เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 1

ทมา http://www.thaigoodview.com/library/contest2552/type1/thai03/10/contents/folkmusic13.html เชาถงวนท 13 ตลาคม 2555

เพลงพนบาน หมายถง เพลงทกลมชนใน ทองถนตางๆ ประดษฐเนอหา ทวงทานองและ ลลาการรอง การเลน เปนแบบแผนตามความ นยมและสภาพแวดลอมของทองถนนนๆ เพอใช รองเลนในโอกาสตางๆ ไดแก งานเทศกาล หรอ ประเพณ เชน ตรษสงกรานต อปสมบท ทอด กฐนและลอยกระทง การทางาน หรอประกอบ อาชพ เชน การลงแขกเอาแรงกนปลกบานเกยว ขาว นวดขาว เปนตน เพลงพนบาน จงเปนเพลงทชาวบานรองเลน เพอความสนกสนานบนเทงใจ และเพอผอน คลายความเหนดเหนอยจากการทางาน รวมทงเพอรวมกลมกนประกอบการงานและพธกรรม ทมาของเพลงพนบาน เพลงพนบานของไทยเรานนมมาชานานแลว ถายทอดกน โดยทางมขปาฐะ จาตอๆ กนมาหลายชวอายคน เชอกนวา มกาเนด กอนศลาจารกพอขนรามคาแหงมหาราชเสยอก ตอ มาคอยมชอ เสยง มแบบสมผสคลองจอง ทวงทานองไป ตามภาษาถนนนๆ ใน การขบรองเพอความบนเทงตางๆ จะมจงหวะดนตรทองถน (Folk music) เขามา และมการรอง ราทาเพลงไปดวยจงเกดเปนระบาชาวบาน (Folk dance) เพลงพนบานใชรองราในงานบนเทงตางๆ มงานลงแขกเกยวขาว ตรษสงกรานต ฯลฯ สาหรบประวต ความเปนมาของเพลงพนบานในประเทศไทยนน มมา นาน แลวดงขอความในศลาจารก หลกท 1 กลาววา “เสยงพาทย เสยงพน เสยงเลอน เสยงขบ ใครจกมกเลน เลน ใครจกมกหว หว” และในไตร ภมพระรวงของพญาลไท กลาววา “…บางเตน บาง รา บางฟอนระบา บรรฤาดรยดนตร บางดด บางส บางต บางเปา บางขบสรรพสาเนยง เสยงหมนกคณจนกนไปเดยรดาษ…" ตอ มาในสมยอยธยา รชสมยสมเดจพระบรมไตรโลกนารถ มขอความใน กฎมณเฑยรบาล ตอนท 15 ไดกลาว ถงการเลนรองเรอ เปาขลย เปา ป ตทบ ขบรา ซงเปนเพลงและดนตรสมยนน นอกจากนนในสมยกรงศรอยธยาตอนปลาย กลาวถงการเลนเพลง เทพทองของพระมหานาค วดทาทราย ไวในหนงสอปณโณวาทคา ฉนท เปนการแสดงทเปนมหรสพชนดหนง ในงานสมโภชพระพทธบาท สระบร ดงนนกลาวไดวา ในสมยอยธยา มการกลาวถงเพลงพน บานอย 2 ประการ คอ เพลงเรอ และเพลงเทพทอง ตอมาใน สมยรตนโกสนทร เปนสมยทมหลกฐานเกยวกบเพลงพนบานชนดตาง มากทสด ตงแตรชกาลท 1 ถงรชกาลท 5 เปน “ยคทอง” ของเพลงพนบานทเปนเพลงปฏพากย (รอง โตตอบกน) เชน เพลงฉอย เพลงอแซว เพลงสงเครอง หรอเพลงทรงเครอง หลงสมย รชกาลท 5 อทธ พลวฒนธรรมตะวนตกทาใหเกดเพลงไทยสากลขน เพลงพนบานจงเรมหมดความนยมลงทละนอยๆ ปจจบนเพลงพนบาน ไดรบการฟนฟบาง จากหนวยงานทเหนคณคา แตกเปนไปในรปของการอนรกษไว เทานน ปญหาเนองมาจากขาดผสนใจสบทอด เพลงพนบานจงเสอมสญไปพรอมๆ กบผเลน เพลงพนบานโดยทวไปนน มอยดวยกนหลายชนด พอจะแยกประเภทไดดงน คอแบงตามผเลนได 2 ประเภทใหญ ๆ คอ 1.เพลงเดก การเลน เปนการแสดงออกอยางหนงในกลมชน จะแตกตางกนไปตามวฒนธรรม และเมอ

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 2

มการเลนเกดขนกมกมบทเพลงประกอบการเลนดวย เพลงทรองกงาย ๆ สน ๆ สนกสนาน เชน ร ร ขาว สาร, มอญซอนผา, จาจมะเขอเปราะ , แมงมมขยมหลงคา เพลงเดก จาแนกยอย ๆ ได 4 ประเภท ดงน

- เพลงรองเลน เชน โยกเยกเอย, ฝนตกแดดออก นกกระจอกเขารง - เพลงหยอกลอ เชน ผมจก, ผมมา, ผมเปย, ผมแกละ - เพลงข ปลอบ เชน แมใครมา นาตาใครไหล, จนทรเจาขา, แตชาแต เขาแหยายมา - เพลงประกอบการเลน เชน จาจมะเขอเปราะ, ร ร ขาวสาร, มอญซอนผา

2. เพลงผใหญ เพลงผใหญมหลายประเภทดงไดกลาวมาแลวขางตน นอกจากจะใหความสนกสนาน บนเทงใจแลว ยงสะทอนใหเหนถงความสามคครวมใจกนทาสงตาง ๆ ของสงคมไทย สภาพวถชวต วฒนธรรมประเพณตาง ๆ ไวอยางนาศกษาอกดวย ดานเพลงกลอมเดกจะเหนความรกความผกพนธใน ครอบครว ธรรมชาต สงแวดลอม ตานาน นทาน ประวตศาสตร ตลอดจนจนตนาการความรสกนกคดของ มนษย เนองจากความหลากหลายในเพลงกลอมเดก จงเปนเพลงทมคณคาแกการรกษาไวเปนอยางยง เพลงผใหญ แบงเปน 6 ประเภท คอ

- เพลงกลอมเดก เชน กาเหวาเอย, พอเนอเยน - เพลงปฏพากย เชน เพลงฉอย, เพลงราวงซงเพลงปฏพากยนตอมาววฒนาการมาเปน

เพลงลกทงนนเอง - เพลงประกอบการเลน เชน ราโทน (ตอมาคอราวง), ลกชวง, เขาผ, มอญซอนผา - เพลงประกอบพธ เชน ทาขวญนาค, แหนาค, ทาขวญจก, แหนางแมว - เพลงเกยวกบอาชพ เตนการาเคยว - เพลงแขงขน สวนใหญคอปฏพากย

เรามหนทางทจะแบงประเภทเพลงพนเมองออกไดเปนพวกๆ เพอความสะดวกในการพจารณาไดหลาย วธ เชน การแบงตามความสน–ยาวของเพลง เชน เพลงสนไดแก เพลงระบา เพลงพษฐาน เพลงสงฟาน เพลงสาหรบเดก เพลงชกกระดาน เพลงเขาทรง เพลงแหนางแมว เพลงฮนเลเล เปนตน สวนอยางเนอ ยาวไดแก เพลงฉอย เพลงเรอ เพลงอแซว เปนตน การแบงตามรปแบบของกลอน คอ จดเพลงทมฉนทลกษณเหมอนกนอยในพวกเดยวกน เราจะจดให เปนสามพวก คอ พวกกลอนสมผสทาย คอ เพลงทลงสระขางทายสมผสกนไปเรอยๆ ไดแก เพลงฉอย เพลงลาตด เพลงระบาชาวไร เพลงระบาบานนา เพลงหนาใย เพลงอแซว เพลงสงคอลาพวน เพลงเทพ ทอง ลงกลอนสมผสทายเหมอนกน แตเวลาลงเพลงเมอใด ตองมการสมผสระหวางสามวรรคทายเกยว โยงกน เชน เพลงเรอ เพลงเตนกา เพลงขอทาน เพลงแอวเคลาซอ พวกทไมคอยเหมอนใครแตอาจคลายกนบาง เชน เพลงสาหรบเดก เพลงระบา เพลงพษฐาน เพลง สงฟาง เพลงชกกระดาน เพลงเตนการาเคยว เพลงพาดควาย เพลงปรบไก เพลงเหยย การแบงเปนเพลงโตตอบและเพลงธรรมดา เพลงรองโตตอบ ไดแก เพลงฉอย เพลงอแซว…ฯลฯ สวนเพลงอกพวก คอ เพลงทเหลอ ซงเปนเพลงทรองคนเดยว หรอรองพรอมกน หรอไมจาเปนตอง โต ตอบกนเชน เพลงสาหรบเดก เพลงขอทาน เพลงชกกระดาน เพลงสงฟาง (มกจะเปนเพลงสนๆ)เปนตน การแบง

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 3

โดยใชเวลามาเดนความในการอธบาย เรา ไดเลอกการแบงวธน เพราะเหนวาสามารถสราง ความเขาใจสอดคลองกนไดด เพลงแตละเพลงมความเกยวเนองกนตามลาดบ เพลงทเลนตามเทศกาล และฤดกาล หนานาหรอหนากฐน ผาปา เลนเพลงเรอ เพลงหนาใย ถดจากหนากฐนเปนหนาเกยว เลน เพลงเกยวขาว เพลงสงคอลาพวน เพลงสงฟาง เพลงชกกระดาน เพลงเตนการาเคยว ถดจากหนาเกยว เปนชวงตรษสงกรานต เลนเพลงพษฐาน เพลงระบา เพลง ระบาบานไร เพลงพวงมาลย เพลงเหยย เพลง ทเลนไดทวไปโดยไมจากดชวงเวลา ไดแกเพลงสาหรบเดก เพลงอแซว เพลงระบาบานนา เพลงพาด ควาย เพลงปรบไก เพลงเทพทอง ลาตด เพลงแอวเคลาซอ เพลงขอทาน เพลงฉอย ลกษณะของเพลงพนบาน สวนมากเปนการเกยวพาราส หรอการซกถามโตตอบกน ความเดนของเพลงพนบานอยทความไพเราะ คารมหรอถอยคางาย ๆ แตมความหมาย กนใจ ใชไหวพรบปฏภาณในการรองโตตอบกน เพลงพนบาน สวนใหญจะมเนอรอง และทานองงาย ๆ รองเลนไดไมยาก ฟงไมนานกสามารถรองเลนตามไดการเลน เพลงชาวบาน จะเลนกน ตามลานบาน ลานวด ทองนา ตามลานา แลวแตโอกาสในการเลนเพลงเครอง ดนตร ทใชเปนเพยงเครองประกอบจงหวะ เชน ฉงกรบ กลอง หรอ เครองดนตร ทประดษฐขนเองบาง ทกไมมเลยใชการปรบมอประกอบจงหวะสงสาคญในการรองเพลงชาวบานอก อยางกคอ ลกคทรองรบ รองกระทง หรอรองสอดเพลง ซงจะชวยทาใหเกดความสนกสนานครกครนยงขนโดยทวไปแลวเพลง พนบาน จะมลกษณะเดน ๆ เปนทสงเกตได คอ

