาเทยมกน เปนโอกาสเสรมสรางความเขมแขงใหกบชมชนพฒนาทองถนและการกระจายอานาจ การเคารพสทธ ภมปญญาและวฒนธรรมทองถน

3.5 รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยเปนตวเรงใหระบอบประชาธปไตยแบบมสวนรวมของประชาชน ชมชน ทองถนขยายตวเพมขนตามลาดบ เนองจากมบทบญญตหลากหลายทสนบสนน อาท

(1) คมครอง สงเสรมและขยายสทธเสรภาพของประชาชนอยางเตมท ตลอดจนเปดโอกาสการมสวนรวมของประชาชน ภาคประชาชนจะมพลงอานาจในการตอรองการจดสรรอานาจทางการเมองและจดสรรทรพยากรของประเทศมากขน มการเตบโตของความเปนเมอง การเตบโตทางเศรษฐกจ และรายไดของประชาชนทสงขน

-24-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(2) กระจายอานาจให อปท. เปนอสระในการพฒนาเศรษฐกจ สงคม และทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอม ตลอดจนยกระดบคณภาพชวตของประชาชนในทองถนใหสงขน

(3) สงเสรมสทธชมชนในการอนรกษฟนฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถน รวมทง ทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ

(4) ลดการใชอานาจรฐและขจดการใชอานาจอยางไมเปนธรรม ทาใหการเมองมความโปรงใส มคณธรรมและจรยธรรม ทาใหระบบตรวจสอบมความเขมแขง และทางานไดอยางมประสทธภาพ

3.6 กลไกทางกฎหมายเออตอการพฒนาการเมองและราชการใหมความโปรงใส และจรยธรรมมากขน

การเมองภายใตระบอบประชาธปไตยจะมเสถยรภาพมากขน เนองจากการใชกาลงในการเปลยนแปลงการเมองการปกครองไมเปนทยอมรบในนานาอารยะประเทศ และพลงประชาชนทไดเรยนรวาการใชกาลงในการเปลยนแปลงไดกอใหเกดความเสยหายตอประเทศอยางมหาศาล ประกอบกบรฐธรรมนญไดวางกลไก และกตกาใหการเมองและราชการมความโปรงใส และมจรยธรรม คณธรรม คอ

(1) การตดตามตรวจสอบจะมประสทธภาพมากขน เนองจากมสถาบน/องคกรอสระทมหนาทตดตามเฝาระวงโดยตรง รวมทงความกาวหนาทางเทคโนโลยและระบบขอมลขาวสาร ทาใหจตสานกความรบผดชอบในการตรวจสอบทงทางดานกฎหมาย การเมอง และการเงน มประสทธภาพและความโปรงใสเพมมากขน

(2) จรยธรรมทางการเมองของทกภาคสวนและเจาหนาทของรฐในสงคมจะมจตสานกสงขน เนองจากคนไทยจะไดรบการศกษาและไดเรยนรวถทางการเมองในทกระดบ ทงจากประวตศาสตรและวฒนธรรมของนกการเมอง รวมทงภาคสอสารมวลชนจะเปนเครองมอสาคญในการสรางเผยแพรความรและตรวจสอบจรยธรรมของนกการเมองและกลมผลประโยชนตาง ๆ มากขน เนองจากรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 กาหนดใหมการดาเนนการเกยวกบจรยธรรมของผดารงตาแหนงทางการเมองและเจาหนาทของรฐตาม มาตรา 279 วรรคสามและ มาตรา 280 และมการขบเคลอน โดย

(2.1) ผตรวจการแผนดนไดจดทาระบบหลกเกณฑ วธดาเนนการเกยวกบจรยธรรมของผดารงตาแหนงทางการเมองและเจาหนาทของรฐ ซงขณะนสานกงานผตรวจการแผนดนไดกาหนดมาตรฐานจรยธรรมประกอบดวยคานยมหลก 9 ประการ ไดแก 1) การยดมนคณธรรมจรยธรรม 2) การมจตสานกทด ซอสตยสจรต รบผดชอบ 3) การยดถอผลประโยชนของประเทศชาตเหนอกวาประโยชนสวนตนและไมมผลประโยชนทบซอน 4) การยนหยดทาในสงทถกตอง เปนธรรม และถกกฎหมาย 5) การบรการประชาชนดวยความรวดเรว มอธยาศย และไมเลอกปฏบต

-25-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

6) การใหขอมลขาวสารแกประชาชนอยางครบถวน และไมบดเบอนขอเทจจรง 7) การมงผลสมฤทธของงาน รกษามาตรฐาน มคณภาพ โปรงใสและตรวจสอบได 8) การยดมนในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข และ 9) การยดมนในหลกจรรยาวชาชพขององคกร และไดแจงเวยนใหหนวยงานตาง ๆ นาไปประกอบการจดทาประมวลจรยธรรมของขาราชการแตละประเภทใหแลวเสรจภายในวนท 24 สงหาคม 2551

(2.2) สานกงาน ก.พ. ไดนามาตรฐานจรยธรรมสาหรบ ผดารงตาแหนงทางการเมองและเจาหนาทของรฐทประกอบดวยคานยมหลก 9 ประการดงกลาว และการรกษาจรรยาขาราชการตามมาตรา 79 และมาตรา 80 ของพ.ร.บ.ระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ. 2551 มาเปนกรอบแนวคดในการจดทารางประมวลจรยธรรมและจรรยาขาราชการพลเรอนเสรจเรยบรอยแลว ซงจะนาเสนอคณะรฐมนตรใหความเหนชอบ เพอใชกบขาราชการพลเรอน พนกงานราชการ และลกจางในสงกดราชการพลเรอนตอไป

(2.3) พ.ร.บ.สภาพฒนาการเมอง พ.ศ. 2551 กาหนดใหสภาพฒนาการเมองมอานาจหนาทหลกคอ (1) เสรมสรางวฒนธรรมอนดทางการเมอง วถประชาธปไตย และสงเสรมการมสวนรวมของประชาชนในทางการเมองและการปกครองในระบอบประชาธปไตยอนมพระมหากษตรยทรงเปนประมข (2) สงเสรมการพฒนาศลธรรม คณธรรมและจรยธรรม และประสานงานกบผตรวจการแผนดน สถาบนการเมอง องคกรตามธรรมนญ ใหมการปฏบตตามมาตรฐานทางจรยธรรมและประมวลจรยธรรมใหเกดผลเปนรปธรรม และ (3) สงเสรมและพฒนาใหประชาชนมความเขมแขงในทางการเมอง

(2.4) พ.ร.บ. มาตรการของฝายบรหารในการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ. 2551 ไดกาหนดใหคณะกรรมการปองกนและปราบปรามการทจรตในภาครฐตองมตวแทนภาคประชาชนรวมไตสวน (มาตรา 33) มาตรการคมครองพยาน ใหรางวลตอบแทนพลเมองด มาตรการจดยายหนวยงานใหกบพยานทเปนขาราชการ และการกนเปนพยาน เพอใหการดาเนนงานปองกนและปราบปรามการทจรตในภาครฐใหมประสทธภาพ ตอบแทนผทาความด และปองกนความปลอดภยแกพยานมากยงขน

(3) กฎหมายแพงและพาณชย และกฎหมายมหาชนไดรบการปรบปรงแกไข เพอใหสามารถพจารณาคดทางแพงทมผลกระทบตอประชาชนทวไปไดในคราวเดยวกนโดยไมตองแยกพจารณาโดยใชกฎหมายทละฉบบ เพออานวยความยตธรรมและความสะดวกตอประชาชน

3.7 กระแสการผลกดนใหมการปฏรปและการจดการระบบเศรษฐกจโลกนาไปสการกาหนดกตกาทตองยดหลกธรรมาภบาลรวมกน โดยองคกรระหวางประเทศทมบทบาทในดานการเมองและความมนคงของโลกมากขน และมบทบาทในการผลกดนขอตกลงระหวางประเทศตาง ๆ เชน ดานการคาเสร ดานสทธมนษยชน ดานการปองกนอาชญากรรม และดานการ

-26-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

ทจรตคอรรปชน สภาวะโลกรอน (Global Warning) ขอบงคบของ WTO ฯลฯ ไปสประเทศสมาชกอยางเอาจรงเอาจง จะเปนปจจยผลกดนใหสงคมโลกตระหนกและตนตวตอการดาเนนงานตามหลกธรรมาภบาล และการดแลการพฒนาใหเกดความสมดลไมทาลายทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม ตลอดจนไมคกคามสทธมนษยชนของมนษยชาต

3.8 ระบบเครอขายเทคโนโลยสารสนเทศสามารถถายทอดขอมลขาวสารไดกวางขวาง รวดเรว ประชาชนเขาถงขอมลขอเทจจรงไดมากขน การบดเบอนขอมลขาวสารทาไดยากสงผลตอความตนตวในสทธ เสรภาพ และเกดเครอขายความรวมมอในกระบวนการพฒนาประเทศ ในปจจบนทามกลางกระแสการเปลยนแปลงของโลกในยคโลกาภวตน โดยเฉพาะอยางยงความกาวหนาและสะดวกรวดเรวของเทคโนโลยการสอสารและถายทอดขอมลระหวางกนไดชวยเปนแรงกระตนใหประชาชนเกดการเรยนรและตนตว ตองการเขามามสวนรวมบรหารจดการประเทศมากขน ทาใหเกดความตองการสทธเสรภาพ คดคานการใชอานาจในทางทผดของรฐหรอผมอทธพลเพอหาประโยชนเขาตน เกดกลไกการตรวจสอบโดยสงคม ตอตานการผกขาดและรวบอานาจ สนบสนนการแขงขนกนอยางเปนธรรม มเหตมผล และใฝหาสนตภาพ และการพยายามปรบตวใหมความเปนประชาธปไตยมากขนเปนลาดบของสาธารณรฐประชาชนจน ความตองการเหลานของประชาชนคอพลงรวมทจะชวยสรางโอกาสในการ “ปฏรปการเมองไทย” ใหเปนกลไกอนสาคญในการพฒนาประเทศอยางสมดล ชอบธรรม ยตธรรม โปรงใส และตรวจสอบได

3.9 การปรบบทบาทของราชการสวนกลาง และภมภาคยงไมเออตอการกระจายอานาจของสวนทองถน ราชการไดรบการปฏรปเพอเพมประสทธภาพ ลดขนาด และสรางความโปรงใสมากขน แตการปรบเปลยนบทบาทยงไมเออตอแนวโนมการกระจายอานาจสทองถนทกาวหนาเพมขนเรอยๆ โดยเฉพาะอยางยงการม พรฎ.วาดวยหลกเกณฑและวธการจดทาแผนพฒนาและงบประมาณของจงหวดและกลมจงหวด พ.ศ. .... ทจะนาเสนอคณะรฐมนตรประกาศบงคบใชในเรว ๆ นนน จะเปนปจจยเสรมใหราชการสวนภมภาคมความเขมแขง และมบทบาทในการพฒนาเศรษฐกจ และสงคมของชมชนทองถนเพมขนจนอาจเกดความซาซอนกบสวนทองถน