สานวนภาษาใชคาธรรมดาพน ๆไมมบาลสนสกฤต ปน ฟงเขาใจงาย แตถอยคาคมคายอยในตวทาให เกดความสนกสนาน บางครงแฝงไวดวย การใช สญลกษณแทนคาหยาบตางๆ เปนตน วา ยาเสนใบพล ทนา หวหม (อปกรณไถนา) เปนตน และ เรยบงายทางดานโอกาส และสถาน ทเลน ไมตอง ยกพนเวท มความสนกสนานเพลดเพลนมความคมคายในการใชภาษากระทบกระเทยบเปรยบเปรยชวนใหคด จากประสบการณทพบเหนอยในวถชวตทองถนมภาษาถนปะปนอย ทาใหสะทอนใหเหนถงวถการดาเนนชวต ประเพณความเชอตลอดจนคา นยมตาง ๆ ทแฝงอย

ลกษณะภาษาคลองจองกน ทเปนกลอนหวเดยว คอ กลอนทลงทายดวยสระชนดเดยวกน เชน กลอน ไล (ลงเสยงขางทายดวยสระไอตลอด) กลอนล (ลงเสยงขางทายดวยสระอตลอด) เปนตน ตวอยางเชน ในเพลงไซเอยไซ ลามะลลา ซงงายตอการเลนมงใหทกคนมสวนรองไดสนกสนานรวมกนมกจะมการรองซา บางทซาทตนเพลง หรอบางทซาททอนทายของเพลง เชน เพลงพษฐาน เพลง พวงมาลย เพลงฉอย เปนตน ผลดของการรองซา ๆ กน กคอเพมความสนกสนานใหผอยรอบขางไดมสวนรวมในเพลง ทาให บรรยา กาศครกครนและเนองจากเปนการประคารมกนสด ๆ ซงชวงการรองซานจะชวยใหไดม โอกาสคดคาและ พอเพลง แมเพลงจะไดพกเหนอย และสามารถใชปฏภาณพลกแพลง ยวลอกนอกดวย นอกจากนเพลงพนบานยงมลกษณะพเศษอก คอ เปนวรรณกรรมมขปาฐะทเลาสบตอกนมา ปากตอปากไมสามารถจะสบคนหาตวผแตงทแนนอนไดและมลกษณะของความเปนพนบาน พนเมองลกษณะเดนทสดของเพลงพนบาน คอ มความเรยบงาย ฟงแลวเขาใจทนท ถาจะมการเปรยบเทยบ แฝงสญลกษณอยางไร กสามารถแปลความหมายไดโดยไมยากนก เชน “พอพความอไป นองกหงาย มอมา…” “พนกรกแมตากลมเอย…”

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 4

ฟงกนแคนหนมสาวกเขาใจแลววาผรอง หมายถงอยางไร ความเรยบงายในทนไมใชเรยบงายอยางมก งาย แตเปนความเรยบงายทสมบรณอกดวย คอทงงายและคมคาย สวยงามไปในตวโดยอตโนมต ถาเปน นยามก เปนนยามทรจกเลอกหยบคาสละสลวยมาเรยงกนเขา ถงจะนอยคา แตคนอานกสามารถมองเหน ภาพและไดรบรรส รบรรยากาศหมด ในชวตประจาวน บางทเราอาจพบคนบางคนพดอะไรเสย ยดยาว วกวน และฟงเขาใจยาก ในขณะทถาใหอกคนสบเรยงคาพดเสยใหม และตดทอนถอยคาทไมจาเปนออก ไปเราจะ ฟงเขาใจเรวกวา เพลงพนเมองเปรยบเสมอนคนประเภทหลงน ความเรยบงายในการรองและเลน เพลงพนบานยงคงยดถอลกษณะดงเดมของมนษยเอาไว ขอนอาจจะทาใหเราเหนวาเพลงพนบานขาดการปรบปรง และขาดววฒนาการ ทจรง การรองเพลงทมเครองดนตร ประกอบมากๆ กไพเราะอยางหนง และขณะเดยวกนผรอง เพลงโดยไมมเครองดนตรชวย หรอมชวยเพยงนอยชนอยาง เชนผเลนกตารเลนแอวเคลาซอ กสามารถสรางความไพเราะไดเชนกน จงเปนทางสองทางทเราตดสนวาเรา จะเลอก อยางไหน เพลงพนบานไดเลอกทางของตวในแบบหลง เพราะสภาพ การดาเนนชวตมาชวยเปนตวกาหนด ดงนนจงไมเปนการ ยากเลยทจะเหนชาวบานหรอชาวเพลง“ทาเพลง” โดยไมตองตระเตรยมอะไรเปนการใหญโตนก สงทจะชวยใหเพลง ไพเราะ นอกจากขนอยกบการใชถอยคาแลว เขาไดใชมอ หรอเครองประกอบจงหวะงายๆ เชน กรบ ฉง กลอง เหลา นเพยงเลกๆนอยๆมาชวย บางทกไมใชเลย เพลงกลอมเดก เพลงพาดควายรองปากเปลาใชการเออน เสยงใหเกดบรร ยากาศและอารมณ เพลงเตนกา ใชรวงขาว เคยว ซงมอย แลวในขณะเกยวขาวมาประกอบการรองรา เพลงเรอ ใชกรบฉง เสยงรองรบของลกคชวยใหเกดความ ครกครนเพลงฉอย เพลงพวงมาลย ใชเพยงการปรบมอชวย ลาตด ใชรามะนา สงทสาคญสาหรบเพลงทรองกนหลายๆ คนคอ การอาศย เสยงรองรบ รองกระทง สอดเพลงของลกคซง จะชวยให เพลงนนสนกสนานครกครนอยางยง เพยงเทานเองทเพลง พนเมองตองการเพลงพนเมองของเราจงมกเนนอยสองอยาง ซงจะออกมาในรปของการใชคาสองแงสองงาม การเวน เสยซงเรองททกขมากๆ การใชคาสองแงสองงาม อยางเชน เพลงฉอยของโรงพมพวดเกาะ เมอฝายชายเกรน ฝายหญงไดยน เสยงกรองตอบออกมาวา

“พเอยพมาถงจะมาพงของรก ไอตรงแองทในหอผา พพงเงนจะกอง พจะพงอแปะ

แมหนยงหนก นาใจ พเอยแกอยาไดหมาย พพงทองจะให จนใจนองแกะไมไหว (เอชา)”

ชายวา

“ทาไมกบเงนกบทอง พจะพงหนงมาหมเนอ

สมบตเปนของนอกกาย จะไดตดเปนเยอเปนใย (เอชา)”

การเวนเสยซงเรองททกขมากๆ ระหวางความสนก กบความทกข คนเราตองเลอกเอาอยางแรกกอน เสมอบทเพลงของชาวบานกเชนกน เมอเทยบเนอหาในตวเพลงแลว สวนทกลาวถงเรองราวแหงความ ทกขมเปอรเซนตนอยวาดานความสนกมาก และบางครง ความทกขทนามารองกเปนการสมมตขนเพยง เพอ

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 5

เปลยน และคนอารมณคนฟงเทานน เหมอนอยางเพลงเรอตอนทผวเกากลบบาน เมอมาถงบานก ตองหดหใจทบานรกรางเพราะไมมใครดแล ในขณะทพรรณนาความเปลยนแปลงความเหงาหงอยซงพอ เพลงสามารถจะเรยกความสงสารจากคนฟงได พอเพลงกยงอดสอดใสลกษณะขเลนเขาไปไมได เชน

พศดครอบครวมนใหชวลามก หมอขาวกกลงหมอแกงกกลง ไอครกกะบากกเลนละคร

มนชางสกปรกไมรจกหาย ฝาละมตฉงอยทขางครวไฟ สากกะเบอกนอนเปนไข

รปแบบรวมของเพลงพนเมอง ดานเนอหา และการเรยงลาดบเรอง เนองจากเพลงพนเมองยงแยกไดออกเปนเพลงโตตอบอยางสนและเพลงโตตอบอยางยาวอก และเนอหารปแบบของเพลง 2 พวกอาจแยกไดดวย เพอความสะดวก เราจง แยกพจารณาเชนกน เพลงโตตอบอยางยาว ไดแกเพลงเรอ เพลงระบาบานไร เพลงพวงมาลย เพลงเหยย เพลงหนาใย เพลง เตนกา เพลงอแซว เพลงระบาบานนา เพลงพาดควาย เพลงเทพทอง เพลงปรบไก ลาตด เพลงแอวเคลา ซอ เพลงฉอย เพลงเหลานสวนมากเปนเรองของผเลนทมความชานาญ คอ พอเพลง แมเพลงอาชพถงไม เปนเพลงอาชพกตองเปนผทเลนจนสามารถโตตอบกบใครไดนานๆ ไมมการจบกลางคน เพราะหมดไส หมดเพลง การทจะรองใหไดนานๆ จงตองสรางเรอง หรอสรางชดการเลนขน ดงนนเราจงมชดใหญของ เพลงเหลานเปนตนแบบคอ ชดลกหาพาหนชดสขอ ชดชงช ชดตหมากผว เปนตน แบบแผนของเพลง โตตอบอยางยาวทเกอบทกเพลงตองม คอ การเรมเพลงดวยบทไหวคร เมอไหวครแลว จงมกเปนบท เกรน เรยกหาหญงใหมาเลนเพลง แลวจงเปนการโตตอบ หรอทเรยกกนวา “การประ” จะวากนคนยงรง หรอสกครงคนกตามใจ เนอหารวมของเพลงโตตอบอยางยาวมเชนน

เพลงโตตอบอยางสน หรอเพลงเนอสน ไดแกเพลงพษฐาน เพลงระบา เพลงสงฟาน เพลงเตนการาเคยว เพลงสงคอลาพวน เพลงชกกระดาน เพลงแบบนมกเปนเพลงสน เหมาะสาหรบผทไมใชเพลงอาชพ รอง กนคนละสหาวรรค คนละทอนสนๆ กลงเพลงเสย เปนเพลงทเปดโอกาสใหทกคน ไดรวมสนกกนอยาง งายๆ ถาเรารวมเพลงกลอมเดกดวย กเปนเพลงสนเชนกน ใครๆกพอจะรองได เพลงเนอสนจงไมจาเปน ตองมพธรตองในการรอง หรอตองใชการสรางบทชดใหญเขามากาหนดเรยงลาดบการเลนแตอยางใด เมอจะเลนกตงวงเขาหรอรองไปเลย การมเนอหาทคลายคลงกน ทาใหพอเพลงคนหนงหยบถอยคาจากเพลงนไปใสในอกเพลงหนงโดยไมรตว ขอทเราตองไมลมคอ พอเพลงคนหนงๆมกจะรองเพลงไดหลาย ทานอง

นอกเหนอไปจากเพลงทเขาถนดการแลกเปลยนถอยคาจงทาไดงายมาก ดงนน เราอาจพบการ วางลาดบคา หรอการใชคาบรรยายระหวางเพลงตอเพลงในจงหวะพอๆกน สงนมาจากการตกทอดในใจ ของชาวเพลงนนเอง ในอกดานหนง เพลงพนเมองหลายชนด ใชกลอนอยางหนงซงสมผสดวยสระเดยว กนหมดในวรรคทายของบท เชน ลงไอกไอไปเรอย ลงอากอาไปเรอย ศพททางเพลงเรยกวา กลอนไล กลอนลา กลอนล กลอนล ฯลฯ ตวอยางเชน เพลงเรอ เพลง-ฉอย เพลงเตนกา เพลงพวงมาลย เปนตน (บางทานเรยกการ