3.10 ระบบพวกพองและการตอบแทนบญคณยงคงเปนอปสรรคขดขวางการเสรมสรางธรรมาภบาล แมวารฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 จะมบทบญญตทจะทาใหการเมอง การบรหารจดการมความโปรงใส ตรวจสอบได รวมทง กระจายอานาจทางการเมอง การปกครอง และการเงนการคลง แตโดยพนฐานของสงคมไทยยงคงมวฒนธรรมทอปถมภกนในหมพวกพองและการตอบแทนบญคณทฝงรากลกในสงคมไทย ประกอบกบความไมเขาใจและไมสามารถแยกแยะผลประโยชนสวนตวออกจากตาแหนงหนาทหรอประโยชนสาธารณะ การปฏบตหนาทหรอการใชอานาจขนอยกบความสมพนธระหวางบคคลคอนขางมาก ยดตวบคคลมากกวาหลกการ นยมระบบอานาจนยมมากกวาความเปนเหตผลในระบอบประชาธปไตยจงทาใหไดนกการเมองทมปญหาดานคณภาพ คณธรรมทงในระดบประเทศ และระดบทองถน

-27-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

3.11 ประชาชนใหการยอมรบพฤตกรรมทจะเปนพนฐานไปสการทจรตในอนาคต อาท ระบบการจดเกบภาษทเออตอการเกดชองวางการกระจายรายไดระหวางคนรวยและคนจน เชน ภาษรายได ซงในทางปฏบตมกลไกทซบซอนทาใหผมรายไดมากแทนทจะตองเสยภาษมาก เปนลกษณะกาวหนาตามรายได แตมกฎ ระเบยบ ใหหลกเลยง ทาใหคนมรายไดสงกลบเสยภาษเทากนหรอบางทเสยภาษนอยกวาคนทมรายไดนอยทไมมความรดานกฎหมาย กฎระเบยบ และขาวสารขอมลตาง ๆ

4 ภาพอนาคตการบรหารจดการทดทมงหวงและตาแหนงการพฒนา

จากสถานะและแนวโนมการพฒนาประเทศในระยะยาวอก 20 ปขางหนานาไปสการกาหนดตาแหนงการพฒนา ทศทาง และแนวทางการพฒนาหลก ๆ ดงน

4.1 ภาพอนาคตทมงหวง

ประเทศไทยมการบรหารจดการทดบนพนฐานหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอนาไปสสงคมทมคณธรรม จรยธรรม การเมองมเสถยรภาพ การบรหารภาครฐมความโปรงใส เปนธรรม และเออตอการกระจายผลประโยชนการพฒนาอยางเปนธรรม โดยภาคทกภาคสวนเขามามสวนรวมในการพฒนาอยางแทจรง

4.2 ตาแหนงการพฒนาดานการบรหารจดการทด

การบรหารจดการประเทศ เพอสรางประเทศไทยใหสนตสขอยางยงยนนน จะตองตงอยบนพนฐานทมนคงเปนทยอมรบของคนสวนใหญในสงคม รวมถงผดอยโอกาส และผยากจน มกระบวนการจดสรรทรพยากรตางๆ ทเปนธรรมตอคนในสงคม มการจดการระบบเศรษฐกจทมประสทธภาพ ประสทธผล ลดการผกขาด โดย

ประเทศไทยจะมการพฒนาดานการบรหารจดการทดใหอยในกลมประเทศผนารอยละ 25 แรกของโลกในป 2570 (ป 2550 ไทยอยในกลมรอยละ 50 แรก) ดงนน การพฒนาระบบการบรหารจดการประเทศตองใหความสาคญกบ

(1) ทกภาคสวนในสงคมมส วนร วมในการบรหารจดการประเทศ (Participation) อยางกวางขวางผานกระบวนการกระจายอานาจสทองถน การบรหารจดการประเทศตองเปนกระบวนการเปดใหภาครฐ ภาคธรกจเอกชน ภาคประชาสงคม หรอภาคประชาชนมสวนรวมผนกกาลงขบเคลอนสงคมรวมกน

(1.1) องคกรสวนทองถนเปลยนบทบาทจากหนวยบรการเปนหนวยพฒนาเศรษฐกจและสงคมของชมชน สามารถพงตนเอง และตดสนใจในกจการของตนเอง และทางานบนพนฐานการมสวนรวมของประชาชน เพอวางรากฐานการพฒนาประชาธปไตยและธรรมาภบาลในระดบรากฐานของสงคม

-28-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(1.2) ประชาชน/ชมชนมความเขมแขง สามารถเขารวมในการบรหารจดการประเทศและตรวจสอบภาครฐและการเมองไดอยางเขมแขงและตอเนอง

(1.3) ภาคราชการ/การเมองมขดความสามารถในการบรหารและบรการ และมความโปรงใสในกระบวนการตดสนใจ (Transparency) หนวยงานภาครฐและเอกชนมขดความสามารถในการใหบรการและประกอบกจกรรมทางเศรษฐกจ และการเมองทมความรเทาทนตอกระแสการเปลยนแปลงภายใตกรอบของ กฎ ระเบยบและวธปฏบตตามแนวทางการบรหารจดการทดและมความเปนสากลมากขน มความโปรงใสเพอปองกนการทจรตและนาผลประโยชนของสวนรวมไปเปนของตนและพวกพอง

(1.4) นกธรกจ/ผประกอบการภาคเอกชน มความรบผดชอบสงในการรกษาผลประโยชนของสงคมและผลกระทบทจะเกดขนตอสงแวดลอมทงในระดบชมชน ประเทศ ภมภาคและระดบโลก

(1.5) สอ/นกวชาการ มเสรภาพในการตรวจสอบ สามารถเสนอขอเทจจรงอยางเปนอสระ สงเสรมกระบวนการเรยนรของประชาชน รวมทง มคณธรรม จรยธรรม และความรบผดชอบตอประชาชนสง

(2) ผ นา/ผบรหารในทกระดบในทกภาคสวนมจรยธรรมและมสานกรบผดชอบ (Accountability) ผนา/ผบรหารทมบทบาทในการบรหารจดการประเทศและทองถนทมผลตอการตดสนใจดาเนนการ หรอไมดาเนนการในเรองใดเรองหนงจะตองมความพรอมรบผดชอบตอการตดสนใจ โดยการพรอมรบการตรวจสอบ การวพากษวจารณ และการชแจงตอบคาถามใหสาธารณชนไดรบทราบรบรรวมกน และในกรณมผลเสยหายจากการตดสนใจตองพรอมปฏบตตามหลกเกณฑของระเบยบกฎหมายหรอขอปฏบตของสงคมเพอเปนการวางรากฐานดานจรยธรรมของสงคมใหสงขนจนเปนทยอมรบของสากล และลดปญหาขดแยงในสงคม

(3) การมกฎเกณฑทยตธรรมชดเจน (Fair legal framework and Predictability) และเปนทยอมรบของสากล โดยการจดสรร “สทธ” หรอประโยชนใหกบบคคล หรอกลมตาง ๆ จงตองมความชดเจน เปนธรรมไมเกดการปฏบตในลกษณะ 2 มาตรฐาน

(4) สงคมไทยสวนใหญยดวฒนธรรมประชาธปไตยในวถชวต โดยประชาชนมการเรยนรในทกระดบ ยอมรบฟงความคดเหนทหลากหลายและยดมนในสทธ-เสรภาพ การเคารพความเสมอภาค การเชอในนตธรรมหรอกฎหมาย และการฟงเสยงคนสวนใหญโดยคมครองคนสวนนอย รวมทง ยดมนแนวทางสนตวธในการแกไขปญหาความขดแยงของสงคม

-29-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(5) กลไกการตรวจสอบและการถวงดลอานาจ มอสระและความเขมแขง โดยเสรมสรางความรวมมอและการมสวนรวมของภาคประชาชนและชมชน ตลอดจนพฒนาขดความสามารถของบคลากรในการตรวจสอบการทจรตทมความซบซอน

5 ทศทางการพฒนาหลก

5.1 การเสรมสรางและพฒนาวฒนธรรมประชาธปไตยใหเกดขนเปนสวนหนงของวถการดาเนนชวตของประชาชนไทยในทกระดบ เพอหลอหลอมความรสก สรางทศนคต คานยม จตสานก ในการดาเนนชวตของประชาชนทกระดบตงแตระดบบคล ครอบครว ชมชนทองถนจนถงระดบประเทศใหมเหตมผล ยอมรบกตกาการอยรวมกน ตระหนกในสทธหนาทเสรภาพ การแกไขความขดแยงดวยสนตวธ

(1) รณรงคสรางกระบวนการเรยนร ปลกฝงจตสานก คานยมวฒนธรรมประชาธปไตยแกประชาชนทกระดบ ทกภาคสวน และทกสถาบน/หนวยงาน องคกรอยางตอเนองจรงจง สรางประชาชนและเยาวชนใหมจตสานกความเปนพลเมอง17 รจกสทธหนาท และความรบผดชอบตอส งคม สร างกล มแกนนาในระ ดบครอบครว ชมชน ส อ นกวชาการ สถาบนการศกษา ตลอดจนองคกรเครอขายตาง ๆ ทาหนาทเปนศนยกลางการรณรงคสรางและปลกฝงทศนคตและคานยมเกยวกบวฒนธรรมประชาธปไตยและธรรมาภบาลสนบสนนการสรางนวตกรรมและศกษาวจยทเกยวกบการพฒนาวฒนธรรมประชาธปไตยและธรรมาภบาลกบการดาเนนวถชวตของชมชนสงคมไทยทเหมาะสม

(2) พฒนาความเปนผนาประชาธปไตยในสงคมทกระดบใหเปนแบบอยางทดในสงคมไทยและกลไกสนบสนนการพฒนาวฒนธรรมประชาธปไตย โดยองคกรพฒนาตางๆ สภาพฒนาการเมองเปนแกนหลกรวมกบองคกรอน ๆ ทเกยวของดาเนนการสงเสรม สนบสนน และสรางกระบวนการสรางผนาประชาธปไตยในทกระดบ

(3) เสรมสรางบทบาทและพลงอานาจของภาคประชาชนมสวนรวมในกระบวนการพฒนาประเทศในทกระดบ โดยการเพมพนทสาธารณะทางสงคม และเปดโอกาสการมสวนรวมของประชาชนในการเมองการปกครองในทกระดบอยางสรางสรรคทงทางดานการบรหารพฒนาและการกาหนดนโยบายสาธารณะ ควบคกบการเสรมสรางโอกาสใหประชาชนมสทธเขารวมกาหนดและตดสนใจนโยบายสาธารณะทสงผลกระทบตอประชาชน รวมทง สทธในการถอดถอนผบรหาร/ผนาไดโดยตรง

17 พลเมอง คอ ผมศกดศร มความเทาเทยมกบผอน ไมปรารถนาไปครอบงาใครและไมตองการใหใครมาครอบงา บงการ หรออปถมภ

พลเมองไมใชไพรหรอราษฎร แตพลเมองจะเปนผทสนใจการปกครองตนเอง หรอมบทบาทในการมสวนรวมทางการเมอง การปกครอง สนใจตอสวนรวมและเขาใจวาการเมองเปนการสรางคณธรรม คณคาเพอผอนและเสยสละเพอสวนรวมดวย

-30-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

5.2 เสรมสรางความเขมแขง ความเปนอสระและความโปรงใสขององคกรปกครองสวนทองถนและชมชน เพอใหองคกรทองถนเปนหนวยงานหลกในการจดบรการสาธารณะและพฒนาแกไขปญหาทองถนใหสามารถพงตนเองทางเศรษฐกจได ดแลการพฒนาคนทกชวงวยตงแตแรกเกดจนถงวยชรา รกษาวฒนธรรมไทยทดงามและถายทอดสลกหลานอยางตอเนอง ชวยเหลอผดอยโอกาสในชมชนใหมคณภาพชวตทด และพฒนาทรพยากรธรรมชาตทเปนฐานการผลตและการดารงชวตของประชาชนในชมชน ตลอดจน เปนฐานสาคญในการสงเสรมและพฒนาประชาธปไตยในทองถน

(1) สรางองคกรปกครองทองถนใหดแลกนเองพงตนเองและตดสนใจในกจกรรมของทองถนดวยการมสวนรวมของประชาชน โดย

(1.1) ยกระดบองคกรปกครองสวนทองถนจาก “หนวยจดบรการสาธารณะเปนหนวยพฒนาชมชน/ทองถน” โดยการจดทากฎหมาย กฎระเบยบรองรบสทธขององคกรปกครองสวนทองถนทจะเปนอสระ สามารถดแลชวตความเปนอยของประชาชนในทองถน ตามเจตนารมณของรฐธรรมนญในเรองการวางแผนพฒนาเศรษฐกจ สาธารณปโภค สาธารณปการ และโครงสรางพนฐานของทองถน การบรหารงานบคคล การเงนการคลง การไดรบเงนอดหนน ฯลฯ โดยเปนกฎหมายในลกษณะสงเสรม (Positive Law) คอ การบญญตวา “องคกรปกครองสวนทองถนสามารถดาเนนการใด ๆ ไดยกเวน....”