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 6

สมผสแบบนวา “กลอนหวเดยว” แตเมอสอบถามทางพอเพลงแมเพลงดแลว ไมมใครรจกศพทคานกนเลย ทมาของคานจะมาไดอยางไร ไมทราบ) รปแบบอยางน คงเกดขนเพราะหาสมผส งายสะดวกในการดนเพลง เพราะการดนเพลงนน หากฉนทลกษณยากไป กคงรองคงฟงกนยากนาด สระทนยมนามาใชกนมากทสดไดแก สระไอ

ทมา http://www.culture.go.th/research/musical/html/th_central.htm เขาถงวนท 13 ตลาคม 2555

เครองดนตรพนเมอง หมายถง เครองดนตรทใชเลนเพอความบนเทง หรอเลนประกอบการแสดงพนเมอง ตามทองถนตางๆ เครองดนตรพนเมอง จะมลกษณะแตกตางกนในแตละภมภาค ทงนเนองจากสภาพภมศาสตร สงแวดลอม เศรษฐกจ และลกษณะนสยของประชาชนในแตละทองถนมความแตกตางกน เครองดนตรพนเมองแยกตามภาคตาง ๆ ดงน เครองดนตรพนเมองภาคกลาง

ซอสามสาย เปนซอทมรปรางงดงามทสด ซงมใชใน วงดนตรไทย มาตงแตสมยกรงสโขทย

ซอดวง เปนเครองสายชนดหนง บรรเลงโดยการใชคนชกส กลองเสยง ทา ดวยไมเนอแขง

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 7

ซออ เปนเครองสายใชส กลองเสยงทาดวยกะโหลกมะพราว ขนหนาดวยหนงวว มชองเสยงอยดานตรง

จะเข เปนเครองสาย ทใชบรรเลงดวยการดด โดยปกตมขนาดความ สงประมาณ ๒๐ เซนตเมตร

ขลย ของไทยเปนขลย ในตระกลรคอรดเดอร คอ มทบงคบแบงกระแส ลม ทาใหเกดเสยงในตวไมใชขลยผว

ป เปนเครองเปาทมลน ทาดวยใบตาล เปนเครองกาเนดเสยง เปนประเภทลนค (หรอ ๔ ลน)

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 8

ระนาดเอก เปนระนาดเสยงแหลมสง ประกอบ ดวยลกระนาด ททาดวยไมไผบงหรอไม เนอแขง

ระนาดทม ทาดวยไมไผ หรอไมเนอแขงมผนละ ๑๘ ลก มรป รางคลายระนาดเอก

ฆองวงใหญ เปนหลกของวงป พาทย และวงมโหรใชบรรเลงทานองหลก มลกฆอง ๑๖ ลก

ฆองวงเลก มขนาดเลกกวา แต เสยงสงกวาฆองวงใหญ มวธตเชนเดยว

โทน : รปรางคลายกลองยาว ขนาดเลก ทาดวยไม หรอดนเผา ขงดวยหนง ดงใหตงดวยเชอก

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 9

กลองแขก เปน กลองทตหนาทบไดทงในวงปพาทย มโหรและบางกรณวงเครองสายกได

กลองสองหนา เปนชอของกลองชนดหนง ซงมลกษณะเหมอน กลองลกหนง ในเปงมางคอกขง

เครองดนตรพนเมองภาคใต

ทบเปนเครองดนตรทมความสาคญ ในการใหจงหวะ ควบคม การเปลยนแปลงจงหวะ

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 10

กลองโนราใชประกอบการแสดง โนราหรอหนง ตะลง โดยทวไปม ขนาดเสนผาศนยกลางของหนา

โหมงเปนเครองดนตร ทมสวนสาคญ ในการขบ บท ทงในดานการใหเสยง

ปเครองดนตรชนดนมความสาคญใน การเสรมเสยงสะกดใจผชม

แตระพวงหรอกรบพวงเปนเครองประกอบจงหวะทาจากไมเนอแขง

เครองดนตรพนเมองภาคเหนอ

สะลอหรอ ทะลอเปนเครองสายบรรเลง ดวยการส ใชคน ชกอสระ ตวสะลอทเปน แหลงกาเนดเสยง

ทาดวยกะลามะพราว

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 11

ซงเปนเครองสายชนดหนง ใชบรรเลงดวยการดด ทา ดวยไมสกหรอไมเนอแขง

ขลยเชนเดยวกบขลยของภาคกลาง

ปเปนปลนเดยว ทตวลนทาดวย โลหะเหมอนลนแคน ตวปทาดวยไมซาง

ปแน มลกษณะคลายปไฉน หรอปชวา แตม ขนาดใหญกวา เปนปประเภท ลนคทาดวยไม

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 12

พณเปยะ หรอ พณเพยะหรอบางทกเรยกวา เพยะ หรอเปยะ กะโหลกทาดวยกะลามะพราว

กลองเตงถงเปนกลองสองหนา ทาดวยไมเนอแขง เชน ไมแดง หรอไม เนอออน

ตะหลดปด หรอมะหลดปดเปนกลองสองหนา ขนาดยาวประมาณ ๑๐๐ เซนตเมตร

กลองตงโนง เปนกลอง ทมขนาดใหญทสด ตวกลองจะยาว มากขนาด ๓-๔ เมตร

กลองสะบดชยโบราณ เปนกลองท มมานานแลว นบหลายศตวรรษ

เครองดนตรพนเมองภาคอสาน

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 13

หน เปนเครองดนตรกงดดกงเปาอยางหนงม ทงททาดวยไมไผ

แคนเปน เครองดนตรทเปนทรจก มากทสด ของ ชาวภาคอสานเหนอ

โหวด เปนเครองเปาชนดหนงทไมมลน เกดจากกระแสลมทเปาผานไมรวก

พณ เปนเครองดนตรทบรรเลง ดวยการดด ม ๒-๓ สาย แตขนเปนสองค โดยขนค ๕

โปงลาง เปนเครองดนตรประเภททบรรเลง ทานองดวยการต เพยงชนดเดยว ของภาคอสาน โดยบรรเลงรวมกนกบแคน

จะเขกระบอ เปนเครองดนตรสาคญ ชนหนงใน วงมโหรเขมร เปนเครองดนตรประเภทดดในแนวนอน

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 14

ม ๓ สาย

กระจบป เปนเครองดนตรประเภทดด โดยใชกระททาจากเขาสตว กลองเสยงทา ดวยไมขนนหรอไมสก

ซอกนตรม เปนเครองสายใชส ทา ดวยไม กลองเสยงขงดวยหนงง มชองเสยง อยดานตรงขามหนาซอ

กลองกนตรม เปนเครองหนงชนดหนง ทาดวยไมขดกลวง ขงหนาดานหนง ดวยหนงดง ใหตงดวยเชอก

ปไสล ใชบรรเลงในวงกนตรม เปนปประเภทลนค เชนเดยวกบปใน

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 15

กรบค เปนกรบทาดวยไมเนอแขง ลกษณะเหมอนกบกรบเสภาของภาคกลาง

ความหมายของเพลงปฏพากย คาวา “ปฏ” หมายถง โตตอบ สวนคาวา “พากย” หมายถง การใชคาพด ดงนนเพลงปฏพากยจง หมายถง เพลงทรองโตตอบกนระหวางผชายกบผหญง โดยใชปฏภานไหวพรบหรอทเรยกวา “รองแก” นนเอง ความนยมการขบรองเพลงปฏพากย โดยทวไปจะเรมดวยบทไหวคร แลวฝายชายจะรองเกรน เชญฝายหญงมารอง จากนนกจะเปนการเกยวพาราส และลาจากกนการรองไหวครเปนการระลกถงคณ พระรตนตรย คณบดามารดา และครบาอาจารย ทสงสอนบทเพลง และขอพรใหรองเพลงไดราบรน ไมตด ขด การไหวครจงสะทอนคานยมเรองกตญของคนไทย และเปนกระบวนการทพบในศลปะการแสดง ของคนไทยทกประเภท เพลงปฏพากยในทองถนตางๆ

เพลงปฏพากยมอยทกทองถนในประเทศไทย ดงตวอยางตอไปน เพลงปฏพากยภาคกลาง ไดแก เพลงพวงมาลย เพลงเรอ เพลงอแซว เพลงเหยอย เพลงปรบไก เพลงพษฐาน เพลงเทพทอง เพลงเตนกา เพลงเกยวขาว เพลงฉอย เพลงระบาบานไร ลาตด

ตวอยางเพลงปฏพากยภาคกลางทยงขบรองเลนอยในปจจบน เพลงเกยวขาว ช. เกยวเถดนะแมเกยว (ซา) ญ. เกยวเถดนะพอเกยว (ซา) ช. ควาเถดหนาแมควา (ซา) ญ. ควาเถดหนาพอควา (ซา)

อยามวชะแงแลเหลยว อยามวชะแงแลเหลยว รบตะบงใหถงคนนา รบตะบงใหถงคนนา

เคยวจะบาดมอเอย เคยวจะบาดมอเอย พมารอทาอยเอย จะไดพดจากนเอย

เพลงเตนก า ช. เกยวขาวเกยวปลา ถอยคาราไข ขอเชญนองแกมแดง แลวจะไดจรล ญ. ถอยคารา เรยกหาสาวเจากแล

เชญเขามาในวงน มาวากนกลอนล เกยวขาวแขงกบพ ไปนาททางโนนเอย มาวากนในกลอนส มาเรยนหาแมทาไมกนน

(ลกครบ) (ลกครบ) (ลกครบ) (ลกครบ) (ลกครบ) (ลกครบ)

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 16

นองฉวยกาขนราร เดนมาทพชายเอย (ลกครบ)

เพลงเตนก าร าเคยว ช. มากนเถดนางเอย เอยรา แมนา มารมาแมมา มาเถดนะแมมา มาเถดหนานะแมมา มาเถดแมนชนอง พจะเปนฆองใหนองเปนปตอยตะรดตดตอตอด นาแหงนาหยอดทตรงลนปมาเถดนะแมมา มาเถดนะแมมา มาเตนกายาหญากนในนานเอย ญ. มาเถดเอย เอยรา พอมา มารมาพอมา ฝนกระจายทปลายนา แลวนองจะมาอยางไรเอย

(ลกครบ) (ลกครบ)

เพลงอแซว เพลงอแซวเปนเพลงพนบานทมถนกาเนดในแถบจงหวดสพรรณบร อางทอง เนอรองมจงหวะกระชบ สนกสนาน ดนตรประกอบใชกลอง ฉง ฉาบ และกรบ ช. โอมาเถดหนากระไรแมมา (ลกครบ) พดถงเรองเทยวพเทยวเกงกวาเสอ พมาพบสาวชาวเมองบางกอก จงรองชวนสาวเจาไปเดนเลน (ลกครบ) ญ. โอมาเถดหนากระไรพอมา (ลกครบ) มาถงไมนานจะมาชวนนอง พอคนแปลกหนาทาทางเกะกะ ผชายเดยวนหลายชนด (ลกครบ)

คนไหนเปนดาราออกมาไวไว (ลกครบ) เมองใตเมองเหนอพกเคยไป ผวดงไขบอกสวยอยาบอกใคร วอนแมเนอเยนจงเหนใจชาย (ลกครบ) ไดยอนวาจาของพวกปากไว (ลกครบ) ไปเทยวไปทอง ณ ทหนใด สะเปะสะปะไมคอยเอาไหน จะคบตองคดใหรแกใจ (ลกครบ)

เพลงพนบานทงสามชนดนมชอเรยกคลายคลงกน จนมผเขาใจผดเสมอแตละเพลงมทานองการรองตาง กน นยมรองในฤดเกบเกยว นอกจากเพลงเหลานแลว ยงมเพลงอนๆ ทรองในฤดกาลนอก เชน เพลงชก กระดาน เพลงพานฟาง เพลงสงฟาง เพลงเพลงสงคอสาพวน แตปจจบนสญหายไปหมดและไมมผนามา รองเลน เนองจากเทคโนโลยเขามามบทบาทมากขนในการทานาแทนคนและควาย คณคาของเพลงพนเมอง

เพลงพนเมองเปน มรดกทางวรรณกรรม ชาวบานนรนามไดแตงเพลงของเขาขน บทเพลงนอาจจะมาจาก ความเปนคนเจาบทเจากลอนและความอยไมสขของปาก แตบงเอญ หรอบางทไมใชบงเอญ เพลงของ

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 17

เขาไพเราะและกนใจชาวบานคนอนๆดวย ดงนนเพลงดงกลาวจงไดแพรกระจายออกไปเรอยๆ และในทสด ไมมใครรวาใครเปนคนแตงเพลงบทนน และแตงเมอใด เพลงพนเมองถกรอยกรองขนดวยคาทเรยบงายแตกนใจเกนความ สงนเองททาใหเพลงพนเมองมคา เพราะนนเปนศลปะอยางหนง อยางแทจรงครงหนง พระราชวรวงศเธอ กรมหมนพทยาลงกรณ ทรงเลาวาได ทรงแตงบทเลนเพลงขนบทหนง แลวประทานให ชาวชนบท ซง อานหนงสอไดเอาไปรอง แตทรงสงเกตวา จาก กรยาทชาวบาน คนนนแสดงออกมา ถาหากปลอยใหเขาแตงเอง นาจะเรวกวาบท ทนพนธเสยอก ทรงถามวา มนเปนอยางไร คาตอบทลวนแตเปนเสยงเดยวกนคอ มนเตมไปดวยคายากทง นน ถงตอนเกยวพาราสผหญงชนบททไหนเขาจะเขาใจ และไมร วาจะรองตอบไดอยางไร เรองนจะเปนบทแสดงใหเหนวาเพลงพน เมองนนใชคางาย แตไดความดไมจาเปนตองสรรหาคายากมาปรงแตงเลย คณคาของเพลงพนบาน เพลงพนบานเปนสมบตของสงคมทไดสะสมตอเนองกนมานานจง เปนสวนหนงในวถชวตของคนไทย และมคณคาตอสงคมอยางยง ใหความบนเทง เพลงพนบานมคณคาใหความบนเทงใจแกคนในสงคมตงแตอดต จนถงปจจบนโดยเฉพาะในสมยทยงไมมเครองบนเทงใจมากมายเชน ปจจบนนเพลงพนบานเปนสงบน เทงชนดหนง ซงใหความสขและความรนรมยแกคนในสงคม ในฐานะทเปนการละเลนพนบานของหนม สาว และในฐานะ เปนสวนสาคญของพธกรรมตาง ๆ เพลงพนบานจงจดเปนสงบนเทงทเปนสวนหนงใน วถชวตของชาวบาน ปจจบนแมวาเพลงพนบานบางชนด เชน เพลงกลอมเดก เพลงประกอบการละเลน จะสญหายและลดบทบาทไปจากสงคมไทยแลว แตเพลงปฏพากยบางเพลงไดพฒนารปแบบเปนการแสดงพนบานหรอมหรสพ พนบานทสรางความสนกสนานเพลดเพลนใจแกผชม ซงชาวบานกยงนยมอยมาก ดงจะเหนไดจากการมคณะเพลงหลายคณะทรบจางไปแสดงเพอสรางความสขความสาราญแกชาวบานทวไป ทมา http://www.maceducation.com/e-knowledge/2504304120/09.htm เขาถงวนท 13 ตลาคม 2555 การขบรองเพลง เพลงไทย เปนเอกลกษณอยางหนงของชาตเชนเดยวกบนาฏศลปและศลปกรรมอก หลายอยาง ในปจจบนเรองของเพลงไทยเปนสงทนาหวงใย ทงนเพราะประชาชนสวน ใหญมความนยมนอย เหนวาการรองเพลงไทย การฟงเพลงไทยเปนเรองไมทนสมย และกลบใหซง หมายถงวาชาตเรากาลงสญเสยเอกลกษณไปอยางหนงดวยความสนใจกบเพลง ประเภทอนมากกวา ถาคนไทยสวนใหญไมสนใจ ไมยอมรบและสนบสนนเพลงไทยแลว ในไมชาเพลงไทย จะตองสญสลายไปจากสงคมไทย เอกลกษณของชาตเปนเครองหมายทแสดงถงความเปนชาต และยงแสดงใหเหนถงมรดกทางวฒนธรรมซงเกดจากการสะสม และการถายทอดของบรรพบรษมาจนถงทกวนน การขบรองเพลงไทยเปนเรองทยากลาบากอยบางในการฝกหด แตถาหากทกคน เหนคณคาเรองน และใหความสนใจฟง หรอหดขบ

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 18

รองเพลงงายๆ ไปทละนอยแลว ความรกในศลปะ ประเภทนกจะเกดการปลกฝงขนและถายทอดสบตอเนองได ความหมายของการขบรองเพลงไทย การขบรอง เปนการแสดงออกอยางหนงในทางอารมณ จตใจและความรสก เชน อารมณรก อารมณเศรา สนกสนาน แนนอนทเดยววา เมอมนษยมอารมณตางๆ เชนน ยอมจะไมแสดงอาการเฉพาะการนงเฉยซมเซา เทานน แตบางคนจะอทาน บางคนจะรองคราครวญ บางคนจะนาคาพดมารองเปนทานองสงๆ ตาๆ สงเหลานเปนการเรมตนทนาไปสบทเพลงทงสน และเนองจาก มนษยมความฉลาด รจกปรงแตงสงทมอยใหดขน จงไดนาบทประพนธทมอยมาแตง ใหเปนทานองใหไพเราะหรออาจแตงทานองและบรรจคารอง ใหกลมกลนกบทานองนนๆ ดวยวธการแตงเพลงลกษณะตางๆ ดงไดกลาวมาน ทาใหมคาหลายคาทเกยวของและหมายความถงเพลง เชน คาวา “ขบลา” “ขบเพลง” หรอ “รองเพลง” อยางไรกตามคาทเดนมากคอคาวา “ลา” และคาวา “เพลง” ซงจะขออธบายโดยสรป กลาวคอ คาวา “ลา” นนหมายถงเพลงทมทานองซงเกดจากความสง ตา ของเสยงถอยคา ในดานจงหวะกไมเดนชดแนนอน ลกษณะของการขบลา เชน แอวตางๆ และเสภา คาวา “เพลง” นนมทานองซงเกดจากการประพนธหรอแตงขนไว คารองทมความเหมาะสมกบทานองเพลง การรองเพลงจะเครงครดทานองเพลง แมวาเสยงของคารองจะขดกบทานองอยบาง แตผรองจะตองใชเทคนคในการรอง ทานองและคารองใหกลมกลนกน นอกจากนเพลงยงมจงหวะทดาเนนไปอยางสมาเสมอ เพลงไทย เปนเพลงทมทานอง มจงหวะ มคารอง มทานองเปนสวนประกอบสาคญ การรองเพลงไทยจงตองรจกใชวธการตางๆ ซงจะกลาวในโอกาสตอไป การรองเพลงแบบตางๆ การรองเพลงไทยแบงเปน 3 ลกษณะ คอ 1. การรองอสระหรอรองโดยลาพง หมายถง การรองเดยวโดยปราศจากวงดนตร อาจเปนการรองคนเดยวหรอรองเปนหมเปนกลม การฝกหดรองลกษณะนควรหดรองเพลงทมทานองงายๆ เออนนอย ไดแก เพลงประเภทชนเดยว ตอมาจงฝกหดรองเพลงประเภทสองชน และเพลงประเภทสามชนตามลาดบ 2. การรองเพลงประกอบดนตร คอ การรองทมเครองดนตรเขามารวมบรรเลง มทงการรองรบ รองสง รองคลอ รองเคลา ฯลฯ 3. การรองเพลงประกอบการแสดง คอ การรองรวมกบการแสดง ผรองจะตองรองใหสอดคลองกบอารมณของตวเอง เพอใหผชมการแสดงเกดอารมณตามทาทางและบทรองนนๆ ขอควรระวงในการขบรอง ในการขบรองเพลงไทยทกประเภท ผขบรองควรระมดระวง ดงตอไปน 1. กอนมารองเพลง ผรองไมควรมอารมณตงเครยดมาจากทอน ไมควรมความวตกกงวลในการรองมากเกนไป สงเหลานจะทาใหใบหนานาเสยง ผดปกต

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 19

2. การแตงกาย อยาแตงกายดวยเสอผาทคบหรอรดรปทรง เพราะจะทาใหการขยายตวของปอดและลาคอไมสะดวกในขณะรองเพลง การแตงชด เครองแบบนกศกษาเปนชดทเหมาะสมทสด และยงเปนการเชดชสถานศกษาของตน นอกจากนกอาจแตงชดไทยแบบตางๆ ใหเหมาะสมกบงานทจดขน การแตงตวเรยบรอยแสดงถงผรองเพลงมมารยาท ไดรบคาแนะนาสงสอนจากครอาจารยหรอผปกครอง และยงถอวาเปนการใหเกยรตแกงานทจดขนแกผฟงผชมดวย 3. ทาทางในการรองเพลง การรองเพลงไทยรวมกบวงดนตรไทยนน มกจะนงพบเพยบกบพน ซงจะตองฝกหดใหเคยชนกบการนงชนดน การวางทาทางเปนสงทสาคญมาก คอตวตรงแตไมเกรง วางแขนและมอใหอยบนตกในอาการเรยบรอย นอกจากการนงพบเพยบแลวยงมทานงบนเกาอ ผรองจะตองยดตวตรงตามธรรมชาต อยางอหลงหอไหล หนหนาตรง อยากมหนาหรอแหงนหนาจนเกนไป วางเทาใหราบกบพน ไมควรนงเขยงเทา งอเทาหรอไขวหาง มอทงสองขางวางทหนาตก ในการรองเพลงไทยนน ดงไดกลาวแลววา ความรสกของเพลงอยทการใชนาเสยงเปนสาคญ ดงนน การสรางความ รสกทางกายในขณะขบรอง เชน การเอยงคอ กมเงย กลอกหนา หวเราะ ราเรงจนเกนไป จงไมเหมาะสมไม ควรกระทาเพราะถอวาอากปกรยาเชนนนเปนลกษณะของผแสดง ไมใชลกษณะของผขบรอง 4. การใชไมโครโฟน การรองเพลงในปจจบนมกใชไมโครโฟนเปนสวนมากและ เปนหนาทของผรองในการจดและปรบไมโครโฟนใหพอด และเกดผลดตอการรองของตน การจดและปรบไมโครโฟนตองกระทาอยางไมชกชา และไมกอใหเกดเสยงรบกวนผฟงผชม จนราคาญและเสยมารยาทไป ในลกษณะทผรองอยบนเวททมระดบสงกวาผ ฟง ควรปรบใหไมโครโฟนเอยงระดบ 45 องศา ใหความสงของปลายไมโครโฟนอยแนวรม ฝปากลาง การปรบไมโครโฟนเชนนจะทาใหผทอยตากวาเวทเหนใบหนาผรอง ในขณะรองเพลง ควรฟงเสยงของตนจากลาโพง ถาเสยงคอยกเขาใกลไมโครโฟน ถาเสยงดงเกนไปกถอยหางจากไมโครโฟน การรองเพลงไทยรวมกบวงดนตรไมควร ถอไมโครโฟน แตควรใชขาตงเพอผรองจะไดสะดวกในการรอง การนงกถกตองตามแบบแผน การฝกรองเพลงไทย การรองเพลงไทยมลกษณะและเทคนคเฉพาะตว ซงผรองจะตองระมดระวงอยบาง โดยเฉพาะในเรองจงหวะ ทานองเพลง คารอง ซงจะกลาวดงตอไปน 1. จงหวะ 1) การฝกรองเพลงไทยควรจะเรมดวยเพลงชนเดยว เชน เพลงราวงมาตรฐาน หลงจากนนจงฝกหดรองเพลงสองชนทเคยไดยนไดฟงอยเสมอ เชน เพลงลาวเจรญศร ลาวดวงเดอน และหดรองเพลงไทยสองชนทยากขน เชน เพลงลาวคาหอม แขกสาหรายสองชน เมอฝกหดจนมความเชยวชาญแลวจงหดรองเพลงสามชน เพลงเถา 2) การฝกหดในระยะเรมตน แมวาระดบเสยง ทานองเพลง จะยงไมถกตองนกกพออนโลมไปกอน แตจงหวะจะผดพลาดไมได การเคาะจงหวะเรมตนดวยการใชไมเคาะทพน ตอมาจงฝกใหฟงเสยงฉง เพอใหเขาใจจงหวะ ฉง-ฉบอยางแมนยา เมอรองเขากบวงดนตรจะไดไมผดพลาด และไมตนตกใจ แมวา