(1.2) จดโครงสรางการบรหารงานขององคกรปกครองสวนทองถน วธการทางาน ระบบงบประมาณ แผนงาน/โครงการใหมระบบบรหารทยดหยน เปดชองทางใหมทางเลอกในการบรหารงานทองถนทมากกวารปแบบ “สภา” และ “ผบรหาร” (เชน องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล และ องคการบรหารสวนตาบล) โดยกาหนดองคกรปกครองสวนทองถนรปแบบพเศษบางประเภท สาหรบพนททมความจาเปนในการบรหารงานในรปแบบเฉพาะ

(1.3) ใชกลไกขององคกรปกครองสวนทองถนปพนฐานวฒนธรรมประชาธปไตยใหกบประชาชนและเยาวชน สรางความรความเขาใจแกเยาวชน ประชาชน และผบรหารทองถน โดยการจดทาหลกสตรเกยวกบการปกครองสวนทองถน การกระจายอานาจในโรงเรยนระดบประถมศกษา มธยมศกษา มหาวทยาลย เพอใหประชาชนทกคนมความรเรองการปกครองทองถนอนเปนรากฐานสาคญในการพฒนาประชาธปไตย สวนผบรหารทองถน และสมาชกสภาทองถน นน กควรจะยกระดบความรเกยวกบเรองการบรหารงานทองถน การดาเนนงานการพฒนา โดยการฝกอบรมในระดบประกาศนยบตร เพอเปนการรบประกนถงคณภาพ คณวฒ ของผบรหารทองถน และสมาชกสภาทองถน

-31-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(1.4) กาหนดกตกาทองคกรปกครองสวนทองถนตอง เปดชองทางใหประชาชนไดมสวนรวมในทกขนตอนนบตงแตไดรวมรบร จดทาแผน ตดตาม และตรวจสอบ การจดทางบประมาณจะตองปดประกาศใหประชาชนทราบ และเปดโอกาสใหประชาชนไดตงกระท เสนอขอบญญตทองถนซงเปนการออกกตการวมกนของคนในทองถน รวมทง การเปดโอกาสใหประชาชนลงชอถอดถอนผบรหารทองถนและสมาชกทองถนทมความประพฤตไมเหมาะสม เปนตน

(1.5) เตรยมความพรอมในการยกฐานะ “จงหวด” ทมความพรอมใหเปนองคกรปกครองสวนทองถนขนาดใหญ ตามมาตรา 78 ของรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 โดยกาหนดหลกเกณฑใหชดเจนวา “ความพรอม” หมายถงอะไร พจารณาจากอะไร และ เงอนไขความพรอมคออะไร ประชาชนในพนทตองเหนดวยในสดสวนเทาไร เพอใหโอกาสของประชาชน และ โอกาสของจงหวดในการพฒนาตนเอง

(1.6) กาหนดกลไกการกากบดแลองคกรปกครองสวนทองถนในรปของ “คณะกรรมการ” โดยกากบเทาทจาเปนและดาเนนการในทศทางทสงเสรมใหทองถน ชมชน และประชาชนมความเขมแขงเพมขน โดยการจดทามาตรฐานกลาง เพอใหองคกรปกครองสวนทองถนนาไปปฏบตไดดวยตนเองตามความเหมาะสมของแตละพนท

(1.7) ปรบเปลยนบทบาทของการบรหาราชการสวนกลาง สวนภมภาคใหมภารกจในลกษณะเปนผชวยเหลอ สนบสนน องคกรปกครองสวนทองถนใหสามารถดแลชวตความเปนอย/การทางาน การพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประชาชนในทองถน ภารกจดานการยตธรรม ดานบคลากร ดานความมนคง ความสมพนธระหวางประเทศ และการบรหารจดการทรพยากร ธรรมชาตและสงแวดลอมในภาพรวม

(2) เสรมสรางความเขมแขงของชมชน/ประชาชน/ประชาสงคมใหสามารถแกไขปญหาตนเองรวมกบองคกรปกครองสวนทองถน

(2.1) สงเสรมความรความเขาใจในเรองการบรหารจดการทดของชมชน และเสรมสรางประชาธปไตยในชมชน โดยใชองคกรสภาชมชนเปนแกนหลก ตลอดจนสงเสรมการมสวนรวมของประชาสงคมในการตรวจสอบตางๆ ของชมชน และสรางการยอมรบบทบาทชมชนในกระบวนการพฒนา

(2.2) สงเสรมสทธชมชนในการอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณภมปญญาทองถน รวมทงทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ พรอมทง พฒนาความรของประชาชน ผนาทองถนชมชนใหพรอมรบบทบาทการพฒนาทจะมมากขน

(2.3) สงเสรมใหชมชนมสวนรวมในการกาหนดนโยบายและวางแผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมทงในระดบชาตและระดบทองถน (อปท.) การตดสนใจทางการเมอง การจดทาบรการสาธารณะ การตรวจสอบการใชอานาจรฐทกระดบ การรวมตวกนในลกษณะเปนเครอขาย

-32-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

5.3 สรางภาคราชการทมประสทธภาพ ลดการบงคบควบคม คานงถงความตองการของประชาชนและทางานรวมกบทองถน/ชมชน เพอสนบสนนภาคเอกชนในการรวมมอทางเศรษฐกจและสงคมกบประเทศตางๆ และอนภมภาค รวมทงขดความสามารถในการแขงขนของผประกอบการไทยดวยการปรบบทบาทโครงสรางและกลไกการบรหารจดการภาครฐทงในสวนกลาง สวนภมภาค และสวนทองถน โดยมแนวทางทสาคญดงน

(1) ปรบบทบาทภาครฐจากผดาเนนงานเองไปสการอานวยความสะดวก รวมทงกระจายอานาจการตดสนใจใหชมชน ทองถนมากขน

(1.1) ปรบบทบาทจากผดาเนนการในทกสาขา เปนผอานวยความสะดวกใหแกภาคเอกชน ในกจกรรม/สาขาทเอกชนสามารถดาเนนไดด พรอมทงใหบรการแกภาคอนๆ

(1.2) ปรบบทบาทจากผกากบและควบคมอานาจการตดสนใจการพฒนาในดานตางๆ เปนผใหการสนบสนนการพฒนา โดยใชนโยบายสนบสนนและผอนคลายกฎระเบยบ

(1.3) ปรบการบรหารจากผสงการและกมอานาจการตดสนใจ เปนการสนบสนน เสรมสรางความเขมแขง และรบรองการมสวนรวมของการบรหารจดการสวนทองถน พรอมกบกระจายอานาจการตดสนใจ

(2) ปรบปรงโครงสรางภาคราชการใหคลองตวและมประสทธภาพ พฒนาระบบราชการทงสวนกลางและภมภาคใหมสมรรถนะสง และปรบโครงสรางระบบบรหารราชการใหคลองตว โดยกาหนดรปแบบการใหบรการทเหมาะสมกบภารกจ พฒนาคณภาพการใหบรการทรวดเรวทนสมย โปรงใส ลดกฎระเบยบทเปนอปสรรคและไมเออตอการกระจายผลประโยชนจากการพฒนาประเทศอยางเปนธรรม สงเสรมการบรหารงานเชงยทธศาสตรแบบบรณาการ

(3) ปรบโครงสราง กลไก และกระบวนการจดสรรทรพยากร เพอเพมบทบาทของภมภาคและทองถนในการจดบรการสาธารณะใหตรงกบสภาพปญหาและสอดคลองกบความตองการของประชาชนในแตละทองถน โดย

(3.1) ปรบปรงวธการจดสรรงบประมาณตามกฎหมายวาดวยวธการงบประมาณเพอใหการจดสรรงบประมาณลงไปสสวนภมภาค/จงหวด และสวนทองถน/องคกรปกครองสวนทองถนสามารถเสนอขอและใหไดรบการจดสรรงบประมาณไดโดยตรง และในระยะยาวควรจะตองกาหนดใหผบรหารองคบรหารสวนภมภาคตองผานกระบวนการเลอกตง และกาหนดใหมการเลอกผวาราชการจงหวดอยางเปนขนเปนตอน โดยเรมตนจากจงหวดทมความพรอมกอน

(3.2) ปรบกระบวนการบรหารพฒนาของหนวยราชการทกระดบ เพอเสรมสรางความเขมแขงของทองถน และชมชนภายใตหลกการทยดพนท - ภารกจ - การมสวนรวม โดยประสานความรวมมอพรอมกบปรบบทบาทหนวยงานในสวนกลางใหสนบสนนสวนราชการภมภาคภายใตสงกดใหดาเนนงานโดยยดพนท ภารกจ และการมสวนรวมกบประชาชนและสนบสนนองคกรปกครองสวนทองถนใหมากขน พรอมทงประสานงานเพอบรณาการทางานกบหนวยงานอนๆ ในพนทเดยวกนในลกษณะการทางานในแนวราบ การทางานเปนทม และประสานแผนงาน - แผนเงน - แผนคนอยางมบรณาการ

-33-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

5.4 เพมการมสวนรวมของภาคประชาชน/ประชาสงคมในการบรหารจดการประเทศใหเขมแขง ใหประชาชนมกระบวนการตรวจสอบและเขาถงอานาจการตดสนใจตามหลกการธรรมาภบาลในการพฒนาประเทศเพอสรางความเปนธรรม ถวงดลอานาจภาครฐและภาคเอกชนใหดาเนนงานอยางโปรงใส เปนธรรม และลดการทจรตประพฤตมชอบในการเมองภาคราชการ และเอกชนอยบนพนฐานของการยอมรบและการไววางใจกน โดย