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 20

จะมเครองประกอบจงหวะอนๆ เชน ฉง กรบ โหมง การฝกใหรจกกบจงหวะของเครองหนงเปนเรองทยากและสาคญทสด โดยเฉพาะกลองตางๆ จะตตามจงหวะหนาทบ ซงมอตราแตละประเภทแตกตางกนออกไป การหดฟงเพลงหนาทบตางๆ จงควรเปนการฝกขนสดทาย 2. ทานองเพลง 1) ผทรองเพลงไดด ตองสามารถรองทานองเพลงถกตองไมผดเพยน ดงนน ในการฝกรองอสระ ครผฝกสอนจงมกจะใชเครองดนตรททาทานองชนดใดชนดหนงมาบรรเลงคลอ ไปดวย ตอเมอรองไดดแลวจงใหรองโดยลาพง 2) เมอรองจบไปทอนหนงๆ ไมควรใหเพลงมหางเสยงทไมไพเราะ แตควรใหเสยงเบาและหายไป 3) ออกเสยงสาเนยงใหชดเจน รจกใชลาคอในการรองเพลง คออยาเกรงคอหรอบบเสยง แตเปลงเสยงออกจากลาคอผานเสนเสยงออกรมฝปาก ไมควรบบเสยงขนเพดาน ออกทางจมก จะทาใหเสยงไมนมนวลนาฟง 4) อารมณของเพลงไทยนน อยทความไพเราะซงเกดจากการขบรองใหมนาหนกเสยงทหนก-เบาตาง กน โดยมทสงเกต เชน (1) ผรองเพลงสามารถรกษาระดบเสยงเมอขนตนเพลงไวไดอยางคงท ไมคลาดเคลอนจากเดม เมอมดนตรสวมรบหรอเมอรองสงในทอนใหม กยงรกษาระดบเสยงเดมไวได (2) มผแตงเนอรองในบทเพลงทมความสามารถ คอสามารถหาคารองใหตรงกบจงหวะหนก-เบา และตองแตงใหถกตามแบบแผนของเพลงไทยดวย (3) รจกรอง คอคารองทเปนสระเสยงสน จะตองรองใหเบากวาคารองทเปนสระเสยงยาว (4) รจกรองในขอความทตองการเนนอารมณ เชน อารมณโกรธควรรองอยางมนาหนกกวาคาอนๆ (5) รจกรองในคาทมลกษณะเปนคาอทานหรอคากระซบใหเหมาะสม 5) การทอดเสยงจากคารอง และการเออนเสยง จะเปนเสยงทเปลงออกมาจากลาคอโดยตรง ควรใหชดเจน ไมออมคอม ในทางการปฏบต เสยงทเปลงออกมากจากลาคอโดยตรง ควรใหชดเจนไมออมแอม เสยงทเปลงออกมากจากลาคอสามารถบงคบไดดกวาเสยงทออกมาจากจมก จากทรวงอก การเออนควรใชคาวา “เอย” 6) การรองหลบเสยงจากสงลงมาตา หรอหลบเสยงจากเสยงตาขนสงอยางรวดเรว จะทาใหไมไพเราะ ในกรณทเหนวาจะทวนเสยงขนไปรองเสยงสงไมได กควรรองเสยงตาตามความสามารถของตน 3. คารอง 1) คารองทปรากฏในบทเพลง จะตองรองใหถกตองตามอกขระและชดถอยชดคา โดยเฉพาะตว ร ตว ล ตว ช ตว ซ และพยายามออกเสยงหรอเออนเสยงใหชดเจนในตอนทาย แตทงนยกเวนอนโลมตามสาเนยงเพลงของภาษาของชาตตางๆ ไมตองออกเสยงใหชดตามคาไทย 2) ออกเสยงตามรปคาใหถกตองตามมาตรฐานตางๆ ในปาก เชน ปมเหงอก ปมฟน จะ

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 21

ทาใหคารองชดเจน 3) รจกแบงวรรคตอน ประโยคเพลง ตามลกษณะการประพนธและการถอนหายใจ ทงนเพราะจะชวยในการกลนเกบลมไวรอง รจกระบายลมหายใจทละนอย และไมมเสยงรบกวนในขณะทสดลมหายใจ อตราชา-เรวของเพลงไทย เพลงไทยมจงหวะชา-เรวไมเทากน ซงอาจแบงไดเปน 3 อตรา คอ 1. เพลงไทยทมจงหวะเรว เรยกวา เพลงอตราชนเดยว 2. เพลงไทยทมจงหวะชาปานกลาง คอชากวาเพลงชนเดยวประมาณ 1 เทาตว เรยกวา เพลงอตราสองชน 3. เพลงไทยทมจงหวะชากวาเพลงสองชน คอชากวาประมาณ 1 เทาตว เรยกวา เพลงอตราสามชน การสงเกตเพลงทมอตราตางๆ มวธสงเกต 3 ประการ คอ 1. การฟงจงหวะจากฉง กลาวคอ ถาเปนเพลงชนเดยว จะมจงหวะ ฉง-ฉบ เรวกวาเพลงสองชน แตเพลงสองชนกยงมจงหวะ ฉง-ฉบเรวกวาเพลงสามชนซงมจงหวะชาทสด ถาเปรยบอตราความเรวของเพลงทง 3 จงหวะ ภายในระยะเวลาเทากน สมมต เชน ในเวลา 1 นาท การตฉงจะมจานวนครงแตกตางกนดงแผนภมน

จงหวะฉง (-) จงหวะฉบ (+) เวลา 1 นาท เวลา 1 นาท 1. บทเพลงชนเดยว 2. บทเพลงสองชน 3. บทเพลงสามชน

- + - + - + -

- + - + - + +

จากแผนภมจะเหนวา ในเวลา 1 นาท บทเพลงชนเดยวจะตฉงจานวน 4 ครง ซงยอมจะมจงหวะเรวกวาบทเพลงสองชนซงตฉงเพยง 2 ครง และบทเพลงชนเดยวจะมจงหวะชาทสด เพราะตฉงเพยงครงเดยว 2. สงเกตจากการเออน กลาวคอถาเปนเพลงชนเดยว จามทานองเออนนอยทสด เพลงสองชนมทานองเออนมากขนและเพลงสามชนมทานองเออนมากกวาเพลงสองชน 3. สงเกตจากหนาทบ ซงเปนเรองยากและขอยกตวอยางจากหนาทบปรบไก หนาทบปรบไก ถาฟงจากเสยงตะโพนใน 1 จงหวะหนาทบของปรบไก 2 ชน จะเปนดงน คอ พรง ปะ ตบ พรง พรง ตบ พรง เมอตะโพนตหนาทปปรบไกกบบทเพลงอตราตางๆ จะเปนดงน 1. บทเพลงชนเดยว ภายในเวลา 1 นาท (สมมต) จะตตะโพนครบ 1 จงหวะหนาทบ 2. บทเพลงสองชน ภายในเวลา 1 นาท (สมมต) จะตตะโพนไดเพยงครงจงหวะหนาทบเทานน ตองขยายเวลาออกไปอก 1 นาท จงจะตจงหวะตะโพนครบ 1 หนาทบ 3. บทเพลงสามชน จะตองใชเวลาถง 4 นาท จงจะตจงหวะตะโพนครบ 1 หนาทบ

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 22

ทมา http://www2.udru.ac.th/~musicnote/dontreethai_4.html เขาถงวนท 13 ตลาคม 2555

เพลงไทย หมายถง เพลงทแตงขนตามหลกของดนตรไทย มลลาในการขบรองและบรรเลงแบบไทย โดยเฉพาะและแตกตางจากเพลงของชาตอนๆ เพลงไทยแตเดมมกจะมประโยคสนๆและมจงหวะคอนขาง เรวสวนใหญมตนกาเนดมาจากเพลงพนบาน หรอเพลงสาหรบประกอบการราเตนเพอความสนกสนานรนเรง ตอมา เมอตองการจะใชเปนเพลงสาหรบรองขบกลอม และประกอบการแสดงละครกจาเปนตอง ประดษฐ ทานองใหมจงหวะชากวาเดม และมประโยคยาวกวาเดม ใหเหมาะสมทจะรองไดไพเราะ จงไดคด แตงทานอง ขยายสวนขนจากของเดมเปนทวคณ เรยกเพลงในอตรานวา เพลงสองชน เพราะตองแตงขยาย จากเพลงเดม อกชนหนง และเรยกเพลงในอตราเดมนนวา เพลงชนเดยวเพลงไทยในสมยอยธยาเปนเพลง สองชนและชนเดยว เกอบทงสน เพราะตองใชรองสาหรบขบกลอม และประกอบการแสดงละคร ซงเปนทนยมกนมากในสมยนน สมยรตนโกสนทรเปนสมยทนยมเลนสกวากนมาก ผเลนสกวาจะตองแตงกลอนเปนกลอนสดดวยปฏภาณในปจจบน ถาจะรองอยางเพลงสองชนเหมอนกบการรองประกอบการแสดงละครจะทาใหผแตง ม เวลาคดกลอน นอยลง อาจแตงไมทนหรออาจไมไพเราะเทาทควร จงคดแตงทานองเพลง รองขยายจาก ทานองเพลงสองชน ขน ไปอกเทาตว สาหรบใชในการรองสกวา เรยกเพลงในอตรานวาเพลงสามชน ดงนน เพลงในอตราสามชน จะมความยาวเปน 2 เทาของเพลงสองชน และเพลงสองชนจะมความยาวเปน 2 เทาของเพลงชนเดยว การบรรเลง จะเลอกบรรเลงเพลงอตราหนงอตราใดเพยงอยางเดยวกได ตามโอกาสทเหมาะสม ถาบรรเลงตดตอกนทง 3 อตรา เรยกวา เพลงเถา ประเภทของเพลงไทย อาจแบงออกไดเปนพวกๆ คอ