(1) สรางโอกาสและปรบกระบวนการใหภาคภาคประชาชน/ประชาสงคมมสวนรวมในการบรหารจดการพฒนาประเทศทกระดบ โดยจดใหมกระบวนการสงเสรมการมสวนรวมรบรขอมล รวมคด รวมทา รวมกาหนดนโยบาย ยทธศาสตรการพฒนา สามารถเขาถงการกาหนดกตกา หลกการ และแผนงานโครงการของภาครฐทสงผลกระทบโดยตรงตอประชาชน ภายใตการเปดเผยขอมลทถกตอง ครบถวน และเพยงพอตอการรวมพจารณาตดสนใจของผมสวนไดสวนเสยในการดาเนนงานนโยบายแผนงานโครงการของภาครฐ

(2) สรางความเขมแขงใหประชาสงคมและชมชนใหเขมแขง และเพมบทบาทการมสวนรวมในการบรหารจดการประเทศมากขน เพอถวงดลอานาจภาครฐ ภาคธรกจเอกชนทมบทบาทสง โดย

(2.1) เรงรดการกอตงองคกรภาคสงคมตามรฐธรรมนญ เพอใหเปนองคกรแกนหลกทเปนอสระ มผแทนภาคนอกราชการ (ซงควรจะมาจากองคกรเครอขาย) เขามาถวงดลการใชอานาจของระบบราชการ เชน องคกรอสระดานสงแวดลอม องคกรอสระคมครองผบรโภค เปนตน โดยรฐจดสรรเงนอดหนน

(2.2) สงเสรมการรวมตวของประชาชนเปนองคกรและเครอขายตางๆ ทางเศรษฐกจ สงคม การเมอง รวมทงสงเสรมชมชนทองถน และชมชนอนๆ ใหเขมแขงพรอมทงเพมบทบาทเขามามสวนรวมกบภาครฐในการพฒนาประเทศและชมชนทองถน และมสวนรวมในกระบวนการตรวจสอบ

(2.3) เ พมบทบาทของส อมวลชน นกว ชาการ ปราชญชาวบ าน สถาบนการศกษา และองคกรพฒนาเอกชนในการสรางกระบวนการเรยนรของประชาสงคม และชมชนทางดานการบรหารจดการทด การสรางสรรคและออกแบบ (Value Creation) ตลอดจนการรวมกลมและสรางเครอขายใหมความเขมแขงยงขน

(3) พฒนาและสนบสนนกลไกทสงเสรมการแกไขปญหาความขดแยงดวยสนตวธ โดยจดใหมเครองมอ/กระบวนการทจะประสานประโยชนทขดแยงกนของภาคสวนตางๆ ใหสามารถรอมชอมกนได ยอมรบกนได เพอใหทกฝายไดรบผลประโยชนทเปนธรรม ซงจะทาใหการจดสรรผลประโยชนทอยบนพนฐานคณคาและความไววางใจซงกนและกน เชน จดใหมหนวยงานหรอสถาบนเปนผรบผดชอบดาเนนการตามกระบวนการตลอดจนสรางองคความรความเขาใจในขนตอนกระบวนการประชาพจารณ ฉนทานมต เปนตน แกสาธารณะชนและผทเกยวของ

-34-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

5.5 สงเสรมภาคธรกจเอกชนใหเกดความเขมแขง สจรต และมธรรมาภบาล เพอใหมความสามารถในการแขงขนกบประเทศตางๆ ในอนภมภาค และในตลาดโลกทเชอมโยงกนเปนเครอขาย และรบผดชอบตอสงคมทกภาคสวน

(1) สงเสรมสถาบนวชาชพ สมาคมวชาชพ กลม ชมรมผประกอบการดานธรกจใหเขมแขง และมบทบาทในการสรางธรรมาภบาล ใหมความเขมแขงและมขดความสามารถในการตรวจสอบการดาเนนงานทงในระดบองคกรธรกจและปจเจกบคคลในสาขาวชาชพนนๆ ใหมความโปรงใส มจรยธรรม คณธรรม ยดมนในความรบผดชอบตอสงคม มความรบผดชอบตอสงคม และมจตสานกในการประกอบธรกจอยางซอสตย ยตธรรมตอผบรโภค และเปนธรรมตอธรกจคแขงขน

(2) รณรงคสรางใหธรกจเอกชน ผบรหาร/กรรมการ ผถอหน ตลอดจนประชาชนทวไป รถงประโยชนในการ “กากบดแลธรกจทด” ใหไดตามมาตรฐานสากล ประกอบธรกจอยางซอสตย ยตธรรม คานงถงสวนรวม วาจะนามาซงความไดเปรยบเชงแขงขนทางธรกจ และกอใหเกดความโปรงใสมากขนในองคกรแลว ผประกอบธรกจและผทเกยวของจะไดรบประโยชนโดยตรงแลว ประเทศชาตและสงคมโดยรวมจะไดรบประโยชนทางออมดวย รวมทงเตรยมความพรอมใหภาคธรกจปรบปรงการดาเนนการใหมความรบผดชอบตอสงคมและสงแวดลอมทง 7 ประการ ใหไดมาตรฐานสากลตาม ISO 26000 ตลอดจนตระหนกและยดปฏบตตรมมาตรการตางๆ ภายใตอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการทจรต ค.ศ. 2003 (the United Nations Convention against Corruption : UNCAC) เชน การจดทามาตรฐานทางบญช การสอบบญชสาหรบภาคเอกชน เปนตน

(3) สนบสนนการจดตงและเสรมสรางความเขมแขงใหกบเครอขายองคกรผบรโภค เพอเปนกลไกรกษาผลประโยชนและสทธของประชาชน รวมกบการใชมาตรการลงโทษทางสงคมและพจารณาแนวทางใหอานาจองคกรคมครองผบรโภคสามารถฟองรองแทนสมาชกได โดย

(3.1) พฒนาระบบขอมลกลางเพอเผยแพรขอมลสารสนเทศเกยวกบสทธของผบรโภคและขอมลทเปนประโยชนสาหรบประชาชนทจะใชฟองรองและพทกษสทธอนพงมพงได

(3.2) ระดมเงนทนในรปแบบตาง ๆ อาท คาปรบผละเมดกฎหมายคมครองผบรโภค เพอสนบสนนบทบาทองคกรคมครองสทธผบรโภคใหสามารถดาเนนกจกรรมเกยวกบการคมครองผบรโภคไดอยางแทจรง

(4) เสรมสรางบรรษทภบาลในตลาดหลกทรพย โดย

(4.1) จดใหมมาตรการจงใจแกธรกจเอกชนในตลาดหลกทรพยทไดรบการรบรองความเปนธรรมาภบาล ในดานสทธทจะไดรบการบรการดานตางๆ เชน การขออนมต ขออนญาตในเรองทเกยวของกบการประกอบธรกจใหไดรบความสะดวกรวดเรวจากภาครฐ จากคณะกรรมการตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย รวมทง ผลกดนและสรางแรงจงใจธรกจเอกชนทวไปเขารวมในกระบวนการบรรษทภบาลเพมมากขน

-35-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(4.2) ใหองคกรกากบดแลธรกจเอกชนมความเปนอสระจากรฐ เพอใหกลไกในการควบคมและตรวจสอบธรกจเอกชนมอสระ และสามารถสรางความเชอมนใหประชาชน ผลงทนในตลาดหลกทรพยในเรองการแทรกแซงจากรฐ มความโปรงใส เทยงธรรม และไมเลอกปฏบต

5.6 ปฏรปกระบวนการยตธรรมให มความเปนอสระ เปนกลาง มประสทธภาพ โดยชมชนมสวนรวม เพอใหประชาชนทกกลมสามารถเขาถงกระบวนการยตธรรม และมกฎหมาย กฎระเบยบตางๆ ทเปนธรรมกบคนทกหมเหลา ทกอาชพ และทกฐานะ

(1) เรงปรบปรงแกไขและบงคบใชกฎหมาย กฎระเบยบทเกยวของ ใหเออตอการสงเสรมบรรษทภบาล และมผลบงคบใชอยางจรงจง รวมทงเพมบทลงโทษทรนแรง และพฒนากระบวนการและกลไกตรวจสอบใหเขมขนมากขน ตลอดจน สรางใหเกดความทนสมย เปนธรรม ลดการใชดลยพนจของผใชกฎหมาย โดยเปดโอกาสใหทกภาคสวนมสวนรวมในกระบวนการยกรางกฎหมาย

(2) ปฏรปกระบวนการยตธรรมใหมความเปนอสระ เปนกลาง และมประสทธภาพการดาเนนงานสง และสงเสรมใหประชาชนทกระดบมโอกาสเขาถงกระบวนการยตธรรมไดโดยงาย สะดวก รวดเรว และเทาเทยม โดยชมชนมสวนรวมในกระบวนการยตธรรม

(3) สงเสรมใหมกลไกทปกปองคมครองผแจงเบาะแสและพยาน รวมทงคมครองสทธและเสรภาพของคนใหพนจากการลวงละเมด จดใหมกฎหมายเพอจดตงองคกรเพอการปฏรปกฎหมายและกระบวนการยตธรรมทดาเนนการเปนอสระ และสงเสรมใหประชาชนและองคกรวชาชพมสวนรวมในกระบวนการยตธรรมและการชวยเหลอประชาชนทางกฎหมาย

5.7 พฒนาระบบและกลไกการควบคมคอรรปชนใหมพลง เพอปองกน ตรวจสอบ และปราบปรามการทจรตประพฤตมชอบในสงคมใหหมดสนไป โดยใชกระบวนการมสวนรวมของภาคประชาสงคม/ชมชน

(1) สรางเครอขายปองกนการทจรตประพฤตมชอบ

(1.1) การรวมพลงประสานความรวมมอดานการปองกนการทจรตประพฤตมชอบแบบบรณาการในระหวางองคกรอสระ องคกรตรวจสอบภาครฐ และองคกรตรวจสอบสาธารณะ ดวยการมสวนรวม และสรางเครอขายความชวยเหลอทางวชาการ และการแลกเปลยนขอมลขาวสาร

(1.2) ขบเคลอนแกไขและยกรางกฎหมาย การกาหนดแนวทางการตอตานการทจรตตามกรอบความรวมมอภายใตอนสญญาสหประชาชาตวาดวยการตอตานการทจรต ค.ศ. 2003 ซงไดไดลงนามอนสญญาฉบบน เมอวนท 9 ธนวาคม 2546 ไดแก การกาหนดมาตรการปองกนการทจรต ความผดทางอาญาการบงคบใชกฎหมายความรวมมอระหวางประเทศ การ

-36-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

ตดตามทรพยสนคน ความชวยเหลอทางวชาการและการแลกเปลยนขอมลขาวสาร กลไกการปฏบตตามอนสญญา และการปองกนการทจรตใจภาคเอกชน การปองกนการฟอกเงน การใหสนบนในภาคเอกชน การยกยอก ทรพยสน ความผดชอบของนตบคคลและความลบของธนาคาร ฯลฯ รวมทงแกไขและยกรางกฎหมาย 3 ฉบบ คอ ราง พ.ร.บ. แกไขประมวลกฎหมายอาญา ราง พ.ร.บ. แกไขเพมเตมความรวมมอระหวางประเทศทางอาญา พ.ศ. 2535 และราง พ.ร.บ. วาดวยทรพยสนทไดมาจากการกระทาความผด พ.ศ. .... โดยมกรอบความรวมมอทางกฎหมายและมาตรฐานระดบสากลทไทยตองเรงรดดาเนนการตามอนสญญา

(2) เสรมสรางความแขงแกรงแกภาคประชาชนใหเปนแกนหลกในการปองกนและตอตานการทจรตคอรรปชน ดวยการปลกจตสานก คานยม คณธรรม จรยธรรม และสรางวนยใหแกประชาชนทกภาคสวน

(2.1) สงเสรมการรวมตวรวมกลมของประชาชน ในรปแบบตางๆ ทงดานเศรษฐกจ สงคม การเมองใหเขมแขง

(2.2) สงเสรมประชาชน ผแทนจากประชาสงคม เขารวมเปนกรรมการ อนกรรมการของภาครฐ เพอมสวนรวมในการกาหนดนโยบาย การวางแผนและการตรวจสอบ

(3) เสรมสรางความเขมแขงและความเปนอสสระใหแกกลไกตรวจสอบ โดย

ภาครฐ จดระบบงบประมาณใหองคกรอสระมหนาทปองกนและแกไขปญหาการทจรตประพฤตมชอบในแตละป โดยอาจคดเปนสดสวนของงบประมาณแผนดนในแตละปใหชดเจน

ภาคสาธารณะ โดยการพฒนาภาคประชาชน/ประชาสงคม สอ นกวชาการ องคกรพฒนาเอกชนใหสามารถทาหนาทตดตามตรวจสอบการใชอานาจของภาครฐและการบรหารพฒนาประเทศไดอยางมประสทธภาพ เชน

(3.1) สอ พฒนาขดความสามารถในการทารายงานขาวในเชงสบสวน (Investigative journalism) มากขน โดยเฉพาะในดานการตรวจสอบขอมลทไดรบและคนหาขอมลและขอเทจจรงเพมเตมจากทไดรบจากแหลงขาวตางๆ แทนการรายงานขาวจากการสมภาษณผทเกยวของเทานน

(3.2) องคกรเอกชนและภาคประชาสงคม พฒนาขดความสามารถในการศกษาและวเคราะหขอมลในเชงลกทเกยวของกบการคอรรปชนและมความซบซอนในเชงกฎหมายและเทคนค รวมทงองคกรเอกชนและภาควชาการควรพฒนากรอบและวธการในการรวมมอกน โดยองคกรเอกชนมบทบาทในสวนของการเคลอนไหว ในขณะทนกวชาการมบทบาทวเคราะหวจยขอมล

(3.3) นกวชาการ พฒนาเครอขายทแนนแฟนกบสอและองคกรเอกชน เพอทจะปอนขอมลทถกตองและครบถวนใหแกแนวรวมในการตอตานคอรรปชน

-37-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

6 สรป

การบรหารจดการทดเปนหลกปฏบตงานขององคกรทกระดบทงองคกรภาครฐ ภาคการเมององคกรธรกจ และองคกรชมชน เนองจากองคกรทปฏบตงานโดยยดหลกการบรหารจดการทด นอกจากทาใหกจการเจรญกาวหนาอยางยงยนแลว ยงไดรบความเชอถอและไววางใจจากประชาชนและตางประเทศดวยการพฒนาประเทศในอก 20 ปขางหนาทประเทศไทยจะตองรวมมอกบตางประเทศและประเทศในอนภมภาคอยางใกลชด ประเทศไทยตองเตรยมความพรอมในเรองการบรหารจดการทด ทงการสนบสนนหลกสทธมนษยชน การรกษาเสถยรภาพทางการเมอง การดาเนนงานของภาครฐใหมประสทธภาพ การพฒนากฎ ระเบยบใหเออตอความรวมมอ และเพมขดความสามารถในการแขงขนและปราบปรามการทจรต ในขณะเดยวกนสงคมไทยทกลายเปนสงคมผสงอายเตมตว และตองรกษาฟนฟทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมใหอดมสมบรณเปนฐานการดารงชวตของชมชน และพฒนาเศรษฐกจฐานรากใหแขงแกรง จาเปนตองใชหลกการบรหารจดการทด ในสวนของสทธของชมชนในการพฒนาเพอดแลคนทกชวงวย และพทกษทรพยากรธรรมชาตของชมชน รวมทงการตรวจสอบ ถวงดลกบภาครฐและเอกชน เพอปองกนการทจรตประพฤตมชอบและกระจายผลประโยชนการพฒนาทเปนธรรม

การพฒนาตามหลกการบรหารจดการทดตงแตแผนพฒนาฯ ฉบบท 8 ตอเนองถงแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 ประกอบกบกระแสการขบเคลอนของนานาประเทศไดชวยวางรากฐานและกระตนใหภาคการพฒนาทกภาคสวน ตระหนกถงความสาคญของเรองน หลกการบรหารจดการทดของประเทศมหลกการสาคญ สอดคลองคลองกบหลกของสากล และการพฒนาบางเรองกาวหนาไปมาก เชน หลกนตธรรม คณภาพของกฎ ระเบยบ และประสทธผลของรฐบาล สวนสทธสานกรบผดชอบ เสถยรภาพของรฐบาลและการควบคมคอรรปชนอยในชวงของการปรบตว และสามารถพฒนาใหเขมแขงไดในอนาคต

ดงนน การพฒนาการบรหารจดการทดใหสอดคลองกบการพฒนาประเทศทตองรวมมอกบประเทศตางๆ เปนหนสวนพฒนา การดแลประชาชาชนในยคสงคมผสงอาย และการบรหารจดการทรพยากรธรรมชาตใหเกดความยงยน จงควรใหความสาคญกบการสรางและพฒนาวฒนธรรมประชาธปไตยใหเปนสวนหนงของวถดาเนนชวตของคนไทย การสรางความเขมแขงใหองคกรปกครองสวนทองถนและชมชน การพฒนาภาคเอกชนใหมประสทธภาพโดยคานงถงความตองการของประชาชน ชมชน และทองถน การเพมการมสวนรวมของภาคประชาชน/ประชาสงคมในการบรหารจดการประเทศ การสงเสรมภาคธรกจเอกชนใหมธรรมาภบาล การปฏรปกระบวนการยตธรรมใหมประสทธภาพ มความเปนอสระดวยกระบวนการมสวนรวมของชมชน และพฒนาระบบกลไกการควบคมคอรรปชนใหมพลง

-38-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

ถาหากสงคมรวมกนเปนพลงขบเคลอนการพฒนาระบบการบรหารจดการทด ใหดาเนนการไปตามแนวทางการพฒนาการบรหารจดการทดทเสนอแนะไวใหเกดขนอยางเปนรปธรรมแลว กคาดหวงไดวาประเทศไทยในอนาคตจะมภาพลกษณ ดงน

“ประเทศไทยมการบรหารจดการทดบนพนฐานหลกปรชญาของเศรษฐกจพอเพยง เพอนาไปสสงคมทมคณธรรม จรยธรรม การเมองมเสถยรภาพ การบรหารภาครฐมความโปรงใส เปนธรรม และเออตอการกระจายผลประโยชนการพฒนาอยางเปนธรรม โดยภาคทกภาคสวนเขามามสวนรวมในการพฒนาอยางแทจรง”

-39-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

ภาคผนวก

1 แนวคดและความหมายการบรหารจดการทดของสากลและของประเทศไทย

แนวคดของการบรหารจดการทดทใชอยในปจจบน มนยามและความครอบคลมหลกปฏบตทหลากหลาย ซงสามารถประมวลแนวคดของตางประเทศทไดรบความเชอถอ และหลกการทประเทศไทยประยกตใชไดดงน

1.1 แนวคดการบรหารจดการทดของตางประเทศ

(1) ธนาคารโลก ภายหลงจากเกดวกฤตเศรษฐกจในป 2540 ธนาคารโลกไดเผยแพรบทวเคราะหสาเหตของวกฤตการณดงกลาวของประเทศตางๆ เปนเพราะขาดการบรหารจดการทด ซงประกอบดวยหลกการพนฐาน 6 ประการ ไดแก18 1) หลกนตธรรม 2) หลกคณธรรม 3) หลกความโปรงใส 4) หลกการมสวนรวม 5) หลกความสานกรบผดชอบ และ 6) หลกความคมคา ตอมาในป 2548 ธนาคารโลกไดศกษาบทเรยนของประเทศตางๆ จานวน 212 ประเทศทวโลก จงนามาปรบปรงองคประกอบของการบรหารจดการทดขนใหม ดงน19 1) การออกเสยงและความสานกรบผดชอบ (Voice and Accountability) 2) การขาดเสถยรภาพทางการเมองและการปราศจากการใชความรนแรง (Political Instability and Absence of Violence) 3) ประสทธผลของรฐบาล (Government Effectiveness) 4) คณภาพของกฎระเบยบ (Regulatory Quality) 5) หลกนตธรรม (Rule of Law) และ 6) การควบคมคอรรปชน (Control of Corruption)

(2) The Global Development Research Center (GDRC) เปนองคกรทดาเนนการศกษาวจยในเรองสงแวดลอม เมอง ชมชน และขอมลขาวสาร โดยมเปาหมายการดาเนนงานดานการวจยและพฒนาในระดบโลก ดานการศกษาและฝกอบรมในระดบภมภาค และดานนโยบายและแผนงานในระดบทองถน ไดกาหนดองคประกอบของการบรหารจดการทดไว 8 องคประกอบ ดงน20 1) สานกรบผดชอบ (Accountability) 2) การตอบสนอง (Responsiveness) 3) นวตกรรมการจดการ (Management Innovation) 4) ความรวมมอภาครฐและเอกชน (Public - Private Partnership) 5) การประสานงานระหวางประชาชนกบรฐบาลทองถน (Local government - Citizen Interaction) 6) การกระจายอานาจ (Decentralized Management) 7) การสรางเครอขาย (Networking) และ 8) การพฒนาทรพยากรมนษย (Human Resource Development) 18 สถาบนพระปกเกลา, ทศธรรม : ตวชวดการบรหารกจการบานเมองทด, 2549, หนา 11-12 19 China Internet Information Center, “World Bank Releases New Governance Indicators" [ออนไลน] เขาถงไดจาก :

http://china.org.cn/english/BAT/128281.htm. 20 The Global Development Research Center, “Some Attributes of Good Governance and Cities”, [ออนไลน] เขาถงไดจาก :

www.gdrc.org/u-gov-good-governance.html.