1. เพลงสาหรบบรรเลงดนตรลวนๆ ไมมการขบรอง เปนเพลงทใชบรรเลงประโคมพธตางๆ เพลงโหมโรง และเพลงหนาพาทย จะเปนเพลงสาหรบใชประกอบกรยาอาการและแสดงอารมณตางๆ ของการรา

2. เพลงสาหรบขบรอง คอ เพลงซงรองแลวรบดวยการบรรเลง เรยกวา รองสงดนตร เชน เพลงประกอบ การขบเสภา(รองสงเสภา) เพลงทรองสงเพอฟงไพเราะทวไปสวนมากจะเปนเพลงเถาและเพลงตบ เพลงชนเดยว

เพลงชนเดยว หมายถง เพลงทมจงหวะเรว หรอเรยกวาเพลงเรว จะสงเกตไดจากเสยงฉง ปกตแลว การตฉงจะเรมดวยเสยง ฉง และจบดวยเสยง ฉบ ตสลบกนไปจนกวาจะจบการบรรเลง ถาชวงระหวางเสยงฉง และฉบเรวกระชบตดกนกแสดงวาเปนเพลงชนเดยว หรอสงเกตไดจากท านองรอง เพลงชนเดยวจะรองเออนนอย หรอไมมการรองเออนเลยกได เพลงสองชน เพลงสองชน หมายถง เพลงทมจงหวะปานกลาง ไมชาหรอเรวจนเกนไป สวนใหญเปนเพลงสนๆ ท

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 23

รองและจ าท านองงาย มความยาวกวาเพลงชนเดยวหนงเทาตว หรอสงเกตจากเสยงฉง ชวงระหวางเสยงฉงและฉบหางกนปานกลาง มท านองรอง การรองเออนไมมากไมนอย ขนอยกบลกษณะของเพลง เพลงสามชน เพลงสามชน หมายถง เพลงทมจงหวะชา ตองใชเวลาบรรเลงและขบรองนานกวาเพลงในอตราอนๆ ถาจะสงเกตเสยงฉง ชวงระหวางเสยงฉงและฉาบหางกนมาก ทานองรองจะมการรองเออนยาวๆ เพลงเถา เพลงเถา หมายถง เพลงขนาดยาวทมเพลง ๓ ชนดตดตออยในเพลงเดยวกนโดยการบรรเลงเพลงสามชน กอน แลวเปนเพลงสองชน ลงมาจนถงเพลงชนเดยว เรยกวา เพลงเถา ตวอยาง เพลงเขมรพวงเถา เดมเปนเพลงสองชน ตอมา หลวงประดษฐไพเราะ ไดคดแตงขนเปนสามชนดาเนนทานองเปนคกน กบเพลงเขมรเลยบพระนคร เมอราว พ.ศ. ๒๔๖๐ แลวหมนประคมเพลงประสาน (ใจ นตยผลน) ไดตดลงเปนชนเดยว เมอ พ.ศ. ๒๔๖๔ และมทานองชนเดยวโดย นายเหมอน ดรยะประกต เปนผแตงเพลงเถานยมใชบรรเลงและขบรองในรปของเพลงรบรอง คอเมอรองจบทอน ดนตรกบรรเลงรบไมนยมนาเพลงเถามารองใหดนตรบรรเลงคลอ หรอบรรเลงลาลองแตอยางใด เพลงเกรด เพลงเกรด เปนเพลงขนาดยอม นามาขบรองและบรรเลงเปนเพลงๆไปอาจเปนอตราจงหวะใด จงหวะหนงในชดของเพลงเถา หรอเปนเพลงใดเพลงหนงจากชดเพลงตบหรอเพลงเรองกได เพลงเกรด ทขบรองและบรรเลงกนอยโดยทวๆ ไป มกจะมบทรองทมความหมาย มคตมความซาบซง ประทบใจและมชวง ทานองทมความไพเราะเปนพเศษ ตวอยางเพลงเกรด เชน เพลงแปะ (สามชน) เพลงแขกสาหราย (สองชน) และเพลงเตาเห (สองชน) เพลงละคร เพลงละคร หมายถง เพลงทใชขบรองและบรรเลงในการแสดงโขน ละคร และมหรสพตางๆ มทงรองแลวดนตรรบ ทงรองคลอดนตร เคลา และลาลอง ขนอยกบลกษณะการแสดงนนๆ ตวอยางเพลงละคร ไดแก เพลงอตราสองชน เชน เพลงสรอยเพลง เพลงเวสสกรรม เพลงพญาโศก หรอเพลงในอตราเดยว เชน เพลงนาคราช เพลงหนเสอ เพลงลงโลด และเพลงพเศษทใชเฉพาะละครแทๆ เชน เพลงชาป เพลงโอชาตร เพลงโอโลม เพลงโอราย เพลงยาน เพลงชมตลาด เปนตน เพลงทใชรองประกอบละครหรอมหรสพอนๆ จะตองใชใหถกตองตามอารมณของตวละคร เชน เพลงพญาโศก เพลงสรอยเพลง ใชสาหรบอารมณโศก เพลงนาคราช เพลงลงโลด ใชสาหรบอารมณโกรธ เพลงโอโลม เพลงโอชาตร ใชสาหรบอารมณรกหรอเวลาเกยวพาราส เปนตน

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 24

เพลงลา หมายถง เพลงทผขบรองและบรรเลงแสดงเปนอนดบสดทายกอนทการแสดงจะจบลง ซงเปนไปตามแบบแผนของการแสดงกจกรรมการบรรเลงดนตรไทย ทโบราณจารยไดกาหนดไว กลาวคอ เพลงแรกทบรรเลงคอเพลงโหมโรง และเพลงสดทายตองบรรเลงเพลงลา เพอเปนการราลาใหศลใหพรแกเจาของงานหรอผชมผฟง เนอรองมความหมายในทางราลา อาลย อาวรณ และใหศลใหพรแลว มกจะม สรอย คอ มการรองวา "ดอกเอย เจาดอก..." และจะมเครองดนตรชนใดชนหนง บรรเลงเลยนเสยงรองใหคลายคลงกนมากทสด ซงเรยกกนเปนทางภาษาสามญวา "วาดอก" เครองดนตรทใชกอาจใช ซออ เพลงลาทนยมใชบรรเลงกน เชน เพลงเตากนผกบง เพลงพระอาทตยชงดวง เพลงอกทะเล เพลงเรอง เพลงเรอง คอ เพลงทโบราณาจารยประดษฐขน โดยน าเอาเพลงทมลกษณะใกลเคยงกนหลายๆ เพลงมาบรรเลงตดตอกนเปนชด เปนเรอง เพอความสะดวกในการใชบรรเลงในโอกาสตางๆ กน เชน เพลงเรอง นางหงส ส าหรบใชบรรเลงประกอบพธศพ เพลงเรองฉงพระฉนส าหรบใชบรรเลงประกอบพระฉน ภตตาหาร และเพลงเรองสรอยสน ส าหรบใชบรรเลงในโอกาสทวๆ ไป นอกจากนน ยงเปนการรวบรวมเพลงทมลกษณะคลายๆ กนมาไวดวยกน เพอความสะดวกในการจดจ า ทนาสงเกตคอ มกจะนยมบรรเลงเพลงเรอง โดยการบรรเลงเฉพาะดนตร ไมมรอง การบรรเลงเพลงเรอง โดยทวไปประกอบดวยเพลงชา เพลงสองไม เพลงเรว และจบลงดวยเพลงลา เชน เพลงเรองสรอยสน ประกอบดวยเพลงสรอยสน เพลงพวงรอย แลวออกทายดวยเพลงสองไม และเพลงเรว จบดวยเพลงลา เพลงโหมโรง เพลงโหมโรง หมายถง เพลงทบรรเลงในอนดบแรกสาหรบงานตางๆ เพอเปนการประกาศใหรวา ขณะนงานดงกลาวกาลงจะเรมขนแลว และเปนการบรรเลงเพอเคารพสกการะครอาจารย และอญเชญเทพยดามายงสถานมงคลพธนนดวย เพลงโหมโรงแบงออกไดหลาย ลกษณะ ดงน 1. โหมโรงเชา ใชบรรเลงในงานมงคลพธตางๆ ซงจะมขนในตอนเชา เชน งานทรจกกนเปนสามญวา งานสวดมนตเยนฉนเชา เพลงทบรรเลง ไดแก สาธการ เหาะ รว กลม ชานาญ 2. โหมโรงกลางวน เปนโหม โรงทเกดขนจากประเพณการแสดงมหรสพในสมยโบราณ ถาเปนการแสดงกลางวน ซงไดเรมแสดงตงแตเชามาแลว เมอถงเวลาเทยงจะตองหยดพกกลางวน เพอใหตวละครและผบรรเลงดนตร ตลอดจนผรวมงานการแสดงนน ไดหยดพกและรบประทานอาหารกลางวน โหมโรงกลางวน ประกอบดวยเพลง กราวใน เชด ชบ ลา กระบองตน เสมอขามสมทร เชดฉาน ปลก ตนไม ชายเรอ รกรน แผละ เหาะ โล วา 3. โหมโรงเยน เปนเพลงชด ทใชบรรเลงในตอนเยนของงาน ในการเรมงานมงคลตางๆ ประกอบดวยเพลง สาธการ ตระโหมโรง รวสามลา ตนชบ เขามาน ปฐม ลา เสมอ รว เชด กลม ชานาญ กราวใน ตนชบ 4. โหมโรงเสภา เกดขนครง แรกในสมยรชกาลท 2 แหงกรงรตนโกสนทร ทมการนาเอาปพาทยมา