-40-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(3) United Nation Economic and Social Commission for Asia and the Pacific : UN ESCAP ไดกาหนดหลกการของธรรมาภบาล หรอ Good Governance ขน 8 หลกการ คอ21 1) การมสวนรวม (Participatory) 2) การปฏบตตามกฎหมาย (Rule of Law) 3) ความโปรงใส (Transparency) 4) ความรบผดชอบ (Responsiveness) 5) ความสอดคลอง (Consensus Oriented) 6) ความเสมอภาค (Equity and Inclusiveness) 7) การมประสทธภาพและประสทธผล (Efficiency and Effectiveness) และ 8) ความสานกรบผดชอบ (Accountability)

(4) องคกรสากลวาดวยการมาตรฐาน (ISO) หรอ ISO (International Organization for Standardization) จดทามาตรฐานวาดวยความรบผดชอบตอสงคมและสงแวดลอม (ISO Guidance Standard on Social Responsibility : ISO 26000) และประกาศใชในป 255122 โดยมองคประกอบ คอ23 1) ประเดนดานสงแวดลอมทเกยวของ ไดแก การอนรกษดน เกษตรกรรมแบบยงยน การแกปญหาดนปนเปอน ดนเสอมคณภาพ และการรกษาสงแวดลอมเพอประชากรรนตอไป 2) ประเดนดานสทธมนษยชน ไดแก อนสญญาทเกยวของ สทธพลเมอง ดานการเมอง สทธดานเศรษฐกจ วฒนธรรมและสงคม สทธแรงงานพนฐาน และสทธชมชน และ 3) ประเดนเกยวกบแรงงาน ไดแก อาชวอนามยและความปลอดภย สภาพและเงอนไขการทางาน การพฒนาทรพยากรมนษย และการทางานในฐานะมนษย

1.2 แนวคดการบรหารจดการทดของประเทศไทย

(1) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 ไดกาหนดเรองการบรหารจดการทดเปนยทธศาสตรทสาคญยทธศาสตรหนงของแผน ไดแก “ยทธศาสตรการเสรมสรางธรรมาภบาลในการบรหารจดการประเทศ” โดยมแนวทางการพฒนาดงน24

(1.1) การเสรมสรางและพฒนาวฒนธรรมประชาธปไตยและวฒนธรรมธรรมาภบาลใหเกดขนเปนสวนหนงของวถการดาเนนชวตในสงคมไทย

(1.2) เสรมสรางความเขมแขงของภาคประชาชนใหสามารถเขารวมในการบรหารจดการประเทศ

(1.3) สรางภาคราชการและรฐวสาหกจทมประสทธภาพ และมธรรมาภบาล เนนการอานวยความสะดวกแทนการกากบควบคม และทางานรวมกบหนสวนการพฒนา 21 UNESCAP, “What is good Governance”, [ออนไลน], เขาถงไดจาก

http://www.unescap.org/pdd/prs/ProjectActivities/Ongoing/gg/governance.asp 22 สานกงานคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย, “จบตา ISO 26000 ความรบผดชอบตอสงคม” [ออนไลน]

เขาถงไดจาก : www.sec.or.th/investor_edu/info_media/article/manager/manager003_260350.pdf - 23 หอการคาไทยและสภาหอการคาแหงประเทศไทย, “ประเดนทเกยวของกบความรบผดชอบทางสงคมในรางมาตรฐาน ISO 26000”

[ออนไลน] เขาถงไดจาก : www.thaiechamber.com 24 สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต, “แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10” 2550,

หนา 120-131

-41-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(1.4) การกระจายอานาจการบรหารจดการประเทศสภมภาค ทองถน และชมชนเพมขนตอเนอง

(1.5) สงเสรมภาคธรกจเอกชนใหเกดความเขมแขง สจรต และเปนบรรษทภบาลมากขน

(1.6) การปฏรปกฎหมาย กฎระเบยบ และขนตอนกระบวนการเกยวกบการพฒนาเศรษฐกจและสงคมเพอสรางความสมดลในการจดสรรประโยชนจากการพฒนา

(1.7) การรกษาและเสรมสรางความมนคงเพอสนบสนนการบรหารจดการประเทศสดลยภาพและความยงยน

(2) แผนการบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2551 - 2554 การบรหารจดการทด ถกกาหนดใหเปนนโยบายท 8 ในแผนการบรหารราชการแผนดน พ.ศ.2551 - 2554 ซงสอดคลองกบการบรหารจดการทดตามหลกสากล ดงน 25

(2.1) การพฒนาการบรหารจดการทด มเปาหมายเชงนโยบาย ดงน

ระบบการบรหารงานภาครฐใหสามารถอานวยความสะดวกและใหบรการแกประชาชน รวมทงยกระดบคณภาพ มาตรฐาน และธรรมาภบาลเปนทยอมรบของประชาชน

การบรหารทรพยากรบคคลภาครฐพฒนาระบบบรหารทรพยากรบคคลใหทนสมย และเสรมสรางบคลากรภาครฐใหสามารถปฏบตงานไดอยางมออาชพเพอตอบสนองความตองการของประชาชน

กระจายอานาจและพฒนาขดความสามารถใหองคกรปกครองสวนทองถนพงตนเอง และจดบรการสาธารณะไดอยางมประสทธภาพ เสรมสรางความเขมแขงของชมชนและวฒนธรรมประชาธปไตย

(2.2) การพฒนากฎหมายและการยตธรรม ม เปาหมาย คอ 1) ประชาชนมความปลอดภยในชวตและทรพยสน 2) ระบบราชการมความโปรงใส ลดปญหาทจรต และ 3) ระบบงานยตธรรมมประสทธภาพ สงคมไทยมความยตธรรมดวยกระบวนการมสวนรวมของประชาชน

25 สานกเลขาธการคณะรฐมนตร, “ประกาศสานกเลขาธการคณะรฐมนตร เรอง แผนการบรหารราชการแผนดน

พ.ศ.2551-2554”, 2551, หนา 85, 89-90 และ 91-92

-42-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

(2.3) การสงเสรมใหประชาชนมโอกาสไดรบรขอมลขาวสารจากทางราชการและสอสาธารณะอยางกวางขวาง ถกตอง เปนธรรมและรวดเรว โดยมเปาหมายในการพฒนาระบบบรหารจดการงานขอมลขาวสารภาครฐใหประชาชนสามารถเขาถงไดรวดเรว ถกตอง เปนธรรม และทวถง

(3) พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 ประกอบดวยหลกการพนฐาน 10 ประการ ไดแก 26 1) หลกนตธรรม (Rule of Law) 2) การมสวนรวม (Participation) 3) คณธรรม (Ethic) 4) สานกรบผดชอบ (Accountability) 5) ความคมคา (Value for Money) 6) ความโปรงใส (Transparency) 7) การพฒนาทรพยากรมนษย (Human Resource Development) 8) องคกรแหงการเรยนร (Learning Organization) 9) การบรหารจดการ (Management) และ 10) เทคโนโลยสารสนเทศและการสอสาร (Information Communication and Technology)

(4) สานกงานคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (ก.ล.ต.) ไดมการเสรมสรางบรรษทภบาลและความรบผดชอบตอสงคมของภาคธรกจ โดยแบงเปน 2 ประเภท คอ ในตลาดหลกทรพย และนอกตลาดหลกทรพย ดงน

(4.1) การเสรมสรางบรรษทภบาลบร ษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย สานกงานคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย (ก.ล.ต.) ไดกาหนดความหมายของ “บรรษทภบาล” หรอ “การกากบดแลกจการ” (Corporate Governance) ไว 3 ความหมาย ไดแก 1) เปนความสมพนธอยางหนงระหวางคณะกรรมการ ฝายจดการ และผถอหนและผมสวนไดเสยอนในการกาหนดทศทาง และสอดสองดแลผลการปฏบตงานของบรษท 2) เปนโครงสรางและกระบวนการภายในทจดขน เพอใหความมนใจวา คณะกรรมการสามารถประเมนผลงานของฝายจดการของบรษทอยางตรงไปตรงมา และมประสทธผล 3) ระบบทจดใหมกระบวนการและโครงสรางของภาวะผนาและการควบคมของกจการ ใหมความรบผดชอบตามหนาทดวยความโปรงใส และสรางความสามารถในการแขงขนเพอรกษาเงนลงทน และเพมคณคาใหกบผถอหนในระยะยาว ภายในกรอบการมจรยธรรมทด โดยคานงถงผมสวนไดสวนเสย และสงคมโดยรวม ทงน การเสรมสรางบรรษทภบาลของบรษทจดทะเบยนในตลาดหลกทรพย ไดดาเนนการหลายดาน เชน

จดตงกลไกระดบชาตเพอขบเคลอนการพฒนาบรษทจดทะเบยนไปสการเปนบรรษทภบาล

ปรบปรงแนวปฏบตในการกากบดแลกจการท ดใหมความทนสมยเปนสากล

26 สถาบนพระปกเกลา,รายงานการวจย”โครงการขยายผลเพอนาตวชวดการบรหารกจการบานเมองทดระดบองคกร

ไปสการปฏบต” ,มถนายน 2548 หนา ส-3-ส-5

-43-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

สรางความร ความเขาใจ และใหคาปรกษาแนะนาแกทกฝายทเกยวของ

ใชมาตรการเช งบวกกระตนบรษทจดทะเบยนให เ หนความสาคญของการเปนบรรษทภบาล และการเปดเผยขอมลตอสาธารณะโดยสมครใจ

สงเสรมการบรหารจดการทมความรบผดชอบตอสงคม โดยการจดตงสถาบนธรกจเพอสงคม (Corporate Social Responsibility Institute : CSRI) ไดรบการจดตงโดยตลาดหลกทรพยแหงประเทศไทย เมอวนท 24 กนยายน 2550

(4.2) การเสรมสรางบรรษทภบาลบรษทนอกตลาดหลกทรพย มทงการกาหนดหลกเกณฑแนวปฏบต ตลอดจนการจงใจตางๆ

สงเสรมใหมการปฏบตตามแนวปฏบตทเปนมาตรฐาน ประกอบดวย

หอการคาไทยและสภาหอการคาแหงประเทศไทย จดโครงการประกาศเกยรตคณรางวลดเดนดานจรรยาบรรณ “รางวลจรรยาบรรณดเดนหอการคาไทย” เพอรณรงค เผยแพรความร ความเขาใจเกยวกบหลกธรรมาภบาลใหแกสมาชก และใหเปนแบบอยางทดแกผประกอบการอนใหสามารถนาไปใชเปนแนวทางในการสรางมาตรฐานการปฏบตงานทดขององคกรตอไป โดยมหลกเกณฑการพจารณา 10 ประการ คอ การใหความเปนธรรมแกผทเกยวของ การเปดเผยขอมลและความโปรงใสสามารถตรวจสอบได ความรบผดชอบตอผบรโภคและคคา การรกษาความสจรต กจกรรมทสงเสรมจรยธรรม กจกรรมชวยเหลอสงคม การสงเสรมการบาบดและอนรกษสงแวดลอม สทธเสรภาพของบคคล การลดความเสยงของกจการ และมงการสงเสรมหลกการปฏบตอนเปนเลศในองคกร

กรมพฒนาธรกจการคา กากบดแลใหธรกจปฏบตใหถกตองตามกฎหมายทกาหนด เสรมสรางความรความเขาใจ มงเนนการจดอบรมสมมนาเพอสงเสรมความเขาใจใหกบธรกจ โดยมโครงการและกจกรรมทสาคญ เชน การสงเสรมธรรมาภบาลภาคธรกจผานสออเลคทรอนกส (E-Learning) การสรางแรงจงใจเพอมงเนนใหไดมาซง “วธปฏบตทด (Best Practice)” เปนตน

กรมการคาภายใน มงเสรมสรางธรรมาภบาลในภาคเอกชนและสงคม ดวยการสงเสรมการแขงขนทางการคาทเปนธรรมและปองกนการผกขาดตดตอนทางการคา สงเสรมใหผประกอบการธรกจการคามคณธรรม จรยธรรมในการประกอบการและรบผดชอบตอผบรโภคและสงคม ซงในป 2549 - 2550 ไดดาเนนการสงเสรมการคาและบรการใหมการประกอบการทดมมาตรฐานเพอเปนทางเลอกแกผบรโภค รวมทงสรางการมสวนรวมของภาคประชาชนใหเขามาม