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 25

บรรเลงประกอบการขบเสภา การโหมโรงเสภาใชลกษณะเดยวกนกบโหมโรง กอนการแสดงละคร คอ ปพาทยจะบรรเลงหนาพาทยชดตางๆ จนกระทงถงเพลงวาแลวจงเรมการแสดง ตอมาเพอไมใหเสยเวลามาก ใชบรรเลง เพลงวา เพลงเดยว จากนนกเปลยนมาใชเพลงในอตราสองชนและสามชนตามความนยม แตกยงยดถอกนวา ตองจบดวยทานองตอนทายของเพลงวา นอกจากนน ยงกาหนดใหบรรเลง เพลงรว ซงเรยกกนเปนสามญวา รวประลองเสภา แลวจงบรรเลงเพลงโหมโรง ใน ปจจบน การบรรเลงของวงปพาทย วงเครองสาย และวงมโหร กไดนาเอาวธการโหมโรงเสภานมาใช แตไดตดเพลงรวประลองเภาออกเสย เรมตนดวยเพลงโหมโรง และจบดวยทานองทายของเพลงวาเหมอนกน และนยมใชบรรเลงกนอยางแพรหลายจนทกวนน เพลงหนาพาทย เพลงหนาพาทย คอ เพลงทใชบรรเลงประกอบกรยา พฤตกรรมตางๆ และอารมณของตวละคร เชน เพลงโอดสาหรบรองไห เสยใจ เพลงกราวราสาหรบเยาะเยยสนกสนาน เพลงเชดฉานสาหรบพระรามตามกวาง เพลงแผละสาหรบครฑบน เพลงคกพาทยสาหรบทศกณฐแสดงอทธฤทธความโหดราย หรอสาหรบหนมานแผลงอทธฤทธ หาวเปนดาวเปนเดอน เปนตน นอกจากนนยงหมายถงเพลงทบรรเลงประกอบกรยา สมมตทแลไมเหนตวตน เชน เพลงสาธการ เพลงตระเชญ เพลงตระนมต เพลงกระบองกน สาหรบ เชญเทพยดาใหเสดจมา แตไมมใครมองเหนการเสดจมาของเทพยดาในเวลานน เชน บรรเลงประกอบพธไหวคร ครอบครดนตรและนาฎศลป และยงเปนเพลงทบรรเลงประกอบกรยาทเปนอดต ไมใชปจจบน เชน เมอพระเทศนมหาชาตกณฑมทรจบลง ปพาทยบรรเลงเพลงทยอยโอด คอ บรรเลงเพลงโอดกบเพลงทยอยสลบกน เพอประกอบกรยาคราครวญ โศกเศรา เสยใจของพระนางมทร ตวเอกของกณฑน เมอทราบวาพระเวสสนดรไดบรจาค 2 กมาร กณหาและชาลใหแกพราหมณชชกไป พระไดเทศนเรองนจนจบลงแลว แตปพาทยเพงจะบรรเลงเพลงประกอบเรอง อยางนถอวาเปนการบรรเลงประกอบกรยาสมมตทเปนอดต เปนตน เพลงหนาพาทยนยมบรรเลงดนตรเพยงอยางเดยว ไมมรอง เพลงหนาพาทยแบงตามฐานนดร แบงออกเปน 2 ชนด คอ 1. หนาพาทยธรรมดา ใชบรรเลงประกอบกรยาอารมณของตวละครทเปนสามญชน เปนเพลงหนาพาทยไมบงคบความยาว การจะหยด ลงจบ หรอเปลยนเพลง ผบรรเลงจะตองดทาราของตวละครเปนหลก เพลงหนาพาทยชนดนโดยมากใชกบการแสดงลเกหรอละคร เชน เพลงเสมอ เพลงเชด เพลงรว เพลงโอด 2. หนาพาทยชนสง ใชบรรเลงประกอบกรยา อารมณของตวละครผสงศกดหรอเทพเจาตางๆ เปนเพลงหนาพาทยประเภทบงคบความยาว ผราจะตองยดทานองและจงหวะของเพลงเปนหลกสาคญ จะตดใหสนหรอเตมใหยาวตามใจชอบไมได โดยมากใชกบการแสดงโขน ละคร และใชในพธไหวคร ครอบครดนตรปละนาฎศลป เชน เพลงตระนอน เพลงกระบองกน เพลงตระบรรทมสนธ เพลงบาทสกณ เพลงองคพระพราพ โดยเฉพาะอยางยงเพลงอนงคพระพราพ ถอกนวาเปนเพลงหนาพาทยชนสงสดในบรรดาเพลงหนาพาทยทงหลาย เพลงหนาพาทยแบงตามหนาทการนาไปใชประกอบการแสดงของตวละคร แบงได 7 ลกษณะ คอ 1. เพลงหนาพาทยประกอบกรยาไปมา ไดแก

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 26

เพลงเสมอ ใชประกอบกรยาการเดนทางระยะใกล ไปชาๆ ไมรบรอน เพลงเชด ใชประกอบกรยาการเดนทางระยะไกลไปมาอยางรบรอน เพลงโคมเวยน ใชประกอบกรยาการเดนทางในอากาศของเทวดาและนางฟา เพลงแผละ ใชประกอบกรยาการไปมาของสตวมปก เชน นก ครฑ เพลงชบ ใชประกอบกรยาไปมาของตวละครศกดตา เชน นางกานล 2. เพลงหนาพาทยประกอบการยกทพ ไดแก เพลงกราวนอก สาหรบการยกทพของมนษย ลง เพลงกราวใน สาหรบการยกทพของยกษ 3. เพลงหนาพาทยประกอบความสนกสนานราเรง ไดแก เพลงกราวรา สาหรบกรยาเยาะเยย เพลงสนวล เพลงชา เพลงเรว สาหรบแสดงความรนเรง เพลงฉยฉาย แมศร สาหรบแสดงความภมใจในความงาม 4. เพลงหนาพาทยประกอบการแสดงอทธฤทธปาฎหารย ไดแก เพลงตระนมตร สาหรบการแปลงกาย ชบคนตายใหฟน เพลงคกพาทย สาหรบการแสดงอทธฤทธ หรอเหตการณอนนาสะพรงกลว เพลงรว ใชทวไปในการสาแดงเดช หรอแสดงปรากฎการณโดยฉบพลน 5. เพลงหนาพาทยประกอบการตอสและและตดตาม ไดแก เพลงเชดนอก สาหรบการตอสหรอการไลตดตามของตวละครทไมใชมนษย เชน หนมานไลจบนางสพรรณมจฉา หนมานไลจบนางเบญกาย เพลงเชดฉาน สาหรบตวละครทเปนมนษยไลตามสตว เชน พระรามตามกวาง เพลงเชดกลอง สาหรบการตอส การรกไลฆาฟนกนโดยทวไป เพลงเชดฉง ใชประกอบการรากอนทจะใชอาวธสาคญหรอกอนกระทากจสาคญ 6. เพลงหนาพาทยประกอบการแสดงอารมณทวไป ไดแก เพลงกลอม สาหรบการขบกลอมเพอการนอนหลบ เพลงโลม สาหรบการเขาพระเขานาง การเลาโลมดวยความรก เพลงโอด สาหรบการรองไห เพลงทยอย สาหรบอารมณเสยใจ เศราใจขณะทเคลอนทไปดวย เชน เดนพลางรองไหพลาง 7. เพลงหนาพาทยเบดเตลด ไดแก เพลงตระนอน แสดงการนอน เพลงลงสรง สาหรบการอาบนา เพลงเซนเหลา สาหรบการกน การดมสรา เพลงหนาพาทยทง 7 ลกษณะ ลวนเปนเพลงหนาพาทยทนามาใชในการแสดงตางๆ เชน ลเก ละครและโขนอยบอยๆ

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 27

เพลงหางเครอง เพลงหางเครอง คอ เพลงเลกๆ สนๆ แปลกๆ ทบรรเลงตอจากเพลงแมบท (เพลงเถาหรอเพลงสามชน) โดยทนททนใดหลงจากทบรรเลงเพลงนนจบลงแลว บางครงเรยกวา เพลงลกบท เพราะใชบรรเลงเพลงตอจากเพลงแมบท เพลงหางเครองเปนเพลงในอตตราจงหวะ สองชนหรอชนเดยว ทมทวงทานองคอนขางเรว กระฉบกระเฉง ใหความเพลดเพลน สนกสนาน ละเปนเพลงทมเสยงและสาเนยงเดยวกนกบแมบททบรรเลงนามากอน เชน บรรเลงเพลงแขกมอญบางขนพรหม (เถา) จบแลว บรรเลงตอทายดวยเพลงมอญมอบเรออตราจงหวะสองชน เพลงมอญมอบเรอ (สองชน) กเรยกวา เพลงหางเครอง หรอบรรเลงเพลงเขมรไทรโยค (สามชน) จบแลว บรรเลงตอทายดวยเพลงมยราภรมย หรอระบาลพบร การบรรเลงเพลงหางเครองจะจบดวยการออกลกหมดเสมอ และนยมบรรเลงเฉพาะดนตรอยางเดยว ไมมรอง 3. เพลงประกอบการรา คอ เพลงรองตามบทรอง ใหผราไดราตามบทหรอเนอรองสวนมากจะเปนเพลง สองชนเพอใหเหมาะกบการราไมชาไปไมเรวไป นอกจากนน กยงใชเพลงหนาพาทยประกอบการแสดง กรยาอาการ ของผแสดงอกดวย เพลงไทย ท ใชขบรองและบรรเลงในปจจบนน มทงเพลงเกาสมยโบราณ เพลงทดดแปลงจากของเกา และเพลงทแตงขนใหม แยกเปนประเภทตางๆ ตามลกษณะและวธใชไดหลายประเภท ไดแก เพลงตบ หมายถง เพลงทบรรเลงเปนเรอง มแขนงยอยแบงออกเปน ตบเรอง และตบเพลง 1. ตบเรอง หมายถง เพลงทนามารวมรองและบรรเลงตดตอกน มบทรองทเปนเรองเดยวกน และดาเนนไปโดยลาดบ ฟงแลวรเรองโดยตลอดตงแตตนจนจบ สวนทานองเพลงจะเปนคนละอตรา คนละประเภท หรอหมายถง เพลงทรองและบรรเลงประกอบการแสดงโขนและละครทเปนเรอง เปนชด หรอเปนตอน ตวอยางของเพลงตบเรอง เชน ตบนางลอย ตบพระลอ(ตบเจรญศร) และตบนางซนเดอรลลา ตบนางลอย ไดแกเพลง ยาน เชดฉง แขกตอยหมอ โล ชาป หรม ราย เตาเห ตะลมโปง พอ ขวญออน กลอมพญาพราหมณเกบหวแหวน แขกบรเทศ เชดนอก ตบพระลอ (ตบเจรญศร) ไดแกเพลง เกรน ลาวเลกตดสรอย ลาวเลนนา สาวกระตกก กระแตเลก ดอกไมเหนอ ลาวเฉยง ลาวครวญ ลาวกระแช ตบนางซนเดอรลลา ไดแกเพลงวลนดาโอด ฝรงจรกา ครอบจกรวาล ฝรงราเทา เวสสกรรม หงสทอง

2. ตบเพลง หมายถง เพลงทนามารวมรองและบรรเลง จะตองมสานวนทานองสอดคลองตองกน คอ มเสยงขนตนเพลงคลายๆ กน คอ สาเนยงคลายๆ กน เปนเพลงในอตราจงหวะเดยวกน เชน เปนสองชนเหมอนกน หรอสามชนเหมอนกน สวนบทรองจะมเนอเรองอยางไร เรองเดยวกนหรอไม ไมถอเปนสงสาคญ ตวอยางตบเพลง เชน ตบลมพดชายเขา (สามชน) ตบตนเพลงฉง (สามชน) และตบตนเพลงฉง (สองชน) ตบลมพดชายเขา (สามชน) ไดแกเพลง ลมพดชายเขา แขกมอญบางชาง ลมหวน เหราเลนนา ตบตนเพลงฉง (สามชน) ไดแกเพลง ตนเพลงฉง จระเขหางยาว ตวงพระธาต นกขมน ตบตนเพลงฉง (สองชน) ไดแกเพลง ตนเพลงฉง สามเสา ตวงพระธาต นกขมน ธรณรองไห