-44-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

บทบาทในการดแลความเปนธรรมทางการคา ประกอบดวย 5 โครงการ ไดแก โครงการเสรมสรางมาตรฐานจรยธรรมการประกอบธรกจการคา (Code of Conduct) โครงการจดระบบมาตรฐานการประกนสนคาและบรการ (Warranty) โครงการพฒนาระบบการคาเพอเพมทางเลอกใหผบรโภค โครงการธงฟา – ราคาผผลต เพมทางเลอกและลดคาครองชพแกประชาชน (Factory and Farm Outlet) และโครงการ Hotline แมบาน 1569 เปนตน

มาตรการเชงบวกเพอใหบรหารจดการดวยความซอสตย โดยการมอบรางวลธรกจขนาดยอมดเดนดานธรรมาภบาล สถาบนพฒนาวสาหกจขนาดกลางและขนาดยอม รวมกบสถาบนปวย องภากรณ และสมาคมธนาคารไทย จดมอบ “รางวลธรรมาภบาลใหแกกจการ SMEs ขนาดยอม” ทยดมนหลกการบรหารจดการดวยความซอสตย โปรงใส มความรบผดชอบ มคณธรรมและจรยธรรมเปนปจจยพนฐานการดาเนนงาน ไดแก รางวลธรรมาภบาลดเดนแหงป 2551 รางวลธรรมาภบาลดานการปฏบตตอผบรโภค รางวลธรรมาภบาลดานการปฏบตตอพนกงาน และรางวลธรรมาภบาลดานสงแวดลอมและสงคม

สงเสรมการบรหารจดการทมความรบผดชอบตอสงคม

สานกงานมาตรฐานผลตภณฑอตสาหกรรม กระทรวงอตสาหกรรม ไดจดทาโครงการการศกษาความพรอมขององคการและหนวยงานของไทยเพอรองรบการปฏบตตามมาตรฐานสากลวาดวยความรบผดชอบตอสงคม (Social Responsibility) โดยจางสถาบนคนนแหงเอเซยจดทา “รางมาตรฐานสากลวาดวยความรบผดชอบตอสงคม” เพอใชศกษาในเชงวชาการ

สถาบนไทยพฒน มลนธบรณะชนบทไทยในพระบรมราชปถมภ ไดจดทารายงาน “6 ทศทาง CSR ป 2551 : High Performance CSR” เพอใหเหนทศทางทตอเนองในการขบเคลอน CSR ขององคกรธรกจจากการสรางพนธะแหงความรบผดชอบตอสงคมสการเปนองคกรทมสมรรถนะความรบผดชอบสงใหสอดรบกบกระแสความเคลอนไหวของ CSR โลก และในป 2551 กาลงดาเนนงานโครงการพฒนาซเอสอารเชงกลยทธ (Strategic CSR Development) การจดทาแผนแมบทซเอสอาร (CSR Master Plan) และโครงการ CSR Campus เพอตองการสงเสรมความรในเรอง CSR ใหกระจายไปสภมภาคใน 75 จงหวดทวประเทศ

(5) รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550 กลาวถงหลกธรรมาภบาลไวดงน27 มาตรา 74 บคคลผเปนขาราชการ พนกงาน ลกจางของหนวยงานราชการ หนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอเจาหนาทอนของรฐ มหนาทดาเนนการใหเปนไปตามกฎหมายเพอรกษาประโยชนสวนรวม อานวยความสะดวก และใหบรการแกประชาชนตามหลกธรรมาภบาลของการบรหารกจการบานเมองทด และ มาตรา 84 ขอ (2) สนบสนนใหมการใชหลกคณธรรม จรยธรรม และหลกธรรมาภบาล ควบคกบการประกอบกจการ

27 ราชกจจานเบกษา, “รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550”, เลม 124 ตอนท 47 ก, 24 สงหาคม 2550

-45-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

นอกจากน ยงไดกลาวถงเรองทครอบคลมหลกธรรมาภบาลสากลไวในมาตราตาง ๆ อาท มาตรา 40 บคคลยอมมสทธในกระบวนการยตธรรม มาตรา 45 บคคลยอมมเสรภาพในการแสดงความคดเหน การพด การเขยน การพมพ การโฆษณา และการสอความหมายโดยวธอน มาตรา 56 - 62 บคคลยอมมสทธไดรบทราบและเขาถงขอมลหรอขาวสารสาธารณะ ไดรบขอมล คาชแจง มสวนรวมในกระบวนการพจารณา เสนอเรองราวรองทกข ฟองรองหนวยงานของรฐ รฐวสาหกจ หรอราชการสวนทองถน และมสทธไดรบความคมครองในฐานะผบรโภค รวมทงรองขอใหมการตรวจสอบการปฏบตหนาทของผดารงตาแหนงทางการเมอง หนวยงานของรฐ และเจาหนาทของรฐ มาตรา 66 บคคลซงรวมกนเปนชมชน ชมชนทองถน หรอชมชนทองถนดงเดม ยอมมสทธอนรกษหรอฟนฟจารตประเพณ ภมปญญาทองถน ศลปวฒนธรรมอนดของทองถนและของชาต มาตรา 67 สทธของบคคลทจะมสวนรวมกบรฐและชมชนในการอนรกษ บารงรกษา และการไดประโยชนจากทรพยากรธรรมชาตและความหลากหลายทางชวภาพ มาตรา 78 รฐตองดาเนนการตามแนวนโยบายดานการบรหารราชการแผนดน มาตรา 80 รฐตองดาเนนการตามแนวนโยบายดานสงคม การสาธารณสข การศกษา และวฒนธรรม มาตรา 81 รฐตองดาเนนการตามแนวนโยบายดานกฎหมายและการยตธรรม มาตรา 87 รฐตองดาเนนการตามแนวนโยบายดานการมสวนรวมของประชาชน มาตรา 282 การกากบดแลองคกรปกครองสวนทองถนตองทาเทาทจาเปนและมหลกเกณฑ วธการ เงอนไขทชดเจน สอดคลองและเหมาะสมกบรปแบบขององคกรปกครองสวนทองถน

2 กรอบการประเมนสถานการณการบรหารจดการทด

การบรหารจดการทด มองคประกอบทหลากหลายมากไปกวาทกาหนดไวในพระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 ซงมผลบงคบใชอยในปจจบน ดงนน ในการกาหนดวสยทศนการพฒนาระบบบรหารจดการทดในอก 20 ปขางหนา จงควรกาหนดกรอบแนวคดทสามารถครอบคลมความหมายและองคประกอบของสากลและของประเทศไทยทงหมด เพอใหไดองคประกอบทด สามารถสะทอนการบรหารจดการทดไดอยางชดเจน เปนทยอมรบในแวดวงนกวชาการอยางกวางขวาง โดยในเบองตน ไดยดถอตามกรอบแนวคดของธนาคารโลก เนองจากมแนวคดกวางขวาง ครอบคลมองคประกอบทกาหนดโดยสถาบนอนๆ รวมทงประเดนสาคญจากแนวคดของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 แผนการบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2551 - 2554 พระราชกฤษฎกาวาดวยหลกเกณฑและวธการบรหารกจการบานเมองทด พ.ศ. 2546 และรฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2550 โดยมรายละเอยดของกรอบแนวคดดงน

2.1 การออกเสยงและความสานกรบผดชอบ (Voice and Accountability) เปนการวดระดบของการทประชาชนสามารถมสวนรวมในการเลอกรฐบาลของตนเอง การมอสระในการแสดงความคดเหน การมอสระในการรวมกลมกน และการมอสระของสอ ซงรวมถงสทธของชมชนในการพฒนา หรอความเขมแขงของชมชน

-46-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

2.2 การขาดเสถยรภาพทางการเมองและการปราศจากการใชความรนแรง (Political Instability and Absence of Violence) เปนการวดแนวโนมความไมมนคงของรฐบาล หรอแนวโนมของการถกยดอานาจโดยวธการทไมเปนไปตามรฐธรรมนญ หรอดวยวธการรนแรง รวมทงความรนแรงทเกดขนภายในประเทศ และการกอการราย และการมวฒนธรรมประชาธปไตย

2.3 ประสทธผลของรฐบาล (Government Effectiveness) เปนการวดคณภาพของการใหบรการสาธารณะ การใหบรการของราชการ และระดบความเปนอสระจากความกดดนทางการเมอง คณภาพของการจดทาแผนและการปฏบตตามแผน ความนาเชอถอของรฐบาลในการดาเนนภารกจตามนโยบายเหลานน และการกระจายอานาจใหทองถน

2.4 คณภาพของกฎระเบยบ (Regulatory Quality) เปนการวดความสามารถของรฐบาลในการกาหนดและปฏบตตามนโยบายและกฎระเบยบทถกตองซงยนยอมและสงเสรมการพฒนาภาคธรกจเอกชน ซงรวมถงเรองธรรมาภบาลในภาคเอกชนดวย

2.5 หลกนตธรรม (Rule of Law) เปนการวดความมนใจในเรองการปฏบตตามกฎของสงคม โดยเฉพาะในเรองคณภาพของการบงคบใชสญญา ตารวจ และศาล รวมทงแนวโนมในการเกดคดและการใชความรนแรง

2.6 การควบคมคอรรปชน (Control of Corruption) เปนการวดระดบการใชอานาจทางสาธารณะเพอผลประโยชนสวนตว การเกดคอรรปชนทงขนาดเลกและขนาดใหญ รวมทงการยดกมอานาจรฐโดยชนชนสงในสงคมเพอผลประโยชนสวนตว

-47-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

เอกสารอางอง

คณะกรรมาธการยกรางรฐธรรมนญ สภารางรฐธรรมนญ สานกงานเลขาธการสภาผแทนราษฎร (2550) , สาระสาคญของรางรฐธรรมนญฉบบใหม (ฉบบรบฟงความคดเหน). เมษายน

ปานเทพ พวพงษพนธ. (2548), บนทกลบ 2540 : ความจรงทถกปกปดมาเปนเวลานาน. โรงพมพ : บรษท ออฟเซท เพรส จากด. กมภาพนธ.