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 28

เพลงภาษาและการออกภาษา เพลงภาษา หมายถง เพลงไทยทมชอขนตนเปนชอของชาตอน ภาษาอน เชน เพลงจนขมเลก เพลงเขมรพายเรอ เพลงมอญราดาบ เพลงมอญราดาบ เพลงพมาราขวาน เพลงแขกยงนก เพลงฝงราเทา เปนตน เพลงภาษาเปนเพลงทนกดนตรไทยไดแตงขนเอง โดยเลยนสาเนยงภาษาตางๆ เหลานน เปนเพลงอตราจงหวะสองชนคลายๆ กบเพลงหางเครอง ตางกนทวาเพลงหางเครองนยมบรรเลงตอทาย เพลงแมบททบรรเลงนามากอนเพยง 1 เพลงหรอ 2 เพลงเทานน และตองเปนเพลงทมเสยงหรอสาเนยง เดยวกนกบเพลงแมบท สวนเพลงภาษาบางทบรรเลงตดตอกน ไปหลายๆ ภาษา หรอทเรยกวา "ออกภาษา" หรอ "ออกสบสองภาษา" วธออกภาษาตามระเบยบแบบแผนวธการบรรเลงเพลงภาษา ทนยมใช บรรเลงกนอยโดยทวไปนน มหลกอยวา ตองออก 4 ภาษาแรก คอ จน เขมร ตลง พมา แลวจงออกภาษาอนๆ ตอไป ซงสมยกอนคงจะมถง 12 ภาษา จงมกนยมเรยกกนตดปากวา "ออกสบสองภาษา" การบรรเลงเพลงภาษาและออกภาษาน เปนทนยมกนมาก บางทบรรเลงเพลงสามชนสาเนยงแขก กออกภาษาแขกตอทาย บางทกนาเพลงภาษามาบรรเลง 2 - 3 เพลง ตดตอกน บางทกนาเพลงภาษาไปใช ในละครพนทาง บางครงกใชสาหรบวงปพาทยนางหงส ทบรรเลงในงานศพเพอเปนการผอนคลายความ เศราโศก เพลงออกภษาทใชบรรเลงกนมาแตเดม ใชบรรเลงเฉพาะดนตรลวนๆ ไมมรอง ในปจจบน บางครง ไดมการนาเอาเนอรองเขาประกอบเพลงภาษาดวย เพอเปนการสรางความสนกสนาน เพลดเพลนแกผชม และผฟงไดอกแบบหนง เพลงลกหมด เพลงลกหมด เปนเพลงเลกๆ สนๆ มจงหวะเรว เทยบเทาเพลงชนเดยว สาหรบบรรเลงตอทายเพลงตางๆ เพอแสดงวาจบเพลงหรอทเรยกกนเปนสามญวา"ออกลกหมด"การบรรเลงเพลงลก หมดหรอการออกลกหมด นอกจากจะมความหมายวา เพลงไดจบลงแลว ยงเปนการใหเสยงกบคนรอง ชวยใหคนรอง รองไดตรงกบระดบ เสยง ของวงดนตรทบรรเลง คนรองทมความสามารถ เมอดนตรบรรเลงเพลงลกหมดจบลงแลว กรองเพลง ไดทนทโดยไมตองรอนกดนตรใหเสยง เพลงลกหมดมกจะใชบรรเลงตอจากเพลง สามชน เพลงเถา และเพลงหางเครอง แลวแตกรณและไมมรอง เพลงเดยว หมายถง เพลงประเภททก าหนดใหเครองดนตรชนดใดชนดหนงบรรเลงเพลงเครองเดยว เปนการแสดงความสามารถในการบรรเลงของนกดนตรแตละคน มกจะเลอกเอาเพลงทมเสยงครบ ๗ เสยงเพราะเพลงไทยบางเพลงมเพยง ๕ เสยง จงไมเหมาะกบการบรรเลงเดยว เพลงเดยวหรอการเดยวดวยเครองดนตรมหลายแบบ คอ การเดยวดวยเครองดนตรชนเดยวตลอดเพลง เชน ซออ ใชเพลงแขกมอญ หรอเพลงกราวใน เพราะเปนเครองดนตรทมเสยงทมเสยงใหญ ซอดวง ใชเพลงเชดนอก เพลงพญาโศกฯ เพราะเปนเครองดนตรทเสยงแหลมเลก นอกจากนน เพลงเดยวทนยมกนทวไป ไดแก แขกมอญ สารถ พญาโศก ลาว

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 29

แพน นกขมน เชดนอก กราวใน ทะยอ ย อาหน อาเฮย แปะ การะเวก มายอง นารายณแปลงรป ดอกไมไทร ตอยรป การเดยวดวยเครองดนตรแตละชนในวงดนตร มกจะเปนวงปพาทย และเรมดวยปใน ระนาดเอก ฆองวงใหญ ฆองวงเลก ระนาดทม ตามล าดบ สวนจะบรรเลงเพลงใดกอน ขนอยกบความพรอมของนกดนตรทรวมวงกนอย รวมทงสถานการณในขณะนนเปนสวนประกอบดวย เครองดนตรอนๆ ทบรรเลงรวมกบการเดยว ไดแก กลองสองหนาและฉง ทมา http://nawin.org.a27.readyplanet.net/index.php?lay=show&ac=article&Id=539413332&Ntype=3 เขาถงวนท 13 ตลาคม 2555 เทคนคการขบรองเพลงไทย การขบรองเพลงไทย เปนศลปะทมความประณตมากแขนงหนง มเทคนคตาง ๆ มากมายทผรองจะตองเรยนรและฝกปฏบต เพอใหเสยงเพลงทออกมามความไพเราะ นาฟง และสามารถถายทอดความรสกและอารมณไดถกตองตามบทเพลง อนจะทาใหผฟงเกดอารมณคลอยตามไปกบเสยงเพลงนน ในทนจะขอกลาวถงเพยงเทคนคบางอยางทใชกนมากในการขบรอง ดงน 1. เออน หมายถง การออกเสยงเปนทานองโดยไมมเนอรอง เสยงเออนเปนเสยงทผานออกมาจากลาคอโดยตรง มอยมากมายหลายเสยง และมทใชตางกน ในทนจะขอกลาวถงเพยงบางเสยงทใชกนมาก ไดแก 1) เสยงเออ เปนเสยงสาคญมาก มหนาทเปนเสยงนา วธทาเสยง “เออ” เผยอรมฝปาก เลกนอย แลวเปลงเสยงออกจากคอใหดงพอสมควร บงคบเสยงใหมนาหนกทคอแรงหนอยโดยไมตองขยบคาง 2) เสยงเอย มทใชในตอนสดวรรคหรอหมดเออน หรอหมดวรรคของเออน จะขนบทรองวธทาเสยง “เอย” มวธทาเชนเดยวกบเสยง “เออ” แตเมอจะใหเปนเสยง “เอย” กใหเนนทมมปาก ออกเสยงทายใหเปนเชนเดยวกบตวสะกดแมเกยในภาษาไทยโดยใหปลายลนแตะฟนลาง 3) เสยงเอย เสยง “เอย” น ใชในการขบรองทมลกษณะของบทรองเปนบทชมหรอบทเกยว หรอบทเพลงทแตงเปนสรอย เชน ดอกเอย อกเอย นองเอย ฯลฯ วธทาเสยง “เอย” เหมอนกบการทาเสยง “เอย” แตผนเสยงใหสงขนโดยไมหบปาก เปลยนนาเสยงในชวงหางเสยงใหไปทางนาสกอยางชา ๆพรอมกบทาเสยง “หอ” ตอทาย 4) เสยงหอ เสยง “หอ” จะ ใชเฉพาะขบรองในทางเสยงสง มกจะใชในตอนสดทายของวรรค หรอตอนของทานองเพลง หรอตามความตองการของผขบรองทจะใชหางเสยงเพอใหเกดความไพเราะตาม ความเหมาะสม วธทาเสยง “หอ” ใหเผยอรมฝปากเลกนอย แลวเปลงเสยงออกมาจากคอเบา ๆ พรอมกบผนเสยงขนในทางสงเรอยไป ใหเสยงออกมาทางจมกอยางชา ๆ จนสดหางเสยง 5) เสยงออ ใชในระหวางรอจงหวะ หรอสดวรรคหรอลงสดทายของเพลง วธทาเสยง “ออ” เผยอ รมฝปากออกเลกนอย เปลงเสยงออกจากลาคอแรงมาก ๆ โดยไมตองขยบคาง ยกโคนลนขนเลกนอยเพอใหเสยงออกมาทงทางจมกและทางปาก

เรยนรกบครอานาจ

โรงเรยนสามงามชนปถมภ หนา 30

2. ครน เปนวธทาใหเสยงสะดดสะเทอนเพอความเหมาะสมกบทานองเพลงบางตอน วธทาเสยง “ครน” เปลงเสยงออกจากลาคอใหแรงมาก ๆ จนเสยงทคอเกดความสะเทอนเปนระยะ ๆ จะมากหรอนอยขนอยกบผขบรองทเหนวาไพเราะ นาฟง 3. โปรย เสยง “โปรย” ใช ไดทงการขบรองและการดนตร คอ เมอรองจวนจะจบทอนกโปรยเสยงใหดนตรสวมรบและเมอดนตรรบจนจะจบทอน กจะโปรยใหรองรบชวงไป คาวา “โปรย” นคลายกบศพททางดนตรวา “ทอด” นนเอง เปนการผอนจงหวะใหชาลงเมอจะจบเพลง หรอเมอจะใหผขบรองรอง 4. ปรบ เสยง “ปรบ” วธทาเหมอนเสยง “ครน” แตเบากวา 5. เสยงกรอก เสยง “กรอก” เปนลกษณะทเกดจากการทาเสยงทคอใหคลองกลบไปกลบมา เพอความเหมาะสมกบทานองเพลงบางตอน วธทาเสยง “กรอก” เผยอรมฝปากเลกนอย เปลงเสยงจากคอใหแรงพอสมควรสลบกบเสยงทางจมก ทาเสยงใหกลบไปกลบมาระหวางคอกบจมก 2–3 ครง หรอมากกวาตามความเหมาะสม 6. เสยงกลน ใชในการรองลงตา คอ เมอตองการใหเสยงตากกลนเสยงลงในลาคอ วธทาเสยง “กลน” เผยอ รมฝปากเลกนอย เปลงเสยงออกจากลาคอใหแรงพอสมควร ขยบคอเลกนอย เพอใหกลนเสยงลงไปในลาคอไดสะดวก จะกลนเสยงมากนอยขนอยกบผขบรองจะเหนสมควร 7. หลบเสยง หลบเสยง หมายถง การรองทดาเนนทานองเปลยนจากเสยงสงลงมาเปนเสยงตา หรอจากเสยงตาเปนเสยงสงในทนททนใดการรองเพลงตอนใดทเสยงไมสามารถ จะรองใหสงขนไปไดอกแลว กใหหลบเสยงเปนเสยงตา (เสยงคแปด) โดยการผอนเสยงเดมใหคอย ๆ เบาลงมาหาเสยงตา หรอถาตอนใดเสยงรองนนจะตองลงตาตอไปอก แตเสยงรองไมสามารถจะตาลงไปไดอก กรองหกเสยงใหสงขนดวยวธการเชนเดยวกน เนองจากการขบรองเพลงไทยมเทคนคในการขบรองทสงมาก ดงนนเทคนคตาง ๆ ในการรองเพอตบแตงทานองใหไพเราะ นาฟง ดงกลาวแลวน อาจแตกตางกนไปบางตามสตปญญา ความสามารถทเหนวาไพเราะของแตละบคคลซงลกษณะอยางนเปนการแสดงออก ถงความสามารถดานความคดสรางสรรคของนกรองเพลงไทยทสามารถประดษฐ ทานองหรอทางในการรองได โดยยดแกนรวมเดยวกน ในสวนของเพลงพนบานนน เทคนคตาง ๆ ในการรองกเชนเดยวกน เพยงแตวาการรองกลอนเพลงพนบาน จะมการรองเออน หรอรองคาซา ๆ เพอชวยยดเวลาใหคดกลอนไดทน สาหรบการรองประกอบวงดนตร การเออนหรอเทคนคตาง ๆ ดงกลาวจะเปนแบบแผนมากขน