ปรยนช วฒสอน.(2551), ผลการจดอนดบขดความสามารถในการแขงขนของสถาบนนานาชาตในตางประเทศ. (อดสาเนา)

ทนพนธ นาคะตะ.(2546), วถชวตไทย วฒนธรรมทางการเมองของคนรนใหม. โรงพมพ : หจก. สหายบลอกและการพมพ (พมพครงท 1)

ธรยทธ บญม. (2547), ระบอบทกษณ การเมองแบบ GMO. มตชนรายวน. วนท 29 กรกฎาคม 2547

บวรศกด อวรรณโณ.(2542) การสรางธรรมาภบาล (Good Governance) ในสงคมไทย, สานกพมพวญชน. ธนวาคม

มลนธสถาบนวจยเพอการพฒนาประเทศไทย.(2549), รายงานฉบบสมบรณ (Final Report) โครงการปรบปรงนโยบายการแขงขนของประเทศ (The Study on Thailand’s Competition Policy) เสนอ สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต. ไมปรากฏสานกพมพ

ราชกจจานเบกษา (2548) , พ.ร.บ. สงเสรมวสาหกจชมชน.เลม 122 ตอนท 6 ก ลงวนท 18 มกราคม 2548

พ.ร.บ. กาหนดแผนและขนตอนการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน (ฉบบท 2) พ.ศ. 2549.เลม 124 ตอนท 2 ก ลงวนท 8 มกราคม 2550

รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550. เลม 124 ตอนท 47 ก ลงวนท 24 สงหาคม 2550

พ.ร.บ.ระเบยบบรหารราชการแผนดน (ฉบบท 7) พ.ศ. 2550 แกไขเพมเตมจากพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. 2534. เลม 124 ตอนท 55 ก ลงวนท 15 กนยายน 2550

พ.ร.บ.มาตรการของฝายบรหารในการปองกนและปราบปรามการทจรต พ.ศ. 2551.เลมท 125 ตอนท 21 ก ลงวนท 24 มกราคม 2551

-48-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

พ.ร.บ.ระเบยบขาราชการการพลเรอน พ.ศ. 2551.เลมท 125 ตอนท 22 ก ลงวนท 25 มกราคม 2551

พ.ร.บ.สภาพฒนาการเมอง พ.ศ. 2551,เลมท 125 ตอนท 24 ก ลงวนท 29 มกราคม 2551

พ.ร.บ.สภาองคกรชมชน พ.ศ. 2551,เลมท 135 ตอนท 31 ก ลงวนท 8 กมภาพนธ 2551

ประกาศสานกเลขาธการคณะรฐมนตร เรอง แผนการบรหารราชการแผนดน พ.ศ.2551-2554. เลมท 125 ตอนพเศษ 58 ง ลงวนท 21 มนาคม 2551

ลขต ธรเวคน. (2546), ประชาธปไตยและการปฏรปการเมองไทย. โรงพมพ : เจาพระยาการพมพ (พมพครงท 1)

เสนห จามรก. (2546), สทธมนษยชนในสถานการณสากล. โรงพมพอษาการพมพ. ธนวาคม.

สานกงานเลขาธการวฒสภา. (2548), รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ.2540. โรงพมพ : สานกพมพสานกงานเลขาธการวฒสภา. สงหาคม.

สานกงานศาลรฐธรรมนญ. (2550), รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทย พ.ศ. 2550. โรงพมพ : บรษท 99 กรป เทรดดง เซนเตอร จากด. กนยายน.

สานกงานคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต.(2550) แผนพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต ฉบบท 10 (พ.ศ. 2550 – 2554). กรงเทพฯ : หางหนสวนจากด ว.เจ.พรนตง

(2551) , รายงานภาวะสงคม. ปท 5 ฉบบท 2 เดอนมถนายน 2551, (อดสาเนา)

(2551) , รายงานการตดตามประเมนผลการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศในปแรกของแผนพฒนาฯ ฉบบท 10 (พ .ศ .2550 – 2554). สงหาคม (อดสาเนา)

สถาบนพระปกเกลา (2548) , รายงานการวจย โครงการขยายผลเพอนาตวชวดการบรหารกจการบานเมองทดระดบองคกรไปสการปฏบต เสนอตอสานกงานคณะกรรมการพฒนาการการเศรษฐกจและสงคมแหงชาต,เอกสารอดสาเนา . มถนายน

(2549) , ทศธรรม : ตวชวดการบรหารกจการบานเมองทด. โรงพมพบรษท ศนยการพมพแกนจนทร จากด.(พมพครงท 1) สงหาคม

(2550)วฒนธรรมการเมอง จรยธรรม และการปกครอง. โรงพมพบรษทศนยการพมพ แกนจนทร จากด. ตลาคม

-49-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

สานกงานคณะกรรมการกากบหลกทรพยและตลาดหลกทรพย, “จบตา ISO 26000 ความรบผดชอบตอสงคม [ออนไลน] เขาถงไดจาก : www.sec.or.th/investor_edu/info_media/article /manager/manager003_260350.pdf

สานกปองกนและปราบปรามการละเมดทรพยสนทางปญญา กรมทรพยสนทางปญญา (2551) , สถตการละเมดและจบกมทรพยสนทางปญญา ป 2546-2550 (อดสาเนา)

สานกงานคณะกรรมการสทธมนษยชน (2551) , สถตการรองเรยนการละเมดสทธมนษยชน 5 อนดบแรก ในชวงป 2547-2550 (อดสาเนา)

สานกงานศาลปกครองกลาง( 2551) , จานวนคดรบเขาของศาลปกครองกลาง พษณโลก เชยงใหม ระยอง นครราชสมา ขอนแกน นครศรธรรมราช และสงขลา 2547-2550 [ออนไลน], เขาถงไดจาก www.admincourt.go.th

สานกงบประมาณ (2550) , เอกสารงบประมาณสงเขป ปงบประมาณ พ.ศ. 2551 โรงพมพ หางหนสวนจากดโรงพมพอกษรไทย (น.ส.พ.ฟาเมองไทย).2550

สานกงานคณะกรรมการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน, (2544 – 2550), รายงานประจาป 2544 – 2550 สานกงานคณะกรรมการกระจายอานาจใหแกองคกรปกครองสวนทองถน

ศนยขอมลสถาบนพฒนาองคกรชมชน (องคการมหาชน).(2551) . จานวนองคกร สมาชก และเงนออมขององคกรชมชนป 2545 – 2550 (อดสาเนา)

หนงสอพมพกรงเทพธรกจ, มตชน และโพสตทเดย. ขอมล IMD ป 2551. ฉบบวนศกรท16 พฤษภาคม 2551

หนงสอพมพมตชน , กาหนด 9 คานยม “ประมวลจรยธรรม” วนท 24 มถนายน 2551

หอการคาไทยและสภาหอการคาแหงประเทศไทย, ประเดนทเกยวของกบความรบผดชอบทางสงคมในรางมาตรฐาน ISO 26000 [ออนไลน] เขาถงไดจาก : www.thaiechamber.com

องคกรความโปรงใสนานาชาต (Transparency International : TI) (2551) , ดชนภาพลกษณการ คอรรปชน (Corruption Perception Index), [ออนไลน], เขาถงไดจาก http://www. transparency. org/policy_research/surveys_indices/cpi

China Internet Information Center, World Bank Releases New Governance Indicators [ออนไลน] เขาถงไดจาก : http://china.org.cn/english/BAT/128281.htm. สบคน 17 เมษายน 2551

Institute for Management Development: IMD, World Competitiveness Yearbook (2008) เขาถงได http://www.imd.ch/research/publications/wcy/index.cfm

-50-

การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

Makanda, J. (1994). Financial accountability and economic performance in sub – Saharan Africa. Africa Technical Department, The World Bank, Washington D.C., USA.

The Global Development Research Center, Some Attributes of Good Governance and Cities [ออนไลน] เขาถงไดจาก : www.gdrc.org/u-gov-good-governance.html

Thai Institute of Directors Association, 2006 , Corporate Governance Report of Thai Listed Companies 2006. n.p.

UNESCAP, What is good Governance [ออนไลน], เขาถงไดจาก http://www.unescap.org /pdd/prs/ProjectActivities/Ongoing/gg/governance.asp

World Bank (2551) ,Governance Matters 2008 [ออนไลน] เขาถงไดจากhttp//info.worldbank.org/ governance/wgi/sc_chart.asp

World Economic Forum (WEF) (2551) , The Global Competitiveness Report 2002 – 2003 และ 2006 - 2007 [ออนไลน] เขาถงไดจาก www.weforum.org/en/initiatives/gcp/Global%20 competitiveness%20Report/PastReports/index.htm

ผบรหารและสานกทรบผดชอบในการจดทาเอกสาร

วสยทศนประเทศไทย ..... สป 2570

สวนท 1 : วสยทศนและแนวทางการพฒนาประเทศไทย ... สป 2570

คณะกรรมการจดประชมประจาป 2551

ของ สศช.

0-2282-0726

utis@nesdb.go.th

สวนท 2 : ภาวะแวดลอมของการพฒนาในชวง 20 ปขางหนา

นายปรเมธ วมลศร

ทปรกษาดานนโยบายและแผนงาน 0-2280-2745 porametee@nesdb.go.th

กลมงานยทธศาสตรเศรษฐกจระหวางประเทศ 02-280-4085 ตอ 3301

pairote@nesdb.go.th

สวนท 3 : การปรบโครงสรางเศรษฐกจใหพงตนเองและแขงขนไดในสงคมโลก

นายอาคม เตมพทยาไพสฐ รองเลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต

0-2280-2746 arkhom@nesdb.go.th

นายธานนทร ผะเอม

ทปรกษาดานนโยบายและแผนงาน

0-2280-2743 thanin@nesdb.go.th

นายชาญวทย อมตะมาทชาต

ทปรกษาดานนโยบายและแผนงาน

0-2282-0182 chanvit@nesdb.go.th

สานกพฒนาขดความสามารถในการแขงขนทาง

เศรษฐกจ 0-2281-9269 wanida-m@nesdb.go.th

สานกยทธศาสตรและการวางแผนพฒนาพนท 0-2252-6772 nitaya@nesdb.go.th

สานกวเคราะหโครงการลงทนภาครฐ 0-2281-0992 poomjai@nesdb.go.th

สานกยทธศาสตรและการวางแผนเศรษฐกจมหภาค 0-2628-2837 pattama@nesdb.go.th

สานกบญชประชาชาต 0-2281-6632 nopporn@nesdb.go.th

กลมงานยทธศาสตรเศรษฐกจระหวางประเทศ 02-280-4085 ตอ 3301

pairote@nesdb.go.th

สวนท 4 : การปรบโครงสรางทางสงคมใหเขมแขงและยงยน

นายกตศกด สนธวนช

รองเลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต

0-2281-0946 kitisak@nesdb.go.th

นางสวรรณ คามน

ทปรกษาดานนโยบายและแผนงาน

0-2628-2858 suwannee@nesdb.go.th

สานกยทธศาสตรและการวางแผนพฒนาทางสงคม 0-2281-2006 chutinart@nesdb.go.th

สานกพฒนาฐานขอมลและตวชวดภาวะสงคม 0-2281-8831 paranee@nesdb.go.th

2

สวนท 5 : การจดการทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมสการพฒนาทยงยน

นางจฑามาศ บาระมชย

รองเลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจ

และสงคมแหงชาต

0-2628-2860 chutamas@nesdb.go.th

สานกวางแผนการเกษตร ทรพยากรธรรมชาตและ

สงแวดลอม

0-2281-6129 ladawan@nesdb.go.th

สานกพฒนาเศรษฐกจและสงคมภาคกลาง 0-2255-0963 amnard@nesdb.go.th

กลมประสานนโยบายการกระจายอานาจและ

ความมนคง

0-2280-4085 ตอ 4012

teeparat@nesdb.go.th

สวนท 6 : การบรหารจดการทดสความเปนธรรมของการพฒนาประเทศ

นายอทศ ขาวเธยร รองเลขาธการคณะกรรมการพฒนาการเศรษฐกจและ

สงคมแหงชาต

0-2282-0726 utis@nesdb.go.th

สานกประเมนผลและเผยแพรการพฒนา 0-2628-2851 somchai@nesdb.go.th